19-20 MART| 2015 | HTE, ANKARA ÜNİVERSİTESİ

THM-YUUP Projesi Genel Değerlendirme Çalıştayı

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum, BESIII Tecrübesi ve TÜRKFAB

Tesisinin Türkiye için Önemi

Serkant Ali Çetin Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

İçerik

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum Uluslararası İşbirliği Örneği BEPCII ve BESIII BESIII Kolaborasyonu BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar Algıç Sistemi ile İlgili Çalışmalar Fizik Analizleri Sunumlar, vardiyalar ve diğer servis görevleri

BESIII Tecrübesi - sonuç

TURKFAB Tesisinin Türkiye için Önemi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

PDG - 2014

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

SuperKEKB / Çok Yakında !

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

BINP c-t / Yakında?

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

SuperB / Ne durumda? http://dx.doi.org/10.1051/epjconf/20147308006

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

TAC Super Charm Factory / …?

ERL’den gelen 1 GeV elektronlar ile

depolama halkasından gelen 3.56 GeV

pozitronların çarpıştırılmasıyla 3.77 GeV kütle

merkezi enerjili çarpışmalar.

ERL sayesinde > 1035 cm-2 s-1 ışınlık değeri;

crab waist ile ~1036 cm-2 s-1 başarılabilir!?

Detaylar bir sonraki sunumda:

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

Uluslararası İşbirliği Örneği

• Kurulması önerilen süper charm parçacık fabrikasına yönelik algıç tasarımı, deney işletimi, algıç sistemlerinin bakımı, veri toplama ve veri analizi konularında tecrübe kazanılması hedefiyle Çin Bilimler Akademisine bağlı Yüksek Enerji Fiziği Enstitüsünde (IHEP) yer alan BESIII (Beijing Spectrometer) deneyine Haziran 2011’de katılınmıştır.

• BESIII Kolaborasyonuna resmen katılımımızın ardından daha kalabalık bir ekiple birlikte Kasım 2011’de Pekin’e bir ziyaret gerçekleştirilerek hem BESIII Kolaborasyon toplantısına katılınmış hem de başta hızlandırıcı olmak üzere IHEP bünyesindeki tesisler incelenmiştir.

• Yapılan temaslar sonucunda sadece BESIII deneyi bünyesinde değil IHEP hızlandırıcı birimi ile de işbirliği konusunda mutabık kalınmış ve IHEP ile Ankara Üniversitesi arasında bir işbirliği anlaşmasının yapılması benimsenmiştir. Bu işbirliği anlaşması 2012 yılında taraflarca imzalanmıştır. Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BEPCII ve BESIII

• BESIII (BEijing Spectrometer) deneyi t-charm enerji bölgesinde çalışan BEPCII (Beijing Electron Positron Collider) çarpıştırıcısı üzerinde kurulu silindirik simetriye sahip bir algıç sisteminden oluşmaktadır.

• BEPC çarpıştırıcısı ve BES algıç sistemi 1989 yılında çalışmaya başlamıştır. BEPC çarpıştırıcısı üzerinde BESI ve daha sonra (1996) yükseltilmiş BESII algıç sistemleri veri almıştır. Şu anda çalışmakta olan BEPCII ve BESIII bu sistemlerin yükseltilmiş halleridir.

• Çarpıştırıcının yükseltilmesiyle birlikte (BEPCII) daha yüksek konum, enerji ve momentum çözünürlüğüne sahip ve çoklu demet yapısını destekleyen yeni bir veri işleme sistemini içeren BESIII algıç sistemi 2009 yılında kurulmuştur.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BEPCII ve BESIII

• BEPCII çarpıştırıcısı elektron ve pozitron halkalarından oluşan ve 2 GeV – 4,6 GeV aralığında kütle merkezi enerjisinde çalışabilen simetrik bir çarpıştırıcıdır. Çarpıştırıcının ışınlığı ise 2x1,89 GeV enerjide 1033 cm-2s-1 olarak optimize edilmiştir.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

• Çarpıştırıcı üzerinde kurulu olan BESIII algıç sistemi ile çarmonyum fiziği, D-fiziği, hafif hadron spektroskopisi ve t-fiziği araştırmaları mümkündür.

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Algıç Sistemi

• Ana Sürüklenme Odacığı (MDC – Main Drift Chamber) – konum çözünürlüğü (srf) 130 mm – momentum çözünürlüğü (sp/p) %0,5 – enerji kaybı çözünürlüğü (sdE/dx) %6

• Uçuş Zamanı Algıcı (ToF – Time of Flight), – zaman çözünürlüğü (sT) ~100 ps

• Elektromanyetik kalorimetre – 1 GeV’de enerji çözünürlüğü (DE/E) %2,5 – konum çözünürlüğü (sz) 0,6 cm

• Çok katmanlı müon sistemi • 1T manyetiik alan üreten süperiletken sarmal elektormıknatıs • Üç seviyeli bir tetikleme sistemi

– veri kabul oranı ~3kHz.

• Veri işleme ve fizik analizi: BOSS (BESIII Offline Software System) – C++ dilinde ve nesneye dayalı (OO – Object Oriented) – SLC (Scientific Linux CERN) işletim sistemi

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Kolaborasyonu

• BESIII kolaborasyonunda bizimle birlikte toplam 53 takım yer almaktadır:

– 31 Çin, 13 Avrupa, 5 Amerika ve 4 diğer Asya ülkeleri

• Kolaborasyonda yer alan tek Türk takımı olarak

şu anda S. A. Çetin koordinatörlüğünde üç farklı

üniversiteden oluşan bir takım kümesine sahipiz.

Başka üniversitelerden öğrenciler de bu kümede

yer almakta: • Doğuş Üniversitesi

– Dr. Serkant Ali Çetin

– Dr. İsmail R. Uman

– Engin Eren, Boğaziçi Ü. yükseklisans öğrencisi (tezini Şubat 2015’te tamamladı)

– Onur Kolcu, İstanbul Ü. doktora öğrencisi

– Alperen Yüncü, Boğaziçi Ü. yükseklisans öğrencisi

• İstanbul Aydın Üniversitesi – Dr. Orhan Çakır (aynı zamanda Ankara Ü.)

• Uludağ Üniversitesi – Dr. İlhan Tapan

– Nurdan Güler, yükseklisans öğrencisi (tezini Eylül 2014’te tamamladı) Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Algıç Sistemi

• Uludağ Üniversitesi ekibi THM Parçacık Fabrikası çalışmaları çerçevesinde özellikle algıç sisteminin tasarlanması ile ilgili önemli katkı sağlamıştır. Bu çerçevede Uludağ ekibi BESIII deneyi BOSS yazılımını kullanmış ve ayrıca deney bünyesinde ToF algıcının yükseltilmesi çalışmalarına katılmıştır.

• Uludağ Üniversitesinden iki öğrenci (Burcu Zengin ve Halime Sazak) sadece 2012 yılında BESIII Kolaborasyonunda bulunmuş, aynı yıl kolaborasyona katılan Nurdan Güler ise 15.09.2014 tarihinde ‘‘BESIII Detektörü ToF (Time of Flight) Sistemi Çalışmaları’’ başlıklı tezini tamamlamıştır.

• Tamamlanan tez çalışmasında ToF algıcının yükseltilmesine yönelik alınan test verisinin bağımsız bir analiz sonucu elde edilmiştir.

• İyi zaman çözünürlüğü, yüksek deteksiyon verimi, düşük maliyet ve basit yapıya sahip olması gibi çok sayıda avantaja sahip olması, son yıllarda yeni geliştirilmiş bir gaz detekörü olan MRPC'nin (Multi-gap Resistive Plate Chamber) ToF detektörleri için çok iyi bir seçim olmasını sağlamıştır.

• Bu üstün özellilkler, BESIII' teki uç ToF'un (Endcap Time-Of-Flight, E-ToF) iyileştirme çalışmalarında, sintilatör ve PMT'nin (Photo Multiplier Tube) yerine MRPC kullanımını gündeme getirmiş ve oluşturulan prototip ile alınan verinin incelenmesi sonucunda, BESIII deneyi için tasarlanan ToF sisteminin zaman çözünürlüğünün 50 ps nin altında olabildiği görülmüştür.

• Bu tasarım THM PF detektörü ToF sistemi için iyi bir örnek teşkil etmektedir.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Fizik Analizleri

• Doğuş Üniversitesi ekibi bünyesinde üç lisansüstü öğrenci tez çalışmaları çerçevesinde fizik analizi yapmaktadır.

• BESIII verisinin hafif hadron spektroskopisi alanındaki ön analizleri Türk grubu tarafından başarıyla yapılmıştır. Bu analizlerin sonuçları ilgili fizik çalışma grubu toplantılarının yanısıra BESIII kolaborasyon toplantılarında da sunulmuş ve sadece kuarkların normal durumlarıyla oluşamayacak birçok hafif kuark durumunun varlığına dair kanıtlara ulaşılmıstır.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Fizik Analizleri • Analizi yapılan süreçler:

– J/y →fπ0π0 – J/y →wπ0π0 – J/y → fKSKS

• Benzer süreçler geçmis yıllarda BESII kolaborasyonu tarafından da aşağıdaki kanallarda incelenerek glueball adaylarından birinin varlığına yönelik tartışmalı bazı ipuçları elde edilmişti: – J/y →wπ+π-, – J/y →fπ+π- ve – J/y → fK+K-

• Ayrıca hipotetik tetrakuark nonet üyesi olarak bazı parçacıklar da gözlemlenmişti; ancak bu ek olarak diger iki adayın varlığını bağımsız olarak ispatlayamamıştı.

• Başlangıç seviyesindeki analizlerimizde dahi Dalitz grafikleri ve değişmez kütle dağılımları karşılaştırıldığında BESII verisinde gözlenmiş olan bulguları görmek mümkün olmuştur.

• Buna ek olarak, BESIII deneyinde toplanmış çok daha fazla istatistik olması, daha gelişmiş bir detektörde veri alınmış olması ve süreçlerin fon olaylarının neredeyse hiç olmaması gibi sebepler hafif hadron spektroskopisinde bu kanalları inceleme motivasyonumuz olmuştur.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Fizik Analizleri

• Boğaziçi Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi Engin Eren J/y → fKSKS kanalını incelediği tez çalışmasının Şubat 2015’de tamamlamıştır. 1 ve 1,5 GeV’de gözlemlenen tepeler tetrakuark adayı f0(980), f ’

2(1525) ve/veya glueball adayı f0(1500) durumlarına işaret ederken 1,7 GeV’deki bir diğer tepe ise büyük olasılıkla f0(1710) durumuna denk düşmektedir. Kesin sonuçlar bu kanala yönelik kısmi dalga analizi çalışmaları sonucunda elde edilecektir.

• İstanbul Üniversitesi doktora öğrencisi Onur Kolcu J/y →fπ0π0 kanalında,

• Boğaziçi Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi Alperen Yüncü ise J/y →wπ0π0 kanalındaki çalışmalarını sürdürmektedir.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Fizik Analizleri

• Sürdürülen bu çalışmalar ilgili kanallarda kısmi dalga analizlerinin de yapılmasıyla tamamlanacaktır.

• Ayrıca çarmonyum fiziğine yönelik analiz çalışmalarına başlanması da hedeflenmiştir. Yürütülen analizlerin amacı sadece hafif kuark sektöründe araştırmalar yapmak değil, aynı zamanda benzer teknikleri (kısmi dalga analizi gibi) kullanarak BESIII’de keşfedilen ve ezber bozan X(3872), X(3915), Y(4260), Y(4360) ve Zc(3900) gibi XYZ durumlarının özelliklerini belirlemeye de başlamaktır. Geliştirdiğimiz analiz platformu bunu gerçekleştirmeye elverişlidir.

• Ancak BESIII’ün sahip olduğu ışınlık değeri burada kısıtlayıcı bir faktördür. Bu durum THM süper charm parçacık fabrikasının sahip olacağı yüksek ışınlık değerinin (BEPCII’nin yaklaşık 100 katı) bize ileride sağlayacağı fırsatlardan biri olarak çarpıcı bir örnek teşkil etmektedir.

• Sonuç olarak, bu çalışmalar THM parçacık fabrikasında yapılacak analizler için gerekli tekniklerle ilgili tecrübe kazanılması açısından da büyük önem taşımaktadır. Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Deneyinde Gerçekleştirilen Çalışmalar:

Sunumlar, Veri Alım Nöbetlerine Katılım ve Diğer Servis Görevleri

• Gerçekleştirilen analiz çalışmalarının durum raporları genellikle video konferans sistemi üzerinden sunulmuştur. Geçen süre zarfında çok az sayıda toplantıya şahsen katılım sağlanmıştır, oysa bu toplantılarda bulunmak ilgili çalışma gruplarıyla birebir etkileşme açısından son derece önemlidir.

• Bugüne kadar veri alım nöbetlerinde görev almak için gerekli eğitimi

alıp çeşitli dönemlerde nöbetlere katılan iki öğrencimiz olmuştur. Bu katılım arzu edilen seviyenin altındadır; oysa nöbetler deneyin işleyişi, karşılaşılan problemlerin çözülmesi ve ayrıca algıç sistemlerinin tamamının performansı hakkında tecrübe kazanılan ve ayrıca kolaborasyon üyesi olarak deneyin işletilmesine katkı vermekle sorumlu olduğumuz görevlerdir.

• Servis görevleri çerçevesinde ayrıca diğer grupların gerçekleştirdikleri ve yayın aşamasına gelmesi öngörülen bazı analizlerde iç hakemlik yapılmıştır. Bu şekilde yapılan değerlendirmeler grubumuza farklı fizik kanalları ve analiz teknikleri hakkında bilgi edinilmesi açısından katkı sağlamaktadır.

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

BESIII Tecrübesi - Sonuç

• Proje grubu simulasyon işleri ve veri analizi için Ankara Üniversitesi grubu tarafından HTE'de kurulan hesaplama sistemini kullanmaktadır. Sistem 32 CPU birimi ve 16 TB depolama alanı içermektedir, bundan başka Dual Core iki iş istasyonu bulunmaktadır. İş istasyonlarından birine BESIII yazılımı kurulmuştur, kapalı sistem veri analizi yapılabilmektedir. Ayrıca kişisel bilgisayarlara kurulu BOSS sistemi ile de yapılandırılmış veri ve DST (Data Summary Tape) veri analizi gerçekleştirilebilmektedir.

• Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenmiş olan mevcut projeden seyahat desteği alınarak bu deneydeki çalışmalara başlanmış olmasına rağmen gerek öğrencilerin Türkiye’de bulundukları sürede desteklenememiş olmaları gerekse özellikle son iki yıldır proje bütçesinden bu çalışmalara ödenek ayrılmasında karşılaşılan zorluklar işbirliğinden umduğumuzdan daha az verim sağlanmasıyla sonuçlanmıştır.

• BESIII deneyi bünyesindeki çalışmaların sürdürülmesi bu ülkemizde kurulması hedeflenen süper parçacık fabrikasını kuracak, çalıştıracak ve kullanacak insan gücünü yetiştirmek için son derece önemlidir. Bu çerçevede Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun (TAEK) CERN dışındaki deneyleri desteklememesi, TÜBİTAK’ın ise ulusalarası kolaborasyonlar bünyesinde gerçekleştirilen bu gibi çalışmalar için uygun destek programına sahip olmaması ve ayrıca parçacık fiziği deneylerinin desteklenmesinde TAEK’in sorumlu kurum olduğuna işaret etmesi ülkemizin bu alandaki uluslararsı çalışmalara katılımını engelleyen bir çıkmaz oluşturmakta dolayısıyla insan gücü oluşturmak ile ilgili ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

TÜRKFAB Tesisinin Türkiye için Önemi

2015 ± 10

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi

TÜRKFAB Tesisinin Türkiye için Önemi

• Deneysel parçacık fiziği alanında dünya çapında öneme sahip olacak bir tesis

• Bölgemizde bilimsel işbirliğini üst düzeye çıkartacak bir imkan • Ülkemizdeki parçacık fizikçilerinin bir araya gelecekleri ve

yetişmiş insan gücünün en verimli şekilde artabileceği bir ulusal proje

• Hızlandırıcı, algıç, veri taşıma, veri işleme, veri analizi ve daha bir çok teknoloji ve teknik ile ilgili ulusal altyapımızın besleneceği/oluşacağı mutfak

• Yurt dışından grupların dahil olmasıyla bilgi ve teknoloji transferinin sağlanabileceği, uluslarası arenada cazibe merkezi haline gelebileceğimiz bir fırsat

• Ülkemizin Ar-Ge bütçe hedefleriyle uyuşan, temel bilim araştırmalarının yanısıra bir çok teknolojinin geliştirildiği, ülkeye getireceği katma değerin sürekli ve çok yönlü olduğu bir proje

Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Sonuçlar

• Dünya genelinde çalışmakta olan dört parçacık fabrikasına ek olarak üç yeni parçacık fabrikasının son durumu şöyle: – “SuperKEKB”nin 3-4 yıl içerisinde başlaması öngörülüyor – “BINP”in başlaması 2020’den önce mümkün değil – “SuperB→Italian t-charm factory” hala İtalyan ulusal araştırma planlamasına

dahil edilmeyi bekliyor

TAC Super Charm Factory diğer parçacık fabrikalarından yüksek ışınlığı başarabilir! • BESIII tecrübesinden faydalanmak çok önemli. İşbirliğindeki çalışmaların

daha verimli şekilde sürekliliğinin sağlanması elzem. Genel olarak IHEP ile işbirliğinin hayata geçmesi gerekli.

• Türk Hızlandırıcı Merkezi projesinin önerilmesindeki temel unsur olan parçacık fabrikası, uluslararası arenada cazibe merkezi olarak var olabileceğimiz, alandaki ulusal birliğin en üst seviyede sağlanabileceği, doğurgan teknolojilere hakimiyetimizi tetikleyecek bir hedeftir. YUUP çerçevesinde bu hedefe yönelik doğru politikalar uygulanmadığından bütçe ve insan kaynağı temininde başarılı olunamadı; hedefin gerçekleşmesi bu unsurlarla ilgili doğru planlama ve kararlılık ile mümkün!

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Yedekler

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

Işınlık öncüsü ve enerji öncüsü elektron-pozitron çarpıştırıcılar.

THM-YUUP Çalıştayı | 19-20 Mart | 2015 | HTE, Ankara Üniversitesi Serkant Ali Çetin | Doğuş Üniversitesi

Parçacık Fabrikalarında Dünyadaki Durum

Elektron-Pozitron Çarpıştırıcıları (Wikipedia)

Accelerator Location Years of

operation Shape

and circumference Electron

energy Positron

energy Experiments Notable Discoveries

AdA Frascati, Italy; Orsay,

France 1961–1964 Circular, 3 meters 250 MeV 250 MeV

Touschek effect (1963); first e−e− interactions

recorded (1964)

Princeton-

Stanford

(e−e−) Stanford, California 1962–1967 Two-ring, 12 m 300 MeV 300 MeV e−e− interactions

VEP-1

(e−e−) INP, Novosibirsk, Soviet

Union 1964–1968 Two-ring, 2.70 m 130 MeV 130 MeV e−e− scattering; QED radiative effects confirmed

VEPP-2 INP, Novosibirsk, Soviet

Union 1965–1974 Circular, 11.5 m 700 MeV 700 MeV OLYA, CMD

multihadron production (1966), e+e−→φ (1966),

e+e−→γγ (1971)

SPEAR SLAC 1972-1990(?) Mark I, Mark II, Mark III Discovery of Charmonium states

VEPP-2M BINP,Novosibirsk 1974–2000 Circular, 17.88 m 700 MeV 700 MeV ND, SND, CMD-2 e+e− cross sections, radiative decays of ρ, ω, and φ

mesons

DORIS DESY 1974–1993 Circular, 300m 5 GeV 5 GeV ARGUS, Crystal Ball,

DASP, PLUTO Oscillation in neutral B mesons

PETRA DESY 1978–1986 Circular, 2 km 20 GeV 20 GeV JADE, MARK-

J, CELLO,PLUTO, TASSO Discovery of the gluon in three jet events

CESR Cornell University 1979–2002 Circular, 768m 6 GeV 6 GeV CUSB, CHESS, CLEO,CLEO-

2, CLEO-2.5,CLEO-3 First observation of B decay, charmless and

"radiative penguin" B decays

PEP SLAC 1980-1990(?) Mark II

SLC SLAC 1988-1998(?) Addition to

SLAC Linac 45 GeV 45 GeV SLD, Mark II First linear collider

LEP CERN 1989–2000 Circular, 27 km 104 GeV 104 GeV Aleph, Delphi, Opal, L3 Only 3 light (m ≤ mZ/2) weakly

interacting neutrinosexist, implying only

three generations of quarks and leptons

BEPC China 1989–2004 Circular, 240m 2.2 GeV 2.2 GeV Beijing Spectrometer (I and II)

VEPP-4M BINP,Novosibirsk 1994- Circular, 366m 6.0 GeV 6.0 GeV KEDR Precise measurement of psi-meson masses, two-

photon physics

PEP-II SLAC 1998–2008 Circular, 2.2 km 9 GeV 3.1 GeV BaBar Discovery of CP violation in B meson system

KEKB KEK 1999–2009 Circular, 3 km 8.0 GeV 3.5 GeV Belle Discovery of CP violation in B meson system

DAΦNE Frascati, Italy 1999- Circular, 98m 0.7 GeV 0.7 GeV KLOE Crab-waist collisions (2007)

CESR-c Cornell University 2002–2008 Circular, 768m 6 GeV 6 GeV CHESS, CLEO-c

VEPP-2000 BINP,Novosibirsk 2006- Circular, 24.4m 1.0 GeV 1.0 GeV SND, CMD-3 Round beams (2007)

BEPC II China 2008- Circular, 240m 3.7 GeV 3.7 GeV Beijing Spectrometer III