มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

THE VIEWS TOWARDS RELIGION OF DAVID HUME

นางสาวพมพพนต พจดเพญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาปรชญา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

นางสาวพมพพนต พจดเพญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาปรชญา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

The Views Towards Religion of David Hume

Miss Pimpanit Pijidpen

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Arts (Philosophy)

Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University C.E.2018

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

ก

ชอวทยานพนธ : มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

ผวจย : นางสาวพมพพนต พจดเพญ

ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (ปรชญา)

คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ

: พระวสทธ ตวสทโธ, ดร., พธ.บ. (จรยศกษา), พธ.ม. (พระพทธศาสนา),

Ph.D. (Philosophy)

: พระครสนทรสงฆพนต, ดร., พธ.บ. (ศาสนา), M.A. (Philosophy),

Ph.D. (Philosophy)

: ผศ.ดร.สมหวง แกวสฟอง, ป.ธ.๙, พธ.บ. (ปรชญา),

M.A. (Philosophy), Ph.D. (Philosophy)

วนสาเรจการศกษา : ๑๔ สงหาคม ๒๕๖๑

บทคดยอ

วทยานพนธน มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม มวตถประสงค ๓ ประการคอ ๑) เพอ

ศกษาแนวคดดานศาสนาและสงคมรวมสมยของเดวด ฮม ๒) เพอศกษามโนทศนทางศาสนาของเดวด

ฮม ๓) เพอวพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

ผลการวจยพบวา ความเชอเปนกจกรรมหรอพฤตกรรมทางจตทคอนขางสลบซบซอน

เปนการโยงใยไปถงอารมณความรสกการยอมรบ ความมอย เปนอยและความร การรบรทาง

ประสบการณใหเกดการยอมรบตอความเชอในรปแบบนน ๆ เปนมลเหตทกอใหเกดความสนบสนน

ความเชอเปนจดเรมตนของศาสนา ศาสนาคอทรวมความเคารพนบถออนสงสง ศาสนาคอทพงทางใจ

ศาสนาคอคาสงสอน เดวด ฮมเชอมนวาไมมสงใดทเรารอยางถกตอง เราเชอกนวามสงตาง ๆ ในโลก

แตแทจรงมนเปนเพยงจนตนาการของเราเทานน เราไมสามารถพสจนการมอยของสงตาง ๆ ในโลก

ไดวาจรงตามหลกเหตผล แมประสบการณไมเคยใหความแนนอนแกเรา เรากจาตองเชออะไร

บางอยาง ฮมปฏเสธความมอยของสสาร วญญาณและพระผเปนเจา ปฏเสธสงทมอยจรงทาง

อภปรชญา ปฏเสธความจรงสากล เขายอมรบเพยงความจรงเปนอยาง ๆ และไมแนนอนซงไดจาก

ประสบการณ ฮมปฏเสธ สมมตฐานทมกฎเกณฑทางศลธรรม โดยกลาววาสมมตฐานเชนนเปน

เรองยากทจะเขาใจและไมเคยสามารถทาใหเขาใจไดงาย

จากการศกษาพบวา ฮมไดปฏเสธทฤษฎทางศาสนาทกทฤษฎโดยกลาววา ความเชอ

ตอพระเจาไมใชผลการใชเหตผลทเกดจากการคาดคะเน แตมนมรากฐานมาจากธรรมชาตทางอารมณ

และแรงกระตนทางใจของมนษยตางหาก ดงนน ความปรารถนาหรอเจตจานงจงเปนรากฐานแหง

ศาสนา และศาสนาไมใชสงถกสรางขนแตเปนสภาพเจรญงอกงามขนในสงคมดงเดม

ข

Thesis Title : The Views Towards Religion of David Hume.

Researcher : Miss. Pimpanit Pijitpen

Degree : Master of Arts (Philosophy)

Thesis Supervisory Committee

: Phra Wisit Thitawisiddho, Dr., B.A. (Ethical Education),

M.A. (Buddhist Studies), Ph.D. (Philosophy)

: PhakruSuntornsankapinit, Dr., B.A. (Religions),

M.A. (Philosophy), Ph.D. (Philosophy)

: Assist. Prof. Dr.Somwang Kaewsufong, Pali IX ,

B.A. (Philosophy), M.A. (Philosophy), Ph.D. (Philosophy)

Date of Graduation : August 14, 2018

Abstract

The thesis entitled the views towards religion of David Hume has ๓

objectives they are, ๑) to study in religious and social context of contemporary David

Hume ๒) to study the view towards religion of David Hume, and ๓) to critique the

view towards religion of David Hume.

From the study, it was found that belief is a mental activity or behavior

that quite complicate related to felling acceptance of the existence and the

knowledge empirical perception. Which results in acceptance in various forms, This is

the cause of religions which give solution or refuge to all human beings.

According to Hume, nothings that we know are true. All phenomena in the

world is just our imagination. We cannot prove the existence of all things logically.

Experience never give the certainty to us. He denies the existence of matter soul or

God, and the metaphysical reality. As well as universal truths. He accept only

particular truth, and uncertainty which are from experience. He also denies

assumption of moral rules by reasoning that it is difficult to understand, Hume

denies all religions theories, arguing that God is next exist just more quest God

derived from emotional factors and human beings stimulation. Therefore will is the

religions foundation. Religion is not a creation but it is a natural development.

ค

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนสาเรจลงไดดวยการไดรบความอนเคราะหชวยเหลอจากทานอาจารย

ทางดานปรชญาหลายทาน และผใหความอนเคราะหทงใหความคดเปนวทยาทาน เปนวทยานพนธท

ผานการเดนทางหลายจงหวดทวประเทศไทย ในระหวางทผวจยไดทางานชนน ไดไปศกษาและ

เขารวมสมมนาทางปรชญา เพอสะสมวธคดและความรไดฟงทศนะจากนกปรชญาจากหลายประเทศ

และอาจารยทางปรชญาทมวธคดในหลากมต

ขอกราบขอบพระคณ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ท

ไดสงมอบโอกาสในการศกษาวชาปรชญา ซงเปนโอกาสทางการศกษาทมคณคาเตมเปยมไปดวยการ

ใหเปนสงแรก ใหดวยปญญาคอการใหทยงใหญอยางแทจรง

ขอกราบขอบพระคณ พระครสนทรสงฆพนต, ดร. ผมเมตตาคอยไตถามผลการทางาน

วทยานพนธและคอยใหความอปการะความร คาสอน เฝาถามและตดตาม คาสอนของพระอาจารย

เปนการสอนทเรยบงายและใหอสระทางความคด การเรยนทชวยใหมความใจกวางนอมรบในทกสง

ขอขอบพระคณ ผศ.ดร.สมหวง แกวสฟอง ใหความเมตตาและการอปการะลกศษย ให

คาแนะนา ชวยเหลอและตอบขอสงสย เมตตาแนะนาหนงสอ และใหหนงสอเปนวทยาทานเพอ

ประกอบอานเพมเตมความร การทาวทยานพนธเลมน ใชเวลานานมากแตไดความใสใจจากอาจารย

เปนอยางสงจงทาใหมงมนกระทาใหสาเรจ และทสาคญการใหความรเรองการแปลงานทางดาน

ปรชญามความสาคญเปนอยางมาก อาจารยทางานแปลดวยความสนก และเมตตากบผวจยทงงาน

แปลและวธการคดในทกสง

ขอขอบพระคณ รศ.ดร.บณย นลเกษ ถงแมอาจารยปจะเกษยณแลว แตชวตทางพทธ

ศาสนาและปรชญาของอาจารยปอาจจะเปลยนไปในอกมมของชวต การสอนโดยไมตองสอนของ

อาจารยปยงคงมบทบาทใหกบนกศกษาทไดเจอและรวมสนทนา ความเปนสดยอดอาจารยทาง

ปรชญาของอาจารยป มอยในงานวจยเลมนอยางเตมเปยม อาจารยปมความเปนครทางดานปรชญาท

จะหาใครใสใจไดและใหความสาคญไดเทาอาจารยป อายไมไดเปนอปสรรคในการรกความรของ

อาจารยปได

ขอขอบพระคณ อาจารยจล และอาจารยพรอม พชต จนทรตน วทยาลยพระครสตธรรม

แมคกลวาร มหาวทยาลยพายพ ใหความชวยเหลอในเรองเทววทยาและอานวยความรเกยวกบพระ

ครสตธรรมคมภร ดวยความใสใจและใหโอกาสเพอใหมความเขาใจทางเทววทยามากยงขน

ง

ขอขอบพระคณ คณพลลภ หารคาจา และคณบญม แกวตา และกราบขอบพระคณ

พระอาจารยทกทาน คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหมทกทาน

ตลอดจนคณาจารยภาควชาปรชญาและศาสนา มหาวทยาลยเชยงใหมทกทาน

ขอขอบคณพนย สภตตรา การณ ผเปนทงญาตสนทและมตรสหายเปนกลยาณมตรท

คอยเปดโอกาสดๆ สาหรบชวตของขาพเจา เปนผเบยงทศทางชวตใหกบขาพเจาวชาปรชญาคออะไร

ทาไมไมลองไปเรยนรด อาจจะทาใหเจอในสงทใชกได คาแนะนาด ๆ ของพนย ทาใหการเขาสโลก

แหงปรชญาเปดประต และพนยไดสนบสนนชวยเหลอ ไมบน ไมวา ดนและสนบสนนทกแรงทม นาใจ

ทใหมคณคามากมายมหาศาล เปดประตความร และเปดประตโอกาส ขอบคณดวยใจและขอบคณ

จรงๆ

ขอบคณคณแมเพญนภา ภอาไพทใหกาลงใจและคอยไตถามชวต ทงการทาวทยานพนธ

ใหสาเรจโดยเรวและคณพอพจตร ภอาไพ พอเปนครทางปรชญาและศาสนาคนแรกของชวต เพราะ

พอเปนหนอนหนงสอทสะสมหนงสอไวอยางมากมายในบาน หนงสอทางศาสนาเลมแรกทอานอยางม

ความสขนนคอ พทธศาสนาในชมพทวป ซงมการอธบายสถานทสาคญทางพทธศาสนา พรอมรปภาพ

เกาๆ ความรสกมความสขในการนกถงการอานครงนน เปนแรงใจเลก ๆ ทกระตนใหเกดความ

พยายามอยางมาก เพอพยายามและมความวรยะทางานใหสาเรจใหได คณความดใดทพงมจากงาน

วทยานพนธเลมน ขอมอบใหกบคณาจารยทกทานท ไดประสทธประสาทวชาความรทสาคญ

วชาปรชญาเปนวชาทยากในการเขาใจ แตงายเมอนาไปปรบใชกบชวต การคดไมไดหยดทการกระทา

แตการคดลาหนาไปไกล จะเปนคณอนนตกบนกคดรนตอไป.

นางสาวพมพพนต พจดเพญ

๑๔ สงหาคม ๒๕๖๑

จ

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ข

กตตกรรมประกาศ ค

สารบญ จ

คาอธบายสญลกษณและคายอ ซ

บทท ๑ บทนา ๑

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๕

๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๕

๑.๔ ขอบเขตการวจย ๕

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๕

๑.๖ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๖

๑.๗ วธดาเนนการวจย ๑๓

๑.๘ ประโยชนทไดรบ ๑๓

บทท ๒ ศกษาแนวคดบรบททางศาสนาและทางสงคมรวมสมยเดวด ฮม ๑๔

๒.๑ แนวคดทางศาสนา ๑๔

๒.๑.๑ จดเรมตนของศาสนา ๑๔

๒.๑.๒ ศาสนาโบราณ ๑๖

๒.๑.๓ การจดแบงศาสนา ๑๘

๒.๑.๔ สรปแนวคดทางศาสนา ๑๙

๒.๒ แนวคดเรองการกาเนดโลกและมนษย ๒๐

๒.๒.๑ การกาเนดโลกและมนษย ๒๐

๒.๒.๒ การกาเนดโลกและมนษยทางคมภรศาสนา ๓๓

๒.๒.๓ สรปแนวคดเรองการกาเนดโลกและมนษย ๓๗

๒.๓ แนวคดเรองบาปและความชวราย ๓๘

๒.๓.๑ เรองบาปและความชวราย ๓๘

ฉ

๒.๓.๒ เรองบาปและความชวรายทางคมภรศาสนา ๔๒

๒.๓.๓ สรปแนวคดเรองบาปและความชวราย ๔๘

๒.๔ แนวคดเรองเหตการณอศจรรย ๔๙

๒.๔.๑ เรองเหตการณอศจรรย ๔๙

๒.๔.๒ เรองเหตการณอศจรรยทางคมภรศาสนา ๕๒

๒.๔.๓ สรปแนวคดเรองเหตการณอศจรรย ๕๘

๒.๕ บรบททางสงคมรวมสมยเดวด ฮม ๕๘

๒.๕.๑ เหตการณชวงสมยพระเจาหลยสท ๑๕ แหงฝรงเศส ๕๘

๒.๕.๒ อาณาจกรในยคศตวรรษท ๑๗ ๕๙

๒.๕.๓ สงครามแหงยคสมย ๖๕

๒.๕.๔ สรปแนวคดทางดานสงคมรวมสมยเดวด ฮม ๖๗

บทท ๓ ศกษามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๖๘

๓.๑ แนวคดทางทฤษฎของเดวด ฮม ๖๘

๓.๑.๑ แนวคดทางประสบการณนยม ๖๘

๓.๑.๒ แนวคดทางเพทนาการนยม ๗๙

๓.๑.๓ สรปแนวคดทางทฤษฎของเดวด ฮม ๘๓

๓.๒ ขอถกเถยงจากการออกแบบของพระเจา ๘๔

๓.๒.๑ ขอสนบสนนการออกแบบของพระเจา ๘๔

๓.๒.๒ ขอโตแยงการออกแบบของพระเจา ๙๑

๓.๒.๓ ขอโตแยงของเดวด ฮมตอการออกแบบของพระเจา ๙๓

๓.๒.๔ นกปรชญาทเหนคานเดวด ฮม ๙๘

๓.๒.๕ ขอถกเถยงจากการออกแบบของพระเจา ๙๙

๓.๓ ปญหาเรองความชวราย ๙๙

๓.๓.๑ ปญหาเรองความชวรายกบจรยศาสตร ๑๐๐

๓.๓.๒ จรยศาสตรของนกปรชญาและศาสนา ๑๐๒

๓.๓.๓ จรยศาสตรของเดวด ฮม ๑๐๖

๓.๓.๔ ขอโตแยงของเดวด ฮมตอปญหาเรองความชวราย ๑๐๘

๓.๓.๕ สรปปญหาความชวราย ๑๑๐

๓.๔ เหตการณอศจรรย ๑๑๑

๓.๔.๑ ประสบการณทางศาสนา ๑๑๒

ช

๓.๔.๒ มโนทศนของเดวด ฮม ๑๑๕

๓.๔.๓ เหตอศจรรยสความคดทางจตวทยา ๑๒๐

๓.๔.๔ สรปเหตการณอศจรรย ๑๒๔

บทท ๔ วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๒๖

๔.๑ วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๒๖

๔.๑.๑ ขอโตแยงจากการออกแบบพระเจา ๑๒๘

๔.๑.๒ ขอโตแยงปญหาความชวราย ๑๓๗

๔.๑.๓ ขอโตแยงเหตการณอศจรรย ๑๔๒

๔.๑.๔ มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๔๕

๔.๑.๕ สรปมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๔๗

บทท ๕ สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ๑๔๘

๕.๑ สรปผลการวจย ๑๔๘

๕.๑.๑ ศกษาแนวคดทางดานศาสนาและสงคมรวมสมยเดวด ฮม ๑๔๘

๕.๑.๒ มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๕๐

๕.๑.๓ วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ๑๕๑

๕.๒ ขอเสนอแนะ ๑๕๒

๕.๒.๑ ขอเสนอแนะในการพฒนา ๑๕๒

๕.๒.๒ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ๑๕๒

บรรณานกรม ๑๕๓

ประวตผวจย ๑๖๐

ซ

คาอธบายสญลกษณและคายอ

คมภรทางครสตศาสนา คอ พระครสตธรรมคมภร ภาคพนธสญญาเดม ภาคพนธสญญา

ใหม ของคณะกรรมการคาทอลกเพอครสตศาสนาธรรม แผนกพระคมภร โดยใชอกษรยอประกอบ

ดวย ชอคมภร, บทท : หวขอธรรมท เชน ปฐก. ๘ : ๑๐ หมายถงปฐมกาล หวขอธรรมท ๑๐

ภาคพนธสญญาเดม

๑ ปฐมกาล ปฐก

ภาคพนธสญญาใหม

๑ ลกา ลก ๕ โครนธ คร

๒ กจการของอครสาวก กจ ๖ ยอรน ยน

๓ เปโตร ปต ๗ โรม รม

๔ มทธว มธ ๘ ววรณ วว

บทท ๑

บทน ำ

๑.๑ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

ปญหาของหวขอวจยนคอ มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ท าไมจงตองศกษาดานศาสนา ผวจยเหนวา การศกษาดานศาสนาเปนเรองทกวางและมหลายแงมมทมความส าคญตอการใชชวต และหมายไปถงโลกสงคมในปจจบน การวจยถงรากฐานวฒนธรรมทางศาสนา การเขาใจจดประสงคหลกของศาสนา ดวยการใชปรชญาเพอพเคราะหใหเหนเหตประจกษของการมอยทางศาสนา เพราะศาสนาเปนสถาบนทมคณประโยชนอยางสงตอบคคลสงคม และประเทศชาต ศาสนาและสงคมมความสมพนธกนและพงพาอาศยกนตลอดเวลาแนวความคดกด และสถาบนตาง ๆ ทางสงคมกด ถอวาตางกมอทธพลตอศาสนา และในทางกลบกนสงคมกไดรบอทธพลจากศาสนา เหนไดวาศาสนามความสมพนธใกลชดตอบคคล ตงแตเกดจนตายไป๑ โดยจดประสงคของศาสนานนคาแทจรงอยทมนษยหากพจารณาถงมนษยและความดจะมองคประกอบ คอ ความสข จรยธรรม ความงามและความจรง การพจารณาความงามและความสตย เปนจดมงหมายของมนษย ทกองคประกอบลวนเกยวของไปสเสนทางของศาสนา ศาสนาเปนเสมอนสายใยทเชอมมนษยกบสงคมใหเขาดวยกน ในฐานะทศาสนาเปนสถาบนทางสงคมทมความสมพนธเกยวเนองกบสถาบนทส าคญอน ๆ ในสงคม ซงสามารถแทรกอยในสงคมแทบทกวงการ ทกสถาบนสงคม ไมวาจะท าอะไรลวนมศาสนาแทรกแซงควบคมการกระท าของมนษยอยเสมอ ไมวาจะเปนสงคมใหญหรอเลกกตาม ศาสนามความส าคญเสมอมาตงแตดกด าบรรพ ตราบจนกระทงปจจบน๒ ความมคณคาไดปรากฏอยในค าวา ศาสนาอยางเตมเปยม การศกษาศาสนาจะเปนการท าใหเขาใจบรบท มมมองโดยกวางของค าวาศาสนามากขน การยอนรอยสการเรมตนของความเชอทางดานศาสนา การเรมวฏจกรของศาสนาโดยแรกคอการเรมตนของศาสนา เปนสมยของมายา (Magic) คอการท าพธตางๆ โดยพวกหมอผ ตอมาเมอหมอผท างานไดผล มนษยจงหนไปหาสงทตนนกวามฤทธอ านาจยงกวาตน เปนผอยเหนอธรรมชาต เชน ผ, เทพเจาและบรรพบรษ สมยของมายา ไดเปลยนมาเปนสมยของศาสนา (Religion) พวกหมอผกตองเปดทางใหพระเปนผท าพธในการบชายญสวดออนวอน มายาและศาสนาเปนการรวมตวหมอผและ

๑ นงเยาว ชาญณรงค, วฒนธรรมและศาสนา, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, ๒๕๔๒), หนา ๒๐๖. ๒ เรองเดยวกน, หนา ๒๑๐.

๒

พระมาท าพธกรรมพรอมทงสวดออนเมอมาถงสมยของ “วญญาณนยม” (animism) ลทธนบถอผสางเทวดาเชอในอ านาจของผบาง เทวดาบาง บรรพบรษบาง กษตรยเปนเทพบาง สตวหรอเครองหมายถอวาเปนตนตระกลบาง๓ เพราะการทคนเชอวา ตนไม ภเขา ลม ไฟ แมน า มวญญาณหรอ ผหรอเทพเจาสงสถตอยจงเปนเหตใหเกดความเชอถอในล าดบตอไปคอ “พหเทวนยม” (Polytheism) คอเชอวามเทพเจาผเปนใหญอยหลายองค ตอจากนน จงมความเชอวามเทพเจาผยงใหญเหนอใครอนทงหมดเพยงองคเดยวทเรยกวา “เอกเทวนยม” (Monotheism)๔

นกปราชญบางทานแบงกลมศาสนาไปตามประเภทของภาษาพดเปน ๓ กลมเชน กลม เฮมตค กลมเซมตค และกลมอารยน จ าแนกตามเผาพนธ แบงออกไดเปน ๓ กลม คอ ๑.กลมอารยน ม ๔ ศาสนา คอ ศาสนาพราหมณ-ฮนด ศาสนาเชน พทธศาสนาและศาสนาสกข ๒.กลมมองโกล ม ๓ ศาสนา คอ ศาสนาเตา ศาสนาขงจอ และศาสนาชนโต ๓.กลมเซมตก ม ๔ ศาสนา คอ ศาสนา โซโรฮสเตอร ศาสนายว ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม๕ ในทนจะกลาวความถงเฉพาะศาสนากลม เซมตก เปนศาสนาประเภทเทวนยมลวน โดยเฉพาะยวเกดขนในประเทศปาเลสไตนเมอกอน ค.ศ.ประมาณ ๑,๐๐๐ ป บทบญญต ๑๐ ประการเปนหวใจของศาสนายว เมอตอมามพระเยซศาสดาแหงศาสนาครสตเปนชาวยว ค าสอนในศาสนาครสตสวนใหญดดแปลงไปจากศาสนายว เมอตอมาทาน นะบมฮ ามด ผเปนศาสดาแหงอสลาม ทรงรบรองความเปนศาสดาพยากรณของโมเสส และของ พระเยซไดทรงศกษาคมภรของยว ประวตการประกาศศาสนาของพระเยซเมอประกาศศาสนาอสลามกทรงถอเอาคมภรนน เปนแบบฉบบทปรากฏในพระคมภรอลกรอานหลายตอน ศาสนาทเกาแกทสดศาสนาหนงคอ ศาสนาโซโรอสเตอร การถอคมภรอเวสตะ (Avesta) เปนคมภรศกดสทธคกบคมภร ดาสตร (Dasatir) ซงเปนคมภรส าคญวาดวยการพยากรณ ศาสนาโซโรอสเตอรเจรญรงเรองอยในสงคมเปอรเซยกอนทเปอรเซยจะหนมานบถออสลาม ค าสอนของอสลามบางสวนมความสมพนธกบคมภรทงสอง๖ ศาสนากลมเซมตคเปนกลมทมความเชอมาจากรากฐานเดยวกน จงมความสมพนธกนในตวบทพระคมภรและพนฐานทางความคด ศาสนาทมการนบถอพระเจาจะเรยกวา “เทววทยา” (Theology) เพราะเรองราวทกอยางของศาสนาดงกลาวจะตองพาดพงถงพระเจาทงสน๗ เทววทยา ม ๒ แบบคอเทววทยาธรรมชาต (Natural theology) กบเทววทยาววรณ (Revealed or sacred

๓ หลวงวจตรวาทการ, ศำสนำสำกล เลมท ๑, (กรงเทพมหานคร: อษาการพมพ, ๒๕๔๖), หนา ๓๖. ๔ เรองเดยวกน, หนา ๓๘. ๕ เสฐยร พนธรงษ, ศำสนำเปรยบเทยบ, พมพครงท ๘, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสขภาพใจ,

๒๕๔๒), หนา ๓๗. ๖ เดอน ค าด, ศำสนำศำสตร, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๑),

หนา ๘. ๗ กรต บญเจอ, มนษยรไดอยำงไร, พมพครง ๒, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานชจ ากด,

๒๕๒๕), หนา ๑๒๘.

๓

theology) ทางวฒนธรรมศาสนาสมยกลาง ยอมรบความรทเชอถอไดอย ๒ แหลง คอ การววรณ (Revelation) กบเหตผลของมนษย (Human reason) นกเทววทยาในสมยกลางใหการยอมรบ ความรทางเทววทยาเกดจากการววรณ แตกบความรอนเกยวกบพระเจาดวยความสมบรณแบบไดมาจากเหตผลทางธรรมชาต เมอตอมาถงนกปรชญารนตอมาความเชอวาการคนหาความรเกยว กบ พระเปนเจาไมจ าเปนตองมคมภร ศรทธา ประเพณนยม ส านกสอนศาสนาเปนตน ไดจดเปน “เทววทยาธรรมชาต, ศาสนาธรรมชาต” (Natural religion)๘

นกปรชญาเดวด ฮม (Hume, David ๗ พฤษภาคม ๑๗๑๑-๑๗๗๖)๙ อยในยคแสงสวางปญญาสกอตถกจดอย ในกลมเดยวกบจอหน ลอค (John Locke ค.ศ. ๑๖๓๒ -๑๗๐๔) และ จอรจ เบอรคเลย (George Berkeley ค.ศ.๑๖๘๕-๑๗๕๓) ในฐานะนกประสบการณนยมชาวองกฤษ (Empiricism of England) เดวด ฮม ยนยนวา “ประสบการณ คอจดเรมตน (Alpha) และจดสดทาย (Omega) ของความร” และเขายงมความสงสยในสงทอยเหนอประสบการณทางผสสะวา เปนสงทวธการทางประจกษนยม ไมสามารถหยงถงจงเรยกวา วมตนยม (Skepticism)๑๐ เดวด ฮมไดเขยนบทความแสดงทศนคตทางดานศาสนาในหนงสอเรอง “บทสนทนาวาดวยศาสนาธรรมชาต” (Dialogues Concerning Natural Religion) ป ค.ศ. ๑๗๗๙ เดวด ฮม ไดรบอทธพลมาจากงานของซเซโร (Marcus Tullius Cicero ๑๐๖ ปกอน ค.ศ.) ในงานทชอวา “ธรรมชาตของพระเจา” (On the Nature of the Gods)๑๑ ฐานของเดวด ฮมเปนนกประสบการณนยมทยนบนฐานของเพทนาการนยม เมอนกคดทางประสบการณนยมมองเรองศาสนา อาจท าใหเหนภาพทมมมมองตอแนวคดทางศาสนา ซงในยคของฮม ไดชอวาเปนยคมดของปรชญาแตทวาเปนยครงเรองทางศาสนาภายใตความรงโรจนทางความคดทมตอศาสนาและเทววทยา การอธบายความหมายของศาสนามความโนมเอยงทความคดและการอธบายความรจะอยบนพนฐานของศาสนา เดวด ฮม มชอเสยงจากงานเขยนหนงสอทางประวตศาสตร มโนทศนของเขาตอศาสนาจะมมมมองเปนไปในทศทางใด และเขาใชการอางองจากทางประวตศาสตรหรอไม หรอเขาไดน าหลกทางประสบการณนยมมาใชเปน มโนทศนทางศาสนาของเขาหรอไม ความคดขนอยบนพนฐานบนทศทางของปรชญาหรอคอนไปทางศาสนามากกวากนเขาจะใชขอเทจจรงทางประวตศาสตรหรอทางปรชญาในการพสจนความสงสยของเขาเพออธบายศาสนาไดอยางไร ซงประการแรกผวจยไดศกษาเรองของเดวด ฮมจงไดตงขอสงเกต

๘ อดศกด ทองบญ, คมออภปรชญา, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), หนา ๑๗๙.

๙ เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, (กรงเพทมหานคร: ส านกพมพ แสงดาว, ๒๕๕๗), หนา ๔๒๒.

๑๐ พสฎฐ โคตรสโพธ, ทฤษฎความร, (เชยงใหม: คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๓), หนา ๔๘.

๑๑ Wikipedia, Dialogues Concerning Natural Religion, [อ อ น ไ ล น ]. แ ห ล ง ท ม า : https://en.wikipedia.org/wiki/Dialogues_Concerning_Natural_Religion [๗ กรกฎาคม ๒๕๕๘].

๔

ตอวธคดของเขาวามวธคดหรอโตตอบกลบความเชอทางศาสนานาจะเปนไปในทางของกลมประสบการณนยมหรอกลมวมตนยม แตพนฐานของเขามความเปนทงวมตนยมและมความเปนประสบการณนยม ซงฐานการตอบจงเปนค าถามวาเขาใชการยนยนตอค าถามทางศาสนา ใชแนวคดทางดานใดตอบโตแยงความคดทางศาสนา ส าหรบกลมประสบการณนยม ธรรมชาตเปนเรองทเกยวกบมนษยเทานน และมนษยสามารถใชเหตผลในการเขาใจธรรมชาตของตนเองโดยเนนทการปฏบตเปนสวนใหญ ความคดนเองในทสดกน าไปสแนวความคดทปฏเสธถงความเปนอยของพระเจา (antagonistic)๑๒ เขามงมนทจะอธบายธรรมชาตของมนษยชาตและทอยทยนของเราในจกรวาลโดยไตรตรองถงวธท เรารบความรและขอบเขตความสามารถในการเรยนรมาจากการสงเกตและประสบการณดงนนเขาจงใหความสนใจเปนพเศษกบขอถกเถยงวาดวยการมอยของพระเจาทเรมจากการสงเกตบางแงมมของโลก๑๓

ปญหาของศาสนาเทวนยมโดยพนฐานคอปฏเสธพระเจาหลายองค แตยอมรบนบถอ พระเจาพระองคเดยว การอธบายถงพระเจาของศาสนาเทวนยมจงอยบนพนฐานคดทางศาสนาและ เทวนยมอยางเดนชด การโตแยงมมมองทมตอพระเจาของเดวด ฮมสงใดคอจดประสงคทส าคญของมโนทศนของฮม การโตแยงของเขาท าใหเกดการเปรยบเทยบแนวคดทางดานศาสนาไดอยางไร และไปสมพนธกบแนวคดทางวทยาศาสตรไดอยางไร เสมอนการปฏเสธสงทเราไมรวามอยหรอไม เราจะปฏเสธอยางไรและใชหลกการอยางไรเพออธบายการปฏเสธเหลานน เทววทยาอาจไมเปนคแขงทางปญญากบปรชญา แตเทววทยามค าตอบใหกบผทมความศรทธาและความเชออยางมนคง ความสงสยของเดวด ฮมไดน าสงใดมาเปลยนแปลงวธคดทางศาสนาในยคของเทวนยมทมอทธพลตอความคดของประชาชน และยคของเขามนกวทยาศาสตรผมชอเสยงและนกปรชญาทมชอเสยงรวมยคสมยอยหลายทาน ความคดของเขาจงตองไมธรรมดาตอกฎเกณฑทางสงคมทางศาสนาและสงคมปรชญา

มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม เปนสงทเกดการเปลยนแปลงทางความคดตอสงคมและความคดตอนกปรชญารนตอมาเรยกไดวาสงผลและมอทธพลตอความคดทางวทยาศาสตรและปรชญาสมยใหม ดงเชน เอมมานเอล คานท เลอมใสเดวด ฮม เพราะท าใหเขาตนจาก “ความสลมสะลอทางค าสอนทตองเชอ”๑๔ จงเปนทมาและความส าคญของปญหาตอการศกษา มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮมเปนงานวจยการศกษาทางดานวชาการปรชญาตอไป

๑๒ เชดชย เลศจตรเลขา, ครสตจรยศาสตรพนฐาน, (กรงเทพมหานคร: แผนกการพมพโรงเรยนคอน

นอสโค, ๒๕๔๘), หนา ๒๔๖. ๑๓ ไนเจล วอรเบอรตน เขยน ปราบดา หยนและรตพร ชยปยะพร แปล, ประวตศาสตรปรชญาฉบบ

กะทดรด, (กรงเทพมหานคร: หจก.ภาพพมพ, ๒๕๕๖), หนา ๑๓๖. ๑๔ เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, หนา ๔๒๓.

๕

1.2 วตถประสงคของการวจย 1.2.1 เพอศกษาแนวคดทางศาสนาในสงคมรวมสมยของเดวด ฮม 1.2.2 เพอศกษามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม 1.2.3 เพอวพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

1.3 ปญหาทตองการทราบ 1.3.1 แนวคดดานศาสนาในสงคมรวมสมยเดวด ฮม วามแนวคดเปนอยางไร 1.3.2 มโนทศนของเดวด ฮม ทมตอปญหาศาสนา มการอธบายอยางไร 1.3.3 วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม วามผลกระทบตอความคด และการ

เปลยนแปลงความเชอตอศาสนาไดอยางไร

1.4 ขอบเขตการวจย 1.4.1 เอกสารชนปฐมภม (Primary Sources) คอ

- พระครสตธรรมคมภร ภาคพนธสญญาเดม ภาคพนธสญญาใหม - Dialogues Concerning Natural Religion (เดวด ฮม) 1.4.2 เอกสารชนทตยภม (Secondary Sources) คอ

- ต าราเอกสารเชงวชาการและงานวจยทเกยวของกบเดวด ฮม - ขอมลเกยวกบเดวด ฮม Website ทนาเชอถอ - ขอมลในวารสาร หนงสออางอง ซงมขอมลเกยวของกบเดวด ฮม

1.5 นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย 1.5.1 มโนทศน หมายถง ความคดความเขาใจทสรปเกยวกบสงใดสงหนง หรอเรองใด

เรองหนง อนอาจจะเกดจากการสงเกต หรอการไดรบประสบการณเกยวกบสงนน หรอเรองนนหลายๆ แบบ แลวใชคณลกษณะของสงนนหรอเรองนน น ามาประมวลเขาดวยกน ใหเปนขอสรปหรอค าจ ากดความ ของสงใดสงหนง

๑.๕.๒ ศาสนา หมายถง ศาสนาเทวนยม (พระเจาพระองคเดยวศาสนาครสต) ทรวมแหงความเคารพนบถออนสงสงของมนษย ทพงทางจตใจ ซงมนษยสวนมากยอมเลอกยดเหนยวตามความพอใจ และความเหมาะสมแกเหตแวดลอมของตน เปนค าสงสอนอนวาดวยศลธรรม และอดมคตสงสดในชวตของบคคล รวมทงแนวความเชอถอและแนวการปฏบต ตามคตความเชอของแตละศาสนา

๑.๕.๓ อปมา หมายถง ความคลายคลงในประเดนทหลากหลายระหวางกรณทแยกเปนสวนชด การใหเหตผลเชงตรรกะโดยแนวเทยบตงอยบนการอนมานแบบอปนยจากขอสมมตฐานทวา

๖

สงทคลายคลงคอประเดนทรแลวอยางแนนอน กบสงทควรจะเปนซงคลายคลงในประเดนทยงไมรอนๆ บางประเดนเชนกน

๑.๕.๔ ปญหาเรองความชวราย (Problem of evil) หมายถง ความชวรายเปนปญหาส าคญทางเทววทยาซงไมไดตองการค าตอบเพยงวาท าไมมนษยตองเผชญความโชคราย แตทวาปญหานมนยวา ท าไมมนษยตองเผชญกบความชวรายทง ๆ ทพระเจาเปนผทรงความดสงสด

๑.๕.๕ การใหเหตผลจากการออกแบบ (Argument from design) หมายถง ความเชอทวาสงตางๆ บนโลกใบนมวตถประสงคในการเกดขนมาทงสน เปนความเชอทปรากฏทวโลก มาตงแตสมยโบราณแลว ขอความขนตนเปนตวอยางของความเชอแบบนไดเปนอยางดและใชเปนขออา งในการอางเหตผลยนยนการมอยของพระเจา

1.6 ทบทวนเอกสารและงานจยทเกยวของ การศกษาวเคราะหทศนคตเกยวกบศาสนาของเดวด ฮม มเอกสารและรายงานวจยท

เกยวของดงน 1.6.1 หนงสอ 1) ธระพงษ มไธสง๑๕ กลาววา การทศาสนาเขามาครอบง าแนวคดของนกคดทงหลาย

ดวยการลงโทษอยางรนแรงแทนทจะท าใหนกคดหยดคนควาทฤษฎตางๆ กลบท าใหเกดแรงตานมากยงขนขนในทสดกเกดกลมแนวคดทปฏเสธความเชอพระเจาโดยสนเชง โดยไมเชอวาพระเจาอยเบองหลง ของความเปนไปของสรรพสง แตมความเชอมนในศกยภาพของความเปนมนษย มนษยเปนผอยเบองหลงแผนการตางๆ แหงความเปนไปในโลกและธรรมชาต การทจะพนทกขไดนน ตองอาศยสตปญญาของมนษยเทานน ไมควรจะไปออนวอนตอพระเจา หรอเทพเจาใดๆ เพราะสดทายแลว พระเจาหาไดสรางมนษยขนมาไม แตมนษยตางหากเปนผสรางพระเจา

2) บณย นลเกษ๑๖ กลาววา ค าวา ปจจยาการ ตรงกบค าวา The Nature of Causality หมายถง สมพนธภาพทมอยระหวางภาวการณทตางกนอย 2 อยาง คอ เหตและผล เราเรยกปรากฏการณอนแรกวา เหตหรอสาเหต (cause) และเรยกปรากฏการณตอเนองมาวาผลหรอวบาก (effect) ภาวการณ เหล าน อาจจะปรากฏอย ในภาวะแห งรปธรรม ( thing) ปรากฏการณ (phenomena) หรอพลงงาน (force) เดวด ฮมกลาววา พดไดตรงๆ วาเหตนนมภาวะเปนปรากฏการณขนกอนความคด แบบนไมสามารถอธบายหลกของความเปนสาเหต ไดเพยงพอนกเขา

๑๕ ธระพงษ มไธสง, มตทางศาสนาและปรชญาของโลก, (กรงเทพมหานคร: โอ พรนตง เฮาส.เอส.,

๒๕๕๑). ๑๖ บณย นลเกษ, ปรชญาศาสนา, (เชยงใหม : ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2536).

๗

ถอวาการสบเนองกนอยตลอดเวลานนเปนเพยงความสมพนธทผกมดเอาเหตกบผลอยดวยกนในชวตทวไปของเรา แลวเราพบวาปรากฏการณอยางหนงถกตามมาดวย

3) บญม แทนแกว๑๗ กลาววา จตมนษยสามารถตดสนปญหาในเรองธรรมชาตความจรงไดหรอไม ความรสามารถรความรขนสงสดไดหรอไม? หรอเกดความขดแยงกบการเหาเหตผล ดงเชน การทดลองของมนษยควรเชอไดหรอไมเพยงใด หรอประสบการณทตงเปนสมมตฐานจะเปลยนแปลงไดไหม? และอะไรเปนธรรมชาตความรทางศาสนาตามความเปนจรง ความรจะมธรรมชาตคลายคลงกน และเราจะรไดโดยอาศยวธใชความรธรรมดาสามญไดหรอไม หรอวามบางสงแตกตางกนทางดานคณภาพ ถาเปนเชนนเราจะสามารถใชความร เพอใหรความจรงทสมพนธกบความร สามญและการเขาถงสภาวะเชนนนโดยอาศยความรดงกลาวไดหรอไมอยางไร ศรทธาความเชอมนส าคญยงกวาการรหรอไม การใชความรทางศาสนาจะสามารถรซงในความจรงสงสดไดหรอไม (ปรมตถสจจะ)

4) วรรณวสาข ไชยโย๑๘ กลาววา องคประกอบของศาสนา ตามคณะกรรมการผวจยศาสนาและความเชอตามโครงการวจยพนฐานจตใจของประชาชนชาวไทย สาขาวชาปรชญา สภาวจยแหงชาต พ .ศ. 2506 ไดมการตกลงก าหนดโครงสรางองคประกอบของศาสนาไว 5 ประการ ดงน 1. มศาสดา คอผสอนหลกการและผประกาศ ศาสนาซงเปนบคคลประวตศาสตร 2. มหลกธรรมค าสอนทมการระบชดเจนเกยวกบศลธรรมจรรยาและกฎเกณฑการปฏบต 3. มหลกความเชอเปนปรมตถ 4. พธกรรม คอพธปฏบตเพอใหเขาถงหลกการของศาสนา 5. มสถาบนทางศาสนาหรอศาสนสถาน คอ ทตงอนเปนสถานททศาสนกมาพบปะกนเพอประกอบพธทางศาสนา

5) สมฤด วศทเวทย๑๙ กลาววา จากการวเคราะหของเดวด ฮม เราคงจะพอมองเหนไดวาสงทมบทบาทส าคญในการรบรของมนษยจรง ๆ แลวกคอ ความเชอ ไมวาจะเปนความรทเปนเรองราวของขอเทจจรงหรอความรทอาจพสจนได ในทสดกไมอาจหนพนความร สกพเศษทเรยกวาความเชอได ค าอธบายของเขาในลกษณะนคอนขางจะเปนเรองทางจตวทยาและเปนอตนย แตฮมถอวามนเปนขอสนนษฐานทเปนความจรงสากล ซงเกดจากการศกษาธรรมชาตของมนษยดวยการสงเกต และทดสอบ ในฐานะนกปรชญา เดวด ฮม เหนดวยทเราสมควรแสวงหาค าตอบเพอสนองความสงสยอยากร ซงเขาเองกไมอยากเรยกวาเปนทศนะแบบวมตนยม เพยงแตตองการหาเหตผลอธบายการอนมานตางๆ

๑๗ บญม แทนแกว, ปรชญาศาสนา, (กรงเทพมหานคร: โอ เอส พรนตง เฮาส, ๒๕๔๘). ๑๘ วรรณวสาข ไชยโย, จตวทยาศาสตร, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2552). ๑๙ สมฤด วศทเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2536).

๘

6) สวฒน จนทรจ านง๒๐ กลาววา มนษยมความเชออย 3 อยางคอ ความเชออนเกดจากความศรทธาความเชอทเกดจากอารมณและความเชอทเกดจากเหตผล มผกลาววา ศาสนาเกดจากศรทธา เกดจากอารมณความรสกปรชญาเกดจากการใชเหตผล สวนวทยาศาสตรเกดจากใชความร กลาวโดยสรป ศาสนา หมายถง สงทกอใหเกดความเชอความศรทธาทมนษยมตอพระเจา หรอสงศกดสทธ มค าสอนหรอคมภรทไดรบการรวบรวมไวอยางเปนระบบ หลกปรชญาทใหค าตอบเกยวกบโลกและจกรวาลชวต และเปาหมายสงสดของชวต มหลกจรยธรรมส าหรบชวถทางอนถกตองทจะน าไปสการบรรลเปาหมายสงสดของชวต ศาสนาเปนแรงกระตนใหเกดการสรางสรรคทางวฒนธรรมและประเพณ การเกดวรรณกรรม ปฏมากรรม สถาปตยกรรม จตรกรรม หตถกรรม ตลอดทงนาฏดนตร สงเหลานเกดขนมาไดจากแรงบนดาลใจของทางศาสนาทงสน

7) สวรรณา สถาอานนท๒๑ กลาววา นกวชาการตะวนตกรวมสมยหลายทานไดชใหเหนวา การมนรกหรอบทลงโทษนรนดรนน เปนสงทไมนาจะยอมรบได การมนรกเชนทวาน จะท าใหสวรรคเปนสงทเปนไปไมได เพราะผคนในสวรรคเปนคนด มเมตตายอมจะรวมรสกเจบปวดทรมานกบผตกนรกดวย ถาผคนในสวรรครวามนรก นอกจากน มนษยเปนสตวทมขอจ ากดและจดบกพรองทางจตวทยามากมาย ความผดทเกดจากมนษยเชนนตอใหรายแรงขาดไหน กไมนาจะสมควรไดรบโทษทรมานเปนนรนดร กลาวอกนยหนง คอ บาปของมนษยมขอจ ากดเสมอทงในแงมลเหตจงใจใหท าผดและในแงผลจากการกระท านน เหตใดบาปทจ ากดจงสมควรไดรบโทษนรนดรทไมจ ากด

8) เสฐยร พนธรงษ๒๒ กลาววา การศกษาศาสนามนษยในสมยโบราณ ศกษาไดหลายวธอาทศกษาจากอกขระจารก ภาพจ าหลก เครองมอเครองใช และอาวธทขดพบตามหบหวยเหวผา บางทไดในหลมฝงศพ และมอกทางหนงทส าคญมากคอ ศกษาจากเทพนยายทคนเหลานนเลาสบกนมา ซงทจรงกยากจะเชอได แตเทพนยายเปนเรองชวยใหเหนศรทธาหรอศาสนาของมนษยไดอกสวนหนง นกศกษาศาสนาจะหลกเลยงไมอานเทพนยายไมได กลาวโดยสรปแลว เมอมนษยเกดมา ลมตาเหนโลก ในสมยทโลกยงปาเถอนมนษยยงไมมสตปญญานกคด วาระน าจตแรกทเกดขนแกมนษย คอ “ความกลว” ภย และ “ความตองการ” ใหชวตรอดพนจากภย มหนาว รอน หว กระหาย เปนตน ท าใหเหนชดวามนษยมศรทธา ๒ ลกษณะ คอศรทธาในตวเอง หรอศรทธาในผอน

9) แสง จนทรงาม๒๓ กลาววา ความทกขระทมทเกดจากการเบยดเบยนเขนฆากนในนามศาสนา ท าใหคนบางพวกเกดความเออมระอา เบอหนายศาสนาและหนหลงใหศาสนาอยางสนเชง

๒๐ สวฒน จนทรจ านง, ความเชอของมนษย เกยวกบปรชญา และศาสนา, (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพสขภาพใจ, 2540). ๒๑ สวรรณา สถาอานนท, ศรทธากบปญญา, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2545). ๒๒ เสฐยร พนธรงส, ศาสนาโบราณ, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535). ๒๓ แสง จนทรงาม, ศาสนศาสตร, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2531).

๙

เขาเหนวา ศาสนาไมมประโยชนอะไรมแตน าความทกขทรมานมาใหมนษย วลเลยม เจมสยนยนวาการเบยดเบยนเขนฆากนระหวางศาสนาและนกายศาสนามอยในรปแบบตางๆ เชน ชาวยวถกเกยวดวยขอเลกแบบตกเบด พวกอลบจองเซยน และพวกมอรมอนถกลอบฆา และพวกอารมเนยนถกสงหารหม ทงนกเพราะศาสนาเดมทมหลกฐานมนคงแลว มกจะกลวและหวาดระแวงของใหม กลวการเปลยนแปลงใหมทเขาใชศพทวา เนโอโฟเนย (Neophobia)

10) แสวง แสนบตร๒๔ กลาววา ศาสนามอทธพลตอมนษยชาต ในสงคมปจจบน มหลายศาสนาทงทเปนศาสนาโบราณและศาสนาทกอตวขนในรปตาง ๆ ในลกษณะการดดแปลง น าศาสนาเดมมาปรบปรงใหมใหเขากบยคสมยมากขน ดวยความทมนษยมความปรารถนาทแตกตางกน แมจะมวตถประสงคในเรองเดยวกน แตกพยายามท าใหแตกตางกนโดยยดตดทรปแบบทสมมตหรอกรอบทมนษยในกลมนน ๆ สรางขนมา ดวยความคดทวาสงนนคอสงทเขาตองการ แตมนษยกไมเคยเขาถงสงทตองการสกท เพราะตดอยทรปแบบทตวเองสรางขนมากกวาการสมผสสจธรรมทแทศาสนาใดทใหค าตอบและแนวทางทตรงกบทใจมนษยตองการและตอบสนองความคดความรสกทมอยในใจของตนเองไดด ศาสนานนกเปนทยอมรบของมนษยไดมากและจ านวนศาสนกกเพมขนตามล าดบ

1.6.2 งานวจยและวทยานพนธ 1) พระมหาวรตน อภธมโม (เฆพวง)๒๕ ผลการศกษาพบวา ธรรมชาตความรของเดวด

ฮม เกยวกบโลกภายนอก (External world) เพอใหรประจกษแจงในวตถ ทมงพสจนความมอยของวตถ (Material) การเขาถงวตถหรอสงตาง ๆ ตามสภาพทมอย วามอยจรงหรอไม รวมทงแสวงหาธรรมชาตความรมความ เชอมโยงระหวางเหตและผล (Cause and effect) และในสวนตางๆ จะเปนความสมพนธของสาเหตกบวตถ สาเหตกบสสาร จต อตตา เอกภพ และสาเหตกบพระเจา (Cause and God) เรามความสมพนธกบสงเหลานอยางไร เกยวของกบมนษยทางไหนอยางไร มนษยรไดหรอรไมได การพสจนเหลานไมมอะไรยนยนได นอกจากประสาทสมผสเทานน

2) พระมหาเอกนรนทร เอกนโร (วงษขนธ)๒๖ กลาววาในปรชญาครสต ค าวาบญนน คอการศรทธาตอพระผเปนเจา การเอาใจใสตอพระองคและเปนพระหรรษาทานทไดรบจากพระผเปนเจาการใชค าวาบญเนนไปทเหตมากกวาเนนไปทผล แตผลของครสตศาสนากมความหมายทงสอง

๒๔ แสวง แสนบตร, ปรชญาศาสนา, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545).

๒๕ พระมหาวรตน อภธมโม (เฆพวง), “การศกษาวเคราะหพรมแดนความรในพทธปรชญาเถรวาทและ เดวด ฮวม”, วทยานพนธพทธศาสนามหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2536).

๒๖ พระมหาเอกนรนทร เอกนโร (วงขนธ), “การศกษาเชงวเคราะหเรองบญในพทธปรชญาเถรวาท และปรชญาครสตศาสนานกายโรมนคาทอลก”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2536).

๑๐

อยางเชนเดยวกน คอเปนเหตและผลดวย แตในสวนทเปนผลไมไดมาจากกจกรรมหรอการกระท าของบคคลเทานน ผลเกดจากพระทยดหรอความชวยเหลอและเปาหมายของพระผเปนเจาดวยพระหรรษาทานส าคญของศาสนาครสตอยทความสมพนธกบพระผเปนเจา

3) พระสรางชาตสร จารวณโณ (สวรรณพทธ)๒๗ กลาววา ความเชออนเปนบนไดขนแรกทจะน าพามนษยไปสพระเจาพรอมกบการยอมรบพระอานภาพ ของพระเปนเจากบการยอมออนนอมถอมตนตอพระเจา การเชอจดเปนพระพรทพระเจาทรงเปดเผยใหแกมนษยทกคน เพอเปนตวเชอมแดนธรรมชาตกบแดนเหนอธรรมชาต ความเชอจงเปนทาททถาวร ทมนษยเปดใจรบพระเจาโดยทวไปซงกหมายถงการเชอในพระตรเอกานภาพ (Trinity) การเชอมความส าคญ 2 ประการ คอ 1) การเชอเปนขนแรกทจะน าพาเราไปสความจรงและความสขอยางแทจรง เปนจดเรมตนของหนทางอนน าไปสพระเจา หรอเปนสงทจะชวยเราใหรบรพระเจาไดโดยอาศยสงน 2) การเชอในทมาของความรทแทจรง หรอความรสงอนเปนจรง ทมนษยจะเขาถงความจรงไดนน นอกจากจะอาศยตนเองแลว มนษยยงตองอาศยการเปดเผยของพระเจาดวย โดยเชอวาการรความจรงนนไมไดมาจากปญญาภาคปฏบตของมนษยเอง หากแตมาจากสงเหนอธรรมชาต

4) พระสทธชย ฑฆายโก (ยงสข)๒๘ กลาววา มนษยเราพดไดวากฎธรรมชาตนนเปนพระเจา พระเจาคอกฎธรรมชาตจะเมตตาปราณ มความรสก รกไดกโกรธได กฎธรรมชาตเปนพระเจา หมายความวาถาสตวประพฤตถกตองตามกฎเกณฑ เมอถกใจพระเจา พระเจาตอบแทนดวยดถงทสด คอมความสข ความเจรญถงทสด ถาเราท าไมถกกฎของธรรมชาต ธรรมชาตกจะลงโทษเรา ใหทกขรอนถงทสดพระเจารจกรก รจกเกลยด ถาบคคลท าใหเกดการผดใจจากพระเจา พระเจากจะลงโทษท าถกใจกใหรางวล ฉะนนการทพระเจาจะมเมตตาปราณหรอมทารณโหดราย มนกอยทมนษยตางหาก พระเจาจะรสกอยางนนไมได พระเจาจะมความรสกเปนค ๆ เชน รก หรอ เกลยด อยางนไมได พระเจาไมเหมอนใครพระเจาเหมอนพระเจาเทานน พระเจาท าหนาทของพระเจา ถาท าอยางนกเกดผลอยางน ๆ สวนทมนจะไปถกใจมนษยหรอไมนน มนกแลวแตมนษย มนษยไปบญญตทถกใจมนษยวา พระเจาเมตตาปรานแลวกบญญตทไมถกใจวาพระเจาลงโทษ

5) ปานทพย ศภนคร๒๙ กลาววา “ความชวราย” กลายมาเปนปญหาส าคญทสดปญหาหนงส าหรบศาสนาครสตกเพราะการมอยของความชวรายยอมขดแยงกบค าสอนส าคญของศาสนา

๒๗ พระสรางชาตสร จารวณโณ (สวรรณพทธ), “การศกษาเปรยบเทยบหลกการเชอในพระพทธศาสนาเถรวาทกบศาสนาครสตตามคตของนกบญออกสตน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2554).

๒๘ พระสทธชย ฑฆายโก (ยงสข), “การศกษาเชงวเคราะหหลกจรยธรรมเกณฑตดสนจรยธรรมในพทธศาสนานกายเถรวาทและครสตศาสนานกายโรมนคาทอลก”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2537).

๒๙ ปานทพย ศภนคร, “ปญหาความชวรายในปรชญาครสต”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต,(บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2517).

๑๑

ครสตในเรองพระจาและธรรมชาตของพระองค กลาวคอ ศาสนาครสตในฐานะเปนศาสนาเอกเทวนยม ยอมมค าสอนหลกวา มพระเจาผทรงสรรพฤทธเพยงพระองคเดยว แตทวาถงแมพระเจาทรงมอ านาจอนสมบรณและเดดขาด พระเจากไมทรงโหดราย ทงนเพราะพระเจายงทรงมความดสงสด ซงหมายความวาพระจาทรงมน าพระทยทเปยมไปดวยความรกและความเมตตาอยางไมมใครเสนอเหมอน อกทงพระเจาทรงเปนสพพญญดวย แตท าไมมนษยตองเผชญกบความชวราย ทงๆ ทพระเจาผทรงสรางจกรวาลและมนษย เปนผสรางสรรพฤทธ เปนผทรงความดสงสด หรอวาพระเจาไมทรงเปนสพพญญจรง ซงลวนเปนทศนะทขดกบค าสอนหลกของศาสนาครสต

6) ศรวรรณ โอสถานนท๓๐ ผลการศกษาพบวา ในสมยเดวด ฮม ผคนก าลงเชอมนในเจา เดวด ฮม เองนนสมยเดก ๆ กตองเครงครดศาสนาตามอยางครอบครว เชอมนในชวต นรนดร เชอวาตายแลวจะไดไปอยในสวรรคถาท าความด นแสดงใหเหนวาทงพระพทธเจาและเดวด ฮม ตางกอยในสงแวดลอมทคนทวไปเชอกนวาม “ตวตน” เชนเดยวกน ศาสนานนกมอยจรง แตไมสามารถท าใหพนทกขได กลบจะยงทกขอยางหนกเพราะพวกทเอาศาสนาเปนเครองมอเบยดเบยนชาวบาน อยางไรกตามแมวาทงพระพทธเจาและเดวด ฮม จะปฏเสธ “ตวตน” แตพทธศาสนกบางสวนยงไมยอมรบวาพระพทธเจาทรงปฏเสธตวตน เนองจากมนษยตกอยในอ านาจของความกลวความเขลา และความออนแอ

7) สรยทธ ศรวรกล๓๑ ผลการศกษาพบวา ตราบใจทชาวประสบการณนยมยงผกตดอยกบธรรมชาตนยมอยางแนนแฟน และรงเกยจอภปรชญาตราบนนพวกเขากไมมทางทจะตระหนกถงการแบงแยกดงกลาวไดทงระดบวากยสมพนธของชาวปฎฐานนยมทางตรรกวทยา และระดบอรรถศาสตรของวานฟรานเชน ตางกปวนเปยนอยในระบบทางญาณวทยาเพยงเทานน ผลจงตามมาวาพวกเขาอาจจะอางถงความไมรของตนในการตดสน กลาวคอ อะไรทเรารไมไดดวยผสสะกไมมอยจรง นบวาโชคดทนก วทยาศาสตรไมหลงเชอค าสอนของพวกเขามฉะนนแลวปานฉะนอาจไมมมนษยเหลอสกคนเพราะเปนโรคระบาดตายกนหมด

8) สวล ศรไล๓๒ กลาววา สงทนกปรชญาตองการแสวงหาค าตอบกคอ มประจกษพยานอะไรทชใหเหนธรรมชาตและคณลกษณะของพระเจา สรปแลวมนษยจะตองมความเชอและศรทธาเปนจดเรมตนทจะแสวงหาความรความเขาใจในการมอยของพระเจาได ในสมยปจจบนทศนคตของนกปรชญาเปลยนไป นกปรชญาสวนใหญมความเหนวา ความเปนจรง (Reality) จะตองเปนสงทพบ

๓๐ ศรวรรณ โอสถานนท, “การวจยเชงเปรยบเทยบทรรศนะเรองตวตนในพทธปรชญากบปรชญาของ

เดวด ฮม”, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523). ๓๑ สรยทธ ศรวรกล, “ปญหาของประสบการณนยมในการเขาใจประสบการณนยม”, วทยานพนธ

อกษรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528). ๓๒ สวล ศรไล, “ปญหาเรองการมอยของพระเจา”, วทยานพนธอกษรศาสตรบณฑต, (บณฑต

วทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2517).

๑๒

ไดในโลกแหงประสบการณ และหนาทของนกปรชญาคอการวเคราะหภาษา ภาษาเปนเครองมอทใชสอความหมายขอเทจจรงในโลกแหงผสสะ ผเขยนไดเสนอความคดเหนสวนตววา ปญหาเรองการมอยของพระเจาเปนปญหาทไมอาจใหค าตอบได เนองจากเปนเรองของความเชอ ความศรทธา ทไมอาจน ามาโตแยงกบความไมเชอ เพราะจะท าใหการโตแยงเปนไปโดยไมมทสนสด และเนองจากขาดหลกการทมเหตผลและความแนนอนพอเพยงทจะน ามาตดสนปญหาเรองการมอยของพระเจาจงเปนเรองทขนอยกบความคด ความเชอและประสบการณของแตละคน

9) อญชล ปยปญญาวงศ๓๓ ผลการศกษาพบวา ผวจยไดสรปลกษณะของกฎธรรมชาตตามทมนษยเชอจากแนวคดของเดวด ฮม ไว 3 ประการ กลาวคอ 1. เปนความสม าเสมอของเหตการณเกยวกบการด าเนนไปของโลก และสรรพสงในโลกโดยมใชเปนสงทมนษยสรางขน 2. เปนกฎตายตวทไมเคยมตวอยางขดแยง และไมสามารถละเมดตวเองได 3. เปนกฎเชงประจกษทอยภายใตความสามารถในการรบรทางประสาทสมผสของมนษยผประเมนเหตการณนน สวนประเดนความเปนไปไดของเหตการณอศจรรยนนนกปรชญาสวนใหญมกมงเนนไปทการพจารณานยาม เหตการณอศจรรยทเดวด ฮม เสนอไว และน าไปสขอสรปวาเหตการณอศจรรยเปนไปไมได

10) Ven. Naing Kruy (Inthapanyo)๓๔กลาววา การสรางโลกของพระเจา พระเจาเคยตรสแลววา พระองคไมไดสรางโลกโดยมโนคตและสสาร พระเจาตรสวาสงทงสองมอยก อนแลว พระเจาเพยงท าหนาทเปนสถาปนกผน าเอาสงทมอยแลวทงสองประการมาประกอบเปนโลกตามแผนการททรงก าหนดไว แลวสงทเกดตามมาอกกคอ ธาต 4 อนไดแก ดน น า ลม ไฟ และธาตทง 4 ท าใหม โลก จตของพระเจาเขาสงสถตประจ าโลก โดยนยน โลกจง เปนส งทมชวตมวญญาณ ปรากฏการณตาง ๆ ในโลกเปนไปอยางมระเบยบ เพราะดวยไดมจตของพระเจาเปนผอ านวยการควบคม ดวยวธเดยวกนนน พระเจาทรงสรางดวงดาวและใหมวญญาณสงสถตอยประจ า ทรงสรางเทพเจาบนสวรรคและวญญาณอมตะของมนษย

จากการรายงานเอกสารพบวาเดวด ฮม ไดมทศนะคตทางดานศาสนาในมมมองของนกประสบการณนยม ซงใชหลกทางญาณวทยาเขาวเคราะหอภปรชญาความเชอทางศาสนา ซงยงไมมวทยานพนธในเลมใดศกษาเรองนอยางจรงจง จงนาสนใจทจะวเคราะหการอธบายเหตผลทางประสบการณนยมของเดวด ฮม ทใชหลกฐานทางทฤษฎ โดยขดแยงตอความเชอทางศาสนา ผวจยจงเหนโอกาส เปนชองวางของความคดน จงมความจ าเปนในการท าวทยานพนธทน าเสนอทศนคตทางดานศาสนาของเดวด ฮม

๓๓ อญชล ปยปญญาวงศ, “มโนทศนเรองเหตการณอศจรรยของเดวด ฮม”, วทยานพนธอกษรศาสตร มหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547).

๓๔ Ven. Naing Kruy (Inthapanyo), “ศกษาเปรยบเทยบก าเนดโลกในพทธศาสนาเถรวาทกบศาสนาครสต”, วทยานพนธพทธศาสตรบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2556).

๑๓

1.7 วธด าเนนการวจย การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยเปนการวจยเอกสาร (Documentary

Research) มขนตอนโดยยอดงน 1.7.1 รวบรวมขอมล

- ประเดนวาการก าเนดโลกและจกรวาล มนษย บาปและความชวราย ความมหศจรรย มความคดทางศาสนาในสงคมรวมสมยของเดวด ฮม เปนอยางไร มความคดไปในทางทศใด มเนอหา ด าเนนเปนอยางไร

- ประเดนวามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ทไดปรากฏอยบนหนงสอของเขา คอ หนงสอวาดวยความเขาใจมนษยฯลฯ และหนงสอตาง ๆ ทมมโนทศนของ ฮม มความเกยวของดานศาสนาอยางไร สามารถคนหาบนวทยานพนธ และบทความทางวชาการ

- ประเดนวามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ทไดปรากฏอยในบทสนทนาวาดวยศาสนาธรรมชาต (Dialogues Concerning Natural Religion) ป 1779

1.7.2 วเคราะห - ประเดนวาการก าเนดโลกและจกรวาล มนษย, บาปและความชวราย, ความ

มหศจรรยในสงคมรวมสมยของเดวด ฮม ประเดนใดท าใหเกดอทธพลตอทศนคตทางศาสนา ของเดวด ฮม

- ประเดนวามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม มขอโตแยงใด ท าใหเกดมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

- ประเดนวาขอถกเถยงจากการออกแบบ, ปญหาเรองบาปและความชวรายและ ความมหศจรรย วามนกปรชญาทานใดเสนอ ประเดนเชนเดยวกบเดวด ฮม ทศทางของทศนคตเหมอนหรอตางกนอยางไร มความคดเสนอตอบโตเปนไปในทศทางใด

1.7.3 เรยบเรยงรายงานผล - สรปผลการเรยบเรยงการวจยถงประเดนแนวคดดานศาสนาในสงคมรวมสมย - สรปผลการเรยบเรยงการวจยถงประเดนดานมโนทศนของเดวด ฮม ทแสดงจดยนทางดานศาสนา วามการแสดงมโนทศน ตอขอถกเถยงการออกแบบ, บาปและความชวรายและความมหศจรรย เขามมโนทศนตอบโตกลบบนหลกแนวคดดานศาสนาอยางไร

1.8 ประโยชนทไดรบ 1.8.1 ท าใหทราบแนวคดดานศาสนาในสงคมรวมสมยกบเดวด ฮม 1.8.2 ท าใหทราบแนวคดดานมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม 1.8.3 ท าใหทราบพทธปญญาทางศาสนาของเดวด ฮม

บทท ๒

ศกษาแนวคดดานศาสนาในสงคมรวมสมยของเดวด ฮม

ศาสนาเปนทางเลอกของผทมความทกข เมอไหรกตามทเผชญกบปญหาความไมสบายกาย ความไมสบายใจ ศาสนาสามารถท าใหมนษยหายจากความออนแอทางดานรางกายและจตใจ กอนการมศาสนาใดๆเกดขนมนษยอยในความหวาดกลวหรอโงเขลาจากสงแวดลอมทเขามากระทบกบประสาทสมผสทง 5 อนไดแก ตา ห จมก ลน มอ การทตาไดเหนกบสงทเปลยนแปลง การทหไดยนเสยงทไมเคยไดยน การทจมกไดกลนทไมเคยคนเคย ลนไดลมรสทไมเคยพบเจอ การทมอไดหยบจบกบสงทไมเคยเจอ ค าตอบจากการทมนษยเจอสงทอยทงในประสาทสมผส และสงทอยนอกประสาทสมผส ท าใหเกดความหวาดกลวตอสงเราทอยในสงแวดลอม ความกลวอาจนบไดวาเปนบอเกดของความเชอการพยายามตอบค าถามใหกบความสงสย จงตองมค าตอบเพอแสดงใหตนเองมความสบายใจ การจะเขาใจศาสนาดงเดม จงตองมความเขาใจในการก าเนดของความเชอ การเขาสลทธ และการเรมตนของศาสนา รวมถงองคประกอบของศาสนา การจะเขาใจรากเหงาของศาสนาและวฒนธรรมสงคมทมอทธพลตอแนวคดของนกปรชญาเดวด ฮม จ าเปนจะตองศกษาพนฐานทางวฒนธรรมและสงคม เหตการณทมอทธพลตอทศนะคตและแนวคดใหเปนทเขาใจตอไป

๒.๑ แนวคดทางศาสนา

การทจะรจกถงศาสนาใหเขาใจถงวธคด จะตองไปดทบทก าเนดของการเรม สงทเรมตนนน มหลายองคประกอบ ดงนนจะตองอธบายถง ความหมายของทงความเชอ ลทธ และศาสนา การทมนษยจะเรมตนทางดานศาสนา การเกดความรสกถงสงทมองไมเหน จนถงการเรมทจะมการมองโลกในมมมองทอยนอกเหนอประสาทสมผสทง ๕ การเรมตนของความเชอความศรทธา จะเปนตวแปรและความหมายได

๒.๑.๑ จดเรมตนของศาสนา ก. ความเชอ (faith) แปลวา การยอมรบอดมคตซงไมสามารถแสดงใหเหนอยางชดแจง

ไดทางทฤษฎ๑ ความเชอ (Faith) เปนกจกรรมหรอพฤตกรรมทางจตทคอนขางสลบซบซอน เราสามารถแยกความเชอโดยแยกออกเปนประเภทดงตอไปน

๑ เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, (กรงเทพมหานคร: โสภณการพมพ, ๒๕๕๗), หนา ๓๓๒.

๑๕

๑. ปสาทศรทธา (Faith) เปนความเชอทประกอบดวยอารมณ เชน ความรกหรอความกลว

๒. ความเชอชนดศรทธา (Belief) หมายถงการยอมรบสงใดสงหนงวามอยหรอเปนอย โดยมหลกฐานพยานสนบสนนอยบาง

๓. ความร (Knowledge) หมายถงการยอมรบสงใดสงหนงวามอยจรงเพราะไดเขาสมผสกบสงนนโดยตรง ๒

ความเชอนนมเปนสองนย นยหนงเปนความเชอดวยอารมณความศรทธา และอกนยหนงเปนความเชอดวยปญญาทางเหตและผล เพราะคนมทงความคดและความรสก จงตองมทงสองอยาง คอมทงปญญาและศรทธา๓

ข. ลทธ (Doctrine) หมายถง ความเชอ ความคดเหนและหลกการ เกยวกบศาสนา ปรชญา การเมอง เศรษฐกจ หรอสงคม ทนบถอและปฏบตตามสบเนองกนมา๔

๑. ลทธนบถอผสางเทวดาหรอจะเรยกวาศาสนากบถอผสางเทวดา (Animism) แปลวา “วญญาณนยม” ไมไดรบจดเขาท าเนยบศาสนา แตมคนนบถออยทวไปมใชนอย แตเพราะขาดเหตองคประกอบ คอ ศาสดาและคมภรศาสนาตลอดจน นกบวชและศาสนสถาน จงถอกนวาเปนลทธทแอบแฝงซอนปนอยในศาสนาตางๆบาง๕ วญญาณนยม เปนตนรากแหงศาสนาทงปวง เพราะการทคนเชอวา ตนไม ภเขา ลม ไฟ แมน า มวญญาณหรอผ หรอเทพเจา สงสถตอย จงเปนเหตใหเกดความเชอ

๒. พหเทวนยม (Polytheism) คอเชอวามเทพเจาผเปนใหญหลายองค และตอมาจงมความเชอวามเทพเจาผยงใหญ เหนอใครทงหมดเพยงองคเดยว คอ เอกเทวนยม (Monotheism)๖ การบชาบรรพบรษ (Ancestor Worship) ซงเปนแงหนงในวญญาณนยม๗

๓. ลทธนบถอพระเจา (Deism) เจาลทธเดอสมนยอมรบแตเพยงศาสนาธรรมชาต ซงปราศจากลทธค าสอนใดๆ เปนลทธแกผทสญเสยความเลอมใสศรทธาในศาสนาไปแลว๘

๒ แสง จนทรงาม, ศาสนศาสตร, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช จ ากด, ๒๕๓๔), หนา ๙๖.

๓ พระยาอนมานราชธน, ศาสนาเปรยบเทยบ, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพรงเรองธรรม, ๒๕๐๒), หนา ๓๐.

๔ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, (กรงเทพมหานคร : ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖), หนา ๑,๐๔๙.

๕ สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, พมพครงท ๑๐, (กรงเทพมหานคร: บรษท รวมสาสน (๑๙๗๗) จ ากด, ๒๕๔๑), หนา ๙.

๖ สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา ๒๔. ๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๔. ๘ เจรญ ไชยชนะ, เรองของสนตะปาปา , (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพคลงวทยา, ๒๕๐๙),

หนา ๒๓๔-๒๓๕.

๑๖

๔. ศาสนา (Religion) หมายถง ลทธความเชอของมนษย เกยวกบการก าเนดและสนสดของโลก หลกศลธรรม ตลอดจนลทธพธทกระท าตามความเชอนนๆ๙ ศาสนา แปลมาจากค าวา สาสน ในภาษาบาล, ศาสน ในภาษาสนสกฤต หมายถง “ค าสงสอน” ๑๐ มความเหนหนงทเหนวา ตนเคาของศาสนาทงปวงนนคอ ความเชอถอในทานผยงใหญเหนอสงอน ซงอาจใชศพทบาลวา “อภก” หรอ “Supreme Beings” โดยอธบายวาในชนเผาตางๆ สมยดงเดม มความเชอถอในทานผยงใหญเหนอสงอน องดร แลง ไดแสดงทฤษฎเรอง ศาสนาดงเดมของมนษย๑๑

ค. ลกษณะของศาสนาในชนแรก ๑. สมยของมายา (Magic) คอสมยของการท าพธกรรมตาง ๆ โดยพวกหมอผ ๒. สมยของศาสนา (Religion) คอสมยของการทพวกหมอผ เปดทางใหพระ เปนผท า

พธกรรม มการบชายญ และการสวดออนวอนตอเทพเจาสงสด ดงนนจงกลาวไดวา พฤตกรรมทางฝายมายาคอความเชอและการกระท าของหมอผ หมอ

เสนห และฝายศาสนาคอ ความเชอในอ านาจของเทพเจา โดยมพระเปนผท าพธให กมการท าพธโดยพระและหมอผเคยงค ประกอบกนไป ซงท าใหไมสามารถจะแยกออกโดยก าหนดกาลเวลาวาอะไรเกดกอนอะไรหรอสงใดเปนตนรากของอะไร เมอเปนดงนน จงนาจะใชค ารวมวา “Magico-Religious” (มายา-ศาสนา) หมายความวา เปนทงมายาเปนทงศาสนา๑๒ ขนตนของศาสนาชนแรก เปนการเชอตอการประกอบพธกรรมทท าใหเกดความสบายใจ หายจากโรคโดยมความเชอวามผเปนผบนดาลใหเกดความไมดตาง ๆ ตามมาดวยยคสมยของความเปนศาสนา เรมมนกบวชทอยในกรอบของศาสนาเขามามบทบาททางความเชอด าเนนพธกรรม ตอเทพเจาทงหลาย ใหเกดความสมดลของชวต

๒.๑.๒ ศาสนาโบราณ การล าดบยคสมยโบราณ ก าหนดจากการศกษาทางโบราณคด โดยการแบงยคของการ

คนพบ โดยการก าหนดเอาเวลาประมาณ ๕๐,๐๐๐ ป ในอดตเปนเวลาเรมตนของมนษย โดยแบงยคสมยดงน

ก. ยคหน (Stone age) เรยกวา สมยปาลโอธธค (Paleothethic Period) หรอ นโอธธค(Neothethic Period) ก าหนดเวลาไวประมาณ ๓๐,๐๐๐ ป

๙ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, (กรงเทพมหานคร :

ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖), หนา ๑,๑๔๒. ๑๐ สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา ๑. ๑๑ เสฐยร พนธรงษ , ศาสนาโบราณ, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย, ๒๕๓๔), หนา ๒๕-๒๖. ๑๒ สชพ ปญญานภาพ, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท 3, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, 2534), หนา 34-36.

๑๗

ข. ยคทองแดง มนษยรจกน าเอาทองมาท าเปนภาชนะเปนอาวธ ยคน เปนยคแหงประวตศาสตร ก าหนดเวลาประมาณ ๗,๐๐๐ ปลวงมาแลว ซงกอนหนานนขนไปเรยกวา สมยกอนประวตศาสตร(Prehistoric-period)และเมอมาถงยคเหลก เปนสมยแหงประวตศาสตรทแท ๑๓

ค. ศาสนาอยปต-โบราณ ไมมศาสดาใดเปนผเรมตง ไมมศาสดาใดเปนผไดฟงมา หรอไดคนควาออกมาดวยปญญาญาณ แตเกดขนเพราะคนปราศจากความรทางภมศาสตร เกดขนเพราะคนมความหวาดกลวตออ านาจของธรรมชาตเพราะความตองการผลตอบแทนจากธรรมชาตทนาหวาดกลวนน๑๔

ง. ศาสนาสเมเรยน แบงออก ๔ เรอง คอ การตงตนของจกรวาล, การจดระบบในจกรวาล, การสรางมนษย และการสลายแหงจกรวาล แสดงใหเหนปญญาญาณในกฏธรรมชาต ของมนษยโบราณ พสจนไดตามวธวทยาศาสตรปจจบน๑๕

จ. ศาสนาบาบโลเนยน เปนศาสนาทสบสายเบองตน มาจากชาวเรอเดนทะเล ปรากฎตามค าอธบายของนกปราชญบอสคาเวน วา ชาวเรอเดนทะเลพวกหนง มาขนฝงทปากอาวเปอรเซยระหวางทะเลทรายอาระเบย กบกลมแมน าย เฟรเตส มความเชอในคตการสรางโลก คตการสรางมนษย และคตการลางโลก๑๖

ฉ. ศาสนาอสสเรย มถนก าเนดอยทางใตของประเทศอรกปจจบน เปนศาสนานบถอเทพเจาหลายองค จ านวนเทพของอสสเรย(ทวประเทศ) นบไดประมาณ ๔,๐๐๐-๕,๐๐๐ องค เปนตวแทนของธรรมชาตทกสงทกอยาง มเทพเจาผทรงเปนมหาเทพและเปนเทพเจาประจ าชาตของเผาอสสเรย คอ อสสระ๑๗

ช. ศาสนาเฮบร ศาสนาเฮบร (อสราเอลหรอยว) มพระเจาส าคญองคหนงชอ Yahweh เปนพระเจาแหงเกษตรกรรมและความรก(เมตตา) มาจนถงสมยโมเสส พระเจาองคนคอ พระยะโฮวา(Yahowa) ประวตของบรรพบรษชาวยว นบถอบรรพบรษ คอ อบราฮม(Abraham) พระศาสดาของเฮบรโบราณ เรมตนจากการนบถอหวหนาคน๑๘

๑๓ เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาโบราณ, หนา ๑๒. ๑๔ เรองเดยวกน, หนา ๘๕. ๑๕ เรองเดยวกน, หนา ๙๓. ๑๖ เรองเดยวกน, หนา ๑๑๐-๑๑๔. ๑๗ เรองเดยวกน, หนา ๑๒๖-๑๒๗. ๑๘ เรองเดยวกน, หนา ๑๔๓-๑๔๔.

๑๘

๒.๑.๓ การจดแบงศาสนา การจดศาสนาเปน ๒ ประเภท คอ ก. ศาสนาเทวนยม มเทพเจาเปนศนยกลางของศาสนา เนองดวยเทพเจาเปนทงเหตคอ

ผใหก าเนดสงทงปวง มความเชอวาโลกนมพระเปนเจาทรงและเทพเจาทงหลาย ๑. เอกเทวนยม นบถอพระเจาองคเดยว และทรงสมพนธกบการด ารงอยของเอกภพ ทรง

เปนบคคล และมอ านาจปกครองและจดการโลก เชน ยวหรอยดาห ครสต อสลาม ๒. พหเทวนยม นบถอเทพเจาหลายองค ในแตละองคจะมอ านาจแตกตางกนไป เชน

พราหมณ-ฮนด ชนโต กรก ๓. พหวญญาณนยม นบถอวญญาณมากมาย เชน ศาสนาสกข๑๙

ข. ศาสนาอเทวนยม ไมมแนวคดเรองเทพเจาจะเปนศาสนาทเขาใจชวตซงมองเอกภพและชวตแบบธรรมชาตนยม๒๐ เรองพระเจาหรอเทพเจาและการสรางโลกแตสอนใหมนษยเชอในกฎแหงกรรมเชน เชน พระพทธศาสนา๒๑

เสฐยร พนธรงษ ไดก าหนดกลมศาสนาไวเปนทเขาใจและแยกไดอยางงาย ซงเป นการจ าแนกโดยใชความคดทางตะวนตกเปนหลก ซงแบงกลมศาสนาไดดงน

๑. การนบถอธรรมชาต (Animatism) ๒. การนบถอผสางเทวดา (Animism) ๓. การบชาบรรพบรษ (Ancestor Warship) ๔. การนบถอเทพเจาหลายองค (Ploy-Theism) ๕. การนบถอพระเจาองคหนงของชนกลมหนง (Heno-Theism) ๖. การนบถอพระเจาองคเดยว (Mono-Theism)๒๒

องคประกอบของศาสนา สชพ ปญญานภาพ ไดแบงแยกออกไปใหเขาใจไดงาย โดยไดใหความหมายรวมศาสนาทเปนทงเทวนยมและอเทวนยม ซงมองคประกอบทเปนไปในทศทางเดยวกนดงน

๑. ศาสดา ๒. คมภรศาสนา

๑๙ ดนย ไชยโยธา, ความรพนฐานเกยวกบลทธและศาสนา, (กรงเทพมหานคร: โอ.เอส. พรนตง เฮาส,

๒๕๓๘), หนา ๒. ๒๐ แสง จนทรงาม, ศาสนศาสตร, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช

จ ากด, ๒๕๓๔), หนา ๙๐. ๒๑ ดนย ไชยโยธา, ความรพนฐานเกยวกบลทธและศาสนา, หนา ๓. ๒๒ เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสขภาพใจ,

2542), หนา 27-33.

๑๙

๓. นกบวช ๔. วดหรอศาสนสถาน (ปชนยสถาน) ๕. เครองหมาย๒๓ ๒.๑.๔ สรปแนวคดทางศาสนา แนวคดทางศาสนา จดไดวา มมมมองและวตถประสงคตามความเขาใจของขอบเขตตาม

ศาสนาของแตละศาสนามความแตกตางทงรายละเอยดและความเขาใจ หากจดแยกโดยองครวมทเปนหลกคดของศาสนาโดยไมไดแบงแยกเปนศาสนาทางตะวนตกและตะวนออก ยงมองค าวาศาสนามความแตกตางกนอยดในแตละกลม จงตองรวบรวมแนวคดจากนกศาสนาและนกปรชญา ซงได กลาวไวดงน

สชพ ปญญานภาพ กลาวถง ศาสนาโดยนยของตะวนตก วาควรตดเรองพระเจาออกไมคอยได ทงนเพราะฝรงยอมมองศาสนาตามเหตแวดลอม หรอตวอยางแหงบคคลใกลเคยง ตลอดจนตวเอง ซงสวนใหญฝงใจเชออยางแนบแนนในเรองพระเจา๒๔ สชพ ปญญานภาพไดกลาวสรปโดยรวมถงศาสนา ดงน ศาสนาคอทรวมแหงความเคารพนบถออนสงสงของมนษย ศาสนาคอทพงทางจตใจศาสนาคอค าสงสอน๒๕

สจตรา ออนคอม นยามความหมายของศาสนา โดยกลาววา “ศาสนาคอค าสอนทศาสดาน ามาเผยแพร สงสอน แจกแจง แสดงใหมนษยละเวนจากความชว กระท าแตความด เพอประสบสนตสขในชวต ทงในระดบธรรมดาสามญ และความสขสงบนรนดร ซงมนษยยดถอปฏบตตามค าสอนนนดวยความเคารพเลอมใสและศรทธา ค าสอนดงกลาวนจะมลกษณะเปนสจธรรมทมอยในธรรมชาตแลวศาสดาเปนผคนพบหรอจะเปนโองการทศาสดารบมาจากพระเจากได”๒๖

ศาสนาเปนแนวคดของกลมมนษย ทจะสามารถนยามและหาสจนยมจากค าถามทมตอสรรพสงทประกอบไปดวยสภาพแวดลอม เนองจากการสรางปรากฏการณพเศษทเกดขนในชวงเวลาทมนษยพงประสบตอสงทไมสามารถใหค านยามได ค าวาความสงสดของคตนยมของมนษยคออะไร หากเปรยบไดกบค าวา ศาสนา อาจจะไมผดวตถประสงคของคานยมสงสด อนเนองมาจากการตองการเขาถงสภาวะทไมสามารถใหค าอธบายได ค าตอบจงมาออกท ศาสนา เพอจะเปนการใหค าตอบกบสงทไมสามารถตอบได อาท พระเจามอยจรงไหม หากเปนแนวคดทางดานศาสนาจะแบงออกเปนการนบถอพระเจาองคเดยว หรอการนบถอพระเจาหลายองค เปนการนยามความหมายของ

๒๓ สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา ๘. ๒๔ สชพ ปญญานภาพ, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท 4, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, 2545), หนา 10. ๒๕ เรองเดยวกน, หนา 12. ๒๖ สจตตรา ออนคอม, ศาสนาเปรยบเทยบ , พมพครงท 6, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพ บรษท

สหธรรมก จ ากด, 2542), หนา 2.

๒๐

พระเจาโดยไมเนน บคลกลกษณะของบคลกภาพอนเปนพเศษทไมเหมอนมนษย สจธรรมในภาวะของพระเจาเปนสงทมนษยไมสามารถหยงร

๒.๒ แนวคดเรองการก าเนดโลกและมนษย ๒.๒.๑ การก าเนดโลกและมนษย ก. แนวคดของปรชญา ตามประวตศาสตรเอกภพวทยายคเกาแกทสดเทาทเคยม

บนทกมา เอนมา เอลช (Enuma Elish) ชาวบาบโลเนยนกลาวไววา ทองฟาคอทวางซงทอดสงขนไปไมสดสน สวรรคและโลกเชอมตอกนตรงบรเวณก าแพงกนน าซงถกสรางไวบนผวน ารอบโลก ดวงดาวระยบระยบกอตวเปน “ภาพวาดแหงสรวงสวรรค” และผนผาขาวบางเบาทเรยกวาทางชางเผอกในวฒนธรรมยคตอมากคอ “นทแหงสวรรค” ค ากลาวนท าใหมองเหนถงภาพของโลกทคนในยคเกาแก ไดพรรณนาถงความคดในการมองโลก ไดบรรยายถงความคดตอสงรอบกายทเกดความอศจรรยจากธรรมชาต ค าเรยงรอยทกลนถงสงสงสด นนคอค าวาสวรรค แมแตผคนโบราณยงมความคดถงดนแดนทยงคงมอยทไหนสกแหงทเราไมอาจเหนไดดวยตา การสมผสถงดนแดนแหงสวรรคยงคงเปนความเชอขนพนฐานตอความคดทางจกรวาลวทยา ดนแดนทอาจมอยจรงแตไมอาจสมผสไดดวยสายตา ของมนษย

ตรรกะและการใชเหตผลเกดขนครงแรกในแนวคดทางเอกภพวทยาของกรก โดย อนาซมานเดอร (Anaximander) เมอหกรอยปกอนครสตกาล เขาอางวา ดวงดาวประกอบมาจากสวนของอากาศทถกกดอดในขณะทดวงอาทตยมรปรางเหมอนกบลอราชรถซงมเสนผานศนยกลางเปนยสบแปดเทาของโลก ขอบลอลกโชนดวยพระเพลง เราจะเหนไดจากความคดของนาซมานเดอร เขาไดใชลกษณะของสงของมาเปรยบเทยบใหเหนถงขนาดและรปรางของดวงอาทตย อปมาเปรยบเทยบ ดวงดาว เกดมาจากอากาศ ดวงอาทตยคอลอราชรถ ขอบของลอราชรถมไฟ เปนการเปลยนมมมองโดยใชการเทยบเคยงใหเกดการจนตนาการทท าใหสมผสโลกไดอกดานหนง การประมาณการณถงดวงอาทตยของ อนาซมานเดอรท าใหเราพอทจะมองเหนภาพของลกษณะของดวงอาทตย เปรยบเทยบดวงอาทตยกบลอราชรถ หากเราคดตามเราจะเหนลกษณะของลอรถ ลกษณะเหมอนลอเกวยน ดวงอาทตยอาจจะไมไดมลกษณะเปนทรงกลมทตน แตอาจเปนลกษณะของชองวางระหวางลอ และมไฟ ลอมรอบวงเปนองคประกอบของแสงอาทตยทเราเหนผานมาถงโลก ท าใหเรามองโลกอกรปแบบหน ง แตการระบถงขนาดและรปรางท าใหความคดท เรามองโลกผาน การเปรยบเทยบ ชใหเหนถงการชชดหรอกลาวอางไปในอกรปแบบหนง

เอกภพวทยาเมอปลายศตวรรษทสบแปดของนกวชาการชาวอาหรบชอ จาเบยร อบน เฮยยาน (Jabir ibn Hayyan) เขาไดกลาววา ดวงดาวไมใชอากาศแตเปนสงมชวตอนศกดสทธ

๒๑

“พระผทรงเปนนายมหาสถาปนก ทรงซอนเงอนง าไวลบลดวยพระปรชา เฉพาะแตผทรงเหนควรดอกจงรแจง เราขอเพยงแคชนชมเทานนเถด”๒๗

ดงทเขาไดกลาวมา ค าวา นายมหาสถาปนก เปนค ากลาวทอาจใชเรยกแทน ผสราง ผททรงไปดวยสตปญญาทยงใหญ ยงกวาสถาปนกธรรมดา ชางสอดคลองไปกบการอธบายถงการสรางสรรคโลกนขนมา หากไมมนายมหาสถาปนก ผน โลกนจะนาชนชม สวยงดงาม นารนรมยตอการอาศยอยบนโลกนของมนษยทกคนไดอยางไร

ข. แนวคดวทยาศาสตร ๑) ยคปกอนครสตศกราช

๑.๑ ชาวอยปตโบราณและชาวบาบโลเนย (๓๑๕๐ ปกอน ค.ศ.) เชอวา จกรวาลนนเปนกลองโดยมโลกเปนพนของกลองนน นกดาราศาสตรชาวบาบโลเนย ยงพยายามทจะศกษาเกยวกบจกรวาลและมจนตนาการเกยวกบจกรวาลวามลกษณะคลายกลองปด โดยมโลกเปนพนของกลอง (หรอศนยกลางของจกรวาล) และมน าลอมรอบ ขอบของจกรวาลเปนภเขาสงทค าจนทองฟาซงเปนสวนบนของจกรวาล ตอมาในชวงสดทายกอนการลมสลายของอาณาจกรบาบโลเนยไดปรบเปลยนจนตภาพเกยวกบโลกไปเปนโลกทมสณฐานเปนทรงกลม๒๘

๑.๒ เธลสแหงมเลตล (Thales of Miletus 640 – 546 ป กอน ค.ศ.) เธลส ไดรบการยกยองวาเปนนกวทยาศาสตรคนแรกของกรก ถอไดวาเปนนกวทยาศาสตรคนแรกของโลก เดมมอาชพเปนพอคา ตอมาไดหนมาสนใจวทยาศาสตรจนมชอเสยงในทางค านวณและดาราศาสตร เขาอธบายวาปรากฏการณท เกดขนในธรรมชาตนน มใชการกระท าของเทพเจา แต เปนความเปลยนแปลงของธรรมชาต เธลสไดตอบค าถามเกยวกบโลกและเอกภพวา โลกและเอกภพมกฎเกณฑในตวเอง นนคอ เปนเอกภพทมระเบยบ (Cosmos) ไมใชกลภพทไรระเบยบ (Chaos) อยางทเคยคดกนมากอน หากมเทพเจาทควบคมเหตการณตาง ๆ ในธรรมชาตได กตองทรงรกฎของธรรมชาตเปนอยางด เชนเดยวกบมนษยถารกฎธรรมชาตกสามารถควบคมธรรมชาตได ปญหาอยทวาจะท าอยางไรจะรกฎของธรรมชาต๒๙

๑.๓ ไพธากอรสแหงซามอส (Pythagoras of Somos 582-500 ป กอน ค.ศ.) เปนศษย ของเธลส เดนทางไปศกษา ทซเรย เปอรเซยและอยป ทอยปนนพ านกถง ๒๐ ป จงเดนทางกลบบานเกดทซามอส แตตองยายไปอาศยอยทโครตน ไดตงโรงเรยนเพอสอนวทยาการแขนงตาง ๆ มทงหลกศาสนา ปรชญา จรรยาบรรณและการปกครอง ตลอดจนทางพานชยกรรมดวย ไพธากอรสคดท าเหรยญขน เพอเปนสกลางในการแลกเปลยนสนคา ทางคณตศาสตร ไพธากอรสสนใจในเรอง

๒๗ อลน ไลฟมา เขยน บญญานาถ นาถวงษ , ปยบตร บรค า,ยทธนา ตนตรงโรจน ชย แปล, วทยาศาสตรมหศจรรยแหงการคนพบ, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมตชน, ๒๕๕๔), หนา ๒๓๐.

๒๘ ผดงยศ ควงมาลา, ประวตวทยาศาสตร, หนา ๑๓. ๒๙ เรองเดยวกน, หนา ๒๖.

๒๒

“จ านวน” สงทเขาเรยนจากเธลสในเบองตนเปนเรองของจ านวนเตมบวก จ านวนเตมลบ การบวก ลบ คณ หาร เปนประสบการณจากการเดนทางไปศกษาในตางแดน ไพธากอรส ย าใหลกศษยตระหนกวา “จ านวนเปนพนฐานของทกสงทกอยางในเอกภพ” ไพธากอรส แบงคณตศาสตรเปน ๒ สาขา คอ เลขคณต กบเรขาคณต และยกคณตศาสตรเปนวทยาศาสตรแขนงหนง

๑.๔ พารเมนดส (Parmenides 515 - 450 กอน ค.ศ.) เปนผ เสนอแนวคดวา ธาตแทของทกสงทกอยางในธรรมชาต คอ สต (Being) ซงจะรวมทกสงทกอยางไวในหนอยเดยวกน สตจะอยนง ไมเปลยนแปลง ไมมลวงหนา ไมมการแบงแยก สงทเปลยนแปลงทงหลายนนลวนแตเปนมายาทงสน

๑.๕ เอมพโดคลส (Empedocles 490-430 กอน ค.ศ.) ไดศกษาคนควาเกยวกบรางกายของมนษยและสสารตาง ๆ เขาเสนอแนวคดวา หวใจเปนทตงของชวต สสารทงหลายนน ประกอบไปดวย ปฐมธาต ๔ อยาง คอ ดน น า ลม ไฟ สงทงหลายเกดจากการรวมตวกนของธาตทงส ในอตราสวนทแตกตางกน การเปลยนแปลงตาง ๆ จะเกดขนอยตลอดไปไมมวนจบสน ดน น า ลม นจะเปนตวแทนของสถานะทง ๓ ของสสาร ของแขง ของเหลว และกาซ สวนไฟ คอพลงงานทท าใหสสารเปลยนสถานะ๓๐

๑.๖ อนกซาโกรส (Anaxagoras 510-428 กอน ค.ศ.) ปฐมธาตคอ จตกบสสารและดวงอาทตยไมใชเทพเจา เปนผเสนอแนวคดวา ปฐมธาตนนมอยเพยง ๒ อยาง คอ จต (Mind) และสสาร (Matter) สสารนนจะแบงแยกออกไปไดจนนบไมถวน ในทกสงจะเปนสวนหนงของทกสงดวย (In everything there is a portion of everything) นอกจากนเขายงศกษาปรากฏการณธรรมชาต โดยใชหลกวทยาศาสตร เฉพาะอยางยงการเกดผพงไต และสรยปราคา เขาอธบายวา ดวงจนทรไมมแสดงในตวเอง หากแตไดรบแสงสะทอนจากดวงอาทตย และดวงอาทตยไมใชเทพเจาทจะดลบนดาลใหเกดสงตาง

๑.๗ ไพธาโกรส (Pythagoras 570-495 กอน ค.ศ.) ใหขอสงเกตวา “ในปญหาเดยวกนทนกปราชญมความเหนไมตรงกน และตางคนตางมเหตผลสนบสนน ดงเรองปฐมธาต จะมมาตรการอะไรตดสนวา ความคดและเหตผลของใครถกของใครผด เทาทเปนมา ใครนยมผใดกวาผนนถก คนทตนไมนยมผดหมด ตางคนตางยกยองฝายตน หากวางตวเปนกลางจะท าไดไหม โปรตาโกรส สรปวา “ไมมทางท าได” จตใจของมนษยเราไมมทางตดสนใจไดวาอะไรจรงแท เพราะตางคนตางกมความคดเปนของตน และเหนวาตนนนถกตองทงสน แตละคนเปนมาตรการวดความจรงของตนเอง (Man is the measure of all things)

๑.๘ โสเครตส (Socrates 470-399 กอน ค.ศ.) มแนวคดวา หากปลอยใหตางคนตางตดสนความจรงไปตามความคดของตนเอง ตามทนกปราชญทงหลายกลาวไวนน มนษยเราจะไมม

๓๐ เรองเดยวกน, หนา ๓๐.

๒๓

อะไรเปนหลกยดเหนยว โสเครตสไดพยายามศกษาและแลกเปลยนความคดเหนกบบคคลโดยทวไป จนเกดความคดวา “ความจรงและความดนน มมาตรฐานตายตว จตของมนษยเองทสามารถทจะรความจรง และเขาถงความดได แตมกจะมกเลสท าใหจตใจปนปวน หากจะเขาถงมาตรฐานดงกลาว มนษยจะตองตดกเลสออกไปจากจตใจเสยกอน”๓๑

๑.๙ เพลโต ทฤษฎเกยวกบโลกของเพลโต นนไดแบงโลกออกเปน ๒ ประเภท คอ ประเภทท ๑ คอ โลกของประสาทสมผส (The Sensory World) และประเภทท ๒ คอ โลกของแบบหรอโลกทเหนอประสาทสมผส (The World of Form or Transcendent World) เพลโตไดอธบายวา โลกของแบบเทานนทเปนจรง เปนสงเทยงแท มการเปลยนแปลงและลอกเลยนแบบแหงโลกของแบบมาอยางไมสมบรณ๓๒ วตถทกชนในโลก ลวนเปนสงทจ าลองมาจาก “แบบ” ดงนน วตถในโลกจงยงไมเปนจรงทสด “แบบ” ของวตถซงเปนนามธรรม อนจบตองไมไดนนเสยอกทเปนจรงยงกวา ลกษณะบางประการของแบบ แบบเปนอสสาร แบบมใชสงทมนษยคดขน แบบเปนหลกแหงความมอยของสงตาง ๆ แบบเปนหลกแหงความสมพนธของสงตาง ๆ ตามทศนะของเพลโต “แบบ” นนมไดมความเปนจรงแบบอตนย หากแตมความเปนแบบวตถวสย หรอ แบบ “ปรนย” คอมอยเปน อสระจากจต๓๓

๑.๑๐ อรสโตเตล (Aristotle) และคนอนๆ เมอกวา ๒,๐๐๐ ปกอนไดกลาววา จกรวาลไมมขอบเขต ด ารงอยตลอดมาและไมมการเปลยนแปลงใด ๆ อยางแนนอน ๓๔ ประสบการณของอรสโตเตลตอจกรวาล แสดงใหเหนถงความเปนสจธรรมทกสงมอยตลอดมาไมเคยเปลยนแปลง เปนค าตอบทแสดงออกถงทกสงทอรสโตเตลคดเปนวตถประสงคในตนเองอยเสมอ มค าอธบายตอเหตการณมเหตผลอนสมควรแกการเชอถอ เกยวกบทฤษฎสงมชวตนน อรสโตเตลจะเนนการศกษาอยทงหมด ๔ เรอง ไดแก

เรองทหนง คอ การก าเนดของสงมชวตโดยทวไป เรองทสอง คอ ประวตความเปนมาของสตว เรองทสาม คอ วงจรชวตของสตวตาง ๆ เรองทส คอ อวยวะของสตวตาง ๆ อรสโตเตล ไดตงทฤษฎก าเนดของสงมชวตวา “ชวตเกดจากสงไมมชวต” โดย

ยกตวอยางหนอนเกดมาจากเนอเนา หนเกดจากกองผาขรว ทงนเนองจากเขาพบเหนหนอนอยใน

๓๑ เรองเดยวกน, หนา ๒๘-๓๑. ๓๒ ปานทพย ศภนครและคณาจารยภาควชาปรชญา ,ปรชญาเบองตน, หนา ๒๖. ๓๓ เรองเดยวกน, หนา ๒๗. ๓๔ โรเบรต แมทธว เขยน, ชยวฒน คตประกล แปล, ๒๕ ความคดพลกโลก, (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพ ววชช, ๒๕๕๑), หนา ๒๔๑.

๒๔

เนอเนา เหนหนทวงออกมาจากกองผาขรว อยางไรกตาม ขอน ไดมนกวทยาศาสตรในปจจบน ไดท าการพสจนทฤษฎของอรสโตเตลวาเปนไปไมได๓๕

๑.๑๑ เดโมครตส (Democritus 460 – 370 กอน ค.ศ.) ไดเสนอทฤษฎเกยวกบอะตอม ซงเปนองคประกอบหรอธาตพนฐานของสสารตาง ๆ วา “ทกสงทกอยางในสากลพภพลวนประกอบดวยปรมาณหรออะตอม ซงเคลอนทไปในสญญากาศ (Vacuum)” ความรสกรอน เยน หวาน ขม แมกระทงสตาง ๆ กเปนไปเพราะอะตอม ในสงเหลานนมรป น าหนก และความเรวตางกน ยงใหค าอรรถาธบายวา “โลกเราเปนสวนประกอบของอะตอมขนาดมหมา สวนอะตอมเลก ๆ นน ไดกลายเปนบรรยากาศอยโดยรอบ”๓๖

๑.๑๒ อารสตาคส (Aristachus of Samos) เปนนกดาราศาสตรชาวกรก อารสตาคสเปนผประกาศวา “ดวงอาทตยและดาวฤกษนนอยประจ าท โลกและดาวเคราะหหมนรอบดวงอาทตย” แตในยคนนไมมผใดเหนดวย นอกจากนยงเสนอวา โลกหมนรอบตวเองวนละ ๑ รอบ และหมนรอบดวงอาทตยปละ ๑ รอบ และยงค านวณหาระยะหางระหวางโลกกบดวงจนทร และระหวางโลกกบดวงอาทตย โดยการเทยบเคยงและสรปวา ดวงอาทตยอยหางจากโลกเปน ๑๘ เทา ของระยะหางระหวางโลกถงดวงจนทร (ซงความจรงแลวไกลถง ๒๘๘ เทา) นอกจากนเขายงสรปวา โลกโคจรรอบดวงอาทตยอยางไมเปนระเบยบ และโคจรเปนวงกลม (ซงความจรงโคจรเปนวงร และความเรวในการโคจรจะไมเทากน)๓๗

๑.๑๓ อารคมดส (Archimedes of Syracuse ) และจดเรมตนของกลศาสตร เขาพบรากฐานทส าคญทวา “น าหนกของวตถทหายไปเมอชงในน า จะเทากบน าหนกของน าทถกวตถนนแทนท” ใชประโยชนในการหาความถวงจ าเพาะของวตถตาง ๆ เหตทท าใหเขาพบกฎขอนสบเนองจากชางท ามงกฎของกษตรยเฮยโร ไดยกยอกทองค าทใชท ามงกฎ พระองคจงสงใหอารคมดสหาทางพสจนความจรง อารคมดสคดหาวธการพสจนเรองนอยเปนเวลานาน จนกระทงวนหนงทหารเปนเหตใหเกดการท ารายอารคมดสจนถงแกความตาย การสญสนอารคมดส ท าใหความกาวหนาทางคณตศาสตรและกลศาสตรหยดชะงกเปนเวลานาน

๑.๑๔ เอราตอสเธนส (Eratosthenes) ผวดเสนรอบโลกเปนครงแรก เขาไดเขยนแผนทโลก แสดงเสนรงและเสนแวง และเสนแบงเขตภมศาสตรทนบวาสมบรณทสดในสมยนน พรอมทงอธบายวาโลกกลม เปนคนแรกทท าการวดเสนรอบวงของโลก โดยใชหลกตรรกศาสตรประกอบกบความรทางเรขาคณต เขาสงเกตพบวา ในวนท ๒๑ มถนายน ซงถอเปนวนแรกของฤดรอน ณ เมองไซอน ซงอยใกลกบน าตกชวงแรกของแมน าไนล เมอเวลาเทยงวน ดวงอาทตยจะปรากฏอยตรงศรษะ

๓๕ ภทรสน ภทรโกศล, ธรรมชาตวทยา, (กรงเทพมหานคร: บรษท วพรน จ ากด (๑๙๙๑), ๒๕๕๐), หนา ๗.

๓๖ ผดงยศ ควงมาลา, ประวตวทยาศาสตร, หนา ๓. ๓๗ เรองเดยวกน, หนา ๔๖.

๒๕

พอด แสดงอาทตยทสองลงไปถงกนบอแหง ท าใหกนบอสวางเทากนหมด วตถตาง ๆ จะมเงาวดมมระหวางเสาหนเรยวแหลมกบเงาทเกดขนได ๗.๒ องศา เขาคดคาสวนโคงทอยตรงขามมมนเทากบ ๑ ใน ๕๐ ของเสนรอบวงโลก (๗.๒×๕๐ = ๓๖๐ องศา) คดเปนไมลได ๒๘,๗๔๐ ไมล คาทถกตองในปจจบนคอ ๒๔,๘๗๔ ไมล ซงนบวาแตกตางกนไมมากนก เมอนกถงในสมยของเอราตอสเธนส มเพยงสมอง ตา ไม และเทาเทานน แตเขากสามารถทจะคดค านวณเสนรอบวงของโลกไดคาทใกลเคยงกบคาทถกตอง๓๘

๑.๑๕ ฮปปารคส (Hipparchus of Nicaea) นกดาราศาสตรกรกผค านวณการเกด อปราคาไดอยางแมนย า เปนผทคดเครองมอวดและแบงวงกลมออกเปน ๓๖๐ องศา และไดใชเสนรงและเสนแวงบอกต าแหนงตาง ๆ บนผดโลก เขาบนทกขอมลการเปลยนแปลงของดวงจนทร และจดท าบญชดาว และค านวณวนทจะมกลางวนและกลางคนเทากน ไดอยางถกตอง เขาไดจดท าแผนทดาวและเขยนต าแหนงดาวไดถง ๑,๐๘๐ ดวง แบงดาวออกเปน ๖ จ าพวกตามขนาดความสวาง นอกจากน เขายงคดคนทฤษฎเพออธบายการเคลอนทของดาวเคราะหตาง ๆ ดวย

๑.๑๖ ฮโร (Hero) เปนผทคนควาเกยวกบคณตศาสตรและกลศาสตร และคดประดษฐเครองเลนทเรยกวา Aeolipile ขน ประกอบดวยเตา หมอน าทรงกลม มทอส าหรบใหไอน าพงออกมาเพอใหลกกลมหมนได ฮโร มงหวงเพยงใหเดกในสมยนนไดรบความสนกเพลดเพลน นอกจากนฮโรยงคนควาเกยวกบลกรอก พนลาด สกรและลม เขาเปนผทแสดงใหเหนวาอากาศเปนสสารอยางหนง พสจนไดโดยการกรอกน าลงไปในภาชนะทแคบ ๆ เขาใหเหตผลวาน าจะเขาไปไดไมสะดวกเพราะในภาชนะนนมอากาศอย๓๙

๑.๑๗ โตเลม (Claudius Ptolemy ) เปนชาวกรกทไปอาศยอยในอยปต เขาเขยนหนงสอชอวา The Great Composition ตอมาไดแปลเปนภาษาละตน หนงสอเลมนเปนต าราทรวบรวมเรองราววทยาศาสตรในสมยโบราณดาราศาสตรและภมศาสตรของโลกในยคนนไวดวยโตเลมยดมนทฤษฎทวา โลกเปนศนยกลางของเอกภพ เขาเขยนวงกลมซอน ๆ กนหลายวง แลวอธบายการเคลอนทของดวงอาทตย ดวงจนทร และดาวเคราะหดวงอน ๆ เขาเชอวาโลกกลมและหมนรอบตวเอง จงมการขนและตกของดาวตาง ๆ การโคจรของดาวตามความคดของโตเลม (The Ptolemic System) เปนระบบทโลกเปนศนยกลาง (Geocentric system) ดาวแตละดวงจะมวงโคจรเปนการเฉพาะแตละดวง เรยกวา Deferent วงโคจรทเลกทสด คอดวงจนทร ถดไปเปนดาวพธ ดาวศกร ดาวองคาร ดาวพฤหสบด และดาวเสาร ตามล าดบ การโคจรนนมทงแบบเดนหนาและถอยหลง โตเลมท าใหความเชอนยนยงอยเปนเวลานาน ถง ๑,๕๐๐ ป ทงน เพราะระบบการโคจรน สอดคลองกบค าสอน

๓๘ เรองเดยวกน, หนา ๕๐. ๓๙ เรองเดยวกน, หนา ๕๒.

๒๖

ทางศาสนา จนถงป พ.ศ.๒๐๘๖ จงไดเปลยนแนวความคดไปสระบบการโคจรทมดวงอาทตย เปนศนยกลาง (Helicentric System) โดยนโคลส โคเปอรนคส (Nicholus Copernicus)๔๐

๒) ยคปครสตศกราช ท ๑ – ๑๐๐๐ ๒.๑ ไพลน (Pliny ค.ศ.๑๓-๗๙) นกวทยาศาสตรชาวโรมน ทไดพสจนทฤษฎทวาโลก

กลมเปนความจรง โดยสงเกตเวลาเรอแลนเขาสฝง จะมองเหนเสากระโดงกอนล าเรอ นอกจากนเขายงศกษาปรากฎการณธรรมชาตตาง ๆ และเขยนหนงสอชอ ประวตธรรมชาตวทยา (Natural History) เปนต าราทรวบรวมขอมลเรองราวตาง ๆ ทางดานภมศาสตร ดาราศาสตร อตนยมวทยา กายวภาคศาสตร ชววทยาของพชและสตว ดวยยาสมนไพร ถอวาเปนสารานกรมธรรมชาตวทยาเลมแรกทรวบรวมเรองราวดานตาง ๆ ไวถง ๒,๐๐๐ เรอง นอกจากน ไพลน ยงไดเขยนบนทกเกยวกบภเขาไฟวสเวยส (Vesuvius) ไวดวย ภเขาไฟลกนไดระเบดครงใหญ เมอ ๒๔ สงหาคม ค.ศ.๗๙ เถาถานไดทบถมเมองปอมเปอ (Pompeii) จนหมดสน ปอมเปอถกฝงอยนานถง ๑,๖๖๘ ป จนถง ค.ศ.๑๗๔๘ จงมการขดคนพบเมอง ซงมเครองมอเครองใชตาง ๆ เปนจ านวนมากมาย ปจจบนน าไปเกบรกษาไวทเมองเนเปล และสนนษฐานวาตวไพลลนเองไดถงแตความตายในการระเบดของวสเวยส ครงนนดวย๔๑

๒.๒ ยคมดของวทยาศาสตร (ค.ศ.๔๕๐-๑๗๐๐) เกดการรกรานจากอนารยชนอน ท าใหโรมนตะวนตกเสยอ านาจ แตโรมนตะวนตกและอาณาจกรไบแซนไทน ยงคงรกษาวทยาการ ตาง ๆ ไวได มการน างานนกปราชญกรกเชน อรสโตเตล เพลโตมาศกษาและตความใหม ชวงเวลานศาสนาและลทธความเชอ มการแขงขนกนเสนอคณวเศษตาง ๆ เพอใหประชาชนนบถอในศาสนาและลทธนน ๆ ความเชอของเพลโตไดรบความนยม เพราะสามารถเขากบความเชอเรอง โลกหนา ไดมากกวานกปราชญคนอน ๆ จงมลทธเพลโตใหม (Neoplatonism) เกดขนหลายลทธ เชน ไฟโล (Philo) ใชปรชญาเพลโตอธบายศาสนายดายน โปลตนส (Plotinus) ใชปรชญาเพลโตอธบายศาสนา โซโรอสเตอร เซนสออกสตน (St. Augustine) ใชปรชญาเพลโตอธบายศาสนาครสต มการเผยแพรศาสนาและกลาวโจมตซงกนและกน มการยกก าลงเขาตอสขดขวางกนในตอนเรมตนครสตศกราชนน มชาวยวกระจดกระจายอยในอาณาจกรโรมนไมนอยกวา ๕ ลานคน ยวนบถอศาสนายดายน นบถอพระเจาองคเดยวกบศาสนาครสต แตมแนวปฏบตตางกน ชาวยวพยายามจะใหศาสนาครสตเปนสวนหนงของศาสนายดายน เกดความขดแยงระหวางสองศาสนาเรอยมา ระหวาง ค.ศ.๙๐–๓๐๕ มการตอสประหตประหารชาวครสตอยางรนแรง แตอทธพลของศาสนาครสตกลบเพมมากขน จนถง ค.ศ.๓๑๒ จกรพรรดคอนสแตนตน แหงโรมนตะวนตก ซงก าลงท าสงครามชงอ านาจกบโรมนตะวนออก ไดทรงสบนเหนกางเขนไฟลอยอยบนฟาและมอกษร Hoc vince (ทานจะเปนผชนะ)

๔๐ เรองเดยวกน, หนา ๕๓. ๔๑ เรองเดยวกน, หนา ๕๗.

๒๗

สงครามครงนนจกรพรรดคอนสแตนตนเปนผชนะ พระองคจงประกาศตนเปนครสตศาสนกชน และสงเสรมการเผยแพรศาสนาครสตอยางกวางขวาง จนท าใหชาวโรมนยดมนวาหากไมนบถอครสตแลวจะถกสงคมรงเกยจ ถกเรยกเปนพวกนอกรต (Excommunicated) และถาใครเสนอแนวคดทขดแยงกบค าสอนทางศาสนาแลว จะกลายเปนพวกนอกรตอาจจะถกท าโทษอยางรนแรงดวย การถกไลออกใหเปนพวกนอกศาสนาเปนทเกรงกลวกนมาก นอกจากศาสนจกรซงม สนตปาปา (Pope) เปนประมขจะสามารถไลคนออกนอกศาสนาแลว บางครงยงสามารถอปเปห ประเทศออกนอกศาสนาดวยเรยกวา อนเทอรดค (Interdict) เมอกษตรยหรอประชาชนในประเทศนน ๆ กระท าผดบทบญญต ในศาสนา๔๒

๒.๓ วทยาศาสตรของชาวอาหรบ บรเวณทะเลทรายทแหงแลงแถบตะวนออกกลาง เดมเปนทอยอาศยของชนผาเซมตก (Semitic) ซงอพยพมาจากอรก และเปอรเซย มอาชพเลยงสตวแบบเรรอน ชนเผานจะแยกกนอยตามโอเอซส ในทะเลทรายมเมองส าคญคอ นครเมกกะและยาเทรบ ตอมามชาวยวอพยพเขามาปะปนอาศยอยดวย จงมการเผยแพรศาสนายดายนและศาสนาครสตในดนแดนแถบน ในป ค.ศ.๕๗๐ ครอบครวของ อบดลลาห ซงสบเชอสายมากจากอาหรบเผาโกเรซ ไดใหก าเนดบตรชาย ชอโมฮมหมด ซงตอมาเปนศาสดาของศาสนาอสลาม ( Isiam) ชวงแรกทศาสนาโมฮมหมด ประกาศศาสนา และเผยแพรค าสอนไมคอยมคนเลอมใสมากนก ประมาณป ค.ศ.๖๒๒ ศาสดาโมฮมหมด ไดอพยพจากเมกกะซงขณะนนเกดความวนวายไปยงเมองยาเทรบเรยกปนนวา ปเฮจรา หมายถง ปแหงการอพยพและเรมนบศกราชอสลามเปนปแรก เมองยาเทรบไดเปลยนชอเปน เมดนา (Medina) หมายถง เมองศาสนา และเรมมผคนเลอมใสยอมรบนบถอศาสนาอสลามมากขน ตามล าดบ ในป พ.ศ.๖๒๘ ศาสดาโมฮมหมดไดยกพลกลบไปเมกกะ เมอเขาเมองไดทรงบญชาใหสาวกและพลพรรคท าลายเทวรป ซงอยภายในมหาวหารกาบา จนหมดใหเหลอไวแตเพยงกอนหนสด า เมกกะจงเรมตนเปนศนยกลางของศาสนาอสลาม ตงแตนนมา ศาสดาโมฮมหมดไดสนพระชนมลงใน ป ค.ศ.๖๓๒ ผทท าหนาทสบศาสนาตอมาเรยกวา กาหลบ (Caliph) ไดท าการเผยแพรศาสนาอสลามออกไปอยางกวางขวาง ภายในระยะเวลา ๑๐๐ ป ศาสนาอสลามไดเผยแพรไปถงสเปนและตอนกลางของทวปเอเชย คมภรส าคญของศาสนาอสลาม คอ คมภรโกหราน (Koran) บญญตค าสอนไวเปนโคลงกลอนทไพเราะมาก กลาวถงพระเจาองคเดยวคอ องคอลเลาะห (Allah) ศาสนาอสลามยอมรบวาโมเสสและพระเยซ เปนศาสดา แตพระโมฮมหมดเปนศาสนาองคสดทาย๔๓

๒.๓.๑ อล ควารชม (Ai-Kwarizmi ค.ศ. ๗๘๐ -๘๕๐) เปนนกคณตศาสตร ชาวเปอรเซย ไดเขยนหนงสออธบายระบบจ านวนและการแจงนบ เขาอธบายวา เลข ๐ ถาอยโดด

๔๒ เรองเดยวกน, หนา ๖๑-๖๒. ๔๓ เรองเดยวกน, หนา ๖๔-๖๕.

๒๘

จะไมมคากลายเปนหลกสบ หลกรอย หลกพน ฯลฯ ขนอยกบจ านวน ๐ หลงตวเลขนน ๆ ระบบจ านวนนท าใหสะดวกและงายตอการคดเลขอาราบกอยางมาก๔๔

๒.๓.๒ อล ฮาเซน (Alhazen ค.ศ.๙๖๕-๑๐๓๘) นกฟสกสชาวอาหรบทมชอเสยงมากในยคกลาง เขาสนใจในเรองแสงมากเปนพเศษ กอนหนานนกวทยาศาสตรทงหลายเชอวาการทเรามองเหนสงของทงหลายนน เปนเพราะรงสจากดวงตาพงไปยงวตถจงท าใหมองเหน แตอลฮาเซน มความเหนวา แสงจากแหลงก าเนดของมน เชน ดวงอาทตย สงไปยงวตถแลวจะสะทอนมายงตา จงท าใหเรามองเหนวตถนนได เขาอธบายการหกเหของแสงเมอผานตวกลางตาง ๆ กน เชนเมอผ านเลนส อากาศ น า และอธบายปรากฏการณทเรยกวา รงกนน า ดวย (เคปเลอร ไดใชหนงสอเลมน เปนแนวทางในการศกษาเกยวกบเรองแสง การสะทอนแสง การมองเหนภาพ ตอมาไดรบการแปลเปนภาษาองกฤษ คอ The Treasury of Optics)๔๕

๓) ยคปครสตศกราช ท ๑๐๐๐ เปนตนไป ๓.๑ นโคลส โคเปอรนคส (Copernicus ๑๔๗๓-๑๕๔๓) ๔๖ ความคดทางดาราศาสตร

ของโคเปอรนคส ซงปฎเสธทศนะของ (ปโตเลม) Ptolemy ทเชอวา โลกเปนศนยกลางของจกรวาล การพสจนวาดวงอาทตยเปนศนยกลางของจกรวาลโดย โคเปอรนคส และคมภรไบเบลทวา โลกเปนศนยกลางของเอกภพ อนเปนหลกเกณฑทยดถอกนมานานกวาพนป เปนการสวนกระแสความเชอของผคนในสงคมดวยวธการพสจนแบบใหมนบไดวาเปนคณปการตอวธทางวทยาศาสตรในอนาคตตอมา หลงจากสมยของโคเปอรนคส โลกมไดเปนศนยกลางของเอกภพอกตอไป แตเปนเพยง ดาวเคราะหดวงหนงทหมนรอบดวงอาทตย ซงเปนดาวเลก ๆ ดวงหนงในหมดาวของทางชางเผอกและมนษยกถกลดต าแหนงฐานะอนทรงเกยรตของการเปนนฤมตกรรมหลกในบรรดาสงมชวตทงปวง ทพระผเปนเจาทรงรงสรรคขน โคเปอรนคส ตระหนกดวา ทศนะของเขาจะสรางความขนเคองอยางยงตอบรรดาผทศรทธาในศาสนาเวลานน เขาจงรงรอการตพมพเรองราวของการคนพบใหมของเขาถง ค.ศ.๑๕๔๓ อนเปนปทเขาถงแกกรรม เขากยงน าเสนอทศนะของเขาเกยวกบระบบสรยะจกรวาลวาเปนเพยงสมมตฐานขอหนงเทานน

๓.๒ กาลเลโอ (๑๕๖๓-๑๖๔๒) กาลเลโอ ไดกลายเปนผมชอเสยงเพยงเพราะการคนพบกฎการตกของวตถ แลวหนมาเอาดทางดาราศาสตรจากกลองดดาวทประดษฐขนใหม และอาศยความสามารถเฉพาะตว ในการสงเกตปรากฏการณตาง ๆ บนฟากฟาอยางเปนวทยาศาสตร กาลเลโอจงสามารถลบลางความเชอถอในจกรวาลวทยาแบบเกา โดยไมมใครสามารถคดคานไดอก

๔๔ อางแลว. ๔๕ เรองเดยวกน, หนา ๖๘. ๔๖ ฟรตจอฟ คาปรา เชยน, พระประชา ปสนธมโม, พระไพศาล วสาโล, สนตสข โสภณสร, รสนา โตส

ตระกล แปล, จดเปลยนแหงศตวรรษ, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง, ๒๕๔๒), หนา ๕๐-๕๑.

๒๙

และไดรบการยกระดบสมมตฐานของโคเปอรนคสมาเปนทฤษฎทางวทยาศาสตร๔๗ กาลเลโอไดเสนอทศนะเกยวกบจกรวาลวา โลกหมนรอบดวงอาทตย ไมใชดวงอาทตยหมนรอบโลก ทศนะนถกคดคานจากผทรบแนวคดมาจากโตเลม และทวาโลกของเราถกแวดลอมโดยสงทเหมอนแกว มรปรางสมบรณ สงผลใหดวงอาทตย ดวงจนทรและโลกเคลอนไหวเปนวงจรทสมบรณ งานของพวกเขาถก ทาทาย (และกาลเลโอถกประณาม) ไมใชเพราะขอสงเกตของเขาถกพบวามขอผดพลาด แตเนองจากพวกเขาเชอการสงเกตของตนยงกวาจะไปตดสนสงทควรจะเปนไวลวงหนา๔๘ ทงนความส าเรจของเขาตองปะทะกบศาสนจกรอยางรนแรง

๑) บทบาทตอการปฏวตทางวทยาศาสตร ท าใหเขาไดรบการยกยองวาเปนบดาแหงวทยาศาสตรยคใหม เปนบคคลแรกทผนวกการทดลองอยางเปนวทยาศาสตรกบภาษาทางคณตศาสตร เพอวางหลกเกณฑเกยวกบธรรมชาตทเขาคนพบ กาลเลโอวางหลกไววา นกวทยาศาสตรควรจะก าหนดขอบเขตการศกษาหาคณสมบตหลกของวตถ ทงในแงของรปทรง จ านวนและ การเคลอนไหว เฉพาะสวนทสามารถวดและหาปรมาณได คณสมบตอน เชน ส เสย ง รส หรอกลน เปนเพยงการปรากฏของความคดนกแบบอตวสย ซงควรจะถกแยกออกไปจากอาณาเขตของวทยาศาสตร ยทธวธของกาลเลโอในการก าหนดทศทางความสนใจของนกวทยาศาสตรไปสคณสมบตดานปรมาณของสสารทสามารถชงตวงวดได ปรากฏวาไดรบความส าเรจถงขดสดในวทยาศาสตร ยคปจจบน๔๙

๓.๓ เคปเลอร (Kepler ๑๕๗๑-๑๖๓๐) สามารถค านวณต าแหนงของดาวเคราะหและวาดวงโคจรของดาวเคราะหตาง ๆ ไดเปนผลส าเรจ โดยมดวงอาทตยเปนศนยกลางของจกรวาลรวมทงสามารถวดอตราความเรวในการโคจรของดาวเคราะห ซงในป ๑๕๖๔-๑๖๔๒ อนเปนชวงชวตของ กาลเลโอ (Galileo) ไดยนยนการคนพบของ เคปเลอร โดยวธการพสจนจากสตรคณตศาสตรทเปนรปธรรมกวา แตการพสจนของกาลเลโอ ยงไมชดเจนเทากบการพสจนในระยะตอมาของ นวตน (Newton ๑๖๔๒-๑๗๒๗) ในเรองกฎของการเคลอนท (Law of Motion) และกฎของแรงโนมถวง (Law of Gravity) ไดส าเรจไมเพยงแตจะท าใหเขาใจไดถงการโคจรของดวงดาว แตยงเขาใจทมาของแรงทท าใหจกรวาลเคลอนทไปดวย๕๐ กฎของเคปเลอร (Kepler’s Laws) กลาวดงน กฎแหงวงร (The Law of Ellipse) “ดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทตยเปนวงร โดยมดวงอาทตยอยทต าแหนง

๔๗ เรองเดยวกน, หนา ๕๑. ๔๘ เมล ทอมปสน เขยน สมหวง แกวสฟอง แปล, ปรชญา, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๙), หนา ๓๖. ๔๙ ฟรตจอฟ คาปรา เชยน, พระประชา ปสนธมโม, พระไพศาล วสาโล, สนตสข โสภณสร, รสนา โตส

ตระกล แปล, จดเปลยนแหงศตวรรษ, หนา ๕๒. ๕๐ สรพงษ โสธนะเสถยร, วทยปรชญา, (กรงเทพมหานคร: ประสทธภณฑ แอนด พรนตง, ๒๕๔๑),

หนา ๖๘-๖๙.

๓๐

ของจดโฟกสจดหนง” กฎแหงพนท (The Law of Areas) “เมอดาวเคราะหโคจรไปรอบดวงอาทตย เสนรศมทลากจากดวงอาทตยไปยงดาวเคราะห จะกวาดพนท ได เทากนในเวลาท เทากน ” กฎฮารโมนก หรอกฎแหงคาบ (The Harmonic Law) “ก าลงสองของเวลาการโคจรของดาวเคราะห จะเปนสดสวนโดยตรงกบก าลงสามของระยะทางเฉลยจากดวงอาทตยถงดาวเคราะหนน”๕๑

๓.๔ เดสคาตส (Rene Descares ๑๕๙๖-๑๖๕๐) วธคดของเขาและทศนะของเขาเกยวกบธรรมชาต มอทธพลตอวทยาศาสตรสมยใหมในทกสาขา และกย งคงมประโยชนอยมากในปจจบน วธคดของเดสคาตส “วชาฟสกสทงหมดของผมไมใชอะไรอนนอกเสยจากเรขาคณต” อจรยะภาพของเดสคาตส คอ การเปนนกคณตศาสตร และสงนแสดงออกในงานทางปรชญาของเขาดวย เขาไดพฒนาวธใหมในการหาเหตผลซงเขาไดเขยนไว ในหนงสอคอ Discourse on Method (วาดวยวธการ) แมวาต าราเลมนจะถกจดเขาเปนปรชญา หากเพอใชเปนความรเบองตนทางวทยาศาสตร วธการของเดสคาตสถกก าหนดขนเพอใหเขาถงความจรงทเปนวทยาศาสตร จดส าคญในวธการของเดสคาตสคอ การสงสยอยางถงรากถงโคน เขาสงสยในทกสงทกอยางทเขาสามารถตง ขอสงสยได ตงแตความรทสบทอดกนมาทกชนดการรบรจากประสาทสมผส จนแมแตขอเทจจรงทวาเขามตวตนอยหรอไม เขาสงสยจนถงจดหนงทเขาไมสามารถสงสยไดอกตอไปนนคอ การด ารงอยของตวเขาในฐานะผคด ดงนน เขาจงไดมาถงขอสรปทกลายเปนค ากลาวอนเลองลอของเขาทวา “ฉนคด ดงนนจงมตวฉน” จากขอสรปน เขาจงน ามาสรางเปนหลกเกณฑวา สาระของธรรมชาตแหงความเปนมนษยคอความคด และสงตาง ๆ ทเรารบรไดอยางแนชดและแนนอนเทานน คอความจรง เขาเรยกวา “ญาณทศนะ” และยนยนอกวา “ไมมหนทางอนใดไปสความรทแนนอนของสจจะได ยกเวนญาณทศนะทมหลกฐานและมการนรนยอนจ าเปน” วธการวเคราะหเพอหาเหตผลน อาจจะเปนผลงาน อนยงใหญทสดทเขาไดใหแกงานทางวทยาศาสตร ซงไดกลายเปนแกนของความคดทางวทยาศาสตรแบบใหมและเปนประโยชนในการพฒนาทฤษฎทเปนวทยาศาสตร และผลส าเรจของโครงการเทคโนโลยอนซบซอนจ านวนมาก ดวยวธการของเดสคาตสนเองทท าใหโครงการนาซา (NASA) สามารถสงมนษยไปดวงจนทรไดส าเรจ๕๒

๓.๕ ไอแซก นวตน (Newton ๑๖๔๒-๑๗๒๗) เขาไดคนคดวธการทางคณตศาสตร ซงรจกกนในปจจบนทเรยกวา “Differential Colculas” เพออธบายการเคลอนทของวตถทเปนของแขง วธนไดกาวไปไกลกวาเทคนคทางคณตศาสตรของกาลเลโอ และเดสคาตส ความยงใหญทางพทธปญญาเชนน ไดรบการยกยองจากไอนสไตนวา “อาจจะเปนความกาวหนาทางความคดอนยงใหญทสดเพยงครงเดยว ทบคคลหนงจะสามารถคดคนขนได” เคปเลอรคนพบกฎการหมนของดาว

๕๑ ผดงยศ ควงมาลา, ประวตวทยาศาสตร, หนา ๑๐๕. ๕๒ ฟรตจอฟ คาปรา เชยน, พระประชา ปสนธมโม, พระไพศาล วสาโล, สนตสข โสภณสร, รสนา โตส

ตระกล แปล, จดเปลยนแหงศตวรรษ, หนา ๕๖-๕๙.

๓๑

เคราะห และกาลเลโอหากฎการตกของวตถ นวตนไดรวมการคนพบทงสองนดวยการสรางกฎทวไปของการเคลอนททครอบคลมวตถทกชนดในระบบสรยะจกรวาล ตงแตกอนหนไปจนถงดาวเคราะห การเคลอนของอนภาคเกดขนจากแรงโนมถวง ต านานกาลหยงรของเขา เกดขนกบนวตนอยางทนททนใด เมอเขาแลเหนผลแอปเปลตกลงมาจากตนเขาตระหนกวา ผลแอปเปลถกดงเขาหาโลก ดวยแรงชนดเดยวกบทดงดาวเคราะหทงหลายเขาหาดวงอาทตย ดงนน เขาจงคนพบกญแจส าคญของการสงเคราะหอนมโหฬารของเขา หลกเกณฑและขออรรถาธบายทางคณตศาสตรตงอยบนฐานของการประเมนคาหลกฐานการทดลอง

สงใดกตามทไมไดสรปมาจากหลกทวไปของปรากฏการณจะถกเรยกวาเปนเพยงขอสมมตฐาน และสมมตฐานนนไมมอยในปรชญาของการทดลองไมวาจะเปนสมมตฐานทางเมตาฟสกสหรอฟสกส ไมวาจะเกยวกบสงลกลบหรอกลศาสตร ในปรชญานเรองเฉพาะทจะต องพสจนจะไดรบการสรปจากปรากฏการณ และหลงจากนน จะท าใหเหนกฎทวไปดวยวธแบบอปนย๕๓

ทศนะของนวตน เปนแรงทกระท าเองทนทตอชวระยะทางหนง ๆ อนภาคของวตถและแรงระหวางอนภาคคอธรรมชาตทแตกตางโดยพนฐาน สวนประกอบภายในของอนภาคคอธรรมชาตทแตกตางโดยพนฐาน สวนประกอบภายในของอนภาค และแรงกระท าระหวางอนภาคนนไมขนตอกน นวตนเหนวาทงอนภาคและแรงกระท าระหวางอนภาคนน ไมขนตอกน นวตนเหนวา ทงอนภาคและแรงกระท าระหวางอนภาคถกสรางโดยพระเจา ดงนนจงไมตองพสจนกนอกตอไป ในหนงสอชอ Optic นวตนอธบายอยางชดเจนถงจนตนาการของเขา เกยวกบการสรางโลกทางวตถของพระเจาไวดงน

ผมคดวามนอาจจะเปนไปในท านองนวา ในตอนเรมตนพระเจาทรงสรางวตถในรปของอนภาคทเปนของแขง มมวล มความแขง ไมอาจช าแรกมนได และเคลอนทได ใหมรปรางและขนาดดงทมนเปน พรอมดวยคณสมบตอน ๆ และทรงสรางใหมจ านวนทเปนสดสวนพอดกบทวางซงทงหมดจะประกอบกนขนเปนวตถททรงสรางขนมาและอนภาคเรมแรกททรงสรางขนนน มความแขงอยางไมอาจเทยบกนไดกบวตถทมนประกอบขนนนมความแขงอยางไมอาจเทยบกนไดกบวตถทมนประกอบกนขนมนมความแขงมากและไมอาจท าลายใหแตกเปนชนสวนได ไมมก าลงสามญชนดใดทจะมาแบงแยกสงทพระเจาทรงสรางขนใหเปนหนงในการรงสรรคครงแรกของพระองคได๕๔

๕๓ เรองเดยวกน, หนา ๖๔-๖๖. ๕๔ ฟรตจอฟ คาปรา เชยน, พระประชา ปสนธมโม, พระไพศาล วสาโล, สนตสข โสภณสร, รสนา โตส

ตระกล แปล, จดเปลยนแหงศตวรรษ, หนา ๖๘-๖๙.

๓๒

งานของนวตน เขาไดเขยนต าราเกยวกบการเลนแรแปรธาต ต าราเกยวกบคมภรทางศาสนา วาดวยการเปดเผยองคของพระผเปนเจา และทฤษฎทางเทววทยานอกแบบแผน สวนมากจะไมไดตพมพออกมา แตงานเขยนเหลานชใหเหนวา เขาเปนหนงในนกไสยศาสตร รนสดทายอกดวย

๓.๖ ฟรานซส เบคอน เขาเปนบคคลแรกทก าหนดทฤษฎทชดเจนของกระบวนการแบบอปนย (Inductive procedure) เพอการทดลอง และหาขอสรปทวไปจากการทดลองนน และเพอน ามาตรวจสอบในการทดลองครงตอ ๆ ไป เขาไดกลายเปนคนทมอทธพลอยางสงจากการประกาศสนบสนนวธการแบบใหมนอยางแขงขน “จตใจแบบเบคอน” ไดเปลยนแปลงธรรมชาต และจดประสงคของการคนควาทเปนวทยาศาสตรอยางลกซง เปาหมายของวทยาศาสตรคอปญญา วทยาศาสตรมจดหมายเพอเปดเผย “พระเกยรตภมของพระเปนเจา” เขาไดคนพบเรองราวอนยงใหญทสดในชวตของเขา และไมเปนทสงสยวาจนตภาพของเขาตองมาจากแรงบนดาลใจของพระเจา

ซ. แนวคดในปจจบน ๑) โลกและจกรวาล โลกมก าเนดมาเมอประมาณ ๕,๐๐๐ ลานปมาแลว สภาวะของโลก

ตอนเรมแรกไมเหมอนปจจบนคอไมมมหาสมทร และบรรยากาศพนผวมลกษณะเปนหลมบอเหมอนปากหลมอกกาบาตเชนเดยวกบพนผวดวงจนทร ความรอนสะสมภายในโลกจากการสลายตวกมมนตภาพรงสนนเพยงพอทจะท าใหบางสวนภายในของโลกหลอมละลาย โลหะหนกจะจมตวลงสในกลางโลก ในขณะทแรซงมความหนาแนนนอยกวาจะลอยตวขน ท าใหแบงชนของโลกไดเปนสามสวน คอ แกนโลก เนอโลก และเปลอกโลก โลกมการแบงออกเปนสวน บรรยากาศบนผวโลกไมเหมอนปจจบน คอไมมออกซเจน สวนใหญประกอบดวยกาซทออกจากภเขาไฟ เชน คารบอนไดออกไซด ไนโตรเจน ไอน า และกาซ เมอโลกเยนลงบรรยากาศเรมเปลยนไป มการควบแนนของไอน าเปนน าทะเลและมหาสมทร๕๕

๒) สมมตฐานการก าเนดสงมชวต นาจะมตนก าเนดมาจากโมเลกลของสารประกอบอนทรยในทะเล โดยใหเหตผลวา โลกเปนดาวเคราะห ในอดตเมอ ๕,๐๐๐ ลานปมาแลว บรรยากาศของโลกประกอบไปดวยกาซตาง ๆ เมอโลกเยนลงเกดแหลงน าบนพนผวโลก และในสภาวะทเหมาะสมมการรวมตวกนของกาซเหลานในแหลงน า กลายเปนสารประกอบอนทรย ทมการรวมตวกลายเปนโมเลกลทใหญขน สลบซบซอนมากขน เนองจากบรรยากาศโลกขณะนนไมม ออกซเจนอสระจงท าใหสารประกอบเหลานนไมแตกตวงาย ซงตอมามการรวมตวกลายเปนโมเลกลใหญขนและกลายเปนสงมชวตในทสด๕๖

๕๕ ภทรสน ภทรโกศล, ธรรมชาตวทยา, หนา ๓. ๕๖ ภทรสน ภทรโกศล, ธรรมชาตวทยา, หนา ๖.

๓๓

๒.๒.๒ การก าเนดโลกและมนษยทางคมภรศาสนาครสต บางทฤษฎสอนวา ดวงอาทตยเกดจากกลมเพลงมารวมกน และดาวพระเคราะหตาง ๆ

ซงเปนบรวารของดวงอาทตย เกดจากสะเกดของดวงอาทตยทหลดลอยมา นานวนเขามนกเยนลงกลายเปนดวงดาว หากถามตอไปวา กลมเพลงเหลานมารวมตวกนไดอยางไร สะเกดของดวงอาทตยหลดลอยมาไดอยางไร ท าไมดวงดาวตาง ๆ จงหมนเวยนเปนระเบยบเรยบรอย เขากจะใหความกระจางแจงมากกวานได นอกจากตอบวา เพราะมนเปนไปตามธรรมชาต ถาตอบเชนนกคลายกบพดวา จกรวาลและทกสงทมในโลกน เกดขนโดยบงเอญ ททานมชวตอยทกวนนกเปนขนโดยบงเอญ ผทรจกใชความคดแมเพยงเลกนอยจะตองไมเหนดวยกบค าสอนเชนนน สงทเปนระเบยบเรยบรอย ไมวาจะเปนอะไรกตาม จะเปนไปโดยบงเอญ และรกษาสภาพเปนระเบยบเรยบรอย ตลอดมานนยอมเปนไปไมได จะตองมผทรงปญญาความสามารถ ชาญฉลาดผหนง สรางขนก าหนดขนเปนแนแท

ดจดงนาฬกาขอมอทเราใชอยทกวน มนจะเกดขนเอง หรอประกอบขนเองไมไดสมมตวา เพอนของทานผหนงบอกทานวา เมอคนกอนนอนหลบเขาน าสวนตาง ๆ ของนาฬกาวางกระจดกระจายบนโตะ พอรงเชาตนขนมาปรากฏวาสวนตาง ๆ เหลานนวงเขามาหากนโดยบงเอญและประกอบเปนนาฬกาขน ดซ นาฬกาทเปนขนโดยบงเอญชางสวยเหลอเกน ทานจะเชอค าพดของเพอนไหม๕๗ เปนค าบอกเลาทตองน ามาคดวจารณญาณใหเหมาะสมกบความเปนจรงของโลกดวย

ก. คมภรยดาห คตความเชอการสรางโลกของศาสนายดาห อาจตองขยายความเขาใจไดวา คมภรยดาหสวนใหญมการแบงหนวยเปน(เลม) มวน ทงหมด ๒๔ มวน แบงตามชอยอของสามสวนไดคอ TNK เรยกวาคมภร Tenak คมภรสวนแรก T สวนแรกม ๕ มวน รวมเรยกวา Tora (Law) N สวนทสองม ๘ มวน รวมเรยกวา Nebi im (Prophets) สวนท ๓ ม ๑๑ มวน รวมเรยกวา Ketubim (Hagiographa/Writings)๕๘ คมภร Tora ของศาสนายดาห ไดเลาถงบทบาทของพระเจาผปกครองสงสดวา เมอเรมสรางสวรรคและแผนดน แผนดนนนมนษยยงอาศยไมได (Formless) เพราะถกปกคลมดวยมวลน ามหาศาลและความมด โดยมลมปราณของพระเจา พดเหนอน า คอมสภาวะอยใตการควบคมของพระเจา ซงตอไปจะทรงจดระเบยบใหสอดคลองกบพระประสงค ดงนน จงบญชาการเกดความสวางขนลอมกรอบใหความมดอยในรปแบบจ ากด โดยไมไดท าลาย แลวจงบญชาการเกดทองฟารปโดมลอมกรอบน าใหแบงแยกอยในรปแบบจ ากดสองสวนคอ เปนน าขางบนและน าขางลางของโดม แลวจงลอมกรอบน าสวนลางไปรวมกนเปนทะเลเพอใหแผนดนไดโผลพนน าแลวจงบญชาการให พชงอกบนดน เมอประดษฐมาเทานแลวกเรมประดบฟากฟาดวยดวงสวางขนาดใหญ (อาทตย) ขนาดเลก (จนทร) เพอจดรปแบบใหแกกาลเวลาเปนกลางวน/กลางคน และ

๕๗ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพจรลสนทวงศ, ๒๕๑๙), หนา ๑๖.

๕๘ วกจ สขส าราญ, เทววทยากบปรชญาการเมอง , (กรงเทพมหานคร : มลนธเพอการศกษาประชาธปไตยและการพฒนา (โครงการจดพมพคบไฟ), ๒๕๕๘), หนา ๑๑.

๓๔

ฤดกาล เมอบนบกมพชแลวกบญชาการเกดปลาแหวกวายในน า และนกโผบนในอากาศ แลวจงบญชาการเกดสตวบกทกนพชเปนอาหาร และมนษย เปนอนดบทายสด ภายหลงจากไดเตรยมการทกอยาง อยางเรยบรอยดแลว เพอรองรบใหมนษยด ารงอยไดสมศกดศรความเปนมนษย ซงมนษยมอยเหนอสงสรางอนทงปวง นบตงแตก าเนดทแตกตางจากสงอนๆ ซงเพยงแคบญชาการใหมนเกดขนตามชนดของมน แตในกรณวเศษเฉพาะมนษย นอกจากพระเจาตองลงมอปนมาจากดน ใหมความคลายคลงพระฉายาหรอภาพลกษณของพระเจาแลว ยงทรงเปาลมปราณใหมชวตอกระดบหนง ทไมเหมอนสงมชวตอน คอ พชยนตนอยกบทเหมอนกอนหนแตตางกนทพชเจรญเตบโตได, สตวเตบโตไดเหมอนพชแตตางกนทสตวเคลอนไหวยายทได, มนษยผมาทหลงสด ถาเพยงแคเจรญเตบโตและเคลอนทได มนษยกไมตางจากสตว สงทมนษยมเหนอสตวคอสตปญญารคดอาน ดงนน พระเจาจงตงใหมนษยเปนผปกครองเหนอสงอนทงปวง มนษยจงมสถานะเปนสองแครองจากพระเจาเทานน ททรงเปนกษตรยสงสดหนงเดยวเทานน แหงสากลจกรวาลเพราะทรงเปนผจดการปกครองควบคมดแลทกสงทกอยางใหเปนระเบยบเรยบรอย ตลอดมาตงแตตนและตลอดไปในอนาคตดวย๕๙

ข. คมภรศาสนาครสต คตความเชอการสรางโลกของศาสนาครสต ไดเรมตนขนบนหนงสอพระครสตธรรมคมภร (Holy Bible) โดยผวจยไดอางองหนงสอพระครสตธรรมคมภรฉบบภาษาไทย (ภาคพนธะสญญาเดม ฉบบ 1971)ในบทปฐมกาล วาดวย การเนรมตสรางโลกและมนษย

ในปฐมกาลพระเจาทรงเนรมตสราง ฟาและแผนดน แผนดนกวางเปลา ความมดอยเหนอน าและ พระวญญาณของพระเจาปกอยเหนอน า พระเจาตรสวา จงเกดแสงสวาง ... พระเจาทรงแยกแสงสวางออกจากความมด... ทรงเรยกความสวางนนวา วน และความมดนนวา คน มเวลาเยนและเวลาเชาเปนวนแรก... จงมภาคพนในระหวางน า แยกน าออกจากกน... ทรงเรยกภาคพนนนวา ฟา มเวลาเยนและเวลาเชา... น าทอยใตฟา จงรวมอยแหงเดยวกน ทแหงจงปรากฏขน... ทรงเรยกทแหงนนวา แผนดน และทซงน ารวมกนนนวา ทะเล... แผนดนจงเกดพช... มเวลาเยนและเวลาเชา... จงมดวงสวางบนฟา เพอแยกวนออกจากคน ใหดวงสวางเปนหมายก าหนดฤด วน ป... ทรงสรางดวงสวางขนาดใหญไวสองดวง ดวงใหญครองวน ดวงเลกครองคน ...มเวลาเยนและเวลาเชา... น าจงอดมดวยฝงสตวทมชวต...แผนดนจงเกดสตวทมชวตตามชนดของมน๖๐

ในบทนเราไดเหนภาพของการสรางโลกทมความมหศจรรย โดยพระเจามความเปนสดยอดของนกออกแบบ ทรงมความเปนผสรางโดยไมมเงอนไข มความอศจรรยในการสรางสรรคโลก ใหมความสมบรณเหมาะกบการมสงมชวต ทแวดลอมไปดวยความนาอย ดงสวนเอเดนสวรรคของพระเจาทมนษยนอยคนยากจะเขาถง แตพระผเปนเจาไดสรางไวทงหมดบนโลกใบน พระเจาทรงเนรมตให

๕๙ เรองเดยวกน, หนา ๑๕. ๖๐ ปฐมกาล ๑ : ๑-๒๕.

๓๕

เกดทกสงทกอยางจากความวางเปลา โดยค าตรสอนทรงฤทธของพระองค เกนความสามารถทมนษยจะเขาใจได ในการทรงสรางนนพระเจาผทรงเปนตรเอกานภาพ ไดเนรมตสรางจกรวาลนขน๖๑

ในพระคมภรไดกลาวถง พระเจาสรางโลก หากเรามองใหเหนถงการสรางโลก หากนบแตเรมการจะมโลก พระเจาสรางโลกจากความวางเปลา ของทกสรรพสง วนแรกของการสรางโลก พระเจาทรงน าแสงสวางใหบงเกดเปนสงแรก ทรงแยกความสวางออกจากความมด การก าหนดวนจงเกดขนนบแตแสงสวางแรกไดก าเนดจากการตรสของพระเจา วนทสอง พระเจาทรงสรางพนในระหวางน าใหแยกออกจากกน พระองคทรงสรางภาคพนนนขน แลวทรงแยกน าทอยใตภาคพนออกจากน าทอยเหนอภาคพน พนของน านน พระองคทรงเรยกวา ฟา นเปนเหตการณของวนท สอง ในวนทสาม พระเจาทรงท าใหเกดทแหง ทรงเรยกทแหงนนวา แผนดน สวนทแยกออกจากแผนดน ทมน ารวมกนอยมากมายนนวา ทะเล เมอนน ทรงตรสใหเกดพช เกดผกหญา ใหตนไมมผล วนทส พระเจาทรงสรางดวงสวางบนทองฟา มดวงใหญครองวน มดวงเลกครองคน ดวงสวางทวานนคอ ดวงอาทตย และดวงอาทตยใหขนในเวลากลางวน สวนดวงเลก นนคอ ดวงจนทร ใหฉายแสงสวางในตอนกลางคน วนทหา พระเจาทรงสรางฝงสตว ใหนกบนไปมาขามผานทะเลอนกวางใหญ สรางสตวทะเลขนาดใหญ ใหแหวกวายเปนฝงอยในชนดของแตละสายพนธ ทรงอวยพรใหสตวทงหลายมลกมหลานทวมากขน จนเตมน าในทะเล ใหนกทวมากขนบนแผนดน พระเจาทรงสรางสตวตามชนดของมน มสตวใชงาน สตวเลอยคลานและสตวปาตามชนดของมน พระเจาทรงสรางทกสงไวเพอรองรบสงมหศจรรย งานชางศลปทพระองคทรงเปนผสรรคสราง งานล าดบสดทายทเปนความสวยงาม ทพระเจาทรงมอบใหกบโลกนนคอ มนษย พระเจาตรสวา ใหเราสรางมนษยตามฉายาตามอยางของเรา ใหครอบครอบฝงปลาในทะเล

ฝงนกในอากาศและฝงสตว ใหปกครองแผนดนทวไป และสตวตางๆ ทเลอยคลานบนแผนดน พระเจาทรงสรางมนษยขนตามพระฉายาของพระองค ตามพระฉายาของพระเจานน พระองคทรงสรางมนษยขน และไดทรงสรางใหเปนชายและหญง๖๒ วนทหก จงมมนษยเกดขนมาบนโลก ความสมบรณของโลกใบนจงไดเกดขน อยางเหมาะสม จากความวางเปลา ท าใหเกดฟา เกดน า เกดดวงอาทตย ดวงจนทร เกดสตวทงหลาย และสดทายเกด มนษย ความสวยงามของการสรางสรรคของพระเจา นบไดวาเปนความสมบรณ มความเหมาะสม ทงดวยการมชวตและการตอบรบของสงทงปวง เมอถงวนทเจด พระเจาทรงพกการงานทงสนของพระองคทไดทรงกระท า พระเจาจงทรงอวยพระพรแกวนทเจด ทรงตงไวเปนวนบรสทธศกดสทธ๖๓ เมอพระเจา

๖๑ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๑๘. ๖๒ ปฐมกาล ๑ : ๒๖-๒๗. ๖๓ ปฐมกาล ๒ : ๒-๓.

๓๖

ทรงสรางมนษย พระองคทรงสรางมนษยทครบบรบรณ ดวยความดทกอยางพระองคเหนวา ในบรรดาสงทพระองคทรงสรางนน มนษยดทสด เมอทรงสรางสงอน ๆ พระองคทรงเหนวาดเทานน๖๔ ความดของมนษยคแรกนน ดครบถวนทกประการ พระองคทรงสรางมนษยคนแรก หรอคแรกอยางไมมความผดบาป แมแตนอย โดยเหตน มนษยคแรกจงสามารถพดคยสนทสนมกบพระเจาได๖๕ บรบรณดวยสตปญญาเลศล าสามารถตดตอกบสตว และตงชอใหสตวทกชนดได๖๖ บรบรณไปดวยความสขยนด เพราะไมมโรคภยไขเจบ ไมมความทกขยากล าบาก ไมตองท างานเหนดเหนอย ไมตองหวงเรองเครองนงหมทอยอาศย๖๗

จะเหนไดวา ในพระคมภรพระครสตธรรม ไดแสดงความรบรตอการสรางโลกของพระเจาไวอยางชดเจน น ามาซงความนาอศจรรยผานพระคมภร พระเจาทรงเปนผสรางทกสงทกอยางมาแตแรก พระเจาทรงสรางทกสงทมอย และพระองคทรงสรางแตสงทด๖๘ พระเจายงทรงสรางโลกตอมา แทนทจะคดวาการสรางโลกจบสนลงกระบวนการสรางยงคงด าเนนการกาวหนาไป เหมอนภาพวาดทศลปนด าเนนการระบายสลงไปอยางไมหยดยงจนกวาจะหมดเวลาท างาน๖๙

ค. ขอโตแยงของศาสนาครสตตอวทยาศาสตร ๑) ทฤษฎววฒนาการ ตามค าสอนในพระครสตธรรมคมภร เกยวกบการก าเนดของ

สงมชวต การมความเชอสจ าพวกเกยวกบการก าเนดของสงทมชวตดงน พวกทหนง ไมเชอการทรงสรางของพระเจาเลย พวกเขาเชอวา ชวตเกดจากสสารบางอยางเนองจากการปรบปรงตวใหเขากบธรรมชาตเมอหลายลานปมาแลว สสารจงเกดเปน เซลลทมชวต โดยอ านาจอนลลบแลวสงทมน กไดกลายเปนสงทมชวตทกอยางดงทเราเหนทวโลก พวกทสอง เชอการทรงสรางของพระเจาบาง แตเขาเชอวา พระเจาทรงท าใหสสารบางอยางเกดมชวตขน และสงทมชวตเลก ๆ นน กคอย ๆ ววฒนาขนเปนสงทมชวตทกชนด หมายความวาพระเจามไดสรางนก ปลา สตวเลอยคลาน สตวสเทา หรอมนษยตามชนดของมน สงเหลานเปนผลจากการคอย ๆ ววฒนาการขนเรอย ๆ ทฤษฎนเรยกวา ทฤษฎววฒนาการ พวกทสาม เชอวา พระเจาทรงสรางสงสารพดตามชนดของมน มไดเชอวาสงมชวตอยางหนงววฒนาการและกลายเปนสงทมชวตอกอยางหนง เชน ปลากลายเปนเสอหรอลงกลายเปน

๖๔ ปฐมกาล ๑:๑๐, ๑๒:๑๘, ๒๑, ๒๕. ๖๕ ปฐมกาล ๑:๒๘, ๒๙, ๒:๑๖, ๓:๘. ๖๖ ปฐมกาล ๒:๑๙. ๖๗ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๒๘. ๖๘ กรต บญเจอ, หลกความเชอของชาวครสตคาทอลก, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช,

๒๕๒๙), หนา ๑๖. ๖๙ เรองเดยวกน ,หนา ๑๙.

๓๗

คน แตเชอวาตงแตการสรางโลก มาจนถงปจจบนน ไดเกดมการเปลยนแปลง หรอปรบปรงตวของสงมชวตใหเขากบธรรมชาตและสงแวดลอม แตทงนเปนการเปลยนแปลงตามชนดของมน เชน มาในสมยกอน อาจจะตวเลก คอสน ตอมาคอย ๆ เปลยนแปลงเปนมาตวใหญ คอยาวขน เปนตน แตมากคงเปนมา มนมไดเปลยนเปนยราฟหรอวว พวกทส เชอวา ตงแตการสรางโลกมา ไมไดมการเปลยนแปลงในสงมชวตเลยแมแตนอย ไมมการเปลยนแปลงสงใด ๆ

ในความเชอทงสน ความเชอทสาม เปนความเชอของชาวครสต ทถกตองเราเชอวาพระเจาทรงสรางสรรพสงตามชนดของมน พระธรรมปฐมกาล บนทกไววา “พระเจาตรสใหตนหญา ตนผก ทมเมลด ตามชนดของมน ตามชนดของมน ตามชนดของมน๗๐ ความเขาใจทผดพลาดอยางรายแรงทสดคอ ขอหนง มนษยเกดจากววฒนาการ พระครสตธรรมคมภรไดกลาวไวอยางชดแจงแลววา พระเจาทรงสรางมนษยตามแบบฉายาของพระองค ตงแตปฐมกาล๗๑ ไมมใครสามารถเขาใจเรองการเนรมตสรางของพระเจาไดอยางถองแท แตสงทส าคญทสด เราตองตอนรบค าสอนของพระองคดวยความเชอวา พระองคทรงเปนผเนรมตสรางสรรพสง และทกสงเปนมาจากพระองค๗๒

๒.๒.๓ สรปแนวคดเรองการก าเนดโลกและมนษย ใครจะไปคาดคดวา ค าถามงายทสด แตตอบยากทสดนนคอค าถามวา มนษยเกดขนมาได

อยางไร ทกสงเกดขนมายอมมสาเหต แตเราไมอาจทราบไดถงวตถประสงคแหงสาเหตของการเกด เมอคดไดวาการทจะรมากเกนสตปญญา และการมองเหนของเรา ไมอาจชวยใหเราไดค าตอบ ในทางวทยาศาสตร โลก และจกรวาลเกดจากกรณของ การบกแบง ท าใหเกดกลมกอนของดวงอาทตย ระบบสรยจกรวาล ตามมาดวยการเกดของโลก ในพระคมภรทางศาสนาครสต ไดใหค าตอบ ในทางดานความเชอ วา โลกก าเนดเพราะพระเจาสรางโลก ๖ วนเมอมาถงวนท ๗ ทรงหยดพกผอน เมอมาถงต านานการสรางมนษย มความเชอหลายรปแบบ มนษยเกดมาจากไหน ท าไมจงมมนษย ค าตอบของ ชารล ดาวน กเปนเหตผลทนาสนใจ เขาตอบวา มนษยววฒนาการมาจากสตว ทเราเรยกวา ลง เขาไดใชการคนหา ในหมเกาะกาลาปากอส ทสตวบนเกาะตองปรบตวตามสภาพของสงแวดลอมเพอใหอยไดบนสถานทไมเหมาะสมกบธรรมชาต แตในทางศาสนาครสต จากพระคมภรไบเบล ฉบบพนธะสญญาเดมไดกลาววา พระเจาเสกมนษยมาจากผงไคลดน เกดเปนอาดม เมอพระเจาทรงเหนวา มนษยอยเพยงล าพงมได จงตองหาคมาเพอใหไมไดอยเพยงล าพง พระเจาทรงดงกระดกจากสะบก

๗๐ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา 20. ๗๑ ปฐมกาล 1:26-28. ๗๒ ฮบร 11:3.

๓๘

ซายของอาดมแลวเสกใหเอวา ก าเนดขน มนษยคแรกของโลกไดก าเนดขน ใชชวตอยในสวนเอเดน อนเปนทสงบสข ปราศจากความทกขใด.

๒.๓ ศกษาเรองบาปและความชวราย ๒.๓.๑ บาปและความชวราย ก.แนวคดทางปรชญา มวธการแนวจารต 2 วธ ทมาเกยวของกบปญหาเรองความชวราย

คอ วธการแบบออกสตนและวธการแบบไอเรเนยน ทง 2 วธก าหนดขนโดย John Hick ใน Evil and God of love

๑) วธการแบบออกสตน วธการแบบออกสตนไดชอตามออกสตนแหงฮปโป (354-430) และสะทอนใหเหนถงความคดเพลโตอยในความคดของเขา เพลโตกลาววา โลกท เรามประสบการณถกสรางขนจากส าเนาทไมสมบรณและจ ากดแหงอดมคตหรอ “แบบ” คอสงนรนดร ออกสตน กลาววา ความชวมใชพลงทแยกตางหาก ซงตรงขามกบความดแตเปนการขาดแคลนความด เปนการวดรอน (ค าทเขาใชคอ Privatio boni) ทเหมอนกบเพลโตคอ ออกสตนมองวา โลกเปนสถานทจ ากด ไมสมบรณ และความทกขหรอความชวรายไดสะทอนถงสงน ทฤษฎของออกสตน มไดหมายความวาความชวรายจะเปนความจรงทแยกออกไป เปนเพยงขอบงชท วา โลกไดตกแลนไปจากความสมบรณทเราตงใจไวชวคราว วธการแบบออกสตนไดมอทธพลเนองจากมการสบทอดโดย อไควนส และผานอไควนส จงไดมามอทธพลตอความคดคาทอลกในประเดนน ปเตอร เวอรด (Peter Vardy) แสดงไว ซงมรายละเอยดดงน ถาความดเปนสงเดยวกนกบความส าเรจ (หรอสมบรณ) ดงนนเพอทจะรวาบางสงดหรอไมด เราจะตองรวาอะไรคอธรรมชาตทแทจรงของมน แตเราจะรหรอไมวาธรรมชาตมนษยทสมบรณเปนเชนไร มนเปนเรองของการเปนธรรมชาตหรอ ถามนเปนธรรมชาตกจะมอกหลายสง (เชนการขมขน,หรอความรนแรง) ซงกดเหมอนวาจะเปนธรรมชาตในแงทวามนเกดจากแรงกระตนธรรมชาตทซอนอยในสวนลก ทไมถกเหตผลหนวงเหนยว เพราะฉะนน สงนท าใหพวกเขา “ด” อยางนนหรอ เหนไดชดเลยวาไม ดงนน การตดสนในขนสดทายวาอะไรดอะไรชวกยงคงเปนเหตผล ซงมการน ามาใชกบการสงเกตดโลกของเรา แตนคอปญหา เมอเหตผลไปประเมนสงทตนเหน กจะตองเผชญหนากบทงความดและความชว ความสขและความทกข ไมอาจพบกบความสมบรณ แลวจะตดสนกนไดอยางไร๗๓ ค าถามทส าคญ ความชวราย อาจเปนเรองของการบกพรองความด แตท าไมตองมการบกพรองความดดวยเลา ถาพระเจามอ านาจทกอยาง พระองคจะท าใหโลกแตกตางไปจากนไดไหม ออกสตนตอบค าถามนในแงของตนก าเนดของความชวรายและความทกข เขาอางวา ประการแรก ความชวเขามอยในโลกผานการ “ตกสวรรค” ของเทวดา ในบทท

๗๓ เมล ทอมปสน เขยน สมหวง แกวสฟอง แปล, ปรชญาและศาสนา, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญา

และศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๖๑), หนา ๑๗๒.

๓๙

XI, และ XII ของ City of God เขากลาววาเทวดาทงหมดถกสรางมาอยางสมบรณ แตมบางคนทไดรบสรสงานอยกวาคนอน และสามารถทจะ “ตก” ลงมาได การตกแบบนเกดซ าในยคของอาดมและเอวาในสวนเอเดนผลจากการไมเชอฟงของทงสอง ทงสองจงถกขบไลและเผชญกบโลกทเกยวของกบท างานหนกและความทกขทางรางกาย เพราะฉะนน เขาจงมองความชวรายตามธรรมชาตวาเปน ผลกรรมตามมาของ “การตกต า” ของมนษย มนเปนทงผลของบาปและการลงโทษส าหรบบาป การอางเหตผลของเขาเปนการผสมผสานกนระหวางปรชญาและการตความเรองราวในพระคมภรวาดวย Genesis ตามตวอกษร ในตอนสดทาย ถาออกสตน มไดถอพระเจาวาจะตองรบผดชอบตอสถานการณดงกลาวน (ถงแมจะเกดขนเนองจากเปนผลมาจากการไมเชอฟงของมนษย) เขายงตองแสดงใหเหนวา ความชวรายเปนเพยงการขาดแคลนความด เปนการตกจากความดในระยะสนๆ ทพระเจาผทรงความดมพระประสงคใหเกดกบสงสรางพระองค ความเปนไปไดอนๆเสนอแนะวา พระเจาเปนผรบผดชอบตอการสรางบางสงทเปนความชวราย ทเปนมรดกสบมา๗๔ อไควนส (ใน Summa Theological) น าเสนอประเดนปญหาในวธทคอนขางแหงแลง การอางเหตผลของ อไควนสเรมตนทวา พระเจากบความชวรายไปดวยกนไมได พระเจาไดรบการยอมรบวาเปนทงความดและปราศจากขอจ ากด ดงนน จงไมมทใดทพระเจาไมปรากฏในกรณน ความชวรายไมอาจม ไมมพนทใหกบความชวเลย เนองจากไมอาจมไดตรงทพระเจาปรากฏ ถาพระเจาเปนความด แตเรากรวา ความชวรายมอย เพราะฉะนน จงไมอาจมพระเจาทไมจ ากดและเปนความดเหนไดชดวาส าหรบ ออกสตนและอไควนส ทางออกของปญหาทแกไขยากล าบากอนน คอการพดวาความชวรายมอยในฐานะเปนขอจ ากดของความด วธการแบบออกสตนแกปญหาไดหรอไม ยกตวอยาง คนทมพฤตกรรมทรมานเดกผบรสทธ ไดรบการยอมรบวาเปนการบกพรองของความดในตวของผทรมานหรอไม ในสถานการณดงกลาว จะมการกระท าชวทตายตวหรอไม ถาความชวถกนยามวา คอการขาดแคลนความด กเปนไปไดทจะนยามความดวาขาดแคลนความชว ในโลกแหงการไรบคคลหรอโลกทคนโรคจตสรางขน ตรงทธรรมชาตก าหนดเสนทางของมนไปขางหนาโดยวธการแหงความทกขและความตาย มนจงอาจมปญหาเรองความดได

๒) วธการแบบไอเรเนยส ไดชอตาม Irenaeus บชอบแหง Lyons (C.130-202) วธการนยอมรบวาความทกขและความชวรายมอย และไดรบการยอมรบใหมอยจากพระเจา แตไดใหเหตผลวาพระเจาทรงยอมใหสงเหลานมอยในโลก กเพอกอใหเกดความดทยงใหญ ใหเสรภาพแกมนษย และความสามารถของมนษยไดมความสมพนธกบ พระเจา วธการนยอมรบวา ชวตมนษยไมสมบรณ สรางมาจากฉายาของพระเจา มนษยชายหญงควรมโอกาสทจะเจรญเตบโตและพฒนาตนเองไปสสงทพระเจาตองการใหเปน ขณะทเผชญหนากบความทกขในชวต ผคนกมโอกาสทจะเตบโตและเรยนร เขาตงค าถามวา “ถาเราไมมความรเกยวกบสงตรงขามแลว เราจะมค าแนะน าวาอะไรดหรอไม

๗๔ เรองเดยวกน, ๑๗๔.

๔๐

ดไดอยางไร” พดอกอยางหนงวา ความชวเปนสงจ าเปนในโลกทผคนสามารถตดสนใจเลอกทางศลธรรมและพยายามทจะเปนคนด วธการนตามมาดวยขอเขยนของ John Hick ในหนงสอเรอง Evil and the God of love (1968) เขามองความชววาเปนบางสงทเราตองแกไขและเอาชนะ แตกดวยความหวงวาในทายทสดแลว กจะถกมองวาเปนสวนหนงของแผนการอนศกดสทธ เขามองโลกวาเปน “หบเขาแหงการสรางจตวญญาณ” เปนสงแวดลอมทผคนสามารถเจรญเตบโต ในแงน ความชวจงเปนความชวทจ าเปน ถาไมมความชว กจะไมมการเจรญเตบโตทางจตวญญาณ โลกทปราศจากปญหา,ความยงยาก,อนตราย,และความยากล าบาก กจะมความหยดนงชะงกงนทางศลธรรม เพราะการเจรญเตบโตทางศลธรรมและทางจตวญญาณเกดผานการตอบสนองตอความทาทายและในสวรรค จะไมมการทาทายใด ๆ เลย๗๕ เมล ทอมปสน (Mel Thompson) วจารณวา ถาความเชอในพระเจาและชวตหลงความตายถกตดออกไป มความเปนไปไดทจะพดอะไรบางอยางในลกษณะน เมอเราพจารณาดชวต เราไมอาจหลกเลยง แตตองยอมรบวามนษยเรามความเปราะบาง และตกต าไดงาย อาจไดรบการปฏบตตอดวยความโหดราย หรอดวยเมตตากรณา อาจตองแสวงหาเปาหมายทจ ากดและอาจกอใหเกดความทกข บางคนอาจแสวงหาความตนเตนดวยการขบรถผาดโผนอนตรายหรอ เสพยาเสพตด ซงบางกรณอาจสงผลถงแกชวต อาจลมเหลวในเรองความสมพนธ สงผลใหเกด ความเกลยดชงในระหวางกนเรวยงขน นคอโลกทเราอยอาศย ขอเทจจรงทวา เราเรยกบางสงวาด บางสงวาไมด แสดงใหเหนวา เราสามารถหลบมายนขางหลงจากความจรงเหลาน และตความจากมมมองของมนษยและพนทของมนในจกรวาล ไมวาเราจะชอบหรอไมกตาม เราจะพบตวเองในโลกทเราตองถกบงคบใหสรางสรรคในแงของบคคล เราตองเลอกและใชชวตกบผลการเลอก บคคลทยอมรบความรบผดชอบสวนบคคลและสะทอนถงผลตามมาของการเลอกทตนเองสรางขน กเปนการใชโลกในฐานะเปน “หบเขาแหงการสรางคน” (เพอถอนหรอเพมค าวา “Soul”) นคอความหมายของชวตทประกอบดวยสตปญญา เราไมไดเลอกในวตถ เราไมอาจยอนกลบโลกและแลกเปลยนกบโลกอน เราอาจใชชวตอยางสรางสรรค หรอมาพร าบนถงความอยตธรรมพนฐานของโลกทเรายอมรบกนอยางหยาบๆ ซงถกออกแบบมาเพอประโยชนของเราอยางเดยว๗๖

ข. แนวคดทางเทววทยา ศาสนาครสตไดแบงองคประกอบของมนษยเปน ๓ สวน คอ ๑.รางกาย มการอธบายแยกยอยตามแนวความคดตางๆ ดงน สวนทหนง รางกายบาป

(The body of Sin) หมายถงรางกายทตกอยภายใตอทธพลของตณหา ความชวตางๆ สวนทสอง รางกายทถกไถบาป (The redemmed body) หมายถงรางกายทไดรบการถายบาปโดยพระเยซ สวนทสาม ศาสนจกรในฐานะเปนกาย (The Church as the body) หมายถง ชาวครสตทกคนเปนสวนหนงของศาสนจกร และศาสนจกรเปรยบเหมอนรางกายของพระครสต สวนทส รางกายทเปน

๗๕ เรองเดยวกน, หนา ๑๗๖. ๗๖ เรองเดยวกน, หนา ๑๗๙.

๔๑

อมตะ (The immortal body) หมายถง ผทสรางบาปเพอใหรางกายบรสทธกอนถงวนพพากษา ซงจะท าใหมชวตนรนดร

๒. จตใจ คอ การคด เหตผลทตอบสนองความรสกของมนษย เปนสวนทตดตอกบสงแวดลอมตางๆ ในโลก มคณภาพสงกวารางกาย มโอกาสท าชวได ดวยความคด จตใจนไดมาจากลมปราณ (Ruah of Pneuma) ทพระเจาทรงระบายไว

๓.วญญาณ เปนความรสกชนสงทไดจากลมปราณ (Ruah) มความสามารถพเศษทจะสมผสหรอตดตอกบพระเจาได๗๗

นกบญอไควนส ยอมรบความคดวา มนษยนนมสภาพเดมเปนความดทงหมด ความชวมใชพลงอ านาจนรนดร ทเปนศตรของพระเจา แตเปนผลของความโงเขลาของมนษยทหนหลงหนไปจากพระเจา บาปและการปลดเปลองบาป (Sin & Redemption) บคคลทตองการช าระตนใหพนบาป การช าระตนใหพนบาปนนท าอยางไร ออกสตนปฏเสธความคดทวา บคคลสามารถทจะเปนคนดกได ถาตองการทจะเปน แตเขารบเอาค าสอนทวา ครสตศาสนกชนนน จะถกตดขาดออกจากบาปไดกโดยอาศยพระมหากรณาอยางยงของพระเจา และความกรณาของพระเจา จะมไดกตอเมอบคคลนน เปนบคคลทถกคดเลอกแลว ครสตจกรประกอบดวยบคคลใหม ซงเปนผถกคดเลอกแลวน เปนองคการทมองเหนไดวาประกอบดวยบคคลผไดรบการช าระบาปแลว บคคลทถกช าระบาปแลวจะมความรสกวา ตนเปนผถกเลอก การถกเลอกเปนการปลดเปลองความหยงผยองใด ๆ ทงหมด เปนการไดเกยรตศกดชนดใหม ความปราศจากความกลวโดยสนเชงและพลงอนไมมขอบเขตแกบคคลนน

นกบญออกสตนถอวา โลกนคอการเตรยมชวตเพอโลกหนาและแลว เขากพนจากความคดทรายกาจทสดของลทธมานคสทวา ธรรมชาตทแทของมนษยนนคอความชว บทนพนธเรอง The city of God ของออกสตน ท าใหเกดปรชญาใหมทส าคญของประวตศาสตรขน ออกสตนเหนวา ศาสนจกรเปนองคกรทแนชดทมอยในโลกและไมใชองคการของโลก หนาทอนสงสดของรฐคอการพทกษรกษานครของพระเจา คอครสตศาสนจกรไวใหด ถาหากรฐใดไมใชรฐทนบถอศาสนาครสตแลว ศาสนจกรกจะสาปแชงรฐนน เพราะวาครสตศาสนจกรนนอางว ามอ านาจเหนอโลก และมอ านาจเหนอรฐในทางโลกดวย๗๘

ง. ความเชอเรองภยพบตตาง ๆ มหาภยทเกดขนกบโลกอยางทนททนใด มการกลาวถงน าทวมใหญระดบโลก ทวปหลายทวปจมหายไปใตน า ท าลายลางอารยธรรมทงหมดไปจากพนผวโลก และกมการกลาวถงฝนไฟตกจากฟา มหากาพยแหงกลกาเมช (The Epic of Gilgamesh) เขยนเมอ ๔,๐๐๐ ป กอนเลาเรองราวของ “๗ ผพพากษาแหงนรก” (The Seven Judges of Hell) ทชคบไฟ

๗๗ วโรจน นาคชาตร, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๐), หนา ๑๐๐.

๗๘ วธาน สชวคปต, อภปรชญา, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๓), หนา ๘๖.

๔๒

เผาแผนดนลกเปนไฟ และแลวกสงพายมาถลม เปลยนกลางวนใหกลายเปนกลางคน พระชาวองกฤษกลดาส (Gildas) เขยนเมอกวา ๒,๐๐๐ ป ตอมาวา “ไฟทตกลงมาจากสวรรค” ประมาณป ค.ศ.๔๔๑ ท าใหทองฟามดมดและการอพยพออกจากองกฤษ โดยทแผนดนยงอยในสภาพหายนะ ๑ ศตวรรษตอมา แตเรองราวความหายนะเหลาน มบางสงบางอยางทเหมอนกน จนกระทงเรว ๆ น เรองราว ตาง ๆ ถกถอเปนเรองลงโทษของอ านาจเหนอธรรมชาต คอพระเจา โดยผน าทางศาสนา สวนใหญถอเปนเรองตกคางจากยคอ านาจเหนอธรรมชาต๗๙

๒.๓.๒ บาปและความชวรายทางคมภรศาสนาครสต ก.บาปก าเนด ตามคมภรศาสนาครสต เมอพระเจาไดสรางโลกและมนษย สงทพระ

คมภรไดแสดงไวเกยวกบมนษยคแรก คอเรองของสวนเอเดน พระเจาทรงปนมนษยดวยผลคลดน ระบายลมปราณเขาทางจมก มนษยจงเปนผมชวต๘๐ ในสวนนเปนรายละเอยดทพระเจาทรงสรางมนษยไวอยางละเอยดขนเปนขนตอนของการทมนษยเรมมการรบรถงสงอน นอกเหนอจากสงทพระเจาบนดาลให

พระเจาทรงปลกสวนแหงหนงไวทเอเดน... และใหมนษยอยทนน... มตนไมแหงชวตตนหนง

กบตนไมแหงความส านกในความดและความชวตนหนง... พระเจาทรงบญชาแกมนษยนนวา

บรรดาผลไมทกอยางในสวนน เจากนไดทงหมด เวนแตตนไมแหงความส านกในความดและ

ความชว ผลของตนไมนนอยางกน เพราะในวนใดทเจาขนกน เจาจะตองตายแน... พระเจาทรง

ปนบรรดาสตวในทองทงและนกในทองฟาใหเกดขนจากดน... ชายนนตงชอสตวทงปวง สตวกม

ชออยางนน...แตชายนนยงหามคอปถมภทสมกบตนไม... พระเจาทรงกระท าใหเขาหลบสนท...

พระองคทรงชกกระดกซโครงอนหนงของเขาออกมา แลวท าใหเนอตดกนเขาแทนกระดกอยาง

เดม สวนกระดกซโครงทพระเจาไดทรงชกออกจากชายนน พระองคทรงสรางใหเปนหญง แลว

ทรงน ามาใหชายนน... เขาทงสองจะเปนเนอเดยวกน ทงผชายและภรรยาของเขาเปลอยกายอย

และไมอายกน๘๑

นคอปฐมบทแรกของมนษย ทเรมตนประวตศาสตรของมนษยชาต บนหนาพระคมภรพระครสตธรรม ในปฐมบทกาลในชวงบทแรก มนษยคแรกไปท าสงใดทท าใหเกดบาป เรองราวประวตศาสตรชาตพนธของมนษยทเรมตนดวยการมบาปตดตวมาไดอยางไร เมอการกระท าความผดของหญง และชาย จะเกดขนจากความบาปแรกนไดอยางไร

๗๙ โรเบรต แมทธว เขยน ชยวฒน คประตกล แปล, ๒๕ ความคดพลกโลก, หนา ๑๑๓. ๘๐ ปฐมกาล ๒:๗. ๘๑ ปฐมกาล ๒:๘-๒๕.

๔๓

มนษยไมเชอฟงพระเจา ในบรรดาสตวปาทพระเจาทรงสรางนน ง ฉลาดกวาหมด...งจงพดกบหญงนนวา เจาจะไมตายจรงดอกเพราะพระเจาทรงทราบอยวา เจากนผลไมนนวนใด ตาของเจาจะสวางขนในวนนน แลวเจาจะเปนเหมอนพระเจา คอส านกในความดและความชว...หญงนนเกบผลไมนนมากน แลวสงใหสามกนดวย เขากกน ตาของเขาทงสองคนกสวางขน จงส านกวาตนเปลอยกายอย กเอาใบมะเดอมาเยบเปนเครองปกปดรางไว...พระเจาทรงเรยกชายนน เจาอยทไหน...ขาพระองคเปลอยกายอย จงไดซอนตวเสย พระองคจงทรงตรสวา ใครเลาบอกเจาวาเจาเปลอยกาย เจากนผลไมทเราหามมใหกนนนแลวหรอ... หญงนนทลวา งลอลวงขาพระองค ขาพระองคจงรบประทาน พระเจาจงตรสแกงวา...จะตองเลอยไปดวยทอง จะตองกนผงผลดนจนตลอดชวต เราจะใหเจากบหญงนเปนศตรกน...จะท าใหหวของเจาแหลกและเจาจะท าใหสนเทาของเขาฟกช า๘๒

การทมนษยไมเชอฟงพระเจา ละเมดขอสญญาทจะไมรบประทานผลไมของตนไมแหงความส านกในความดและความชว เปนการละทงขอตกลงทมระหวางมนษยและพระเจา ความส านกของความดและความชว ท าใหรส านกถงการเปลอยกายตอหนากน มความละอาย ตอการเหนรปรางของตนเองตอหนาพระเจา และการทง ไดกลายเปนผถกสาป ใหตองกลายเปนสตวทจะตองเลอยไปดวยทอง ความผดนจะสรางผลกระทบอนใดตอมนษยทงค ความสขสบายทพระเจาทรงประทานใหเมอไดก าเนดมาเปนมนษย จะท าใหมนษยไดรบสงใดกนตอจากน

พระองคทรงตรสแกหญงนนวา เราจะเพมความทกขล าบากขนมากมาย ในเมอเจามครรภและคลอดบตร ถงกระนนเจายงปรารถนาสามและเขาจะปกครองตวเจา พระองคทรงตรสแกอาดมวา เพราะเหตเจาเชอฟงค าพดของภรรยา และกนผลไมทเราหาม แผนดนจงตองถกสาปเพราะตวเจา เจาจะตองหากนบนแผนดนดวยความทกขล าบากจนตลอดชวต แผนดนจะใหตนไมและพชทมหนามแกเจา และเจาจะกนพชตางๆ ของทงนา เจาจะตองหากนดวยเหงออาบหนาจนเจากลบไปเปนดนไป เพราะเราสรางเจามาจากดน เจาเปนผงคลดน และจะตองกลบไปเปนผงคลดนดงเดม ชายนนเรยกภรรยาของตนวา เอวา พระเจาทรงท าเสอดวยหนงสตวใหอาดมกบเอวาสวมปกปดกาย...ดเถดมนษยมาเปนเหมอนผหนงในพวกเราแลว โดยทรส านกในความดและความชว บดน อยาปลอยใหเขายนมอไปหยบตนไมแหงชวตมากน แลวมอายยนชวนรนดร พระเจาทรงขบไลเขาออกไปจากสวนเอเดน ใหไปท าไรท าสวนในทดนทตวถอก าเนด มานน๘๓ เมออาดม และเอวา ไดถกขบไลออกจากสวนเอเดน เนองจากการละเมด กอใหเกดความบาปในครงแรกนไดน าพาใหทงคตองกลบออกมาใชชวตบนพนดนทอาดมไดถอก าเนดขนมาจากค าตรสของพระเจา การกระท าความผดในครงน ทงอาดมและเอวา รวมถงพงศ

๘๒ ปฐมกาล ๓:๒-๑๕. ๘๓ ปฐมกาล ๓:๑๖-๒๓.

๔๔

เผาพนธของทงคตองรบผดชอบในสงทตนเองไดกระท าความผดพลาดตอพระเจา โดยไมไดกลบสสวนเอเดนอกตอไป นกบญเปาโล กลาววา มนษยทกคนไดท าบาปในบคคลเดยว กลาวคอ เราทกคนไดรบผลจากการท าบาปครงแรกกนทวหนา และมสวนในการท าบาปแบบเดยวกนนซ าแลวซ าเลา๘๔

มนษยชาตทถกความชวรายเขาครอบง า เปนเรองทมนษยทงหมดกบฏตอพระเจา มค าเรยกเปนทรจกกนดอยค าหนง ค านมวา “บาปเดม” (บาปก าเนด) เปนเครองเตอนใจวาเราเขาไปเกยวของกบปญหาซงใหญกวาการกระท าผดของเราเอง ในสมยโบราณ ไดอธบายไวเมอ อาดมท าบาปแลว เราทงหมดอยในอาดม เนองจากเราเปนผสบเชอสายจากอาดม ดงนนเราจงท าบาปตามอาดม และถอวาเรามความบาปเทากบอาดมมเหมอนกนเนองจากอาดมท าบาป เราทงหลายจงมมลทนความผดบาปเฉพาะพระพกตรพระเจา บดามารดา ไดถายทอดนสยสนดานทตนมอยใหแกพวกเรา และเนองจากวานสยสนดานเหลานนบกพรองและเสอมเสยเพราะความบาป ดงนน นสยสนดานบาปเหลานนตกทอดมายงเราดวย๘๕ มนษยไดกระท าบาป ความบรบรณทพระเจาประทานให กขาดไปมนษยเรมมโรคภยไขเจบ ความทกขยากล าบาก ตองท างานอาบเหงอ หาเลยงชพตองตกอยในอ านาจแหงความชวราย ตองพบความตาย และตองเผชญกบการพพากษา แทจรงความบาปทอาดมและเอวากระท านน มใชเปนบาปใหญ ตามสายตาของมนษย แตในสายพระเนตรพระเจา ความบาปทกอยางเหมอนกนทงนน ความบาปทน าความหายนะมาสมนษยคอการไมเชอฟง การไมเชอฟงพระเจาไมวาจะมากหรอนอย น าความพนาศมาสมนษยเทากน เชนความไมเชอฟงเพยงเลกนอย ของอาดมและ เอวา กนผลไมตองหามเทานน เขากพบความพนาศฉะนนความบาป จงไมจ าเปนตองเปนความผดทใหญโตนากลวเสมอไป การกระท าใด ๆ กตาม ทขดตอพระราชประสงคของพระเจา เปนความบาปทน าไปสความพนาศทงสน๘๖

ขอความในพระคมภรเดมทวา “ดวยวาคนทงปวงไดตาย เพราะเกยวเนองกบอาดมฉนใด” มค าตอบทนาสนใจอยในพระคมภรใหมวา “คนทงปวงกจะไดกลบมชวตคนใหมเพราะเกยวเนองกบพระครสตฉนนน”๘๗

ศาสนาครสตพจารณาเรองความชวรายเขมงวดกวาศาสนาอนใดในโลก แมเหตการณจะรายแรงสกเพยงไร พระเจากยงควบคมเหตการณอยเสมอและเมอถงเวลาอนเหมาะสม พระองคกจะท าใหเหตการณเปลยนแปลงใหม ครนนาน ๆ วา ความรสกในความบาปกยงลกซงยงขน และดหมด

๘๔ กรต บญเจอ, หลกความเชอของชาวครสตคาทอลก, หนา 28. ๘๕ สตเฟน โอนล เขยน กองครสเตยนศกษา แปล, มนษยคออะไร, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเจรญ

ธรรม, ๒๕๐๔), หนา ๑๖. ๘๖ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๒๘. ๘๗ โครนธ ๑๕:๒๒.

๔๕

หวงมากขนในอสราเอล ประชาชนจงไปหาศาสดาพยากรณและพดกบเขาวา “ความชวและความบาปทงหมดของเราอยเหนอเรา และเราซบผอมลงเพราะความบาปนน เราจะมชวตอยางไรเลา”๘๘ แตพระเจาไดตอบโดยทางศาสดาพยากรณวา “เราจะเอาน าสะอาดพรมเจาทงหลาย แลวเจาทงหลายจงจะสะอาด เราจะใหจตใจใหมแกเจาทงหลาย และจะตงจตวญญาณใหมภายในเจาทงหลาย และเราจะถอนหนเสยจากเนอของเจาทงหลาย และประทานใจเนอแกเจา”๘๙ ค าสญญาของพระเจาไมเหลวไหล สงทพระองคสญญาไวพระองคจะตองท าใหส าเรจ ดงนน เมอถงเวลาก าหนด พระองคจงใชใหพระบตรของพระองคเสดจมา และท าใหทกอยางเปนสงใหมหมด๙๐

ข.บาปและความชวราย ในหนงสอโรมบทท ๑ ทานเปาโลบอกวา มนษยตกอยในอ านาจของความชวราย เขาบอกวามความบาปไมนอยกวา ๑๘ อยาง และ ๑๔ อยางเปนความบาปชนดทท าใหมนษยไมไววางใจซงกนและกน และด าเนนชวตในความสงบและมตรภาพไมได มนษยเปนผใสรายซงกนและกน ไมรกษาค าพดและขอตกลง เมอแพกอจฉารษยา และเมอชนะกแสดงความอวดด ความชวรายประการสดทายกคอไมรกษาค าสญญา ไมมความรกซงกนและกน ปราศจากความเมตตา๙๑ ขอใหเราพจารณาดบาป มนเปนผลรายกบเราในอกแงหนง

ประการแรก ความบาปมนปดบงไมใหเราเหนสภาพความเปนจรงของเรา เราอาจคดวาคนทท าความผดมหนตโทษการปลอมแปลงเงนตรา ปลนทรพยดวยความอกอาจจงจะมความเขาใจแทของความชวทเขาไดกระท าไป อยางมากเราทกคนรดวาเรามองความผดของคนอนไดงาย และเรามกไมใครจะมองเหนความผดในตวเรา เรามองไมเหนความชวรายทมอยในตวเราเอง

ประการทสอง ความบาปท าใหเราออนแอ เรามกพดถงความชวทเกดขนในตววา เปนความผดหรออนตรายเลกนอย แตเราจะเหนไดบอย ๆ วา เราไมไดเปนอยางนน มนษยทกคนจะเปนนายของตวเอง เขาควรจะหามตนไดแตเรามกเหนบอย ๆ วาเขาหมดอ านาจทจะหามตวเอง

ประการสดทาย ความบาปท าใหเสยคน ท าไมเรายงขนท าสงทเรารวาผดเรอย ๆ ไป มค าตอบอยประการเดยว เราท าเพราะเราชอบท า ภายหลงเราอาจเสยใจหรอละอายหรอหวาดกลวขนมา แตในเวลาเชนนน สงทเรารวามนเปนความผดกลายเปนสงเพลดเพลนเจรญใจเสยแลว๙๒

ค.ภยพบตและเรอของโนอา พระเจาทรงบอกใหโนอาหสรางเรอขนาดใหญขนล าหนง ส าหรบชวยตวเขาเองและครอบครวของเขาใหพนภยจากน าทวมโลก ซงพระเจาจะทรงบนดาลใหเกดขนเพอลงโทษมนษย เพราะเหตความผดบาปของพวกมนษยเอง เรอทพระเจาทรงสงใหโนอาห

๘๘ เอเสคยล ๓๓:๑๐. ๘๙ เอเสเคยล ๓๓:๑๐. ๙๐ สตเฟน โอนล เขยน กองครสเตยนศกษา แปล, มนษยคออะไร, หนา ๑๙. ๙๑ โรม ๑:๓๑. ๙๒ สตเฟน โอนล เขยน กองครสเตยนศกษา แปล, มนษยคออะไร, หนา ๑๓.

๔๖

สรางนนเปนเรอขนาดสามชน ยาว ๗๕ วา กวาง ๑๒ วา ๒ ศอก สง ๗ วา ๒ ศอก มประตและหนาตางอยางละหนงลาน ซงโนอาหกไดตอเรอล านขนในทดอนตามค าสงของพระเจา ในการตอเรอล านกนเวลาถง ๑๒๐ ป จงส าเรจ ระหวางทก าลงตอเรออยนน โนอาหไดปาวประกาศใหคนทงปวง ละทงความผดบาปหนมาหาพระเจาและเชอฟงในพระองคเพอจะไดพนจากการลงโทษทพระเจาทรงตงพระทยไวนน แตคนเหลานนกลบพากนหวเราะเยอะเยย และไมยอมเชอฟงค าตกเตอนของเขา เมอ โนอาหตอเรอส าเรจแลวพระเจากทรงสงใหโนอาหพาภรรยาและทกคนในครอบครว พรอมกบสตวทกชนดประกอบดวยตวผและตวเมยอยางละคเขาไปในเรอล านน เมอทกสงไดเขาไปอยในเรอล าใหญเรยบรอยแลว พระเจากทรงปดประตเรอนนเสย แลวพระองคกทรงบนดาลใหฝนตกลงมาเปนเวลา ๔๐ วน ๔๐ คน น ากเรมทวมแผนดนโลกสงขนไปทกท ๆ จนเรอแหงความรอดของโนอาหลอยล าขนเหนอน า บรรดาคนทงปวงทอยนอกเรอกพากนวงขนไปบนเนนเขาบางกพากนมาเคาะทประตเรอ วงวอนขอใหโนอาหเปดประตรบ แตโนอาหไมสามารถเปดประตรบใครไดเพราะพระเจาทรงปดประตนนเสยแลวอยางแนนหนา น ากยงทวมสงขนทกทจนเนนเขาและภเขาทงปวงตางกจมมดอยใตพนน า แลไปทางไหนกมแตพนน าจดขอบฟา มนษยทงหลายจมน าตายหมด เวนแตโนอาหผชอบธรรม และครอบครวของเขาผซงไดยอมเชอฟงพระด ารสของพระเจาเทานน

น าทวมโลกอยประมาณ ๑๕๐ วน จงคอย ๆ ลดลงจนเรอล าใหญนนคางอยบนบกอกครงหนง พระเจาน าทางใหพวกเขาออกจากเรอ โนอาหและครอบครวของเขาจงพากนออกไปจากเรอนน โนอาหไดสงสอนลกหลานของตนใหเกรงกลว กราบไหว เชอฟง และไววางใจพระเจาแตพระองคเดยวเทานน แลวโนอาหไดกอแทนบชาเพอโมทนาขอบพระคณพระเจา และพระองคทรงโปรดประทานรงกนน าใหเปนเครองหมายแหงค าสญญาวา จะไมมน าทวมโลกอกตอไป แตตอมาภายหลงบตรหลานของเขา พากนท าความผดบาป กราบไหวพระเทยมเทจและรปเคารพ ถามนษยพากนกราบไหวปฏบตพระเจา ด าเนนตามทางของพระองค เขากจะมแตความสข แตเมอเขาหลงลมละทงค าสงสอนของพระเจาเมอใด ความทกข และความโศกเศรากเกดขนแกเขาเมอนน๙๓

ง. การไถบาปของพระเยซครสต ความจ าเปนทพระเยซทรงตองสนพระชนม สงแรกนนเปนเพราะความผดบาปของมนษย๙๔ หากเราไมนกตรกตรองใหด เราจะคดวา เหตทพระเยซครสตตองถกตรงทกางเขน และสนพระชนมนน เพราะพวกปโรหต พวกอาลกษณหรอพวกคนชวในสมยกอนจบพระองคไปตรง แทจรงมใชเชนนน ถาพระองคมไดทรงยอมใหถกตรงกางเขนแลว ไมมใครอาจจบพระองคไปตรงได แตพระองคทรงยอมใหถกตรงโดยด เพราะความผดบาปของมนษยทวโลก หรออกนยหนงเราทกคนเปนเหต ท าใหพระองคทรงตองถกตรง สงทสอง นนคอ เพราะความ

๙๓ กองครสตเตยนบรรณาศาสตร, พระครสตคอแสงสวางของโลก, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเจรญ

ธรรม, ๑๙๙๐), หนา ๑๐. ๙๔ อสยาห ๕๓:๕.

๔๗

ยตธรรมของพระเจา๙๕ ตามความยตธรรมของกฎหมายแผนดน ทกคนทไดท าผดกฎหมายจะตองถกลงโทษ พระเจาทรงไวซงความยตธรรม เมอมนษยท าบาป พระองคกทรงตองลงโทษมนษยและโทษทพระองคทรงใหนน คอ ความพนาศในบงไฟ เมอมนษยกลบใจใหม เชอฟงในพระองค พระองคจะทรงยกโทษใหทนทโดยไมไดลงโทษนนไมได จะกลายเปนการอยตธรรม แตวธหนงท เทยงธรรม และท าใหเขาพนโทษ คอตองมผรบโทษแทน แตนกโทษจะไถตวเขาเองจากคกไมได ตองมคนภายนอกคนหนงทบรสทธ ไมผดกฎหมายทนาเชอถอ จงจะสามารถไถเขาออกมาได และท านองเดยวกน มนษยทกคนเปนคนบาป เราจะไถโทษใหแกกนและกน หรอตายเปนคาไถแกกนไมได จ าเปนทจะตองมผหนง ทไมมบาป มาไถเรา และพระบญญตบอกวา “ทกสงถกช าระดวยโลหต และถาไมมโลหตไหลออกแลว กจะไมมการยกบาป” มแตพระเยซครสตเทานน ทมคณสมบตครบถวนทจะเปนผไถโทษบาปของมนษยได พระองคจงทรงยอมพลชวต และหลงพระโลหตเพอช าระลางเราทงหลาย ไถเราทงหลายออกจากโทษแหงความพนาศ สงทสาม นนคอ เพราะความรกของพระเจา๙๖ เหตผลทส าคญทสดทพระเยซครสตทรงตองสนพระชนม กเพราะพระเจาทรงรกมนษย ไมอยากใหมนษยคนหนงคนใดพนาศ จงไดทรงสงพระบตรองคเดยวของพระองคใหเสดจมาในโลก และเพราะความรกของพระเยซครสต ทมตอมนษยทกคนเชนกน พระองคจงยอมสนพระชนม๙๗

การสนพระชนมบนไมกางเขน เปนวธททารณทสด การตรงกางเขน เปนวธทรฐบาลโรมนในสมยนน ใชประหารชวตอาชญากร ทผดกฎหมายแผนดนอยางหนก แตการประหารชวตโดยการตรงทกางเขนนนโหดราย ทารณ ยงกวาวธใด ๆ เพราะนกโทษจะคอย ๆ ตายชา ๆ อยางเจบปวดรวดราวทสด นคอความรกของพระเยซครสต พระองคทรงเปนพระเจาบรสทธ ใหญยง ดวยความรกความเมตตา ทมตอมนษยทกคน พระองคจงทรงรบโทษ เยยงนกโทษ หรอคนบาปหนาคนหนง เพอมนษยทงหลายทไววางใจพระนามของพระองค จะไดรบความชอบธรรม๙๘

ผลแหงการสนพระชนมของพระเยซครสต ท าใหมนษยรจกความรกของพระเจา๙๙ เมอพระเจาตรสวาพระองคทรงรกมนษย พระเจามไดตรสเปลา ๆ พระองคทรงส าแดงใหมนษยเหนโดยการกระท าดวย โดยพระราชทาน พระบตรองคเดยวทพระองค ทรงรก ทรงหวงแหนใหแกมนษยท เตมไปดวยความชว แลวยงทรงยอมใหมนษย จบพระบตรของพระองคตรงบนไมกางเขน จนสนพระชนม พระโลหตของพระเยซครสตไดทรงช าระ (และก าลงช าระ) ผทเชอฟงในพระองค

๙๕ ฮบร ๙:๒๒. ๙๖ โรม ๕:๘. ๙๗ อสยาห ๕๓:๗. ๙๘ เปโตร ๓:๑๘. ๙๙ โรม ๕:๘.

๔๘

ใหพนจากความบาป๑๐๐ หมายความวาพระองคไดทรงขจดมลทนออกจากเรา ท าใหเราไมมมลทนตดตวอกตอไป การช าระของพระเยซครสตมใชเกดขนครงเดยวเทานน พระโลหตของพระองคจะ ทรงช าระเราตลอดไปตราบใดกตามทเราผดพลาด หลงกระท าบาป ถาเราสารภาพตอพระองค พระโลหตของพระองคกจะทรงช าระเราทนท๑๐๑ ท าใหมนษย คนดกบพระเจา๑๐๒ ความบาปน ามาสมนษย คอพระพโรธของพระเจา พระเจาทรงเปนผบรสทธ ทรงยตธรรม พระองคทรงเกลยด ความบาป ทรงตองพพากษาความบาป ความบาปท าใหมนษยแยกออกจากพระเจาแตโดยการสนพระชนมของพระเยซครสต พระองคทรงท าใหมนษยคนดกบพระเจา ผลจากการคนดนกคอคนทเชอไดรบพระพรทกอยาง ซงพระเจาทรงปรารถนาประทานใหแกมนษยพระราชกจแหงการไถโทษบาปนนพระเจาไดทรงกระท าส าเรจแลว สวนของมนษยตองตอนรบทางแหงความรอดนน ดวยความเชอ๑๐๓

๒.๓.๓ สรปบาปและความชวราย อาจารยกรต บญเจอ ไดกลาวถง เรองบาป โดยสรปไดวา การทมนษยคแรกเลอกท า

ตามใจตวเองยงกวาจะเคารพน าพระทยของพระเจา ไมมใครรไดดอกวาบาปแรกของมนษยเปนอยางไรกนแน งถงเปนความเลวรายหรอพลงราย เรองการกนผลไมตองหามเปนสญลกษณเชนกน มนษยเราตดสนใจเลอกพงตวเองโดยไมแยแสตอความหวงดของพระเจา ผลของบาปคอสงทปรากฏในประสบการณของมนษยทกคน ท าใหเรารสกวาเราไมดอยางทเราตองการ อาดมกบเอวา ในภาษาฮบรแปลวา บรษ และแม บาปแรกของมนษยชาตเมอเกดขนมาแลวมผลสบตอเนองและสะสมเรอยมาจากชวคนหนงสอกชวคนหนง การแบกภาระบาปกรรมทงหมดตงแตบรรพบรษคแรกจนถงปจจบน ชาวครสตเรยกชะตากรรมทงนวา บาปก าเนดและผลของบาปก าเนด เราทกคนเกดมาตองรบภาระบาป ก าเนดจากบรรพบรษทงหมด๑๐๔ บาปในทน เราจะเขาใจบาปไดอยางไร ความหมายของบาปมหลายปฐมบท หากเรามองทางดานการกระท า บาปสามารถสงผลไดตอทางกายและใจ การสรางบาปใหกบบคคล เรากอาจมความระลกถงความผดนน ๆ จนกระทง ความบาปกดกนเขาไปในสวนลกของจตใจ ไมวาจะท าสงใด บาปยงคงกอกนความรสก บาปนนเกดขนไดจากกระท า ทงทางกาย ทางวาจา ทางใจ บาปในความหมายของทางครสตศาสนา เราอาจมองไดวา ไมไดเปนบาปทเกดขนจากการ

๑๐๐ เลวตน ๑๗:๑๑. ๑๐๑ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๓๒. ๑๐๒ โคโลส ๑:๒๐. ๑๐๓ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๓๓. ๑๐๔ เรองเดยวกน, หนา ๒๙.

๔๙

กระท า บาปทวานน ก าเนดมาจากการมมนษยคแรกบนโลกใบน ทถกมาร สงมชวตทเราเรยกวา งเปรยบเหมอนกบมาร ท าใหหลงผด คดไมชอบ งนนหลอกลอใหมนษยคแรกน รบประทานผลไมของพระเจา ผลไมแหงความรด รชว ผลไมแหงปญญา เอวาแนะน าใหอาดมลองรบประทาน และงกสมอางกลาววา ไมมใครตายเพยงเพราะรบประทานผลไมนน เมอเขาทงคไดรบประทานผลไมแหงความรด รชว ผลทตามมาสดจะคาดเดา นนคอ รสกละอายตอการเปลอยกายตอหนากน ทงหญงและชาย เมอพระเจาทรงเรยกหา อาดมและเอวา ตางหลบซอนตวเองอยในปา และเรมหาใบไม เครองนงหม มาปกปดรางกายของตวเอง เพยงเพราะอบอายทเปลอยกายตอหนาพระเจา ดงนน พระองคทรงทราบในความเปลยนแปลงน ดวยพระหรรษทานแกทงอาดม และเอวา พระองคจงวากลาวตกเตอน ทรงเนรเทศทงคออกจากสวนเอเดน ใหไปใชชวตบนโลกมนษยทตองหาอาหาร หาเครองนงหม และตองตอสกบธรรมชาตเหลอคณา กอนททงคจะออกจากสวนแหงพระเจา พระองคทรงบนดาลเครองนงหมและบรรดาสงของทจ าเปนตอทงค บาปแรกน ทางครสตศาสนาเรยกวา บาปก าเนด สงนมนษยทกคน มบาปตดตวมาแตก าเนดเนองจาก อาดมและเอวา การทจะพนจากบาปก าเนดได ตองเปดใจรบพระเจาใหเขามาสถตในจตใจเพอเปลยนเปนมนษยทไมมบาป เปนมนษยทส านกผดบาปตอ พระเจา จากการกระท าทไมรน าไปสบาปก าเนดในบาปแรกน

ความชวราย เราคงเหนเหตการณ ทเรยกไดวา มหนตภยรายแรง ทเกดกบมนษย อทกภย ภยธรรมชาต ความวบตเสยหายทสงผลรายแรงตอชวตมนษยโดยทไมสามารถคาดเดาได ท าใหเรานกถงเภทภย อาท น าทวมไหลหลากจมบานเรอนของประชากร ท าใหตองมผเสยชวต เสยทงทรพยสน ตลอดจนเกดโรคราย ตามคราชวตของมนษย แผนดนไหวจนบานเรอนไมสามารถทนรงตอแรงสนสะเทอนของธรรมชาต ภเขาไฟระเบด จนลาวาไหลเขาบานเรอนของประชากร ไมทนแมแตจะเตรยมตวหน โศกนาฏกรรมของมนษยทถกคราชวตดวยน ามอธรรมชาต ในทางศาสนาเทวนยม เราจะเรยกรองตอสงศกดสทธ ท าไมไมทรงยบยงความชวราย ความหายนะทงหมดน ใหหาย ไปไดอยางบดดล

๒.๔ เหตการณอศจรรย

๒.๔.๑ แนวคดทางปรชญาและเทววทยา ก.การฟนคนชพ (Resurrection) ปญหาหนงกเกดจากแนวคดเรองชวตหลงความตาย

คออตลกษณบคคลในขณะทรางกายไมม อะไรคอความหมายของการเปนบคคล ถาค าวา “บคคล” คณหมายถงบางคนทคณมความเกยวของดวย ซงกระท าและพด กเปนเรองยากทจะมองวาอะไรคอความหมายของการพดวาบคคลมอยหลงตายของรางกายของเขา เนองจากรางกายเปนขอก าหนดส าหรบสงทจะผานไปเปนมนษยทเปนบคคล ปญหานอาจมการน ามากลาวดวยแนวคดเรองการฟนคนชพทวา อาจมชวตหนงคน ณ บางจดหลงความตาย ณ จดทมการเกบรางกายไว มฉะนนแลว กตองไป

๕๐

หารางอนใหม ตรงนไมมปญหาเรองอตลกษณ เนองจากมรางกายทอตลกษณจะแสดงออกมาหรอจะมหรอไม ในหนงสอชอ Death and Eternal Life จอรน ฮกไดยกประเดนน โดยเลาเรองคนทตายอยางปจจบนทนดวนในกรงลอนดอน แตในขณะตาย เขาไปปรากฏในนวยอรก พรอมกบรางกายของเขา พรอมกบความทรงจ าทวา คนทลอนดอนไดตายไปแลว เขาตงค าถามวา นเปนบคคลเดยวกนหรอไม

บางทเราอาจขยายค าถามนออกสประเดนการโคลน ลองจนตนาการดวา เปนไปไดทจะสรางรางกายทเหมอนกบตวคณเอง (ทงกอนและหลงความตาย) กายอนนซงมสมอง มชวตเหมอนกน จะมบคลกและความทรงจ าของคณ แลวมนจะเปนตวคณหรอไม ถาเปนเชนนน แนวคดเรองการทดแทนอตลกษณในตถาคตส าหรบรางกายทตาย (ดงในแนวคดเรองการฟนคนชพ) กจะมความหมายในทางตรรกะ ถาไมเปนเชนนน สงท จะฟนคนกจะมใชตวคณ แบรน เดอส (Brain Davies ใน An Introduction to Philosophy of Religion) ไดสรปเกยวกบประเดนดงกลาววา ความตายทตามมาดวยการฟนคนชพมความเปนไปไดในทางตรรกะ นคอกาวยางทส าคญในปรชญาศาสนา เพราะถาบางสงเปนไปไมไดทางตรรกะ กไมมประเดนทจะตองถามตอในสงทจะเกดขนจรง อกดานหนง เพราะมบางสงเปนไปไดในทางตรรกะ ไมไดหมายความวา ในความเปนจรงจะเปนไปได ยกตวอยาง เราอาจกลาวอางไดวา มนไมพอทจะไปสรางกายทเปนอตลกษณขนใหม แตวา (เพอทจะเปนตวตนในชวตทฟนคนชพในอนาคตอนน เราจ าเปนตองมโลกอนเดยวกน ทเราจะแสดงตวตนได)๑๐๕

ข.การอศจรรย เรองการอศจรรย มโนทศนในเรองน ผสมผสานอยในความคดทแสดงออกดวยค าสามค าคอ การอศจรรย กจอนทรงอทธฤทธ และหมายส าคญ การอศจรรย๑๐๖ เปนประเดนเบองตน การอศจรรยเปนเหตการณซงเมอพนจพจารณาแลวท าใหรสกถงการประทบอยและฤทธอ านาจของพระเจา การทรงจดเตรยม และเหตการณประจวบเหมาะตาง ๆ ทนาตนใจ ตลอดจนเหตการณทนาตนใจ ตลอดจนเหตการณทนาตนตะลงเชนการคลอดบตร ล วนเปนการงานแหงฤทธอ านาจในการทรงสรางสรรคขนใหม ไมยงหยอนไปกวาการเนรมตสรางครงไหน ๆ และเหมาะสมทจะเรยกวาอศจรรย ดวยเหตทสงตาง ๆ เหลานลวนสอใหเราตระหนกถงการประทบอยและฤทธอ านาจของพระเจาเชนกน ในแงนอยางนอยเรากถอไดวา การอศจรรยยงมอยในปจจบน

กจอนทรงฤทธ มงเนนทความประทบใจซงการอศจรรยกอใหเกดขนและชใหเหนถงพระราชกจเหนอธรรมชาตของพระเจา โดยใชฤทธอ านาจแบบเดยวกบททรงเนรมตสรางโลกขนจากความวางเปลาซงปรากฏอยในพระคมภรตลอดเลม ฉะนน การทพระเยซทรงเรยกคนใหฟนจากความตายสามครง ไมนบการคนพระชนมของพระองคเอง๑๐๗ เชนเดยวกบเอลยาห เอลชา เปโตร กบเปาโล ทตางไดเรยกคนคนหนงใหเปนขนจากความตาย กจดเปนการงานแหงฤทธอ านาจในการทรงสรางดวย

๑๐๕ เมล ทอมปสน เขยน สมหวง แกวสฟอง แปล, ปรชญาและศาสนา, หนา ๒๕. ๑๐๖ ค าวา การอศจรรยมาจากค าวา miraculum ในภาษาลาตนแปลวากอใหเกดความพศวงอศจรรยใจ ๑๐๗ ยอหน ๑๑:๓๘-๔๔.

๕๑

เปนเหตการณทมอาจจะอธบายโดยอางวา เปนเรองบงเอญหรอเปนไปตามวถธรรมชาต การรกษารางกายใหหายทพพลภาพและหายโรคซงพระคมภรไดเลาไวมากมายหลายเรอง กแสดงใหเหนถงการทรงสรางขนใหมและการฟนฟใหกลบสสภาพดดงเดมทเหนอธรรมชาตเชนเดยวกน

หมายส าคญเปนค าทใชเรยกการอศจรรย (ทใชอยางสม าเสมอในพระกตตคณยอหน ซงบนทกการอศจรรยส าคญเจดประการไว) หมายความวา การอศจรรยตาง ๆ นนบงชอะไรบางอยาง หรอกลาวอกนยหนง การอศจรรยนน ๆ สอสารอะไรใหเราทราบ การอศจรรยตาง ๆ ในพระคมภรแทบทงหมดเกาะกลมกนอยในสมยอพยพ สมยอาลยาหและเอลชา และสมยพระครสตกบอครสาวก การอศจรรยเหลานมความส าคญในประการแรกคอ เปนการรบรองวาผกระท าการอศจรรยนนเปนตวแทนและผสอขาวของพระเจาจรง ความเชอเรองการอศจรรยเปนสวนหนงทมอาจแยกออกจาก ศาสนาครสตได๑๐๘

ค.กฎแหงธรรมชาต (Natural Laws) นกวทยาศาสตรทงหลายตางพากนเนนหนกอยกบกฎธรรมชาต พวกเขากลาววา ในสถานการณตาง ๆ หากสงทงหลายสามารถสบตอภาวะของมนเองในรปของขบวนการจนถงภาวะสดทายแลว กฎดงกลาวพรอมทจะอธบายปรากฏการณตาง ๆ ของโลกไดอยางด นกวทยาศาสตรเนนอยบนทฤษฎแหงววฒนาการของสงตาง ๆ เราสามารถตดตามรองรอยความเปนไปไดของววฒนาการ วามกระบวนการเปนมาไดอยางไร นคอสงทนกวทยาศาสตรตองการ เราสามารถอธบายความเปนมาของปรากฏการณของโลกตาง ๆ ไดอยางละเอยด พวกเราเกยวของกบสงเหลาน อนประกอบดวย เหตบงเอญ (Accidental cause) กฎธรรมชาต (Law of Nature) กฎแหงพนธกรรม (Law of Heredity)

๑) ทฤษฎววฒนาการ (Evolution Theory) ภายในภาวะของววฒนาการ ไมมอะไรมากไปกวากฎเกณฑธรรมชาต เปนเรองการน าเอากฎเกณฑตาง ๆ มาอธบายสงทเกยวของกบตวเอง แมวาเรามหลกการตาง ๆ เปนเครองมอในการอธบาย แตเราจะถอเปนขอยตขนสดยงมได แมเราจะถอเปนเกณฑหนงทจะอธบายสงตาง ๆ ทปรากฏในอดต แตเรายงถอเปนหลกอนแทจรงไมได ววฒนาการไมไดบอกใหเราทราบถงภาวะทเปนเกณฑธรรมชาต และแมมเหตอนบงเอญ กอธบายไมไดวาปรากฏการณธรรมชาตทสมบรณ มการเปลยนแปลงไปหาทสดไมได และหากสงใดสามารถเปลยนแปลงตวเองใหเขากบสงแวดลอม ยอมด ารงอยไปไดเชนกน ปรากฏการณของโลกทกวนน ท าใหเหนสงตาง ๆ มไดปรบตวใหเขากบสงแวดลอมอยางเหมาะสมเลย รปแบบตาง ๆ ของชวตยอมมอยกอนทจะมอะไรเปนกฎเกณฑธรรมชาต สงทงหลายยอมมอะไรเปนของตนเอง บางสงทเรยกวา โอกาส เราอาจตองยอมรบวา หากไมมโอกาสเขาถงสงทเปนความจรง เรากจะล มเหลวในเรองของการพสจนในขอตาง ๆ อยางทสดเรายอมรบหลกทวไปวา โอกาส นนไมสามารถบอกเราใหทราบถง

๑๐๘ เจ ไอ แพคเกอร เขยน เครอวล เทยงธรรม แปล , ศาสนศาสตรฉบบยอ , พมพครงท ๒ ,

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพ เซนจร, ๒๐๐๓), หนา ๗๒.

๕๒

รายละเอยด แตตองยอมรบวา สงเหลานเกดขนตามโอกาส หรอตามกาลเวลาของมน หมายความวาเรายงหาสาเหตทแทจรงไมได เพราะฉะนน ววฒนาการนยมน า เอาโอกาสหรอกาลเวลามาเขาเครองมอในการอธบายเหตการณ ในโลกแทนการพดถงพระเจา กไมไดสรางสงใหมมาไดเลย๑๐๙

๒.๔.๒ แนวคดทางพระคมภรศาสนาครสต ก. พระเยซครสตทรงท าอศจรรย การท ามหศจรรยของพระองค มไดหมายความวา

พระองคมอ านาจพเศษในตวเอง แตเปนเพราะความตงใจของคนอน ดงนนฤทธานภาพของพระเจาจงไหลเขาสพระองคอยางทไมเคยไหลเขาสคนอน ๆ พระองคมไดท าอะไรตามใจหรอตามเวลาทตนชอบ พระองครอคอยก าหนดเวลาของพระเจา ถาเวลาของพระเจายงไมถง พระองคจะยงไมท าอะไร ถงแมตองยอมใหสหายของพระองค คอลาซารสตายในระยะทางทตองกนเวลาถงสองวนกตาม๑๑๐ สงทประหลาดกคอการยอมอยใตอ านาจพระเจาเชนนท าใหพระเยซเปนอสระ พระองครกพระเจา พระเจากทรงรกพระองค๑๑๑ และเนองจากเหตทพระเยซหวงใยตอพระเจาและความมงหมายของพระเจาอยางเตมท และพระองคจะไดรบการทรงน าทถกตอง เมอตองการวาควรท าอยางไรและพดอยางไร พระองครวาพระเจาสถตอยกบพระองคตลอดเวลา และคงจะน าพระองคผานการทตองท าและตองอดทนทกอยาง๑๑๒

๑. ทรงรกษาคนตาบอด วนหนงพระเยซเสดจไปตามทาง ทรงเหนคนหนงตาบอดมาตงแตก าเนด เมอพระเยซไดทรงเอาโคลนทาทตาของเขาแลว กทรงรบสงใหไปลางทสระใกล ๆ แถวนน คนตาบอดนนกไดท าตามค าสงทกประการ เมอเขาลางตาเสรจแลวตาของเขากหายบอด อกครงหนงมคนตาบอดคนหนงนงอยขางถนน เมอเขาไดยนวาพระเยซเสดจมา เขาไดตะโกนดวยเสยงอนดงวา “พระองคเจาขา ขอไดทรงเมตตาขาพเจาดวยเถด” พระเยซถามเขาวา “ทานตองการสงใด” เขาทลตอบวา “พระองคเจาขา ขาพเจาใครทจะมองเหน” แลวพระเยซทรงรบสงวา “จงเหนเถด” ทนใดนน ชายคนนนกสามารถมองเหนไดเชนเดยวกบคนทว ๆ ไป

๒. ทรงรกษาคนงอย คราหนง พระเยซครสตทรงสงสอนประชาชนอยในบานหลงหนง มคนสคนเอาทนอนใสคนงอยหามมาหาพระองค แตเพราะเหตในบานนนมคนแนนมาก พวกเขาจงไมอาจหามคนงอยเขาไปถงพระองคได จงพากนหามขนไปบนหลงคา รอหลงคาออก แลวกหยอนคนงอยนนลงมาทามกลางผคนทงหลายทก าลงฟงเทศนอย เมอพระองคทรงเหนดงนนกสงสาร และตรสแก

๑๐๙ บณย นลเกษ ,ปรชญาศาสนา, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๓๖), หนา ๗๘-๗๙. ๑๑๐ ยอหน ๑๑:๖. ๑๑๑ ยอหน ๔:๓๔. ๑๑๒ สตเฟนส เนลป เขยน กองครสเตยนศกษา แปล, มนษยคออะไร, หนา ๒๐.

๕๓

เขาวา “ความผดบาปของเจายกเสยแลว จงลกขนเดนไปเถด” ทนใดนน ชายคนนนกหายปวยลกขนเดนไปได

๓. ทรงเรยกคนตายใหเปนขน วนหนงพระเยซกบสาวกมาถงเมองหนงชอนาอน ขณะนนมขบวนแหศพผานมา ทกคนพากนสงสารหญงทเปนมารดาของผตาย เพราะนางเปนมายและมบตรชายเพยงคนเดยวเทานน พระเยซทรงเมตตากรณาหญงผน จงเสดจเขาไปใกล ๆ ทรงยนพระหตถแตะโลงศกพลางตรสแกผตายในโลงนนวา “ชายหนมเอย เราสงเจาใหลกขนเถด” เขากลกขนนงและพดได พระองคจงมอบชายหนมใหแกมารดาของเขา ยงมชายอกคนหนงชอวา ลาซารส พระเยซทรงรกษาชายคนนมาก ขณะทพระเยซทรงก าลงสงสอนประชาชนอยทต าบลอนอยนน ลาซารสก าลงปวยอย พสาวสองคนของลาซารสไดสงคนไปทลพระเยซวา นอยชายของเขาปวยหนก เมอพระเยซเสดจมาถงบานของลาซารสกทรงทราบวา ลาซารสไดตายไปสวนแลว พสาวของเขาทลวา “พระองคเจาขา ถาพระองคประทบอยทน นอยชายของขาพเจาคงไมตาย” พระเยซครสตไดเสดจไปทอโมงคฝงศพของลาซารสและทรงเรยกลาซารสวา “ลาซารสเอย จงออกมาเถด” ทนใดนนลาซารสกฟนคนชพ เดนออกมาจากอโมงค๑๑๓

ข. การฟนคนพระชนมของพระเยซ การฟนคนพระชนม หมายถงการทพระเยซครสตทรงฟนขนจากความตาย ในสภาพทเปน

มนษยครบถวนบรบรณ หมายความวา พระเยซครสตมไดทรงเปนขนแตวญญาณเทานน แตทรงฟนคนชวตทงเนอหนงและวญญาณจตดวย ตอนแรกสาวกของพระเยซครสต ไมเขาใจความหมายของการฟนคนพระชนม นกวาหมายถงการทดวงวญญาณ ของพระเยซครสตกลบคนมา เมอพระเยซปรากฏพระองคแกเขา พวกเขาจงตกใจกลวนกวาเปนผ แตพระองคไดทรงบอกพวกเขาวา พระองคมไดเปนผ “เพราะวาผไมมเนอและกระดก”๑๑๔ แลวพระองคกทรงยนพระหตถ และพระบาทใหพวกเขาด ไมเพยงแตเทานน พระองคยงทรงรบประทานปลายางชนหนงใหด๑๑๕ เปนการพสจนวา พระองคเปนมนษยปกตทฟนคนจากความตายมใชวญญาณ เพราะวญญาณเคยวและกลนอาหารไมได๑๑๖

โดยทวไปมนษยเปนคนจารตนยม เขาไมตองการจะถกทาทายใหเปลยนวถด าเนนชวตทงสน เขากลวในสงทจะเกดขนแกตนเองและฐานะ ดงนนมนษยจงรวมหวกนท าลายพระเยซ ชาวนาซาเรธเสย และพระองคไมตองการทจะปองกนพระองคเองแมแตนดเดยว และพระเจากไมได

๑๑๓ กองครสตเตยนบรรณศาสตร, พระครสตคอแสงสวางของโลก, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเจรญธรรม, ๑๙๗๔), หนา ๑๙-๒๐.

๑๑๔ ลกา ๒๔:๓๖-๔๐. ๑๑๕ ลกา ๒๔:๔๑-๔๓. ๑๑๖ มารลน คซส และแคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล, พระครสตธรรมศกษา,

หนา ๓๔.

๕๔

สงกองทพ ฑตสวรรคลงมาชวยพระเยซ พระเยซมอบตวเองใหแกมนษยโดยเตมใจ และยอมใหเขาท าแกพระองคตามความพอใจ ในทสดมนษยกฆาพระองคเสย และความตายนเองไดท าใหโลกบงเกดใหม๑๑๗ บทความทางพระคมภรทางศาสนา ในหากกลาวถงความมหศจรรยจะตอง เปนเรองราวในพระคมภรภาคพนธะสญญาใหม ซงไดกลาวถงมลเหตส าคญของ ความมหศจรรย และการไถโทษของพระเยซทมตอมนษย ความมหศจรรยนนเกดขนไดอยางไร ในพระคมภรพระครสต ธรรม ดงเชนท พระเยซปลกเดกผหญงคนหนงใหกลบมามชวต เราคงซงใจมากทเหนความเศราเสยใจของพอแมกลบกลายเปนความเบกบานยนดเมอไดเหนลกกลบมามชวตอกครง๑๑๘ พระองคทรงสรางปาฏหารยโดยการทสามารถปลกเดกผหญงคนหนงใหตนฟนขนมาจากความหลบใหล ฟนมามชวต ไดพบเจอพอแมอกครงหนง

หลงจากพระเยซตายไมกสปดาห อครสาวกเปโตรเผชญหนากบพวกผน าศาสนาชาวยวทนากลว คนพวกนแหละทวางแผนฆาพระเยซ พวกเขาโกรธเปโตรมากทรกษาชายคนหนงใหเดนได พวกเขาถามเปโตรวา เจาท าการนโดยอ านาจของใครหรอในนามของใคร เปโตรตอบดวยความกลาหาญวา ในพระนามพระเยซครสตชาวนาซาเรทซงพวกทานไดตรงไวบนเสา แตพระเจาไดทรงปลกใหเปนขนจากตาย โดยพระองคนนแหละทชายคนนนยนเปนปกตอยทนตอหนาทานทงหลาย๑๑๙

ในคราเดยวกนเมอพระเยซทรงตายไป ผทสามารถปลกพระองคขนมาจากความตายไดนน มแตเพยงพระเจา เพอใหพระเยซไดทรงฟนจากความตายมาเปนการมชวต นนเอง พระองคสามารถลกขนมายนตอหนาคนเปนทงหลายทมองเหนพระองคททรงเคยตายไป การยนยนของเปโตรเปนการยนยนของผทมความศรทธาและความเชอ ปาฏหารยไดเกดขนดงทเปโตรไดกลาวมา

เหลาอครสาวกรวาการฟนขนจากตายของพระเยซไมเหมอนคนอน ๆ กอนหนานนเพราะพระเยซฟนขนจากตายเปนกายวญญาณและจะไมตายอก แตคนอน ๆ ฟนขนจากตายเปนรางกายมนษยและในทสดกตายเหมอนเดม๑๒๐ การฟนของพระเยซเปนการฟนขนจากตายเปนกายวญญาณและจะไมตายอก ความตายทไมตายอก อาจเปนสงทผทไดรบร เหมอนไดรบฟงสงอศจรรย ทท าใหความเชอดงเดมของตนเองเกยวกบการเกดหรอการตายจากโลกนไป เกดอศจรรยทงความหวง และความเชอตอความตาย การด าเนนชวตทรบรถงความตายทไมตาย เปนความอศจรรยแมแตเพยงแคไดยน ความศรทธาตอการไมรในความตาย ท าใหศาสนกเกดความเชอมนตอความอศจรรยนไดเปนอยางทเขาใจตอกน เปโตรเขยนวา พระเยซ ถกประหารในสภาพมนษย แตถกท าใหมชวตในสภาพกาย

๑๑๗ สตเฟนส เนลป เขยน กองครสเตยนศกษา แปล, มนษยคออะไร, หนา ๒๑. ๑๑๘ ลกา ๘:๔๙-๕๖. ๑๑๙ กจการ ๔:๕-๑๐. ๑๒๐ กจการ ๑๓:๓๔.

๕๕

วญญาณ จากนน พระองคสถตดานขวาพระหตถของพระเจาเพราะพระองคเสดจสสวรรคแลว และพระเจาทรงโปรดใหเหลาฑตสวรรคกบผมอ านาจและผมฤทธทงหลายอยใตอ านาจพระองคแลว๑๒๑ ความอศจรรยของความเปนมนษย ดงทเปโตรไดเขยนไว กายวญญาณนน ไดสถตอยกบพระหตถขวาของพระเจา และพระเจาทรงเมตตาใหอ านาจ เพอใหเหลาทตสวรรคกบผมอ านาจและผมฤทธทงหลายไดอยภายอาณตของพระเยซ กายวญญาณนนมความนรนดร และไดอยใกลชตกบพระเจา การมชวตใหมในรางเดมทเรยกวาวญญาณนน เปนสงทพระเจาทรงมอศจรรยตอพระเยซ

หลงจากทพระเยซถกประหาร หวหนาศาสนาชาวยวมาหาปลาตและบอกวา ทานเจาขา พวกขาพเจานกขนไดวา คนหลอกลวงผนนเคยบอกไวเมอยงมชวตอยวาอกสามวนเราจะถกปลกใหเปนขนมา ฉะนน โปรดสงใหปองกนทฝงศพเขาอยางแนนหนาจนถงวนทสาม เพอไมใหพวกสาวกของเขามาขโมยศพไปแลวบอกประชาชนวา เขาถกปลกใหเปนขนจากตายแลว และการหลอกลวงครงหลงนจะยงรายกวาครงแรก ปลาตบอกพวกเขาวา พวกเจาจงน าทหารยามไปปองกนทนนใหแนนหนาเทาทจะท าได๑๒๒ ในขณะทการตายของพระเยซยงสรางความหวนไหวใหกบหวหนาศาสนาชาวยว การอศจรรยของพระองคท าใหหวหนาศาสนาชาวยว มความหวาดกลว จงตองหาทางไมใหการอศจรรยไดเกดขน ศพของพระเยซถกฝงในอโมงคทเจาะเขาไปในหนและปดปากอโมงคไวอยางแนนหนาดวยหนกอนใหญ เพราะพวกหวหนาศาสนาตองการใหพระเยซอยในอโมงคฝงศพตลอดไป แตพระยะโฮวาไมตองการใหเปนอยางนน สามวนตอมา มาเรยมกดาลากบมาเรยอกคนหนงซงเปนสาวกของพระเยซมาทอโมงคฝงศพ พวกเธอเหนหนทปดปากอโมงคถกกลงออกและมทตสวรรคนงอยบนหนนน ทตสวรรคบอกผหญงสองคนนวาใหเขาไปดขางใน แลวพวกเธอกเหนวาอโมงคนนวางเปลา ทตสวรรคจงพดกบพวกเธอวา พระองคไมอยทน เพราะพระองคถกปลกใหเปนขนมาแลว๑๒๓ สงทเกดขน ๔๐ วนหลงจากนน ใหขอพสจนทชดเจนวาพระเยซถกปลกให ฟนขนจากตาย อครสาวกเปาโลเขยน จดหมายถงประชาคมในเมองโครนทวา เรองส าคญทสดเรองหนงทขาพเจาไดรบนนขาพเจาไดถายทอดแกทานทงหลายแลว คอเรองทพระครสตสนพระชนมเพราะบาปของเราตามทบอกไวในพระคมภร และทพระองคทรงปรากฏกายแกเกฟาแลวกแกอครสาวกสบสองคน หลงจากนน พระองคทรงปรากฏกายแกพนองมากกวาหารอยคนในคราวเดยวซงสวนมากยงอยจนถงทกวนน แตบางคนกตายไปแลว แลวพระองคทรงปรากฏกายแกยาโกโบ แลวกอครสาวกทงหมด แกขาพเจาซงเปนเหมอนเดกท คลอดกอนก าหนด๑๒๔ ๔๐ วนหลงจากทพระเยซถกปลกใหฟน

๑๒๑ เปโตร ๓:๑๘-๒๒. ๑๒๒ มทธว ๒๗:๖๒-๖๖. ๑๒๓ มทธว ๒๘:๑-๖. ๑๒๔ โครนท ๑๕:๓-๘.

๕๖

ขนจากตาย พระเยซมาหาสาวกของทานทสวนใกล ๆ กบหลมฝงศพและยงปรากฏตวระหวางทางไปหมบานเอมมาอสและทอน ๆ อก๑๒๕

เหลาสาวกประกาศเรองการฟนขนจากตายของพระเยซอยางรอนรน พวกเขาถกตอตาน ถกท าราย บางคนถงกบถกฆาเพราะงานประกาศ ลองคดดสวาถาพระเยซไมไดฟนขนจากตายจรง ๆ เปโตรคงไมเสยงชวตบอกคนกลมเดมทวางแผนจะฆาพระเยซวาทานฟนขนจากตาย แตเปโตรและสาวกคนอน ๆ มนใจเตมทวาพระเยซยงมชวตอยและก าลงดแลงานประกาศ นอกจากนน การฟนขนจากตายของพระเยซท าใหผตดตามทานมนใจในความหวงทวาจะไดรบการปลกใหฟนขนจากตายดวย เชน สเตฟาโน ถงแมจะตองตายแตเขากมนใจวาจะไดรบการปลกใหมชวตอก๑๒๖ พระเยซบอกวา เราเปนการกลบเปนขนจากตายและเปนชวต ผทแสดงความเชอในเรา แมเขาตาย เขาจะมชวตอก๑๒๗ ถาพระเยซไมถกปลกใหฟนขนจากตายและมชวตอกครง เรากยงอยใตอ านาจของบาปและความตาย๑๒๘ พระยะโฮวาใชสตปญญาและพลงมหาศาลในการปลกพระเยซใหฟนขนจากตายแลวมชวตอมตะในสวรรค พระเจาแสดงใหเปนวาพระองคมความสามารถทจะท าใหค าสญญาของพระองคเปนจรง พระยะโฮวาสญญาวา ผสบเชอสาย พเศษนจะเปนผจดการทกประเดนเกยวของกบสทธการปกครองของพระเจา แตเพอทค าสญญานจะเปนจรงพระเยซซงเปน ผสบเชอสาย จะตองตายและไดรบการปลกใหฟนคนชวตกอน๑๒๙ เมอพระเยซตายมสงอนไมเคยบงเกดขนในประวตศาสตรโลกมาแตกอนบงเกดขนมนษยผนไดด าเนนชวตเชอฟงพระเจาอยางบรบรณ ความตายกเปนการสนสดกนจรง ๆ เปนเครองแสดงวาจบบทบาทลงแลว บดนไมมอะไรเปลยนแปลงสงทเปนไปแลวได พระเยซไดรกษาวญญาณของพระองคไมใหโกรธ เกลยดและเคยดแคนตลอดเวลาทถกทดลองและทนทกขทรมาน พระองคไดสงคนพระวญญาณอนบรสทธใหแกพระบดาเจา โลกพภพไมเคยเหนเหตการณเชนนมาแตกอน พระธรรมยอหนไดบอกถงการตายของพระเยซไวในประการส าคญ ๓ ทาง เปนการกลบไปหาพระบดา เปนการทพระองคไดถกยกขน เปนเวลาทพระองคไดรบสงาราศพระคมภรใหมมไดแยกการคนพระชนมของพระเยซออกจากการตายของพระองค ถอวาทงสองนเปนเหตการณอยางเดยวกน ในประการแรก การคนพระชนมมไดเพมสงใดเขากบการตาย เปนการแสดงความหมายภายในของชยชนะแหงพระเยซในชวตและการตาย แสดงวาคนทเปนมนษยแทนนไดกลบคนไปอยกบพระเจาชวนรนดร

๑๒๕ ลกา ๒๔:๑๓-๑๕. ๑๒๖ กจการ ๗:๕๕-๖๐. ๑๒๗ ยอรน ๑๑:๒๕. ๑๒๘ โรม ๕:๑๒. ๑๒๙ เยเรมย ๓:๑๕.

๕๗

เราจะเหนไดวาพระบตรไดมประสบการณ ๓ ขน ตามทปรากฏในพระคมภรใหม พระองคไดอยกบพระเจาในรงสความยงใหญทพระเจาประทานใหกอนทจะสรางโลก๑๓๐ พระองคไดอยกบมนษย พระองคไดรบสภาพเปนมนษยเพอเหนแกเราและเพอความรอดของเรา พระองคด าเนนชวตอยางมนษยภายใตสภาพการณอยางทพวกเรารจกกนดทเดยว พระองคถกทดลองเหมอนกบพวกเราถกทดลองแตไมยอมจ านนตอการยวยวนของความบาป๑๓๑ พระองคไดตายเหมอนกบมนษยและกลบไปอยกบพระเจา เวลาทถกทรมานและการทดลองนนเปนเรองจรงแตบดนไดหมดไปแลว “พระครสตททรงเปนขนมาจากความตายนนแลวจะหาตายอกไมความตายกหาครอบง าพระองคตอไปไม”๑๓๒ เมอฟนคนพระชนมแลว พระเยซครสตทรงปรากฏใหสาวกของพระองคเหนถง ๔๐ วน จงเสดจกลบสสวรรค การฟนคนพระชนมของพระเยซครสต มความส าคญตอครสตชนอยางนอย ๕ ประการ

๑. เปนการพสจนวา พระองคเปนพระบตรของพระเจา๑๓๓ ๒. เปนการท าใหเรามนใจวาเราเปนผชอบธรรม๑๓๔ ๓. ท าใหเรามความหวง ในชวตนรนดร และมรดกทไมรเปอยเนา๑๓๕ ๔. ท าใหความเชอ การนมสการและการรบใชของครสตชน ไมเปลาประโยชน๑๓๖ ๕. ท าใหครสตชน กลาประกาศพระกตตคณ โดยไมกลวความตาย๑๓๗ ปญหาเกยวกบความเปนและความตาย ไมมทางอนใด ไมมทางใดทจะรอดไดเวนเสยแตวา

เจาตวเองทเปนกบฏยอมรบเอาการลงโทษ ประหารตวเอง ใหตายไปเสยและเตมใจทจะตาย นนเปนค าตรสประการแรกของพระเจาแตมใชค าสดทาย พระเยซตายแลวกเปนขนอก เราไดรบค าเร ยกรองใหวางใจในพระเจาผประทานชวตแกคนตายและทรงเนรมตสรางสงตาง ๆ ๑๓๘ ชวตเชนนพระเจาเทานนทจะประทานใหได และจะตองพงอาศยพระองคตลอดไป

๑๓๐ ยอหน ๑๗:๒๔. ๑๓๑ ฮบร ๔:๑๕. ๑๓๒ โรม ๖:๙. ๑๓๓ โรม ๑:๔. ๑๓๔ โรม ๔:๒๕. ๑๓๕ เปโตร ๑:๓,๔. ๑๓๖ โครนธ ๑๕:๑๔-๒๒. ๑๓๗ โกรนธ ๑๕:๒๙-๓๐. ๑๓๘ โรม ๔:๑๗.

๕๘

๒.๔.๓ สรปเหตการณอศจรรย มนษยกบการเกดขนมาบนโลกใบน เรารวตถประสงคแหงชวตของเราวาจะด าเนนไปเปน

เชนไร แตสงทเรารคอ เมอเกดมาแลว เราหนความตายไมพน ความตายเปนเรองจรงทเราไมอยากจะกลาวถงสกเทาไหร แตถาจะมสกกคนทฟนขนมา ความนาอศจรรยใจบงเกดขนในหวใจของเราอยางแนนอน ในทางศาสนา การทพระเยซไดสนชพบนไมกางเขน และไดทรงกลบมาใหม ภายใตการรของสาวก การยนยนจากการกลบมาจากความตายของพระองคเยซครสต เปนเครองยนยน และเตอนใจใหสาธชน รบรถงพระประสงคของพระเปนเจา ทมซงอทธฤทธทรงพลานภาพอนมอยจรง ความตายใชเปนสงหยดยงความศรทธาตอผทนบถอครสตศาสนา ความตายไมไดเปนเรองนาเศรา แตความตายท าใหเราไดไปพบพระผเปนเจา ในดนแดนททรงย าเตอนวา นนคอสรวงสวรรค ทส าหรบผมความเชอ และศรทธาตอพระเจาสงสด.

๒.๕ บรบททางสงคมรวมสมยเดวด ฮม นบไดวาบทบาททางสงคมของกลมศาสนาในยคสมย ครสตศตวรรษท 17 ยงคงมกล น

อายของความเปนสงคมของนกศาสนาความเขมงวดของการใชศาสนาเพอประโยชนของฝายการเมองและการศาสนา เปนสงทผมอ านาจมศกดนาใชอ านาจของศาสนาบนความเชอทางศาสนาหาผลพลอยไดจากความเชอผด ๆ ของประชาชนจงเกดความแตกราวรอยแยกของประชาชน จงไดเกดชนชนใหมทางสงคมทเรยกไดวาเปนกลมนกวชาการ นกปรชญา นกสเพออดมคต ไดน าความเปลยนแปลงทางดานความคด ความรสกนกคดทมตอกลมชน นบไดวา บทบาททางความคดมความส าคญตอสงคมการเปลยนแปลงทน าไปส การลมสลายในระบบความคดทางศาสนาและทางการเมอง

๒.๕.๑ เหตการณชวงสมยพระเจาหลยสท ๑๕ แหงฝรงเศส พระองคทรงขนครองราชยตงแตยงทรงพระเยาวซงมพระชนมได ๕ พรรษา จงมผส าเรจ

ราชการแทนพระองค ซงกนระยะเวลาถง ๘ ป สขภาพรางกายของพระองคทรงออนแออยหลายป ทรงอภเษกสมรสตงแตพระชนม ๑๕ พรรษากบสตรซงแกกวาพระองคถง ๗ ป (มาเรย เลคซนสก(Maria Leczinski) ธดาของกษตรยนอกราชบลลงกของโปแลนด)๑๓๙ รชสมยของพระองคอาจแบงไดเปน ๓ ระยะ คอ ๒ ระยะแรกกนเวลาระยะละ ๒๐ ป ระยะหลง ๑๐ ป ระยะแรกเรมในป ค.ศ.๑๗๒๓ เมอพระเจาหลยส (มพระชนมเพยง ๑๓ พรรษา) ทรงบรรลนตภาวะ ระยะทสอง ในป ค.ศ.๑๗๔๓ ถงป ๑๗๖๔ ในระยะนพระเจาหลยสทรงสละอ านาจของราชบลลงกเกอบหมดใหกบพระสนม

๑๓๙ เจ.เอม. ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล, Foreign

history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ.๑๗๘๙), (กรงเทพมหานคร: โครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, ๒๕๑๒), หนา ๒๒๕.

๕๙

ทขนชอของพระองค คอมาดามปอมปาดร นางคอผแตงตงและปลดเสนาบดและนายทหารตางๆ วางนโยบายทงในและนอกประเทศ ในการท าสญญาไมตรกบออสเตรยในปค.ศ.๑๗๕๖และนางยงอปการะคณะผท าบรรณานกรม (Encycopaedists)๑๔๐

เหตการณทเกดขนสมยพระเจาหลยสท ๑๕ สภาพของฝรงเศสในป ค.ศ. ๑๗๓๙ วา “ฝรงเศสมสภาพดขนมากจนแทบจะไมนาเชอเมอเปรยบเทยบกบสมย ๒๐ ปกอนหนานน ทงนเปนผลงานของสงฆราชเฟลอรทงสน ถนนหนทางไดรบการซอมแซมเปนอยางด และสวนใหญเรยบเหมอนถนนในปารส สองขางทางมตนไมขนเหมอนในฮอลแลนด ทางดานโจรผรายกถกปราบไปมาก จนกระทงคนสามารถพกเงนเดนทางไปไกลๆ ไดอยางปลอดภย คนฝรงเศสเองกเปลยนไปมากกวาถนนเสยอกแทนทจะเหนคนหนาเหลองซด เดนหมผาไปตามทองถนนอยางแตกอน กลบเหนคนทงหมบานเตมไปดวยชาวนาหนาตาสดใส ใชผานงหมอยางด ซงแสดงใหเหนถงความอดมสมบรณและความสขสบายของประชาชนโดยทวๆ ไป”๑๔๑

บทบาทและความส าคญฝรงเศสไดรบการยกยองในป ค.ศ.๑๗๓๘ วาเปนตลาการของยโรป ไดกลบค าสญญาทเคยใหไวกบพระเจาชารลสท ๖ โดยเขารวมในการโจมตพระนางมาเรย เธเรซา ซงการกระท านขาดความยตธรรมอยางยง และผลทไดจากสงครามกอาจจะตกอยทฝรงเศส และอาจจะตกอยกบปรสเซย (ผตองการไซลเซย)๑๔๒

๒.๕.๒ อาณาจกรองกฤษ สวเดน รสเซย ปรสเซย โปแลนดและออสเตรย ป ค.ศ.๑๗๑๕ เปนการสนสดยคเกาและเขาสการเรมตนของยคใหม ครสตศตวรรษท ๑๘

เปนสมยสดทายของระบอบการปกครองแบบเกา (Old regime) กษตรยระบบเกาของฝรงเศสและสเปน ยงคงทรงปกครองประเทศโดยระบบการปกครองแบบใชอ านาจเดดขาด แตในครสตศตวรรษท ๑๘ อ านาจเดดขาดนนไมมอยแลวในความเปนจรง การปกครองของฝรงเศสและสเปนไดเสอมลงกลายเปนระบบอนาธปไตย กษตรยในยคใหม หรอ “กษตรยผทรงธรรม” (Enlightened despots) ซงปกครองประเทศตางๆ ในยโรปอยในครงหลงของศตวรรษน กลมเจา และขนนางยงหลงคดวาฐานะของตนยงเหมอนเดม เพราะตนยงมอภสทธตางๆ อยเชนสมยกอน องคกรศาสนายงด ารงอยดวยด แตทวาสภาพของสามญชนไมไดอยในขนด และไมไดรบอภสทธอะไรเลย ถงอยางไรกตาม กลมสามญชนด าเนนชวตอยางไมปรปากหรอเรยกรองใด ๆ สภาพของสงคมในครสตศตวรรษท ๑๘ เปรยบไดกบหมบานทเงยบเหงาทเราอาจไดพบตามหบเขาเปลยว ๆ ถงแมจะมควนขนจากปลองไฟ ในอากาศอาจ

๑๔๐ เรองเดยวกน, หนา ๒๓๐. ๑๔๑ เรองเดยวกน, หนา ๒๒๙. ๑๔๒ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๒.

๖๐

อบอวลไปดวยกลนดอกไม แตไมมการเคลอนไหวหรอเสยงใดทจะแสดงใหเรารวามคนประเภทใดบางอยในทนน และมพลงอะไรแอบแฝงอยบาง๑๔๓

ก.องกฤษ สมยพระนางแอนน (ค.ศ.๑๗๐๒-๑๗๑๔) ในป ค.ศ.๑๗๐๗ องกฤษและสกอตแลนดไดเขารวมกนในปค.ศ.๑๗๐๗ พระมหากษตรยองกฤษเรมเสยอ านาจ“สมบรณาญาสทธราชย” ไปเปนล าดบ การตดสนใจทางการเมองในสมย พระนางแอนนขนอยกบพรรคการเมองทงสองพรรคทอรคมเสยงขางมากในสภา และพรรควกเขารวมในคณะรฐบาล

สมยจอรเจยน (Georgian Era ค.ศ.๑๗๑๔-๑๘๒๐) เมอพระนางแอนนสนพระชนมในเดอนสงหาคม ป ค.ศ.๑๗๑๔ ราชสมบตไดตกมายง อเลคเตอรยอรจแหงบรนสวท -ลเนเบรกหรอ แฮนโนเวอร คนองกฤษและกลมโปแตสแตนต สวนใหญพอใจ ทกษตรยองคใหมจะไมองคาทอลกเพราะถาฝกใฝกบคาทอลกจะหมายถงอทธพลและกองทพฝรงเศสและอาจหมายถงสงครามกลางเมองครงใหม พระมหากษตรยองกฤษราชวงศแฮนโนเวอรมพระนามวา “ยอรจ (George)” ถง ๓ พระองคตอกน ในชวง ค.ศ.ท๑๘ พรรควกเปนผด าเนนการปกครองดวยความไววางใจของพระมหากษตรย พระเจายอรจมพระชนม ๕๔ พรรษา และไมไดเปนคนองกฤษ ยงกวานนยงตรสภาษาองกฤษไมไดอกดวย พระมหากษตรยจงไมมบทบาทนกในคณะรฐบาล หลงจากสนพระเจายอรจท ๑ (George I; ๑๗๑๔-๑๗๒๗) ไปพระเจายอรจท ๒ ยงคงไมมบทบาทอก ท าใหเกดประเพณทพระมหากษตรยไมมบทบาทตอการเมองการปกครอง๑๔๔ จงท าใหมนายกรฐมนตร ท าหนาทเปนหวหนาฝายบรหารแทนกษตรย กษตรยองกฤษจงไมเกยวของกบการเมองอกตอไป

กษตรยราชวงศสจวตปกครององกฤษอยเปนเวลาประมาณ ๑๑๐ ป แตในยคสมยนองกฤษกไดเจรญกาวหนามาอยางไมหยดยง โดยเฉพาะดานการตงอาณานคมในทวปอเมรกาเหนอ การคาขายกบตางประเทศท าใหเศรษฐกจขององกฤษเขมแขงมนคง๑๔๕

ข.สวเดน เปนประเทศเลกและยากจน ความยงใหญของสวเดนขนอยกบความออนแอของประเทศเพอนบาน และความสามารถของกษตรยแตละองค พระเจาชารลท ๑๒ มพระชนมเพยง ๑๕ พรรษา เมอพระองคขนสราชบลลงค และถกโจมตโดยศตรดงเดม คอ รสเซย โปแลนด และเดนมารก ในป ค.ศ.๑๗๐๐ พระองคทรงสามารถบงคบใหเดนมารกท าสญญาสงบศกได และทรงมชยชนะเหนอกองทพรสเซย ซงมขนาดใหญกวาทพของพระองคถง ๔ เทา มผกลาววา ถาหากพระเจาชารลทรงรกไลกองทพรสเซยเขาไปในประเทศรสเซยแลว พระองคอาจทรงปองกนความพนาศของสวเดนไวได แตทรงหาทางปลดออกสตส แหงแซกโซนออกจากราชบลลงกโปแลนด และทรงแตงตง

๑๔๓ เรองเดยวกน, หนา ๒๑๒. ๑๔๔ อนนตชย จนดาวฒน, ประวตศาสตรยโรป, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: บรษท .เอส.เค.เอส.

อนเตอรพรน จ ากด, ๒๕๕๖), หนา ๕๑๖. ๑๔๕ ทวศกด ลอมลม, ประวตศาสตรยโรปสมยใหม ค.ศ.๑๔๕๓-๑๘๐๔, (กรงเทพมหานคร: เทพ

เนรมตการพมพ, ๒๕๒๔), หนา ๒๓๘.

๖๑

สตารนสลาส เลคซนสก (Starislas Leczinski) ซงราชธดาตอมาไดเปนมเหสพระเจาหลยสท ๑๕ ขนแทน ในป ค.ศ.๑๗๐๘ พระเจาชารลทรงหนกลบมาเรมศกกบรสเซยใหม ดวยการน าทหาร ๓๐,๐๐๐ คน เขาบกมอสโก แตปรากฏวาสายเกนไป พระองคประสบกบความผดหวง พระเจาปเตอรทรงน ากองทพรสเซยถอยหนลกเขาไปในประเทศ และท าลายเสบยงอาหาร เมอพระเจาชารลทรงตระหนกวาไมมทางบกใหถงมอสโกได พระองคทรงบายหนามงสทางใต แตปรากฏวากองทพของพระเจาชารลถกตแตกยบเยน โดยพระเจาปเตอรทพอลตาวา (Poltawa) ในป ค.ศ.๑๗๐๙ พระเจาชารลตองทรงหนไปตรกอยางเกอบจะเอาพระชนมไมรอด และหลงจากถกขงในตรก ๕ ป พระองคเสดจกลบยโรป และทรงพบวาพระเจาปเตอรไดเขาครอบครองดนแดนฝงตะวนออกของบอลตกแลว และปรสเซยไดเขายดครองพอเมอเรเนยของสวเดน พระเจาชารลสนพระชนมในการรบกบนอร เว ในป ค.ศ. ๑๗๑๘ ประเทศสวเดนลมละลาย ประชาชนลดจ านวนลงไปอยางมาก การรบทพอลตาวานบเปนการรบครงทส าคญครงหนงของโลก เพราะมผลยนยาวสญญาสงบศกกานสตาดท ในป ค.ศ.๑๗๒๑ กอใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในระบบความสมพนธระหวางประเทศในยโรป เพราะเปนการแสดงใหเหนอยางชดเจนของสวเดน และการกาวเขาสอ านาจของรสเซย อทธพลเหนอทะเลบอลตกหลดจากมอของประเทศหนงสอกประเทศหนง และดลแหงอ านาจในยโรปทางเหนอไดเปลยนแปลงไปโดยสนเชง๑๔๖

ค.รสเซย ชนชาตรสเซยเปนชนชาตท เกาแกทมอายอยางนอยสบศตวรรษมาแลว ประชาชนสวนใหญของรสเซยประกอบอาชพกสกรรม ดวยขนาดทกวางใหญของประเทศท าใหเกดเจาของทดนใหญๆ รสเชยมคนนอยและยงมนสยชอบโยกยายท๑๔๗ ดงค ากลาวทวา “ไมกางเขนอนหนงหอยคอ ขวานเลมหนงเหนบทเอว รองเทาบตหองไวหลง ชาวรสเซยจะไปไดทวทกมมโลก” (Ramband) ชาวรสเซยไมมอดตทางการเมองทจะตองระลกถง ไมมสญลกษณอนใดทจะท าใหนกถงอารยธรรมกอนๆ ไมมวรรณคดโบราณ ท าใหรสเซยอสระทจะทดลองการปกครองทกอยางทเหนวาจะเหมาะสมส าหรบสถานการณมากทสด การปกครองทเหมาะสมกบสงคมแบบนคอ การปกครองแบบใชอ านาจเดดขาดแบบพอปกครองบตร ดงนนในรสเซยจงก าเนดระบบการปกครองแบบเจาของทดน และระบบพระเจาซาร พวกชาวนากลายสภาพเปนทาสตดทดน พลเมองกลายเปนเดกอยในมอของทรราชทเปนทเชอถอของพลเมองแมทรราชเหลานนจะฆาฟนพวกตน และศาสนาครสตนน รสเซยรบมาจากอาณาจกรโรมนทก าลงเสอมโทรม ความเชอถอศาสนาในรสเซยยงรนแรง เพราะถกตดขาดจากโรมเปนศตวรรษ และมอทธพลเหนอทกสงในชวตของชาวนารสเซย๑๔๘

ในยคของรสเซย การขนสอ านาจของผหญงไดน าความเปลยนแปลงใหกบการปกครอง มการตง “จกรพรรดน” (ค.ศ.๑๗๒๕) ของพระนางแคธรน พระนางครองบลลงคในเวลา ๑๖ เดอน หลงจากนางสนพระชนม มกษตรยผเยาวหลายพระองคแกงแยงอ านาจจนถงสมยของพระนางแอนน

๑๔๖ เจ.เอม. ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล, Foreign

history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ.๑๗๘๙), หนา ๒๔๑-๒๔๒. ๑๔๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๔๓. ๑๔๘ เรองเดยวกน, หนา ๒๔๔.

๖๒

(ค.ศ.๑๗๓๐-ค.ศ.๑๗๔๐) รสเซยมการปกครองทดในสมยของพระนาง พระนางน าเอาชาวเยอรมนของพระนางจากครแลนด (Courland) เขามาชวยปกครอง พระนางทรงแตงตงกษตรยไปปกครองโปแลนด สงทหารไปชวยออสเตรยรบทฝงแมน าไรน สงผมความรไปแคมชทคา (Kamshatka) เพอใหคนหาเสนทางการคาทสนทสดระหวางมอสโกและปกกง ดวยพระนางทรงเปนเยอรมนมากกวารสเซย และการปกครองโดยชาวตางชาตไมไดรบความนยมในรสเซย จงเปดโอกาสใหพระนางเอลซาเบธธดาพระเจาปเตอรมหาราชและพระนางแคธรน ท าการรฐประหารและสถาปนาพระองคเองขนเปนจกรพรรดนในป ค.ศ.๑๗๔๑ นโยบายสมยนของรสเซยเปนนโยบายทเปนอรกบปรสเซยและพระเจาเฟรเดอรกมหาราช โดยผกไมตรกบองกฤษ และไดรวมมอกบฝรงเศสและออสเตรย เชนในสงคราม ๗ ป (ค.ศ.๑๗๕๖-๑๗๖๓)๑๔๙

ง. ปรสเซย อาณาจกรปรสเซยเปนรฐเยอรมนทใหญทสดหากไมนบอาณาจกรออสเตรย แตในครงหลงของครสตศตวรรษท ๑๙ ปรสเซยสามารถแสดงบทบาทในเยอรมนเหนอ ออสเตรยและกลายเปนผน าในการรวมรฐเยอรมนตางๆ ขนเปนประเทศเยอรมนไดส าเรจในป ค.ศ.๑๘๗๑๑๕๐ มหาอ านาจในบรรดามหาอ านาจทงสามทางเหนอ นนนบตงแตรชสมยของเจาชายเฟรเดอรกผยงใหญ (The Great Elector) (ค.ศ.๑๖๔๐) จนถงรชสมยของพระเจาเฟรเดอรกมหาราช (ค.ศ.๑๗๔๐) ราชวงศทกอสรางปรสเซยขนมาคอ ราชวงศโฮเฮนโซเลน (Hohenzollerns) คตพจนของตระกลกคอ “จากภเขาสทะเล” ในครสตศตวรรษท ๑๖ อลเบรตออฟแบรนเดนบอรกมต าแหนงเปนหวหนาคณะอศวนทวทอนก (Grand Master of the teutonic Knights) ซงไดปกครองดนแดนในปรชเซยตะวนออกในฐานะขนนางของกษตรยโปแลนด ไดเปลยนมานบถอนกายลเธอรน และไดท าการรบสมบตของคณะอศวนทวทอนก มาตงเปนแควนปรสเซย (Duchy of Prussia) ในครสตศตวรรษท ๑๗ ราชวงศแบรนเดนเบอรกและคลฟส (Brandenburg and Cleves) มารวมอยกบราชวงศโฮเฮนโซเลน และดนแดนของ ๓ ราชวงคนเองทประกอบเขาเปนสวนส าคญของปรสเซยในครสตศตวรรษท ๑๘๑๕๑ ในทนชวงสมยของพระเจาเฟรเดอรก วลเลยมท ๑ (ค.ศ.๑๗๑๔-ค.ศ.๑๗๔๐) ศนยกลางการปกครองของพระองคคอ คณะรฐมนตรสงคราม (War Cabinet) ซงพระองคทรงเปนประธานและมหนาทควบคมสวนราชการอนๆ ของประเทศ นโยบายของพระองคคอ สนบสนนใหชาวตางชาตใหเขามาตงหลกแหลง ปรบปรงการเกษตรและการคา สะสมทอง และจดระเบยบกองทพ กองทพของปรสเซยใหญและไดรบการฝกฝนอยางดประดจเครองจกร และอยใตกษตรย และทรงยนยอมใหพวกทอพยพเขามาถอศาสนาไดอยางเสร และพวกคาทอลกกพบวาพวกตนไดรบการตอนรบอยางด จากพระเจาแผนดนทนบถอนกายคาลวนแตทรงปกครองรฐทนบถอนกายลเธอร ขนตธรรมทางศาสนาเปน

๑๔๙ เจ.เอม. ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล, Foreign history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ.๑๗๘๙), หนา ๒๔๘-๒๔๙.

๑๕๐ ทวศกด ลอมลม, ประวตศาสตรยโรปสมยใหมค.ศ.๑๔๕๓-๑๘๐๔, หนา ๑๖๖. ๑๕๑ เจ.เอม. ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล, Foreign

history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ.๑๗๘๙), หนา ๒๕๔.

๖๓

นโยบายทปรสเซย ใชเปนเครองมอในการเพมประชากรโดยการอพยพ๑๕๒ ความรงโรจนของปรสเซยภายใตการปกครองของพระเจาเฟรเดรกมหาราช (ค.ศ.๑๗๔๐-ค.ศ.๑๗๘๖) ทรงสรางกองทพทมทหารถง ๑๔๗,๐๐๐ คน มระเบยบวนยเฉยบขาด ไดรบการฝกฝนอยางดและมอาวธ ทนสมยจนถงกบทรงกลาเผชญหนากบกองทพของฝรงเศส ออสเตรยและรสเซยในเวลาตอมาคอการแยงสทธการครอบครอง แควนไซลเซย๑๕๓

จ. โปแลนด ในยคป ค.ศ.๑๗๔๐ ประเทศในยโรปทเปนแหลงแหงความยงยากมากทสด คอ โปแลนด แตดวยอาณาเขตทกวางใหญ ตดกบพรมแดนของประเทศมหาอ านาจเชน รสเซย และ ปรสเซย ทางดานตะวนออกและตะวนตก, สวเดนและตรก ทางเหนอและทางใต (อยางเชน ออสเตรยมภเขาแอปสเปนเครองปองกนศตรจากขางหลง) แตโปแลนดไมมพนทเพอปกปองแนวเขตประเทศ จงท าใหโปแลนดกลายเปนศนยกลางของการวางแผนซบซอนในความสมพนธระหวางประเทศ๑๕๔ รสเซยอางสทธทางดานเชอชาต และศาสนาทจะเขายดครองลธวเนยตะวนออก ออสเตรยทางใตกคอยจองทจะเอาดนแดนของโปแลนดเปนสง “ชดเชย” ดนแดนทกกระเบยดนวทตนตองเสยไปใหกบมหาอ านาจอน ๆ๑๕๕ เมอกลาวถงประชากรในโปแลนด อาจจะมองเหนภาพไดดงค ากลาวน “ในสงคมโปแลนดจะมทงพวกขนนางทยากจนทงเนอทงตวมเพยงเสอขนสตวเนอหยาบๆ ชดหนง มาตวหนง ดาบเลมหนงและยศขนนาง อานเขยนหนงสอไมได ไมมความรเรองของโลกนอกไปจากวงสงคมแคบๆ ของตนเทานนและมทงพวกชนสง นงหมดวยเสอขนสตวทมราคาทสดในโลก และประดบเพชรพลอยเตมตว มาทลากรถกเปนมาพนธดมราคา มความรอบรในเรองของโลกและมรสนยมสงเพราะไดไปรบกลนไอวฒนธรรมจากปารส หรอไมกจากกรงคอนสแตนตโนเบลซงเปนศนยกลางความหรหราแบบตะวนออก” ความแตกตางในหมพระกมอยมากเชนกน พระบางคนรบราชการในต าแหนงสงๆ และเดนทางไปทวยโรปท าหนาท ทตประจ าราชส านกตางๆ แตบางคนกมชวตอยอยางยากแคน “เทยวเทศนาตามรมถนนทางหลวงถงความเชอทางไสยศาสตร และความเชออยางรนแรงตามแบบสมยกลาง”

โปแลนดเปนสงคมทมของเกาและใหมปะปนกนอยางเกอบไมนาเชอ กลาวคอ มทงการปกครองแบบกษตรยและแบบสาธารณรฐ มความรสกหยงในเกยรตตามแบบศกดนาและความเสมอภาคตามแบบประชาธปไตย ความแตกตางทางดานความมความจน การโตเถยงทเฉลยวฉลาดในสภามกจะจบลงโดยการใชดาบเปนเครองตดสนในทสด๑๕๖ ประวตศาสตรของโปแลนดจาก ค.ศ.๑๗๓๓-

๑๕๒ เรองเดยวกน, หนา ๒๕๐. ๑๕๓ อธยา โกมลกาญจน, อารยธรรมตะวนตก , พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๑), หนา ๔๑๙. ๑๕๔ เจ.เอม. ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล, Foreign

history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ.๑๗๘๙), หนา ๒๕๖. ๑๕๕ เรองเดยวกน, หนา ๒๕๘. ๑๕๖ เรองเดยวกน, หนา ๒๕๗.

๖๔

ค.ศ.๑๗๗๒ กคอ เรองราวของการแสวงหาผลประโยชนของมหาอ านาจตางๆ ฝรงเศสยงคงด าเนนนโยบายเปนศตรกบราชวงคแฮบสเบอรกตามเดมจนกระทงป ค.ศ.๑๗๕๖ โดยไมไดตระหนกวา สถานการณไดเปลยนไปมากหลงจากทรสเซยคอยๆ กาวขนไปสความเปนมหาอ านาจ รสเซยและ ปรสเซยรวมมอกนด าเนนนโยบายเกยวกบโปแลนดใหม คอใชนโยบายแทรกซมโดยสนตกอน แลวจงจะตกลงแบงปนเขตแดนกนในตอนหลง ซงท าใหนโยบายดงเดมของฝรงเศสหมดความหมายลง๑๕๗

สงครามชงราชยโปแลนด (ค.ศ. ๑๗๓๓–ค.ศ.๑๗๓๕) สญญาสงบศกจะไมไดเซนจนกระทง ค.ศ.๑๗๓๘ ๑๕๘ ซงกนเวลา ๒ ป การรบสวนใหญอยในอตาลและแถบแมน าไรน กองทพของพระเจาจกรพรรดชารลพายแพถงแมวารสเซยจะสงทหารขามยโรปมาชวย ตามสญญาสงบศกคอสญญาเวยนนาฉบบทสอง (ค.ศ.๑๗๓๕) สตานสลาสยอมสละสทธในราชบลลงกโปแลนด แตไดรบสทธทจะเรยกพระองคเองวากษตรยและไดรบแควนลอรเรนเปนของตอบแทน สตานสลาสมาตงราชส านกจ าลองอยทเมองนองซ (Nancy) สรางโรงพยาบาลและหองสมดสาธารณะ และใชเวลาไปในการโตเถยงกบรสโซ มหาอ านาจตกลงกนวาเมอพระองคสนพระชนมแลว แควนลอรเรนจะตองตกเปนของฝรงเศส๑๕๙

ฉ. ออสเตรย สงครามชงราชยออสเตรยในป ค.ศ. ๑๗๔๐๑๖๐ เกดขนโดยความออนแอของออสเตรย และนโยบายของฝรงเศสทตงตนเปนศตรกบออสเตรย ในความออนแอของออสเตรย อธบายไดถง ๓ สงดวยกนคอ ความพายแพและการสญเสยดนแดนในสงครามชงราชยโปแลนด ความปราชยในสงครามกบตรกซงออสเตรยถกรสเซยดงเขาไปในป ค.ศ.๑๗๓๖ และจบลงดวยการท าสญญาสงบศกเบลเกรด (ค.ศ.๑๗๓๘) ทน าความอบอายมาสออสเตรย และสงสดทายคอการทจกรพรรดชารลสท ๖ ไมทรงสามารถขจดการขดแยงในการสบราชสมบตหลงจากพระองคสนพระชนมแลวปญหาสดทายนเปนปญหาทสลบซบซอน๑๖๑ หากกลาวถงกษตรยออสเตรยมราชนพระนามวา พระนางมาเรย เธเรซา พระนางมพระชนม ๒๓ พรรษา เพงขนสราชบลลงก เพงอภเษกสมรส “พระนางทรงเปนสตรทยงใหญ” พระเจาเฟรดเดอรกศตรของพระนางเคยบรรยายไว “และไดทรงยกเกยรตของสตรเพศและราชบลลงกขนอยางมาก พระนางทรงมนโยบายสมจะเปนนโยบายของมหาบรษ” เมอพระนางขนสราชบลลงกไมเทาไหร พระเจาเฟรดเดอรกกเคลอนกองทพเขาสไซลเซย พระองคทรงมพนธมตรหลายประเทศคอ บาวาเรย ฝรงเศส แซกโซน และสเปน และพระองคทรงทราบดวาออสเตรยอยโดดเดยวและไมพรอม ดงนนพระองคจงทรงรบเขาตไซลเซยและยดครองไดโดย

๑๕๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๕๙. ๑๕๘ เรองเดยวกน, หนา ๒๒๘. ๑๕๙ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๐. ๑๖๐ อางแลว. ๑๖๑ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๐.

๖๕

เกอบจะไมตองมการตอสเลย๑๖๒ แตทวาขณะนน (ฤดใบไมรวง ค.ศ.๑๗๔๑) สงเดยวทออสเตรยตองท าคอ สงบศกกบพระเจาเฟรเดอรก การเจรจาสงบศกด าเนนไปอยางลบๆ ทการประชมทชเนลเลนดอรฟ (Schnellendorf) โดยมเสนาบดองกฤษ คอ ลอรด ฮนดฟอรด (Lord Hyndford) เปนผเจรจา และในสญญาเบรสเลา (Breslau) ซงเปดเผยในป ค.ศ.๑๗๔๒ ปรากฏวาพระนางมาเรยยอมยกไซลเซยใหกบพระเจาเฟรเดอรก แตตลอดเวลาพระนางวางแผนทจะตกลบคนใหไดในกาลขางหนา๑๖๓ เมอท าสญญาเสรจสน พระเจาเฟรเดอรกกสงบศกทนทโดยมไดปรกษาฝรงเศสซงเปนพนธมตร และผลกคอฝรงเศสตองเผชญกบกองทพของออสเตรยทเตรยมตกลบ เมอขอความในสญญาเปนทเปดเผยเปนธรรมดาทฝรงเศสจะตองคดวาตนถกทรยศ เมอเปดเผยเอกสารแลว ออสเตรยกสงก าลงเขาตฝรงเศสในโบฮเมยและออสเตรยเหนอ ในปลายป ค.ศ.๑๗๔๒ ออสเตรยกไดดนแดนทเสยไปกลบคน เขายดครองบาวาเรย และเขามาจนประชดแมน าไรน นเปนฉากแรกของสงครามชงราชยออสเตรย โดยทพระเจา เฟรเดอรกทรงชวงชงไซลเซยมาไดส าเรจ แตดวยวธทไมคอยเหมาะสมนก ออสเตรยสญ เส ย ไซล เซ ยกจร ง แต ได รบการยกยองจากย โรป ส วนฝร งเศสถกหลอกลวงห กหล ง และเหยยดหยาม๑๖๔

๒.๕.๓ สงครามแหงยคสมย ก. สงครามไซลเซย ไซลเซยอยระหวางแควนแซกโซนและโปแลนด เปรยบเสมอนทาง

หลวงทมงตรงเขาสเวยนนาและเปนประตหลงสโบฮเมย ดนแดนอนอดมสมบรณเปนดนแดนแถบตนๆ ลมแมน าโอเดอร และไซลเซยยงใชเปนแหลงเกษตรกรรมและอตสาหกรรมทยงใหญ ไซลเซยยงเปนของออสเตรย๑๖๕ พระเจาเฟรดเดอรกแหงปรสเซยไดชวงชงไซลเซยมาจากออสเตรยโดยสญญาสงบศก หลงจากการสงบศกชวระยะเวลาหนง การรบกไดเรมตนขนอก ซงเกดจากพระเจาเฟรเดอรกเปนผเปดฉากสงครามไซลเซยหนทสองดวยการโจมตโบฮเมย และยดกรงปราก (ค.ศ.๑๗๔๔) ในปตอมาพระองคเขายดครองแซกโซนซงเปนพนธมตรของออสเตรยขณะนน และบงคบใหพระนางมาเรย เธเรซาทรงรบรองสญญาเบรสเลา ดวยการท าสญญาเดรสเดน (Dresden) ใหม (ค.ศ. ๑๗๔๕)

สงครามเจดป หรอทเรยกในภาษาเยอรมนวา สงครามไซลเซยครงท ๓ (Seven Year’ War) หรอ (Third Silesian War) เกดขนเมอระหวางป ค.ศ. ๑๗๕๖ จนถงป ค.ศ.๑๗๖๓ โดยเกยวของกบทกประเทศมหาอ านาจในยโรป สงครามเจดปเปนสงครามระหวางปรสเซยและบรเตนใหญ และกลมนครรฐเลกในเยอรมนนทตอตานฝายพนธมตรทประกอบดวย ออสเตรย ฝรงเศส สวเดน และแซกโซน โดยรสเซยเปลยนขางอยระยะหนงในปลายสงคราม ตอมาโปรตเกส (ฝายบรเตน

๑๖๒ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๓. ๑๖๓ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๔. ๑๖๔ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๕. ๑๖๕ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๑.

๖๖

ใหญ) และสเปน (ฝายฝรงเศส) ถกดงเขารวมในสงคราม และเนเธอแลนดทเปนกลางกเขารวมเมอถกโจมตในอนเดย เพราะความกวางขวางของสงครามทกระจายไปทวโลก ท าใหสงครามเจดปไดรบการบรรยายวาเปน “สงครามโลกครงแรก” ทมผลใหมผคนเสยชวตไปประมาณ ๙๐๐,๐๐๐ ถง ๑,๔๐๐,๐๐๐ คน เปนสงครามทสบเนองจากสงครามสบราชสมบตออสเตรย ทน ามาสการแขงขนระหวางองกฤษและฝรงเศส แสดงถงการเปลยนทศทางการฑต (Diplomatic Revolution) คอศตรกลบมาเปนมตร และมตรกลายเปนศตร ยโรปจบกลมเปนศตรกนในสนธสญญา เอก-ลา-ชาเปล (Aix-la-chapel) ยตสงครามสบราชสมบตออกเตรย องกฤษท าสงครามกบฝรงเศสเพอแยงชงอเมรกาเหนอ (French and Indian War) สวนปรสเซยท าสงครามกบออสเตรย เพราะตองการสถาปนาอทธพลทางทหารของตนในยโรปภาคกลาง สงครามนจะเรมขนในอเมรกา กอนทจะมาบานปลายในยโรปและสนสดลงในอเมรกาในเวลาตอมา๑๖๖

ผลจากการรบทฟองเตอนว (Fontenoy) ค.ศ.๑๗๔๕ การรบยงคงใชวธการของสมยกลางอย เมอกองทพองกฤษและฝรงเศสไตภเขาขนมาคนละขางมาเจอกนเขาบนยอดเขาโดยมไดคาดฝน ทงคมปนบรรจกระสนพรอม แตทงคทราบดวาเมอยงลกปนทบรรจออกไปแลว จะตองใชเวลาอกเกอบ ๑ นาทเพอบรรจกระสนใหม และในเวลานเองทขาศกจะเขาจโจมดวยดาบปลายปน

ดงนนจงเปนกฎของกองทพฝรงเศสทจะรอใหขาศกเปนฝายยงกอน ทางฝายนายทหารองกฤษเปดหมวกและโคงใหนายทหารฝรงเศสผซงตอบดวยกรยาเดยวกน นายทหารการดองกฤษตะโกนขนวา “ขอใหทหารฝรงเศสยง” นายทหารฝรงเศสตอบมาวา “ทานสภาพบรษ เราไมเคยยงกอนเลย ขอใหทานชวยเปนผเรม” ดงนนองกฤษจงเปนฝายเรม และปรากฏวาท าลายชวตนายทหารการดฝรงเศสไป ๑๙ คน พลทหาร ๙๕ คน และอก ๒๘๕ คนบาดเจบ สวนกองทพอน ๆ กถกยงยบเยนเชนกน ในเมอกองหนาของฝรงเศสซงเปนกองทพทเขมแขงทสดมาประสบความเสยหายเชนนพวกกองหลงเรมระส าระสายและหนเอาตวรอด องกฤษไดชยชนะและรกไลตอไป

ในปสดทายของสงคราม รฐบาลฝรงเศสไดดนแดนทเสยไปคนมาบาง และการเจรจาผลปรากฏวา ออสเตรยยอมยกไซลเซย ยกพารมาใหสเปน แตพระเจาหลยสท ๑๕ รบสงวาพระองค “ตองการท าสญญาเยยงกษตรยมากกวาพอคา” ทรงยอมถอยทพออกจากอตาล และเนเธอแลนด และยอมไลผอางสทธในราชบลลงกองกฤษ (The Young Pretender) ออกจากฝรงเศส การท าเยยงกษตรยของพระองคครงน ท าใหพระองคตกจากความนยม

นายทหารฝรงเศสคนหนงกลาววา “การทฝรงเศสยอมสละดนแดนทยดครองเทากบฝรงเศสท าสงครามกบตวเอง กลาวคอ ท าใหศตรของฝรงเศสเขมแขงขนอยางไมเคยมมากอน และฝรงเศสเองกออนแอกวาทเคย ฝรงเศสไดสญเสยพลเมองไปเกอบแสน และประเทศเกอบไมมเงนเหลอสกสตางคแดง” (Malet) ดารชองชอง เสนาบดตางประเทศของพระเจาหลยสในสมย ค.ศ.๑๗๔๔-

๑๖๖ อธยา โกมลกาญจน, อารยธรรมตะวนตก, หนา ๔๑๙.

๖๗

๑๗๔๗ เขยนบนทกไววา “การปฏวตเปนของแนนอนแลว เพราะประเทศก าลงเสอมโทรมอยางมหนต ไมมกษตรยททรงปกครองบานเมอง ไมมทงเสนาบด นายพล กองทพและนายทหาร ไมมความกลาหาญ ระเบยบวนย ไมม เงน ไมมชายฉกรรจเหลอในแผนดน ไมม เกยรต ไมมความสามารถ และไมมก าลง”๑๖๗

ข. สงครามอาณานคม เหตการณทท าใหเกดสงคราม สงครามชงอาณานคม (ในป ค.ศ.๑๗๕๖) คอ แคนาดา และอนเดย โดยในชวงเวลานน องกฤษและฝรงเศสเรมท าสงครามกนแลว แตปรากฏวาฝรงเศสเปนฝายเสยเปรยบ และสญญาสงบศกปารสยงน าความเสยหายมาสฝรงเศส องกฤษและฝรงเศสเรมแสวงหาอาณานคมในสมยใกลกน ในดนแดนแถบเดยวกนและดวยวธเหมอนกน กลาวคอ เรมในสมยพระเจา ฟรานซสท ๑ และพระเจาเฮนรท ๔ ของฝรงเศส และในสมยพระเจาเฮนรท ๘ และพระนางอลซาเบธท ๑ ขององกฤษ ในอนเดยโดยการชวงชงจากโปรตเกส ในอเมรกาจากสเปน ดวยวธตงบรษทการคาในอนเดย ตงอาณานคมปกครองในอเมรกาเหนอ แตในขณะทฝรงเศสถอวาแคนาดาของฝรงเศสและหลยเซยนาเปนเสมอนหนงของจกรวรรดฝรงเศสและปกครองโดยตรงจากปารส อาณานคม ๑๓ แหงขององกฤษและดทชทางฝงตะวนออกของทวป ไดรบอนญาตใหปกครองแบบมผแทนภายใตการควบคมแตเพยงในนามของกษตรย ในดนแดนทงสองแหงปรากฏวาการชงชยระหวาง ๒ ชาตเปนสงทหลกเลยงไมได และการตอสเกดขนในปเดยวกบสงครามชงราชสมบตออสเตรยและสงคราม ๗ ป และกนเวลาประมาณเทาๆ กน สญญาปารส ๑๗๖๓ เปนสญญาทเสยเปรยบทสดฉบบหนงของฝรงเศส ฝรงเศสสญเสยอาณานคมในอเมรกาและอนเดยเกอบทงหมด รวมทงความหวงทจะเปนผน าทางดานทองทะเลดวย๑๖๘

๒.๕.๔ สรปบรบทสงคมรวมสมยของเดวด ฮม จะเหนไดวา เกดเหตการณอนส าคญเปนอยมากทงการเมอง การปกครองและศาสนา

เปนยคทมการเปลยนแปลงของระบบธรรมเนยมประเพณ การรบ การสงครามเพอแยงชงอาณาเขต ความส าคญทางศาสนาลดนอยถอยลง และการใหการสนบสนนการเขยนสารานกรม เปนการเปลยนอยางมนยยะส าคญ การรวบรวมความรตลอดถงภมปญญาตางๆ ความผดพลาดจากอดตทผานมา เขาสยคการทนกปรชญามอทธพลตอความคดของประชาชน การทประชาชนเปลยนบทบาทจากระบบทาสศกดนาทดน มาเปนประชาชนทมการด าเนนชวตเปนเอกเทศ มความส าคญตอความเปนไปของบานเมอง ระบบกษตรยนบไดวาเปนทงแหลงทนของทรราชและเปนอ านาจทคาบเกยวไปดวยความศกดสทธ การด าเนนบทบาทของแตละชนชนเปนไปตามครรลองของความมอ านาจเปนทตง เมอมอ านาจทจะท าสงใดอ านาจนนกเปลยนแปลงสภาพสงคมและวฒนธรรม ขนอยทวาอ านาจจะตกอยในมอของใครนกการเมอง กษตรย ประชาชนหรอสงฆราช นกบวช

๑๖๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๖๕-๒๖๖. ๑๖๘ เรองเดยวกน, หนา ๒๘๐.

บทท ๓

ศกษามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

๓.๑ แนวคดทางทฤษฎของเดวด ฮม

๓.๑.๑ แนวคดประสบการณนยม นกปรชญา กลมประสบการณนยม ถอวาความรทแทจรงตองมาจากประสบการณ คอกลม

ประสบการณนยม (Empiricism) กลมนมทรรศนะวา ความรท เกดจากประสบการณซงเรยกวา “EmpiricalKnowledge”นนเปนความรทแทจรงเพราะสามารถยนยนขอเทจจรงได1

ประสบการณ ประกอบดวย ประสาทสมผสภายใน มลกษณะเปนอตวสย (Subjective) เชน ความปรารถนา (Desire) ความรสก (Feeling) คด (Thinking) สวนประสาทสมผสภายนอก เชน เหน ไดยน ไดกลน รรส รสมผส2

ประสบการณนยม แปลมาจาก Empiricism นนมทมาจากค าในภาษากรกวา Empeiria ซงความหมายตรงกบค าวา experiential ของภาษาลาตน และ experience ของภาษาองกฤษ

การนยามประสบการณนยม มดงน “ประสบการณนยม” คอทรรศนะทถอวาประสบการณเทานนทเปนทมาของความร3 “ประสบการณนยม” คอ เบองหลงความคดมลฐาน เปนรปแบบของประสบการณหลกใน

ความรของมนษยในความเชอของสงตางๆ4 ในศตวรรษท 17 เปนชวงทเรมมการขยายขอบเขตของความรของมนษยอนเกยวกบโลกและ

จกรวาล ความสงสยในสงทเปนความร และการเรมเขามามบทบาทของวทยาศาสตร การสงเกตการทดลอง การใชเหตผล ปรชญาประสบการณนยม คอการถอน าประสบการณเปนความส าคญทน าใหเกด

1 สจตรา ออนคอม, ปรชญาเบองตน, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพบรษทสหธรรมกจ ากด,

๒๕๕๒), หนา ๖๐. 2 เรองเดยวกน, หนา ๖๐. 3 Peter A. Angeles. Dictionary of philosophy. (New York: Harper & Row, 1981), p.75. 4 Robert Audi, The Cambridge dictionary of philosophy, second edition, (New York:

Cambridge University, 1999), p.262.

๖๙

ความร ไดถอก าเนดขนในประเทศองกฤษ นกปรชญาจอหน ลอค (John Locke) เปนผกอตงหลกการทส าคญของปรชญาส านกนคอ ความรทงปวงนนมพนฐานอยบนประสบการณ น นคอความรท งหลายของมนษยน นม พนฐานอยบนขอมลท เราไดมาจากประสาทสมผส (Sense Experience) ทมตอโลกภายนอกนกคดในกลมนสวนใหญเปนชาวองกฤษทมความเลอมใสในวชาวทยาศาสตร และตองการทจะโตแยงวธคดของกลมเหตผลนยมนกประสบการณนยมทส าคญในกลมนคอจอหน ลอค, จอรจ เบรคเลยและเดวด ฮม

ก. จอหน ลอค (John Locke ค.ศ.1632-1704) เปนผกอตงลทธประสบการณนยมขนในองกฤษ มวตถประสงคในการคดคานความคดของ

กลมเหตผลนยม ลอคสรปวา ความรของมนษยนนมขอบเขตจ ากดอยกบความคด (ideas) เทานน เพราะความคดเปนสงเดยวทจตของเราสามารถรไดโดยตรง และโดยเหตทความคดตางๆ ของเรานนมาจากประสบการณ ประสบการณจงเปนตนก าเนดหรอทมาของความรของมนษย สรปไดวา ส าหรบลอค ความคดกคอ ภาพเหมอนหรอตวแทนของความจรงทมอยในโลกภายนอก

ส าหรบลอค ประสบการณนนมทมาอย 2 ทางคอ ประสาทสมผส (Sensation) และ การไตรตรอง (Reflection) นนคอ ความคดทงหมดทเรามนน เราไดรบโดยผานทางประสาทสมผส (Senses) ซงเปนประตทเรารบรโลกภายนอกทางหนง และเขามาทางการไตรตรอง หรอการเพงพนจความคดซงเปนประสบการณภายในอกทางหนง การไตรตรองจะเกยวของกบการรบร การคด การสงสย การเชอ การคดหาเหตผล การร การมเจตจ านงและการท างานอนๆ ของจตทกอให เกดความคดทแตกตางไปจากความคดทเราไดรบจากการทวตถภายนอกกระท าตอประสาทสมผส นนกหมายความถงวา ส าหรบ ลอค จตของมนษยเมอเรมตนนนวางเปลาและเปนเหมอนผาขาว ไมมคณสมบต ไมมความคดใด ๆ ปรากฏอย แตลวดลายและสสนตาง ๆ ทเกดขนภายหลงนนมาจากประสบการณ ความรทงหลายนนมพนฐานอยบนประสบการณ5

ความคดของมนษยนนมาจากการมประสาทสมผสหรอ การไตรตรองอยางใดอยางหนง โดยความคดทมาจากประสบการณเหลานนอาจเปนไปไดใน 2 ลกษณะคอ เปนความคดเชงเดยว (Simple ideas) หรอเปนความคดเชงซอน (Complex ideas) ส าหรบความคดเชงเดยว เกดจากความคดทจตรบโดยผานทางประสาทสมผส และเปนความคดทเปนตวแทนของวตถภายนอก จตมนษยไมไดรจกคณสมบตจรง ๆ ของวตถ แตรจกจากความคดเชงเดยวทเรามเทานน ตวอยางของความคดเชงเดยว คอ ความขาว ความหวาน ความหอม ความแขง ความเยน เปนตน ส าหรบความคดเชงซอน นนเปนความคดทประกอบขนจากความคดเชงเดยว ไมไดเปนสงทจตไดรบโดยผาน

5 John Locke, P.H.Nidditch, (ed.,), An Essay Concerning Human Understanding,

Edited by P.H.Nidditch (Oxford: The Clarendon Press, 1982), Book II, Chapter I, p.104.

๗๐

ทางประสาทสมผสแตเปนความคดทเกดจากการท างานของจตในการเชอมโยง รวบรวม แยก ทบทวน เปรยบเทยบ จากความคดเชงเดยวทมอย และสรางเปนความคดทซบซอนขนมา6

ส าหรบขอมลทางประสาทสมผสทเราไดรบรจากการสมผสจากสงตางๆ ลอคไดแบงออกมาเป น 2 ชน ด คอ คณ สมบ ต ปฐมภ ม (Primary qualities) และคณ สมบ ตท ต ยภ ม (Secondary qualities) ลอคอธบายวา คณสมบตปฐมภมวาเปนสงทมอยในวตถเอง เชน รปราง ความแขง การอยนง การเคลอนไหว จ านวน สงทงหมดนเปนคณสมบตทมอยจรง ๆ ในวตถและ ไมอาจแยกไปจากวตถได สวนคณสมบตทตยภม เชน ส เสยง กลน รส อณหภม ไมไดมอยในวตถ แตเปนผลของอ านาจของวตถทจะกอใหเกดการรบรสงตางๆ เชน ส กลน ซงไมไดมอยในตววตถทถกร เหมอนกบทเรามความคดเกยวกบความรอนเมอเราจบหมอทตงอยบนเตา แตความรอนไมไดมอยทหมอ สงทมอยในหมอนนคอ คณสมบตทมอ านาจในการกอใหเกดความคดเกยวกบความรอน คณสมบตทตยภมจงเปนตวแทนของสงทมอยนอกตวเราเพยงสวนหนงเทานน อกสวนหนงขนอยกบตวผร มนจงแตกตางกนไปตามจตของผรบร ดงนน ลอคจงคดวา ในคณสมบตตาง ๆ นน ไมอาจมอยไดเองตามล าพง เมอมปฐมภมและทตยภม จะตองมอะไรบางอยางทเปนทอยหรอทอาศยของคณสมบต เหลาน ลอคเรยกมนวา สาร (Substance) ซ งแบ งเปน 2 ประเภท คอ วตถสาร (Physical substance) และจตสาร (Spiritual substance) แตถงแมลอคจะเหนวาสารนนเปน สงจ าเปนตองมอย มนกเปนสงทเราไมสามารถรได เพราะเวลาทเรารจกสงใดกตาม เราจะรจกมน ในลกษณะทมนมคณสมบตทงปฐมภมและทตยภมอยดวยกน เราไมอาจรจกสารซงเปนสงแทจรงทอยภายในตววตถได ทรรศนะเชนนมผลในการท าใหความรในทฤษฎความรของลอคนนเปนความรท ไมสมบรณ ทงยงจะเปนเชอทท าใหเกดความคดแบบวมตนยม และอตนยนยมในกลมประสบการณนยมในเวลาตอ7

ข. จอรจ เบอรคเลย (George Berkeley ค.ศ.1685-1753) เปนนกปรชญาทส าคญในกลมประสบการณนยม เปนผทพยายามน าความคดทางวทยาศาสตรเขากบความเชอทางศาสนา เบอรคเลยเหนดวยกบลอคเกยวกบทมาของความรวา ความรนนมพนฐานอยบนประสบการณทางประสาทสมผสและความรเกดจากความคดทมอยในจต แตจากจดนความคดของเขาแตกตางออกไปจากลอค ท าใหเบอรคเลยตองปฏเสธความคดของลอคในเรองคณสมบตปฐมภมและคณสมบต ทตยภม สารและความคดแบบนามธรรมจากนนเบอรคเลยปฏเสธความเปนจรงของโลกแหงวตถทมอยอยางอสระ และเปลยนการรบร (Perception) ซงเปนตวทเชอมระหวางความเปนจรงภายนอกกบตวเราใหเปนสงทขนอยกบตวเราและมอยในตวเราโดยไมเกยวของกบภายนอกเลยนน เขาไดเปลยนประสบการณนยมของลอคซงเปนแบบวตถนยม (Materialism) ใหเปนจตนยม (Idealism) ทเปน

6 ลกษณวต ปาละรตน, “ญาณวทยาในพทธปรชญาเถรวาทเปนประสบการณนยมหรอไม ?”, วทยานพนธอกษรศาสตรบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535), หนา 8-10.

7 เรองเดยวกน, หนา 11-12.

๗๑

อตนย (Subjective) ส าหรบเบอรคเลย ความคดซงเราไดจากประสาทสมผสนนไมไดมอยภายนอกจต และขอมลทางประสาทสมผส (Sense Data) กไมสามารถมอยโดยไมขนตอการรบรของจต ความมอยของสงตาง ๆ จงเปนเพยงความคดในจตซงมอยไดกเพราะมจตรบร ดงนน สงตาง ๆ จงไมสามารถ จะมอยโดยอสระจากการรบรของจต สงทมอยมนจะตองมอยในจตของเราหรอของผใดผหนงเสมอ การมอยของวตถหรอสงตางๆ กคอการทมนถกรบรนนเอง8 (To be is to be perceived.) ตวอยางเชน โตะ ทนกปรชญาสวนมากถอกนวามอยจรงนนจรง ๆ แลวเปนกลมของขอมลทางผสสะ เชน สน าตาล กลม ความแขง ซงการมอยของมนนนขนอยกบ การรบร มนจ าเปนตองมอยในจตของเราหรอของใครคนใดคนหนงตลอดเวลา มนจงจะด ารงอยได เขาจงสรปไดวา การคดถงสงใดโดยไมเกยวของสมพนธกบจตนนเปนไปไมได เพราะฉะนนจงไมมวตถหรอสงภายนอกใดทมอยไดโดยทเราไมรบรมน

หลกการของเบอรคเลย “การมอยคอการถกรบร” สงทไมถกรบรกจะเปนสงทไมมอย ปญหากคอ สงตางๆ จะมอยหรอไมเมอไมมใครรบรมน ถาตามหลกของเบอรคเลยแลว สงนนกจะตองไมมอย แตตวของเราและจตใจของเราบอกวาสงตางๆ นนกมอย แสดงวามผรบรมนอยตลอดเวลาในขณะทเราไมไดรบรมน ซงตรงนเบอรคเลยไดใหพระเจาเปนผด ารงอยซงความมระเบยบในธรรมชาต และเปนหลกประกนความมอยของสงตางๆ โดยใหสงตางๆ นนอยในการรบรของพระเจาตลอดเวลา

การมอยของวตถจะขนอยกบการรบรของพระเจา ดงนน การรบร (Perception) ของมนษยกยงขนอยกบพระเจา ในแงทความคดมอยในจตของมนษยนนกเปนความคดของพระเจา สงทเรารบรมทมาจากพระเจา ไมใชจากสสาร (Matter or Substance) ส าหรบเบอรคเลย พระเจาเปนความจรงสงสด ทรงรและเขาใจทกสง การมอยของสงตางๆ นนขนอยกบการมอยของพระองค นอกจากพระเจาจะเปนผสราง จดระบบประสบการณแลว พระองคยงเปนสาเหตทท าใหเราเกด ภาพประทบ (Impression) เกยวกบสงตางๆ โดยท าใหเกดผสสะ (Sensation) นนเกดขนในตวเรา โดยในการรบรของเรานน จตของพระเจาจะประทบลงบนจตของมนษย สงทเราเหน ไดยน รสก เปนอ านาจของพระเจา ไมใชความคดทไดจากจนตนาการ มนจงเปนสงจรงแท และการเชอมโยงความคดหรอประสบการณของจตมนษย เขาดวยกนนน ไมไดมาจากเหตผล แตเปนสงท เปนประสบการณจากการบนดาลของพระเจา ส าหรบเบอรคเลย ประสบการณเปนทางทพระเจาจะสอสารกบมนษยไดโดยผานทางการรบร9

8 Gorge Berkeley, G.J.Warnock, (ed.,), The Principles of Human knowledge, (London:

Collins Clear-Type Press, 1969), p.66. 9 ลกษณวต ปาละรตน,“ญาณวทยาในพทธปรชญาเถรวาทเปนประสบการณนยมหรอไม”, หนา 17-

18.

๗๒

ดงทไดกลาวมา เบอรคเลยไดยกเลกวตถสาร (Material Substance) และใหจตสาร (Spiritual Substance) เปนทมาของประสาทสมผส และความคดของเราเพยงอยางเดยว ส าหรบเบอรคเลย วตถ (Matter) นนไมไดเปนสงทมอย เพราะเราไมสามารถรบรมนได ไมวาจะโดยประสาทสมผสหรอเขาใจมนดวยจตของเรา วตถจงไมไดเปนสาร (Substance) ทมอยไดดวยตวเอง แตเปนเพยงค าทใชเรยกกลมของความคดทเกยวของกน

จากปญหาทลอคไมสามารถจะน าจตและสสารมาสมพนธหรอเชอมโยงใหสอดคลองเปนระบบเดยวกนได เบอรคเลยไดแกปญหานโดยบอกวา สงทเปนจรงมอยอยางเดยวเทานน คอ จต ทกสงทกอยางมอยในจต ไมมสงใดมอยนอกเหนอไปจากจต ทรรศนะของเบอรคเลย จกรวาลไมไดประกอบขนจากวตถสาร แตประกอบขนจากจตสาร 2 รปแบบ คอ พระเจาและมนษย ดวยเหตทเบอรคเลย ถอวาความเปนจรงนนมแตจต และการรบรของจต โลกตามความคดของเขาจงมอยในฐานะทมนเปนความคดอยในจต และสงทมอยในโลกนกคอความคดเทานน

ประเดนของการแบงคณสมบตออกเปนคณสมบตปฐมภมและทตยภมนน เบอรคเลยเหนวาเปนการทกทกเอาเองวา มความแตกตางทแทจรงระหวางคณสมบตทงสอง กลาวคอ ลอคเชอวาหาก ส (Color) นนเปนเพยงความคดทมอยในจต ขนาด (Size) กควรจะตองเปนสงทมอยในวตถโดยอสระจากจต แตเบอรคเลยบอกวา แทจรงแลวคณสมบตของวตถไมวาจะเปนคณสมบตปฐมภมหรอทตยภมนนมนกคอความคดทอยทจตของผรบรทงหมด และเปนอตนยเหมอนๆ กนนอกจากนนแลว คณสมบตทงสองนกยงไมสามารถแยกจากกนไดทงในความคดและความเปนจรง เราจงไมควรจะตองแยกคณสมบตทตยภม เชน ส ซงเปนสงทมอยในตวผรบรออกจากคณสมบตปฐมภม เชน การกนท ความแขง ซงกเปนสงทมอยในตวเราอกเชนกน เบอรคเลยเหนวา คณสมบตปฐมภมทแยกออกจากคณสมบตทตยภม แมแตในความคด ในความคดของเบอรคเลย สงตาง ๆ นนเปนกลมของคณสมบตทถกรบร แอปเปลกคอ สงทกลม แขง สแดง หวาน มกลนหอม โดยคณสมบตทงหมดนเปนคณสมบต ในจตซงแอปเปลมอ านาจกอใหเกดขนในตวเราโดยผานทางประสาทสมผส การมอยของคณสมบตเหลาน จงเปนการทมนถกรบร และเพราะวาเราไมสามารถรบรหรอมประสบการณทางประสาทสมผสของสสาร (Matter) หรอสาร (Substance) ไดเราจงไมสามารถกลาวไดวามนมอย การทลอคกลาววาสารเปนสงจ าเปนตองมอยโดยเปนทอาศยของคณสมบตตางๆ แตมนเปนสงทไมอาจรไดนน เปนความคดทขดแยงในตวเอง เพราะถามนมอยเรากจะตองรมนได เมอเรารมนไมได มนกควรจะเปนสงทไมมอย การมอยของสารตามทรรศนะของลอคนนจงเปนการมอยทไมมความหมายและไมมความจ าเปนใดๆ ส าหรบเบอรคเลย สงทเปนจต (Spiritual being) หรอการคดเทานนทมอย ไมมอะไรทเปนจรงนอกจากตวจตและความคด การมอยของทกสงทกอยางนนไมไดจรงในตวเอง ความมอยของมนตองอาศยจต เบอรคเลยเนนการรบร (Perception) นนเปนการมแนวคด ในทฤษฎความรในรปแบบของประสบการณนยม แตปรชญาของเขา จดไดวาเปนประสบการณนยมทแตกตางจาก

๗๓

ประสบการณนยมอนทวาเปนจตนยม ซงเขาไดปฏเสธการมอยของสสาร แมวาตามทฤษฎของ เบอรคเลยความจรงจะมลกษณะโดยธรรมชาตคอจต และไมไดเกยวเนองตรงกนกบความคด ( Idea) กบสงทมอยจรง (Real thing) เมอการตรงกนระหวาง 2 สง คอวตถสารและจตสาร มความแตกตางกนอยางมากจงไมอาจเปนไปได

ส าหรบเบอรคเลยความจรงจงเปนสงทตดสนไดโดยใชการเปรยบลกษณะของจตนยมคอ ถอเอาวาความคดในจตของเราจะเปนจรงหากวามนเหมอนกบความคดของคนอนๆ แตเบอรคเลย กไมไดปฏเสธความจรงของโลกภายนอก เขาเพยงกลาวถงความจรงในแงของวตถนน เปนไปไมได แมวาคนสวนใหญจะเชอในการมอยของวตถเพราะเหนวาวตถทถกรบรนนดเหมอนจะเปนอสระ จากตวเรากตาม10

ค. เดวด ฮม (David Hume ค.ศ.1711-1766) เปนนกประสบการณนยม ทถอเชนเดยวกบลอค และ เบอรคเลย ทวา ความรของเราไดมาจากประสบการณ ฮมกลาวไววา ความรประกอบดวยค าซงจะมความหมายกเพยงแตเมอค าเหลานนนตอบสนองกนกบมโนคตหรอความคดหรอมโนภาพ มโนคต เช งเด ยว (Simple ideas) เปนส วนท คงเหลออยของภาพประทบใจ (Impression) ซงเปนวตถโดยตรงแหงการรบรของเราและเปนตนตอเพยงอนเดยวของความรเกยวกบเนอหาแหงขอเทจจรงทงหมด เพราะฉะนนประสบการณตรงเหลานจงเปนรากฐานของความร มโนคตทงหมดมาจากภาพประทบใจ มโนคตเชงเดยวเปนสงลอกแบบจากภาพประทบใจ มโนคตเชงซอน (Complex ideas) ถกจตสรางขนมาจากมโนคตเชงเดยว เพราะฉะนนมโนคตเชงซอนจงมาจากประสบการณ11

ค าวา รอยประทบ (Impressions) เดวด ฮม แสดงทศนะวา ไมไดหมายถงอาการทเกดขนในใจ เมอเรารบรบางสงบางอยางหรอความรสกทดทเรามกบสงบางสงหรอคนบางคน อยางทชอบพดกนวาประทบใจ ซงเปนความหมายทเรามกบสงบางสงหรอคนบางคน อยางทชอบพดกนวาประทบใจ ซงเปนความหมาย ทใชกนทวไปของค าน แตหมายถงสงทเรารบร และรอยประทบนแหละคอทมาของความหมายและความจรงทกอยาง ฮม ถอวาธรรมชาตพนฐานประการหนงของรอยประทบคอ มนสามารถมอยตางหากจากกนและไมขนแกกน การมอยของรอยประทบหนงไมจ าเปนตองอาศยการมอยหรอไมมอยของรอยประทบอน กลาวคอ มนไมจ าเปนตองมความสมพนธกนแตอยางใดเลย12

10 ลกษณวต ปาละรตน, “ญาณวทยาในพทธปรชญาเถรวาทเปนประสบการณนยมหรอไม”, หนา 19-

21. 11 สรยทธ ศรวรกล, “ปญหาของประสบการณนยมในการเขาใจประสบการณนยม”, วทยานพนธ

อกษรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๘), หนา ๘-๙. 12 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

๒๕๓๖), หนา ๑๕.

๗๔

Impression ความหมาย ความประทบ, รอยประทบ (David Hume, A Treatise of Human Nature, 1739) ไดแก การเปรยบเทยบของมโนภาพ และการอนมานเกยวกบขอเทจจรง เดวด ฮม อางวา ความรทงปวงตงอยบนการใหเหตผลสองรปการน และความสมพนธทส าคญทสดซงความเขาใจ เกยวพนดวยกคอความสมพนธของเหตกบผล (Cause-and-effect)

ฮม ใหเหตผลวา สนชานคอการรบร ทเกดจากจตหรอประสาทสมผสมอยสองรปการคอ ๑) ความประทบหรอรอยประทบ และ ๒)มโนภาพ,ความประทบ รวมถง ผสสาการคอเพทนาการ กมมภาวะและอารมณ ผสสาการเปนความประทบปฐมภมหรอตนก าเนด ขณะทกมภาวะหรออารมณเปนความประทบทตยภมหรอเชงไตรตรอง ฮม อางวา มโนภาพทงปวงลวนมแหลงก าเนดจาก ความประทบทงสน และมโนภาพทตยภมอาจเกดจากมโนภาพปฐมภมคอจนตภาพเกยวกบ ความประทบทรบความรสก ความแตกตางระหวางความประทบกบมโนภาพกคอวา ความประทบเปนสญชานท “แขงแรงกวา” หรอ “มชวตชวามากกวา” สวนมโนภาพเปนสนชานท “ออนแอกวา” หรอ “มชวตชวานอยกวา” เทานน13

มโนภาพ คอ สงทเปนหลกประกนความหมายของค าหรอวล และมโนภาพทกมโนภาพ ตองยอนกลบไปหาประสบการณไดเสมอ14

มโนภาพเชงเดยว ฮม มความเหนวา มโนภาพเชงเดยวทงหมดนนกเปนเพยงส าเนามาจากรอยประทบเพยงอยางเดยว มโนภาพเชงซอน ฮม เหนวา มโนภาพเชงผสมนนเปนการรวบรวม มโนภาพเชงเดยว ดงนน ค าใดค าหนงนนจะมความหมายกตอเมอมรอยประทบหรอการรวบรวมรอยประทบทเคยเกดขนจากสงเหลานน15

ค าวา ความคด (Ideas) ปญหาเรองสาเหตของความคด ถาเรายอมรบวามจตและคณสมบตเดนของมนคอการคด เราจะอธบายไดหรอไมวาความคดเกดขนไดอยางไร มอะไรเปนสาเหต เปนไปไดหรอไมวาสสารและคณสมบตของสสารจะเปนสาเหตของความคดและความรสกทงหมดของเรา ฮมคดวา เปนไปไมไดถาเรากลาววาสงทเคลอนทเปนวงกลมจะกอใหเกดการเคลอนทเปนวงกลม เราเขาใจค ากลาวนได แตถากลาววามนจะกอใหเกดการเคลอนทในลกษณะนนรวมกบความรสกและความคดทางศลธรรม16

13 เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, (กรงเทพมหานคร: โสภณการพมพ,

๒๕๕๗), หนา ๔๓๐. 14 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, หนา ๒๖. 15 พสฎฐ โคตรสโพธและฮนส ฌอรฌส เดอครอป, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, (เชยงใหม: คณะมนษย

ศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545), หนา 140. 16 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, หนา ๗๕.

๗๕

ดงนน จงตองมาคนหาความหมายของความคด (Ideas) วามความหมายไปในทศทางใดบางความคด (Idea) ทศนะของฮมคอ “ภาพท เลอนราง”หรอการคดลอกความจ าเกยวกบ “รอยประทบ” จากประสาทสมผส17

ค าวา จนตนาการ (Imagination) เดวด ฮม แยกจนตนาการออกเปน ๒ ประเภท คอ จนตนาการถาวรทเปนหลกสากล และมนษยขดขนไมได เชน การอนมานจากสาเหตไปหาผลหรอจากผลมาสาเหตจนตนาการประเภทนเปนพนฐานของความคดและการกระท าทงมวลของมนษยเปนจนตนาการทมประโยชนจ าเปนตอการด ารงชวตของมนษย ถามนษยขาดมน มนษยจะตองเดนไปสความหายนะ

ประเภทท ๑ จนตนาการทไมใชหลกสากล มนษยสามารถหลกเลยงไดฝนไดและเปนจนตนาการทไมมความจ าเปนหรอประโยชนตอการด ารงชวต จนตนาการประเภทนจะเกดขนในใจของคนทมจตใจออนแอเทานนและเปนสงทตรงขามกบจนตนาการประเภทแรก18 ความหมายของจนตนาการ (Imagination) คอกระบวนการทางจตประกอบดวย

๑. การฟนจนตภาพขนมาจากการรบรทมอยกอน (จนตนาการเชงการผลตซ า) ๒. การรวบเอาจนตภาพพนฐาน เหลานมาประกอบเปนเอกภาพใหม (จนตนาการเชง

สรางสรรคหรอเชงกอ) ประเภทท ๒ จนตนาการเชงสรางสรรค ม ๒ ประเภท คอ ๑. ความเพอฝนซงเปนไปเองและควบคมไมได ๒. จนตนาการเชงสรางสรรคแสดงตวอยางในวทยาศาสตรตอการประดษฐและปรชญา

ซงควบคมโดยแผนหรอวตถประสงคทก าหนดไวแลว19 ค าวา สนชานคอการรบร (Perception) คอ การตระหนกเกยวกบกระบวนการคด

โดยเฉพาะการตระหนกอยางชดเจนเกยวกบวตถภายนอกผานการใชประสาทสมผส เนองจากสรรพสงไมไดเปนอยางทเรามองเหนกนจรงๆ เสมอไป มเหตผลเพยงพอทจะประหลาดใจเกยวกบความเชอถอ ไดทางญาณวทยาของการรบรจากประสาทสมผสทฤษฎสนชานใหการตอบสนองอยางหลากหลาย เปนการทาทายของความกงขาตอสจนยมโดยตรง มกถกตอบโดยสจนยมตวแทน ปรากฏการณนยมหรอจตนยม20 ฮมกลาววา “การรบรทงหมดของจตมอย 2 ประการ กลาวคอ ภาพประทบใจกบมโนคตซงแตกตางจากกนและกนเพยงแตในระดบทแตกตางกนของแรงบงคบและความมชวตชวา มโนคตของเราออกแบบมาจากภาพประทบใจของเราและเปนตวแทนภาพประทบใจของ

17 เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, หนา ๔๓๐. 18 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, หนา ๖๗. 19 เจษฎา ทองรงโรจน, พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา, หนา ๔๓๔. 20 เรองเดยวกน, หนา ๕๗๐.

๗๖

เราในทกๆ สวนเพราะเหตนความเหนหรอความเชออาจไดรบการนยามอยางถกตองทสดวาเป นมโนคตทมชวตชวาทเกยวของหรอสมพนธกบภาพประทบใจในขณะปจจบน21

ฮมไดใหบทสรปทแตกตางไปวา จากพนฐานของประสบการณจากประสาทสมผสของเรานน เรามเหตผลทจะสงสยเกยวกบขอสรปและความรตาง ๆ ของเราเพราะจรง ๆ แลวไมมสงใดทเราสามารถรไดอยางถกตองแนนอนโดยไมอาจสงสยไดแมแตการมอยของวตถ เราจงไมอาจกลาวไดวา เรามความรทถกตองแนนอน ทเราเชอกนวามสงตางๆ ในโลกนน แทจรงแลวมนเปนเพยงจนตนาการของเราเทานน แตถงแมเราจะไมสามารถพสจนการมอยของสงตาง ๆ ในโลกไดวาจรงตามหลกเหตผล (Logically true) กไมไดหมายความวาเราไมรอะไรเลย ฮมยอมรบวา แมประสบการณจะ ไมเคยใหความแนนอนแกเรา เรากจ าตองเชออะไรบางอยางโดยหลกแลว เราสามารถมความรได แตเปนเพยงความรในลกษณะของความนาจะเปนเทาน น จากจดเรมจดเดยวกนกบ ลอคและ เบอรคเลย ฮมไดน าประสบการณนยมไปสวมตนยม

ฮมไดสบสวนกระบวนการของความคดในจตและพบวา ความคดของมนษยนนเปนสงท ไมมขอบเขต แตสงทจตสามารถรไดนนมขอบเขตจ ากด คอรไดเฉพาะสงทจตไดรบเข ามาโดยทางประสาทสมผสและประสบการณ ซงเรยกวา การรบร หรอการประจกษ (Perception) ซงเปนไปไดใน 2 รปแบบคอ ภาพประทบและความคด โดยภาพประทบนนเปนประสาทสมผสทเรามในขณะทวตถอนเปนสงเรานนปรากฏอยตอหนาเปนการรบรโดยตรง เมอการรบรนนลวงเลยไปเปนอดต แตเรายงมความจ าเกยวกบการรบรนนเหลออยแตคลมเครอเลอนรางกวาภาพประทบ เราเรยกวาความคด ภาพประทบจงตางกบความคดตรงทมพลงความชดเจนมชวตชวามากกวาและเปนประสบการณตรง

ส าหรบฮม สงทเรารไดทงหมดกคอภาพประทบ (Impression) และความคด (Idea) โดยการรบรเบองตนทสดของเรากคอ การมภาพประทบ เชน ไดเหน ไดยน มความตองการ ความปรารถนา เกลยด โกรธ ขณะทเรามภาพประทบเหลาน สงทเรารบรมนชดเจนมชวตชวา ตอเมอเรามาพนจพจารณาเกยวกบภาพประทบตางๆ เหลานน ความชดเจนมชวตชวาของมนจะนอยลง การรบรในลกษณะหลงนจงตางจากการรบรในลกษณะแรกทระดบของพลงและความชดเจนเทานน เราไมสามารถจะมความคดเกยวกบสงใดไดโดยไมมภาพประทบเกยวกบสงนนมากอน เพราะความคดนนเปนการลอกเลยนแบบ (Copy) ของภาพประทบและเนองจากความคดตองขนอยกบภาพประทบ มนจงจดเปนความรโดยออม ตามความคดของฮม การคนพบเกยวกบภาพประทบและความคดวาเปนทมาของความรนนเปนการชใหเหนวา ความรท งหลายของเรานนมาจากประสบการณ ฮมไมไดปฏ เสธการมอยของโลกภายนอก แตเขาตองการสบสวนดวาท าไมเราถงคดและเชอเชนนน ฮมพยายามมองหาวาความคด (Idea) ในเรองการมอยของโลกภายนอกของเรานมาจากภาพประทบ

21 David Hume, C.W.Hendel, (ed.,), A treatise of human nature, (New York: Charles

Scribner & Sons, 1955), p.97-98.

๗๗

(Impression) ใด แตกไมพบวามการรบรโดยตรงทางประสาทสมผสใดทจะแสดงใหเหนถงการมอยของวตถ ซงเปนการแสดงใหเหนวาความเชอในเรองนไมสามารถพสจนไดดวยเหตผล22

ในทศนะของฮม ประสาทสมผสไมไดบอกเราวาสงตางๆ นนมอยอยางตอเนองโดยอสระจากตวเราในขณะเมอวตถนนไมไดปรากฏตอประสาทสมผสของเรา จตของเราไมสามารถกาวไปไดไกลกวาภาพประทบและความคดของเราเอง23 ฮมจงปฏเสธความคดเรองพระเจาดวยเหนวาเปนสงทอยนอกเหนอประสบการณ ฮมเนนความส าคญในความรทไดจากประสบการณอนเปนวธการ แบบประจกษ (Empirical method) ส าหรบเขาสงทจะนบวาเปนความรไดนนจะตองมาจากประสบการณ แตความรทไดจากประสบการณอนไดแกความรเกยวกบขอเทจจรงนนกเปนความรทอยในระดบของความนาจะเปน (Probability) ยงไมถงกบแนนอน (Certain) เพราะสงท เรารและ มประสบการณนนเปนสงทเปนปจจบนและอดตเทานน เราไมสามารถจะมประสบการณตอเหตการณในอนาคตได จากประสบการณทผานมาเราสงเกตเหนดวงอาทตยขนทกเชา เรากมกจะสรปวา ดวงอาทตยจะขนเชาพรงนดวย แตการทดวงอาทตยขนทกวนตลอดมานนไมไดพสจนวามนจะตองขนในวนพรงนดวย ประสบการณใหแตความจรงทผานมาแลวในอดต แตมนไมไดใหความจรงในอนาคต ส าหรบฮมแลวเราไมสามารถพดไดอยางแนนอนวาอนาคตจะตองเปนไปอยางท เปนมาในอดต เราไดแตเชอวามนนาจะเปน เราไมสามารถพสจนความเชอนวาจรงไดดวยประสบการณ แตเราคดเชนนเพราะความเคยชน ขอสรป เชนนจงมแตความนาจะเปน ไมสามารถจะสรปไดในส งทอยนอกเหนอจากการรบรของเรา ความรทมเกยวกบโลกภายนอกจงเปนเพยงความรในระดบความเปนไปไดหรอความนาจะเปน24

ฮมเองไมไดปฏเสธความเชอเกยวกบการมอยของวตถ ความเปนสาเหตและตวตน (Personal Identity) เขายอมรบวาความเชอเหลาน เปนประโยชนและยากจะหลกเลยง แตเขาตองการชใหเหนวา เราถกครอบง าโดยความรสกและความเชอตามธรรมชาต ทจรงแลวเราควรสงสยในขอสรปทไดจากการใชเหตผลและประสบการณ เพราะสงทไดนนไมใชความแนนอน มนเปนเพยงความนาจะเปนไปได ความเชอเหลานไมไดอยบนพนฐานประสบการณทางประสาทสมผส ไมไดมความเปนภายนอกเปนทมา ซงกหมายความวา เรามหลกฐานไมเพยงพอทจะสนบสนนสงทเราร เกยวกบโลกน เพราะฉะนน หากเราจะประเมนคาของความรเหลานมนจงเปนแคเพยงความรในระดบของความนาจะเปน ฮมไดแสดงใหเหนขอบกพรองของประสบการณบรสทธทไมสามารถใหค าอธบายเกยวกบความรไดอยางสมบรณ โดยชใหเหนวาค าอธบายเกยวกบความเปนจรง (Reality) ของเรานนไมไดเปนสงทเหนไดชดแจงและมหลกฐานโดยตรงจากประสบการณทางประสาทสมผส

22 ลกษณวต ปาละรตน, “ญาณวทยาในพทธปรชญาเถรวาทเปนประสบการณนยมหรอไม ?”, หนา 23-24.

23 David Hume, C.W.Hendel, (ed.,), A Treatise of Human Nature, page 21. 24 เรองเดยวกน, หนา 25-26.

๗๘

ฮมได แสดงให เห นวาความร เช งประสบการณ ความร เช งประจกษ (Empirical knowledge) นนมสถานะทแตกตางไปจากความรอน เชนความรทางคณตศาสตร ดวยเหตทมนไมไดตงอยบนรากฐานอนมนคงทจะสามารถพสจนหรอแสดงใหเหนไดวาจรงตามหลกเหตผล ในขณะทลอคและเบอรคเลย เหนวา ความคดทงหลายนนมาจากประสบการณและถอตามความเชอสามญส านกวา ประสบการณนนสามารถใหความรทถกตองแนนอนไดในหลายเรอง ฮมกลบเหนวาหากเราถอตามหลกของประสบการณนยมทวาความคดทงปวงมาจากประสบการณแลวเราจะตองยอมรบถง ความจ ากดของความรของมนษยวา เราไมอาจยนยนในความถกตองแนนอนของความรทมพนฐานอยบนประสบการณได เนองจากประสบการณนนมขอบเขตจ ากด มหลายสงหลายอยางอยนอกประสบการณ เปนเรองทประสบการณเขาไมถงและเปนสงทเราไมอาจรบรได25

ประสบการณในทศนะของ เดวด ฮมม ๒ ชนด หรอ ๒ ขนตอน คอ รอยประทบ กบ มโนภาพ ทฤษฎน เรยกวา การรบรขอมลทางผสสะ(Sense-datum)26 และเขาไดแบงการรบรออกเปน ๒ ขน การรบรแรกสด ซงเกดขนเมอเรารสกหรอมประสบการณทางประสาทสมผสเขาเรยกวา “รอยประทบ” สวนการรบรครงตอมาเมอเราคดถงสงทเคยรบรดวยประสาทสมผสหรอเมอเราไดกลาวอางเหตผลนน เรยกวา “มโนภาพ” แตทงรอยประทบเปนตวแทนสงทอยภายนอกจตสวนมโนภาพแทนสงทอยภายในจตเทานน27 รอยประทบกบมโนภาพ แยกออกเปนขนยอยๆ เรมจากรอยประทบกอน การรบรขนนแยกออกเปน ๒ ชนด คอ

๑.รอยประทบทเกดจากผสสะ (Impression of Sensation) รอยประทบชนดนเปนตน ก าเนดดงเดมของการรบรทกชนด เปนการรบรสงภายนอกดวยประสาทสมผสทงหา ไดแก

ความรสกรอน หนาว อม หว สบาย เจบเปนตน ๒.รอยประทบทเกดจากมโนภาพ (Impression of reflection) ขอมลเบองตนของจตคอ

รอยประทบชนดแรกทเกดจากผสสะ และธรรมชาตของการรบรชนดนเกดขนแลวกสนสดแตไมไดหมายความวามนหายไปจากใจของเราอยางสนเชง มนยงทงรองรอยไวใหเราลอกเลยนแบบ สงท ถกจ าลองขนตามแบบนกคอมโนภาพ28

ง. สรปประสบการณนยม ประสบการณนยมทผวจยไดท าการศกษา เรยกไดวาเปนกลมประสบการณนยมรนแรก

ทเรมตนโดย จอหน ลอค ซงเปนรปแบบของหลกประสบการณนยม บอเกดเพยงเพราะตองการ

25 ลกษณวต ปาละรตน, “ญาณวทยาในพทธปรชญาเถรวาทเปนประสบการณนยมหรอไม?”,

หนา 27-28. 26 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

๒๕๓๖), หนา ๒๖. 27 เรองเดยวกน, หนา ๒๗. 28 สมฤด วศวเวทย, ทฤษฎความรของฮวม, หนา ๒๙.

๗๙

คดคานกลมเหตผลนยมทมเรเน เดการต เปนผใหความคด เพราะฉนคด ฉนจงมอย ประสบการณนยมตองการตอบค าถามความมอยนนมาดวยสาเหตทมมาจาก สงใด ในทนจอหน ลอคไดใชประสาทสมผสเขามาเพอท าใหประสบการณเกดขนเมอใชประสาทสมผส จนน าไปสความคด เหนไดวา ปรชญาของจอหน ลอคเปนพนฐานทางความคดทโตตอบ กลมเหตผลนยม เปนการเรมตนของกลมประสบการณนยมจากนนม จอรจ เบอรคเลย ซงเปนนกบวชทางศาสนา สามารถน าประสบการณนยมให เขามาสศาสนาโดยการอธบายประสบการณผานวธคดใหมองเปนจตนยมซงฉกค าวาประสบการณนยมทจอหน ลอคไดใหความหมายไว ประสบการณนยมของจอรจ เบอรคเลย กลายเปนการรบรทมาจากพระเจา ประสบการณของพระเจาเทานนทท าใหเราไดสมผส ไมมการรบรใด เกดขนถาไมไดเกดมาจากพระเจา จอรจ เบอรกเลยไดอธบายเปนประสบการณทางการศาสนา โดยใชประสาทสมผสทพเศษเพอตดตอกบพระเจา เมอมาถงเดวด ฮม ประสบการณนยมของฮมนบไดวาเขมแขงและรอนแรง ตอบโตทงเหตผลนยมของเดการต และตอบโตประสบการณน ยมทงของจอหน ลอค และจอรจ เบอรคเลย โดยฮมไดใหค านยาม โดยอธบายถงประสบการณตางๆ เกดขนไดจากประสาทสมผส จนเกดเปนความคดแตฮมไดตงค าถามถงความสงสยวาเมอมประสบการณตอสงนนถาสงนนเปนอดตเราจะสามารถน าสงทเปนอดตมาตอบอนาคตไดอยางไรในเมอเรากไมสามารถทจะทราบไดวาวนพรงนจะเกดสงทเหมอนกบเมอวาน ตรงกบประสบการณทเราไดเคยเจอมาเปนความจรงทเชอถอไดจรงหรอไมนบไดวาเดวด ฮม ปฏเสธประสบการณ ในอนาคตแตเขาไมไดปฏเสธประสบการณจากอดต นบไดวาเราไมมชดความรเพยงพอทจะท าใหเกดความรใหมโดยทเราไมมนใจวาชดความรใหมจะยงใชไดตอไปในอนาคตหรอไม จงไมนาแปลกใจทเดวด ฮม ไดเรมลทธวมตนยมเกดขน เพยงเพราะความสงสยในทกสงทเปนอยอยางลกซง ท าใหเขามองทกสงดวยความสงสย และหาชดค าตอบทจะเปนค าตอบ แตสงทเขาคนพบนนคอ ไมมชดค าตอบใดทเปนเรองจรง เปนความจรงทจะอยไดตลอดไป ทกสงอาจเกนการรบรและทกสงไมอาจทจะรบรไดดวยประสบการณ

๓.๑.๒ ทฤษฎเพทนาการนยมของเดวด ฮม ทฤษฎเพทนาการนยม เปนคตนยมทตอเนองมาจากประสบการณนยม การทเดวด ฮมได

ท าการรอระบบ ความร ซงเกดขนไดอยางไร มาอธบายประสบการณนยมในแบบของเขา เรมจากการทเขาไดใชความสงสย คอ วมตนยม (Sceptics)29 ความสงสยของเขาได ท าใหเกดการคว ามตปรชญาในแงมมตาง ๆ และเดวด ฮมกไดน าเสนอความคดในรปแบบใหม เหตผลของฮม น าไปสการสงสยอยางมากแตเขากไมไดทอถอย เขาอางวาเหตผลมไดชวยใหเรามความรทแนนอนไดเลยเขาไดส ารวจวาเหตการณตาง ๆ ไดเกดขน หลงจากเหตการณหนง แตเราไมอาจมขอสรปทสมเหตสมผลในการเชอมโยงระหวางเหตและผลได ซงเราไมอาจมความแนใจวา อนาคตจะเปนไปเชนเดยวกบอดต เรา

29 สมคร บราวาส, วชาปรชญา, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสยาม, พมพครงท 4, 2544), หนา 293.

๘๐

อาจจะมไดแตเพยงการคาดหวงวาจะเปนเชนนนเทานน ฮมกลาววา มนษยทกคนจะเชอโดยธรรมชาตและโดยปราศจากความคดวาสารตถะใด ๆ ทเขามองนน ด ารงอยและเปนอสระจากเขา ไมวาจะเปนประสาทสมผสหรอการใหเหตผลเกยวกบภาพประทบกไมไดเปนขอพสจนใหเหนผลความสมพนธน ฮมคดวาเปนสงทดทมเหตผลไมอาจท าใหเกดความเชอโดยธรรมชาตของมนษย และกเปนการโชคดอกเชนกนทนกปรชญามไดจรงจงกบปรชญาของตนเองเทาใดนก เมอเก ดขอสรปเชนนน ฮมโตแยงวาความแนนอนของเหตผลทนกปรชญาแสวงหาเปนสงทไมอาจมไดและเขากลาววา ท ง ๆ ทมนษยแสวงหาความรท ม เหตผลแตส งท เปนท พ งส าหรบเราท งหลายกม เพยงนสย ขนบธรรมเนยม ประเพณ เทานน30

ก. ความหมายของเพทนาการนยม เพทนาการหรอผสสาการ (Sensation) คอ ประสบการณทรบรทางประสาทสมผส

(การเหน การรรส การไดกลน การไดยน การสมผส) หรอความรสกทแสดงอยางชดแจงถงความตระหนกเกยวกบโลกภายนอก โดยปรกตนกประสบการณนยมถอวา ผสสาการหรอเพทนาการ เปนพนฐานเพอความรหลงประสบการณของเราเกยวกบโลก31 ฮมกลาวไวใน “Human Nature” ของเขาวา ความรทกอยางเกดมากจากความตรงตรา ( impression) และความคด ความคดคอ การถายแบบท เลอนรางของความตรงตราหรอจนตภาพ (image) ความตรงตรา คอ สญชาน (perception) ทตนตว ความตรงตราแบงเปน 2 ชนดคอ ความตรงตราทเกดจากเพทนาการหรอการรบรสงภายนอก กบความตรงตราทเกดจากมโนภาพ หรอการรบรภายในจต ฮมกลาววา การรบรทงปวงของจตมนษยแบงออกเปน 2 ชนดตางกน คอความตรงตราและความคด ความแตกตางของสองสงนอยทระดบของความแรงและความตนตว การรบรทเขาไปกระทบจตอยางแรงมากเรยกวาความตรงตรา ซงหมายถงเพทนาการ (sensation) กเลส (passion) และอารมณ (emotion) ของเรา ค าวาความคด หมายถงจนตภาพหรอการถายแบบสงเหลานน ทปรากฏอยางเลอนรางในการคดและ การหาเหตผล32

ฮมกลาววา เมอปราศจากความตรงตรา (impression) ไมสามารถมความคด (idea) ได

เพราะถาความคด (idea) เปนเพยงการลอกแบบความตรงตรา (impression) มนจะมผลตามทกลาวมาแลว เพราะทกความคด (idea) ตองมความตรงตรา (impression) ทเกดขนกอน อยางไรกดไมใชทกความคด (idea) สะทอนภาพความตรงตรา (impression) ทเกยวของ เพราะเราไมเคยเหนมาบนหรอภเขาทอง ฮมอธบายความคด (idea) เชนนในฐานะเปนผลผลตของจตใจท ความสามารถของการ

30 จเลยน เอกซลย และคณะ, จฑาทพย อมะวชน แปล, พมพครงท ๔, ววฒนาการแหงความคด ภาคมนษยและโลก, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2544), หนา 82.

31 เรองเดยวกน, หนา ๘๑๙. 32 อมร โสภณวเชษฐวงศ, ปรชญาเบองตน, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพประสานมตร, 2520),

หนา 63.

๘๑

ท าใหเลวลงการเปลยนแบบใหแตกตางไปท าใหวตถเลกลงทใหแกเราโดยความรสกและประสบการณ เมอเราคดถงมาบน จนตนาการของเราเชอมสองความคดคอ ปกและมา ซงเรมแรกเราไดมาโดยความตรงตรา (impression) ผานทางความรสกของเรา ถาเรามความสงสยบางอยางวาค าทางปรชญาถกใชโดยปราศจากความหมายหรอความคด (idea) ฮมกลาววา เราตองการ แตไดขอมลจากสงทความ ตรงตรา (impression) เปนซงความคด (idea) เกยวกบพระเจาขนตรงตอการทดลองและสรปวาเกดขนจากการสะทอนภาพการปฏบตงานของจตใจเราเอง “เพมขนาดโดยไมมขดจ ากด” (argument without limit) ในคณสมบตของความดและความสามารถในการตดสนใจทดทเรามประสบการณ ในหมมนษย แตถาความคด (idea) ของเราท งหมดเปนไปจากความตรงตรา (impression) เราสามารถอธบายสงท เราเรยกวา การคด (Thinking) ไดโดยวธใด หรอแบบซงความคด (idea) รวมกลมตนเองในจตใจของเราโดยวธใด33

ข. นยามทฤษฎเพทนาการนยม ฮมกลาววา จตมนษยสมผสโลกภายนอกไดโดยอาการ 2 อยาง คอ โดยความตรงตราและ

การมมโนภาพ เขาวาผลตางระหวางอาการทงสองนอยท ความมชวตจตใจ และแรงกระทบ ซงความตรงตราและมโนภาพมตอจตใจ และท าทางไปสความรสกนกคดของเรา ความตรงตราคอสงทซงกระทบจตดวยความรนแรง และหมายรวมไปถงอารมณและความใครตาง ๆ ดงทปรากฏขนในจตใจระยะแรก ๆ ของการกระทบดวย34

เพทนาการไมไดเกดขนจากสสารไมมพลงหรออ านาจทเปนเหตสรางผล เพราะพลงหรออ านาจนนเรารบรไมได ไฟทลกไหมท าใหรสกรอนดวยเพทนาการทางกาย เมอเหนไฟลกไหมเราจะมความรสกวาไฟรอนอยเสมอโดยไมผนแปร เหตคอสงทมมากอนอยางไมผนแปรและผลคอสงทตดตามมาอยางไมผนแปร ไมมความเกยวเนองกนระหวางเหตและผล เราจงไมสามารถหาเหตผล วาสสารเปนเหตแหงเพทนาการ35

เราไมมความตรงตราเกยวกบสสาร สสารจงไมมอยสงทเรยกวาสสารคอเพทนาการชดหนง สสารทตางกนคอเพทนาการทแตกตางกนนแสดงวาฮมปฏเสธความมอยของสสารไมมจตวญญาณหรออตตาสงทเรยกวาจตคอความคด ความรสก และเจตนา ไมมอตตาทถาวรเพราะเราไมมความตรงตามเกยวกบอตตาทถาวรนน เมอเราพยายามคนหาสงทเรยกวาวญญาณ เราจะพบการรบรความรอนหรอความเยนและความคดเรองความสขและความทกข เรารบรเฉพาะความคด ฉะนนวญญาณหรออตตาทถาวรจงไมม36 ไมมพระผเปนเจา ไมมขอพสจนทสมเหตสมผลเรองความมอย

33 สมนก ชวเชยร, โสกราตสถงซารตรประวตศาสตรของปรชญา, (กรงเทพมหานคร: บรษท บพธการ

พมพ จ ากด, 2558), หนา 383. 34 สมคร บราวาส, วชาปรชญา, หนา 269. 35 ผศ.อมร โสภณวเชษฐวงศ, ปรชญาเบองตน, หนา 64. 36 เรองเดยวกน, หนา 65.

๘๒

ของพระผเปนเจา เราไมมความตรงตราเกยวกบพระผเปนเจา เราไมเหนพระผเปนเจา ทงไมสามารถหาเหตผลเรองความมอยของพระเจา เราเชอวาพระผเปนเจามอยเพอสนองความตองการของเราเทานน ความคดเรองพระผเปนเจานนคนสรางขน ฮมปฏเสธความมอยของสสาร วญญาณและพระผเปนเจา ปฏเสธสงทมอยจรงทางอภปรชญาปฏเสธความจรงสากลเขายอมรบเพยงความจรงเปนอยางๆ และไมแนนอนซงไดจากประสบการณและถอวาเราไมสามารถกาวเลยเพทนาการไปสความแทจรงภายนอกเพทนาการไดเราอยในวงกลมแหงเพทนาการ เราสามารถหาเหตผลเรองเพทนาการอนาคตจากเพทนาการอดตและปจจบน37

ฮมกลาววา ไมมสงใดดเหมอนมากกวาความคดของมนษย แมรางกายของเราถกขงอยในโลกหนง จตใจของเราสามารถเดนทางไดทนทไปสพนทกวางไกลทสดของจกรวาล และมนดเหมอนวาจตใจไมถกผกมดโดยขอจ ากดของธรรมชาตหรอความเปนจรงเพราะโดยปราศจากความยากล าบากจนตนาการสามารถสงเกตปรากฏการณทไมเปนธรรมชาตและแปลกมากทสดเชน มาบน ภเขาทองค า แตแมจตใจดเหมอนมความอสระทกวางขวางน ฮมกลาววามนถกขงอยางเปนจรงอยภายในขดจ ากดทแคบมาก ฮมเรยกวตถเหลานนวาวธสงเกตสงตางๆ โดยเฉพาะดวยสญชาน (perceptions) วธสงเกตสงตางๆ ดวยความรสกของจตใจท าไดสองแบบฮมแสดงความแตกตางระหวางผลทประสบการณมตอบคคล (impression) และความคด (idea)38

ฮมถอวา ความรทเกดจากความตรงตราและความคด มความแตกตางกนอย ไมเกยวของสมพนธกนแตจะเกยวของสมพนธกนไดในสวนการสงสรรคของความคดซงมอย 4 กฎคอ กฎแหงความเหมอน กฎแหงความใกลชดทางกาล กฎแหงความใกลชดทางอวกาศ และกฎแหงเหตและผล39 ฮมยกตวอยางวา แตละครงทลกหนสขาวกระทบลกหนสแดง ลกหนสแดงจะสนสะเทอน และฮมกลาวเกยวกบปรากฏการณนตอไปวา การสนของหนลกขาวเปนสาเหตของความเคลอนไหวของหนลกแดง แตใครเลาจะสามารถประกนไดวาปรากฏการณนมสาเหตทจะตองเปนไปเชนน เปนภาวะวสยและไมใชเปนเพยงแตภาพลวงตาทคนใดคนหนงมโดยเฉพาะตว ใครเลาจะรบประกนไดวาการเคลอนไหวของหนลกขาวจะสนสะเทอนหนลกแดงอกในวนรงขนและจะเปนตนเหตของการเคลอนไหวของหนลกแดงอก40 ฮมไดปฏเสธสสารหรอจตทจะกอใหเกดผสสะและมโนคตแตยนยนวา จตหรอวญญาณ (soul) ดงกลาวมใชอะไรเลย หากเปนล าดบมโนคตความคดเทานนเอง เรยกชอ กลมสญชานการรบร (a bundle of perceptions) มนษยเรามใชประกอบดวยจตหรอวญญาณ ซงกอใหเกดประสบการณ

37 อางแลว. 38 สมนก ชวเชยร, โสกราตสถงซารตรประวตศาสตรของปรชญา, (กรงเทพมหานคร: บรษท บพธการ

พมพ จ ากด, 2558), หนา 382. 39 เรองเดยวกน, หนา 114. 40 จอรจ โปลแซร, แปลโดย กลมเพอนพองยโรป, รากฐานปรชญาวตถนยม , พมพครงท ๒,

(กรงเทพมหานคร: เจรญวทยการพมพ, 2525), หนา 262.

๘๓

แตประกอบดวยล าดบการกระท าทางจตเพยงอยางเดยวกฎทเชอมโยง สญชานการรบรเขาดวยกน มดงน คอ

1. หลกความเหมอนกน เชน เมอเหนภาพๆ หนง ภาพนกระตนใหเราคดถงก าเนดของภาพหรอตนแบบของภาพ

2. หลกการประชด เชน เมอกลาวถงหองๆ หนงในตกหลงหนง กกระตนใหเราคดถงหองอน ๆ ในตกหลงเดยวกนดวย

3. หลกสาเหตผล เชน เมอเราคดถงบาดแผล เรากคดถงผลลพธ คอความเจบปวดดวย ฮมไดกลาวถงองคประกอบแหงความเขาใจของมนษยเราไว 2 ขอ ดงน

๑) ความสมพนธกนระหวางมโนคต เกยวของกบประโยคคณตศาสตร เชน 3×5=15 จรงและแนนอนตายตว ไมวาสงตางๆ ท 3×5=15 หมายถงนน จะมอยในธรรมชาตหรอไมกตาม

๒) ความสมพนธกนระหวางขอเทจจรงตางๆ ซงไมสามารถไดรบการพสจนดวยการใหเหตผลแตตองใชการสรปเอา ดวยพนฐานของประสบการณทไดจากสมผสกอนๆ เราอาจคดไดวาโลกของเราอาจถงกาลสนสดลงในวนน และดวงอาทตยกจะไมขนมาสองแสงในวนพรงนกได41

๓.๑.๓ สรปแนวคดทางเพทนาการนยม สรปไดวา มโนภาพหรอความคด ( Ideas) มลกษณะอยางไรและเกดขนไดอยางไร

ฮมไดแยกตอบปญหาเขากลาววา การเกดขนของมโนภาพนนม 2 ระยะคอระยะแรกเปนระยะทเรยกวา ผสสะ มนษยเราสามารถไดรบมาโดยทางประสบการณโดยเฉพาะซงมความชดเจนและกระจางดวยระยะนเรยกไดวาเปนความตรงตราหรอรอยพมพใจ (Impression) ระยะทสองคอ เมอเหตการณทางประสาทสมผสผานไป อายตนะภายนอกไมมากระทบอายตนะภายในเพอใหเกดรสกทางผสสะขนโดยตรงขณะนนภาพทเลอนรางยงปรากฏใหเรารบรอยแตการรนนไมชดเจน แจมแจง (the less lively perception) เหมอนขณะทเรามการสมผสเกดขน ภาพแหงความตรงตราทปรากฏเลอนรางแกเราน ฮมเรยกวา มโนภาพหรอความคด (Ideas)42

ฮมปฏเสธความแทจรงทางอภปรชญาทง 3 ประการ สสาร จตและพระผ เปนเจา อภปรชญาของเขาจงเรยกวา ปฏเสธนยม และญาณวทยาของเขาเรยกวา วมตนยม เพราะไมสามารถใชความรพสจนความมอยของความแทจรงได ทฤษฎประจกษนยมของลอค กบทฤษฎเพทนาการนยมของฮมมลกษณะเหมอนกนทางญาณวทยา คอในเรองก าเนดของความร แตพสจนความแทจรงทางอภปรชญาไดตางกน คอทฤษฎประจกษนยมพสจนไดวา ความแทจรงทางอภปรชญามอย แตทฤษฎ

41 วนด ศรสวสด , อภปรชญา , (เชยงใหม : ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 25510), หนา ๓๓. 42 เดอน ค าด, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, (กรงเทพมหานคร: ห.จ.ก.ทพยอกษร, 2526), หนา 80.

๘๔

เพทนาการนยมพสจนไดวาไมมอย43 ฮมปฏเสธการมอยจรงสงสดหรอสาร ยนยนการมอยของประสบการณเกยวกบสมผสเพยงอยางเดยว เขาลดทอนแมกระทงตวตนของเรา ไปเปนเพยงความซบซอนทางมโนคตแทนทจะเปนสารทางจตมนษยไมสามารถรจกความเปนจรงสงสดหรอบรรลถงความรอนทอยเหนอการตระหนกรถงปรากฏการณ อนเปนจนตภาพทางประสารทสมผสได

เพราะฉะนน จงไมมความสมพนธกนระหวางสาเหตและผลอยางแทจรง เรารจกทจะเชอมโยงเหตการณ 2 เหตการณเขาดวยกนคอ การน าไมมาถกนกบการเกดความรอนแตถาเราสรปวาการขดถกนของไม 2 อนเปนสาเหตใหเกดความรอนหรอเปนสาเหตกอใหเกดพลงอ านาจใด ๆ ทกอใหเกดความรอนอยางเลยงไมไดกเปนความเขาใจผดของเราจรง ๆ แลวมแตเพยงการซ ากนของเหตการณ 2 เหตการณแตไมจ าเปนวาเหตการณหลงจะตองเปนผลของเหตการณแรก44

๓.๒ ขอถกเถยงจากการออกแบบของพระเจา (Argument from Design) ๓.๒.๑ ขอสนบสนนการออกแบบของพระเจา ก.แนวคดพระเจา ๑. เซนต ออกสตน (Saint Augustine 354-430) ผเปนตนความคดสนบสนนการมอย

ของพระเจาออกสตนเชอวา การทมนษยจะเขาถงพระเจาไดนนคอตองถอเอาความเชอและศรทธาตอพระเจาเปนหลกส าคญของการใหค าอธบายทกสงเกยวกบโลกและมนษย45 ความคดของออกสตนไดจากปรชญาของเพลโต จงไดแนวคดเรองของพระเจา เขาเสนอความคดทแตกตางจากเพลโต คอ อธบายวาเพยงแคปญญาและเหตผลไมอาจท าใหมนษยเกดความรทแทจรงอนสงสดไดปญญาและเหตผลเปนการพรอมทจะรบความรทแทจรงอนสงสดซงมาจากพระเจา นนคอ มนษยตองอาศยความชวยเหลอจากพระเจาจงจะสามารถเขาถงความจรงนรนดรได46

๒. เซนต โทมส อไควนส (Saint Thomas Aqinas ๑๒๒๕-๑๒๗๔) เขาเรมตนจากการพจารณาวตถภายนอกซงรบรไดดวยประสาทสมผส แลวจงไปยนยนความมอยของพระเจา ซงเปนสาเหตหรอเปนผสรางสงตาง ๆ เหลานน

๓. อมมานเอล คานท (Immanuel Kant ๑๗๒๔-๑๘๐๔) ส าหรบเรองพระเจาของคานทนน เขากลาววา อมตภาพของจตและเสรภาพของมนษยนน เปนสงทเรารไมไดดวย ประสบการณ และในแงของทฤษฎแลวเรากไมมทางพสจนวา สงเหลานมอยจรงหรอไม แตเรามเหตผลซงท าใหเราหนเหจากภาคทฤษฎมาสภาคปฏบตนนคอ ความคดตาง ๆ เหลานน มคณคาในแงปฏบต หากเรา

43 เรองเดยวกน, หนา 115. 44 วนด ศรสวสด, อภปรชญา, หนา 34. 45 แสวง แสนบตร, ปรชญาศาสนา, หนา ๔๘. 46 เรองเดยวกน, หนา ๔๙.

๘๕

ครองชวตทดมคณคาเหตผลของเราบงบอกวากฎแหงศลธรรมนนมอยและเมอมกฎศลธรรมกหมายความวาเรองของพระเจาอมตภาพของวญญาณและเสรภาพของมนษยเหลานจะตองมอยดวย และถาเชอวาพระเจาเปนผควบคมกฎธรรมชาตเรากเชอไดวา กฎธรรมชาตและกฎศลธรรมเปนสงเดยวกน เรามเหตผลทท าใหเรารวาตวเราอยในโลกทมกฎเกณฑดงกลาวนดวย47

๔. จอหน ลอค (John Locke ๑๖๓๒-๑๗๐๔) เขามองเรองของศาสนา เปนเรองความคดเกยวกบพระเจา ซงความคดนเปนความเชอวาไดฝงลกอยในจตของเรา แมแตโจรหรอคนปาเถอนกยอมรและยอมจะเหนดวยกบเรองตาง ๆ เหลาน ลอคเชอวา สงเหลานมอยกจรงแตมนไมไดเปนมโนภาพแตก าเนด (Innate idea) เพราะวาทกคนไมไดมความรสกเหมอนกนหรอเหนพองตองกนในเรองทเกยวกบความด ความงาม และความยตธรรมสงทถอกนวาเปนสงทดในสงคมหนงอาจกลายเปนสงทเลวในอกสงคมหนงไดลอคเชอในเรองพระเจาแตไมเชอวาความคดเกยวกบพระเจาจะเปนมโนภาพแตก าเนด (Innate idea) ความคดของเขานบวาใหมมากส าหรบสงคมในยคนน ลอคไดยกสถตชาตอน อกหลายชาตทไมเชอวาพระเจาสรางโลก เชน พทธศาสนกชนกไมไดเชอเรองพระเจาแตส าหรบ นกปรชญาสมยเกานนความคดถกจ ากดแตในยโรปซงนบถอครสตศาสนาจงมความคดในเรองของศาสนาเหมอนกนหมด ยโรปในสมยของลอคนน ถอกนวาเรองพระเจาสรางโลก เปนความคดฝงลกประจ าใจของทกคน ทกชาตทกภาษาถาใครไมรวาพระเจาสรางโลกแลวจะตองเปนคนปาเถอนมจตใจวปรต มบาปกรรมมากยคของลอคเรมมการเดนทางไปบกเบกดนแดนใหม ๆ และคนพบชนเผาทมความเชอในเรองของศาสนาแตกตางกนออกไปและอาจไมมความคดในเรองพระเจาเลยลอคจงสรปวา ความคดดงกลาวนไมใชมโนภาพแตก าเนด (Innate idea)48

๕. จอรจ เบอรคเลย (George Berkeley ๑๖๘๕-๑๗๕๓) เขาตงทฤษฎของเขาวา การมอยกคอการถกรบร (To be is to be perceived) ขนเชนเมอเรามองเหนโตะและเมอกลาววาวตถสาร (Material substance) ไมมจรง มแตกลมขอมลทางผสสะกเทากบเรามผสสะของอะไรบางอยาง เชน ผสสะของสเหลยม สน าตาล ความแขง ฯลฯ โตะตวนกคอกลมของขอมลทางผสสะทเรารบรไดทงหมดส าหรบคนหหนวกขอมลทางผสสะทไดกมเพยงสกบความแขงส าหรบคนทเปนอมพาตโตะกมคณสมบตเพยงสกบเสยงถาหองมดมองไมเหนโตะ โตะตวนนจะมอยหรอไมเพราะไมมผสสะชนดใดทเราไดรบเลยถามนเปนเพยงกลมของขอมลทางผสสะแลวเวลาทเราไมอยในหองโตะตวนนาจะไมมอย เวลาปดหองไมมคนอย โตะกนาจะหายไป แตพอเปดหองเขามากเหนโตะตวนอกคนอนเขามากเหนเชนกน เบอรคเลยอธบายวา ขอมลผสสะทเรารบรทงหลายนนเมอมนไมไดอยในผสสะหรอในจตของใครเลยในโลกนมนจะตองอยในผสสะของใครคนหนงอยตลอดเวลานนคอจะตองอยในผสสะหรอในจตของพระเจาโดยตลอดเมอมจงมอยเรอย ๆ ดงนนเขาจงสรปตอไปวา พระเจามอย เขาถอวาความเปน

47 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๘๑-๘๒. 48 เรองเดยวกน, หนา ๕๑-๕๔.

๘๖

จรงนนมแตจตและผสสะหรอการรบรของจตเทานน จตนนกคอจตของเราเองซงรไดอยางชดแจงตอจากจตของเรากรไดตอไปวา มจตของพระเจา (Divine mind) ทเรารวาจตพระเจามอยเนองจากความจ าเปนทจะท าใหขอมลทางผสสะทงหลายมความเปนอยและด ารงอยตลอดเวลาทง ๆ ทไมมใครรบรหรอมผสสะตอมนเลยนนคอจะตองมอยในจตของพระเจาซงถายทอดมาสการรบร ในจตของมนษยทกคนสงทมอยนนมนอยไดในจตเทานน มนไมไดมอยหรอมความเปนจรงนอกเหนอจากจต เขากลาววา จตมนษย และพระเจาซงมความเปนจรงสงสดเหนอสงอนใดทกสงนนขนอยกบพระเจา ความคดตาง ๆ เหลานแมจะไมเปนจรงในตวเองความมอยของมนจะตองอาศยจตแตกมจดมงหมายตอการด าเนนชวตของเราใหเปนไปตามกฎแหงธรรมชาตทพระเจาสรางไว ความคดทเกดขนในจตเรา ทเราไดรบเปนสงทพระเจาก าหนดไวแลว การก าหนดใหเราปฏบตตามกฎธรรมชาตอนเปนจดหมายของโลกหลกส าคญของเขาคอ พจารณาเรองของพระเจาและหนาทของเราในชวตนเพอสงเสรม การยอมรบและเชอถอในพระเจาและหนาทของเราซงเปนไปตามทพระเจาก าหนด49

๖. อลเฟรด นอรท ไวทเฮด (Alfred North Whitehead ๑๘๖๑-๑๙๔๗) เขาไดสรางหลกการเกยวกบพระเจาของเขาขนหมายถงหลกการนคอปรชญาเขาคดถงพระเจาโดยเรมตนจาก อนทรยภาพ (Organism) โดยเรมจากปฐมภาวะของพระองคและไปเปรยบเทยบกบสงอน ๆ ทงทมตวตนและไมมตวตนจนเกดความเหนวาความสมบรณในการมอยของพระเจาเกดจากความสมบรณทมอยในตวของพระองคตงแตแรกเรมพระเจาไมใชสงทอยในจนตนาการเพราะจนตนาการนนต าเกนไปทจะรบรถงพระเจาได พระเจาส าคญเพราะพระองคตดสนโลกดแลโลกนนคอสงทท าใหเหนวาไมมใครดแลโลกไดมแตพระองคเขามองวาโลกจะตองมสงใดสงหนงดแลมใครสกคนตดสนใจถาไมคดถงวาจะตองมสงใด ใคร อะไร ตดสนหรอดแลโลกกไมตองคดถงพระเจาหากคดวาตองมสงนนผนน กคอพระเจา เหตภาวะทเกดขนในเอกภพมอย ๓ แบบคอ สงทเปนจรงในมโนภาพ , สงทเปนรปธรรม และเอกภาพสงสดในความหลากหลายของขอเทจจรงมาจากปฐมของขอเทจจรงของความคดเขาเหนวา พระเจามคณคาพระองคอยในรปแบบกระบวนการพเศษพระองคคอโลกแหงคณคา (The world of value) พระองคด าเนนไปดวยความอดกลนของการอยเหนออ านาจเหตผลพระองคเปนบทกวของโลก ใชความออนโยนความอดกลนเปนตวน าเพอใหทงปวงไดด าเนนชวตตามหลกความจรงความงามและความด เขากลาววาพระเจาเปนพนฐานและผลพลอยไดของเอกภพเปนทงผบงคบและเครองมอของเอกภพ การพดวาพระเจาทรงอยเหนอโลกกจรงเทากบการพดวาโลกอยเหนอพระเจาการกลาววา พระเจาทรงสรางโลกกจรงเชนเดยวกบการกลาววาโลกสรางพระเจานนเอง50

49 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๖๐-๖๕. 50 คณะนกศกษาปรญญาโท สาขาปรชญา, ปญหาญาณวทยา, (เชยงใหม : ภาควชาปรชญาและ

ศาสนา คณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๓), หนา ๖๕-๖๖.

๘๗

ข.ขอสนบสนนของนกปรชญา การจดแบงแนวคดของขอสนบสนนนมพนฐานบน ขอสนนษฐาน ทนกปรชญาและนกเทววทยามการเสนอขอสนบสนนถงความคดเบองตนของถงการมอยของพระเจา นนมความจ าเปนตอเนองไปถงแนวคดการออกแบบของพระเจาซงคอการเชอมโยงของแนวคดอาศยการวเคราะหตวอยางท าไมวตถประสงคของการมอยของผออกแบบหรอนายมหาสถาปนกผยงใหญจ าเปนตอขอสนบสนนถงความนาจะเปนของการมอยของโลกจกรวาลและมนษย หากไมมนายชางใหญ โลกจกรวาลและมนษยจะเกดขนไดอยางไรหากเราเปนผศกษาเรยนร การจะอยขางฝายทสนบสนนกตองมความอยากเขาใจวาผทสนบสนนใชหลกการหรอเหตผลใดสนบสนนไดวาการสรรคสรางโลกจกรวาลและมนษยนเกดขนจากฝมอของพระเจาดวยปจจยเหตเชนใด

๑.ฟรานซน เบคอน (Francis Bacon ๑๕๖๑-๑๖๒๖) เขาคดวา เรารจกพระเจาไดโดย

สงเกตจากธรรมชาตซงพระเจาสรางสรรคขนหมายความวารไดโดยทางออมนนเอง51 เขาไมใชคนนอก

ศาสนานนคอยงเชอและนบถอในพระเจาอยเรองของจตอมตะและพระเจาไมใชเรองของปรชญา แต

เปนเรองของศาสนา52 บนแนวคดของเบคอนค ากลาวของเขาไดแยกปญหาของพระเจาเปนเรองของ

ศาสนาโดยตรงไมไดเกยวของกบปรชญาแตอยางใดการรถงพระเจาของเขานนขนอยกบการสงเกตสง

รอบตวปรากฏการณทางธรรมชาตเปนหลกรโดยออมวาพระเจานนมอยจรงแตเราตองอาศยประสาท

สมผสจากธรรมชาตเพอสมผสและพสจนถงการมอยจรงของพระเจา

๒.เรอเน เดสคารต (Rene Descartes ๑๕๙๕-๑๖๕๐) ความคดเกยวกบพระเจาเขาไดอธบายวา พระเจาเปนสาร (Substance) ซงเปนแกนส าคญทค าจนความมอยของสงทงหลายพระเจาเปนสารทไมมขอบเขตจ ากด (infinite) เปนอสระมอ านาจและความรอบรส าหรบตวเราผคดนนกเปนสารทจ ากดขอบเขตไมสมบรณเทาพระเจา เขาเชอวาสงใดกตามทมอยตองมสาเหตและสาเหตนนจะตองเปนจรงและสมบรณมากกวาผลมนษยไมไดสรางความคดเกยวกบพระเจาขนมาเองไมไดเปนสาเหตของความคดนแตพระเจาเปนผน าความคดนเขามาไวในจตมนษยเอง พระเจาจงเปนสาเหตแหงความคดน พระเจาเปนสาเหตเดยวทสมบรณทสดตวเราไมสมบรณเพราะเรายงมความคดเกยวกบสงทสมบรณกวาเราไดอกเพราะฉะนนพระเจามอย การพสจนความมอยของพระเจาตามแบบของ เดสคารตนนเรยกวา Causal Proof คอพสจนจากเหต อางถงพระเจาในฐานะทเปนสาเหตแหงความคดเกยวกบพระเจาทมอยในจตของเราแตความมอยของพระเจานนไมมสาเหต เพราะพระเจาเปนสาเหตแหงความมอยของพระองคเอง (Self-caused) ซงแสดงวาพระองคมความสมบรณทสด เมอเราคดถงพระเจากจะพบวาพระเจาเปนสารทเปนอมตะมอ านาจสงสดเปนสพพญญมความดสงสด เปนขอพสจนวาพระเจาไมหลอกลวงเรา เพราะถาพระเจาหลอกลวงเราแลวสงทเราเหนแจงและคดวาถกตองนนอาจไมจรงกไดและความหลอกลวงนนแสดงถงความบกพรองไมสมบรณดงนนจะเปน

51 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๓. 52 เรองเดยวกน, หนา ๑๑.

๘๘

ลกษณะของสงสมบรณอยางพระเจาไมได ถาพระเจาท าใหเราเชอวา โลกแหงวตถภายนอกตวเรานนมอยโดยทมนอาจจะไมไดมอยจรงแลวกแสดงวาพระเจาหลอกลวงเราซงเปนไปไมไดส าหรบพระเจาซงมแตความดเมอเรารบรและเกดความคดเกยวกบวตถหรอรางกายอยางชดแจงแสดงวาจะตองมวตถทเปนสาเหตแหงการรบรของเราจรงในแงนหมายความวา โลกแหงวตถมอยเปนอสระจากจตของเรา ทงนเพราะพระเจายอมไมหลอกลวงเรา53

๓. กอทฟรด วลเฮลม ไลบนช (Gotfried Wilhelm Leibniz ๑๖๔๖-๑๗๑๖) เขาไดอธบายถง โมนาด (Monad) วามทงสารและมท งพลงงานซงแฝงดวยพลงอย ในตวเองทงการเคลอนไหวหรอหยดนง ในสงใดสงหนงตองมพลงงานขบเคลอนไมเชนนนโลกนจะสนสดลงเขากลาววา จกรวาลนประกอบดวยโมนาดจ านวนนบไมถวนและโมนาดทกหนวยนนเปนกระจกเงาของจกรวาล คอสะทอนภาพทกสงและสามารถรทกสงในจกรวาล ดงนน โมนาดแตละหนวยกคอจกรวาลเลก ๆ ภายในตวมนเองและโมนาดทงหมดกจดล าดบเปนระเบยบจากระดบต าไปหาสงโดยไมมการขามขน แตมความตอเนองกนโดยตลอดจากโมนาดต าสดคอวตถทไมมชวตจนถงพระเจาซงเปนโมนาดทสงทสด ไลบนชหลกเลยงการยอมรบพระเจาไมไดพระเจาเปนผก าหนดความกลมกล นหรอความสอดคลองกนในจกรวาลไมไดหมายความวามโมนาดทเปนเหตและโมนาดทเปนผลลพธกน เพราะไมมโมนาดใดทมการเกยวของกนเลยแตวามนคลอยตามกนเปลยนแปลงไดสอดคลองกนเพราะพระเจาก าหนดไว พลงในโมนาดนนมสาเหตมาจากพระเจาการเปลยนแปลงในแตละโมนาดจงคลองจองกนทง ๆ ทโมนาดแตละหนอยไมเกยวของกนเลยโลกกยงด าเนนไปไดอยางเรยบรอยซงแสดงวาพระเจาเปนผก าหนดความกลมกลนในโลกน ในเรองของจกรวาลกเชนกนโมนาดทงหมดมความสอดคลองกลมกลนกนตามทพระเจาก าหนดพระเจามอ านาจสงสดสามารถบนดาลไดทกอยางทพระองคเลอกสรางโลกนเพราะเหนวาเปนโลกทดทสดเทาทจะเปนไปได ความจรงพระองคจะเลอกสรางโลกอนกได แตทเลอกสรางโลกนเพราะเหนวาเปนโลกทดทสดในบรรดาโลกอน ๆ ทงหมดทกสงในโลกอธบายไดแบบกลไกหรอจกรกลในแงทมกฎเกณฑมระเบยบและมความกลมกลนแตแผนการสรางโลก หรอวตถประสงคทงหมดอยทพระเจา พระองคมความสมบรณในตวเอง พระเจาสรางโลกตามแผนการของพระองคและเลอกสรรโลกทดทสดแมวาเปนโลกทดทสดแตกไมสมบรณเพราะมขอบเขตจ ากดซงสงผลเปนความชวทมอยในโลก54

๔. วลเลยม พาเลย (William Paley ๑๗๔๓-๑๘๐๕) เขากลาวเปนอปมาไววา ถาเราไปพบนาฬกาเรอนหนงบนเกาะทไมมคนอาศยอยเรากจะอนมานวานาฬกานตองเปนผลงานของชางผม

สตปญญาคนใดคนหนงคงไมมใครเขาใจวาเปนผลผลตทเกดขนโดยบงเอญแนนอนขอนฉนใดแม

53 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๓๐-๓๒. 54 เรองเดยวกน, หนา ๔๑-๔๘.

๘๙

เอกภพนกฉนนนเพราะเอกภพกเปนจกรกลอนหาทเปรยบไมไดยงกวานาฬกาเสยอกเมอเปนเชนน

สมควรหรอไมทเราจะสรปวา เอกภพนเปนผลผลตของจตทมปญญาสงสดและจตนนคอพระเจา55

๕. มารตโน (Martineau 1805-1900) เขายนยนวาภาวะแหงการเลอกสรรคการรวมกน หรอววฒนาการเหลาน ลวนแตบอกใหเราทราบถงการวางแผนทมความคดอยางลกซงผมความคดเชนน แหละเปนผ เลอกสรร คและด าเนนงานให เปนไปตามเป าหมายพระเจาน จ งทรงเปน “INTELEGENT DESIGNER” ผออกแบบททรงสตปญญาของธรรมชาตตาง ๆ

ค.ขอสนบสนนของนกเทววทยา ๑. ออกสตน ไดสนบสนนความมอยของพระเจาโดยเสนอวาเราพสจนความมอยของ

พระเจาจากการสมผสการพสจนโดยการอางเหตผลจากความรทเกดจากผสสะ (Sense-knowledge) ไมไดหมายความวาความรทเกดจากผสสะสามารถท าใหเราเกดความรในความมอยของพระเจา ออกสตนถอวาความรจากผสสะเปนความรขนต าค าวาผสสะหมายถงกจกรรมของจตทใชรางกายเปนเหมอนเครองมอผสสะจงหมายถงการทฝายวญญาณใชอวยวะทางรางกายเหมอนนายชางใชเครองมอ มนษยสามารถใชเหตผลมาชวยท าใหมนษยสามารถทจะตดสนสงทรไดดวยผสสะเขาอธบายวา วตถแหงความรดวยผสสะเปนสงไมคงทเปลยนแปลงไดเชน สงทมความกลม สงทมความงาม สงเหลานยอมเปลยนแปลงและสลายไปแตความกลมและความงามเปนแบบทคงทและแนนอนอยคงนรนดรไมเปลยนแปลง56

๒. เซนต แอนเซลม สนบสนนความมอยของพระเจาดวยรปแบบการอางเหตผลดงน “พระเจาเปนสงไมมสงใดยงใหญกวาทจะสามารถคดได แตสงทไมมสงใดยงใหญกวาทจะสามารถคดไดตองมอย ไมเพยงแตในจตของผคดและในความคด แตตองมอยนอกเหนอจตดวย” หมายความวา พระเจาเปนสงทสงสดในความคดของมนษยไมมสงใดยงใหญกวาพระเจาทมนษยสามารถคดถงได การมอยของพระเจาไมใชมอยเฉพาะในจตมนษยเทานนแตเปนการมอยจรง ๆ นอกเหนอจตมนษยไมขนกบจตมนษยถาพระเจาเปนสงทมอยแตเฉพาะในจตหรอในความคดของมนษยพระเจากจะไมใชสงทไมมสงใดยงใหญกวาทมนษยจะสามารถคดได ธรรมชาตของจตมนษยนนยอมเปลยนแปลงและคดสงอนขนมาแทนไดแตพระเจาเปนความดงามสงสดมสภาวะเหนอจตมนษยและเหนอทกสงจงเปนไปไมไดทมนษยมความคดเกยวกบพระเจาแตขณะเดยวกนกปฏเสธการมอยของพระเจาจงเปนการแยงในตวเองมนษยไมสามารถคดถงสงทมอยวาเปนสงทไมมอยได57 เขาสนบสนนวธการของออกสตน แตน ามาขยายเพมเขาเสนอวา จากล าดบชนของความสมบรณของคณคาของสงทเราพบในโลกแหงประสบการณ เชน สงทด สงทงามจตของเราสามารถทจะตดสนเปรยบเทยบล าดบของคณคาไดสงท

55 แสวง แสนบตร, ปรชญาศาสนา, หนา ๖๐. 56 เรองเดยวกน, หนา ๕๔. 57 เรองเดยวกน, หนา ๕๑.

๙๐

เปนมาตรฐานอนสมบรณสงสดมลกษณะเปนปรนยเปนอสระไมขนอยกบจตของมนษยและเปนสงทเปนอยโดยตวเองไมตองอาศยสงอน58

๓. เซนต โธมส อไควนส เขาถอเอาศรทธาเปนจดเรมตนของการพสจนพระเจา เขาเชอเชนเดยวกบออกสตนวามนษยมความปรารถนาความสขท าใหมนษยแสวงหาความสขแตความสขทสมบรณสงสดคอพระเจามนษยสามารถเขาถงไดดวยการมศรทธาและเขาถงพระเจาเขาน าหลกคดของอรสโตเตลมาอธบายการมอยของพระเจาโดยถอวา พระเจาเปนหลกการแรกอนสงสดทมนษยสามารถรและเขาใจดวยปญญาและเหตผลการมอยของพระเจาตามทศนะของเขาตองมการพสจนทสมเหตสมผลอยในขอบขายเหตผลตามธรรมชาตของมนษยเปนการพสจนทอางจากประสบการณไปสการมอยของพระเจาอไควนสกลาววา เราสามารถพสจนการมอยของพระเจาจากผลงานของพระองค เขาไดวางวธการพสจนของพระเจาไว ๔ แนวทางคอ

๑) พสจนจากการเคลอนไหว (Motion) สงทงหลายท เราพบเหนมการเคลอนไหว เปลยนแปลงตลอดเวลาการเคลอนไหวนไมไดเกดจากสงทเคลอนไหวเองเพราะวาการเคลอนไหวเปลยนแปลงเปนการเปลยนสภาพจากภาวะแฝงไปสภาวะแหงความจรงทกสงของการเคลอนไหวจะตองมสาเหตมาจากสงอนทท าใหเกดการเคลอนไหวเปลยนแปลง แตกระบวนการดงกลาวจะด าเนนไปในลกษณะไมมทสนสดไมไดจะตองมสงหนงทเปนสาเหตทมาของการเคลอนไหวเปลยนแปลงโดยทตวของสงนนไมเปลยนแปลง สงแรกหรอสาเหตของการเคลอนไหว (The first mover) คอพระเจา

๒) พสจนจากความเปนสาเหตและผล (The efficient cause) สงท งหลายในโลกประสบการณรอบตวเรา ไมมสงใดทเปนสาเหตของตวเองแตจะตองเปนส งทเกดมาจากสงอนทเปนเหตท าใหผลเกดขนเมอพจารณายอนไปเรอย ๆ จะพบความเปนจรงวาแตละสงเปนผลทเกดมาจากเหตอนและตวของเหตเองกเปนผลทเกดมาจากเหตอนเชนกนและกระบวนการของสาเหตและผลจะด าเนนไปในลกษณะตอเนองโดยไมสนสดไมไดจ าเปนจะตองมสงทเปนสาเหตสงสดทท าใหเกดผลโดยทตวเองไมตองอาศยสงอนมาเปนเหตในการมอยของตน พระเจาคอสงทเปนสาเหตอนสงสดนน59

๓) พสจนจากสงทมภาวะอนจ าเปน (Possibility and necessity) สงทงหลายทมอยในลกษณะเปนสงทมการเกดขนและเสอมสลายไปคอสภาวะท เปนสงทมอยและไมมอยเปนสงไมคงทแนนอนอนเปนขอเทจจรงทแสดงใหเหนวาสงทงหลายทมอยนน ไมไดเปนสงทมภาวะอนจ าเปน เพราะถามภาวะจ าเปนแลวยอมอยเหนอการเกดขนและการเสอมสลาย ตองเปนสงทมภาวะคงอยเชนนนตลอดไปเนองจากสงทมภาวะอนจ าเปนนเองจงท าใหเกดมสงทงหลายไดถาปราศจากสงทมภาวะอนจ าเปนแลวจะไมมสงใดเกดขนและสงทมภาวะอนจ าเปนนกคอพระเจา

58 เรองเดยวกน, หนา ๕๕. 59 เรองเดยวกน, หนา ๕๖.

๙๑

๔) พสจนจากล าดบขนของสงทงหลาย (Gradation of things) สงตาง ๆ ในโลกมล าดบขนของคณคาเชน ความด ความงาม เปนตนการทจตมนษยสามารถตดสนเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคณคาเหลานไดคอจากดยอมมดกวาและดทสดเชนนเปนขอเทจจรงทชใหเหนวาจะตองมสงทเปนภาวะอนสงสดของคณคาเหลานนเปนมาตรฐานอนสมบรณสงสด ทท าใหมองเหนล าดบขนของความแตกตางของคณคาทงหลายในโลกมนษยท าใหมองเหนชนของความสมบรณทแตกตางกนและในทสดเรากเขาใจวาพระเจาเปนสงทเปนภาวะอนสงสดเปนแบบหรอมาตรฐานอนสมบรณดงกลาว60 จากขอเสนอทง ๔ ของเขาภาวะการณเปนผสรางของพระเจาเขาไดอธบายวา การทสงทงหลายจะด าเนนไปตามกฎเกณฑระเบยบหรอวถทางดงเชนทปรากฏไดนน จะตองถกควบคมหรอก าหนดโดยสงอนเหมอนลกธนทวงไปสทศทางทก าหนดโดยผยงการอธบายเชนนแสดงใหเหนวาจะตองมสงทเปนภาวะแหงความฉลาด (Intelligent Being) เปนผก าหนดวถทางและระเบยบใหแกสงทงหลายรวมทงท าใหเกดความกลมกลนขนในโลกมนษยสงทเปนภาวะแหงความฉลาดไมไดมฐานะเปนเพยงผจดระเบยบหรอนายชางดงทเพลโตเรยกวา เดมเอรจ (Demiurge) เทานนแตมฐานะเปนผสรางดวยคอสงทงหลายทเกดขนมขนและควรวางใหอยในระเบยบกฎเกณฑอยางทมนเปนอย พระเจาเปนภาวะแหงความฉลาดทวานนซงขอพสจนจากการออกแบบมสองแนวทาง แนวทางแรกนนชใหเขาใจวาวตถธรรมชาตมลกษณะมงประสงคปรากฏอยเชน การท างานประสานกนอยางนาประหลาดของสวน ตาง ๆ ของตามนษยหรอตาสตวหรอการทพชและสตวปรบตวใหเขากบภาวะแวดลอมไดความมงประสงคในธรรมชาตเชนวานไมอาจถอวาเปนผลทเกดขนโดยบงเอญไดแตตองถอวาเปนผลของผ ทรงสตปญญาสงของธรรมชาตนนคอพระเจานนเอง แนวทางทสองชใหเขาใจวาธรรมชาตทางกายภาพมภาวะเอกรปและระเบยบและถอวาระเบยบของธรรมชาตเปนหลกฐานพยานแสดงถงการออกแบบของผทรงสตปญญาสงกตองยอมรบตอไปวา ผทรงสตปญญาสงซงเปนผออกแบบตองมอย ใครเลาเปนผออกแบบระเบยบของธรรมชาตดงทปรากฏนนไดนอกจากพระเจาเพราะฉะนนพระเจาจงมอยแนนอน61

๓.๒.๒ ขอโตแยงการออกแบบของพระเจา ก.ขอโตแยงของนกปรชญา ๑.โทมส ฮอบส (Thomas Hobbs ๑๕๘๘-๑๖๗๙) ตามทศนะของฮอบส พระเจาไมได

เปนสาเหตแรก (first cause) ของสงตาง ๆ สาเหตแหงปรากฏการณทงหลายคอความเคลอนไหวหรอ การเคลอนท (Motion) และไมมใครสามารถอธบายไดวาความเคลอนไหวมสาเหตมาจากอะไรจงกลาวไดวาความเคลอนไหวหรอการเคลอนทน เปนสาเหตแรกทใชอธบายปรากฏการณตาง ๆ ได

60 เรองเดยวกน, หนา ๕๗. 61 เรองเดยวกน, หนา ๕๙.

๙๒

ส าหรบเรองพระเจาและสงทเปนนามธรรมทงหลายนน ฮอบสกไมไดปฏเสธเสยเลยทเดยววาไมมอย เขาเพยงแตเหนวามนไมอยในเนอหาของปรชญา แตอยในขอบขายของเทววทยา62

๒. เบเนดคท สปโนซา (Benedict Spinoza ๑๖๓๒-๑๖๗๗) เขาถอวา พระเจายอมตองมากอนเสมอทงในแงของความเปนจรงและในแงของความคดเขาเหนวาถาสาร (Substance) คอสงทมอยไดดวยตวเองอยางอสระ โดยไมตองพงพาอาศยสงอนแลวและถาพระเจาคอสารและทกสงทกอยางขนอยกบพระเจาแลวกจะไมมสารอนใดนอกจากพระเจาเทานน เพราะฉะนนทงความคด (Thought) และการกนท (extension) นนไมไดเปนเพยงลกษณะ (attribute) ของจตและสสารซงเปนสารทแตกตางกนแตเปนลกษณะของสารชนดเดยวคอพระเจาเทานนทกสงทกอยางในโลกขนอยกบพระเจา พระเจาเปนหลกการแรกทเปนสาเหตของสงทงหลายทงปวงและค าจนความมอยของสงทงหลายดวย ปรชญาของสปโนซากลายเปนเอกนยม (Monism) คอถอวาความเปนจรงมเพยงหนง ซงไดแกพระเจา แตพระเจาของสปโนซานนไมเหมอนกบพระเจาของสมยกลางทคนทวไปเชอถอ ฉะนน สปโนซาจงถกคว าบาตรส าหรบเขาในเรองของพระเจาเขาถอวาพระเจาและโลกเปนสงเดยวกน ซงศาสนาครสตสอนวาพระเจาและโลกไมใชสงเดยวกนเขากลาวในเรองนวาในแงหนงเปนผสรางในอกแงหนงเปนสงทถกสรางพระเจาไมไดสรางสงตาง ๆ นอกตวของพระองคแตพระองคอยในโลกเปนสารตถะ (essence) ของทกสงในโลกไมมความแตกตางระหวางสาเหตและผล พระเจาอยในโลกและโลกอยในพระเจา ค าสอนในท านองนจดอยในลกษณะเปนสรรพเทวนยม (Pantheism) ซงสอนวา ทกสงทกอยางในโลกเปนพระเจาหมด ซงอาจถอวาเปนการหมนศาสนาได มนษยไมสามารถจะรจกพระเจาหรอสารไดดวยประสบการณหรอความคดแตรจกในฐานะทพระเจาปรากฏตวในระบบของวตถและระบบของความคดถาเราสามารถรจกวตถทงหมดและความคดทงหมดซงตอเนองกนเปนระบบในโลกนแลว เราจงจะเขาถงพระเจาซงตามความเปนจรงแลวมนเปนไปไมได63

๓. อมมานเอล คานท (Immanuel Kant 1724-1804) มความเหนวา ขอพสจนการ

ออกแบบนวา มไดพสจนใหเหนวาอนนตะวญญาณแหงพระเจานนมอยจรง เราจะมนใจอยกแตเพยงวาพระองคนนทรงมดวงปญญาเพยงพอทจะสรางโลกทมภาวะจ ากดเทานนในการแกขอพสจนน อาจพดไดวาสงทเราตองการพดถงเราทราบแกใจแลววาโลกเรานเตมไปดวยความสบสนวนวาย การจดการเรองนจงเปนเรองยงยากดงเงาตามตวเทพเจาจะจดการเรองน จะตองมสมรรถภาพทางวญญาณสงซงเรามความประหลาดใจตอโลกเพยงไรยงตองคดถงความสามารถทางปญญาขององค

62 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๑๗. 63 เรองเดยวกน, หนา ๓๕-๔๐.

๙๓

ผสรางมากเพยง64 เขาตงค าถามอกวา “จ าเปนหรอไมทตองมพระเจาผอยเหนอเงอนไขทกอยาง” ขอพสจนนมไดบอกใหเหนวามพระเจาอยนอกเหนอขบวนการชวตอะไรเลย65

๔. นกปรชญาหลายทาน อาท คานท และอาไควนส มความคดเหนไปในทางเดยวกนวา เรองขอพสจนของผสรางททรงสตปญญาน เปนขอพสจนทตรรกบทแบบอางตวปญหา (Fallacy of begging the question) กลาวคอ ขอพสจนนทกทกเอาวาสงทพสจนนนเปนสงจรงความจรงควร ยกเอา “พระเจามอย” เปนขอตง (Premise) เพอเสนอใหพจารณาหาเหตผลมารองรบวาเปนจรงหรอไมแตสงทพสจนนยนยนกคอถามภาวะทสมบรณแบบสกภาวะหนงภาวะนนจะพงมอยจรงถามภาวะทจ าเปนสกภาวะหนงในภาวะนนสารตถะกบความมอยจกเปนอนหนงอนเดยวกนและภาวะนนจ าเปนตองมอยขอผดพลาดของขอพสจนนกคอการไปจบเอาภาวะทสมบรณแบบหรอทจ าเปนมาตง แลวแสดงใหเหนวามภาวะเชนนอยจรง66 อไควนสถอวาประพจนทวา “ความมอยของพระเจา” เปนประพจนทขดแยงในตว (Self evidence) แลว ในดานความคดไมมใครยอมรบสงทตรงขามกบสงทเปนแจงในตวแตสงทตรงขามกบประพจนทวา “พระเจามอย” นนกสามารถยอมรบกนไดเชน คนโงกลาววา ในใจของเขาไมมพระเจา ฉะนนค าวา “พระเจามอย” จงหาใชชดแจงในตวไม”67

๓.๒.๓ ขอโตแยงของเดวด ฮมตอการออกแบบของพระเจา ก.วธการตอบขอโตแยงของฮม เขาไดโตแยงความคดในแนวเกาอย ๓ แนวทาง

๑. เขาโตแยงระบบเหตผลนยม ในเรองทเกยวกบความคดแตก าเนด (Innate idea) ในเรองน เขาเหนดวยกบลอคและเบอรคเลยซงไดท าการโตแยงไปตงแตแรกแลวความสมพนธระหวางเหตและผลในปรชญารนเกาจะอธบายโดยการอางวา “สงทเปนเหตนนมอ านาจลกลบบางอยางทกอใหเกดผลขนมาหรออาจมบางอยางอยเบองหลงทเชอมความสมพนธระหวางสาเหตและผลน เขาโตแยงวา

๑.๑ เราไมเคยมผสสะตออ านาจลกลบดงกลาวนเลย สงทเราประสบนนกคอการทเหตการณอยางหนงเกดกอนหนาเหตการณอกอยางหนงโดยปราศจากอ านาจหรอความสมพนธใด ๆ ทเราจะพงรบรไดแตการทเราบอกวา เหตการณทงสองมนสมพนธกนเปนเหตเปนผลกนนนมนสมพนธกนในความคดของเราเทานน ทงน เปนเรองของความเคยชนหรอนสยของเราเองในการสรางความสมพนธเชนนนขนมาเพราะตามนสยเดมเราเชอวาถาสงหนงเกดขนแลวอกสงหนงจะเกดตามมา โดยทสงแรกจะเปนสาเหตของอกสงหนงซงถาเราไมมการศกษา เรากเชอตามบรรพบรษของเราวามน

64 บณย นลเกษ, ปรชญาศาสนา, (เชยงใหม : ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๓๖), หนา ๗๙. 65 เรองเดยวกน, หนา ๘๑. 66 แสวง แสนบตร, ปรชญาศาสนา, หนา ๕๒. 67 เรองเดยวกน, หนา ๕๓.

๙๔

มความสมพนธกนจรง ๆ แตฮมเหนวา วตถหรอปรากฏการณตาง ๆ นนมนไมไดมความสมพนธกนจรง ๆ เพยงแตเราจบเอามาสมพนธกนตามหลกแหงความเกยวเนองระหวางความคด (Association of Idea) ซงเปนไปตามนสยหรอความเคยชนดงเดมหรอการเชอตามบรรพบรษของเราเชนเรามความเชอวาธรรมชาตมความเปนระเบยบ สงใดกตามทเกดขนซ าซากจ าเจแลวเรากเชอวามนจะตองเปนเชนนนตลอดไปเชน สงเกตเหนวาดวงอาทตยขนทกวนกเลยมความเชอวาพรงนดวงอาทตยกจะขนอกตามเคยเปนความเชอทเกดจากความเคยชนไมไดผานการทดลองมากอน68

๒. เรองของศาสนา เขาใชวธการศกษาในเชงประวตศาสตรและจตวทยากอใหเกดแนวความคดใหม ๆ ขนแทนทจะใชความเชอถอศรทธาแตเดม ฮมคดคานความเชอศาสนาในบางเรอง เชนเรองพระเจาตามความคดของครสตเตยนซงคดวาพระเจาเปนผทมความดสงสดมความสมบรณทสดแตฮมชใหเหนวาพระเจาสรางโลกทเตมไปดวยความทกข ความเดอนรอน ดงนนพระเจานาจะเปนตนก าเนดของความชวรายอกประการหนงเวลาทเรานกถงพระเจาเรามกจะนกวาพระเจามลกษณะเหมอนมนษยซงกแสดงวาพระเจาจะตองมอารมณ มความรก ความเกลยด ความอจฉารษยา นอกจากนน พวกทเครงศาสนามกอางถงพระเจาวาเปนสาเหตแรกของทกสงทกอยางในจกรวาลซงเรองนเขาเหนวาเปนเรองทอยเกนขอบเขตความรหรอประสบการณของมนษย ดงนนการอางถงสาเหตแรกไมไดเปนการยนยนถงความมอยของพระเจาบอเกดของศาสนาและความเชอถอในพระเจานนสบเนองมาจากมนษยตองการความสขมความกลวตอความทกขและความหายนะทจะเกดขนในอนาคตนอกจากนนมนษยยอมจะกลวตายจงตองการทจะใหพระเจาเปนทพงเพอบนดาลใหตนเองมชวตเปนอมตะและตองการใหมปาฏหารยเพอจะไดตอบสนองความตองการของมนษยเหนไดวา ฮมเปนผปฏวตแนวคดคดปรชญาตะวนตกสมยกอน ๆ ทพยายามสรางระบบอภปรชญา โดยมความเชอในความมอยของวตถสาร อมตะภาพของจตและพระเจา ซงเปนเรองทนอกเหนอประสบการณ เขาเนนความส าคญในความรทไดจากประสบการณอนเปนวธการแบบประจกษนยม แตเนองจากประสบการณนนมขอบเขตจ ากดเพราะมอกหลายสงทประสบการณเขาไมถงซงฮมกปฏเสธเรองตาง ๆ ดงกลาวเสยหมดเนองจากไมสามารถจะหาขอสรปเกยวกบเรองนน ๆ ไดดงนนปรชญาของฮมจงจบลงดวยระบบวมตนยม69

๓. เขาท าการตอตานความคดในแนวประจกษนยมดวย โดยแสดงใหเหนวาวธการประจกษ (Empirical method) นนมขอบเขตจ ากดการทลอคเชอวามสาร ๒ ชนดคอวตถและจต เชอในความมอยของพระเจาและเบอรคเลยเชอวามจตสาร โดยปราศจากวตถนนเปนไปไมไดเพราะมนเกนขอบเขตของประสบการณฮมจงกลาววา เราไมสามารถจะยอมรบทงวตถสารและจตสารและ

68 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๖๙-๗๐. 69 เรองเดยวกน, หนา ๗๒.

๙๕

ไมสามารถพสจนการมอยของพระเจาได70 ฮมไดโตแยงเบอรคเลย โดยท าการวเคราะหความคดเกยวกบจตหรอตวตนดงกลาวเขาชแจงวาเมอเขาพยายามจะเขาถงสงทเรยกวาตวตนหรอจตของเขาเองนนกจะสะดดอยแคความรสกตาง ๆ เชนความรสกรอนหนาว ความรสกพงพอใจหรอเจบปวด นอกจากความรสกเหลานแลวกไมสามารถจะคนพบสงใดทอยเบองหลงไดอกตอไปและในบางขณะทไมมความรสกหรอผสสะเกดขน เชนในตอนทหลบสนทกอาจกลาวไดวาตวตนหรอจตของเขา นนไมมอย71

ข.อปนยของฮม เปนในสวนของเรองสาเหตของฮมไดใหหลกอปนยวาดวยความเชอเรองการเปนสาเหต (Principle of causality) เปนความเชอถอทถายทอดกนมาเปนเวลานานแลวความจรงในธรรมชาตไมมสาเหตทเปนตวการของผลทเกดขนเหตการณตาง ๆ เกดขนตอเนองกนโดยไมเปนสาเหตตอกนแตเพราะเราเหนวาเกดขนตอเนองกนสม าเสมอเราเลยเชอวาสงทเกดขนกอนเปนสาเหตของสงทเกดขนภายหลง เพราะเมอเปนเชนน เหตการณหนงทเกดขนอาจจะสบเนองมาจากเหตการณทเกดขนกอนไดหลายเหตการณดวยกนไมจ าเปนจะตองสมปทานอยกบเหตการณเดยว72

๑. ระเบยบตามหลกแหงความคดของฮม ม ๓ หลกใหญ คอ ๑.๑ กฎแหงความคลายคลง (Law of resemblance) คอ เมอเรามความคดเรองหนง

อยในจตของเรานนอาจท าใหเราระลกยอนไปถงเรองเดยวกนนในอดตซงเปนการเกยวเนองในแงหนง ๑.๒ กฎแหงความตอเนองในอวกาศและเวลา (Law of continuity in space and

time) ๑.๓ กฎแหงเหตและผล (Law of causality) ฮมวเคราะหดแลวพบวาความสมพนธ

ระหวางเหตและผลนมนไมไดมอยโดยธรรมชาตแตขนอยกบประสบการณและความคดของเรา ในการอางเหตผลเกยวกบขอเทจจรงตาง ๆ ตองอาศยความสมพนธระหวางเหตและผลดวยนนคอเราพยายามคนหาความเกยวเนองระหวางขอเทจจรงในปจจบนกบขอเทจจรงอนอน เชน ถาเราพบนาฬกาอยกลางทะเลทราย เรากจะตองสรปวามนจะตองมสาเหตและสาเหตนนกคอ อาจมคนมาททะเลทรายกอนหนานแลวทงมนไวปญหากคอ เรามความรเกยวกบความสมพนธระหวางเหตและผลอยางไรเชอไดเพยงใดความรเกยวกบความสมพนธระหวางเหตและผลนไมใชวาไดจากการอางเหตผล โดยปราศจากประสบการณการอางเหตผลไมไดท าใหเรารสาเหตของสงใดสงหนงหรอรผลของสงใดสงหนงการอางเหตผลไมท าใหเรารถงสาเหตแหงการระเบดของดนปน ทงนเพราะสาเหตนนมนแตกตางจากผลโดยสนเชงเขาจงสรปวาความรเกยวกบความสมพนธระหวางเหตและผลนไดจากการสงเกต

70 เรองเดยวกน, หนา ๖๕-๖๗. 71 David Hume, C.W.Hendel, (ed.,), A Treatise of Human Nature A treatise of Human

nature, p 301-302. 72 สวรรณ เพชรนล, ตรรกวทยาอปนย, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง,

๒๕๒๔), หนา ๗๕.

๙๖

หรอประสบการณนนคอเราอาจสงเกตจากความสมพนธบางประเภทระหวางวตถซ งในความสมพนธนนเราจะพบวาวตถซงเรยกวาสาเหตและผลนนมนอยใกลกนหรอไมเชนนนกสงเกตวาสงทเปนสาเหตนนมนมอยกอนในแงของเวลาเราสงเกตวาสงตาง ๆ มนเกดตามกนมาเชน เมอมเปลวไฟกมสงทเกดตามมาคอความรอนและเราเหนวามนเปนเชนนอยางสม าเสมอ เรากอางวาเปลวไฟเปนสาเหตแหงความรอนจากประสบการณทเหนของ ๒ สงเกดขนตด ๆ กนซ าซากเขาเรากเกดความเชอวามนสมพนธกนซงความเชอทวานเปนเพยงความรสกหรอสญชาตญาณของเราเอง73

๒. การอางถงระเบยบของโลก ฮมกลาววา เราอนมานวาเพราะมเรอนจงตองมชางผสรางเรอนอยจรงการอนมานนถอวาถกตองเพราะเรามประสบการณในเรองเรอน สถาปนกผออกแบบเรอนและชางผสรางเรอนแตผออกแบบจกรวาลไมม ฉะนนถงจะอางวาเรามประสบการณในเรองระเบยบของธรรมชาตแตจะน ามาใชเปนเหตเพออนมานถงความมอยของผออกแบบจกรวาลไมไดทานจงเหนวาขอพสจนนอาศยแนวเทยบทเลว (Bad analogy) ทานแยงตอไปวาแมเราจะยอมรบวาสตปญญาเปนมลก าเนดของระเบยบของโลกแตกไมไดหมายความวาสตปญญานนคอพระเจา ขอพสจนจากการออกแบบนบงชไดดทสดถงความมอยของภาวะอนมขอบเขตจ ากดภาวะหนง (a finite being) ซงเราอาจกลาวไดวาเปนมลเหตของระเบยบธรรมชาตเทานนแตไมสามารถสรปเอาวา ภาวะนคอพระเจา ผทรงเปนองคสมบรณไมมขอบเขตจ ากด (infinite) ผทรงมหทธานภาพไมมขอบเขตจ ากดผทรงไวซงคณความดทงปวง74

ค. มโนทศนของฮม หากเรานกถงนางเงอก ในความคดของเราคอผหญงทมหางเหมอนปลา ซงคลายกบการประสานภาพของผหญงคนหนงกบปลาเมอมโนภาพของเราน าภาพทงสองเขามาประกอบเปนภาพเดยวกนสงทคดและนกขนไดนนคอ นางเงอก ในเรองนตอบค าถามอะไรบางอยางถงความคดของฮมทมอทธพลตอการสรางสรรคภาพทปรากฏออกมาในมโนทศนซงเขาอธบายวา “ความคดเชงเดยวทกอน มภาพประทบเชงเดยว ซงคลายกบตวมนเอง” แตเรากสามารถสรางความคดทมความซบซอนขนสงเหลานมาจากภาพประทบเชนเดยวกบความคดเชงเดยวแตไมจ าเปนวาตองกอใหเกดภาพประทบยกตวอยาง เราสามารถจนตนาการถงทางเลอกโดยน าเอาความคดเรองปลากบความคดเรองผหญงมารวมเขาดวยกนโดยการยนหยดในแนวคดเรองภาพประทบและความคดวาเปนพนฐานความคดทแนนอนเพยงอยางเดยวส าหรบความรของเราฮมไดสรางขอสรปทนาทง วตถ, ความตอเนอง, ตวตน , แมแตเหตและผล75 สงทตอเนองมาท าใหเหนไดวาขอสรปนจะด าเนนไปทางใดเขาแสดงใหเหนไดวาทงหมดเปนแนวคดทเปนเหตผลวบตแทจรงเราไมเคยมประสบการณกบ

73 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๖๗-๖๙. 74 แสวง แสนบตร, ปรชญาศาสนา, หนา ๖๑. 75 สมหว ง แก วสฟอง , เดวด ฮม ใน ๙๐ นาท , (เชยงใหม : ภาควชาปรชญ าและศาสนา

มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๖๐), หนา ๑๒.

๙๗

วตถเปนเพยงภาพประทบแหงสของวตถ, รปราง , ความคงท, รส และอน ๆเชนกน76 หงสทกตวมสขาวกอนทจะมการคนพบในสมยของฮมวามหงสสด าในออสเตรย ดงนนหงสจ งไมจ าเปนตองขาว เหมอนกบวาประกายไฟไมจ าเปนวาจะตองท าใหดนปนระเบดเสมอไป77

อยางไรถาสงนเปนสงทเรารอยางแนนอนฮมเองกทราบดถงขอคดคานอนนทมตอปรชญาของเขา “เมอเราจากหองของเราและเขาไปเกยวของกบชวตประจ าวนปรกตขอสรปกดเหมอนจะหายไปเชนกบการเตนร าสวมหนากากในเวลากลางคนจะหายไปในเวลารงสางและเปนสงยากเยนส าหรบเราทจะคงความเชอมนอยางนนทเราไดมาดวยความยงยากสงทฮมพยายามชใหเหนคอความไมแนนอนแหงชวตมนษยในประเดนทเกยวกบความรเราคดวาเรารมากมายแตในความเปนจรงสงทเราคดวาเรารมากมายแต ในความเปนจรงส งท เราคดวาเร ารสวนใหญ เปนเพยงสมมตฐาน คอสมมตฐานทนาเชอถอแตกไมมสมมตฐานใดทนาเชอถอ78

แมฮมจะเขาไปท าลายหลกการพนฐานทางวทยาศาสตรทงหมด แตเขากมความนบถอ นวตนและวธการทดลองของเขาเปนอยางสงแทจรงแนวคดเรองภาพประทบและฮม อาจไดรบแรงบนดาลใจมาจากขอความจากหนงสอ Optics ของนวตนเกยวกบแสงและวตถ “ในสงเหลาน ไมมสงใดอนนอกจากพลงและความโนมเอยงทจะไปกวนผสสะของสนหรอสนน” (พดอกอยางหนงวา เราไมไดมประสบการณกบวตถนน) ฮมมความชนชมอยางยงกบวทยาศาสตร โดยเฉพาะอยางยงกบความตรงไปตรงมาของวธการทางวทยาศาสตรเขารสกวานคอวถไปสอนาคตทดกวาแตทขดแยงกนกคอปรชญาฮมน าพามนษยชาตกบคนไปยงอดตไปสสถานะทวทยาศาสตรยงไมมบทบาทนบตงแต ยคกลางโคเปอรนคสไดยายทตงของมนษยชาตและโลกจากศนยกลางของจกรวาล มาจนถงแนวคดประสบการณนยมทนยามวาคนเทานนทสามารถมประสบการณตอการรบรได ประสบการณนยมของเดวด ฮมไดเปลยนแปลงมนษยชาตไวในศนยกลางของทกสงทกอยางทก าลงด าเนนไป (แมวาในกรณของฮม สงนไมไดรวมโลก แตพดถงทงจกรวาล)

สถานะของฮม มสงผดปรกตธรรมดาทนาสนใจอยหลายอยางอาทเบอรคเลยดงพระเจาใหมาค าจนโลกไว ในเวลาท เขาไม ไดมองส วน ฮมไมม โลกท จะถกค าจนและถาไมมส งเชนวา รางกาย, ความตอเนอง, เหตและผลกแทบจะไมมพนทใหกบพระเจาฮมอาจมความเชอในพระเจาแตปรชญาของเขาลดทอนเราลงไปสสถานการณทใกลเคยงกบนกปฏบตธรรมชาวพทธบางทาน (ซงไมเชอในพระเจา) ขณะทเบอรคเลยลดทอนปรชญามาเปนเรองตลกแตทวาเดวด ฮมกลบไปอธบายเรองตลกดงกลาวนนแตนดเหมอนจะไมไดโนมนาวผคนใหเชอถอเปนจรงเปนจง79

76 สมหวง แกวสฟอง แปล, เดวด ฮมใน ๙๐ นาท, หนา ๑๒. 77 อางแลว. 78 เรองเดยวกน, หนา ๑๓. 79 เรองเดยวกน, หนา ๑๔.

๙๘

ง. การปฏเสธของฮม ๑. เพราะเชอแตประสบการณ โดยทเขาอางวาปรากฏการณธรรมชาตทงหลายทเรารได

จากประสบการณนนกไมมกฎเกณฑตายตวหาความแนนอนไมได (Certainty) มแตความนาจะเปนไปได (Probability) เทานน ดงนนแมแตวทยาศาสตรซงศกษาเรองของจกรวาลกไมมความแนนอนเชอไมไดเตมท80

๒. ปฏเสธจตสาร วตถสารและพระเจา เขาโจมตความคดของลอคในเรองของวตถสาร ใชการอางถงวตถสารมอยไดอยางไรในเมอเราไมเคยมผสสะตอมนเลย ผสสะของเราท าใหเรารไดเพยงคณสมบตบางชนด โดยไมสามารถจะอางไปถงสารทเปนตวรองรบคณสมบตเหลานนเลยนกปรชญาทงหลายพยายามจะบอกวา วตถนนจะตองแตกตางจากผสสะทเรารบรซงเปนการอางโดยปราศจากหลกฐานเพราะเราไมเคยรจกวตถทแทจรงเลยรจกแตผสสะของเราเทานนและจตของเรากไมสามารถจะน าวตถและผสสะมาสมพนธกนไดเพราะการกระท าเชนนนมนอยนอกเหนอขอบเขตของความรและความเขาใจของมนษย81 เขาไมเชอวามจตในลกษณะทเปนจตสารซ งเปนตวยนพนรองรบความรสกหรอเชอมโยงความรสกเขาดวยกนเขาเหนวาสงทเรยกวา จตหรอตวตนนนกคอกลมของความรสกทงหลาย (Bundle of perception) นนเองเขาสรปตอไปวา จตหรอตวตนนกคอกลมแหงความรสกตาง ๆ ซงเกดขนตดตอกนอยางรวดเรวและอยในภาวะทเปนกระแส (Flux) มการไหลแปรปรวนอยตลอดเวลาเขาเปรยบเทยบวา จตนนเหมอนกบภาพยนตรความรสกตาง ๆ กเปรยบเหมอนภาพทปรากฏขนแลวผานไปโดยมภาพใหมปรากฏขนแทนแลวกผานไปอยางรวดเรวตดตอกนไปตลอดความรสกตาง ๆ ทเกดขนและผานไปอยางรวดเรวนเองทประกอบกนขนเปนจต82 ฮมไมอางถงจตสารอนเปนตวเชอมโยงความรสกทผานเขามาเรอย ๆ เพราะเราไมสามารถจะมประสบการณตอมนได ดงนนฮมจงปฏเสธเรองของจตสารหรอตวตนเมอไมมจตหรอตวตนกไมตองมผสรางหรอพระเจา ซงฮมกไมอางถงพระเจาซงอยนอกเหนอประสบการณเชนกน83

๓.๒.๔ นกปรชญาทเหนคานตอมโนทศนของฮม ๑. อมมานเอล คานท (Immanuel Kant ๑๗๒๔-๑๘๐๔) เขาเหนวาความรหรอความ

จรงทเปนสากลและแนนอนนนไมไดจากประสบการณแนนอน คานทเหนวา ผสสะนนใหเนอหาความร แกเราตอจากนนจตกน าเนอหาเหลานนมาจดระเบยบท าใหเปนความรทแนนอนและเปนสากลแตกไมไดหมายความวา เรามความรในสงแทจรง (Thing-in-themselves) ในธรรมชาตสง

80 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๗๕. 81 เรองเดยวกน, หนา ๗๑ 82 David Hume, C.W.Hendel, (ed.,), A Treatise of Human Nature, (London: Collins

Clear-Type Press, 1970), p 302. 83 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๗๒.

๙๙

แทจรงนนมอยเราไมรจกมนในสภาพทแทจรง แตเราคดถงมนโดยอาศยประสบการณได การทคานทคดปรชญานขนกเพราะเหนผลรายจากปรชญาของฮมถาเชอตามทฤษฎของฮมแลวความรทแทจรงกไมมนอกจากนนเรองของศลธรรมและความเชอศาสนากเสอมหมดเพราะฮมจ ากดความรความคดทงหมดอยแคประสบการณเทานน คานทเชอวาทงหมดนไมมอะไรเปนจรงแตเปนโครงสรางของสมองทงสน สงแทจรง (Reality) นนมอยแตเราไมรจกเวลาทเราร สงใดจะตองผานโครงสรางของสมองซงกลนกรองความรนนเสยกอน84

๓.๒.๕ สรปขอถกเถยงจากการออกแบบของพระเจา ในเรองทศนะของฮมนน ในขอสรปของเขา ไดยกตวอยาง เขาเหนวา ถาเราไดอานหนงสอ

เกยวกบศาสนาและอภปรชญาแลวกตองถามตวเองวาหนงสอเลมนนมเนอหาเกยวกบตวเลขหรอเกยวกบขอเทจจรงในธรรมชาตหรอไม ถาไมมเนอหาเหลานแลวกน าไปเผาไฟเสยเพราะไมมเนอหาทเปนประโยชนเปนเพยงแตการเลนค าเทานน ในทนหมายความวาเนอหาของความรนนจะตองเกยวกบคณตศาสตรซงมความแนนอนทสดและวทยาศาสตรซงมความแนนอนนอยความคณตศาสตรเพราะกฎเกณฑทางวทยาศาสตรเปลยนแปลงไดเสมอ ฮมยอมรบวาตวเขาเองมแนวคดแบบวมตนยมอยางออน ๆ คอยอมรบแตเฉพาะสมรรถภาพของปญญาของเราเทานนไมสรปสงทอยน อกเหนอสมรรถภาพการรบรของเรา คงรบรไดเฉพาะปจจบนถารขอเทจจรงกเปนวทยาศาสตร รตวเลขกเปนคณตศาสตร รกระบวนการของความคดกเปนปรชญา85

๓.๓ ปญหาเรองความชวราย ความชวรายเปนปญหาททางฝายศาสนาครสต ไดเรมตนโดยการบนทกไวในพระคมภร

วาบาปกบความชวรายเปนสงเดยวกนและบาปนนทกคนไดมมาแตก าเนดจากการเรมตนของปญหาเกดมาจากบาปก าเนด ความคดชนตนไดกลาวไวถง มนษยทกคนมบาปตดตวมาแตก าเนดดวยมาจากบรรพบรษของมนษยนนคออาดมการผดตอพระประสงคของพระเจา อาดมละเมดตอพระประสงค โดยการขโมยทานผลไมในสวนเอเดนนบแตนนความบาปทไมเชอฟงนไดตดตวมนษยผเปนบตรหลานของอาดมมาจนถงปจจบน ปญหาคอมนษยท าตามความตองการของตนเองสามารถกระท าความชวและความดดวยสามญส านกของตนเอง ดวยประการแรกนมความเชอมโยงกบพระคมภรศาสนาในเรองบาปก าเนดการท าความชวมนษยทกคนท าไดโดยไมตองมมาตรวดหรอการยบยงชงใจตอความชวในทกรปแบบ การกระท าเปนสงแรกของการเกดของความชวหรอความดการตดสนคนดคนไมดตามหลกศาสนานนถาหากเรามบาปตดตวการท าความชวของเราไดรบการใหอภยจากพระเจา ถาชองวาง

84 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๗๖-๗๗. 85 เรองเดยวกน, หนา ๗๓.

๑๐๐

ของปญหาน สรางคนชวรายไดอกมากมาย แลวสวรรคยงจ าเปนส าหรบคนบาปหรอไมเราจะตองท าความเขาใจถงปญหาเรองบาปอยางรสกนกตอปญหาอยางทสด

๓.๓.๑ ปญหาเรองความชวรายกบจรยศาสตร ก. ความสมพนธของปญหา ความเกยวเนองกนของปญหาน ความชวรายในแบบศาสนา

ครสตเปนบาปทตดตวมาแตก าเนดนนคอบาปแรก ซงมนษยไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปนผทไมมบาปแตก าเนด ทงนไมไดเกยวเพมไปถงการกระท าบาปชวชาทมตอกนของมนษย เราอาจแยกประเดนของปญหานไดวา

๑.จรยธรรมกบศาสนา การกลาวอางของแมดธว อารโนลต มองความสมพนธระหวางศาสนาและจรยศาสตรวา “ศาสนาไมใชอะไรอน นอกจากหลกจรยธรรมอนแนบแนนอยกบอารมณ” ขอความสมพนธในทศนะนไมไดกลาวถงความแตกตางระหวางศาสนาและจรยธรรม ในระหวางนน ความคดเหนของ ปรงเกล, แพตตสน และแบรดเลย ถอวา จรยศาสตรและศาสนามความสมพนธก นอยางใกลชดตามทศนะของแบรดเลย “ศาสนาคอ ความโนมเอยงของมนษยตามธรรมชาต และศาสนามแบบส าหรบปฏบตเปนของตนเอง” จากทศนะนเราพอจะวนจฉยไดวา ศาสนานนขนอยกบความเชอ แตความส านกทางจรยธรรมนนขนอยกบเหตผล

ศาสนาจะตองสมพนธกบจรยศาสตร ค าวา “ธรรม” หมายถงระเบยบทางจรยธรรมของจกรวาลเกยวกบความสมพนธภายในของจรยศาสตรและศาสนา มความเปน ๓ ประการ คอ

๑.ศาสนามมากอนจรยศาสตร คอศาสนาเกดขนมากอนจรยศาสตร ๒.ศาสนานนเปนเจตจ านงหรอสทธของพระเจา ซงตดสนความด ความชวของมนษย

๓.กฎตาง ๆ ของพระเจาเปนกฎเกณฑทางจรยธรรม พระเจาสรางจรยศาสตร ทกสงเกดขนตามความประสงคของพระองคเองและพระองคกมไดผกพนอยกบกฎเกณฑ

ใด ๆ เรารอาณตนโดยอาศยนกบญและคมภรอนศกดสทธ86 ๒.ขอสมมตฐานขนมลฐานของจรยศาสตร คอ ระเบยบทางจรยธรรมของจกรวาลหลก

จรยธรรมคอ จดมงหมาย พระเจาคอ คลงสมบตของคณสมบตทางจรยศาสตร พระองคตรสถงความดและปฏเสธความชว ดงนนจรยธรรมจงไมขนอยกบพระประสงคอนสงสดของพระองคแตขนอยกบธรรมชาตของพระองคการกระท าตาง ๆ นน ไมดไมชวแตความด หรอความชวของการกระท าตาง ๆ อยทการยอมรบหรอรถงระเบยบและความไมปรารถนาของพระเจา ซ งศาสนาและจรยศาสตรไมอาจมไดถาเรามความเชอวาพระเจาคอผทไมยตธรรมหรอแตกตางจากจรยธรรม ศาสนาใหความพงพอใจทางอารมณแกมนษย สวนจรยศาสตรใหความพงพอใจทางเจตนารมณแกมนษย ถาการพฒนาของ

86 ชยวฒน อฒพฒน, จรยศาสตร , พมพครงท ๑๒, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, ๒๕๕๐), หนา ๓๔.

๑๐๑

มนษยสมบรณและบรบรณทกดานแลวกเปนสงทพงปรารถนาจรยศาสตรและศาสนากควรเปนรางวลตอบแทน87

พระเจาทรงสถตอยในดวงวญญาณและสากลโลก มวลมนษยทกรปทกนามและระเบยบปฏบตของมวลมนษยลวนแลวเกดจากการสรางสรรคของพระเจาทงสน โดยนยน นกประพนธของ คตา ไดกลาววา “พระเจาคอ บอเกดแหงจรยพนธะ พนฐานแหงขอผกพนทางศลธรรมนนไมไดเกดจากมนษยและสงคมเพยงเทานน แตกยงเกดจากปจเจกชนดวยเหมอนกนเมอเราเขาถงวญญาณทแทจรงแลว (วญญาณอมตะ) กไมมความแตกตางอะไรระหวางวญญาณและพระเจาทสถตอย เพราะทกสงทกอยางในโลกนกจะปรากฏเปนอนเดยวกนกบพระเจาในภาวะเชนนนมนษยจะกลายเปนผมศลธรรมโดยอตโนมต จรยพนธะกจะกลายเปนกฎธรรมชาตของทกสงทกอยางแตเจตนานมไดท าลายเสรภาพของเราเสรภาพอนแทจรงไดหลอหลอมตวเขาเปนเครองมอของพระเจาเจตนาของปจเจกชนกจะกลายเปนพระประสงคของพระเจาเพราะพระเจาคอ อตตา กฎของพระองคกคอ กฎแหงอตตา และเสรภาพอนแทจรงกจะอยในกระบวนการอนเดยวกนกบกฎแหงอตตา เนองจากวาศาสนานน ขนอยกบความเชอมากกวาเหตผลฐานะของศาสนาอาจจะอยเหนอฐานะของจรยศาสตร ศาสนาทขาดหลกจรยธรรมนนเปนเพยงความเชอทงมงายและพระเจาทขาดศลธรรมกชอวามธรรมชาตแหงความชวรายอยในตว ดวยเหตนจรยศาสตรจงจ าเปนส าหรบศาสนาแตว าศาสนาไมจ าเปนตองคลอยตาม จรยศาสตรเพราะทงศาสนาและจรยศาสตรมพนฐานทแตกตางกนเจตนาและอารมณอาจพฒนาควบคกนไปไดแตมใชวาจะไดรบผลส าเรจเสมอไป บคคลนนมใชวาจะเปนผทมจรยธรรมเสยกอนแลวจงคอยมศาสนาหรอมศาสนากอนแลวจงมจรยธรรมแตเขาจะตองมทงศาสนาและจรยธรรมในเวลาเดยวกนเพราะศาสนาถอวาเปนรปแบบแหงความดงาม88

ข.ศาสนาและหลกจรยธรรมตองพงพงตอกน ศาสนาเปนพนฐานอนดของจรยศาสตร การแสดงออกจากความส านกภายในของเราตอสงคม บคคลผเขาถงศาสนาอยางแทจรงนนจะมองเหนโลกตามความเปนจรง ดงนนศาสนาและจรยศาสตรทงสอง จงมสวนส าคญในการชวยเหลอการพฒนาบคลกภาพของบคคล แตวา แหลงก าเนดเหลานแตกตางกนคอ ศาสนามความสมพนธอยกบพระเจาและปจเจกชน สวนจรยศาสตรขนอยกบเจตนาและศาสนาขนอยกบอารมณของจตในการพฒนาของมนษยจรยศาสตรและศาสนาทงสองตองพฒนาควบคกนไปและองอาศยซงกนและกน นบเปนสงทเปนไปไดวาในบางโอกาส ศาสนาอาจจะไมประกอบดวยจรยธรรมในกรณเชนนอาจจะไมเหมาะสมทจะเรยกศาสนานนวาเปนศาสนาทแทจรงเพราะศาสนาทแทจรงคอ ความเชอในความส านกตอพระเจาและภาวะของพระเจา ความส านกนนตองประกอบดวยจรยธรรมเพราะไมประกอบดวยจรยธรรมแลว ศาสนานนกไมสามารถตอบสนองความตองการทางเจตนารมณไดและ

87 เรองเดยวกน, หนา ๓๔-๓๕. 88 อางแลว.

๑๐๒

ศาสนานนไมสมบรณถาปราศจากจรยศาสตร ดงนนศาสนาจงตององอาศยจรยศาสตรและจรยศาสตรกท าใหศาสนาบรสทธหมดจดขนศาสนากท าใหจรยศาสตรมความส าคญและความหมายมากขนความดเลศทางจรยศาสตรนนสงเสรมใหเราไดพบแสงสวางแหงชวตคอคลงแหงคณธรรม

สรปไดวา ศาสนาเปนพนฐานอนดงามของจรยศาสตร สวนจรยศาสตรนนเปนการแสดงออกใหศาสนาปรากฏชดคอศาสนาตองมหลกจรยศาสตรและศาสนากมจรยศาสตรเปนเครองแสดงออกจรยศาสตรเนนหนกในเรองความสมพนธระหวางปจเจกชนกบสงคมสวนศาสนาเนนหนกในเรองความสมพนธระหวางปจเจกชนกบพระเจา ศาสนาและจรยศาสตรตางท าหนาทไปดวยกนจงตองควบคกนไปแตศาสนาพฒนาไปไดไกลกวาเพราะสามารถท าใหมนษยหลดพนจากพนธนาการทางโลกไดเปนโลกตตรชน สวนจรยศาสตรเปนเพยงผชบอกหนาทของมนษยทจะพงปฏบตตอมนษย ดวยกนเทานน89

๓.๓.๒ ขอจรยศาสตรของนกปรชญาและศาสนา

ก.จรยศาสตรของนกปรชญา ๑.ทศนะของฮอบส (๑๕๘๘-๑๖๗๙) เหตสากลทสดในธรรมชาตคอ การเคลอนไหว ความ

ปรารถนาตรงขามทสดกบความไมนาปรารถนาทงสองเปนแบบแหงอารมณซงแตละอยางสบเนองมาจากอ านาจแหงความงามทดงดดใจหรอความนาเกลยดทางกาย ปรากฏการณหรอความรสกทางอารมณปรารถนาคอความสขความรสกทางอารมณทไมนาปรารถนาคอความทกข อกอยางหนง อารมณทนาปรารถนาเรยกวาความดและอารมณทไมนาปรารถนาเรยกวาความชว90 มนษยแตละคนในฐานทเปนบคคลทมความจงใจ ฮอบสเขาใจวาเปนจดศนยกลางของความรกและความชงและความมงคงสมบรณของเขาวาเปนความกาวหนาทตอเนองกนของความปรารถนาสงหนงไปอกสงหนง แตมนษยมเหตผลไมเพยงพอแตจะแสวงหาความอมอกอมใจในความปรารถนาชวขณะหนงเทานนแตยงแสวงหาวธทจะไดมาซงความอมเอมอมใจในความปรารถนาทจะมมาในอนาคตทงหมดด วยและดงนน ความปรารถนาอ านาจจงเกดขนอยเปนนจและไมขาดสายอ านาจจะหมดไปกตอเมอเราตายไปแลวนนเอง91 ความดของฮอบส ไดกาวขามไปจนถงธรรมชาตของมนษยความรกอ านาจไดกลายเปนหลกการส าคญในการตดสนทางจรยศาสตร ความร ารวย ความมชอเสยง ความมเกยรต ความมศกดศร ความเออเฟอเผอแผ ความสภาพออนโยนและความซอสตยจะมคณคากเพราะวาคณธรรมเหลานท าใหผมคณธรรมมอทธพลในสงคมและท าใหเขาเปนทเกรงขามของเพอนฝงความกลวเปนลกษณะเชงลบ ความรกตามธรรมชาตและมตรภาพเปนความเหนแกตวลวน ๆ ส าหรบบคคลผมอ านาจเปนของตวเอง เมอคนเราไดอ านาจแลวเขากพยายามอยางแรงกลาเพอเพมอ านาจใหมากขน

89 ชยวฒน อฒพฒน, จรยศาสตร, หนา ๓๔-๓๕. 90 เรองเดยวกน, หนา ๑๔๒. 91 เรองเดยวกน, หนา ๑๔๓.

๑๐๓

เพอตอบสนองความมนคงใหกบตนเองความเหนแกตวนนเองทท าใหมนษยไมมความปรองดองกนกบคนอนเมอความเหนแกตวมเหตผลดและเขาใจสภาพเหตการณไดลวงหนาเทานน จงกอใหเกดความสงบไดความถกตองของธรรมชาตกคอการมเสรภาพซงทกคนตองมเพอใชอ านาจในการรกษาชวตของเขาเองและเสรภาพจงเปนพนฐานอนส าคญแหงการกระท าทางจรยศาสตร92

๒.ทศนะของสปโนซา (๑๖๓๒-๑๖๗๗) ไมมความแตกตางระหวางความดและความชว แตวาความดและความชวเปนสงทมอยจรง เพราะฉะนน ความแตกตางระหวางความดและความชวหากจะมไดกเปนความเขาใจผดของบคคลนนเอง ดวยเหตนคณธรรมเรองความอยดกนดจงเกดขนมาจากความรและความรทสงสดคอความรเกยวกบเรองพระเจา พระองคเปนสจจภาพทเปนเอกซงรวบรวมเอาความจรงทกอยางเขาไวในภาวะของพระองค ความคดนมฐานมาจากลทธสโตอค ค าสอนนหมายถงคณธรรมเรองการอยดกนด ซงมอยในสภาพของจตใจทสงบอนเกดจากการยอมรบวา กฎตาง ๆ ของธรรมชาตเปนสงไมเปลยนแปลงและแนนอน จรยศาสตรของสปโนซา คลายคลงกบ จรยศาสตรของเพลโตและอรสโตเตล สปโนซาสอนวา ความรเรองความแทจรงเปนความดทมอยแลวโดยธรรมชาตและวา ความรนไมเปนเพยงความเขาใจดวยสตปญญากงความแทจรง ความแทจรง แบบเนอหาของปจจยตาง ๆ แตเปนการเชอตอระหวางวญญาณกบความจรง เขาถอวาคณธรรมคอความสขและความชวคอความทกขและคนชวเปนบคคลทควรไดรบการเหนอกเหนใจ ไมใชวาเราจะเหยยบย าหรอต าหนตเตยนคนชวถายเดยว คนทม อสรภาพเทานนเปนคนทมความสขและ ความอสรภาพของเขาตองอาศยเหตผลเปนเครองควบคมอารมณ ทศนะทางจรยศาสตรของเขา คอ การด ารงชวตอยางมเหตผลและคอการพฒนาเหตผลในชวตใหสมบรณ เทาทจะเปนไปได ความรสกทางอารมณเปนตวเหตรบกวนชวตของมนษยและสงทตองการมากในทนคอ การควบคมอารมณอยางมเหตผล โดยมากในชวตประจ าวนคนเราใชอารมณมากกวาเหตผล ขาดการพจารณาโดยแยบคาย ความรสกทางอารมณทผกมดอยนนเอง คอพนธนาการผกมดมนษยเอาไวความจรงการรสกสงงานดวยเหตผล นนคอเสรภาพของมนษยโดยแท “สงทงหลายทดเลศ ยอมเปนของไดโดยยากพอ ๆ กบทสงนนดจรง ๆ”93 สปโนซา เหนวา ทกสงทกอยางในโลกนมนด าเนนไปอยางเปนเหตเปนผลกน ไมมสงใดทปราศจากเหต ลกษณะความคดเชนนเรยกวา นยตนยม (Determinism) ซงถอวาสงตาง ๆ ไมไดมอยโดยอสระแตถกก าหนดจากเหตจตและรางกายเปนสงเดยวกนไมมเจตนาอารมณอสระ (Free will) แตเขากยอมรบวามนษยมเจตนาทเปนอสระได ถาเรารจกโลกและท าตนใหสอดคลองกบโลกนนคอ พยายามเขาถงเสรภาพ จะท าไดโดยรจกพระเจา ซงเปนความดสงสด ดงนนคณธรรมกคอการรจกพระเจาและรกพระเจาจากความรแจงในสงตาง ๆ อยางลกซงนนท าใหเกดความรกในพระเจาในบรรดาความรกทเรามตอพระเจานนประมวลกนเขาเปนความรกตวของพระองค

92 เรองเดยวกน, หนา ๑๔๔. 93 เรองเดยวกน, หนา ๑๔๗-๑๔๙.

๑๐๔

เอง มาถงขนนกจะรไดวาตวเราเปนสวนหนงของพระเจาและมอสระอยางแทจรงในแงนแสดงวาปรชญาของสปโนซามลกษณะใกลเคยงกบศาสนา94

๓.ทศนะของคานท (๑๗๒๔-๑๘๐๔) อยบนพนฐานลทธทยดมนในคณธรรมหรอเหตผลอยางเครงครด (เหตผลนยมของคานท) เปนหลกทอยในเครอเดยวกบมโนธรรมทมเหตผล มโนธรรมเปนเหตผลภาคปฏบต เพราะบงถงกฎศลธรรมในตวเองคอ หลกศลธรรมนนรกนไดเองเปนสงทม มากอน ไมใชมขนในภายหลงโดยอาศยประสบการณและเปนหลกทมประจกษพยานในตวเอง ถาทกคนปฏบตตามกฎแหงเหตผล สงคมในอดมคตทางศลธรรมกจะเกดขน ทกคนเปนทงผปกครองและเปนผถกปกครอง เขาเปนสมาชกของอาณาจกรวญญาณตามธรรมชาตทางศลธรรมของเขา ยอมรบโลกแหงอดมคตวาเปนความดสงสดอาณาจกรแหงจดมงหมาย คอสงคมอดมคตของบคคลผมเหตผลผพรอมจะปฏบตตามหลกศลธรรมคณธรรมคอความดสงสดคณธรรมดงกลาวนนคอ เจตจ านงทดตามหลกศลธรรมคนดควรแสวงหาคณธรรมเพอคณธรรม คอแสวงหาความดเพอความดไมควรแสวงหาคณธรรมเพอความสขกฎศลธรรมควบคมเจตจ านงทดอยางสมบรณ เนองจากกฎศลธรรมเปนไปตามเหตผลบคคลจงมวญญาณเปนเครองรองรบสงสมศลธรรมศลธรรมจะตององอาศยการเอาชนะความชดแยงระหวางความปรารถนาและหนาทความปรารถนาของมนษยไมอาจก าจดไดภายในชวตอนสนนเพยงชวตเดยวดวยเหตนจงตองมวญญาณเปนอมตะไวเพอคอยก าจดความปรารถนาไปทละนอยชวยชวตอนยาวนาน95 คณธรรมคอเจตจ านงทด ดงนน จดมงหมายอนสงสดอกประการหนงคอ “การท าหนาท เพอหนาท”

๔.ทศนะของฟชท (๑๗๖๒-๑๘๑๔) โลกทางประสบการณขนอยกบหลกศลธรรมและหลกศลธรรมหมายถงอสรภาพ อสรภาพหมายถงการมชยชนะตออปสรรค อปสรรคในทนหมายถงโลกทรบรทางประสาทสมผส หลกศลธรรมสงสดหมายถงอมฤตภาพ อมฤตภาพเปนจดประสงคของ อนตมะภาวะ เขาอธบายหลกศลธรรมคอ ศรทธาในศาสนา ถาปราศจากศรทธาในศาสนาแลว หลกศลธรรมจะไมมความหมาย ศรทธาในศาสนาเปนหลกการประกนความแนนอน ความจรงศรทธาในศาสนานน คอการตดสนใจของตวเจตจ านง ซงเปนสงส าคญทสดในบคคล ความรทางศลธรรมจงเปนประตแหงสจจภาพและการปลงใจทถกตอง ชวตทางศลธรรมหมายถงการด าเนนชวตในสงคม ทกคนตองเปนสมาชกในกจการของศลธรรมรวมกนเสยสละประโยชนสวนตวเพอสวนรวม เพอใหศลธรรมด าเนนไปในสงคมดวยดพระเจาอยศนยกลางระหวางโลกวญญาณกบมนษยเรยกวา อนตมภาวะความเชอในสจจภาวะแหงโลกภายนอกไมใชอะไรอนไดแกความเชอวา “ชวตทเชดช สจจภาพและศลธรรมเทานนทสามารถท าใหโลกววฒนาการไปไดไมสนสด” ทกคนตองสรางอดมคต

94 ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา ๔๑. 95 ชยวฒน อฒพฒน, จรยศาสตร, หนา ๑๔๙-๑๕๓.

๑๐๕

ทางศลธรรมขนมาดวยตนเอง เมอเกดความพรอมขนมาทกฝายจะกลายเปนสงคมแหงศลธรรมอนเสรยงใหญเปนอาณาจกรธรรมจรยสากลจงไมมอะไรดส าหรบมนษยนอกจากเจตจ านงรกศลธรรม96

๕.บตเลอร (๑๖๙๒-๑๗๕๒) เขาอธบายธรรมชาตทางจรยธรรมของมนษย หมายถงการกระท าตาง ๆ ของมนษยมความหมายทแตกตางกนถง ๓ ลกษณะ ลกษณะแรกแรงจงใจในการกระท า ไมวาจะเปนความโกรธความรกใครหรออารมณอน ๆ มแนวโนมทางธรรมชาตทงสองอยางอาจขดแยงกนกได ลกษณะทสอง อารมณทรนแรงทสดความหมายนมนษยเปนคนชวโดยธรรมชาตเพราะมอารมณรนแรงมากทสดจนเกนพอด ลกษณะทสาม โดยธรรมชาตของมนษยเราอาจหมายความวามนษยมอ านาจสงสดถงแมอ านาจนนจะไมมประสทธภาพแตอ านาจนนกคอมโนธรรมนนเองการใชมโนธรรมเปนหลกการภายในจตใจมผลตอการกระท าภายนอกมโนธรรมของบตเลอรเปนการรส านกวาอะไรถกอะไรผด ความรส านกในหนาท ดงนน มโนธรรมจงมความสงสงทางธรรมชาตไมใชวาเพราะมความรนแรงแตเพราะมอ านาจตางหากมโนธรรมใหกฎแหงความถกตองแกเราและท าใหเรามความเชอตอกฎนน การเชอตอมโนธรรมนนไมไดเกดมาจากอ านาจภายนอกแตเกดมาจากอ านาจภายใน โดยลกษณะน เองมนษยจงมกฎเปนของตวเองอนทจรงแลวมโนธรรมคอ “อตตาทแทจรง” ซงอรสโตเตลยนยนวาเปนอนเดยวกนกบเหตผล กฎภายในของมโนธรรมกคอหนาทนนเองแตโดยสวนใหญแลวกเขากนไดกบกฎแหงความรกตนเอง มโนธรรมและความรกตนเองทมเหตผลทงสองตองการท าลายอารมณทโหดรายและสรางความเมตตากรณาและความรกทางสงคมอน ๆ ขนมาแทน97

ข. จรยศาสตรและความมอยของพระเจา

๑.ทศนะของคานท ศาสนาขนอยกบจรยศาสตรและความมอยของพระเจากขนอยกบความมอยของจรยศาสตร คานทเชอวา ความสขตองประกอบดวยคณธรรมเสมอในความดขนสมบรณนน ความสขอนสงสดรวมเปนอนหนงอนเดยวกน แนนอนคณธรรมกคอ ความดอนสงสดแตวาเมอไมมความสขความสบายมนกไมใชความดขนสมบรณแตเมอวเคราะหอยางละเอยดแลวคณธรรมมใชวาจะประกอบดวยความสขเสมอไป เราพบบอยครงวาขณะทคนดไดรบความทกขนานาประการนนคนชวกพากนสนกสนานส าราญใจ แตถาระเบยบทางจรยศาสตรเปนจรงอยางนนแลวมนอาจไมเปนเชนนน ดงนนคานทจงกลาววา “พระเจานนเอง เปนผสรางสรรคความสขส าราญทประกอบดวยคณธรรมและความทกขกบความชวขนในโลกนพระเจาคอ ผทเสวยความสขส าราญอนประกอบดวยคณธรรม เพราะคณธรรมขนอยกบเจตนาของเราความสขส าราญขนอยกบความพรอมมลของเงอนไขภายนอก ดงนน ตามทศนะของคานทพระเจากคอ ขอสมมตฐานทางจรยศาสตร98 พระเจาเปนสงส าคญอยางหนงของศลธรรม เพราะท าใหมนษยมความหวงวา จะไดรบความสขในโลกหนา คานทใหเหตผลวา คณธรรมเปนความดอนสงสด คณธรรมและความสขรวมกนสองอยางชวยกนสรางความด

96 เรองเดยวกน, หนา ๑๕๕-๑๕๖. 97 เรองเดยวกน, หนา ๑๖๕-๑๖๗. 98 เรองเดยวกน, หนา ๓๖-๓๗.

๑๐๖

ใหสมบรณ ถาคนดมศลธรรมไมสามารถมความสขไดในโลกน เขากควรจะไดรบความสขเปนรางวลในโลกหนาโดยพระเจาเปนผมอบใหเพราะพระเจาเปนผควบคมสากลจกรวาลทงหมด99

๓.๓.๓ จรยศาสตรของเดวด ฮม

ก.เหตผลและอารมณ (Reason and Passion) อารมณเปนบอเกดแหงการกระท าท สมครใจ ส าหรบเหตผลเปนเพยงเครองเชอมตอและเปรยบเทยบความคดตาง ๆ และบอกใหเราทราบถงความแทจรง เหตผลมประโยชนมากในทางจรยศาสตร เพราะเหตผลชวยในการเปรยบเทยบตวอยางตาง ๆ ของปจเจกชนและก าหนดแรงจงใจทแทจรงในการกระท า ในมมวจารณ ฮม ดเหมอนวาจะถอเหตผลวามลกษณะการเขาใจความหมายของหลกการทว ๆ ไปไดถกตองและแสวงหาค าตอบทถกตองจากหลกการเหลานน เขาน าวธการทางประสาทสมผส (ประจกษนยม) มาใชกบจรยศาสตรและใหค าตอบวาสภาวะทางอารมณเปนเพยงแหลงก าเนดความรเกยวกบความดและความชวเทานน ลกษณะแหงสภาวะเหลานแมวาจะกอใหเกดความแตกตางระหวางความดและความชว ความรสกเปนสขกจดวาเปนความด ความรสกเปนทกขจดวาเปนความชว เขายอมรบอยางจรงใจวาจรยธรรมมอทธพลเหมอนการกระท าทงหมด จรยธรรมนมไดเกดมาจากเหตผลแตเกดมาจากการพจารณาหรอการตดสนทถกตองทางศลธรรม และความแตกตางทางจรยธรรมกเกดมาจากความรสกส านกทางศลธรรมการมความรสกส านกตอคณธรรมมใชอะไรอนแตเปนความรสกทพงพอใจในสง ทว ๆ ไปอนเกดจากการเขาใจอยางลกซงถงอปนสย เขาอธบายถง ความรสกส านกทางศลธรรมเกดมาจากความรสกขนพนฐานในธรรมชาตของมนษย ความรสกขนพนฐานเหลานเกดจากการคดถงประโยชนของตวเอง ความเหนอกเหนใจและประเพณ ฮมยนยนวา ความดคอความสข ความชวคอความทกข ดงนนเราจงถอวาความสขเปนมาตรฐานทางจรยธรรม ส าหรบการกระท าทมคณคา แตเขากไมไดใหเหตผลทดกวาขอเทจจรงทเราไดจากประสบการณวามนษยเราใชมาตรการนเปนเครองวด แตเราตองแยกความสขและความทกขออกจากกนวาอนไหนเปนผลของการกระท าในอนาคต จากความสขหรอความทกขในปจจบนซงความคดทจะท านนเกดจากความรสกส านกทางศลธรรม เมอใดทเหตผลกบอารมณขดกน มนษยมกจะละทงเหตผลแลวด าเนนชวตไปตามอารมณ ฮมถอวา เหตผลเปนทาสของอารมณและตกอยภายใตอารมณดวยเหตน จงตองยอมแพแกอารมณอยเสมอและแรงกระตนอยางรนแรงทท าใหมนษยท ากจกรรมตาง ๆ ไดกคออารมณนนเอง100

ฮมเชอวา คนเรามความอยาก (Appitite) อย 2 ระดบ คอ ระดบปฐมภม กบทตยภม ความอยากระดบปฐมภม (Primary Appitite) ไดแก ความหวหรอกระหาย สวนความอยากระดบทตยภม (Secondary Appitite) คอความรสกทตามมาเมอความอยากระดบปฐมภมไดรบการบ าบด

99 เรองเดยวกน, หนา ๑๕๓-๑๕๔. 100 เรองเดยวกน, หนา ๕๘.

๑๐๗

แลว ความรสกทวานคอความอรอย และการเสาะแสวงหาความอรอยนเองทโยงไปถงแรงจงใจทแสดงถงการรกตวเอง ส าหรบฮม การท าเพอตวเองกคอความอยากระดบทตยภมนนเอง ในประสบการณจ ร ง ๆ ก า รก น เพ อ อ ม ก บ เพ อ อ ร อ ย ป น ก น จน แ ยก ไม อ อก เล ย เข า ใจ ผ ด ว า ม ก าร ร ก ตวเองเปนแรงจงใจ101

ข. คณธรรมทางธรรมชาตและคณธรรมทสรางขน ความยตธรรมเปนคณธรรมทส าคญทสดในบรรดาคณธรรมทเราสรางขน ความยตธรรมและความไมยตธรรมในสงคมเปนสงทเราสรางขน มใชเปนสงทเกดขนจากธรรมชาต

๑. คณธรรมทางธรรมชาต ไดแก ความเออเฟอเผอแผ ความเมตตา ความรจกประมาณ ความอดทน ความบรสทธ และหลกความยตธรรม บคคลผ ใชคณธรรมเหลานมกจะไดรบ ความอมอกอมใจ

๒. คณธรรมทเราสรางขน (ความยตธรรม) ซงใหความสขในปจจบนแกเราบางสวนก สบเนองมาจากวฒนธรรมและประเพณ บางอยางกสบเนองมาจากความเหนอกเหนใจทว ๆ ไป ในหมมนษยดวยกน คณธรรมทเราสรางขนนมอยในสงคมเพราะวาคณธรรมเหลานแทรกซมอยในวฒนธรรมและประเพณของเราและท าใหเรามความรสกใหม ๆ102

ค. จรยศาสตรของฮม ไมไดเปนอตนยมและกไมไดเปนอตนย (Subjectivism) แบบจดนก แมฮมจะเชอวา การตดสนทางจรยธรรมขนตอประสบการณของแตละคนกตามท ฮมกเชอวามความรสกสากล (Universal Feeling) ในแตละกลมคน แตละเผาพนธเหมอนกน เชนเรองกฎแหงความยตธรรม (Law of Justice) ฮมพบวา จากประสบการณ คนเรารวาการจะอยรวมกนไดนน จะตองเสยสละอะไรบางอยางเชน เสรภาพในการท าตามใจชอบ มายอมรบกฎรวมกน กฎหมายจงถกตงขนเพอรบใชมนษย ฮมกลาววา เมอเราคนพบจากประสบการณวา เปนไปไมไดทจะอยคนเดยว และกเปนไปไมไดอกเหมอนกนทจะอยในสงคมโดยทตางคนตางท าตามความพอใจของตนเอง ดงนนจงมการตงกฎขอบงคบขนมา เรยกวา กฎแหงความยตธรรม และเพอปองกนการใชกฎหมายไปในทางมชอบ เชน ตงขนส าหรบหาผลประโยชนใหชนกลมนอย ฮมไดกลาวย าถงความยตธรรมไววา ความยตธรรมนนจะเปนทยอมรบ กไมใชดวยเหตผลใดไปกวาความยตธรรมนนจะตองเปนไปเพอสวนรวม เราอาจสรปไดในท านองเดยวกนกบคณธรรมอนๆ วา ตองเปนไปเพอสวนรวมเชนกน103

101 หนาเดยวกน. 102 เรองเดยวกน, หนา ๑๖๘-๑๖๙. 103 ศรวรรณ โอสถานนท, “การวจยเชงเปรยบเทยบทรรศนะเรองตวตนในพทธปรชญากบปรชญาของ

เดวด ฮม”, หนา 57.

๑๐๘

๓.๓.๔ ขอโตแยงของเดวด ฮมตอปญหาเรองความชวราย

ก. ขอโตแยงของเดวด ฮมเรองจรยธรรม แนวคดทางจรยธรรมของเดวด ฮมนน มวตถประสงคเพอทจะโจมตจรยธรรมเชงเหตผล ซงหนาทของนกปรชญาเชงจรยธรรมนนคอ จะตองรวบรวมกฎตางๆ ทเกยวกบจรยธรรมของพระเยซและปตาจาร กลาวคอเรองของความดนนเหมอนกนกบความจรงกเพราะไดมาจากการพจารณามโนภาพ ฮมไมเหนดวยกบวธการทจะพสจนวาความดหรอคณคานนกคอท าตวตรงกนเหตผล นนหมายถงวา ถาทกคนใชเหตผลกจะสามารถสรปความดไดเชนเดยวกน ฮมไดเสนอขอวจารณไว 5 ขอ ดงน

๑. ขอวจารณทหนง เหตผลนสามารถทจะพจารณาไดสองอยาง หนง คอ ขอเทจจรง สอง คอ ความสมพนธระหวางมโนภาพในการตดสนใจเชงศลธรรมนน เชน การทบอกวา

ความอกตญญนนเปนสงทไมด เราเหนไดวาในบางครงการอกตญญนนกไมใชวาจะเปนสงทไมดเสยทเดยว หมายความวา ไมใชเหตการณธรรมดา แตเปนความสมพนธ ระหวางเหตการณ ไมใชความสมพนธระหวางมโนภาพเพยงอยางเดยว

๒. ขอวจารณทสอง กคอ ในความคดเชงคณตศาสตร เราจะใชมโนภาพหรอความสมพนธระหวางมโนภาพตางๆ เพอทจะน าเอาไปสรปอะไรใหมๆ แตในความคดเชงศลธรรมหรอจรยธรรมนนไมมเหตการณหรอขอเทจจรงอะไรใหมๆ เลย หมายความวาในการทจะพจารณาวาการกระท านน ๆ ดหรอไมดกตามนนไมไดเปนการพบอะไรใหม ๆ เลย แตเปนเพยงแคการแสดงถงความรสกเทานนเอง

๓. ขอวจารณทสาม กคอ ความดทางจรยธรรมหรอศลธรรมนนสามารถทจะเปรยบเทยบไดกบความสวยงามทางธรรมชาต ซงคงจะไมมใครทเหนวาความสวยงามตามธรรมชาตนนเปนสงทเราจะตองพจารณาวาเปนสงทดหรอไมด

๔. ขอวจารณทส กคอ ถาหากวาเราพจารณาส งตางๆ ในธรรมชาต ซ งอาจจะมความสมพนธกนและกนทเราเหนระหวางมนษยแตคงไมมใครเหนวาเปนสงทเราจะตองพจารณาโดยใชศลธรรมมาประเมน

๕. ขอวจารณทหา คอ วตถประสงคหลกของการกระท าของมนษย เราไมสามารถทจะอธบายถงเรองดงกลาวโดยการใชเหตผล แตจะตองใชความรสกเปนปจจยหลก104

ฮม มความเหนในเรองคณสมบตทางจรยธรรม เชน ด ชว ผด ถก ไมไดเปนคณสมบตทมอยจรงในการกระท า แตขนอยกบตวบคคลเปนผก าหนด เขาเชอในลทธอตนย (Subjectivism) เมอคาทางจรยธรรมมตวบคคลเปนผก าหนด คาทางจรยธรรมจงเปนสงสมพทธ (Relative) ส าหรบเขานน ความเปนสมพทธนน มสวนท าใหความเปนไปไดมากทจะเปนอตนยม (Egoism) เพราะเนองจาก

104 พสฎฐ โคตรสโพธและฮนส ฌอรฌส เดอครอป, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา 145-146.

๑๐๙

ด ชว ขนตอความรสกของแตละบคคล พฤตกรรมทท าโดยมผลประโยชนของตนเองเปนจดหมายปลายทางยอมเกดขนไดงาย ส าหรบฮมแลว เขาปฏเสธอตนยม105

ข. ขอโตแยงของเดวด ฮมเรองเหตผล เขาปฏเสธเหตผล เพราะเหนวาจะน าเอาหลกเกณฑอนเดยวไปตดสนทกอยางไมได มนตองแลวแตกรณไป ยกตวอยางความอกตญญ ส าหรบกลมเหตผลนยม ถาลกฆาพอแม แลวจะตตราวาเปนการอกตญญทงหมด แตถาในกรณทตนกลาเกดใหมแลวท าใหแมพนธตนไมตองตายกตองเปนอกตญญไปดวย ซงเราไมสามารถตดสนได เพราะตนกลานนไมไดมเจตจ านง (Will) ในกรณคนกเชนเดยวกน จะตดสนวา อกตญญไมไดทกคน ตองแลวแตละกรณตองพจารณาเปนรายๆ ไป ฮมใหลองยกตวอยางเอาเหตการณทเรยกวา ความชว เชน ฆาตกรรม เอามาพจารณาดวาเปนความชวอยางไร จะพบแตอารมณ ความรสก ความตงใจ และความคด จะพบวา ความชวนนอนตรธานไป เมอพจารณาทตวเหตการณนนความชวไมไดมอยในเหตการณนน แตถาลองหนมาดทตวเอง จะพบวามนอยในความรสกของเรา ดงนนการตดสนทางจรยธรรมจงไมไดเปนคณสมบตทมอยแลวในวตถ แตเปนความรสกในใจเราทตดสนมน106

ค. ขอโตแยงของเดวด ฮมเรองศลธรรม ในอดตปรชญาศลธรรมเปนปรชญาเชง บรรทดฐาน การพยายามของเดวด ฮมทจะชใหเหนวาจรยศาสตรนนเปนศาสตรเชงประสบการณหรอแบบปรนย การทเราตองการอะไรบางอยางนนกเปนเพยงขอเทจจรงเกยวกบสงนน เหมอนกบ ความรอนนนกเปนขอเทจจรงทเกยวกบสงบางสง ซงเราสามารถสรปไดจากธรรมชาตของสงเหลานน แสดงวาในศลธรรมนน แทนทจะถามวา “เราควรท าอะไร” หรอ “ท าไมเราจงควรท าเชนนน” เขากมกจะเปลยนค าถามและบอกวา เม อเราใชค าวาควรหรอคณคาหรอความดแลวน น เราหมายความถงอะไร แสดงวาความหมายทตองการนนไมใชหลกทางอภปรชญา หลกทางศาสนาหรอแมแตวตถประสงคสงสดดานศลธรรม แตเขาตองการทจะพบความสมพนธระหวางทศนคตบางอยาง เชน การเหนดวยหรอไมเหนดวยกบพฤตกรรมบางอยาง ซงเปนความสมพนธเราสามารถทจะเขาไปถงไดโดยการใชประสาทสมผส ฮมเหนวาศลธรรมไมควรทจะเขามาเกยวของกบเรองของอภปรชญา หากกลาวถงธรรมชาตของความดทางศลธรรม โดยทวไปน สงทมนษยมกจะเหนดวยนน กคอ พฤตกรรมทเราเรยกวา มนษยธรรม เมตตากรณา ความใจด ความยตธรรม ความจรงใจ ท าใหฮมสรปวาทงหมดทเราเรยกวาสงทดนน กเปนสงทเปนประโยชนและท าใหเกดความสขตอผทพดหรอผอน พฤตกรรมในสมยกลางทคนเรยกวาดหรอคณคานน เชน การตดกเลส หรอความออนนอมถอมตนนนไมใชคณคาแมแตนดเดยว เพราะไมมประโยชนอะไรทงสนทจะท าพฤตกรรมเหลาน ซงไมสามารถทจะท าใหมนษยมความสขมากขนในโลกน การมองคณคาในสมยกลางหรอทางศาสนาวาโดยสวนใหญมนไมใชคณคาเลย แสดงใหเหนวาคณคาส าหรบฮมนน เขาคอนขางทจะคดเลอกมาก

105 เรองเดยวกน, หนา 47. 106 ศรวรรณ โอสถานนท ,“การวจยเชงเปรยบเทยบทรรศนะเรองตวตนในพทธปรชญากบปรชญาของ

เดวด ฮม”, หนา 46.

๑๑๐

พอสมควร เวลาทยกตวอยางความด คอ ถาหากวาเขาจะพจารณาถงวธการประเมนความดทกวธการกคงจะไมไดสรปแบบน หลกของทกสงทกอยางทมนษยเรยกวาความดนน กคอ ประโยชนหรอความสขทเกดกบผทพดหรอวากบคนอน ฮมอะไรกตามทมคณคานนมทงประโยชนและความด ความสข อยางเชน สงทสวยงามนนมกจะมประโยชน อาจเหนไดวา ความดทางศลธรรมหรอคณคานนเราจะสามารถแยกจากความดหรอประโยชนตางๆ ไดอยางไร

ฮมไดเสนอ ลกษณะของคณคา 2 ลกษณะเพอทจะแยกออกจากความดรปแบบอนได คอ 1. คณคาเปนความสขทเกดจากการพจารณาปจจย หรอลกษณะของคน 2. คณคาคอ การพจารณาโดยไมเขาไปเกยวของ107 ฮมเหนวา ความเหนแกตวนนกไมตรงกนกบพฤตกรรมทแทจรงของคนในสงคมอยแลว ซง

กคงจะเปนการยากทจะอธบายถงพฤตกรรมของคนตอเมอเราใชหลกการเหนแกตวอยางเดยว เรากตองสรปวาหลกการของการตดสนทางศลธรรมนนไมใชเหตผลแตคงจะเปนความรสกภายในทเหมอนกนในมนษยทกคน ฮมกลาววา ความรสกเชนนเปนความรสกทดทเกดขนเมอเราพจารณาโดยทไมเขาไปเกยวของและเกดขนกตอเมอเราเหนพฤตกรรมทมประโยชนตอเราและมนษยชาตทงหมด เราอาจจะตงค าถามไดวา ถาหากทกคนแสวงหาแตความสขและประโยชนสวนตวแลว สงนนจะเปน สงสากลไดอยางไร เพราะแตละคนนนกคงจะคดไมเหมอนกนหรอหาความสขไมเหมอนกน ฮมเหนวาความดทเกดขนเมอเราพจารณาการกระท าของคนบางคนเหนไดวาเปนพฤตกรรมทเกดขนกบมนษยทกคน ซงเหนวาความสขทมนษยตองการนนมลกษณะทเหมอนกน108

ง. ขอโตแยงของเดวด ฮมเรองความชวราย ฮมกลาววา เมอทานกลาวถงการกระท าใดกตามวาเปนสงทชวราย ความชวรายนนไมไดเปนคณสมบตของการกระท านน มนเปนเพยงความรสกของทานทมตอการกระท านนตางหาก ดงนนความชวรายและความมคณธรรม กสามารถแยกไดเปนเสยง ส ความรอน และความเยน ส าหรบนกปรชญาสมยใหมแลว มนไมได เปนคณสมบตในวตถ แตเปนความรสกในจตใจ.

๓.๓.๕ สรปปญหาเรองความชวราย

ส าหรบขอหามทางศลธรรมทเปนทรจกผานการวจารณ และเปนทรจกโดยกฎศลธรรมเฉพาะอยางทปรากฏในคมภร ปญหาในเรองบาป หรอความชวราย เราจะวางสมมตฐานถงความชวรายไดวา

ถาพระเจาสรางโลก และถาพระเจามอ านาจทกอยาง มเมตตาทกอยาง ดงนน ท าไมยงมความชวรายและความทกขอยในโลก

107 พสฎฐ โคตรสโพธและฮนส ฌอรฌส เดอครอป, ปรชญาตะวนตกสมยใหม, หนา 146-147. 108 เรองเดยวกน, หนา 147.

๑๑๑

บนปญหาเรองความบาปและความชวราย เมอกลาวถงพระผเปนเจาถาพระองคทรงเปนสพพญญ พระองคกทรงรทกสง มวธมองประเดนนอย ๒ ทาง นนคอ

ทางแรก ถาพระองคทรงเปนสงถาวร มอยภายนอกเวลาความเปนสพพญญของพระองค กจะอยนอกเวลาดวย ความรในอดต, ปจจบน และอนาคตของพระองคกจะเกดขนพรอมกน ไมใชทวาพระองคทรงคาดเดาสงทจะเกดขนในอนาคตได แตส าหรบพระองค มนไมมอนาคต ความรของพระองคเปนปจจบนอยางถาวร

ทางทสอง ถาพระองคคงอยตลอดกาล พระองคกจะทรงรทกสงทเกดขนในอดต ทกสงทเกดขนในอนาคต พระองคทรงทราบสงเหลานในปจจบน ซงจะไปก าหนดสงทจะเกดขนในอนาคต ในความหมายน เราอาจกลาวไดวา พระเจา “ทรงร” อนาคต ถงแมพระองคจะมไดทรงอย ณ ตรงนน

ประเดนส าคญอนน มความเกยวของกบเสรภาพ และความรบผดชอบของมนษย ถาพระเจาทรงรสงทเราคด สงทเราจะเลอกท า เสรภาพของเรากเปนไดแคมายา ทนททเรารบางสงวาจะเกดขนไดถกตอง สงดงกลาวนนกหลกเลยงไมได ถาไมเปนสงทหลกเลยงไมได พระองคจะไมสามารถรได อยางดทสด พระองคกท าไดแคการคาดเดาทนาเชอถอ109

๓.๔ เหตการณอศจรรย ตามความหมายทางเทววทยา พระคมภรปรากฏอศจรรย พระเจาทรงส าแดงพระองคเอง

ซงการอศจรรยทแทจรงคอเหตการณผดธรรมดาทเกดขนอยางผดปกต สวนการอศจรรยจอมปลอม ถาไมใชการหลอกลวง กเปนการแสดงอ านาจแบบโออวด ซงอาจจะเปนมาจากมารซาตาน

การอศจรรยทแทจรงเปนเหตการณผดธรรมดาทรงทไมไดเปนไปตามกฎธรรมชาต การอศจรรยมสองแบบดวยกนคอ ๑.การอศจรรยทเสรมธรรมชาต เชน เรองน าทวมโลก ภยพบตตางๆ ในอยปต และ ๒. การอศจรรยทเหนอธรรมชาต เชน การเพมทวคณของขนมปงและปลา การรกษาคนเจบปวย การเรยกคนตายใหฟนคนชพ

การอศจรรยทแทจรงคอการส าแดงแบบพเศษของพระเจา ทแสดงใหเหนการทรงสถตอยดวยและฤทธานภาพของพระเจา เปนขอพสจนวาทรงด ารงอย ทรงสถตดวยความสถตดวยความหวงใย และทรงฤทธเปนโอกาสตาง ๆ ทดราวกบวาพระเจาเสด จออกมาจากทซอนและปรากฏพระองคแกมนษย ในฐานะพระเจาผทรงพระชนมอย ผยงครอบครองเหนอจกรวาล ทรงพระคณ และทรงมฤทธอ านาจเพยงพอส าหรบปญหาทกรปแบบของมนษย การอศจรรยใดทไมไดเสรมความมนใจเกยวกบพระเจา อาจไมใชการอศจรรยทแทจรงกได110

109 เมล ทอมปสน, สมหวง แกวสฟอง แปล, Philosophy of religion, หนา ๕. 110 วรรณวสาข ไชยโย, ปรชญาศาสนา, (เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๕), หนา ๖๔.

๑๑๒

๓.๔.๑ ประสบการณทางศาสนา ประสบการณทางศาสนา หมายถง ความรสกวาตนเองไปรวมเปนเอกภาพกบทกสงทก

อยางไมมความเปนตวเองเหลออยเลย และแตกตางไปตามความเชอของแตละศาสนากลมศาสนาครสต จะมการสวดมนตเพอท าจตใจใหเปนสมาธและเกดประสบการณเขาถงพระเจาโดยตรง ซงประสบการณนไมสามารถบรรยายไดดวยภาษาธรรมดา111

ก. ศาสนาเทวนยม สามารถจ าแนกออกได ๒ ลกษณะ คอ ประสบการณแบบ “สมบตสากลรวม” (Common Nature) หมายถงประสบการณศาสนาทมสมบตรวมกน คอ มความละมายคลายคลงกน แตไมใชสงเดยวกน เชน คนทกคนไมวาจะมลกษณะสงต า ด า ขาว แตกตางอยางไรกตาม แตม สมบตสากลรวมเทวนยมเรยกประสบการณทางศาสนานวา“การไปรวมกบ พระเจา” และประสบการณแบบสญเสยตวเอง หมายถง ผทถกสราง (Creature) กบผสราง (Creator) เขาไปสถตอยในสวนหนงของกนและกน กลาวคอไปรวมกนกบสงทเรยกวา “สงสงสด”อยางนรนดร

๑. นกบญเปาโลมประสบการณทางศาสนา เพราะไดเหนและไดยนเสยเทพเจา กอนจะเปนครสเตยน เปาโลเปนชาวยวทเครงครด เขาไดรบการศกษาในหลกศาสนายดามาอยางด เขาเปนคนหวรนแรงทางศาสนาและมสวนรวมอยางส าคญในการปราบปรามเขนฆาพวกครสเตยนในยคแรก คราวหนงเขาก าลงเดนทางไปยงเมองดามสกส เพอรวมในการก าจดชาวครสเตยนในเมองนน แตกอนจะถงเมองดามสกส ไดเกดประสบการณทางศาสนาอนแปลกประหลาดขนแกเขา ซ งท าใหเขากลายเปนครสเตยนและเปนผประกาศครสตศาสนาคนส าคญทสดในยคแรกเรม นกบญเปาโลเองเลาวา “และเรองกไดเกดขนแลว ขณะทขาพเจาก าลงเดนทางใกลเมองดามสกสเขาไปนน พอถงตอนเทยงล าแสงสวางอนรงเรองกพงตรงจากสวรรคลงมารอบ ๆ ตวขาพเจา โดยปจจบนทนดวน ขาพเจาลมตวลงไปนอนกบพน และไดยนเสยง ๆ หนงพดกบขาพเจาวา ซาอล ซาอล ท าไมสเจาจงเขนฆาเรา ขาพเจาไดตอบโตเสยงนนไปวา ทานเปนใครทานผเจรญ เสยงนนพดกบขาพเจาวา เราคอเยซแหง นาซาเรธ ผทอยกบเรายอมไดเหนแสงสวางอยางแทจรง แตเขาจะไมไดยนเสยงบคคลทพดกบเรา ขาพเจาไดพดวา ขาพเจาจะท าอยางไรตอไปพระเจาขา แลวพระเจากตรสวา จงลกขนเดนทางตอไปยงเมองดามสกส และทนนเอง ทานจะไดรบการบอกเลาวา จะตองท าอยางไรบาง ตอจากนนเขากมองไมเหนอะไรชวคราว ตองมเพอรวมทางเดนจงแขนไปจนถงเมองดามสกส112

๒. นกบญเทเรซาแหงอาวลา (นกบญหญงชาวสเปน ค.ศ.๑๕๑๕-๑๕๘๒) ไดบรรยายวา ความรกของพระเจาปรากฏแกเธอในรปของทตสวรรค “เขามรปรางเตย ไมสง แตสวยงามมาก ใบหนาของเขาลกโพลงเปนไฟ แสดงวาเขามฐานะต าแหนงสงมาก เขาถอหอกทเปนทองไวในมอ เขา

111 วรรณวสาข ไชยโย, จตวทยาศาสนา, หนา ๑๖๖. 112 เรองเดยวกน, หนา ๑๖๗.

๑๑๓

ไดพงหอกนเขาไปในหวใจฉนหลายครง จนกระทงมนทะลเขาไปในอวยวะภายในของฉนเมอเขาชกหอกออกมา ฉนไดเหนตบไต ไสพงของฉนตดออกมาดวย ปลอยฉนไวในหวงแหงความรกอนยงใหญตอพระเจา ความเจบปวดนนรนแรงมากจนฉนตองรองครางออกมาหลายครง แตความสขหฤหรรษทอยเบองหลง ความเจบปวดนนกแสนจะวเศษ จนไมอยากใหมนหายไป”113

ข. วพากยประสบการณทางศาสนา

๑. เบอรทรนด รสเซล วพากยประสบการณทางศาสนาวา “ประสบการณทางศาสนาเปนเรองของความรสกสวนตว ไมใหความรอะไรแกผมประสบการณ” พวกเชอในสงลกลบอาจจะสรางประสบการณทางศาสนาขนมาเพอสนบสนนความเชอของตนเชนผทเชอเรองพระเจาอาจจะสรางพระเจาขนมา และทกทกวาตวเองมองเหนพระเจากเปนได นอาจเปนเหตผลวา ท าไมในประสบการณทางศาสนาของชาวโรม นคาทอล ก พวกเขาจ งมองเห นแมพระและน กบญ ท งหลาย แต ชาวโปรแตสแตนทจะไมมประสบการณเชนนน

๒. รดอรฟ ออตโต ไดศกษาถงประสบการณของมนษยทเรยกวา ความรส านกทางศาสนา พบวา มนษยเรามความรสกนกคดเกยวกบสงศกดสทธ เชน ความรสกศรทธาบชา ความรสกประหวนพรนกลวในอ านาจลกลบนน ความยอมจ านนอยใตอ านาจสงศกดสทธ เพราะรสกต าตอยเมออยเบองหนาสงศกดสทธนน หรอความรสกผกตด ทมนษยรสกวา ไมสามารถพงตนเองได ลกษณะส าคญของสงศกดสทธคอความยงใหญ ความนาสะพรงกลว และเปนสงสงสด ประสบการณทางศาสนาทมนษยไดรบน สามารถท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลได114

๓. วลเลยม เจมส กลาววา การปฏบตของเราเทานนทจะเปนเครองชใหเหนวาเราเปน ชาวครส เต ยน พล งท ผลกดน ให เกดการปฏบ ต มากนอยเพยงใดข นอย กบประสบการณ ของแตละบคคล115

ค. อสรภาพ (Freedom) หมายถงภาวะทมนษยปราศจากการจ ากดจากภาวการณภายนอก มนษยเปนผก าหนดชะตาชวตของเขาเอง ความเปนคนมไดปราศจากภาวะแหงจตใจ แตความเปนมนษยนนเปนเรองของจตมจดมงหมายอะไรแนนอน ขบวนการของจตใจเปนตวก าหนดพฤตกรรมตาง ๆ ของคน มนไมมสงหนงสงใดทปรากฏใหเราเหนไดอยางชดเจน116 อสรภาพมใชเรองของจตใจทตองค านงถงสงใด หากอสรภาพคอการท าอะไรไดทกอยาง มนกเปนเรองของคนหหนวกและตาบอดเทานน อสรภาพมใชภาวะทอยเหนอคณคาทางพฤตกรรมตาง ๆ ของคนเรา หากเรายอมรบวา พฤตการณของมนเปนเรองเกยวกบจตใจอยางแทจรงแลว จตใจกบพฤตกรรมของจตตางกมความสมพนธกน มใชสงเดยวกน พฤตการณตาง ๆ นนเปนสงพฒนาไดตลอดเวลา เพราะมนไมมสง

113 เรองเดยวกน, หนา ๑๖๙. 114 อางแลว. 115 อางแลว. 116 บณย นลเกษ, ปรชญาศาสนา, หนา ๑๑๗.

๑๑๔

ใดสมบรณ ในตวมนเอง จนไมตองเปลยนแปลงอะไรอกเลย อยางไรกตามขอใหเราตระหนก ไดดวยวา117

๑. ความเปนอสระของจตนน มลกษณะเปนการพฒนาในตวมนดวย มนมไดอยในภาวะทไรวจารณญาณหรออยกบพระเจาตลอดไป แททจรงมนเปนภาวะของคนเราเทานน

๒. ภาวะแหงเจตจ านงของคนมหลายอยางหลายประการ รวมทงอสรภาพดวย อารมณฝายต าและจตทตกเปนทางวตถนนแหละ มสวนท าใหความมอสระของจตตกต าไป สถานการณตาง ๆ มกเปนตวก าหนดหรอจ ากดอสรภาพของเราเสมอ แตละคนตองเผชญกบภาวะทบบบงคบเชนกน ยงกวานเมอภาวะทางจตมความมนคง และเปนอนหนงอนเดยวกนเทาไร กยงท าใหมนหมดโอกาสการเปลยนแปลงยงขน118

ง. พระเจากบเจตจ านงของมนษย ปญหาทส าคญนนคอ หากวาพระเจานนทรงเปนสพพญญ และทรงมพลานภาพทสดแลว เราจะพดงความเปนอสระของจตเราไดอยางไร หากเราตงสมมตฐานกนวา พระเจานนทรงเปนสพพญญ ทรงพลานภาพทสดและทรงมตวตนจรง ๆ แตปญหาทปวดหวขณะน คอการท เราพยายามเอาอสรจตของเราน เปนอนเดยวกบความเปนสพพญญ ของพระองค

๑. นกคดบางทาน ถอวา ความเปนอสระแหงจตของเรานน เปนความจรงทยนยนถงการมอยแหงจต หรอวญญาณของเราอยางแนชด สงนเองเปนเงอนไขผกมดใหเรายอมรบกฎเกณฑ ทางศลธรรม ขณะเดยวกนเรากปฏเสธไมไดวา สงทเราเรยกวาความสามารถรแจงอนาคตนนไมม ดงนน กตองยอมรบดวยวา พระเจานนทรงทราบตนก าเนดแหงชวตของมนษยกเหมอนกน หากเราคดวาภาวะแหงการรสงตาง ๆ ของพระเจานนเปนสงจ ากดเปนเรองของการท เราสรางความจ ากด ใหแกตวเอง119

จ. ขอโตแยงเหตอศจรรย นกเทววทยา ไดท าการปกปองอศจรรย ดงน ๑) ขออางทวา จกรวาลด าเนนไปไดดวยตวมนเอง ไมตองมอทธพลการควบคมบงการและ

หลอเลยงจากภายนอก นกเทววทยาโตแยงวา จกรวาลมไดเปนเอกเทศโดยเดดขาดเพราะวา พลงงานเพยงอยางเดยวไมอาจคงอยเองหรอด าเนนไปอยางมเปาหมายได จะตองมพลงอ านาจททรงภมปญญาและไมมขดจ ากดเปนผกระท าการใหเปนไปเชนนน และพลงอ านาจนจะตองรวมในการด าเนนการ ทกอยาง ไมวาดานสสารหรอความคดจตใจ โดยไมเขาไปบบบงคบโดยพลการ

๒) ขออางทวา อศจรรยเปนสงเหลอเชอ เพราะวาขดกบประสบการณทม เทานน นกเทววทยาโตแยงวา การอศจรรยไมไดขดแยงกบประสบการณของมนษย ดงจะเหนจาก

117 เรองเดยวกน, หนา ๑๑๘. 118 เรองเดยวกน, หนา ๑๑๙. 119 เรองเดยวกน, หนา ๑๒๐.

๑๑๕

การอศจรรยสามารถอธบายใหสอดคลองกบหลกวทยาศาสตร อนเปนสงทเราเชอวาเปนความรทมอยในประสบการณของมนษย120

๓.๔.๒ มโนทศนของเดวด ฮม

ก. นยามเหตการณอศจรรย มอย ๒ รปแบบคอ รปแบบทหนง “เหตการณอศจรรย คอ เหตการณทละเมดกฎธรรมชาต”

รปแบบทสอง “เหตการณอศจรรย ควรนยามอยางถกตองวา เหตการณทละเมดกฎธรรมชาต โดยเจตจ านงของพระเจา หรอ โดยการเขาแทรกแซงของผกระท าทมองไมเหน121

เขาไดขยายความในรปแบบทสองนอกวา “บางครงตวเหตการณเองอาจดไมเหมอนวาขดแยงกบกฎธรรมชาต แตถามนเปนจรงเนองดวยเหตผลเกยวกบเงอนไขบางประการ มนยงอาจไดชอวาเปนเหตการณอศจรรยได เพราะมนตรงขามกบกฎธรรมชาต ดงนนถาบคคลอางพลงอ านาจของพระเจาเพอสงใหคนปวยหายด เพอใหคนสขภาพดเสยชวตลง ขอใหเมฆท าใหเกดฝน ขอใหลมพดหรอขอใหเกดเหตการณธรรมชาตตาง ๆ ซงเปนไปตามค าสงนนอยางทนททนใด เหตการณดงกลาวกจะถอเปนเหตการณอศจรรยดวยเชนกน เพราะในกรณเชนนมนขดแยงกบกฎธรรมชาตจรง ๆ เหตการณอศจรรยอาจถกคนพบไดโดยมนษยหรอไมกได การเปลยนแปลงนมใชธรรมชาตและสาระส าคญ ของมน การลอยขนของบานหรอเรอในอากาศถอเปนเหตการณอศจรรยทมองเหนได การลอยขนของขนนกแมเมอตองลมเพยงเลกนอย กสงผลดงกลาวได ถงแมเราไมรบร แตกถอเปนเหตการณอศจรรยทแทจรงอนหนง”122

ฮม ไดกลาววา “ถงแมวาพระเจาซงถกอางวาสรางเหตการณอศจรรยจะเปยมไปดวยพลงอ านาจแตในกรณนมนไมไดเพมความนาจะเปนแมเพยงเลกนอย เพราะเปนไปไมไดทพวกเราจะรถงคณลกษณะ และการกระท าของพระเจา123 การนยามของฮม ม ๒ รปแบบ การเทยบเคยงประสบการณตอกฎธรรมชาตท าใหเราเหนการเปรยบเทยบ วาเหตการณอศจรรยตามทศนะของเขานน นยามอยางไร กฎธรรมชาตของเขา กบกฎธรรมชาตของพระเจา มความแตกตางกนอยางสนเชง บคคลทเราไมทราบวาอาจจะเปนผละเมด นนคอพระเจา กฎธรรมชาตในความหมายแรกของฮม คอ การแก การเจบ การตาย ไมมวนแนนอนทเราจะไมแก ไมเจบปวย และตาย การละเมดความตายเทากบเกดอศจรรย แตความเปนจรง ฮมไมเคยเหนดวยตาตนเองสกทกบการตายไปแลวฟนขนมาจรงๆ หรอกฎธรรมชาต ทฝนธรรมชาต อาจมใครสกคนทเรารวาใคร อาจเปนพระเจา ผมอทธฤทธ

120 วรรณวสาข ไชยโย, ปรชญาศาสนา, หนา ๖๕. 121 David Hume, “Of miracles” in Enquiries concerning Understanding and concerning

the Principles of Morals, 3 ed. L.A. Selby-Bigge (Oxford: Oxford University Press, 1982), page 115. 122 Loc.cit. 123 Ibid., p 129.

๑๑๖

สามารถท าฝนปรากฏการณธรรมชาตได อาจท าใหคนปวยอย เมอเจออทธฤทธแหงความมอ านาจแปลกประหลาด ท าใหหายจากการเจบปวยโดยไมมสาเหต ฮมกไมแนใจวาจะยนยนการหายปวยไดดวยเหตอศจรรยไดอยางไร เขาจงอางถงผทมองไมเหนเพอเปนค าตอบใหกบความน าเชอถอ กบอาการของคนปวยทหายปวยดวยเหตอศจรรย ซงค าตอบเชนนยนยนความเปนนกวมตนยม (Skeptic) ของเขา

ข. ความนาเชอถอของค าบอกเลา เขากลาววา “ถงแมวาประสบการณจะเปนเพยงเครองชน าของพวกเราในการอางเหตผลเกยวกบเรองราวของขอเทจจรง เราควรเขาใจวาเครองชน านมไดไมผดพลาดทกครง บางครงมนกงายตอการน าพาเราไปสความผดพลาดได บคคลทอาศยอยในบรเวณทมภมอากาศเปนไปตามฤดกาล เขานาจะคาดเดาวาภมอากาศในเดอนมถนายนจะดกวาในเดอนธนวาคม ซงเปนการใชเหตผลทถกตองและสอดคลองกบประสบการณ แตแนนอนวาเขาอาจอยในสถานการณทพบวาตวเองคาดเดาผดพลาด อยางไรกตาม เราอาจสงเกตวาในกรณเชนนเขาไมตองต าหนประสบการณเพราะเปนธรรมดาทประสบการณมกจะบอกเราลวงหนาเกยวกบความไมแนนอน ซงพวกเราอาจเรยนรจากการหมนสงเกตจากเหตการณตาง ๆ ทขดแยง”124 จากค ากลาวของฮม เราจะเหนไดวา เขายนยนความร เชน ความรทเกดจากประสบการณ ความรทเกดจากการบนทกจากประสบการณ ความรทเกดจากการกระท ามากอนแลว ทกประสบการณตองผานการเรยนร จนเกดองคประกอบของความเขาใจ และความรทได แตความรของฮม มจดยนตรงทเขาไมยนยนกบสงใด เพราะทกอยางยนบนฐานทไมแนนอน เราไมสามารถน าความรมากลาวยนยนถงความรไดอยางแนนอน เพราะวนหนงถาความรทเรามนน เกดความรใหมทตอบค าถามเดมไดชดเจนกวา เราจะเลอกเชอในความรชดเดมหรอเปดรบความรชดใหม เปนความรใหกบการกระท าบนแนวทางทเปนจรงไดอยางไร แนวคดของฮม อาจดโหดรายส าหรบผทมความเชอเขาไปในความรพนฐานอยางไมยอมเปลยนแปลงความเชอใด ๆ การยอมรบกบความจรงทอยบนพนฐานความเชอเดมของตนเอง ทมาจากประสบการณตรง ท าใหการยอมรบโดยขดแยงดวยเหตผลอาจท าใหจตใจของเราไมตองการชดความรทจะเปลยนแมกระทงทศนคต และยนยนเพอทจะใชความรชดเดม และเชอตอไป

ฮมขยายความตอประสบการณเปนขออางส าหรบความเชอ เขากลาววา “ดงนนมนษยผฉลาดควรจดสดสวนความเชอของเขาใหสอดคลองกบหลกฐานขอสรปทมฐานอยบนประสบการณทไมอาจผดพลาดได เขาสามารถคาดคดไดวาเหตการณนนนาเชอถอทสดและพจารณาประสบการณในอดตของเขาในฐานะเปนขอพสจนทสมบรณอนหนงส าหรบเหตการณนนในอนาคต ในกรณอน ๆ เขาด าเนนการดวยความรอบคอบมากขน โดยชงน าหนกตวอยางทตรงขามกน เขาพจารณาขางทมขอสนบสนนดวยหลกฐานจ านวนมากกวา กบขางทท าใหเขาเกดความสงสยและลงเลใจแลวในทสดเมอเขาตดสนใจ หลกฐานกมไดมากกวาสงทเราเรยกวา ความนาจะเปน ทกความนาจะเปนจะแสดง

124 Ibid., p 110.

๑๑๗

ถงตวอยางและการสงเกตทตรงขามซงมขางหนงถกพบวา เหนอกวาอกขางหนง และในการแสดงหลกฐานกเทยบเคยงกบขางทเหนอกวา ตวอยางหรอการทดลอง ๑๐๐ ตวอยางในขางหนง และ ๕๐ ตวอยางในอกขางหนง ท าใหมการคาดการณทไมแนนอนเกยวกบเหตการณได แตถามการทดลอง ๑๐๐ ครงเหมอนกนหมด และเทยบกบเพยงหนงตวอยางทขดแยงจะท าใหเกดระดบความเชอมนทแขงแกรงกวาอยางสมเหตสมผล ในทกกรณพวกเราควรเทยบสดสวนกบตวอยางตรงขาม ซง เปนสถานการณตรงขามกนและหกลบขางทจ านวนนอยกวา จากขางทจ านวนมากกวาเพอใหรถงพลงทแทจรงของหลกฐานในขางทเหนอกวา”125

ค. ตวอยางของฮมเกยวกบเหตการณอนแปลกประหลาด ตวอยางท ๑ เราไมเชอเรองราวเชนนแมถามคาโต เปนผบอกเลาแกเราเองโดยเปนภาษต

ทกลาวกนในกรงโรม แมในชวงชวตของวรชนผเปนปราชญความไมนาเชอถอของขอเทจจรงท าใหเรองราวทเลาขาดน าหนกแมเมอมคนทนาเชอถอขนาดนนเปนผเลา126 ตวอยางทฮม ยกขนมาใหเราไดคดตอจากทเขายกตวอยางมานน หลกคดของเขาบนหลกฐานความเชอ หากกลาวโดยผทมความนาเชอถอ จะท าใหเรองเลาน มน าหนก และมความสมเหตสมผลทควรเชอ เขายกตวอยางมาเพอตงค าถามกบความเชอ กบหลกฐานตวบคคล การเชอถอหลกฐานบางอยางกเชอถอไดอยางไมแนนอน แมจะเปนคนทมหลกการและสถานะทนาชนชม เปนผกลาวเลาเพอใหเชอขนมา เราควรเชอหรอไม นคอสงทฮมตงขอสงเกตกบตวอยางในขอน

ตวอยางท ๒ เจาชายอนเดยผทรงปฏเสธทจะเชอเรองเลาเกยวกบผลของน าคางทเยนจด ทพระองคทรงฟงในครงแรกถอวาใชเหตผลไดถกตอง และเปนธรรมดาอยเองทตองมค าบอกเลาทนาเชอถอเพอใหเจาชายทรงยอมรบวาเปนขอเทจจรงเหลานทเกดจากสภาวะธรรมชาต ซงเปนสงทเจาชายไมทรงคนเคย อกทงยงไมคอยมกรณเทยบเคยงกบประสบการณอนสม าเสมอทเจาชายเคยม ถงแมวาเหตการณดงกลาวจะไมขดแยงกบประสบการณของเจาชายแตมนกไมสอดคลองกบประสบการณทเจาชายทรงเคยม”127 ฮมไดยกตวอยางบนความชางคดของเขาตอค าถามวา เราควรเชอในประสบการณของคนอน หรอควรเชอในประสบการณของเราเอง แตทศนคตนเปนสงทเราเปนผเลอกทจะเชอโดยใชหลกของผอน หรอหลกของตนเอง แตจดออนของตวอยางนคอ ตวของเรามประสบการณกบสงทอางถง แตเรองเลานนกมเหตผลทถกตอง พอเชอถอได ค าถามนชางหมนกลบไปทตวตน และผทมประสบการณอกกรณหนง ค าตอบนไมไดเปนค าตอบปลายปด แตเปดไวเพอใหคดตอวา หากเรามสถานการณเดยวกนกบเจาชายอนเดย เราจะมวจารณญาณอยางไร กบความเชอน

125 Ibid., pp 110-111. 126 Ibid., p 113. 127 Ibid., pp 113-114.

๑๑๘

ทงตอตนเอง และตอค าบอกใหเชอ เราอาจเลอกทจะไมเชอ หรอปฏเสธยอมได หรอยอมเชอเพอใหเรองนจบตอความสงสยตอตนเองเพอจะไดไปหาเรองอนมาขบคดตอ ฮมตงค าถามใหขบคดเสมอ

ง. การประเมนความนาเชอถอของค าบอกเลา ฮมกลาวสงน เพอยนยนเกยวกบเหตการณอศจรรยนนวา “แตเพอเพมความนาจะเปนในการโตแยงค าบอกเลาของพยาน เราจะขอสมมตวาขอเทจจรงทพวกเขายนยน แทนทจะเปนเพยงเหตการณแปลกประหลาด แตเปนเหตการณอศจรรยอยางแทจรง และสมมตวาค าบอกเลาในตวของมนเองโดด ๆ ถอเปนขอพสจนทสมบรณอนหนง ในกรณดงกลาวจงมขอพสจนทแยงขอพสจน ฝายใดแขงแกรงทสดกนาเชอถอมากกวา แตมนยงคงมพลงความนาเชอถอลดลงตามสดสวนของหลกฐานในฝายตรงขาม”128 ส าหรบเหตอศจรรย ท าใหนกถง ค ากลาวของคนโบราณ ทกลาววา ไมเชอแตอยาลบหล บางสถานการณเมอเราไปอยตรงทเกดเหต แตเราไมทราบถงขอเทจจรง แตตองกลมกลนไปในเหตการณและความเชอนนไปดวย อาจเรยกไดวา เกดการจ านนตอความเชอของกลมชน เราอาจถกจบใหไปในกลมชนทมความเชอในเหตน แตเราไมไดเหนเหตการณอศจรรยอนใด เปนค าถามตอตนเองวา จะยนอยบนความเชอของกลมคน หรอไมเชอแตกยงยนยนไปใหเชอเพอใหพนการดหมนจากกลมชน เมอเราเปนบคคลหนงเดยว ความสามารถในการอาจหาญฉกกฎของกลมชนทมความเชอตอเหตการณ ไมวาอยางไรพลงของกลมชน สามารถ กลบเกลอน ลบเลอนความเปนจรงไดอยางขาดลอย แตการจดจ าและบนทกเหตการณจรง อาจท าใหขอพสจนไดรบการแกไข ในวนทความเปนจรงไดถกเปดเผยตอไป

จ. การตายแลวฟน เขากลาววา “เมอมคน ๆ หนงบอกกบขาพเจาวาเขาเหนคนตายถกท าใหกลบมามชวตอก ขาพเจาจะพจารณาดวยตวเองทนทวามนนาจะเปนไปไดมากกวาทคนผนหลอกขาพเจาหรอตวเขาเองก าลงถกหลอกอย หรออนทจรงแลวสงทเขาเลามาเคยเกดขนจรง ขาพเจาจะชงน าหนกเหตการณอศจรรยอนหนงโตแยงกบอกอนหนง และจะประกาศการตดสนใจตามฝายทมน าหนกมากกวา และขาพเจาจะปฏเสธเหตการณทเปนอศจรรยมากกวาเสมอ ถาความเทจของค าบอกเลาเปนอศจรรยมากกวาเหตการณทเขาเลาแลวจนกวาสงนเกดขน เขาจะไมสามารถท าใหฉนเชอหรอคดคลอยตามเขาได”129 ฮมพจารณาค าบอกเลาวาเปนเรองเทจอยางแนนอน และนนท าใหเขาปฏเสธเหตอศจรรยทกประเภท ไมตดสนเหตอศจรรยวาจรงโดยมผยนยนมากมายเปนผตดสน หากมคน ๑๐๐ คนมาบอกใหเชอในเรองของเหตอศจรรย ทงทไมไดเหนดวยตวเอง ฮมกลาววา เราจะเชอถอไมได อยางไรเปนแคเพยงค าเลาของกลมชน ไมมความจรงใด ทเปนความจรง เปนเรองของเหตอศจรรยเปนเทจตงแตเรมเลาถงเหตการณนนแลว

ฉ. ปรากฏการณธรรมชาต เขากลาววา “ส าหรบขาพเจายอมรบวาอาจเปนไปไดทจะมเหตการณทเรยกวาเปนเหตการณอศจรรยหรอเหตการณทละเมดวถแหงธรรมชาต ซงเปนเหตการณท

128 Ibid., p 114. 129 Ibid., p 116.

๑๑๙

ไดรบการยนยนดวยค าบอกเลาทตรงกน ถงแมวาบางทมนอาจเปนไปไมไดทจะพบค าบอกเลาเชนนในบนทกทางประวตศาสตร ดงนนสมมตวา ผบนทกทกคนในทกภาษาเหนพองตองกนวา ตงแต วนท ๑ มกราคม ค.ศ.๑๖๐๐ โลกตกอยในความมดเปนเวลา ๘ วน และสมมตดวยวาความเชอในเหตการณประหลาดนยงมน าหนกและยงคงถกกลาวถงในหมผคน โดยนกเดนทางทกคนทกลบจาก ดนแดงตาง ๆ กน ากลบมาเลาเปนเสยงเดยวกน โดยไมมใครกลาขดแยง หรอเบยงเบนไปจาก คนอน ๆ เลย มนจงถอเปนหลกฐานแทนทจะเปนขอสงสยทนกปรชญาในปจจบนควรยอมรบมนเสมอนเปนความแนนอนอนหนง และควรหาสาเหตตาง ๆ ทท าใหมนเกดขน”130 เปนสงดทสดส าหรบค ากลาวของฮมในเรองน จดนท าใหการหาสาเหตทางวทยาศาสตรในปจจบนมความกาวหนามาก การทเราสรปสงใดแลวเชอ ท าใหความกาวหนาทางมนษยชาตของมนษย เดนถอยหลงสวถของชนเผาโบราณคร าคร แตเรามการตงสมมตฐานขนกบเหตการณทเกดขน แลวทดสอบ ทดลองซ ามาซ าไปจนไปเจอค าตอบทแนนอน ท าใหมนษยชาตหาทางแกไขปญหาทงโรคภย ปรากฏการณธรรมชาต และวทยาศาสตร วชาการตาง ๆ ทท าใหกลมชนกาวเขาสทศทางของโลกทแทจรง โลกทพระหตถของพระเจาเออมมาไมถง โลกทไมไดอยบนรากฐานของความงมงายตอระบบความคด โลกของมโนคต ไดไกลออกจากจากโลกแหงความจรงความฝนของมนษยชาต ในปจจบนไดเด นทางออกไปไกล สอาณาจกรของปรากฏการณความจรง

ช. เหตผลทเหตการณอศจรรยไมนาเชอถอ เขากลาวดงนวา

ประการแรก ในประวตศาสตรทงหลายไมเคยพบวาเหตการณอศจรรยใดจะไดรบการยนยนจากพยานจ านวนมากพอและมการรบรจากผสสะดเสยจนมอาจสงสยได มการศกษาและการเรยนรทดเพยงพอซงท าใหเราแนใจวาพวกเขาไมไดก าลงหลอกตวเองแตอยางใด หรอวาพวกเขามความซอสตยเหนอความนาสงสยใด ๆ กลาวคอ พวกเขาจะสรางเรองขนมาเพอหลอกลวงผอน หรอเปนผทมความนาเชอถอและมชอเสยงในสายตาของมนษยทงปวงเสยจนความนาเชอถอนนจะเสอมลงอยางมาก หากถกตรวจสอบวาเปนเทจ และในขณะเดยวกนการยนยนขอเทจจรงตาง ๆ ทแสดงตอหนาสาธารณชน และในสถานทอนเปนทรจกอยางยงนน เปนเหตใหเกดการตรวจสอบอยางหลกเลยงไมได ซงเงอนไขทงปวงนลวนจ าเปนตอการเกดความมนใจอยางเตมทในค าบอกเลาของมนษย131

ประการทสอง ถาตรวจสอบอยางเขมงวดพวกเราอาจสงเกตเหนธรรมชาตส าคญอนหนงของมนษยทจะลดความนาเชอถอของค าบอกเลาเกยวกบเรองราวแปลกประหลาดลงไปอยางมาก กลาวคอ ความปรารถนาในความแปลกประหลาดและนาทงอนเกดจากเหตการณอศจรรย เปนอารมณทใหความพงพอใจกบเรองราวทถกเลาซงท าใหมนษยมแนวโนมทจะเชอเหตการณเหลานน นอกจากนส าหรบผซงมไดรสกชนชอบเรองราวดงกลาวในทนท หรอไมเชอเรองเหตการณอศจรรยท

130 Ibid., pp 127-128. 131 Ibid., pp 116-117.

๑๒๐

พวกเขาไดรมา แตพวกเขากยงชอบทจะเขารวมรบฟง หรอมการเลาขานสบตอกนมา อกทงยงแสดงความภาคภมใจและยนดในการกระตนใหผอนเกดความรสกชนชมยนด132

ประการทสาม เหตผลทท าใหเกดสมมตฐานทแขงแกรงหลายรปแบบโตแยง เรองเลาเกยวกบเหตการณอศจรรยและเรองเหนอธรรมชาตคอสวนใหญถกพบจ านวนมากในหมชนไรการศกษา และชนชาตทปาเถอน หรอถามประชากรผมอารยะธรรมหนงเคยใหการยอมรบเรองราวเหลานกจะพบวา ประชากรเหลานนเคยรบฟงมาจากบรรพบรษทไรการศกษาและปาเถอน ผซงถายทอดเรองราวเกยวกบขอหามและพลงอ านาจทมอาจละเมดได ซงมกจะมากบความคดตาง ๆ ทไดรบมา เมอพวกเราพจารณาประวตศาสตรระยะกอตงของทกชนชาต พวกเรามกจะชอบจนตนาการตวเองผานเขาไปในโลกใหม ทซงภาพรวมของธรรมชาตไมเปนหนงเดยวกน และทกองคประกอบแสดงบทบาทดวยลกษณะทตางจากทเปนในปจจบน มนเปนสงทนาแปลกส าหรบการตรวจสอบประวตศาสตรอนแปลกประหลาดเหลาน ผ อานทมเหตผลนาจะกลาววา เมอศกษางานของนกประวตศาสตรอนมหศจรรยเหลานแลวจะเหนวาแปลกทเหตการณเหลานไมเคยเกดขนในชวตของพวกเราเลย แตขาพเจาหวงวามนไมใชเรองแปลกอนใดเลยทมนษยจะพดโกหกในทกยคทกสมย ทานตองเคยเหนตวอยางมามากพออยางแนนอนเกยวกบความเชองายเกนไปดงกลาว133

ประการทส ซงจะท าใหความนาเชอถอของเรองราวแปลกประหลาดลดลง ไมมค าบอกเลาใดทไมถกโตแยงโดยพยานหลกฐานจ านวนไมจ ากดแมค าบอกเลาเหลานนจะไมเคยถกตรวจสอบอยางชดเจนเลย ดงนนไมเพยงแตเหตการณอศจรรยจะท าลายความนาเชอถอของค าบอกเลา หากแตค าบอกเลากท าลายความนาเชอถอของตวมนเองดวย ดงนนเหตการณอศจรรยทกเหตการณทถกสรางขนในศาสนาตาง ๆ เหลาน (และทกศาสนากมากไปดวยเหตการณอศจรรย) ซงเปาหมายโดยตรงของมนคอเพอสรางระบบศาสนานน ๆ ทสรางมนขนมา ดงนน มนจงมพลงเหมอนกนทจะเอาชนะระบบศาสนาอน ๆ ทกศาสนา ถงแมจะเปนการเอาชนะโดยออมมากกวาการลมลางระบบของคแขง มนจงเปนฐานในการกอตงระบบดงกลาว ดงนนเรองราวแปลกประหลาดทกเรองของศาสนาทตางกนจะถกพจารณาเปนเสมอนขอเทจจรงทตรงขามกน และหลกฐานของทกเรองเหลานไมวาจะมน าหนกมากหรอนอยกเปนเสมอนหลกฐานทขดแยงซงกนและกน134

๓.๔.๓ เหตอศจรรยสความคดทางจตวทยา ก.ประวตจตวทยา วชาจตวทยานน แยกตวออกจากวชาปรชญามาเปนศาสตรอกแขนง

ซงการเรมตนมาจากนกปรชญากรก ซงศกษาคนควาทางดานความร ความจรงและธรรมชาต

132 Ibid., p 117. 133 Ibid., pp 119-120. 134 Ibid., pp 121-122.

๑๒๑

ของมนษย เพลโตและอรสโตเตลไดชใหเหนถงความส าคญและความจ าเปนเกยวกบการศกษาเรองจตไววา “จตของบคคลเปนสวนส าคญทท าใหคนแตกตางไปจากสตวและสงมชวตอน ๆ” จงมการศกษาเกยวกบ จตวญญาณเรอยมาแตกยงเปนสงทพสจนใหกระจางแจงจรงจงไมได จนกระทงความรใ นวทยาศาสตร ทางดานสาขาฟสกส เคม ชวะ การแพทย และดาราศาสตร ไดกาวหนาเฟองฟไปมาก จตวทยาจงไดประกาศแยกตวเองเปนวทยาศาสตรในป ค.ศ.๑๘๗๙ โดยการตงหองทดลองทางจตวทยาขนเปนแหงแรกทเมอง ไลปซก ประเทศเยอรมนของ วลเฮลม วนท (Wilhelm Wundt) วตถประสงคในการทดลองทางจตวทยาของวนทกเพอจะศกษาคนควาเรองจตส านก ดวยการสงเกตทดลองโดยตรงมากกวาการใชวธการนงคดหาเหตผลอยางวธการทางปรชญาทกระท าอยในขณะนน วนทไดใหค าจ ากดความของจตวทยาใหม วาเปนศาสตรแหงการศกษาประสบการณ จตส านก (Conscious Experience) นนคอ การตอบค าถามเกยวกบการสมผส (Sensation) มโนภาพ (Image) และความรสก (Feeling) วาเกดขนไดอยางไร ในการคนหาค าตอบ วนทไดผสมผสานวธการตรวจสอบทางจต (Introspection) และวธการสงเกตในหองทดลองเขาดวยกน และเรยกวธการใหมของเขาวา การสงเกต ทดลองดวยตนเอง (Experimental-self-observation) วนทจงไดชอวาเปนบดาของจตวทยาการทดลอง135

วธการสงเกต ทดลองดวยตนเองนตองอาศยทกษะการฝกฝนหลายรอยครงกอนทจะทดลองจรง เครองมอทใชในหองทดลองของวนทจะประกอบดวยอปกรณตาง ๆ เชน นาฬกาจบเวลา เครองจดบนทก เครองมอทใชในการเสนอสงเรา เครองมอวดหรอบนทกปฏกรยาตอบสนอง งานทดลองขนแรก ๆ ของวนทจะเกยวกบ การรบสมผสและการรบร โดยเฉพาะการมองเหน การไดยน การรรส และกายสมผส ตอมาจงไดมการศกษาเรองชวงเวลาในการตอบสนอง (Reaction time) ความจ า การรบรเวลา ความรสก และหวขออน ๆ อกมากมาย วนทไดย าถงการรบขอมลทางปรากฏการณจากการสงเกตและการวด ซงเปนการเรมตนทดของวชาจตวทยาในการแยกตวออกมาจากวชาปรชญาจนปจจบน วชาจตวทยาเจรญกาวหนามสาขาตาง ๆ มากมาย136

ข.กลมแนวคดทางจตวทยา นกจตวทยาในยคแรก ๆ ตางมความเหนตางกนออกไปในเรองของขอบเขตเนอหาของวชา ควรมเนอหาสาระอะไร ควรจะใชระเบยบวธการศกษาอยางไร จงจะเหมาะสม เมอนกจตวทยาหลาย ๆ ทาน สนบสนนความคดเหนไปในทางเดยวกน กถกเรยกเปนกลมหรอสกลเดยวกน การแบงออกเปนกลมตาง ๆ คอนขางชดเจน ในระยะ ค.ศ.๑๙๐๐-๑๙๓๐ จงเกดสกลส าคญทางจตวทยาถง ๕ กลม ดวยกนคอ

๑. กลมโครงสรางของจต (Structuralism) สนใจศกษาองคประกอบของจตส านก คอการรบสมผส (Sensation) ความรสก (Feeling) และมโนภาพ (Image) ซงทงสามองคประกอบนเปน

135 มกดา ศรยงค, นวลศร เปาโรหย, สรวรรณ สาระนาค, สวไล เรยงวฒนสข, นภา แกวศรงาม, จตวทยาทวไป, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๓๙), หนา ๘.

136 เรองเดยวกน, หนา ๙.

๑๒๒

โครงสรางของจตส านก การวจยจะศกษาดวยวธการสงเกต-ทดลอง และรายงานประสบการณทางจตดวยตนเอง หรอเรยกวา อนโทรสเปคชน (Introspection) คอ การมองภายในนนเอง ม เรองทนาสนใจเกยวกบการรบรดวยประสาทสมผสตาง ๆ ตลอดจนกระบวนการรบรของมนษย137

๒. กลมหนาทของจต (Functionalism) กลมนเกดจากนกจตวทยาอเมรกน คอ วลเลยม เจมส, จอหน ดวอ, เจมส แอลเจล แหงมหาวทยาลยชคาโก ไมเหนดวยกบการวเคราะหองคประกอบของจตส านกออกเปนสวนยอย แตกลบมความสนใจในการท างานของจตส านก และการปรบตวของอนทรยกบสงแวดลอม การศกษาจตวทยาอาจใชการมองเขาสภายในจต การทดลอง รวมทงวธการคดแบบปรชญาดวย วลเลยม เจมส มความเหนวา จตท าหนาทปรบตวตอสงแวดลอมทแปรเปลยนไป จตส านกจะท างานเหมอนกระแสน าในล าธาร แตเปนกระแสธารของจนตภาพและการรบสมผส ขณะเดยวกบกลมนไดรบอทธพลจากทฤษฎววฒนาการของ ชารล ดารวน (Charles Darwin) ทเชอวา อนทรยจะมววฒนาการเพอการอยรอด สตวทงหลายจะมการปรบตวเขากบสงแวดลอม นกจตวทยากลมหนาทของจตจะตองศกษาใหรวา การคด การรบร นสย และอารมณ ชวยการปรบตวของ มนษยอยางไร

๓. กลมพฤตกรรมนยม (Behaviorism) กลมนเกดในป ค.ศ.๑๙๑๔ โดยนกจตวทยาสตว แหงมหาวทยาลย จอหน ฮอพกนส ชอ จอหน บ วตสน ซงไมเหนดวยกบแนวความคดของกลมโครงสรางของจต ทวาวธการอนโทรสเปคชนเปนวทยาศาสตร ขณะเดยวกน กลมหนาทของจตยงไมสามารถตอบปญหาทางจตวทยาไดลกซงพอ จตวทยาทแทจรงกคอการศกษาพฤตกรรม ไมใชศกษาเฉพาะจตส านก วตสนไดปฏเสธเรองจตโดยสนเชง และรบแนวความคดเรองการตอบสนองแบบมเงอนไขของ อวาน พาฟลอฟ นกสรวทยาชาวรสเซยมาอธบายพฤตกรรมมากมาย โดยการศกษาบนทกพฤตกรรมทเกดขนจากการใหสงเราแกมนษยหรอสตวและสงเกตดวามนษยหรอสตวมการตอบสนองตอสงเรานนอยางไร การบนทกจะท าใหไดหลกฐานทเปนวทยาศาสตรอยางแทจรง กลมพฤตกรรมมอทธพลตอแนวความคดจตวทยาสมยใหมอยางยง นกจตวทยาสมยใหมทมชอเสยงทสดในกลมนคอ บ.เอฟ.สกนเนอร (ค.ศ.๑๙๗๑) ไดกลาวไววา “สงแวดลอมเปนกญแจส าคญ การเขาใจพฤตกรรมมนษย เราจะตองพจารณาวาสงแวดลอมอะไรเกดขนตออนทรย กอนและหลงการตอบสนอง พฤตกรรมจะถกปนและคงทนอยไดกดวยสงแวดลอมเชนนนแหละ” สงแวดลอมของ สกนเนอรกคอ สงเรานนเอง การยดมนในความสมพนธระหวางสงเรา กบการตอบสนองและเพกเฉยตอเรองความคดและประสบการณสวนบคคล ท าใหนกจตวทยาหลายทานเหนวากลมนขาดความรในสวนจตส านกไป138

137 เรองเดยวกน, หนา ๙. 138 เรองเดยวกน, หนา ๙-๑๐.

๑๒๓

๔. กล มจตวทยา เกสตลท (Gestalt Psychology) ภาษาเยอรมนค าวา Gestalt (Geh-SHTALT) หมายถง รปราง รปแบบ หรอสวนรวมท งหมด แนวความคดกลมน เกดจากนกจตวทยาเยอรมนชอ แมกซ เวรธไทเมอร กลาววา การแยกแยะประสบการณทางจตออกเปน สวน ๆ ตามองคประกอบการรบร และการสมผสหรอการวเคราะหพฤตกรรมออกเปนสงเราและการตอบสนองเปนสงทไมถกตองในการศกษาทางจตวทยา พฤตกรรมและประสบการณทางจตจะตองพจารณาเปนสวนรวมแยกออกจากกนไมได การแยกออกเปนสวนยอยจะท าใหไดความหมายไมสมบรณ เชนการรบรเสยงเพลง มความหมายมากกวาและแตกตางจาก การรบรตวโนตทประกอบเปนเพลงเหลานนทละตว หรอการรบรเกยวกบบานทงหลง มความหมายทแตกตางจากการรบรกองวสดทจะประกอบเปนบานหลงนนทงหลง เชนกน การรบรสภาพลวงตาเกยวกบการเคลอนทของแสงเนองจากดวงไฟปดเปดสลบกน ดงปรากฏเหนไดจากแสงไฟทวงไดบนปายโฆษณากเปนผลทเกดจากการทดลองของเวรธไทเมอร แนวคดของกลมจตวทยาเกสตลทจงยงคงมอทธพลตอการศกษาในเรองการรบรและทฤษฎบคลกภาพซงเกสตลทยนยนวา การเขาใจบคคลนนจะตองไมแยกศกษาเฉพาะความคด อารมณ สตปญญา การรบร หรอแรงจงใจทละเรอง แตจะตองศกษาโดยสวนรวมทงหมด

๕. กลมจตวเคราะห (Psychoanalysis) แนวความคดจตวเคราะหไดกอตงขนจากการพฒนาวธการรกษาคนไขทไดรบความทกขจากความผดปรกตของจตและประสาท โดยซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) ซงเปนนายแพทยชาวเวยนนา ประเทศออสเตรย ไดอธบายวา บคลคภาพของบคคลพฒนาจากแรงจงใจไรส านก และความผดปกตของบคลกภาพเนองมาจากการเกบกดในวยเดก ฟรอยดไดเสนอวธบ าบดรกษาทางจตเรยกวา จตวเคราะห และพบวาจตมนษยเหมอนกอนน าแขง สวนทปรากฏและรสกไดมเพยงสวนนอยทลอยอยเหนอน า แตสวนทกวางใหญคอสวนจมอยใตน าเปนสวนทอยใตส านก เปนแหลงของความคด แรงกระตน และความปรารถนาทซอนเรนแมแตเจาตวกไมสามารถรได ทวามอทธพลอยางยงตอพฤตกรรมของบคคลนน ฟรอยดอธบายวา สงทอยในจตสวนทไรส านกนมกจะไดแก ความปรารถนา แรงขบทางเพศ และความกาวราว เมอถกเกบกดจะปรากฏออกมาในรปแบบของความฝน ความขดแยงใจ และการพดพลงปาก ถงแมวาอทธพลของ แนวจตวเคราะหของฟรอยลดลงแตกมจตวเคราะหแนวใหมเกดขน เรยกวา Neo-Freudian โดยปรบแนวคดดงเดมของฟรอยด จากแรงผลกดนทางเพศไปสแรงผลกดนทางสงคมและความสมพนธระหวางบคคล139

๖. กลมมนษยนยม (Humanistic Psychology) แนวความคดนเปนแนวความคดเพงเกดขนในตนศตวรรษท ๒๐ บางทเรยกกนวาเปนพลงท ๓ (พลงท ๑ และ ๒ คอ จตวเคราะหและพฤตกรรมนยม) กลมนปฏเสธความคดของฟรอยดทวา บคลกภาพถกก าหนดจากจตไรส านกและปฏเสธแนวคดของกลมพฤตกรรมนยมทวา คนเราถกควบคมจากสงแวดลอม ผน าในกลมนคอ คารล

139 เรองเดยวกน, หนา ๑๑.

๑๒๔

โรเจอร กบ อบบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) และคณะมนษยนยม จะเนนในเสรภาพและความสามารถในการตดสนใจเลอกวธการด าเนนชวต มความเหนวาปจจบนส าคญทสด แตอดตกสงผลกระทบตอบคลกภาพเชนกน และเนนใหนกจตวทยาค านงถงความส าคญของความตองการความรก ความมศกดศรในตน การมความคดสรางสรรค และทส าคญทสด มนษยมความตองการเขาใจตนเองอย างถ อ งแท (Self-actualization) เป น ความต อ งการท จ ะ พ ฒ น าตน เองให ถ งข ด ส งส ด กลมมนษยนยมรวบรวมขอมลและเหตการณทสงเสรมแนวความคดของตน แตใหความสนใจนอยมากตอวธการวทยาศาสตรเนองจากตองแกปญหาของคนมากกวาทมงคนควาวจยกบสตว และหนไปใหความสนใจกบความรสกนกคดและอตตาของคนแทน

๗. กลมจตวทยาคอกนทฟ (Cognitive Psychology) จตวทยากลมนเพงเกดขนเรว ๆ น และแผขยายอยางรวดเรว กลมนสนใจศกษาทางปญญา การคด การใชภาษา การแกปญหา จตส านก ความคดสรางสรรค และกระบวนการภายในจตอน ๆ ซงบางเรองไดถกละทงมานานตงแตเกดกลมพฤตกรรมนยมขนมา จตวทยากลบมาสนใจจตส านกอกครง กลมทางจตวทยาไดสลายตวไป มการรวมความคดเขาดวยกนกลายมาเปนพวก เอคเคลกตก (Eclectic) คอผสมผสานหลายแนวความคดเขาดวยกน แมแตพวกพฤตกรรมนยมขนานแทกยงยอมรบแนวคดพวกคอกนทฟ เขามาแลวเรยกวา จตวทยาพฤตกรรมนยมทางพทธปญญา (Cognitive) Behaviorism) แตยงยดถอเรองการวางเงอนไข การเรยนร และผลกระทบของสงแวดลอม ขณะเดยวกนกรวมความสนใจเรองมโนภาพ ความคาดหวงและการรบร เขามาในการอธบายพฤตกรรมมนษย140

๓.๔.๔ สรปเหตการณอศจรรย เหตอศจรรย เปนเหตทเกดเหนอธรรมชาต หากมองทางศาสนาเราจะอธบายเปนเรอง

ประสบการณทางศาสนา (Religious Experience) เปนปรากฏการณทนาสนใจ ในทกศาสนาจะมผอางตววาเปน ผทมประสบการณทางศาสนา (Mystics)141 ซงผทอางตววาเปน ผศรทธาพระเจา เปนผพบเหตอศจรรย และอธบายการเกดอศจรรยทไดพบเจอใหกบศาสนกชน เปนทงค าบอกเลาและเปนทงค าอธบายผานบทความและหนงสอโบราณ ผศรทธานกลาวคอ ทกศาสนามประสบการณทางศาสนาแบบเดยวกน แตอธบายประสบการณนนแตกตางกนออกไปตามศาสนาทตนเองนบถออย ประสบการณนนอธบายแตกตางกนไปตามความเชอของแตละศาสนา อยางความเชอเรอง พระเจา ผมประสบการณของตน ซงจรงแลวไมเกยวกบพระเจาเลย แตเชอวาเปนการเอาตวเองไปใกลชดกบพระเจา กลาวคอ ประดษฐ “พระเจา” ขนมาตามศาสนาทนบถอ ตวอยางเชน ประสบการณใน

140 เรองเดยวกน, หนา ๑๒. 141 พนจ รตนกล, รวมบทความทางศาสนา, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงการณมหาวทยาลย,

๒๕๑๖), หนา ๒๙๓.

๑๒๕

ศาสนาครสตทเรยกวา “การไปรวมกบพระเจา” ไมใชสงเดยวกบประสบการณทเรยกวา “การบรรลนพพาน” ในพทธศาสนา แมวาจะมลกษณะบางอยางคลายคลงกน เชนเปนประสบการณทบรรยายออกมาเปนค าพดไมไดเปนตน142

เบอรทรนด รสเซล ตอบวา “ประสบการณศาสนาเปนเรองของความรสกสวนตวไมใหความรอะไรแกผมประสบการณ” เพราะลกษณะส าคญของประสบการณศาสนาคออารมณความรสกทรนแรง ความรสกอยางเดยวยอมไมอาจพสจนไดวามสงทเรารสกมจรง ฟรอยด เคยชใหเราเหนวา ศาสนาเปนเรองของมายา เปนสงทคนสรางขนมาเพอปลอบใจตวเอง หากเปนจรง ประสบการณศาสนากเปนเรองของการหลอกลวง ผศรทธาตอพระเจาอาจจะสรางประสบการณขนมาเพอสนบสนนความเชอของตนเชนผทเชอในพระเจาอาจจะสรางพระเจาขนมา และทกทกวาตวเองมองเหนพระเจาได น เปนส งทจตวทยาประจ าวนช ให เหนวาเปนไปได เปนแบบทนกจตวทยาเรยกวา Auto Suggestion (การแนะน าใจตนเอง) ความเชอของศาสนาทเรานบถออาจเขาฝงจตใตส านกของเราวนละเลกละนอย ท าไมในประสบการณศาสนาของชาวโรมนคาทอลกพวกเขาจงมองเหนแมพระและพวกนกบญทงหลาย แตชาวโปแตสแตนทจะไมมประสบการณเชนนน143

เราอาจแยงไดวา การทคนจ านวนมากมประสบการณคลายกน มไดแสดงใหเหนวาประสบการณนนจะเปนประสบการณทแทจรง การทคนเกาคนในสบคนมองเหนน าบนถนนเวลาแดดจด ไมจ าเปนจะตองหมายความวาบนทองถนนนนมน าอยจรง ๆ เพราะภาพทเหนอาจเปนภาพลวงตาได ดงนนการทคนจ านวนมากมองเหนปรากฏการณทเรยกวา “ภาพลวงตา” จงไมไดแสดงใหเหนวา สงทมองเหนนนมจรง ดงนนการทจะอางเอาจ านวนคนมาสนบสนนจงเปนสงทฟงไมขน144

เราพบวา จากการศกษาประวตของนกบญตาง ๆ พบวา ชวตของผทมประสบการณศาสนาเปนชวตทมแตความไมเหนแกตว เปนชวตของการท างานเพอชาวโลกและมพลงใจเขมแขงในการท าความด การเปลยนแปลงอปนสยของผศรทธาพระเจา เปนสงทนาประหลาดมาก คลายกบพระอรหนตในพทธศาสนา เปนบคคลทอยเหนอความดความชว กลาวคอไมตองเปนกงวลเรองความดความชว เพราะจะไมมวนท าความชวเลย ในตวของผนนมแตความดอยางเดยวเทานน145

142 เรองเดยวกน, หนา ๒๙๗. 143 เรองเดยวกน, หนา ๒๙๘. 144 เรองเดยวกน, หนา ๒๙๙. 145 เรองเดยวกน, หนา ๓๐๒.

บทท ๔

วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

๔.๑ วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

โดยรวมแลวค ำวำ ศำสนำ และมโนทศน มควำมเกยวของรวมกนเปนแนวคด เรำไมไดทรำบอยำงชดเจนวำจรงแลวแนวคด มควำมเหมำะสมตอสถำนกำรณปจจบนเปนทตง หรอเรำสรำงควำมหมำย เพอใหกระทบตอมโนทศน ใหเกดควำมเขำใจเปนไปในทำงเดยวกนของควำมหมำยโดยรวม เพยงพอทจะเขำใจไดงำยตอควำมหมำยของค ำวำศำสนำ กำรเขำใจศำสนำเรำจะเกดควำมรตอศำสนำโดยกำรเกดมโนทศน อำจเปนกำรเกดเฉพำะบคคล เมอมกำรคดและกำรไดเรมกำรกระจำยแนวคดออกไป โดยหำทำงแกปญหำวำ ขอบเขตของนยำม นนตองมกำรก ำหนดใหกำรเขำใจตอศำสนำนนเปนอยำงไร ศำสนำตำมทรำชบณฑตยสถำนไดใหควำมหมำยอยำงชดเจนไว นนคอ ศำสนำ หมำยถง ลทธควำมเชอของมนษยอนมหลก คอแสดงกำรก ำเนดและสนสดของโลกเปนตน อนเปนไปในฝำยปรมตถประกำรหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบำปอนเปนไปในฝำยศลธรรมประกำรหนง พรอมทงลทธพธทกระท ำตำมควำมเหนหรอตำมค ำสงสอนในควำมเชอถอนน ๆ๑ ในกำรวจยน ผวจยเหนวำศำสนำหลก๒ มองคประกอบ อย ๓ ขอ ทมควำมเหมอนกนในกำรเปนศำสนำ

ก) ศาสนาหลกมการอธบายถงการก าเนดโลกและการสนสดของโลก ศำสนำหลกของโลก อำท ศำสนำครสต ศำสนำพทธ ศำสนำอสลำมและศำสนำพรำหมณ - ฮนด ศำสนำหลกทง ๔ มกำรอธบำยถงกำรก ำเนดโลกตำมแตละศำสนำ หำกเรำแยกโดยใชทวปในกำรเนนถงศำสนำหลก จะเหนวำ ผนบถอศำสนำครสตเปนชนชำตยโรปหรอ ชนชำตตะวนตกและชนชำตอเมรกน ผนบถอศำสนำพทธเปนชนชำตเอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต ผนบถอศำสนำอสลำมเปน ชนชำตอำหรบ และผนบถอศำสนำพรำหมณ - ฮนด เปนชนชำตเอเชยตะวนออก ศำสนำมผลตอควำมเชอตำมแตละทวปและเชอชำต กำรอำศยอยในพนทซงมควำมแตกตำงกน เชน ภมประเทศ ภมอำกำศ ศลปะวฒนะธรรม ประเพณ มอทธพลตอคตควำมเชอทมตอรปแบบของกำรนบถอ

๑ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๔ เฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว, (กรงเทพมหานคร: ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖, หนา ๑๑๔๒. ๒ ศาสนาหลก หมายถง ๔ ศาสนา อนไดแก ๑.ศาสนาครสต ๒.ศาสนาพทธ ๓.ศาสนาอสลาม ๔.ศาสนา

พราหมณ - ฮนด

๑๒๗

ศำสนำมกำรเชอมโยงตอกำรอธบำยถงกำรก ำเนดโลกและกำรสนสดของโลก ลวนเชอมโยงตอศำสนำ มผลตอกำรอธบำยกำรก ำเนดโลกและกำรสนสดของโลกตำมสภำพของแตละชนชำตก ำเนด เรำก ำเนดมำไดรบทศนคตและควำมเชอทมตอโลกตำมแตสถำนภำพและภมล ำเนำแหงชำตพนธของกำรก ำเนด ทศนะตอศำสนำจงมควำมโนมเอยงเพอเขำสศำสนำทเปนไปตำมทองถน ชำตพนธและวฒนธรรม

ข) ศาสนาหลกมการอธบายถงบญและบาป ศำสนำหลกแตละศำสนำมวธกำรอธบำยถงบญและบำป ถอเปนจดประสงคหลกของศำสนำหลกของโลกค ำวำบำป หมำยถง ควำมชวรำย (Evil)๓ ค ำวำบญ หมำยถง ควำมด๔ โดยนยแลวค ำวำ บญ และ บำป ในแนวคดของศำสนำหลกของโลกมควำมหมำยใกลเคยงกน แตกำรอธบำยโดยรวมแลวถอวำเปนไปตำมแตแนวทำงของแตละศำสนำหลก

แตเปนทนำสงเกต ถงศำสนำครสตและอสลำม ดวยกำรอธบำยเรองบญ เกดจำกกำรเชอฟงพระเจำ๕ ตำงจำกศำสนำพทธซงเนนถงสภำวะจตใจทปลอดโปรง เนองจำกมจตใจทบรสทธ และศำสนำพรำหมณ ฮนด เนนถงภำวะของควำมสดชน ละเวนกำมและควำมโกรธ บญไดมำจำกกำรท ำพธกรรม ดงนน ทกศำสนำมแนวทำงกำรอธบำยโดยจดประสงค มเปนไปในทำงเดยวกนแตแตกตำงกนบนวถทำงวฒนธรรมและสงคม แนวทำงของกำรกระท ำควำมดและเวนควำมชวจงเปนหวใจของกำรบรรลวตถประสงคของบคคล หรอศำสนำหลก และกำรกระท ำทขดกบแนวทำงเพอกำรบรรลเปำหมำยของบคคล นบไดวำขดกบหลกสอน จงเรยกไดวำ เปนบำป เปนควำมชวรำย ศำสนำหลกจงมแนวทำงและวธกำรกระท ำเพอใหพนจำกบำปและควำมชวรำยในทกกรณ กำรปฏบตบญในทำงศำสนำหลก เปนกำรกระท ำเพอบรรลจดมงหมำยของทกศำสนำหลก เพรำะทกศำสนำหลกตำงเชอวำกำรท ำควำมดนน สงผลบญใหไดไปก ำเนดบนสวรรค กำรท ำบำปเปนกำรสงผลใหลงไปเกดในนรก แตกลวธแนวคดของแตละศำสนำหลกมวธกำรด ำเนนไปตำมหลกของแตละศำสนำหลกนน ๆ

ค) ศาสนาหลกมการอธบายถงศลธรรมและจรยธรรม เปนกำรเชอมโยงจำกบญและบำป ศลธรรมและจรยธรรมเปนค ำตอบของผทนบถอศำสนำหลก เหลำนน วำผลของกำรท ำบญและกำรท ำบำปนน หำกไมมศลธรรมประกอบดวยจรยธรรม ตำมหลกศำสนำนน ทไดก ำหนดถงควำมประพฤตดทชอบอนประกอบดวยปฏบตโดยมศลธรรม ปฏบตชอบดวยจรยธรรมประกอบ จะนอมน ำสงทดเขำมำสชวต ซงเรยกไดวำ บญ หำกประกอบชวตและปฏบตดวยควำมไมชอบดวยศลธรรมและจรยธรรม ควำมบำปและควำมไมดจะเขำมำสชวต ไมมควำมสข และหนทำงเพอบรรลจดมงหมำยของ

๓ พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยต โต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม ,

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕), หนา ๓๘๗. ๔ หนาเดยวกน. ๕ วโรจ นาคชาตร, ศาสนาเปรยบเทยบ, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๗),

หนา ๑๑๐.

๑๒๘

ทกชวตนนคอ กำรขนสสวรรคจะไมมทำงไดไป หนทำงสขมนรกจะเปดขน และเขำไปสนรก ศลธรรมเปนองคประกอบแรกของกำรประพฤตปฏบตด เปนค ำตอบททกศำสนำ ตองมหลกแนวปฏบตเพอใหเกดควำมผำสกตอสงคม ตอศำสนำ และตอมนษยโลก

ผวจย มองเหนภำพของกำรรวมวตถประสงคของศำสนำ หลกส ำคญนน ควำมหมำยของศำสนำ มองคประกอบ อย ๓ ขอ ดงทผวจยไดแสดงรำยละเอยดเปรยบเทยบศำสนำหลก ๓ ขอหลกน ถอไดวำเปนหวใจของศำสนำ ฮม มมมมองตอศำสนำ บนวตถประสงค ๓ ขอน ในหนงสอของเขำ บทสนทนำวำดวยศำสนำ ทตพมพในป ๑๗๗๙ นน ไดมบทควำมทมงเนนในขอแรกและขอทสอง ขอแรก ไดโตแยงถงกำรอธบำยเกยวกบ วถทำงสรำงโลกและมนษยของพระเจำ ซงเขำไดยกตวอยำงของ ผสรำง เปนนกออกแบบ หรอเปนผวเศษ ทเนรมตสรำงสรรคโลกและสรำงมนษยไดอยำงมหศจรรย เขำใชหวขอวำ ขอถกเถยงจำกกำรออกแบบ (Argument from Design)๖ ซงขอถกเถยงนเกดขนจำก เซนสโทมส อไควนส กบปญจวถ๗ วถทหำ พระเปนเจำ นกออกแบบทยงใหญ และเขำไดโตแยงบนค ำกลำวแหงฐำนวถของอไควนสอนกลำววำ พระเปนเจำ ผทรงเป นนกออกแบบสดมหศจรรย เขำโตแยงเรองของผออกแบบนไวอยำงนำฟง ตอมำในขอทสอง ฮม ไดกลำวถงปญหำของบำปและควำมชวรำย ดวยปญหำของบำปก ำเนด ตำมมำดวยควำมชวรำยคอภยพบต แผนดนไหว ฟำผำ น ำทวม ภเขำไฟระเบด กำรเกดหำยนะจำกภยธรรมชำต นนเปนสงทพระเจำควบคม หรอเปนเพรำะกฎของธรรมชำต ปญหำนกไดถกจงไปสเรองค ำตอบทำงศลธรรมและจรยธรรม และถำไมกลำวถงเหตกำรณอศจรรยของฮม กจะเปนกำรขำดอรรถรส ของกำรศกษำวจยในเรองมโนทศนทำงศำสนำของเดวด ฮม

๔.๑.๑ ขอโตแยงจากการออกแบบของพระเจา

พระเจำเปนผออกแบบท ยงใหญตำมปญจวถของอไควนสแตฮมมองพระเจำเปนผออกแบบทยงใหญหรอไมค ำกลำวทเขำพดถงเสมอคอควำมรทเกดกอนประสบกำรณ (A priori) และควำมรทเกดภำยหลงจำกกำรมประสบกำรณ (A posteriori)๘ เรำไมไดมประสบกำรณในวนทพระเจำ

๖ ขอถกเถยงจากการออกแบบ (Argument form Design) หมายถง ความเชอทวาสงตาง ๆ บนโลก

ใบนมวตถประสงคในการเกดขนมาทงสน เปนความเชอทปรากฏทวโลก มาตงแตสมยโบราณ ๗ ปญจวถ คอ การใหเหตผล ๕ ประการ เกยวกบการด ารงอยของพระเจา (ประสบการณทางศาสนา)

วถทงหา ไดแก วถทหนง พระเปนเจา องคปฐมกร (God, the Prime Mover/the Unmoved Mover) วถทสอง พระเจาเปนองคปฐมเหต (God, the First Case) วถทสาม พระเปนเจา สตทจ าเปน (God, the Necessary Being) วถทส พระเปนเจา สตสมบรณ (God, the Absolute Being) วถทหา พระเปนเจา นกออกแบบทยงใหญ (God, the Grand Designer)

๘ ชยวฒน อตพฒน, ญาณวทยา, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๒), หนา ๑๑๒.

๑๒๙

สรำงโลก นนคอควำมรทเกดกอนประสบกำรณ เรำจะมควำมสำมำรถในกำรตอบค ำถำมนไดอยำงไร ในเมอเปนเรองเกนกวำประสบกำรณของมนษย แตเปนประสบกำรณของพระเจำเทำนน เรำมควำมรทเกดจำกหลงประสบกำรณในกำรสรำงโลกของพระเจำ เรำรเพยงวำโลกนไดเกดขน มเรำเปนมนษยทอำศยบนโลก นคอกำรรบรกบประสบกำรณปจจบนทเกดขนตอประสบกำรณของกำรใชชวตบนโลก ส ำหรบผวจย ซงมค ำถำมเชนกนวำ หำกเรำมประสบกำรณกบพระเจำ ไดพบ ไดพดคยและไดสมผส พระองคทรงพำเรำไปมประสบกำรณตอกำรสรำงโลก พำไปดสวรรค พำไปดนรก และตอบค ำถำมทกอยำงทเรำสงสย มเพยงแคเรำไดเหนไดสมผสคนเดยว ถงแมวำเรำจะมประสบกำรณโดยตรงกบพระเจำ ไมไดหมำยควำมถงวำเรำจะสำมำรถเผยแพรประสบกำรณตรงทเรำมใหกบมนษยโลก คนอน ๆ ไดเหมอนกบทเรำไดประสบกำรณโดยตรง หำกเรำเผยแพรเหมอนกบวำเรำไดเขำใกลเสนบำง ๆ ทเรยกวำ เพอฝน กำรเรยนรจำกประสบกำรณตรงกไมอำจใหค ำตอบทชดเจน ถกตองได

ก.ท าไมเดวด ฮม โตแยงการออกแบบของพระเจา (Argument from Design) ๑. ปญหำคอโลกและมนษยเกดขนมำไดอยำงไร อยำงทเรำไดเหนมกำรถกเถยงระหวำง

ปรชญำ ศำสนำและวทยำศำสตร โตแยงตอกำรตงค ำถำมทวำ โลกนอำจมผสรำงททรงสตปญญำมกำรโตแยงทำงฝำยปรชญำ และมกำรสนบสนนโดยฝำยเทววทยำและศำสนำมควำมนำสนใจทจะพจำรณำถงขอคดเหนและทศนะคตทมตอปญหำของผออกแบบผยงใหญเปนอยำงไร

๑.๑ กลมทเสนอกำรออกแบบของพระเจำ

๑) เพลโต แบงโลกเปน ๒ ประเภท นนคอ โลกของประสำทสมผส และโลกของแบบ จำกขอเสนอของเพลโตในเรองโลกของแบบ ไดสรำงภำวะของโลกทสมบรณ ซงอยภำยใต “แบบ” สมผสไมได แตรบรไดดวยนำมธรรมทจบตองไมได แตรวำมอย จรง เปนกำรสรำงควำมเสมอนในแงของศำสนำขนมำไดในรปแบบหนง

๒) เซนสออกสตน ใชปรชญำของเพลโตอธบำยศำสนำครสต โดยหลกของเพลโตนนขดแยงกบหลกศำสนำครสตแตเขำสำมำรถน ำมำผสมผสำนกนได ในเรมแรกทควำมเชอทำงศำสนำสนคลอน ทำนออกสตนจงตองอธบำยควำมในเรองของพระเจำ โดยใชหลกควำมเชอและควำมศรทธำเพอเปนบนไดไปสกำรไถบำป กำรเดนทำงไปส เมองของพระเจำซงหลดพนจำกควำมทกขและ ควำมชวรำย

๓) เซนสอไควนส เขำยนยนควำมมอยของพระเจำ ดวยหลกกำรตอเนองมำจำก เซนสออกสตน ซงเขำไดยนยนตอกำรพจำรณำวตถภำยนอก ตองรบรดวยประสำทสมผส นนจงยนยนวำ พระเจำเปนสำเหต เปนผสรำงสรรคสงตำง ๆ บนโลกใบนรวมถงมนษยดวย ซงเขำไดอำงถงหลกปญจวถทง ๕ เพอยนยนสมมตฐำน ไมอำจะเรยกไดวำอปมำหรอแยกแยะถงสำเหตควำมมอย แตอธบำยโดยใชหลกของปญจวถ ๕ อธบำยควำมมอยของพระเจำไดอยำงเปนระบบ

๑๓๐

๔) วลเลยม พำเลย เขำไดกลำวถงขออปมำ ระหวำงนำฬกำบนเกำะทไมมใครอำศยอย นำฬกำนตองเปนผลงำนของผสรำงททรงสตปญญำ ไมใชเรองบงเอญ เปรยบกบ เอกภพนฉนนน เพรำะเอกภพเปนจกรกลอนมหำศำล ไมสำมำรถน ำไปเปรยบเทยบไดกบนำฬกำ สรปวำ เอกภพนเปนกำรสรำงสรรคของจตทมปญญำสงสด ซงจตนนคอพระเจำ

ดงนน ขอสรปของกลมเสนอแนวคดกำรออกแบบของพระเจำ มควำมนำเชอถอโดยหลกกำรเบองตนเพรำะกำรยนยนตรงทขอเสนอ แสดงออกโดยมฐำนอนหนำแนนกำรยนยนทมรำกฐำนบนควำมคดของเพลโตเปนควำมเชอทลบลำงไดยำก เพรำะควำมสมบรณแบบนนมอยจรงในโลกทอยในมโนคตไมเวนแมกระทงเรองของนรก สวรรค และเหตอศจรรย

๑.๒ กลมทโตแยงกำรออกแบบของพระเจำ

๑) โทมส ฮอบส เขำโตแยงวำ พระเจำไมไดเปนสำเหตแรก ของสงตำง ๆ ตำมสำเหตแหงปรำกฏกำรณทงหลำย สำเหตแรกไมไดเปนควำมเคลอนไหวหรอกำรเคลอนท ไมมใครสำมำรถอธบำยไดวำควำมเคลอนไหวมสำเหตมำจำกอะไร เขำไมไดปฏเสธในทเดยววำไมมอย เปนเรองของเทววทยำทจะเปนผหำค ำตอบในเรองน

๒) เบเนดคท สปโนซำ เปนคนแรกทมแนวคดเรองของพระเจำตำมแนวทำงปรชญำของตนเอง ไมไดน ำหลกกำรของศำสนำเปนหลก เขำถอวำพระเจำและโลกเปนสงเดยวกน ขดกบหลกเชอทำงศำสนำครสตซง แยกโลกและพระเจำออกจำกกน ในแงผสรำงเขำกลำววำ พระเจำไมไดสรำงสงตำง ๆ นอกตวของพระองค แตพระองคอยในโลกทเปนสำรตถะ ของทกสงในโลก ไมมควำมแตกตำงระหวำงสำเหตและผล พระเจำอยในโลก และโลกอยในพระเจำ

ดงนน ขอโตแยง ยงไมเกดกำรตควำมมำกเทำใด กำรปฏเสธไมไดยนยนเหตผลของกำรปฏเสธทชดเจน เปนกำรแสดงแนวคดทคอนขำงไมแนนอนและไมอำจแนใจไดวำ มอยหรอไมมอย หรอหำกไมยนยนไปในทศทำงเดยวกนกบสงคม กำรยนยนใชเหตผลทแตกตำงออกไปเพอระบควำมคดทำงปรชญำใหยนอยบนฐำนควำมคดทำงปรชญำของตนเอง กเปนขอโตแยงทมเหตผลเพอแสดงจดยนทำงแนวคดเทำนน

๒. กำรอปมำของเดวด ฮมมเหตผลทควรคลอยตำมอยำงไร กำรตงขอสงสยของเขำในขอโตแยงจำกกำรออกแบบ (Argument of Design) มกำรเสนอควำมนำจะเปนของเหตกำรณซงฐำนของกำรอปมำของฮม เปนกำรตงค ำถำมตอควำมคดของ พำเลย (Paley) เขำใชอปมำเปรยบเทยบระหวำงนำฬกำและทะเลทรำย พำเลยมองวำจกรวำลและโลกธรรมชำตมควำมเปนระเบยบของรปแบบ อำท ฤดกำลทแนนอน กำรเตบโตของพช ระบบทมควำมเปนระเบยบเรยบรอยเชนนมลกษณะคลำยคลงกบสงทมนษยสรำงขน เปรยบเหมอนกบนำฬกำ มกำรท ำงำนทเปนระบบระเบยบ มกลไกในกำรท ำงำนอยำงซบซอน มควำมสำมำรถในกำรเคลอนไหวอยำงตอเนองพรอมเพรยงมเปำหมำยทด ำเนนไปเพอระบเวลำทแนนอนสงนสรำงโดยสตปญญำของมนษย และสงประดษฐของ

๑๓๑

มนษยมควำมคลำยคลงกบสงทพบในโลกของธรรมชำต เรำจงสำมำรถจะอนมำนไดวำสำเหตทกอใหเกดผลงำนเหลำนมลกษณะและควำมคลำยคลงกน ปรำกฏกำรณทเกดขนในโลกธรรมชำตตองมผมสตปญญำเปนผออกแบบสรำงสรรคขนนนคอ “พระเจำ” ชำงท ำนำฬกำตองมลกษณะคลำยผสรำงทมสำเหตนนคอ “พระเจำ” ฮมจงน ำกำรอนมำนของพำเลยมำเปรยบเทยบใหเหนวำเปนลกษณะของกำรเปรยบเทยบทไมเหมำะสมกน (Weak Analogy)๙

๒.๑ ตวอยำงอปมำ (Weak Analogy) ของเดวด ฮม เขำกลำววำ กอนหนกลงตก ไฟเกดกำรเผำไหม พนดนยอมมควำมแขง เรำไดสงเกตสงเหลำนเปนพนครงถงหลำยพนครงและเมอตวอยำงใหมของธรรมชำตใหม ๆ ปรำกฏ เรำสรปโดยทไมลงเลวำสงนตองเปนอยำงนน๑๐ เขำไดใหเหตผลตอมำวำ ทกอยำงไมแนนอนเคยไดยนตวอยำงเรองไก ททกวนเจำของเอำอำหำรใหกนทกวนกเปนมำอยำงนน จนมำวนหนงเจำของจบไกตวนมำเชอดคอ สงนคำดเดำไมได เขำจงสรปวำรไดอยำงไรวำวนพรงนดวงอำทตยจะขนทำงทศตะวนออก คณสรปตำมควำมเคยชนคณมนใจไดอยำงไรเพรำะคณสรปไปอยำงนนตำมควำมเคยชน แตเมอมหลกฐำนทแนชดคณกเลกทจะคนหำค ำตอบเพรำะคณตดสนและเปรยบเทยบจนกลำยเปนขอสรปทไมชดเจนจำกหลกฐำนทคดวำชดเจนกบค ำตอบทม ฮมไมเหนดวย แตสงทกลำวมำทงหมดเปนขออำงส ำหรบควำมคดของเขำทไมเหนดวย๑๑

ตวอยำงของเดวด ฮมท ำใหเรำไดมองเหนแงมมทเขำไดคดและกลำวมำเรองของควำมไมแนนอนแนวคดนยนอยบนฐำนของกำรไมตกลงปลงใจเชอบนสำเหตและเหตผลทมำจำกประสบกำรณเพรำะทกอยำงอำจมกำรเปลยนแปลงไปสควำมไมแนนอนดวยทงไมแนนอนของชวตและไมแนนอนของเวลำ ตอเนองไปจนถงควำมไมแนนอนของเหตผลทสำมำรถเปลยนแปลงไดเมอไดรบควำมรชดใหม

๒.๒ ควำมมระเบยบ (order) ควำมหมำยของทำงครสตศำสนำเมอยกตวอยำงถงควำมมระเบยบเปรยบไดเหมอนกบตนไมหนงตน ภำยในตนไมมองคประกอบทสมบรณมล ำตน มกง มกำน และมใบไมเปนองคประกอบทเกอกลตอกำรเปนรมเงำ แตเมอพนจพจำรณำองคประกอบของใบไมหนงใบเรำจะเหนคณลกษณะของควำมสมดลไปดวยองคประกอบของควำมลงตว ท ำไมใบไมจงมเสนทขนำนเปนรอยทมควำมสม ำเสมอเหมอนดงมผออกแบบทสรำงสรรคใหรวรอยของใบไมมรองรอยทพอดกบเสนสำยแมแตเสนเงำของใบไมมควำมสวยงำมพอด แมกระทงควำมชมชนของละอองทออกมำจำกใบไมสรำงควำมตนใจใหกบผทไดสมผสควำมงำมดงปนแตงกบองคประกอบทสมบรณเชน

๙ Weak Analogy (การอปมาแบบออน) เปนการเปรยบเทยบความหมายระหวางของ ๒ สงในแบบ

เหตผลทออน แลวน ามาเปนขอสรป ๑๐ David Hume, Dialogues Concerning Natural Religion, (New York: Dover Publications,

Inc, 2006), page 15. ๑๑ David Mills Daniel, Briefly Hume’s Dialogues Concerning Natural Religion,

(London: SCM Press, 2006), page 2.

๑๓๒

ใบไมใบน ควำมมระเบยบนอำจเปนสำเหตสดทำย (Final causes) แนวคดนมำจำกเพลโต ทกอยำงจะด ำเนนไปสจดเปำหมำย แตอรสโตเตลมองสำเหตสดทำยเชน เมลดเตบโตเปนตนพช เดวด ฮมมองสำเหตสดทำยวำไมไดพสจนไปถงเรองกำรออกแบบของพระเจำหรอกำรสรำงสรรคโลกนจะเชอมโยงไปถงพระเจำได ฮมกลำววำประเดนนเหมอนนำจะเพยงพอแตไมสำมำรถพสจนหำควำมชดเจนได เปนเพยงแคประสบกำรณจำกหลกกำรเทำนน ฮมเปรยบเทยบวำเปนเพยงกำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณแตประสบกำรณกบสำเหตสดทำยเหนไดชดวำประสบกำรณเปนแคสำเหตเบองตนไมไดน ำไปสเปำหมำยสดทำยเพยงแตอำงองอยกบขอเทจจรงทวำเปนระบบของควำมมระเบยบ (Order

System)๑๒

ข. เดวด ฮมโตแยงโดยใชวธอยำงไร

๑. กำรคดหำเหตผลโดยอำศยแนวเทยบ เขำใชตวอยำงโดยเปนรปแบบหนงของกำรคดหำเหตผลแบบอปนยทมน ำหนกหรอควำมถกตองนอยทสด (Weakest) เนองจำกกำรคดหำเหตผลในลกษณะนไมไดเปนกำรพสจน (Prove) แตเปนเพยงสงทใชสนบสนนขอสรปเทำนน และถงแมวำอำจจะมกรณทเปนกำรอำงเหตผลโดยอำศยแนวเทยบทมน ำหนกมำกมควำมถกตองมำกกยงหำงไกลจำกกำรเปนสำมญกำร (Generalization) หรอกำรสรปจำกบำงสวนไปยงท งหมดทนำเชอถอ (Reliable) เพรำะกำรคดหำเหตผลโดยอำศยแนวเทยบนนเปนกำรสรปจำก “ประเภท” (Class) หนงไปยงอก “ประเภท” (Class) หนง ซงมควำมเหมอนกนทส ำคญในสวนทน ำมำเทยบเปนพนฐำนหรอสงสนบสนนเชน เปนกำรสรปจำกประเภท “วว” ไปยงประเภท “คน” และดวยเหตน จ ำนวนของตวอยำงหรอกรณทน ำมำใชเปนแนวเทยบจงไมมผลตอควำมนำจะเปนของขอสรปนน๑๓

๒. เหตผลโดยอำศยแนวเทยบของเดวด ฮม เขำกลำววำ “ถำเรำเหนบำนหลงหนง เรำสรปอยำงมนใจสด มนจะตองมผออกแบบ และผสรำง เพรำะมนเปนผลทเรำสำมำรถ มประสบกำรณจำกสำเหต บำนนเปนผลคอเรำสำมำรถมประสบกำรณจำกกำรมองเหนบำน แตมนใจวำคณจะไมยนยนวำ จกรวำลจะเหมอนกนกบบำน ซงเรำจะอำงเหตผลจำกสำเหตหรอวำอปมำดงกลำวนจะถกตองเสมอทงหมด ควำมไมเหมอนกนนเหนไดชดมำกวำคณสำมำรถทจะแกลงท ำ หรอคณสำมำรถทจะสงสย กำรตงสมมตฐำนเกยวกบสำเหตทเหมอนกนแลวท ำไมกำรหลอกลวงนจงไดรบกำรยอมรบในโลก ลองพจำรณำดเถด”๑๔ เรองทกอยำงใชอปมำและกำรชใหเหนถงขอบกพรอง เพยงแตวำในกำร

๑๒ Paul Draper, Graham Oppy and Nick Trakakis, (ed.), The history of western

philosophy of religion, (New York: Oxford University Press, Inc, 2009), page 252. ๑๓ ลกษณวต ปาละรตน, ตรรกวทยาเบองตน, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง

, ๒๕๔๖), หนา ๖๖. ๑๔ David Hume, Dialogues Concerning Natural Religion, (Dover philosophical classics),

page 16.

๑๓๓

ตควำมตองใชหลกกำรทำงตรรกะ ประเดนนขอควำมนชดเจน เมอเรำมองเหนบำนเปนครงแรกโดยทไมตองสงเกตถงประวตเชงสำเหต กำรเชอมโยง (Union) ระหวำงสงทเปนระบบของควำมเปนระเบยบของสงทถกสรำงขน ท ำใหมควำมชดเจนวำบำนจะตองถกออกแบบอยำงมสตปญญำอยำงเชยวชำญ ไมใชวำสงทมน ำหนกของสงทเชอมโยง นนกคดวำ ไมใชเพรำะสมำชกหลำยอยำงของประเภท (Class) ไดมกำรสงเกตวำเปนกำรออกแบบทำงสตปญญำและยนยนถงกำรรวมกนและไมมสงใดทไมถกสงเกตวำ ไมเปนสงทถกสรำงอยำงมสตปญญำ แตเนองจำกควำมหนกแนนของอปมำระหวำงบำนทมปญหำกบสงทมระบบระเบยบทรบรองในกำรเชอมโยง (Union) เขำไวดวยกนนน ซงรวมถงบำนอน ๆ และสงทเหมอนบำนอน ๆ และเหมอนกบบำนทยกมำในกรณทเหมอนกนทงขนำดและรปรำง องคประกอบสวนประกอบของบำนอยำงไรกตำมจกรวำลทเรำสงเกตเหนไดกแสดงใหเหนวำมควำมแตกตำงกนอยมำกมำยกบระบบอน ๆ ทยนยนในกำรอำงเหตผล ฮมไมไดปฏเสธวำจกรวำลเปนสมำชกของสวนหนงในระบบของระเบยบ แตเขำเนนวำมนไมใชสวนทเปนผลอยำงจรงจงทเรำมประสบกำรณกบผลกบสตปญญำ พดอกอยำงหนงวำ กลมของควำมเปนไปไดทำงปรชญำของฮม ทแสดงบทบำทส ำคญ ในกำรวจำรณของ ฮม ไดอำงอก 2 ขออำงทมควำมสมพนธแตกตำงกน ซงขอ ๒ นหนกแนนยงกวำขอแรก เขำอำงวำ เนองจำกควำมแตกตำงกนเหลำนและควำมตรงกนขำมของสงท มกำรอำงอยำงชดเจนเมอเขำระบ กำรอำงเหตผลครงแรก กำรอำงเหตผลดำนกำรออกแบบไมไดเปนขอพสจนถงขอสรป ตรำบเทำทกำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณยงเปนไป จงไมใชสงทแนนอน๑๕ กำรใชเหตผลแนวเทยบส ำหรบเดวด ฮมไมไดท ำใหขอสงสยเกยวกบผออกแบบสรำงสรรคโลกไดรบค ำตอบอยำงแนนอน ยงคงอยในกำรเทยบเคยงเพอใหไดค ำตอบทไมชดเจนซงไมมควำมกระจำงตอขอสงสยแตอยำงใด

ค. เหตผลทสมพนธของการเทยบเคยง ๑. เดวด ฮมไดกลำววำ “กอนหน ปนและทอนไม ถำไมมสถำปนกไมอำจทจะปลกบำน

ขนมำเองได แตแนวควำมคดแหงจตมนษยซงเรำจะรไดจำกกำรจดกำรทเรำไมร ทไมอำจอธบำยได ไดจดกำรตวมนเองดงเชนกำรสรำงนำฬกำหรอบำน ดงนน ประสบกำรณจงเปนเครองพสจนวำหลกกำรดงเดมแหงระเบยบจงอยทจต ไมใชอยทวตถ”๑๖ เขำเรมตนเปรยบเทยบสงนกบตวอยำงของพำเลย ทไดอำงถงนำฬกำเปนสงสำมำรถเปรยบเทยบเรองจกรวำลไดด กำรยนยนกำรมอยของนำฬกำและผสรำงนำฬกำของพำเลยด ำเนนไปสจดหมำยของกำรมอยของพระเจำ แตสงทฮมเรยกวำ ระบบทมกำรจดระเบยบ (System order) เขำไดเปรยบเทยบถงระบบทมกำรจดระเบยบคลำยกบตวอยำง

๑๕ Paul Draper, Graham Oppy and Nick Trakakis, (ed.), The history of western

philosophy of religion, Page 252. ๑๖ David Hume, Dialogues Concerning Natural Religion, (Dover philosophical classics),

page 17.

๑๓๔

นำฬกำของพำเลย ซงมควำมหมำยถงระบบทมกำรจดระเบยบนนมกำรออกแบบอยำงชำญฉลำดมกำรออกแบบอยำงมสตปญญำเปนสงทเกดจำกกำรจดกำรทชำญฉลำดเชนกน

๒. ควำมสมพนธประเภทตอขออำง ยกตวอยำงไดวำ เมอสมำชกหนงของประเภท (Class) ผำนกำรสงเกตวำเปนสมำชกหนงของประเภท (Class) สมำชกของประเภท (Class) คอ ๑

ชด ฮมจะกลำววำ มนมกำรเชอม (Union คอกำรเชอมควำมสมพนธระหวำงสองคลำส)โดยกำรใช Terminology (ศพทบญญต) โดยกำรใชศพทบญญตในแนวทำงของฮม ดงขออำงดงกลำวจะไดดงสตรน

๒.๑ ขอเสนอท ๑ มกำรเชอมโยงระหวำงกำรเชอม (Union) ของระบบทมระเบยบของวตถทถกสรำงขนโดยสงทมปญญำอนหนงหรอมำกกวำมกำรเชอมระหวำงประเภท (Class) ของ

ระบบกบประเภท (class) ของวตถทสรำงขนจำกสตวทมปญญำ ๑ หรอมำกกวำ

๒.๒ ขอเสนอท ๒ โลก (เปนระบบทมระเบยบ) เพรำะฉะนน โลกจงถกสรำงขนจำกสงทมปญญำหนงหรอมำกกวำ (หมำยควำมวำ กำรอำงเหตผล ๒ อนน คอขอเสนอ)

๓. กำรเชอมกนระหวำงระบบทมระเบยบกบวตถทถกสรำงขนโดยผมสตปญญำท ๑ หรอมำกกวำถำยอมรบวำประโยคนเปนจรง กอำงประโยชนท ๒ วำ จกรวำลนคอระบบทมระเบยบ เพรำะฉะนน จกรวำลนถกสรำงขนโดยสตวท ๑ หรอสตวทมมำกกวำปญญำ

เพรำะฉะนน กำรเชอมโยงระหวำงประเภท A และ ประเภท B (โครงสรำง) K เปนสมำชกของ ประเภท A และ K เปนสมำชกของ ประเภท B ดวย

๓.๑ ฮมยอมรบวำ กำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณกบขอเสนอทเปนจรงไปสนบสนนขอสรปในระดบท แตกตำงกน แนนอน ในจ ำนวนน ไมมอะไรท สมเหตสมผลในทำงนรนย (Deductively) แตบำงคนพสจนในกำรไมมของหลกฐำนพสจนควำมจรงเชงปฏบตบนขอสรป ซงฮม เรยกสงเหลำนวำ คอขอพสจนบำงอยำง สำมำรถท ำใหเกดขอสรปไดแตไมแนนอน แตบำงอยำงกอใหเกดขอสนบสนนไดเพยงนดหนอยหรอไมมเลย ส ำหรบทจะกอใหเกดขอสรป (ตรรกะแบบ นรนย)๑๗ ในขณะทกำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณมน ำหนกมำกเสยจนทวำจะใหไดรบประกนจำกขอสรป สงนตองกำรควำมเหมอนกนระหวำงสำเหต (Cause) เพรำะกำรเปรยบเทยบกนมควำมแตกตำงเมอควำมเหมอนกนนไมเปนจรง กำรอำงเหตผลจงไมน ำไปสขอสรป ขอสรปทวำ นำฬกำคอพระเจำนนมนไมเปนควำมจรง โดยทวไปยงควำมแตกตำงมมำกควำมเปนไปไดทจะไปสรปกนอย กำรน ำขอถกเถยงจำกกำรออกแบบ (Argument from Design) มำใช

๑๗ Paul Draper, Graham Oppy and Nick Trakakis, (ed.), The history of western

philosophy of religion, Page 250.

๑๓๕

๓.๒ เดวด ฮม อำงวำ โลกจกรวำลถงแมจะมระเบยบแตกดเหมอนนอยมำกเมอเปรยบเทยบกบระบบทมระเบยบเชนนำฬกำทมนษยสรำงขน (กลไกของทมนษยสรำงขน ) กำรวเครำะหโลก เขำมองขำดในประเดนน หรออกนยหนงหมำยควำมวำ ฮมไดทำทำยควำม หนกแนนระหวำงจกรวำลกบสงทเปนระบบทมระเบยบกบสงทมำจำกกำรสงเกต ไดสรำงขนจำกผทมเหตผล (สตปญญำ) นนคอมนษยในทำงตรรกะ ผทมสตปญญำซบซอนถงจะสรำงสงของแบบ นำฬกำได๑๘

ง. ตรรกะแบบนรนย วธแบบนรนยตำมควำมเขำใจประสบกำรณคออปนย ยกตวอยำงไดดงน มกำรเชอมกนระหวำง ก กบ ข ก เปนสมำชกของ A เพรำะฉะนน ข กตองเปนสมำชกของ A

วธของ ฮม ยนยนประสบกำรณและใชวธอปนย ฮมใหควำมหมำยโดยหมำยถง มเหตผลทดทจะถอวำกำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณซงขอเสนอเปนทรจกกนวำ ขอเสนอทเปนจรงไมสำมำรถพสจนได ฮมมองวำ ม ๓ เหตผล

เหตผลขอท ๑ เปนประสบกำรณทไมสมบรณ ฮมเรยก “ควำมหนกแนนของกำรรวมกน (Strength of the union)” ควำมหนำแนนของกำรรวมกนระหวำง A กบ B โดยประสบกำรณทไมสมบรณ ฮมใหควำมหมำยวำจ ำนวนทไมพอจำกสงทขำพเจำเรยกวำ “กรณยนยน” มนไมพอทจะยนยน สมำชกของ A ทเปนทรจก โดยกำรสงเกตวำเปนสมำชกของ B คอ ฮมพยำยำมแยงวำมน ไมพอ (insufficient) ไมพอยนยนวำ A เปน B เพรำะคณรไดอยำงไรวำ A เปน B ฮมตงค ำถำม อยำงน นำฬกำเปน A พระเจำคอ B กำรรวม (Union) กนระหวำงนำฬกำและพระเจำ A คอ นำฬกำ B คอพระเจำ เสรจแลวมนไมพอทจะเอำอะไรมำสรป ฮมแยงองจำกประสบกำรณแตไปสรปในทำงคณตศำสตร ถำประสบกำรณน หำตวอยำงไมได กำรทจะไปบอกวำนำฬกำกบพระเจำกมหลกฐำนทออนตวอยำงไมชดเจน

เหตผลขอท ๒ เหตทตรงกนขำม (เหตทขดแยงกน) หรอดงทเรยกวำ สำเหตทไมไดรบกำรยนยนถำประสบกำรณคอเหตทไดรบกำรยนยนเหตทขดแยงคอสงทไมไดรบกำรยนยน ฮมหมำยถงวำ สมำชกของ A ทรจกโดยกำรสงเกต ไมไดเปนสมำชกของ B สมำชกของ A คอนำฬกำ B คอพระเจำแลวสมำชกของ A ทเปนทรจกโดยกำรสงเกตไมไดเปนสมำชกของ B ยงมควำมขดแยงมำกขนเทำไหร กำรรวมกน (Union) และกกำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณกออน

เหตผลขอท ๓ เกดจำกอปมำ (Analogy) กำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณอำจผดพลำด ประสบกำรณอำจไมไดรบกำรพสจน (Ediem) ไมเกยวของกบควำมหนกแนนของกำรรวมกน (union) ทกำรอำงเหตผลอำงองอย เหตผลท ๓ กำรอำงเหตผลจำกประสบกำรณอำจเปนเทจ (ไมไดรบกำรพสจน) อำจไมเกยวของในหลกกำรของกำรรวมกน ซงตำมทขออำง แตมนจะเกยวของกบควำมหนกแนนของอปมำ ระหวำง K และสงทไดรบกำรยนยนคอ สมำชกของ A จะเปนทรจก โดยกำรสงเกตวำ

๑๘ Loc.cit.

๑๓๖

เปนสมำชกของ B ฮมกลำววำ กำรทดลอง (Experiment) ไดสญเสยพลงเมอน ำไปใชกบ ตวอยำงซงไมไดเหมอนกนอยำงจรงจง “An experiment loses its force, When transfer’s to in stances, which are not exactly resembling” Analogy คอ เปรยบเทยบของ ๒ อยำง เชน ฮมน ำนำฬกำมำเปรยบเทยบกบพระเจำ หนำทฮมพสจนขอโตแยง ดงนนขอโตแยงกำรออกแบบ (Argument from Design) ใชไมไดมขอผดพลำดมำกมำยส ำหรบขอพสจนน๑๙ ยกตวอยำงของกำรเปรยบเทยบซงไมมควำมสมเหตสมผลของค ำถำมและค ำตอบ ดงน

สถำนทหนงมกำรสนทนำของ ก และ ข ส ำหรบ ก มค ำตอบอยในค ำถำม ตองกำรถำม ข ตอค ำถำมทม ก ไดตงค ำถำมขนมำวำ

ก : พสำวอำย ๖ ขวบ นองสำวมอำยครงหนงของพสำว ปจจบนพสำวอำย ๖๐ มค ำถำมวำนองสำวตอนนมอำยเทำไหร

ข : ไมตองถำมเลยวำค ำตอบนคออะไร ค ำตอบนงำยมำก นองอำย ๓๐ ป ก : คดวำถกตองแนนอนไหม ข : แนนอนถกตอง หนงลำนเปอรเซนต ก : ถำมใครเพมไหมเผอวำค ำตอบอำจจะไมตรงกน ข : ขอโทรศพทถำม ค วำจะมค ำตอบอยำงไร ข : โทรศพทหำ ค ค : รบโทรศพทและสอบถำมถง ข วำมธระอะไร ข : ข ไดขอใหตอบค ำถำม ค : ยนยนใหบอกค ำถำมมำวำคออะไร ข : พสำวอำย ๖ ขวบ นองสำวมอำยครงหนงของพสำว ปจจบนพสำวอำย ๖๐ มค ำถำม

วำนองสำวตอนนมอำยเทำไหร ค : ตอบค ำถำมอยำงรวดเรว นองอำย ๓๐ ป ข : มนใจวำถกตองแนนอนใชไหม ค : แนนอน ถกตองรอยเปอรเซนต ข : กลำวกบ ก และบอกวำ แนนอน ค ำตอบคอนองอำย ๓๐ ป ถกตอง ๑๐๐ เปอรเซนต ก : เมอแนใจวำถกตองจะเฉลยค ำตอบ จรงอยท ๖ – ๓ = ๓ ซงครงหนงคอ ๓ เปนควำม

จรงของค ำตอบ ผลลพธไดเทำกบ ๓ เปนควำมจรงของค ำตอบ แต ปจจบนพสำวอำย ๖๐ คำตำงของครงหนงในค ำตอบยงคงเปน ๓ ไมไดครงหนง คอ ๓๐ ซงค ำตอบกบควำมคดท ำใหเรำสำมำรถคดไดผดพลำดและสรปวำนคอค ำตอบทถกตอง ค ำตอบคอ ๖๐ – ๓ = ๕๗ ค ำตอบของค ำถำมน คอ ๕๗ จำกตวอยำงนท ำใหเรำเหนขอผดพลำดของควำมคดไดเปนอยำงด สมำชกของประเภทหนงอำจไมใช

๑๙ Ibid., p. 251.

๑๓๗

สมำชกของอกประเภทหนงเพรำะผลลพธมควำมแตกตำงกนในเชงควำมหมำยและประเภทเรำไมสำมำรถสรปสมำชกของประเภทหนงใหเปนสมำชกของประเภททสองไมไดดวยเหตผลทงปวง.

๔.๑.๒ ขอโตแยงปญหาความชวราย

ปญหำของจรยธรรม ปรำกฏในหลำกรปแบบ ในมมทเรำมองวำกำรประพฤตนนด เหมำะสมถกตองกบศลธรรมอนด แตเหตกำรณเปนกำรท ำรำยผทเกยวของโดยไมรตว ผวจยเหนตวอยำงหนงของเรองควำมดและควำมชวรำย ดำนปญหำของศลธรรม จำกตวอยำงขำว ซงไดสงผลตอบคคลหลำยคนในกำรใชชวต ขำวนมตนเรองทมกำรเปดเผยขอมลกำรทจรตเงน ในป ๒๕๖๑ มกำรเปดเผยขอมลกรณทจรตคอ ขอมลกำรทจรตเงนสงเครำะห มกำรรองเรยนกำรทจรตเงนสงเครำะหผยำกไรและผปวยโรคเอดสของศนยคมครองคนไรทพงแหงหนงในจงหวดทำงอสำน กรมพฒนำสงคมและสวสดกำร กระทรวงกำรพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย นกศกษำฝกงำนในศนยดงกลำวไดรองเรยนหนวยงำนของรฐ จงไดมกำรเรงเดนหนำสอบสวนตำมขอรองเรยน จนขยำยไปยงศนยคมครองคนไรทพงทวประเทศ เมอตรวจสอบพบวำมกำรกระท ำควำมผดในพนทอน ๆ ทงภำคเหนอ ภำคใตในหลำยจงหวดรวมทงมกำรปลอมลำยมอชอ เบกจำยเงนไมครบตำมควำมจรง และมกำรสวมสทธคนไรทพง มเจำหนำทระดบผอ.ศนยจ ำนวน ๕ รำย รวมทงเจำหนำทระดบลกจำง พนกงำนและคนนอก เขำมำเกยวของกบกำรทจรตทเกดขน เกดกำรยำยปลดกระทรวงพฒนำสงคมและสวสดกำร และรองปลดกระทรวงพฒนำสงคมและสวสดกำร มำประจ ำส ำนกนำยกรฐมนตร แตทวำยงมขำวตำมมำดวยกำรรำยงำนเรองของอำจำรยทไดสงใหนกศกษำกรำบบคคลในศนยคนไรทพงแลวอำจำรยไดทบหลงของนกศกษำ จนกลำยเปนสำเหตทำงจรยธรรมของวชำชพครไดสรำงควำมตนตระหนกใหกบสงคม ในทสดแลวอำจำรยไดออกมำแจงใหกบสงคมวำ ไดพดคยกบนกศกษำ ดวยนกศกษำไดยนยนจะฝกงำนตอเพรำะเหลอเวลำไมกสปดำห เพอใหบรรยำกำศกำรฝกงำนรำบรน จงใหนสตกรำบขอโทษเจำหนำทซงตอนนนเจำหนำทกกลำวขอโทษดวย ในสวนกรณกำรทบหลงนน เนองจำกรสกมนเขยว ไมไดท ำเพรำะอำรมณโกรธเกรยวแตอยำงใด อำจำรยไดยอมรบถงกรณทเกดขน วำสงผลกระทบทงตอตนเองและคณะครอำจำรย ถกขมขคกคำม ถกดหมนเหยยดหยำม จงไมอยำกใหมองวำอำจำรยมควำมขดแยงกบลกศษย เรองทเกดขนตองใหอภยกน เพรำะกำรใหอภยถอเปนกำรใหทำนอยำงสงสด

บทสมภำษณนกศกษำฝกงำนผรองเรยนในกรณกำรทจรตเงนศนยคนไรทพง กรมพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย นกศกษำกลำววำ ผใหญสงใหเรำท ำกำรทจรต เรำรสกละอำยแกใจ ทเรำเรยนสำขำพฒนำชมชนแลวตองไปท ำเอกสำรทไมยตธรรมกบชำวบำน รสกรบไมไดจงตองลกขนมำรองเรยน นกศกษำไดรบรำงวลเกยรตคณในฐำนะตนแบบคนรนใหม ทไมเพกเฉยตอควำมไม

๑๓๘

ถกตองกลำเปดโปงขบวนกำรคอรรปชน๒๐ แตทวำในปเดยวกน เกดโศกนำฏกรรม อดตปลดกระทรวงพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย ถกนำยกรฐมนตรสงพนต ำแหนง และมมตคณะรฐมนตรใหออกจำกรำชกำรระหวำงรอสอบวนยรำยแรง และคณะกรรมกำรนดประชมสรปผลชขำดสนเดอนน ลำสดไดรบประทำนไวนผสมยำพษฆำตวตำยในบำนกบคชวต ซงเจำหนำทเขำไปพบไดพำคชวตซงมอำกำรสำหสน ำออกสงโรงพยำบำล โดยพบวำ อดตปลดกระทรวงพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษยไดเสยชวตแลว หลงจำกกำรเสยชวตของอดตปลดกระทรวงพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย ไดมกำรสอบถำมไปยงนกศกษำผทเปดโปงขบวนกำรทจรตเงนคนจนเปดเผยภำยหลงจำกทรำบขำวกำรเสยชวตของอดตปลดกระทรวงวำ เทำททรำบหลงจำกอดตปลดกระทรวง ถกใหออกจำกต ำแหนงและถกยดทรพย พอทรำบขำวกำรฆำตวตำยกรสกชอก ไมคดวำอดตปลดกระทรวงจะคดสน อำจจะเครยดและขออโหสกรรมดวย สวนชวตควำมเปนอยของตนหลงเรยนจบ ยงไมได ท ำงำนและไมไดอยในพนทแลวเนองจำกถกขมขถงขนขฆำตองหลบไปอยกบญำตทตำงจงหวดและไมสะดวกทจะพบใคร

หลงกำรเสยชวตของอดตปลดกระทรวงไดเขยนจดหมำยสงเสย มควำมวำ ผมไมไดรวมมอกบเขำ ผมสงใหหยด แตเขำไมฟงผม ผมพลำดทไวใจคนผด๒๑ เปนขอควำมสน ๆ ทเขยนกลำวถงควำมในใจตอเรองรำวกำรทจรตทงหมด สำเหตของกำรตดสนใจอตวบำกกรรมตนเองของอดตปลดกระทรวงยงตองอยภำยใตกำรพสจนของต ำรวจเพอหำหลกฐำนวำเปนกำรฆำตกรรมหรอเปนกำรอตวบำกกรรมตนเอง

กำรตอบปญหำทำงจรยศำสตรขอนไดอยำงไร ควำมดสงสดนนเปนอยำงไร มนษยมงหนำท ำควำมด เพอสงคมและองคกรประเทศชำต เรำรไดอยำงไรวำสงทเรำท ำอยจะเปนสงทด ไมท ำใหเกดปญหำตำมมำใหเกดเหตกำรณอนนำสลดได

กรณทหนง นกศกษำฟองรองเรองกำรทจรต เปนสงทด มศลธรรม จนไดรบรำงวล เปนเรองทด สงผลกระทบตอผททจรตทกฝำย ตำมมำดวยกำรตำมสบจบผทท ำผด

กรณทสอง นกศกษำฟองรองเรองกำรทจรต เปนสงทไมด เพรำะท ำใหอดตปลดกระทรวง ตองอตวบำกกรรมตวเองจนเสยชวต หำกอดตปลดกระทรวงไมไดผดสงทนกศกษำท ำจะเปนควำมผดทำงจรยธรรมของนกศกษำเองหรอไม

๒๐ ทะลคนทะลวงขาว, ขบวนการโกงเงนคนจน “ปณดา” แฉ-ปทท.สอบสงผลสะเทอน มมส-พม,

[ออนไลน ], แหลงท มา : https://www.khaosod.co.th/newspaper-column/news_824170 [๑๑ มนาคม ๒๕๖๑]

๒๑ ส านกขาวเดลนวส, เปดจดหมายอดตปลดพม. ไมไดรวมมอ-พลาดไวใจคนผด, [ออนไลน], แหลงทมา: https://www.dailynews.co.th/politics/652332 [๓๐ มถนายน ๒๕๖๑]

๑๓๙

เหนไดชดวำเรำไมสำมำรถตดสนไดเลยวำ ควำมผดตอศลธรรมนนเปนสงทชวดไดยำกและสมเสยงตอควำมเชอพนฐำน กำรทจะตองอยกบหวงเวลำกำรส ำนกผดและกำรตดสนใจทผดไปจนกวำชวตไปเจอเรองใหมทตองแกไข ส ำหรบนกศกษำเมอตดสนใจเปดขอมลเพอรองเรยน เปดเผยแมกระทงชอและตวตนท ำใหกำรอยในสงคมมควำมล ำบำก ถกข ถกตำมรงควำญ กำรเปนคนดยงคงสรำงควำมสงสยวำเปนสงทดตอตนเองหรอไม แตในประโยชนสวนรวมนบวำเปนสงทด เรำไดยนอยบนรำกฐำนของประโยชนนยม โดยทไมรตวหำกควำมคดทมองสวนรวมเปนใหญ หำกเสยชวตเพยงไมกคน กเปนสงทด ประโยชนนยมนบไดวำเปนขอดของสวนรวม แตสวนบคคลสรำงควำมเดอดรอนตอชวตและทรพยสนอยำงไมสำมำรถยอนคนกลบไปสจดทจะเปลยนแปลงได อำจเปนเพรำะเหตน บำงคนในสงคมเลอกทจะเมนเฉยตอปญหำทำงศลธรรม เพอใหชวตของตนเองไมเดอดรอน ไมตองอยอยำงหวำดกลว และสมเสยงตอชวตของตวเองและคนในครอบครว กำรเรยนรทจะอยบนควำมชวรำยและควำมบำปตอศำสนำ เปนทำงเลอกของชวต เดนบนทำงบำปโดยทรดวำขดตอศลธรรมภำยในใจ ตอควำมรสกของตนเอง เปนควำมดภำยในใจเคำรพตอสทธของตนเองในกำรใชชวต เมอมนษยยำงเดนเขำสวถทเปลยนแปลงไปตลอดเวลำ ปญหำทำงศลธรรมมควำมเปลยนแปลงไปตำมวถ ควำมบำปอำจมกำรเปลยนแปลง ควำมชวรำยไมไดอยในรปแบบเดม กำรเขำสปจเจกบคคลทบรรลดวยพรอมทำงศลธรรม มควำมเปลยนแปลง ผทพรอมดวยศลธรรมยอมเดนบนทำงบำปเพอใหศลธรรมไดบรรลไมตองไดรบผลของควำมบำปตำมทควรจะเปน กฎเกณฑของศลธรรมเรมเปลยนบทบำท กำรคำดหวงใหเปนคนดครบพรอมศลธรรม ควรจะเปนอยำงทเปนหรอไม พระเจำยงมควำมจ ำเปนในสงคมทเกดควำมขนำนทำงวฒนธรรม เกดควำมขนำนบนวถของบำป เกดควำมขนำนบนวถของควำมชวรำย หรอผทรวถ กระแสของควำมคดทเปนทสดของควำมด กระท ำควำมชวรำยแตอยบนพนฐำนของควำมด ถำพระเจำไมไดมอยจรง ถำควำมดควำมชวเปนแควตถประสงคทครอบง ำควำมคดเพอใหเกดควำมสงบเรยบรอยบนโลกใบน ถำควำมสญเปลำทท ำลงมำทงหมด ไมวำดหรอชว ไมวำบำปหร อชวรำย ไมมผลตอสงทจะเกดขนหลงควำมตำย เรยกไดวำ เรำอำจถกปรชญำ ศำสนำ หลอกลวงและปรชญำ ศำสนำ กสรำงขอควำมชวนเชอตอมนษยผทศกษำปรชญำ ศำสนำ อยำงแตกฉำน ไดอยำง ไมตองสงสย

จำกกรณน สงคมในโลกของเรำ เนองดวยเทคโนโลย ในปจจบน คอ อนเตอรเนตและขอมลขำวสำร ทสงถงกนอยำงรวดเรว ท ำใหกำรตดสนกำรกระท ำ โดยมองแตภำพทเหนแลวตดสนบคคลใดบคคลหนงเพยงเพรำะสอขอมลทเหนเพยงเสยวเดยว สรำงปญหำกบผทไดรบผลกระทบทงทำงกำรใชชวตและควำมเปนอย เนองดวยเทคโนโลยประกอบไปดวย ขอมล รปภำพและกำรใชงำนในปจจบน กำรสบขอมลของเรองใดเรองหนงมควำมรวดเรว เพรำะสงคมปจจบนเดนหนำสยคขอมลทพรอมเกบเกยวทกประสบกำรณเขำไปใชในชวตประจ ำวน กำรอำงองโดยมขอมลเกำเปนสวนประกอบ กำรตดสนกำรกระท ำของผทอยในขอมลท ำใหเกดทำงดำนดและไมด ทำงดำนทดน ำมำสชอเสยงและ

๑๔๐

ควำมชนชมของผคน แตเมอทำงดำนไมด กลบน ำผลรำยมำกระทบสตวตนของผทอยในขอมล กำรเปนมนษยในยคปจจบน ดวยเทคโนโลยอำจท ำใหเปนผทไมอดทนตอแรงกดดนมำกไมได กำรทถกวจำรณ ตเตยน ดถกและเหยยดหยำม ท ำใหกำรใชชวตมผลกระทบตอตวตน ตำมมำดวยปญหำในหลำกหลำยดำน เชน กำรอตวบำตกรรมตนเอง กำรท ำรำยตวเอง ควำมหลำกหลำยของพฤตกรรมของผคนในสงคมยคปจจบน เรมหำงไกลค ำวำศลธรรมและจรยธรรมอนด แตกลำยเปนสงคมทมงหนำพสจนควำมด ตฉนควำมชว โดยใชควำมรสกของตนเองเปนทตงและกระท ำกำรตฉนในรปแบบตำง ๆ โดยมเทคโนโลยเปนตวชวย เพอกระท ำตำมควำมพอใจของตนเองไดงำยและไมไดสนใจตอกำรกระท ำของตนเองมำกเทำใด ควำมทจรต ควำมชวรำย ยงคงวงพลำนอยในตวตนของมนษย แคเปลยนวธกำร และแยบยลจนมนษยไมสำมำรถทำทำยอ ำนำจบำงอยำงทชวรำยเกนกวำควำมคดของมนษยจะค ำนงถงได จำกตวอยำงศลธรรมเรองคดทจรตเงนคนจนน เรำจะเหนไดวำค ำตอบของปญหำเรองบำปและควำมชวรำยเปนเรองทตอบไดยำก เพรำะเปนเรองของบคคลทมวจำรณญำณแตกตำงกนไป ดงนนกำรอยกนในสงคมตองมกฎหมำยและควำมยตธรรม เพอผดงใหกบปญหำทำงจรยธรรมทนบวน มควำมละเอยดออนตอกำรตดสนใจ และตดสนใหเปนผดหรอถก อำดม สมท (Adam Smith) กลำววำ “ในกำรพจำรณำตนนน เขำแบงคนของเขำออกเปน ๒ คน คนหนงเปนผตดสน อกคนหนงเปนผถกตดสน”อธบำยเพมไดวำ ถำเรำสำมำรถพจำรณำตนเองไดเหมอนกบทเรำพจำรณำคนอน ควำมยตธรรมในกำรตดสนตนเองกจะเกดขน ผพพำกษำตนเองโดยยตธรรมเปนผพพำกษำทดทสด ถกตองและยตธรรมทสด เรำลองแยกตวเรำออกเปน ๒ คน ตำมทอำดม สมท กลำวมำ ตวตนของเรำทตงใหเปนผตดสนนนเปนตวตนทมอดมคต (Ideal self) สวนตวตนของเรำทถกตดสนนนใหเปนตวธรรมดำ เรำท ำควำมเหนของเรำใหเทยงตรงไมเอนเอยงเขำขำงตวเองเพรำะเหตใดเหตหนง ถำเรำสำมำรถท ำไดอยำงนน เรำกจะไดผตดสนทำงศลธรรมทมควำมยตธรรมจรง ๆ รวมควำมวำ ผตดสนทำงศลธรรมนนคอบคคลผช ำนำญทำงศลธรรมและตวเรำเอง๒๒ กำรตดสนทำงจรยธรรมของเดวด ฮมนน เขำไมตดสนทง ควำมด ควำมชว กำรผด หรอ กำรถก เพรำะเขำกลำววำ สงเหลำน ไมมอยจรงเมอกระท ำ แตกลบไปขนอยกบบคคลเปนผก ำหนดกำรกระท ำเหลำน วำเปน ควำมด ชว ถก และผด เขำเชอในลทธอตนยนยม (Subjectivism)๒๓ เมอคำทำงจรยธรรมมตวบคคลเปนผก ำหนด คำทำงจรยธรรมจงเปนสงสมพทธ (Relative) ควำมจรงทไมเหมอนกน เพรำะเรำมประสบกำรณตำงกน ควำมจรงของเรำ

๒๒ วศน อนทสระ, จรยศาสตร, พมพครงท ๔ (กรงเทพมหานคร: บรษท ส านกพมพบรรณกจ ๑๙๙๑ จ ากด, ๒๕๔๔), หนา ๘๘-๘๙.

๒๓ ลทธอตนยนยม (Subjectivism) หมายถง ถอวาความดเปนสงสมมต ความดไมแนนอนตายตวยอมขนอยกบตวบคคลและผชขาดวา ด ชว ผด ถก และควรไมควร เปนความเหนเฉพาะตวบคคล ไมสากลแตทกคน คณคาของการกระท าเชน ด เปนตน ไมไดอยทการกระท า แตขนอยกบจตใจ ความตองการความพอใจของผตดสนหรอปจจยตาง ๆ เชน บคคล สถานท เวลา จารตประเพณ และสงแวดลอมอน ๆ ความดจงมลกษณะสมพนธ คอขนอยกบปจจยแวดลอมดงกลาว

๑๔๑

จงไมมควำมเหมอนกน และสงสมพทธน มสวนท ำใหควำมเปนไปไดมำกทจะเปนอตนยม (Egoism)๒๔ พฤตกรรมทท ำโดยมผลประโยชนของตนเองเปนจดหมำยปลำยทำงยอมเกดขนไดงำย ส ำหรบฮมแลวเขำปฏเสธอตนยม ทมงเนนน ำพฤตกรรมของตนตดสนบคคล โดยใชพฤตกรรมของตนเองมำเปนมำตรวด เปนพฤตกรรมทฮม ไมนยมและปฏเสธกบวธกำรนเดดขำด ค ำตอบของฮม ไมมทศทำงทจะใหบคคลคนเดยวเปนผตดสนถก ผด เพรำะไมมทำงทจะถก ผด ตำมทบคคลเหนตนเองเปนหลก ฮมกเชอวำมควำมรสกสำกล (Universal Feeling) ในแตละกลมคน แตละเผำพนธเหมอนกน เชนเรองกฎแหงควำมยตธรรม ฮมพบวำ จำกประสบกำรณคนเรำรวำกำรจะอยรวมกนไดนน จะตองเสยสละอะไรบำงอยำงเชน เสรภำพในกำรท ำตำมใจชอบ มำยอมรบกฎรวมกน กฎหมำยจงถกตงขนเพอรบใชมนษย ฮมกลำววำ เมอเรำคนพบจำกประสบกำรณวำเปนไปไมไดทจะอยคนเดยวและกเปนไปไมไดอกเหมอนกนทจะอยในสงคมโดยทตำงคนตำงท ำตำมควำมพอใจของตนเอง ดงนนจงมกำรตงกฎขอบงคบขนมำ เรยกวำ กฎแหงควำมยตธรรมและเพอปองกนกำรใชกฎหมำยไปในทำงมชอบ เชน ตงขนส ำหรบหำผลประโยชนใหชนกลมนอย ฮมไดกลำวย ำถงควำมยตธรรมไววำ ควำมยตธรรมนนจะเปนทยอมรบกไมใชดวยเหตผลใดไปกวำควำมยตธรรมนนจะตองเปนไปเพอสวนรวม เรำอำจสรปไดในท ำนองเดยวกนกบคณธรรมอน ๆ วำ ตองเปนไปเพอสวนรวมเชนกน ค ำกลำวของฮมนมขอทท ำใหเรำรสกคนเคยกบทฤษฎของนกปรชญำในยคศตวรรษท ๑๙ หรอไม

เขำคอ จอหน สจวรต มลล (John Stuart Mill) เขยนหนงสอชอวำ ประโยชนนยม (Utilitarianism) ไดกลำยเปนชอของปรชญำ ลทธ Utilitarianism (Utility=ประโยชน ผลประโยชน) ลทธนถอวำกำรกระท ำจะดหรอไมมมำตรฐำนตำยตวทจะตดสน กำรกระท ำทด คอกำรกระท ำทกอใหเกดควำมสขแกคนจ ำนวนมำกทสด ควำมสขในทนหมำยถง Pleasure เปนควำมสขใจ คอควำมสะดวกสบำยหรอถอวำกำรกระท ำอะไรกตำม จะดถำกอใหเกดประโยชนแกคนสวนใหญเรองของศลธรรมไมใชเรองของควำมรสก

ปจจบนแนวคดของประโยชนนยมเขำไปสแนวคดของสงคมทมประชำกรอำศยอยในประเทศทมควำมเจรญทำงวฒนธรรม ประโยชนนยมแทรกกลำงเขำมำสจรยธรรมมวลชนมอทธพลตอกำรตดสนใจบนพนฐำนของมวลชนกำรท ำดเพอสวนรวม กำรอนรกษวฒนธรรมเพอคนสวนรวมทตองอำศยอยรวมกนภำยในชมชนขนำดใหญ หำกมเรองทท ำใหเกดภยและอนตรำยตอสงคมและตอชมชน

๒๔ ลทธอตนยม (Egoism) เปนกลมนกปรชญาทถอวา ความดไมมหลกการทแนนอนยอมขนอยกบตวบคคล คอ ความตองการ ความสนใจ ผลประโยชนเปนตน บคคลจะเปนตวตดสนวาการกระท าอยางไรจงถอวา ดถกและควรท า เชน ๑.ลทธโซฟสต ถอวา บคคลแตละบคคลเปนมาตรวดทกสง ความดความชว ความถกความผด ความยตธรรมยอมขนอยกบบคคลทชจาดตามทเขาพอใจ คอสงทใหประโยชนกถอวาดเปนตน ดงนนคณคาทงหลายจงไมตายตวแนนอนยอมเปลยนแปลงไปตามบคคล ๒.ลทธฮอบส ถอเอาผลดของการกระท าเปนมาตราวดความด ความเหนแกตวเปนแกนแทของมนษย “ด” เปนค าทใชเรยกสงทตนชอบและปรารถนา “ชว” เปนเพยงค าทเรยกสงตรงขาม ฉะนน ด-ชว จงเปนเพยงสงสมมตไมมเกณฑทแนนอนทจะวด.

๑๔๒

กำรออกมำโตแยงกบควำมคดและกำรกระท ำทเปนอนตรำยตอมวลชนทงภำยในสงคมกลมและสงคมของชมชนกลำยเปนขอบงคบททกชมชนและทกสงคมเตมใจทน ำไปใช หำกกำรกระท ำไมผดตอกลมและสงคมในชมชนท ำใหกำรอยรวมกนในสงคมมสวสดภำพไมมกำรท ำผดกฎหมำย ไมมกำรท ำผดจรยธรรม ไมมกำรท ำสงใด ๆ ทท ำใหกำรอยรวมกนเกดควำมเดอดรอน กำรอยในสงคมจงจะด ำเนนไปดวยควำมสขและสวสดด สงทมคณคำของกำรอยในสงคมคอจรยธรรมในใจททกคนพงมตอกนกำรอยรวมกนในสงคมสงทส ำคญคอกำรร ำลกถงจรยธรรม พนทของควำมยตธรรมทมนษยในสงคมควรม

๔.๑.๓ ขอโตแยงเหตการณอศจรรย ก. เรองปาฏหารยเหตแหงอศจรรย

๑.๑ เลดแห งกวดำลป หรอท เรยกวำ พระแมมำรแห งกวดำลป (Virgen de Guadalupe) เปนชอคำทอลกของพระแมมำรยท เกยวของกบรปเคำรพบชำซงประดษฐำนภำยในมหำวหำรของพระแมมำรยของกวดำลป ในเมกซโกซต มหำวหำรเปนสถำนทแสวงบญคำทอลกทเยยมชมมำกทสดในโลก สมเดจพระสนตปำปำลโอท ๑๓ ไดรบภำพบชำพธรำชำภเษกเมอวนท ๑๒ ตลำคม ค.ศ. ๑๗๙๕ เหตกำรณแมพระประจกษ เกดขน ในป ค.ศ.๑๕๓๑ พระนำงมำพระจกษแก ยวง ดเอโก (Juan diego) วนท ๙ , ๑๐ , ๑๒ ธนวำคม ค.ศ.๑๕๓๑ รวม ๓ ครง ทภเขำเตเปยำก ประเทศเมกซโก ซงภำยหลงท ำใหดเอโกเปนนกเผยแพรศำสนำครสตคำทอลกในเมกซโก ในวนเสำรท ๙ ธนวำคม ค.ศ.๑๕๓๑ ชำวอนเดยนแดงผหนงชอ ยวง ดเอโก ขนไปทต ำบลเตเปยำก เมกซโกเพอจะไปวดทวำนเตยโก ตลำดเตโลโก เปนวดของฤษคณะฟรนซนกน เพอไปสวดภำวนำ ในเชำวนนนเขำไดยนเสยงเพลงไพเรำะออนหวำน เสยงนนบอกใหเขำปนทยอดเขำลกนน ดเอโกปนถงยอดเขำเตเปยำก และทนนไดพบสตรรปหนงทงำมมำก พระพกตรคอนขำงคล ำเหมอนชำวพนเมอง พดภำษำอำสเตกโดยเธอบอกเขำและไปเมองเมกซโกไปบอกทำนสงฆรำชใหเขำสรำงวดในทน ดเอโอท ำตำมท พระมำรดำขอรอง แตเขำตองไปเมองเมกซโกถง ๓ ครง (และสองครงแรกเขำกลบมำหำพระมำรดำทกครง) ครงแรก (วนท ๙ วนเดยวกน) โดนปฏเสธ ครงทสอง (๑๐ ธนวำคม) พระสงฆรำชตองกำรรกษำควำมมอยจรงของพระมำรดำ ดเอโกกลบไปหำพระมำรดำอกครง เขำขอเครองหมำยแกนำง พระนำงบอกใหเขำมำวนพรงน แตแลววนรงขนเขำไมไดไปหำเพรำะลงเขำปวยหนก ท ำใหพระมำรดำตองมำหำเขำดวยตวเธอเอง (๑๒ ธนวำคม) และบอกวำลงของเขำจะไมเปนไร แลวบอกใหเขำออกไปปนเขำ ไปรวบรวมดอกกหลำบซงนำแปลกมำกเพรำะฤดทวำนนเปนฤดหนำวไมนำจะมกหลำบได แตดเอโกพบกหลำบ เขำเกบมำมำกทสดเทำทจะเกบได แลวกลบมำหำพระนำง พระมำรดำหยบ ชอกหลำบจดลงในเสอคลมของยวง แลวบอกวำอยำใหใครดดอกกหลำบนตำมทำงทพบ อยำเปดเสอคลมใหใครดนอกจำกเวลำอยตอหนำทำนสงฆรำช ดเอโกเดนทำงไปส ำนกสงฆรำชระหวำงทำงพบ ขำรบใชเขำมำขดขวำง พวกเขำสงใหเขำเปดผำคลม และพบวำเปนกหลำบ พวกเขำพยำยำมเออมมอ

๑๔๓

มำจบแตจบไมไดเพรำะกลำยเปนภำพวำดตดกบผำ พวกเขำตกใจรบวงไปเลำเรองใหทำนสงฆรำชฟง ทำนสงฆรำชสงใหเรยกยวงเขำไปหำ ยวงเรยนวำมเครองหมำยทขอจำกสตรนนแลวเขำเปดเสอคลม ดอกกหลำบบำงดอกกหลนลงบนพน ปรำกฏภำพวำดรปแมพระทสวยงำมอยบนเสอคลม ทกคนทอยทนนตำงรสกย ำเกรง คกเขำลงตอหนำภำพอนงำมนน ในไมชำทำนสงฆรำชไดสรำงวด และมอบให ดเอโกเปนผดแลวดนน ดเอโกไดปฏบตหนำทดวยควำมศรทธำและละเอยดถถวน เขำสนชวตเมอ ป ๑๕๘๔ ปจจบน เสอคลมพระแมมำรยยงคงเกบรกษำอยำงดในตแกว เสอคลมท ำจำกเสนใยของ ตนตะบองเพชร ซงปรกตจะผเปอยภำยในเวลำไมเกน ๒๕ ป แตปจจบนไมผพงแตอยำงใด ทง ๆ ท ทอขนตงแต ค.ศ.๑๕๓๑ หรอ ๔ ศตวรรษมำแลว นกวทยำศำสตรตรวจสอบผำคลมพบวำ แมภำยนอกเหมอนเสอคลมธรรมดำของคนจนสมยกอน แตตวสนนพศวงมำกเหมอนกบวำพกนทใชวำดรปน มใชพกนของโลกน นอกจำกนยงมเรองแปลกในผำคลมมำกมำย เชน ทตำมรปของชำยคนหนง (ขนำดเลกมำกตองสองกลองจลทรรศน) ถำยรปไมคอยตดผำคลม ในป ค.ศ.๑๗๕๓ สมเดจพระสนตะปำปำเบเนดตท ๑๔ ทรงประกำรรบรองกำรประจกษของแมพระแหงกวดำลป อยำงเปนทำงกำร๒๕

ข. วพากยเหตอศจรรย กรณพระแมมำรแหงกวดำลป ตำมกำรนยำมเหตกำรณอศจรรยของฮม กรณน เปนในเชงรปแบบทสอง “เหตกำรณอศจรรย ทละเมดกฎธรรมชำตโดยเจตจ ำนงของพระเจำ หรอโดยกำรเขำแทรกแซงของผกระท ำทมองไมเหน” เรำมำจ ำแนกวำขอไหนทละเมดกฎของธรรมชำตไดบำง

๑) ดเอโกไปรวบรวมดอกกหลำบซงนำแปลกมำกเพรำะฤดทวำนนเปนฤดหนำวไมนำจะมกหลำบได แตดเอโกพบกหลำบ เขำเกบมำมำกทสดเทำทจะเกบได เหตกำรณอศจรรยขอนคอ กฎของธรรมชำตของดอกกหลำบ ซงฤดหนำวไมมตนไมขนมำจำกหมะได แตดเอโกเกบดอกกหลำบไดมำกมำย ขอนละเมดกฎธรรมชำต

๒) ระหวำงทำงพบขำรบใชเขำมำขดขวำง พวกเขำสงใหเขำเปดผำคลม และพบวำเปนกหลำบ พวกเขำพยำยำมเออมมอมำจบแตจบไมไดเพรำะกลำยเปนภำพวำดตดกบผำ พวกเขำตกใจรบวงไปเลำเรองใหทำนสงฆรำชฟง เหตกำรณอศจรรยในจดนคอ กหลำบกลำยเปนภำพวำดตดกบผำ ซงดอกกหลำบจะเขำไปอยในผำคลมไดอยำงไร เมอยงเปนกหลำบทเปนดอกไม ขอนเปนควำมอศจรรยเกดขน มผประสบเหตกำรณเปนพยำนยนยน

๓) ยวงเรยนวำมเครองหมำยทขอจำกสตรนนแลวเขำเปดเสอคลม ดอกกหลำบบำงดอกกหลนลงบนพน ปรำกฏภำพวำดรปแมพระทสวยงำมอยบนเสอคลม ขอนแสดงปำฏหำรยปรำกฏ

๒๕ Wikipedia, Our Lady of Guadalupe, [ออนไลน], แหลงทมา : https://en.wikipedia.org/

wiki/Our_Lady_of_Guadalupe [๑ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๔๔

ภำพวำดรปแมพระอยบนเสอคลม เหตกำรณนเกดตอหนำทำนสงฆรำช โดยตรงเปนกำรแสดงเจตจ ำนงของผกระท ำทมองไมเหน โดยเจตจ ำนงของพระเจำ

๔) ปจจบน เสอคลมพระแมมำรยยงคงเกบรกษำอยำงดในตแกว เสอคลมท ำจำกเสนใยของตนตะบองเพชร ซงปรกตจะผเปอยภำยในเวลำไมเกน ๒๕ ป แตปจจบนไมผพงแตอยำงใด ทง ๆ ททอขนตงแต ค.ศ.๑๕๓๑ หรอ ๔ ศตวรรษมำแลว หลกฐำนยนยนอยทเสอคลมพระแมมำรย ยงคงปรำกฏหลกฐำนของควำมอศจรรยมำถงในปจจบน

๕) นกวทยำศำสตรตรวจสอบผำคลมพบวำ แมภำยนอกเหมอนเสอคลมธรรมดำของคนจนสมยกอน แตตวสนนพศวงมำกเหมอนกบวำพกนทใชวำดรปน มใชพกนของโลกน นอกจำกนยงมเรองแปลกในผำคลมมำกมำย เชน ทตำมรปของชำยคนหนง (ขนำดเลกมำกตองสองกลองจลทรรศน) ถำยรปไมคอยตดผำคลม มำถงตรงจดน นกวทยำศำสตรไดท ำกำรทดสอบ โดยยนยนถงสมควำมพเศษซงอำจจะมใชพกนหรอสทใชในโลกใบน

ทง ๕ ขอน เชอมค ำตอบไปสกำรมประสบกำรณทำงศำสนำ โดยเนอของเหตอศจรรยเปนเหตกำรณซงเมอพจำรณำแลวท ำใหรสกถงกำรประทบอยและฤทธอ ำนำจของพระเจำ กำรทรงจดเตรยม และเหตกำรณประจวบเหมำะตำง ๆ ทนำตนใจตลอดจนดวยเหตทสงตำง ๆ เหลำนลวนสอใหเรำตระหนกถงกำรประทบอยและฤทธอ ำนำจของพระเจำเชนกน ในแงนอยำงนอยเรำกถอไดวำ กำรอศจรรยยงมอยในปจจบน แตเมอเรำพจำรณำอยำงละเอยดถถวนในเหตอศจรรย ฮมไดใหเหตของกำรมประสบกำรณทำงศำสนำ (อศจรรย) วำอำจจะเปนเพยงเครองชน ำควำมคดของพวกเรำในกำรอำงในเรองรำวของขอเทจจรง เรำควรเขำใจวำเครองชน ำนมไดไมผดพลำดทกครง บำงครงมนกงำยตอกำรน ำพำเรำไปสควำมผดพลำดได บคคลทอำศยอยในบรเวณทมภมอำกำศเปนไปตำมฤดกำล เขำนำจะคำดเดำวำภมอำกำศในเดอนมถนำยนจะดกวำในเดอนธนวำคม ซงเปนกำรใชเหตผลทถกตองและสอดคลองกบประสบกำรณ แตแนนอนวำเขำอำจอยในสถำนกำรณทพบวำตวเองคำดเดำผดพลำด อยำงไรกตำม เรำอำจสงเกตวำในกรณเชนนเขำไมตองต ำหนประสบกำรณเพรำะเปนธรรมดำทประสบกำรณมกจะบอกเรำลวงหนำเกยวกบควำมไมแนนอนซงพวกเรำอำจเรยนรจำกกำรหมนสงเกตจำกเหตกำรณตำง ๆ ทขดแยง ฮมมจดยนตรงท เขำไมยนยนกบสงใด เพรำะทกอยำงยนบนฐำนทไมแนนอน เรำไมสำมำรถน ำควำมรมำกลำวยนยนถงควำมร ไดอยำงแนนอน

ประสบกำรณทำงศำสนำ นกจตวทยำ คำรล จ จง เขำอธบำยในแงจตวทยำไววำ “ถงแมวำ กำรเปลยนจตใจจะเกดขนทนทอยำงไมคำดคดมำกอนกตำม แตจำกประสบกำรณซ ำ ๆ ซำก ๆ ทเรำไดพบผำนมำ เรำกทรำบวำ กำรเปลยนแปลงอยำงรนแรงและล ำลกเชนนนมกจะมระยะฟกตวอยในจตไรส ำนกมำชวระยะเวลำหนงกอน เมอมกำรเตรยมกำรขนตนสมบรณแลวคอเมอเขำพรอมทจะเปลยนจตใจแลวทศนะใหมจงระเบดออกมำพรอมดวยอำรมณรนแรง” ประสบกำรณทำงศำสนำในมมของจงนน ฐำนอธบำยดวยจตวทยำ เขำกลำวถงจตไรส ำนกซงอยภำยในจตใจ ซงมควำม

๑๔๕

ปรำรถนำแรงกลำอยภำยใน แรงผลกดนของจตไรส ำนกทมอยกอนแลว เมอถกกระแทกจนระเบดออกมำสจตใจดวยอำรมณอนรนแรง นนเอง กำรเปลยนควำมคดแบบเกำไปสทศนะทใหมตอระบบควำมคด มผลท ำใหเกดกำรกระท ำทตรงกนขำมกบควำมคดดงเดม หรอนนเปนกำรเปลยนทศนะคตแบบทพลกรปแบบชวตไปอกรปแบบหนงได แงกำรอธบำยของจง เปนกำรแสดงออกถงภำวะในตวตนของมนษย ส ำหรบผวจย มควำมคดเหน วำเปนกำรอธบำยถงกำรบรรล หลดพน จำกภำวะตวตนเดม สภำวะตวตนใหม โดยกำรผลกดนของจตไรส ำนกในตวเอง มลบทของควำมเชอสำมำรถมกำรเปลยนแปลงไดฉบพลน เมอจตไรส ำนกมควำมปรำรถนำเบองลกอยภำยใน เมอเจอสงทผลกดนใหจตไรส ำนกเปดเผยควำมปรำรถนำตอกำรบรรล หรอหลดพนตอขอบงคบของกฎเกณฑตำง ๆ จงถอวำกำรเกดส ำนกขนใหมน ไดเปลยนทงชวต และควำมคดดงเดมให เปลยนแปลงอยำ งฉบพลน ประสบกำรณทำงศำสนำทมนษยไดรบน เรยกวำกำรววรณซงสำมำรถท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลจำกคนไมดกลบเปลยนเปนคนดอทศตวตอศำสนำ อำจเปนเพรำะพระเจำทรงมอบใหกบผทมควำมเชอตอพระองคส ำหรบกำรววรณ หำกมองอกมมหนงเมอมผศรทธำกตองไมมผศรทธำแนวคดของผทไมศรทธำไมอำจสรำงสรรคควำมมอยของพระเจำ กำรอศจรรย กำรววรณอำจไมเกดขนส ำหรบผทไมมควำมศรทธำหำกเรำพจำรณำดแลวในเรองเหตอศจรรยไมมใครสำมำรถตดสนไดอยำงชดเจนวำมจรงหรอไมมจรงหำกเรำอยในควำมเชอของศำสนำกำรรบรองถงควำมเชอมพนฐำนของควำมจรงอยใตเสนบรรทดและกำรย ำเตอนถงควำมเชอตอมโนคตในทกเรองของส ำนกทสำมำรถนกรได

ดงนน ควำมเชอตอกำรววรณเปนกำรรกษำเหตแหงอศจรรยของพระเจำของศำสนำ เทวนยม สวนควำมเชอตอเหตผลทส ำคญตอขอพสจนกน ำมำใชในวถทำงของวทยำศำสตรไมวำเหตอศจรรยจะน ำควำมพศวงตอแนวคดทำงวทยำศำสตรมำกเทำไหร กำรพสจนเขำไปจนพบเหตอศจรรยโดยใชวธของวทยำศำสตรอำจท ำใหคนพบค ำตอบทเปลยนแปลงโลกและแนวคดเชอมโยงสสำเหตของเหตอศจรรยได แนวคดของวทยำศำสตรและไสยศำสตรอำจเดนอยขำงกนเพอพสจนซงกนและกนจนกวำควำมรจะสบเสำะจนไดรบควำมกระจำงตอเหตกำรณ กำรพสจนจะเนนย ำใหมนษยเดนตอไปในยคทพรอมจะเปลยนแปลงตอควำมคดทกระบบเพอปรบเปลยนใหเขำกบวถช วตของมนษยได เปนอยำงด

๔.๑.๔ มโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

แนวคดทวำคนเทำนนทสำมำรถรบรไดอยำงแทจรง สงทฮมแสดงคอสถำนะ แหงควำมรเกยวกบโลกของเรำทงโลก วำดวยโลกแหงศำสนำและโลกแหงวทยำศำสตร กไมมโลกไหนทแนนอน เรำสำมำรถทจะเลอกเชอศำสนำถำเรำตองกำร แตเรำกท ำอยำงนนโดยทไมมหลกฐำนทแนนอน และเรำสำมำรถทจะเลอกทจะสรำงกำรอปนยทำงวทยำศำสตร เพอทจะก ำหนดควำมปรำรถนำของเรำใน

๑๔๖

โลก แตทงศำสนำและวทยำศำสตรกไมสำมำรถทจะอยไดดวยตนเอง ทงสองเปนเพยงปฏกรยำของเรำตอประสบกำรณ เปนหนงในปฏกรยำทเปนไปไดจ ำนวนหนง๒๖

ขอสรปของฮมตออภปรชญำนน มควำมเหนตอควำมเชอทเปนอสระ ตอสงตำง ๆ ใน เอกภพแตเรำกไมสำมำรถจะแสดงสงเหลำนใหปรำกฏแกสำยตำได ยงเปนสภำวะเกยวกบวญญำณตลอดจนควำมเปนอมตะวญญำณกเชนกนเปนสงทเรำจะแสดงใหปรำกฏมไดในท ำนองเดยวกน ใครจะบอกใหเรำทรำบถงวำ พระเจำคออะไรจรง ๆ อะไรคอคณสมบตหรอขอบเขตและ พลำนภำพของพระองคท งหมดน เปนเรองเปนไปไมไดท เรำจะเขำไปพดถงกน เพรำะวำควำมสำมำรถและ วจำรณญำณมนษยนนอยในฐำนะมดบอดและออนก ำลงทจะพดถงสภำวะเหลำนมำกเหลอเกน มนษยไมสำมำรถจะแยกแยะแมกระทงสภำวะกำรรวมตวของกอนหนวำเปนอยำงไร แลวเรำจะโยนเรองใหมนไกลไปถงสภำวะนรนดรอยำงอนอกอยำงไร ปญญำและสมองของมนษยอยขนฐำนะทหำงไกลเกนทจะพดถงตนก ำเนดและจดปลำยทำงขนสดทำยของสงใดโดยตรง๒๗

“เมอเรำเหนวำเอกภพกบบำนของเรำนนมนแตกตำงกนอยำงมำกมำยอยแลว เรำจะเอำอะไรมำเปนขอยตแนนอนในเรองน เรำเคยพดกนมำแลววำสภำพแหงพระเจำนนเปนวญญำณทอมตะและนรนดรซงเปนตนก ำเนดทกอยำง แตเรำจะพบวำสภำพทปรำกฏแกสำยตำของเรำทงในมนษยและเดยรจฉำนกเปนองคประกอบในเอกภพ ซงแตสภำวะสญสลำยและเปลยนแปลงอยตลอดเวลำ ดงนน จงเปนเรองทงำยเกนไปทเรำจะดวนสรปเอำควำมจรงของเอกภพจำกสงเลก ๆ นอย ๆ เหลำน หำกขอสรปเปนควำมจรงแลว เรำจะตองทรำบดวยวำอะไรคอลกษณะพเศษของพระเจำทสรำงเอกภพใหเปนระบบเชนน และเอกภพกบสงตำง ๆ มควำมเปนอนหนงอนเดยวกนอยำงไร”๒๘

หำกมองในแงศำสนำแลว ฮมเหนวำกำรก ำเนดกำรนบถอศำสนำ (Religion) ควำมจรงนนไมใชเพรำะกำรแสดงหำควำมจรงจำกสจธรรมอะไร หำกแตเปนสงทมนษยตองกำรเสพสขทเขำใฝฝนมำกกวำอยำงอน ชวตของมนษยเตมไปดวยควำมเจบปวด ทกขระทม และควำมขดแยงตลอดเวลำขณะเดยวกนเขำกมแตควำมหวโหย ควำมหวำดกลวและอน ๆ สงเหลำนท ำใหเขำหำทพงพ ำนกแกตวเอง เหนไดวำสภำพของศำสนำในยคแรกเปนเรองของพหเทวะนยม หรอพวกเทพเทวรปมำกกวำเรองของกำรมพระเจำผสรำงองคเดยว๒๙

“โดยทวไปแลวเรำกถอวำทกอยำงเปนสงมำแตเหตปจจยเหมอนกนหมด กลำวไดแตเพยงวำ มนเปนควำมจ ำเปนทตองเปนเชนนน หำกจะถำมวำควำมจ ำเปนมำจำกไหน ฮมนนสำมำรถตอบไดทนทวำมนเปนสำเหตอยำงหนงเชนกน อยำงไรกตำมฮมมไดปฏเสธสภำวะแหงเหตและผลตำมทคน

๒๖ สมหวง แกวสฟอง แปล, เดวด ฮมใน ๙๐ นาท, หนา ๔-๕. ๒๗ บณย นลเกษ, เมตาฟสกซเบองตน, (เขยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๒๖), หนา ๙๒. ๒๘ เรองเดยวกน, หนา ๙๓. ๒๙ เรองเดยวกน, หนา ๙๔.

๑๔๗

ทวไปเขำใจ แตสงทเขำเนนและสงสยตลอดเวลำกคอวำ เหตและผลมควำมสมพนธกนอยำงไร และมนมควำมจ ำเปนอะไรทตองสมพนธกนเชนนน”แนวควำมคดดงกลำวน นกปรชญำรนหลงยอมรบวำเปนจดเดนทำงปรชญำของฮมโดยตรงตำมแนววมตนยมของเขำ๓๐

๔.๑.๕ สรปมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม

จำกกำรศกษำและวจย เหนไดวำ ฮมไดใชประสบกำรณทงชวตของเขำตอกำรแสดงแนวคดขดแยงทงทำงศำสนำ และขดแยงทงทำงปรชญำ ไมวำเขำจะเขยนหนงสอ ทกปญหำของเขำจะตองมำยตทปญหำของศำสนำและปญหำของปรชญำ จนมำถงงำนชนสดทำยในชวตของเขำ นนคอ บทสนทนำวำดวยศำสนำ ประสบกำรณในกำรเขยนงำนทำงปรชญำของเขำ ไดสรำงอทธพล ตอแนวคดปญหำทำงศำสนำ กำรตอบปญหำของเขำ มำจำกกำรตงค ำถำมตอปญหำทำงศำสนำเปนสวนมำก ควำมสงสย กำรตงค ำถำม เนนย ำถงภำพรวมของแนวคดไดเปนอยำงด

ผวจยเหนขอควรสงเกต เรองของปญหำทำงปรชญำ เปนปญหำทกวำง อยำงเชนกำรตงค ำถำมขนมำในสงทสงสย หำกสงทสงสยมควำมซบซอน และตองใชปญหำหลำยขอมำเปนสมมตฐำนของค ำตอบ เรำตงค ำถำมตอสงน และหำค ำตอบทสำมำรถหยดกำรตงค ำถำมตอสงทสงสยได แตทสดปรชญำไดท ำหนำท อกครงโดยกำรมค ำถำมทมควำมซบซอนขนในสวนทยงตองกำรค ำตอบอกหลำยครงและหลำยครง กำรมแนวคดในเรองใดเรองหนง สำมำรถตงค ำถำมทน ำไปสค ำตอบไดอกหลำยค ำถำม แตกำรวเครำะหศำสนำของฮม ท ำใหเหนวำ เขำไดวเครำะหตอปญหำหลกใหญ วเครำะหปลกยอยไปตำมปญหำ และฉกกระชำกปญหำออกมำเพอใหควำมชดเจนตอค ำถำมทเขำไดสรำงขนมำ โดยสรปไดอยำงเปนทเขำใจในหลำยปญหำ

๓๐ เรองเดยวกน, หนา ๙๙.

บทท ๕

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

๕.๑ สรปผลการวจย 5.1.1 ศกษาแนวคดดานศาสนาในสงคมรวมสมยของเดวด ฮม ความเชอเปนกจกรรมหรอพฤตกรรมทางจตทคอนขางสลบซบซอน เปนการโยงใยไปถง

อารมณ ความรสกการยอมรบความมอย เปนอยและความร อาจยอมรบในสงทเราเชอโดยอาศย การรบรทางประสบการณใหเกดการยอมรบตอความเชอ ในรปแบบนน ๆ จงเปนมลเหตทกอใหเกดการสนบสนนความเชอ เปนจดเรมตนของศาสนา เหนไดวาศาสนาเปนความเชอของมนษยทก าหนดชวต วฒนธรรม คณคา ความด ความชวราย มการก าเนดและสนสดของโลก มหลกศลธรรมและค าสงสอน ศาสนาโบราณมมาแตยคอยปโบราณตามมาถงยคสเมเรยน ยคบาบโลเนย และศาสนาเฮบร อนเปนตนก าเนดศาสนายว ศาสนาเทวนยม เปนศาสนาทนบถอพระเจาตงแตพระเจาองคเดยว พระเจาหลายพระองคและวญญาณ โดยสรปแลว ศาสนาคอทรวมความเคารพนบถออนสงสง ศาสนาคอทพงทางใจ ศาสนาคอค าสงสอน

ศาสนารวมสมยยคป ค.ศ. 1700-1800 ยงเปนยคมดของปรชญา ยคศาสนาฟนฟ ถงขนเปนรฐศาสนา ความส าคญของนกบวช ศาสนาจารย และพระสนตะปาปา มอยกระจายในทวปยโรป รฐศาสนาเขามาสกรงโรมในสมยพระเจาตเบรอส (ค.ศ14 -38) ในเวลาไมถง 300 ป อาณาจกรกรงโรมกกลายเปนอาณาจกรแหงครสตศาสนา ตอมาครสตศาสนาแตกแยกเปน 2 ฝาย คอฝายตะวนตกเรยกวา นกายโรมนคาธอลก มประมขอยกรงโรม สวนฝายตะวนออก เรยกวา นกายกรก ออรโธดอกซ อยทกรงคอนสแตนตโนเบล ประเทศกรก หลงจากนน องกฤษไดนบถอครสตใน ค.ศ.596 เมอพระคาดนลเกรกรอรท 1 ไดสงบาทหลวงชอ ออกสตน พรอมดวยคณะ 40 คน ไปสอนศาสนาครสตทองกฤษ ชาวองกฤษไดเรมนบถอศาสนาครสตมาตงแตครงนน

โลกและจกรวาลภายใตความคดของนกปรชญาและศาสนา ท าใหพบความคดในหลายรปแบบตงแตการอนมานวาเอกภพนไมมทสนสดของอรสโตเตล จนมาถงโลกมลกษณะคลายกลองจนมาถงยคของ เคอรโปนคสเขาคดวา โลกเปนศนยกลางของจกรวาล มาจนถงความรทางวทยาศาสตร การพบเหนสงมชวตทเหลอเปนฟอสซล อยางเชน ไดโนเสาร ทมอายเกอบสบลานปถงรอยลานป

๑๔๙

โลกของศาสนาเชนกน บนคมภรศาสนาครสตไดกลาวถงภาระงานของพระเจาพระผสรางโลกจากความวางเปลา ไมมสงใดแมกระทงกลางวนและกลางคน น าขน น าลง พระอาทตยขนและพระอาทตยตกดน สตวทงหลายและมาจนถงการก าเนดมนษยเชน อาดมและเอวา ซงกลายเปนมนษยผชายและมนษยผหญง คแรกของโลก เรองของศาสนาและวทยาศาสตรด าเนนมาควบคกบความเชอหลายศาสตร ท าใหเราเขาใจบรบทของการก าเนดในหลากหลายแงมมทงวถการเปนศาสนาและวถทออกมาจากศาสนา

เรองความบาปและความชวราย ปญหานเกดมาในหลากหลายมม ในวถของมนษยเราเรยกไดวาเปนบาปก าเนด ซงเกดจากอาดมและเอวา บรษและสตร คแรกของโลก นบแตก าเนดมามนษยมเชอสายแหงความบาปตดตวมาแตครงสมยของมนษยรนแรกจนถงรนปจจบน ตามมาดวยปรากฏการณธรรมชาตทพระเจาทรงแสดงอทธฤทธและปาฎหารย ตอมนษย มาถงรนของโนอาหทพระเจาทรงท าลายลางโลกทพระองคทรงสราง ทรงท าลายดวยการบนดาลใหน าทวมโลก เปนเวลา ๑๕๐ วน แตโนอาหนนพระเจาทรงด ารใหเขาตอเรอเพอใหพนกบภยพบตอนรายแรง นคอมมมองตอบาปและความชวรายทางศาสนาในทางปรชญา บาปและความชวรายคนทสรปเรองนไดดคอ จอหน ฮค เขากลาววามอย ๒ แนวคด นนคอวธการแบบออกสตน คอการมองโลกเปนสถานทจ ากด ไมสมบรณ และความทกขหรอความชวรายไดสะทอนถงสงน และวธการแบบไอเรเนยส เปนวธการทยอมรบวาความทกขและความชวรายมอย และไดรบการยอมรบใหมอยจากพระเจา แตไดใหเหตผลวาพระเจาทรงยอมใหสงเหลานมอยในโลก

เรองเหตอศจรรย มปจจยหลายเหตการณของอศจรรย อาท การฟนคนชวต การอศจรรยของพระเยซ นนคอ ทรงรกษาคนตาบอด ทรงรกษาคนงอย และทรงเรยกคนตายใหฟน และอกหลายอศจรรยของพระเยซ เหตอศจรรยนน มหลายสาเหตและปจจยเนองดวยจากพระผเปนเจาบนดาลใหเกดอศจรรยทรงใหมนษยไดเหนเหตอศจรรย เพอระลกถงพระองคพระผเปนเจาและเพอใหมนษยไดท าความดละเวนจากบาป กระท าแตสงทดทควรเมอมปาฏหารยเกดขนนบไดวาเปนการสอสารกบพระเจาอกทางหนงของผทมความศรทธาอยางแทจรง

ในสมยป ค .ศ.1707 องกฤษและสกอตแลนด ได เขารวมกนในป ค.ศ.1707 พระมหากษตรยขององกฤษเรมเสยอ านาจ สมบรณณายาสทธราช ไปเปนพรรคการเมอง มพระนางแอนน (ค.ศ.1702-1714) ขนอยกบพรรคการเมองทงสองพรรคคมเสยงขางมากในสภา ในยคป ค.ศ.1740 ประเทศในยโรป มความวนวายแหลงทมาของปญหาคอ โปแลนด มพรมแดนตดกบมหาอ านาจ เชน รสเซย ปรสเซย สวเดน ตรก จงท าใหโปแลนดกาลายเปนศนยกลางของการวางแผนซบซอนในความสมพนธระหวางประเทศ

ยคสมยของฮม เปนยคแหงสงครามครอบครองพนทชงพนทโปแลนดระหวางประเทศมหาอ านาจตางๆ สงครามไซลเซยจงถอก าเนดในยคสมยทไซลเซยเปรยบเสมอนเมองหลวงเขาส

๑๕๐

เวยนนา เปนยทธศาสตรอนส าคญ เปนดนแดนอดมสมบรณ สงครามระหวางปรสเซยและออสเตรย จงเรมขนและจบลงดวยสญญาสงบศก และหลงจากนนจงเกดสงคราม 7 ป หรอสงครามไซลเซยครงท 3 เกดชวงกลางป ค.ศ.1756 ถงป 1763 สงครามเจดปเปนสงครามระหวางปรสเซยและบรเตนใหญ(โปรตเกส,สเปน) และกลมนครรฐเลกในเยอรมนนทตอตานฝายออสเตรย ฝรงเศส สวเดนและแชกโชน สงครามเจดปไดรบการบรรยายวาเปน สงครามโลกครงแรก องกฤษท าสงครามเพอแยงชงอเมรกาเหนอ สวนปรสเซยท าสงครามกบออสเตรย สงครามนเรมตนในอเมรกา กอนทจะมาบานปลายในยโรปและสนสดลงในอเมรกาในเวลาตอมา

5.1.2 ศกษามโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ประสบการณ น ยม เป นความรท แท จร งต องมาจากประสบการณ (Empirical

knowledge) ประสบการณประกอบดวย ประสาทสมผสภายใน และประสารทสมผสภายนอก อนประกอบไปดวย การเหน การไดยน การไดกลน การรรส และการรสมผส ลทธประสบการณนยม มจอหน ลอค เปนผกอตง สรปวา ความรของมนษยนนมขอบเขตจ ากดอยกบความคด(ideas) เทานน เพราะความคดเปนสงเดยวทจตของเราสามารถรไดโดยตรง และโดยเหตทความคดตางๆ ของเรานนมาจากประสบการณ ประสบการณจงเปนตนก าเนดหรอทมาของความรของมนษย จอรจ เบรกเลย เปนนกปรชญาในกลมประสบการณนยม สรปวา ความคดซงเราไดจากประสาทสมผสนนไมไดมอยภายนอกจต และขอมลทางประสาทสมผส (Sense Data) กไมสามารถมอยโดยไมขนตอการรบรของจต ความมอยของสงตางๆ จงเปนเพยงความคดในจตซงมอยไดกเพราะมจตรบร ดงนนสงตางๆ จงไมสามารถจะมอยโดยอสระจากการรบรของจต สงทมอยมนจะตองมอยในจตของเราหรอของผใดผหนงเสมอ การมอยของวตถหรอสงตางๆ กคอการทมนถกรบรนนเอง

เดวด ฮม เปนนกประสบการณนยม ทปดประตของค าวาประสบการณ ไปสลทธใหม คอเพทนาการนยม ฮมเหนวา ไมมสงใดทเรารอยางถกตอง เราเชอกนวามสงตางๆ ในโลกแตแทจรงมนเปนเพยงจนตนาการของเราเทานน เราไมสามารถพสจนการมอยของสงตางๆ ในโลกไดวาจรงตามหลกเหตผล แมประสบการณไมเคยใหความแนนอนแกเรา เรากจ าตองเชออะไรบางอยาง ดงนน เดวด ฮมไดตอบปญหาทางอภปรชญาและทางญาณวทยาไวอยางนาสนใจดงน

ปญหาเกยวกบการออกแบบพระเปนเจาไดวา ฮมยอมรบวา การอางเหตผลจากประสบการณกบขอเสนอทเปนจรงไปสนบสนนขอสรปในระดบทแตกตางกน แนนอน ในจ านวนนไมมอะไรทสมเหตสมผลในทางนรนย แตบางคนพสจนในการไมมของหลกฐานพสจนความจรงในเชงปฏบตบนขอสรป ซงฮม เรยกสงเหลานวา คอขอพสจนบางอยาง สามารถท าใหเกดขอสรปไดแตไมแนนอน แตบางอยางกอใหเกดขอสนบสนนไดเพยงนดหนอยหรอไมมเลย ส าหรบทจะกอใหเกดขอสรป (ตรรกวทยานรนย)

๑๕๑

ปญหาเรองบาปและความชวราย ฮมพบวา จากประสบการณคนเรารวาการจะอยรวมกนไดนน จะตองเสยสละอะไรบางอยางเชน เสรภาพในการท าตามใจชอบ มายอมรบกฎรวมกน กฎหมายจงถกตงขนเพอรบใชมนษย ฮมกลาววา เมอเราคนพบจากประสบการณวาเปนไปไมไดทจะอยคนเดยวและกเปนไปไมไดอกเหมอนกนทจะอยในสงคมโดยทตางคนตางท าตามความพอใจของตนเอง ดงนนจงมการตงกฎขอบงคบขนมา เรยกวา กฎแหงความยตธรรมและเพอปองกนการใชกฎหมายไปในทางมชอบ เชน ตงขนส าหรบหาผลประโยชนใหชนกลมนอย ฮมไดกลาวย าถงความยตธรรมไววา ความยตธรรมนนจะเปนทยอมรบกไมใชดวยเหตผลใดไปกวาความยตธรรมนนจะตองเปนไปเพอสวนรวม เราอาจสรปไดในท านองเดยวกนกบคณธรรมอน ๆ วา ตองเปนไปเพอสวนรวมเชนกน

เหตอศจรรยของฮม ฮมไดใหเหตของการมประสบการณทางศาสนา )อศจรรย (วาอาจจะเปนเพยงเครองชน าความคดของพวกเราในการอางในเรองราวของขอเทจจรง เราควรเขาใจวาเครองชน านมไดไมผดพลาดทดครง บางครงมนกงายตอการน าพาเราไปสความผดพลาดได บคคลทอาศยอยในบรเวณทมภมอากาศเปนไปตามฤดกาล เขานาจะคาดเดาวาภมอากาศในเดอนมถนายนจะดกวาในเดอนธนวาคม ซงเปนการใชเหตผลทถกตองและสอดคลองกบประสบการณ แตแนนอนวาเขาอาจอยในสถานการณทพบวาตวเองคาดเดาผดพลาด อยางไรกตาม เราอาจสงเกตวาในกรณเชนนเขาไมตองต าหนประสบการณเพราะเปนธรรมดาทประสบการณมกจะบอกเราลวงหนาเกยวกบความไมแนนอนซงพวกเราอาจเรยนรจากการหมนสงเกตจากเหตการณตาง ๆ ทขดแยง ฮมมจดยนตรงท เขาไมยนยนกบสงใด เพราะทกอยางยนบนฐานทไมแนนอน เราไมสามารถน าความรมากลาวยนยนถงความรไดอยางแนนอน

5.1.3 วพากยมโนทศนทางศาสนาของเดวด ฮม ขอสรปของฮมตออภปรชญานน มความเหนตอความเชอทเปนอสระ ตอสงตาง ๆ ในเอก

ภพแตเรากไมสามารถจะแสดงสงเหลานใหปรากฎแกสายตาได ยงเปนสภาวะเกยวกบวญญาณตลอดจนความเปนอมตะวญญาณกเชนกนเปนสงทเราจะแสดงใหปรากฎมไดในท านองเดยวกน ใครจะบอกใหเราทราบถงวา พระเจาคออะไรจรง ๆ อะไรคอคณสมบตหรอขอบเขตและพลานภาพของพระองคทงหมดนเปนเรองเปนไปไมไดทเราจะเขาไปพดถงกน เพราะวาความสามารถและวจารณญานมนษยนนอยในฐานะมดบอดและออนก าลงทจะพดถงสภาวะเหลานมากเหลอเกน มนษยไมสามารถจะแยกแยะแมกระทงสภาวะการรวมตวของกอนหนวาเปนอยางไร แลวเราจะโยนเรองใหมนไกลไปถงสภาวะนรนดรอยางอนอกอยางไร ปญญาและสมองของมนษยอยขนฐานะทหางไกลเกนทจะพดถงตนก าเนดและจดปลายทางขนสดทายของสงใดโดยตรง

๑๕๒

หากมองในแงศาสนาแลว ฮมเหนวาการก าเนดการนบถอศาสนา ความจรงนนไมใชเพราะการแสดงหาความจรงจากสจธรรมอะไร หากแตเปนสงทมนษยตองการเสพสขทเขาใฝฝนมากกวาอยางอน ชวตของมนษยเตมไปดวยความเจบปวด ทกขระทม และความขดแยงตลอดเวลาขณะเดยวกนเขากมแตความหวโหย ความหวาดกลวและอน ๆ สงเหลานท าใหเขาหาทพงพ านกแกตวเอง เหนไดวาสภาพของศาสนาในยคแรกเปนเรองของพหเทวะนยม หรอพวกเทพเทวรปมากกว าเรองของการมพระเจาผสรางองคเดยว

๕.๒ ขอเสนอแนะ

๕.๒.๑ ขอเสนอแนะในการพฒนา

ขอคดในการท าวทยานพนธ ในเนอหาของศาสนา สามารถน าไปพฒนาตอยอดไดอกในหลายประเดน การทผวจยไมไดนบถอครสตศาสนา จงอาจท าใหเกดความเปนกลางในการเขาใจหลกการทางเทววทยาโดยไมถกค าวาศรทธาปดบงทางความคด การทจะศกษาทางดานเทววทยา จงตองมกรอบและบรบททไมลวงล าความเปนศาสนก คงความเปนกลางใหเกดความนาเคารพตอศาสนาทกศาสนา ในการพฒนาครงตอไปผวจยหวงวา การไดเรยนวชาปรชญาในมหาวทยาลยของพระพทธศาสนา จะไดเรยนวชาเกยวกบทางเทววทยา เพมขนเพอใหเกดสายสมพนธ ความเขาใจระหวางศาสนาตอกน แลกเปลยนความร ความคดเหนโดยมความคดเหนทมอสระ การไดเปดรบสงใหมๆ ใหกลไกทางดานศาสนาทมตอกนเกดทศนะคตใหมๆ มมมองรวมกนระหวางศาสนาทกศาสนา

๕.๒.๒ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

ผวจยเสนอแนวทางและความคดในการท าวจย ซงเกยวของกบเดวด ฮม มความนาสนใจใน

หลายเรองโดยการเจาะลกในแตละประเดนของเดวด ฮม

1. ปญหาเรองความไมแนนอนตามทศนะของเดวด ฮม 2. มโนคตในเรองจตวทยาของเดวด ฮม 3. เปรยบเทยบแนวคดกาลและเวลาของเดวด ฮมกบพทธศาสนา 4. การออกแบบพระเจาของครสตศาสนาทศนะของเซนสออกสตน 5. บาปและจรยธรรมในทศนะของเดวด ฮม

๑๕๓

บรรณานกรม

1. ภาษาไทย

ก. ขอมลปฐมภม (Primary Sources) สมาคมพระครสตธรรมไทย. พระครสตธรรมคมภร (Thai Holy Bible) ฉบบ ค.ศ.1971 .

กรงเทพมหานคร: สมาคมพระครสตธรรมไทย, 2010.

ข. ขอมลทตยภม (Secondary Sources) 1( ) หนงสอ :

กรต บญเจอ. มนษยรไดอยางไร. พมพครง ๒. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานชจ ากด, ๒๕๒๕.

_____________. หลกความเชอของชาวครสตคาทอลก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2529.

กองครสตเตยนบรรณาศาสตร. พระครสตคอแสงสวางของโลก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเจรญ

ธรรม, ๑๙๙๐. เค ไฟเบลแมน เขยน สมหวง แกวสฟองแปล. ความเขาใจปรชญา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและ

ศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2547. คณะนกศกษาปรญญาโท สาขาปรชญา แปล. ปญหาญาณวทยา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและ

ศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๓. เจรญ ไชยชนะ. เรองของสนตะปาปา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพคลงวทยา, ๒๕๐๙. เจษฎา ทองรงโรจน. พจนานกรมองกฤษ-ไทยปรชญา. กรงเทพมหานคร: โสภณการพมพ, ๒๕๕๗. จเลยน เอกซลย และคณะ เขยน จฑาทพย อมะวชน แปล. ววฒนาการแหงความคด ภาคมนษย

และโลก. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2544. จ านงค ทองประเสรฐ. ปรชญาตะวนตกสมยใหม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยสมพนธ, 2514. จอรจ โปลแซร เขยน กลมเพอนพองยโรป แปล. รากฐานปรชญาวตถนยม. พมพครงท ๒.

กรงเทพมหานคร: เจรญวทยการพมพ, พมพครงท 2, 2525. เจ.เอม.ทอมปสน เขยน นนทา โชตกะพกะณะและนออน สนทวงศ ณ อยธยา แปล. Foreign

history 1494 – 1789 (ประวตศาสตรยโรป ค.ศ.๑๔๙๔ – ค.ศ. ๑๗๘๙). กรงเทพมหานคร:โรงพมพอนสาร, 2545.

เจ ไอ แพคเกอร เขยน เครอวล เทยงธรรม แปล. ศาสนศาสตรฉบบยอ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ เซนจร, ๒๐๐๓.

๑๕๔

ชยวฒน อฒพฒน. ญาณวทยา (ทฤษฎความร). พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๕.

__________. จรยศาสตร. พมพครงท ๑๒. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๕๐.

ชเอญศร อศรางกร ณ อยธยา. ปรชญาตะวนตกสมยใหม . พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๕๒. ดนย ไชยโยธา. ความรพนฐานเกยวกบลทธและศาสนา. กรงเทพมหานคร: โอ.เอส. พรนตง เฮาส,

๒๕๓๘. เดอน ค าด. ศาสนาศาสตร. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๑. __________. ปรชญาตะวนตกสมยใหม. กรงเทพมหานคร: ห.จ.ก.ทพยอกษร, 2526.

ทรงยศ แววหงษ. ประวตศาสตรอาหรบและก าเนดอสลาม. กรงเทพมหานคร: มลนธโครงการต ารา สงคมศาสตรและมนษยศาสตร, ๒๕๕๑.

ทวศกด ลอมลม. ประวตศาสตรยโรปสมยใหมค.ศ.๑๔๕๓-๑๘๐๔. กรงเทพมหานคร: เทพเนรมต การพมพ, ๒๕๒๔.

ธระพงษ มไธสง. มตทางศาสนาและปรชญาของโลก. กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตงจ ากด, 2551.

บณย นลเกษ. ปรชญาศาสนา. เชยงใหม: คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ,2536. __________. เมตตาฟสกซเบองตน. พมพครงท ๓. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๒๖. บญม แทนแกว. ปรชญาศาสนา. กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตงจ ากด, 2548. ปรชา ชางขวญยน สมภาร พรมทา. มนษยกบศาสนา. กรงเทพมหานคร: โครงการต าราคณะอกษร

ศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553. ปานทพย ศภนครและคณ าจารยภ าควชาปรชญา. ปรชญ าเบ องตน . พ ม พครงท ๑๒ .

กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๒.

ผดงยศ ควงมาลา. ประวตวทยาศาสตร. ปตตาน: ฝายเทคโนโลยทางการศกษา ส านกวทยาบรการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, ๒๕๔๒.

พระยาอนมานราชธน. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพรงเรองธรรม, ๒๕๐๒ พนจ รตนกล. รวมบทความทางศาสนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

๒๕๑๖. พสฎฐ โคตรสโพธ. ทฤษฎความร. เชยงใหม: คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๓. __________. ฮนส ฌอรฌส เดอครอป. ปรชญาตะวนตกสมยใหม. เชยงใหม: คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545.

๑๕๕

พระญาณวโรดม. ศาสนาตางๆ. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: สภาการศกษามหามกฏราช วทยาลย มหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย, ๒๕๓๘.

ฟรตจอฟ คาปรา เขยน พระประชา ปสนธมโม พระไพศาส วสาโล สนตสข โสภณสร รสนาโตส ตระกล แปล. จดเปลยนแหงศตวรรษ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง, ๒๕๔๒.

ภทรสน ภทรโกศล. ธรรมชาตวทยา. กรงเทพมหานคร: บรษท วพรน จ ากด (๑๙๙๑), ๒๕๕๐. มยร เจรญ. ประวตศาสตรยโรป๑. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, ๒๕๔๑. เมล ทอมปสน เขยน สมหวง แกวสฟอง แปล. ปรชญา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๙. _________. เขยน สมหวง แกวสฟอง แปล. ปรชญาศาสนา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๖๑. มาลลน คช และ แคทเทอรน เชลล เขยน กองครสเตยนบรรณศาสตร แปล. พระครสตธรรมศกษา.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพจรลสนทวงศ, ๒๕๑๙. มกดา ศรยงค นวลศร เปาโรหย สรวรรณ สาระนาค สวไล เรยงวฒนสข นภา แกวศรงาม. จตวทยา

ทวไป. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๓๙. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. กรงเทพมหานคร:

ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมศพทศาสนาสากล องกฤษไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน.

กรงเทพมหานคร: ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๔๘. _________. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. กรงเทพมหานคร:

ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖. วรยทธ กจบ ารง. บาทหลวง. กรงเทพมหานคร: สอมวลชนคาทอลกประเทศไทย, ๒๕๔๖. วรรณวสาข ไชยโย. จตวทยาศาสนา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม ,2552. _________. ปรชญาศาสนา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม ,255๕. วนด ศรสวสด. อภปรชญา. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551. วลล ดแรนท เขยน วนเพญ บงกชสถต แปล. ชวตและความคดของนกปรชญา. กรงเทพมหานคร:

มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2535.

๑๕๖

วกจ สขส าราญ. เทววทยากบปรชญาการเมอง. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพคบไฟ, ๒๕๕๘. วธาน สชวคปต. อภปรชญา. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง,

๒๕๔๓. วโรจน นาคชาตร. ศาสนาเปรยบเทยบ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, ๒๕๔๒. ศรณย วงศค าจนทร. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพอมรการพมพ, ๒๕๒๕. สมฤด วทเวทศ. ทฤษฎความรของฮวม. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2536. สตเฟน เนลล เขยน กองครสเตยนศกษา แปล. มนษยคออะไร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเจรญ

ธรรม, ๒๕๐๔. สมคร บราวาส. วชาปรชญา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสยาม, พมพครงท 4, 2544. สมนก ชวเชยร. โสกราตสถงซารตรประวตศาสตรของปรชญา. กรงเทพมหานคร: บรษท บพธการ

พมพ จ ากด, 2558.

สมหวง แกวสฟอง แปล. เดวด ฮมใน ๙๐ นาท. เชยงใหม: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษย ศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๖๐.

สจตตรา ออนคอม. ศาสนาเปรยบเทยบ. พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ บรษท สหธรรมกจ ากด, 2542.

_________. ปรชญาเบองตน. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร: โรงพมพบรษทสหธรรมกจ ากด , ๒๕๕๒.

สชพ ปญญานภาพ. ประวตศาสตรศาสนา. พมพครงท ๑๐. กรงเทพมหานคร: บรษท รวมสาสน (๑๙๗๗) จ ากด, ๒๕๔๑.

__________. ศาสนาเปรยบเทยบ. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย รามค าแหง, 2545.

สวฒน จนทรจ านง. ความเชอของมนษย เกยวกบปรชญา และศาสนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสขภาพใจ ,2540.

สรพงษ โสธนะเสถยร. วทยปรชญา. กรงเทพมหานคร: ประสทธภณฑ แอนด พรนตง, ๒๕๔๑. สวรรณา สถาอานนท. ศรทธากบปญญา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย ,

2545. สวรรณ เพชรนล. ตรรกวทยาอปนย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๒๔. เสร พงศพศ. ศาสนาครสต. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๑ เสฐยร พนธรงษ. ศาสนาโบราณ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2535.

๑๕๗

_________. ศาสนาเปรยบเทยบ. พมพครงท 8, กรงเทพฯ: ส านกพมพสขภาพใจ, 2542. แสง จนทรงาม. ศาสนศาสตร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช ,2531. แสวง แสนบตร. ปรชญาศาสนา. เชยงใหม: คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ,2545. หลวงวจตรวาทการ. ศาสนาสากล เลมท๑. กรงเทพมหานคร: อษาการพมพ, ๒๕๔๖. อดศกด ทองบญ, คมออภปรชญา. พมพครงท ๔, กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,

๒๕๔๖. อนนตชย จนดาวฒน. ประวตศาสตรยโรป. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร: บรษท .เอส.เค.เอส.

อนเตอรพรน จ ากด, ๒๕๕๖. อมร โสภณวเชษฐวงศ. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพประสานมตร, 2520. อธยา โกมลกาญจน. อารยธรรมตะวนตก. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, ๒๕๔๑. (2) วทยานพนธ : ปานทพย ศภนคร. “ปญหาความชวรายในปรชญาครสต”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต .

บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2517. พระมหาวรตน อภธมโม (เฆพวง). “การศกษาวเคราะหพรมแดนความรในพทธปรชญาเถรวาทและ

เดวด ฮวม”. วทยานพนธพทธศาสนามหาบณฑต .บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,2536.

พระมหาเอกนรนทร เอกนโร (วงขนธ). “การศกษาเชงวเคราะหเรองบญในพทธปรชญาเถรวาท และ

ปรชญาครสตศาสนานกายโรมนคาทอลก”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต ,บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,2536.

พระสรางชาตสร จารวณโณ (สวรรณพทธ.) “การศกษาเปรยบเทยบหลกการเชอในพระพทธศาสนาเถรวาทกบศาสนาครสตตามคตของนกบญออกสตน”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,2554.

พระสทธชย ฑฆายโก (ยงสข). “การศกษาเชงวเคราะหหลกจรยธรรม เกณฑตดสนจรยธรรมในพทธศาสนานกายเถรวาทและครสตศาสนานกายโรมนคาทอลก”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต ,บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,2537.

ศรวรรณ โอสถานนท. “การวจยเชงเปรยบเทยบทรรศนะเรองตวตนในพทธปรชญากบปรชญาของเดวด ฮม”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต ,บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2523.

๑๕๘

สรยทธ ศรวรกล. “ปญหาของประสบการณนยมในการเขาใจประสบการณนยม”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2528.

สวล ศรไล. “ปญหาเรองการมอยของพระเจา”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2517.

อญชล ปยปญญาวงศ. “มโนทศนเรองเหตการณอศจรรยของเดวด ฮม”. วทยานพนธอกษรศาสตร มหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2547.

Ven. Naing Kruy (Inthapanyo). “ศกษาเปรยบเทยบก าเนดโลกในพทธศาสนาเถรวาทกบศาสนาครสต”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณ ฑต . บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2556.

(3) สอสารสนเทศ :

Wikipedia. Earth. [ออนไลน] .แหลงทมา : http://en.wikipedia.org/wiki/Anaxagoras

[15 /8/2016]

Wikipedia. Earth. [ออนไลน] .แหลงทมา : http://en.wikipedia.org/wiki/Empedocles

[15 /8/2016] ส านกพมพขาวสด. ขบวนการโกงเงนคนจน . [ออนไลน] . แหลงทมา : https://www.khaosod.

co.th/newspaper-column/news_๘๒๔๑๗๐ [๑๑/๓/๒๕๖๑] ส านกพมพเดลนวส. เปดจดหมายอดตปลดพฒนาสงคม. [ออนไลน] . แหลงทมา : https://www.

dailynews.co.th/politics/๖๕๒๓๓๒ [๓๐/๖/๒๕๖๑].

2. ภาษาองกฤษ I. Primary Sources:

David, Hume, 1711-1776. Dialogues Concerning Natural Religion. Dover

philosophical classics Originally published. London: Robinson, 1779.

David Hume, A Treatise of Human Nature, edited by C.W.Hendel. New York: Charles Scribner & Sons, 1955.

II. Secondary Sources:

I) Books :

Charles W. Hendel, Jr, Hume Selections. New York: Charles scribner’s sons, 1955.

๑๕๙

T.V.Smith and Marjorie Greene, Philosophers Speak For Themselves

Berkelly, Hume, and Kant. London: The university of Chicago Press,1963.

David Mills Deniel. Briefly Hume’s Dialogues Concerning Natural Religion. London:

SCM Press, 2006.

Gorge Berkeley, The Principles of Human knowledge, Edited by G.J.Warnock. London: Collins Clear-Type Press), 1969.

John Locke, An Essay Concerning Human Understanding, Edited by P.H.Nidditch Oxford: The Clarendon Press, 1982.

Peter A. Angeles. Dictionary of philosophy. New York: Harper & Row, 1981.

Pual Draper. The history of western philosophy of religion. New York: Oxford

University Press, 2009.

Robert Audi, The Cambridge dictionary of philosophy, second edition, New York: Cambridge University, 1999.

๑๖๐

ประวตผวจย

ชอ : นางสาวพมพพนต พจดเพญ

เกด : ๙ สงหาคม ๒๕๒๓

สถานทเกด : โรงพยาบาลฝาง อ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม

การศกษา : ปรญญาตร มหาวทยาลยแมโจ )สาขาการตลาด (

การงาน : ประกอบธรกจเกษตร อาชพ เกษตรกร

ทอยปจจบน : ๙๘/๓ ถนนบานแพะ ต าบลทาศาลา อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ๕๐๐๐๐

อเมล : pooampai@gmail.com