กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค THE LEARNING PROCESS TOWARDS CREATIVE YOUTH

โชตเวชญ องเกลยง

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2561

กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค

โชตเวชญ องเกลยง

ปรญญานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาศกยภาพมนษย

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ปการศกษา 2561

ลขสทธของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

THE LEARNING PROCESS TOWARDS CREATIVE YOUTH

SHOTIWEAT UNGKLENG

A Thesis Submitted in partial Fulfillment of Requirements for MASTER OF EDUCATION (Research & Development on Human Potentials)

Faculty of Education Srinakharinwirot University 2018

Copyright of Srinakharinwirot University

ปรญญานพนธ เรอง

กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค ของ

โชตเวชญ องเกลยง

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาศกยภาพมนษย

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

(รองศาสตราจารย นายแพทยฉตรชย เอกปญญาสกล)

คณบดบณฑตวทยาลย

คณะกรรมการสอบปากเปลาปรญญานพนธ

.............................................. ทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล)

.............................................. ประธาน (ผชวยศาสตราจารย ดร.พนดา วราสนนท)

.......................................... ทปรกษารวม (ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน)

.............................................. กรรมการ (อาจารย ดร.นฤมล พระใหญ)

ง

บทคด ยอภาษาไทย

ชอเรอง กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค ผวจย โชตเวชญ องเกลยง ปรญญา การศกษามหาบณฑต ปการศกษา 2561 อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร. พศมย รตนโรจนสกล

งานวจยนมวตถประสงคเพอการท าความเขาใจตอปจจยส าคญในการประกอบสราง

เยาวชนนกคดสรางสรรค และเพอศกษากระบวนการเรยนรความคดสรางสรรคของโครงการ Move World Together (MWT) โดยใชกระบวนการวจยเชงคณภาพ ดวยระเบยบวธการสรางทฤษฎจากฐานราก การเกบและวเคราะหขอมลจากกลมเปาหมายสองสวน ไดแก เยาวชนนกคดสรางสรรคจากจงหวดขอนแกนและนครพนมรวม 10 คน รวมถงครทปรกษาโครงงาน ผปกครองเยาวชน และผรเรม ผบรหาร และผปฏบตการในMWT ผลการวจยสวนท 1 พบวา ปจจยส าคญเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค ประกอบไปดวย คณลกษณะภายในตน คอ ความมงมน กลาหาญ จนตนาการ ทกษะแหงการเรยนร รวมถงมประสบการณในพนทสาธารณะ ผสรางการเรยนรทส าคญ คอ พอแม คร เพอน นกคดตนแบบ และมวถชวต บาน โรงเรยน และชมชน ทรวมบมเพาะเยาวชนนกคดสรางสรรคกอนทจะเขาสโครงการ MWT ผลการวจยสวนท 2 พบวากระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT ทเกดขนผาน 3 คาย 2 กจกรรม เพอพฒนาเยาวชนใหเปนผมความร ความคด และจตสาธารณะ ทเรยกวา "ภมคมกน" โดยแบงเปน 8 ขนการเรยนรคอ 1) ขนเตรยมความพรอม 2) ขนคดคนปญหารวมกน 3) ขนวเคราะหสาเหตและผลกระทบ 4) ขนระยะฟกตวทางความคด 5) ขนคดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ 6) ขนประเมนคาความคดสรางสรรค 7) ขนทดสอบความคดและการลงมอท า และ 8) ขนยอมรบความส าเรจจากจากคนพบ

ค าส าคญ : กระบวนการเรยนร, ความคดสรางสรรค, จตสาธารณะ, เยาวชนนกคดสรางสรรค, โครงการ Move World Together

จ

บทคด ยอภาษาองกฤษ

Title THE LEARNING PROCESS TOWARDS CREATIVE YOUTH Author SHOTIWEAT UNGKLENG Degree MASTER OF EDUCATION Academic Year 2018 Thesis Advisor Assistant Professor Pissamai Ratanarojsakul

This qualitative research tries to understand important constructive factors of

creative youth and to study creative thinking learning process of the Move World Together project. The methodology based on the grounded theory approach. Data in this research was divided into two sectors of different key informants. The first sector of data was collected from youth creative thinkers, project consultants, youths’ guardians from Khonkhaen and Nakon Phanom province, while the other sector was collected from the initiator, manager, and the officer from the Move World Together project, comprised of 10 persons in total. Findings from the first sector reveal that important factor affecting youth creative thinker consists of internal attribution namely; commitment, courage, imagination, learning skills, as well as experiences in public space. The main learning creators are parents, teachers, friends, and thinker model. Likewise, contributing factors such as the way of life, home, school, and community are crucial to the forming of youth thinker prior to their participation in the Move World Together program. In the second sector, the study found that learning process for creative thinking development of the Move World Together project, which has been formed through three workshops and two activities, called – “Immunity”, were broken into eight learning steps as follows; 1) Preparation 2) Problem Finding 3) Cause-Effect Analysis 4) Incubation 5) Critical Creation 6) Evaluation 7) Verification and Implementation and 8) Acceptance Finding

Keyword : Learning-Process, Creative thinking, Public mind, Creative youth, Move World Together Project

ฉ

กตตกรรมประ กาศ

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบพระคณโครงการทนวจยมหาบณฑต สกว. (TRF Master Research Grants: TRF-MAG) ดานมนษยศาสตร-สงคมศาสตร ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย และภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒเปนอยางสงทไดใหทนสนบสนนปรญญานพนธฉบบน

ปรญญานพนธฉบบนส าเรจได ดวยความกรณาอยางสงยง จากผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล ทปรกษาปรญญานพนธ ซงทานไดใหความเมตตาและสละเวลาอนมคาเพอประสทธประสาทวชาความร และสรางการเรยนรในประสบการณดานวจยใหแกผวจย รวมถงใหค าแนะน า บมเพาะ และแกไขขอบกพรองตางๆ อยางละเอยดดวยดเสมอมา รวมถงขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน ทปรกษารวม ในการใหค าแนะน าและชแนะแนวทางการท าการวจยตามหลกในองคความรดานจตวทยาการศกษา และขอกราบขอบพระคณ อาจารย ดร.ครรชต แสนอบล และผชวยศาสตราจารย ดร.วไลลกษณ ลงกา ทสละเวลาอนมคาเพอใหค าแนะน าและใหค าปรกษา ในชวงท าหนาทกรรมการการสอบหวขอปรญญานพนธ ผวจยรสกซาบซงและขอบพระคณทกทานอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.พนดา วราสนนท ประธานสอบปรญญานพนธ และอาจารย ดร.นฤมล พระใหญ กรรมการสอบปรญญานพนธ รวมถงผทรงคณวฒทง 3 ทาน คอ ศาสตราจารย ดร .ชาญณรงค พรรงโรจน ผชวยศาสตราจารย ดร .เตมศกด คทวณช ผชวยศาสตราจารย ดร.อจศรา ประเสรฐสน ทใหความกรณาตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการวจย ตลอดจนใหค าแนะน าในการปรบปรงแกไขใหมความสมบรณและความชดเจนมากยงขน

ขอกราบขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร.เสมอชย พลสวรรณ ททานไดท าหนาทเปนอาจารยพเลยง ในชวงทผวจยน าหวขอวจยเขารวมโครงการ อาศรมวจย มนษยศาสตร-สงคมศาสตร และขอกราบขอบพระคณ อาจารย ดร. สลา สามภกด ททานท าหนาทเปนผทรงคณวฒเพอใหค าแนะน า และก าลงใจทดเสมอมา ในชวงทผวจยด าเนนการวจย โดยไดรบทนวจยจากโครงการทนวจยมหาบณฑต สกว.ฯ

ขอกราบขอบพระคณผรเรม ผบรหาร เจาหนาทปฏบตงาน อาจารยทปรกษาเยาวชน และเยาวชนนกคดสรางสรรคในโครงการ Move World Together โดยเฉพาะอยางยง ผชวยศาสตราจารย ดร.จตต มงคลชยอรญญา และรองศาสตราจารยชานนท โกมลมาลย ทไดใหความกรณา เออเฟอตอความสะดวกในการด าเนนการวจยในสนามวจยน

ช

สดทายนผวจยขอบพระคณ คณพอ คณแม และสมาชกทกคนในครอบครว ทไดมอบความรกและก าลงใจ รวมถงเปดโอกาสใหผวจยไดใชศกยภาพดานความคดสรางสรรคในการงานและการด าเนนชวตเสมอมา

โชตเวชญ องเกลยง

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................. ฉ

สารบญ ................................................................................................................................. ซ

สารบญตาราง ........................................................................................................................ ฏ

สารบญรปภาพ ...................................................................................................................... ฐ

บทท 1 บทน า ......................................................................................................................... 1

ทมาและความส าคญของปญหา ......................................................................................... 1

ค าถามการวจย .................................................................................................................. 7

วตถประสงคของการวจย .................................................................................................... 7

ขอบเขตการวจย ................................................................................................................ 7

ความส าคญของการวจย .................................................................................................... 7

นยามศพทเฉพาะ ............................................................................................................... 8

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ....................................................................... 9

1. แนวคด ทฤษฎ ดานการเรยนร ...................................................................................... 11

1.1 ความหมายของการเรยนร (Learning) .................................................................. 11

1.2 ความส าคญของการเรยนรเพอสรางความคดสรางสรรค ........................................ 11

1.3 องคประกอบของการเรยนร .................................................................................. 12

1.4 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบกระบวนการเรยนร ........................................................... 12

1.4.1 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมพฤตกรรมนยม ........................................... 13

1.4.2 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมพทธปญญานยม ........................................ 16

ฌ

1.4.3 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมสงคมเชงพทธปญญา ................................. 22

2. แนวคด ทฤษฎ ดานความคดสรางสรรค ......................................................................... 24

2.1 ความหมายของความคดสรางสรรค (Creative thinking) ....................................... 24

2.2 องคประกอบของการคดสรางสรรค ....................................................................... 26

2.3 ระดบของความคดสรางสรรค ............................................................................... 28

2.4 ลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรค ............................................................. 30

2.5 ปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรค ...................................................................... 31

2.6 กระบวนการคดอยางสรางสรรค ........................................................................... 34

3. แนวคด ทฤษฎ ดานการท างานเปนทม .......................................................................... 39

3.1 ความหมายของการท างานเปนทม (Teamwork) ................................................... 39

3.2 องคประกอบและประสทธภาพของการท างานเปนทม ............................................ 39

4. แนวคด ทฤษฎ ดานจตส านกสาธารณะ ......................................................................... 43

4.1 ความหมายของจตส านกสาธารณะ (Public consciousness) ............................... 43

4.2 องคประกอบของจตส านกสาธารณะ .................................................................... 44

4.3 คณลกษณะของจตส านกสาธารณะ ..................................................................... 45

5. เอกสารและงานวจยทเกยวของ ..................................................................................... 47

กรอบแนวคดงานวจย ....................................................................................................... 50

บทท 3 วธด าเนนการวจย ..................................................................................................... 52

การวจยเพอสรางทฤษฎจากฐานราก ................................................................................. 53

พนทในการศกษา ............................................................................................................ 54

ผใหขอมลเชงลก .............................................................................................................. 55

เครองมอทใชในงานวจย ................................................................................................... 56

การด าเนนการวจย ........................................................................................................... 57

ญ

การวเคราะหและตความขอมล ......................................................................................... 58

จรยธรรมในงานวจย ......................................................................................................... 59

บทท 4 ปจจยส าคญเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค ....................................................... 60

1. คณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค ....................................................... 61

2. ผคนแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค ................................ 70

3. บรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค .................................... 79

บทท 5 เปาหมาย รปแบบ และองคประกอบของโครงการ MWT ............................................. 90

1. การวเคราะหเปาหมายของโครงการ MWT ..................................................................... 91

2. การวเคราะหรปแบบและองคประกอบของโครงการ MWT .............................................. 93

3. การวเคราะหบทบาทบคลากรในฐานะผสรางการเรยนรในโครงการ MWT ...................... 101

บทท 6 กระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT ........................ 104

ขนท 1 เตรยมความพรอม (Preparation) ........................................................................ 106

ขนท 2 คดคนปญหารวมกน (Problem-Finding) ............................................................. 109

ขนท 3 วเคราะหสาเหตและผลกระทบ (Cause and Effect Analysis) .............................. 110

ขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด (Incubation) ................................................................. 112

ขนท 5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ (Critical Creation) .......................................... 114

ขนท 6 ประเมนคาความคดสรางสรรค (Evaluating) ........................................................ 115

ขนท 7 พสจนความคดดวยการลงมอท า (Verification and Implementation) ................... 115

ขนท 8 ขนยอมรบความส าเรจจากการคนพบ (Acceptance-Finding) .............................. 118

บทท 7 สรป อภปราย และขอเสนอเชงทฤษฎ ....................................................................... 119

สรปและอภปรายผลการวจย .......................................................................................... 120

ขอเสนอแนะเพอน างานวจยไปใช .................................................................................... 132

ขอเสนอแนะเพอการวจยตอไป ........................................................................................ 133

ฎ

ภาคผนวก .......................................................................................................................... 134

บรรณานกรม ..................................................................................................................... 180

ประวตผเขยน ..................................................................................................................... 185

สารบญตาราง

หนา ตาราง 1 แสดงการสงเคราะหแนวคดกระบวนการคดอยางสรางสรรค ...................................... 38

สารบญรปภาพ

หนา ภาพประกอบ 1 แสดงกระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคของทอแรนซ ............................... 34

ภาพประกอบ 2 แสดงการเปรยบเทยบกระบวนการคดสรางสรรคของวอลลาซกบออสบอรน ..... 36

ภาพประกอบ 3 แสดงล าดบขนของกระบวนการทางปญญาของบลม ...................................... 37

ภาพประกอบ 4 แสดงกรอบแนวคดการวจยทไดจากการทบทวนวรรณกรรม ............................ 51

ภาพประกอบ 5 แสดงการตความจากขอมลกระบวนการวจยการสรางทฤษฎจากฐานราก ........ 54

ภาพประกอบ 6 แสดงหลกคดในกระบวนการวเคราะหขอมลของ Strauss & Corbin ................ 58

ภาพประกอบ7 สรปกระบวนการเรยนรของโครงการ Move World Together ........................... 94

ภาพประกอบ 8 กระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT ............ 105

ภาพประกอบ 9 ขอเสนอเชงทฤษฎตอรปแบบกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค ......................................................................................................................................... 131

บทท 1 บทน า

ทมาและความส าคญของปญหา

ในชวง 50 ปทผานมาประเทศไทยไดใชแนวทางการพฒนาประเทศภายใตแนวคดของสงคมสมยใหม (Modernization) แมวาเราจะสามารถผลกดนตนเองจากประเทศทยากจนหรอประเทศดอยพฒนา สประเทศทมรายไดอยในระดบปานกลางหรอประเทศก าลงพฒนาแลวกตาม หากประเทศไทยกยงถกมองวาไมสามารถจะหลดพนจาก “กบดกรายไดปานกลาง”1 ไปสการเปนประเทศทมรายไดระดบสงหรอประเทศทพฒนาแลวได อนเนองมาจากเงอนไขทส าคญประการหนงคอ ศกยภาพดานความคดสรางสรรคของประชากรในประเทศยงอยระดบไมนาพอใจนก ซงสะทอนไดจากขอมลการจดอนดบการจดสทธบตรของศนยทรพยสนทางปญญาโลก (Global Intellectual Property Centre) หรอ GIPC ในป พ.ศ.2560 เผยใหเหนวาประเทศไทยอยในประเทศอนดบท 30 ในจ านวน 38 ประเทศทไดรบการจดอนดบท วโลก มคะแนนอยท 1. 78 คะแนน จากคะแนนสงทสดคอ 7 คะแนน ซงเมอน าคะแนนทประเทศไทยไดไปเทยบกบเกณฑททาง GIPC ตงไว ชใหเหนวาประเทศไทยมความดอยสมรรถนะดานการคดและสรางนวตกรรมอยในขนทวกฤตเทากบประเทศฟลปปนส ซงทงประเทศไทยและประเทศฟลปปนสมอนดบต ากวาประเทศกมพชาโดยมคะแนนอยท 1.84 (GIPC. 2017: ออนไลน)

วกฤตการณดงกลาวยงไดสะทอนอยในขอมลในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 ไดกลาวถงสถานะความสามารถในการแขงขนดานเศรษฐกจของประเทศไทยอยอนดบท 31 จาก 144 ประเทศ โดยอนดบดงกลาวแสดงใหเหนวาสถานะประเทศไทยอยตรงกลางระหวางประเทศทไดเปรยบดานตนทนแรงงานผลต และประเทศทมความกาวหนาและความสามารถ ในการแขงขนทางนวตกรรมและความคดสรางสรรค โดยทศทางของการแกปญหามงเนนไปท การปฏรปการเรยนรใหประชาชนมความสามารถในการสรางศกยภาพดานความคดสรางสรรค โดยเรมจากเยาวชนเปนส าคญ ขอมลทกลาวขางตนแสดงใหเหนวารฐไดตระหนกถงวกฤต

1 “กบดกรายไดปานกลาง” เปนปรากฏการณทประเทศหนงสามารถยกระดบจากประเทศยากจนเปนประเทศรายไดปานกลางไดอยางรวดเรวแตหลงจากนนกไมสามารถกาวขนเปนประเทศรายไดสงได พจารณาจากระดบรายไดเฉลยรายหวของประชากรตอปทกลมทมรายได <$2,000 จดอยในกลมประเทศทมรายไดตา สวนประเทศทมรายไดเฉลยตอหวของประชากร $2,000-$7,250 จดอยในกลมประเทศทมรายดานปานกลางกลมลาง สวนประเทศทมรายไดเฉลยตอหวของประชากร $7250-$11,750 จดอยในกลมประเทศทมรายดานปานกลางกลมบน สวนประเทศทมรายไดเฉลยตอหวของประชากร >$11,750 ประเทศทมรายไดระดบสง (มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2556 อางองจาก Felipe. 2012)

2

ของคนไทยขาดศกยภาพดานความคดสรางสรรค อกทงยงขาดกระบวนการเรยนรทงในและนอกระบบการศกษาทเหมาะสมตอการสนบสนนใหเกดเยาวชนไทยทมศกยภาพดานความคดสรางสรรค (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2559: ออนไลน)

นอกจากนความตนตวดานการพฒนาศกยภาพดานความคดสรางสรรคในสงคมไทย ปรากฏใหเหนในกระแสการตนตวของสงคมทเรยกวา “ปรากฏการณ Startup Thailand” ซงหมายถง การสงเสรมใหผมความคดสรางสรรคแตอาจไมมเงนลงทนไดสามารถน าความคดสรางสรรคมาตอยอดเปนธรกจขนาดยอมได โดยมทงรฐและเอกชนใหการสนบสนนเพอใชเปนกลไกหนงในการขบเคลอนเศรษฐกจใหหลดพนจากกบดกรายไดปานกลาง ซงปรากฏการณดงกลาวก าลงแสดงใหเหนถงการตนตวของผทมบทบาทโดยตรงอยางรฐทจะเขามาหนนเสรมพรอมกบสรางแนวทางการเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย ดงปรากฏผานแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 122 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2559: ออนไลน) เกยวกบการพฒนานวตกรรมและการน ามาใชเปนปจจยในการขบเคลอนการพฒนาในทกมตเ พอยกระดบศกยภาพของประเทศในทกดานโดยยดคน เปนศนยกลางในฐานะทนมนษย ซงในแผนฯ ย าวาการพฒนาทกษะการคดสรางสรรคในมนษย มความส าคญตอการตอยอด และการสรางสงใหมใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ อกทงความคดสรางสรรคจะเปนเงอนไขส าคญตอการทลายขดความสามารถของคนในชาต เกยวกบศกยภาพการสรางสรรคทงในแงของผลตภณฑ งานบรการ หรอกระบวนการผลต เปนตน ใหขามพน กรอบความคดแบบเดมๆ โดยตงอยบนฐานของความเปนไปได โดยไมรกล าหรอละเมดสทธของ คนอนหรอประเทศอน

ศกยภาพดานความคดสรางสรรคยงถกใหความส าคญในการปฏรปการศกษาทน าไปสการก าหนดทศทางของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2574 (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2560: ออนไลน) โดยมงเนนการประกนโอกาสและความเสมอภาคทางการศกษา การพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา และการศกษาเพอการมงานท าและสรางงานไดภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมของประเทศและของโลกทขบเคลอนดวยนวตกรรมและความคดสรางสรรค รวมทงมความเปนพลวต ภายใตสงคมแหงปญญา (Wisdom-based society) สงคมแหงการเรยนร (Lifelong learning society) และการสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร (Supportive learning environment) เพอใหพลเมองสามารถแสวงหาความรและเรยนรไดดวย 2 สรปความจากเอกสารการประชมประจาป พ.ศ.2559 เพอการรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 เรองจดเนนและประเดนการพฒนาสาคญในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท12 เรองการพฒนานวตกรรมและการนามาใชเปนปจจยในการขบเคลอนการพฒนาในทกมตเพอยกระดบศกยภาพของประเทศในทกดาน

3

ตนเองอยางตอเนองตลอดชวต เพอใหประเทศไทยสามารถกาวขามกบดกประเทศทมรายได ปานกลางไปสประเทศทพฒนาแลวในอก 15 ปขางหนา ซงหากพจารณาจดมงหมายของการท าแผนยทธศาสตรทางการศกษาครงนจะเหนถงวธคดดานการปฏรปการเรยนรผานการปฏรปการศกษา 3 ประการดวยกนคอ 1) การใหความส าคญกบศกยภาพดานความคดสรางสรรคใหเปนทกษะหลกตอการขบเคลอนเศรษฐกจและสงคมของประเทศและโลก 2) การใหความส าคญตอระบบการเรยนรนอกหองเรยนหรอการเรยนรตลอดชวตเปนส าคญ โดยเนนถงความความยงยนตอการสรางศกยภาพในการเรยนร 3) การพดถงกบดกทท าใหประเทศไทยยงคงอยในประเทศทมรายไดปานกลางมความเกยวของกบมาตรฐานการศกษาไทยโดยเฉพาะมาตรฐานระหวางสถานศกษา และการรวมศนยอ านาจทางการศกษาเขาสสวนกลาง ขอสงเกต 3 ประการทกลาวในขางตนยงตอกย าและแสดงใหเหนถงความไมสอดรบกนระหวางศกยภาพการเรยนรเฉพาะบคคลกบการจดการเรยนรทรฐจดใหกบพลเมองผานการศกษาในระบบโรงเรยน

การพฒนาศกยภาพดานความคดสรางสรรคในสงคมไทยอาจเกดขนไดไมงายนก ภายใตระบบการศกษาทถกจดการโดยรฐ เนองจากฐานคดในการจดการศกษายงคงยดอยกบปรชญาการศกษาแบบสารตถนยม (Essentialism) ซงตรงกบการวเคราะหของ วทย วศทเวทย (2544: 165-168) ไดอธบายถงอดมคตทางการศกษาของสงคมไทยทอยภายใตสารตถนยม อนเปรยบเสมอนเปนกบดกทไมสามารถสรางระบบการเรยนรทเออใหเดกและเยาวชนไดแสดงศกยภาพไดอยางเตมท โดยแบงการวเคราะหออกเปน 5 ขอดงน 1) การก าหนดจดมงหมายของการเรยนรไวลวงหนา และสถาปนาใหเปนสงตายตวเปลยนแปลงไมได 2) หลกสตรกลางท าหนาทยดโยงผเรยนทกคนใหเขาเปนแนวเดยวกน และสรางการเรยนรในความคาดหวงวาผเรยนจะม “หนาตา” เหมอนกนทกคนในระดบพ นฐาน มใชหลกสตรทสรางมาเพอปรบใหเขากบ ความประสงคของผเรยน 3) ผเรยนอยในฐานะของ “ผไมมความร” สวนครอยในฐานะของ “รางทรงแหงความร” และเปนสถานะเดยวทมสทธในการถายทอดความร ดงนนการเรยนรในรปแบบนจงไมเชอวาผเรยนสามารถแสวงหาความรไดดวยตนเองจ าเปนตองผานครทเสมอนเปนรางทรงของความรนน 4) วนยกลายเปนคณสมบตส าคญตอการไดมาซ งความร ดงนนเมอระบบการศกษาตดสนวาสงใดทเปนประโยชนและดตอผเรยน ผเรยนจงจ าเปนตองเรยนแมวาจะไมชอบกตาม ในกาลนครจงมสทธเตมทในการบงคบใหผเรยนเรยนในสงทจ าเปนตองเรยน 5) โรงเรยนเปนแหลงเพาะและปลกฝงวฒนธรรมแหงชาต หมายถงมหนาทในการรกษา ถายทอด ขดเกลา และสงเสรมมรดกทางวฒนธรรมของสงคม ดงนนโรงเรยนจงเปนแหลงทผลตผตามทด และอบรมใหผเรยนอยในกรอบทระบบการศกษาไดก าหนดไววาคอ “สารตถะ” ทผเรยนจ าเปนตองสมาทาน

4

รกษา และจ ากดตนเองใหอยภายใตกรอบนน ในขณะท ไพฑรย สนลารตน (2558: 151-155) ไดน าเสนอทางเลอกทางการศกษาทเหมาะสมตอการพฒนาศกยภาพสวนบคคล คอ การศกษาเชงสรางสรรคและผลตภาพ โดยเรมจากการก าหนดคณลกษณะของผเรยนข นใหมทมความสามารถตานทานกบกระแสบรโภคนยมไดหรอเรยกอกนยหนงวาเปนผบรโภคอยางฉลาด ในขณะเดยวกน กจะตองใหผเรยนมความสามารถในการคดและสรางผลงานขนใหมไดดวย เรยกคณลกษณะนนวา คณลกษณะ CCPR คอคณลกษณะการคดวเคราะห (Critical mind) คณลกษณะการคดสรางสรรค (Creative mind) คณลกษณะการมผลผลต (Productive mind) คณลกษณะการมความรบผดชอบ (Responsible mind) ทงนการจดการเรยนรเปนไปเพอพฒนาคณลกษณะทง 4 ดานดงกลาว โดยใหแนวคดอยางกวางๆ ไววาการศกษาจะตองเปนไปเพอการคดวเคราะหและการสรางสงใหมๆ ใหกบตวผเรยนและสงคมตลอดเวลา กระบวนการศกษาจงตองเนนไปทการสรางและการพฒนาความคดสรางสรรค และสรางสรรคอยางมความรบผดชอบอยตลอดเวลา ไมวาศนยกลางของการศกษาจะอยทใดกตาม ซงหากพจารณาการน าเสนอแนวทางเลอกของการศกษาทกลาวไปขางจะเหนวาแนวทางการศกษาดงกลาวเขาไปตรงกบความตนตวของโลกเกยวกบการสรางทกษะการของคนในศตวรรษท 21 และหนงในทกษะทคนในศตวรรษท 21 พงมคอ ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม และ วจารณ พานช (2555: 25) ไดกลาวถงสมองดานสรางสรรคไววา เปนสงทคนไทยขาดทสดและมความตองการพฒนาสมองดานนตงแตในวยเดก กอนทความรและวนยจะเขามามอทธพลในการลดทอนสมองดานสรางสรรคใหมประสทธภาพลดลง โดย วจารณ พาณชยไดใหความหมายของสมองสรางสรรควาคอ สมองทไมเชอวาวธการหรอสภาพซงถอวาดทสดทมอยนน ถอเปนทสดแลว เปนสมองทเชอวายงมวธการหรอสภาพทดกวาอยางมากมายซอนอย หรอรอปรากฏตวอย แตสภาพหรอวธการเชนนนจะเกดได ตองละจากกรอบวธคดหรอวธด าเนนการแบบเดมๆ

คณลกษณะของคนในศตวรรษท 21 ถกรบรและตระหนกทงการศกษาในระบบและการศกษาทางเลอก แตดวยการศกษาในระบบถกขบเคลอนดวยอดมการณของรฐ แตการศกษาทางเลอกมอสระในการสรางคณลกษณะของผเรยนใหสอดคลองกบทกษะในศตวรรษท 2 1 ไดดกวา โดยเฉพาะอยางยงการสรางศกยภาพดานความคดสรางสรรค โดยเราสามารถเหนผานการศกษาของโรงเรยนทางเลอก ทแสดงใหเหนถงความสอดรบระหวางความสนใจการเรยนรภายใตศกยภาพสวนบคคลกบวธในการจดการศกษา โดยตวอยางของการจดการศกษาบนฐานคดของการศกษาเชงสรางสรรคในสงคมไทยเชน การศกษาทางเลอกในกลมสรางสรรคนย ม (Constructivism) อาท โรงเรยนวชราวธวทยาลย โครงการประภาการปญญา (ปกปอง จนวทย

5

และสนทร ตนมนทอง. 2555: ออนไลน) แมวานกคดในกลมของจตวทยาการศกษาไดอธบายถงจตวทยาการเรยนรวาหมายถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมทแตกตางไปจากเดม ผทเรยนรอาจจะแสดงออกหรอไมแสดงออกใหผอนทราบกได เชนแนวคดของครอนบาค (Cronbach) ไดใหความหมายของการเรยนรวา การเรยนรเปนการแสดงใหเหนถงพฤตกรรมทมการเปลยนแปลงอนเปนผลเนองมาจากประสบการณทแตละบคคลไดรบมา หรอแนวคดของ ฮลการด (Hilgard) ไดใหความหมายของการเรยนรวา การเรยนรเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทแตกตางไปจากสภาพเดม โดยผลของการเรยนรจะกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมใน 3 ดานไดแก 1) ดานความร (knowledge) เชน ความคด ความเขาใจ และความจ าในเนอหาสาระตาง ๆ เปนตน 2) ดานทกษะ (skill) เชน การพด การกระท า และการเคลอนไหวตาง ๆ เปนตน และ3) ดานความรสก (affective) เชนเจตคต จรยธรรม และคานยม เปนตน (มาล จฑา. 2544)

สวนของนกคดเกยวกบดานความคดสรางสรรคไดใหรปแบบและความหมายของความคดสรางสรรคไวอยางหลากหลาย เชนแนวคดของกลฟอรด (พาสนา จลรตน. 2548: 50 อางองจากGuilford. 1959) นกจตวทยาชาวอเมรกน สรปแนวคดเกยวกบความคดสรางสรรคไววา ความคดสรางสรรคเปนศกยภาพทางสมองทลกษณะความคดแบบอเนกนย (divergent Thinking) คอ สามารถคดไดกวางไกล หลายทศทาง และหลายแงมม ซงความคดสรางสรรคประกอบดวยองคประกอบดงน ความคดรเรม (originality) ความคดคลองตว (fluency) ความยดหยนในการคด (flexibility) และความคดละเอยดลออ (elaboration) ซงทอแรนซ (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 142; อางองจาก Torrance. 1966) นกจตวทยาชาวอเมรกนไดใหความหมายของความคดสรางสรรคในเชงความเปนกระบวนการของความไวตอปญหา และการมองเหนสงผดปกตในความผสมกลมกลนของสงตางๆ อกทงยงรวมถงการตงสมมตฐานเกยวกบความไมปกตนนๆ และเรมทดสอบจนสามารถพงพอใจตอค าตอบในการตงสมตฐานครงนนๆ สวนการดเนอร (ลกขณา สรวฒน. 2558: 157 อางองจาก Gardner.1993) นกจตวทยาชาวอเมรกน ไดใหความหมายเกยวกบความคดสรางสรรคเปนเรองความความสามารถของมนษยทไปสสงใหม และท าใหเกดผลผลตทางเทคโนโลย รวมถงความสามารถประดษฐคดคนตางๆ ชดความรในดานการเรยนร และความคดสรางสรรค ทไดกลาวไวขางตนตางกเปนแนวคดทส าคญอยางยงตอการสรางกรอบแนวคด แนวค าถามกงโครงสราง การเกบขอมล การวเคราะหและการอภปรายผล เพอไปส การเสนอขอเสนอเชงทฤษฎเกยวกบการจดการเรยนรเพอสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค

จากการทผวจยไดมโอกาสเขารวมโครงการ Move World Together (MWT) ในฐานะอาสาสมครซงเปนโครงการทมเปาหมายเพอมงสรางเยาวชนใหเปนผมความร สต ปญญา ทกษะ

6

การคดเชงสรางสรรค ส านกจตอาสา และมพลงความรวมมอเพอชวยเหลอชมชนและสงคม โดยกระบวนการจดการเรยนรของโครงการมงเนนไปใน 3 รปแบบการเรยนรดวยกนคอ 1) การเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน (Active learning) 2) การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem based learning) และ3) การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project based learning) (Move World Together: ออนไลน) ผวจยไดเหนความเปลยนแปลงของเยาวชนทผานกระบวนการเรยนรดงกลาวในชวงเวลา 1 – 2 ป มคณลกษณะของการเปนนกคดสรางสรรค ทงคณลกษณะทางจต-อารมณ (Psycho-Emotion) เชน กลาเสยง ชอบสงททาทาย เบอหนายกบความซ าซากจ าเจ หรองานทท าแบบเดมๆ เปนตน และคณลกษณะทางความคด (Characteristics on Thinking) เชน เปนคนทมความคดอสระ ไมชอบท าตามคนอน ชอบซกถามและมค าถามแปลกๆ ทาทายใหคด เปนตน ซงสอดคลองกบงานของ (อษณย อนรทธวงศ. 2555: 172-173) ทพดถงลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรคในหนงสอ ทกษะการคด: พฒนาอยางไร อกทงผลงานของเยาวชนกลมนสามารถจดสทธบตร หรออนสทธบตร และยงไดรบรางวลทมความเกยวของกบนวตกรรมและความคดสรางสรรคจากระดบชาตและระดบสากล เชน รางวลชนะเลศ ประเภทสงประดษฐเพอการพฒนาทเกดจากภมปญญาไทย ระดบมธยมศกษา จาก ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต รางวลจากคณะกรรมการจดงาน The Taipei International Invention Show & Technomart 2014 จ านวน 1 รางวล คอ Honorable Mention (รางวลเกยรตยศ) รางวล Milset Culture Award จากงาน MILSET Expo-Sciences International 2015 ประเทศเบลเยยม และอนๆ

ผวจยจงมความสนใจศกษากระบวนการประกอบสรางความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค ทงในดานบรบทแวดลอมของตวเยาวชน และกระบวนการเรยนรจากโครงการ MWT วาไดสงผลตอการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรคไดอยางไร ดวยผวจยเชอวาการประกอบสรางความเปนนกคดสรางสรรคมไดเกดขนจากการวางแผนการเรยนรอยางเปนระบบของโครงการเพยงอยางเดยว หากยงเกยวของเชอมโยงกบเงอนไขอนๆ ทเขามาเกยวของกบเยาวชน เชน การเลยงดของครอบครว ฐานคดของพอแม กลมเพอน สภาพแวดลอมของสงคม ดงนนผวจยจงเลอกใชการวจยเชงคณภาพ ดวยวธวทยาการสรางทฤษฎจากฐานราก (Grounded theory approach) เนองจากวธวจยดงกลาวสามารถสรางความเขาใจและอธบายความร ความคด และความคดทอยเบองหลงปรากฏการณและพฤตกรรมทแสดงออกไดอยางลกซง

7

ค าถามการวจย การวจยนมงความสนใจไปทเยาวชนนกคดสรางสรรคทประสบความส าเรจในการด าเนน

โครงงานของตนใหเกดความคดสรางสรรคในระดบทสามารถจดสทธบตรหรออนสทธบตร และไดรบรางวลและการยอมรบในระดบชาตและสากลวา 1) ม ปจจยส าคญใดบางทพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค และ 2) โครงการ Move World Together ไดสรางกระบวนการการเรยนรความคดสรางสรรคแกเยาวชนทเขารวมโครงการอยางไร วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาปจจยส าคญในการประกอบสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค 2. เพอศกษากระบวนการเรยนรความคดสรางสรรคของโครงการ Move World Together

ทน าไปสการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค

ขอบเขตการวจย การศกษาวจยน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยใชว ธวทยา

เพอสรางทฤษฎจากฐานราก (Grounded theory approach) โดยเลอกเยาวชนนกคดสรางสรรคจากโครงการ MWT รวมถงผทเกยวของในโครงการ MWT เพอศกษาประเดนส าคญ 2 ประการดวยกนคอ 1) บรบทแวดลอมของตวเยาวชน 2) กระบวนการเรยนรทเกดจากโครงการ MWT

โดยเลอกเกบขอมลจากเยาวชนทผานกระบวนการในโครงการฯ ซงไดรบรางวลทสะทอนความเปนนวตกรรมและความคดสรางสรรคจ านวน 2 กลม โดยมสมาชกประมาณ 8-10 คน เพอศกษาถงปจจยส าคญทสงผลตอตวเยาวชน ทงกอนเขารวมโครงการและระหวางเขารวมโครงการ และผทเกยวของกบโครงการจ านวนประมาณ 6-12 คน เพอศกษาความคดทอยเบองหลงการจดการเรยนรของโครงการ MWT และศกษาวเคราะหกจกรรมตางๆ ของโครงการ เพอใหเขาใจถงกระบวนการสรางความคดสรางสรรคของโครงการ

ความส าคญของการวจย

ผลของการศกษานมงหวงถงการไดมาซงความรใหมทอธบายถงแนวคดกระบวนการเรยนรสนกคดสรางสรรคของเยาวชน อนเปนกระบวนการเรยนรทางเลอกหนงทเหมาะสมตอ การน ามาซงแนวคดในการพฒนาระบบการศกษาของประเทศไทย หรอเปนแบบอยางตอ การจดการเรยนรใหเยาวชนเปนนกคดสรางสรรคตอสถานศกษาทงในและนอกระบบใหเปน

8

รปแบบการเรยนรทมความหางไกลไปจากการลดรอน ปดกน กดทบ ศกยภาพของเยาวชน อนเปนอปสรรคส าคญตอการสรางความคดสรางสรรคใหเกดขนกบเยาวชนเอง

ความส าคญของผลจากงานวจยน คอการแสดงใหเหนถง กระบวนการสราง เยาวชน นกคดสรางสรรคผานเงอนไขส าคญ และกระบวนการเรยนรในโครงการ MWT โดยเปนการศกษา ทมงเนนการคนพบ วเคราะห และอธบายขอมลทมความสลบซบซอนอยางเปนระบบในตลอดชวงชวตของเยาวชนจนเกดเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค

นยามศพทเฉพาะ

1. เยาวชนนกคดสรางสรรค หมายถง เยาวชนทเคยผานกระบวนการในโครงการ MWT และรวมกลมกนเพอสรางสงประดษฐทมความคดสรางสรรคในระดบทสามารถยนจดสทธบตรหรออนสทธบตรได อกทงเคยไดรบรางวลสงประดษฐทเกยวของกบความคดสรางสรรคทงในระดบชาตและสากล

2. กระบวนการเรยนรในโครงการ Move World Together ซ งตอไปจะใชชอวา กระบวนการเรยนรในโครงการ MWT หมายถง กจกรรมและความสมพนธของกจกรรมท ทางโครงการ MWT สรางขนเพอบมเพาะ สนบสนน ตดตาม ใหเยาวชนเกดการเรยนรทงความร สตปญญา ทกษะการคดเชงสรางสรรค ส านกจตอาสา และมพลงความรวมมอเพอชวยเหลอชมชนและสงคม โดยกระบวนการในโครงการ MWT แบงออกเปน 3 คายอบรม และ 2 กจกรรม ประกอบดวย กจกรรมพฒนาวทยากรกระบวนการ และกจกรรมกระตนการเรยนร โดยจะแสดงรายละเอยดการวเคราะหกระบวนการเรยนรโครงการ MWT ในบทท 4 ของงานวจย

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค มวตถประสงคเพอเผยให

เหนถงกระบวนการเรยนรทเกดขนตลอดชวงชวตตงแตเยาวชนจ าความได กระทงเยาวชนประสบความส าเรจเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค โดยอธบายผานการสบคนปจจยส าคญทท าใหเกด การเรยนร และกระบวนการในโครงการ Move World Together (MWT) ในฐานะปรากฏการณหลก ทงนผวจยมความมงหวงในการสรางขอเสนอเชงทฤษฎ ซงจ าเปนตองอาศยความไวเชงทฤษฎ (Theoretical sensitivity) ของผวจย ผานการทบทวนและประมวลวรรณกรรมทเกยวของ ซงมความส าคญตอการจดกระท าขอมลทไดจากภาคสนาม มาศกษาหรอเทยบเคยงเพอหาค าอธบายและเปลยนผานไปสความเปนมโนทศน (Conceptualization) และสรปเปนขอเสนอเชงทฤษฎ (Theoretical generating) ในการศกษาวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสาร แนวคดและงานวจย ทเกยวของ โดยแบงสาระส าคญออกเปนแนวคด และทฤษฎ ดงน

สวนแรก แนวคด ทฤษฎ ดานการเรยนร เปนแนวคดทแสดงใหเหนถงนยามความหมาย ความส าคญของการเรยนรเพอสรางความคดสรางสรรค องคประกอบของการเรยนร รวมถงแนวคดของกระบวนการการเรยนรพฤตกรรมนยม (Behavioural theory) พทธปญญานยม (Constructivism หรอ Cognitive theory) และสงคมเชงพทธปญญา (Social cognitive learning theory) ซงการประมวลแนวคดดานการเรยนรท าใหผวจยมความเขาใจตอขอมลจากภาคสนาม ทสะทอนถงการเปลยนแปลงและการด ารงอยของพฤตกรรมดานความคดสรางสรรค รวมถงวธการเรยนรของเยาวชนทงการเรยนรดวยตนเอง หรอการเรยนรจากสถานการณบงคบ อกทงผวจยจะมความไวเชงทฤษฎตอการคนพบปจจยและเงอนไขส าคญตางๆ ทสงผลใหเยาวชนเกดการเรยนรทแตกตางไปจากเยาวชนทวไป

สวนทสอง แนวคด ทฤษฎดานความคดสรางสรรค เปนแนวคดทแสดงใหเหนถง ความหมายและนยามของความคดสรางสรรค องคประกอบทส าคญของความคดสรางสรรค ประเภทหรอระดบของความคดสรางสรรค ลกษณะบคคลทมความคดสรางสรรค ปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรค และกระบวนการเรยนรเพอเสรมสรางความคดสรางสรรค ซงการประมวลแนวคดดานความคดสรางสรรคท าใหผวจยมความเขาใจตอขอมลจากภาคสนามทสะทอนใหเหนถงกรอบแนวคดในการรบรองกลมเปาหมายถงความคดสรางสรรคในตวเยาวชน อกทงเปน การสรางความไวเชงทฤษฎตอการพจารณาขอมลจากภาพสนามเพอรบรอง ส งเสรม หรอ

10

เทยบเคยง กบความเปลยนแปลง การด ารงอย และผลสบเนองของความคดสรางสรรคท ถกสรางขนจากขอมลภาคสนาม

สวนทสาม แนวคด ทฤษฎดานการท างานเปนทม เปนแนวคดทแสดงใหเหนถงนยามความหมายของการท างานเปนทม องคประกอบของการท างานเปนทม การท างานเปนทม ทมประสทธภาพ ซงการประมวลแนวคด ทฤษฎดานการท างานเปนทมนนท าใหผวจยม ความเขาใจตอปจจยส าคญหนงทประกอบสรางความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรคไดในระดบปจเจกทเกดจากการท างานเปนทมในระดบสงคมผานการด าเนนงานตามขอจ ากดของโครงการ MWT ทก าหนดใหเยาวชนด าเนนโครงงานเปนทม ซงแนวคดสวนนจะเปนสวนส าคญตอการสรางกรอบแนวคด และสรางความไวเชงทฤษฎใหแกผวจยในการเกบขอมล วเคราะหและตความ ขอมลจากสนามวจยไดเปนอยางด

สวนทส แนวคด ทฤษฎดานจตส านกสาธารณะ เปนแนวคดทแสดงใหเหนถงนยามความหมายของจตส านกสาธารณะ ประเภทและองคประกอบของจตส านกสาธารณะ คณลกษณะของจตสาธารณะ ซงการประมวลแนวคด ทฤษฎดานจตส านกสาธารณะท าใหผว จยมความเขาใจตอปจจยส าคญทมบทบาทในการทกอรปความปรารถนาของเยาวชนทจะมสวนรวมตอการแกไขปญหาของพลงงานและสงแวดลอมในชมชน อกทงยงท าใหผวจยมความเขาใจกระบวนการเรยนรของโครงการ MWT ทเสรมสรางจตส านกสาธารณะในตลอดชวงเวลาทเยาวชนได เขาไป มสวนรวมกบกระบวนการในโครงการ MWT

สวนทหา เอกสารและงานวจยทเกยวของ เปนการแสดงใหเหนถงวธการศกษาและ ขอคนพบเกยวกบกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของเยาวชน ซงจะเปนประโยชนตอการท าความเขาใจถงขอคนพบตางๆ ทผทสนใจในประเดนใกลเคยงไดท าการศกษาผานบรบทแวดลอมความเปนไทยทผานมา เพอเปนการสรางความไวเชงทฤษฎแกผวจยใน การสรางทฤษฎจากฐานรากตามวตถประสงคของงานวจย อกทงยงเปนสวนหนงของการประกอบสรางสมมตฐานชวคราว และเปนประโยชนตอการอภปรายขอคนพบจากงานวจยตางๆ ทไดประมวลมา ในการเปรยบเทยบ สงเสรม หรอโตแยง กบขอคนพบของงานวจยชนน เพอเปน การแสดงใหเหนถงความสมพนธ การเหลอมทบ ของปรมณฑลชดความรทเกดขนจากการศกษา และปรมณฑลอนๆ ทใกลเคยง

11

1. แนวคด ทฤษฎ ดานการเรยนร 1.1 ความหมายของการเรยนร (Learning)

การใหนยามความหมายของการเรยนรสามารถจ าแนกออกไดอยางเปนภาพกวาง ใน 2 ลกษณะ ลกษณะแรกคอ การเรยนรในฐานะ “กระบวนการ” หมายถงการด าเนนการอยางเปนขนตอนหรอใชวธการตางๆ ตามแบบแผนเพอใหบคคลเกดการเรยนร ดงท สรางค โควตระกล (2559) ใหความหมายของการเรยนรวาเปนการเปลยนพฤตกรรม ซงเปนผลเนองมาจากประสบการณทคนเรามปฏสมพนธกบสงแวดลอม หรอจากการฝกหด รวมถงการเปลยนปรมาณความรของผเรยน ซงตรงกบท มาล จฑา (2544) ใหความหมายของการเรยนรวาเปนกระบวนการของการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเนองมาจากประสบการณทแตละบคคลไดรบมาสวนลกษณะทสองคอ การเรยนรในฐานะ “ผลแหงการเรยนร” หมายถงความรความเขาใจในสาระตางๆ ความสามารถในการกระท า การใชทกษะกระบวนการตางๆ รวมทงความรสกหรอเจตคตอนเปนผลทเกดขนจากกระบวนการเรยนรหรอการใชวธการเรยนร ดงท ครอนบาค (Cronbach. 1954) อธบายวาการเรยนรเปนการแสดงใหเหนถงพฤตกรรมทมการเปลยนแปลงอนเปนผลมาจากประสบการณทแตละบคคลไดรบมา เหมอนกบท กด (Good. 1959) อธบายวาการเรยนรหมายถงการเปลยนแปลงการตอบสนองหรอการแสดงออกของพฤตกรรมแตเพยงบางสวนหรอทงหมด อนเปนผลมาจากประสบการณ (ทศนา แขมมณ และคณะ 2545; พาสนา จลรตน. 2548: 106-175 อางองจาก Cronbach. 1954 และ Good. 1959 และ Hilgard and Bower. 1966; มาล จฑา. 2544: 64; สรางค โควตระกล. 2559: 185)

1.2 ความส าคญของการเรยนรเพอสรางความคดสรางสรรค

ในขณะทชาตทางตะวนตกมความพยายามสรางการตนตวเรองการเรยนรและทกษะทเกยวกบเทคโนโลย และผลกดนใหทวโลกตามเทคโนโลยทพวกเขาสรางขนใหทน เพอจะไดขายผลตภณฑนนใหแกโลกสวนอนๆ ไดอยางมก าไรเปนกอบเปนก า โดยผบรโภคอยางประเทศไทย กจะเปนเพยงแคผจายในการคาขายดานเทคโนโลยเทานน หรอแมกระทงการทตะวนตกแบงโลกออกเปน 2 โลก ไดแกโลกทพฒนาแลวซงจะผลตสงของพวกนวตกรรมและมความคดสรางสรรคเพอขายทวโลก ในขณะทโลกดอยพฒนาจะถกตงตวใหเปนผผลตสนคาจ านวนมากทใชก าลงผลตมากแตไดผลตอบแทนนอย ซ งส งเหลาน เรยกวาเปน “กบดกทกษะศตวรรษท21ของตะวนตก” ซงหากประเทศไทยเหนความส าคญและอยากแกไข จ าเปนตองเรมจากการปฏรปการศกษาให กาวพนกบดกดงกลาวไปใหได และตองสรางการเรยนรใหคนไทยมคณลกษณะอยางนอย 7 ประการ3 3 คณลกษณะของคนไทยทเราควรสรางขนมอยางนอย 7 ประการไดแก 1) Critical/analysis/synthesis 2) Imagination/Creation/Design 3) Invention/Innovation/Production

12

ซง 1 ในนนคอการสรางการเรยนรใหเยาวชนมความคดสรางสรรค มจนตนาการ สามารถออกแบบใหมๆ ไดด ซงการเรยนรควรมงไปสการสรางจตสรางสรรค (Creative mind) ใหเกดขนกบตวเยาวชนดวยการใหเยาวชนเรมออกแบบ คนควาความความรเพอพฒนาแนวคดใหมๆ ไดดวยตวเอง (ไพฑรย สนลารตน. 2558: 14-17)

1.3 องคประกอบของการเรยนร

ลดเกรน (Lindgren. 1976) ไดกลาวถ งองคประกอบของการเรยนร ท ส าคญ ม 3 ประการไดแก 1) ตวผเรยน (The learner) เปนองคประกอบทส าคญทสดของการเรยนร เพราะถาไมมผเรยนกจะไมมการเรยนเกดขน ทงนการทผเรยนสามารถเรยนรไดมากนอยเพยงใด ยอมขนอยกบความแตกตางระหวางบคคลในดานตางๆ ของผเรยน เชน ความแตกตางระหวางวยของผสอนและผเรยน ความแตกตางระหวางเพศ ความแตกตางของสตปญญาและความสามารถ รวมถงความแตกตางของความสนใจของผเรยน ซงความแตกตางเหลานลวนเปนสงทตดตวตอผเรยนกอนเขาสกระบวนการเรยนร จงเปนหนาทของผจดการเรยนรทจะจดการการเรยนรทมความเหมาะสมตอผเรยน 2) กระบวนการเรยนร (The learning process) หมายถง การกระท าหรอพฤตกรรมตางๆ ทสงผลตอผเรยนเพอใหเกดการเรยนร ซงกระบวนการเรยนรอาจเกดขนจากการประกอบกนของรปแบบการเรยนรหลายสวนเชน ค าถาม การรบสมผส การแสดง การวเคราะหกรณศกษา เปนตน 3) สถานการณในการเรยนร (The learning situation) หมายถงสภาพการณณตางๆ ทเกยวโยงกบผเรยนในขณะทก าลงเรยน สภาพการณณเหลานไมไดมสวนเกยวของกบการเรยนรโดยตรง แตมผลกระทบตอผเรยนและกระบวนการเรยนรทงในเรองของความพรอมและความตงใจของผเรยน (วรรณ ลมอกษร. 2543: 6-7 อางองจาก Lindgren. 1976)

1.4 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบกระบวนการเรยนร

กระบวนการเรยนรสามารถจดหมวดหมตามความสนใจของนกจตวทยา ซงมความส าคญตอการจดกลม เรยบเรยง ขอมลจากภาคสนาม ใหอยในต าแหนงแหงทของกระบวนการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค แนวคดการเรยนรตามความสนใจของนกจตวทยาสามารถ แบงออกไดเปน แนวคดของการเรยนร 3 ประเภทไดแก 1) แนวคดการเรยนรพฤตกรรมนยม (Behavioral theory) 2) แนวคดการเรยนรพทธปญญานยม (Constructivism) 3) แนวคดการเรยนร

4) Multicultural/Communication/Self-Confident 5) Leader/Entrepreneur/Change 6) Knowledge/Process/Excellent 7) Ethics/Responsibility/Community สามารถอานเพมเตมไดจาก ไพฑลย สนลารตน (2558: 14-17)

13

ทางสงคมเชงพทธปญญา (Social cognitive learning theory) ทงนการจ าแนกการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรคในงานวจยชนน สามารถแบงชวงของการอธบายถงแนวคดและทฤษฎตางๆ ทเกยวของกบจตวทยาการเรยนรผาน 2 ชวงเวลาหลกคอ 1) ชวงการเรยนรของเยาวชนกอนเขากระบวนการในโครงการ Move World Together และ 2) ชวงการเรยนรของเยาวชนระหวางกระบวนการในโครงการ Move World Together ทงนการน าเสนอการเรยนรเปนไปตามทศทางของสมมตฐานงานวจยวาดวยเรองของความเปนไปไดของการเรยนรของเยาวชนสเยาวชนนกคดสรางสรรค (ประสาท อศรปรดา. 2549: 193-296; สรางค โควตระกล. 2559: 185-248; อาร พนธมณ. 2546: 212-216)

1.4.1 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมพฤตกรรมนยม นกจตวทยาทยดถอทางพฤตกรรมนยม (Behavioral theory) แบงพฤตกรรมของ

มนษยออกเปน 2 ประเภท คอ 1) พฤตกรรมทตอบสนอง (Respondent behavior) หมายถง พฤตกรรมทเกดขนโดยสงเรา เมอมสงเราพฤตกรรมตอบสนองกจะเกดขน ซงสามารถสงเกตได 2) พฤตกรรมทคาดหวง (Operant behavior) เปนพฤตกรรมทบคคลหรอสตวแสดงพฤตกรรมตอบสนองออกมา (Emitted) โดยปราศจากสงเราทแนนอน และพฤตกรรมนมผลตอสงแวดลอม ซงทฤษฎทอธบายกระบวนการเดอนดประเภทแรก คอ Respondent Behavior เรยกวา ทฤษฎการเรยนรระบบการวางเงอนไขแบบคลาสสก (Classical conditioning Theory) สวนทฤษฎการเรยนรทใช Operant Behavior อธบายประเภททสองเรยกวา Operant conditioning theory ทงนฐานของการคดทางแนวคด ทฤษฎดานพฤตกรรมนยม คอ 1) พฤตกรรมทกอยางเกดขนโดยการโดยการเรยนรและสามารถสงเกตได 2) พฤตกรรมแตละชนดเปนผลรวมของการเรยนทเปนอสระหลากหลาย และ 3) แรงเสรม (Reinforcement) ชวยท าใหพฤตกรรมเกดขนได

ปาฟลอฟ (ณฐภร อนทยศ. 2556: 227; อางองจาก Pavlov. 1849-1936; พาสนา จลรตน. 2548: 117-118) ไดกลาวถงทฤษฎการเรยนรแบบการวางเงอนไขแบบคลาสสก (Classical conditioning theory) มหลกการส าคญเกยวกบพฤตกรรมมนษย คอ ปฏกรยาตอบสนองอยางใด อยางหนงนนไมไดเกดจากสงเราใดเพยงสงเดยว สงอนๆ กสามารถท าใหเกดการตอบสนองแบบเดยวกนไดถาไดรบการวางเงอนไข ทงนการเรยนรแบบการวางเงอนไขแบบคลาสสกเปนการเรยนรทใชสงเรา (Stimulus) 2 สงคกน คอสงเราทวางเงอนไข (Conditioned stimulus) และสงเราทไมได วางเงอนไข (Unconditioned stimulus) ซงหากเกดการเรยนรแลวสงมชวตกจะตอบสนองตอสงเรา 2 ส งในลกษณะเดยวกน และไมวาจะตดส งเราชนดใดออกการตอบสนองกจะเหมอนกน องคประกอบของการเรยนรแบบการวางเงอนไขแบบคลาสสกมดงน

14

1. ส ง เรา ท วางเ ง อนไข (Conditioned stimulus) หมายถ ง ส ง เรา ท ใช วางเงอนไขเพอใหเกดการเรยนรโดยปกตสงเหลาน ตามธรรมชาตจะไมมการตอบสนองหรอ การเรยนร

2. การตอบสนองทเกดข นจากการวางเงอนไข (Conditioned response) หมายถงการตอบสนองตอสงเราทวางเงอนไขหลงจากถกวางเงอนไขแลว

3. สงเราทไมไดวางเงอนไข (Unconditioned stimulus) หมายถงสงเราทมอยในธรรมชาตและเมอน ามาใชคกบส งเราทวางเงอนไขท าใหเกดการเรยนรหรอการตอบสนอง จากการวางเงอนไขได

4. การตอบสนองทไมไดวางเงอนไข (Unconditioned response) หมายถงการตอบสนองตามธรรมชาตทไมตองมการบงคบ สวนใหญเปนการท างานของระบบประสาทอตโนมต ซงเปนการท างานโดยสมองไมตองสงงานทเรยกวาปฏกรยาสะทอน (Reflex)

สกนเนอร (สรางค โควตระกล. 2559: 190-191; อางองจาก Skinner. 1904-1990) ไดกลาวถงทฤษฎการวางเงอนไขแบบโอเปอแรนต (Operant conditioning) มหลกการส าคญทม ความเชอพ นฐานวาพฤตกรรมสวนมากของมนษยเปนประเภท Operant behavior ซงสงมชวต (Organism) ทงคนและสตวเปนผเรมทจะกระท าตอ (operate) สงแวดลอมของตนเอง และถาตองการให Operate behavior คงอยตลอดไป จ าเปนทจะตองใหแรงเสรม ซงแรงเสรมจะสามารถถกแบงไดออกเปน 2 ประเภทคอ 1) แรงเสรมบวก (Positive reinforcement) หมายถง ค าพดหรอสภาพการณณ ทจะชวยใหพฤตกรรมโอเปอแรนตเกดขนอก หรอสงทนาจะเพมความนาจะเปนไปไดของการเกดพฤตกรรมโอเปอแรนต 2) แรงเสรมลบ (Negative reinforcement) หมายถง การเปลยนสภาพการณณหรอ เปลยนสงแวดลอมบางอยางกอาจจะท าใหอนทรยแสดงพฤตกรรมโอเปอแรนตได การใหแรงเสรมแบงออกเปนทงหมด 2 ชนดคอ

1. การใหแรงเสรมทกครง หมายถง การใหแรงเสรมแก อนทรยทกครง ทอนทรยแสดงพฤตกรรมทก าหนด (Continuous reinforcement)

2. การใหแรงเสรมเปนครงคราว (Partial reinforcement) หมายถง ไมตองใหแรงเสรมทกครงท อนทรยแสดงพฤตกรรม สกนเนอรพบวาการใหแรงเสรมทกครงแมวาจะชวย ในระยะแรกของการเรยนรการวางเงอนไขแบบโอเปอแรนต แตไมมประสทธภาพดเท ากบ การใหแรงเสรมเปนครงคราว ทงนการใหแรงเสรมเปนครงคราวแบงออกเปน 4 ประเภทยอยดงน

15

2.1 การใหแรงเสรมตามชวงเวลาทแนนอน (Fixed interval) หมายถง การใหแรงเสรมโดยการก าหนดระยะเวลาหลงจากผเรยนแสดงพฤตกรรมทถกเปนครงแรก และ ครงตอๆ ไปไดอยางแนนอน ผแสดงพฤตกรรมสามารถจะคาดคะเนไดถกวาเมอไหรไดรบแรงเสรม

2.2 การใหแรงเสรมตามชวงเวลาทไมแนนอนหรอไมสม าเสมอ (Variable interval) หมายถง ชวงเวลาทจะใหแรงเสรมครงแรกและครงตอๆ ไปไมคงทเปลยนแปลงอยเสมอ ผแสดงพฤตกรรมจะไมสามารถทาย หรอคาดคะเนไดวาเมอไหรจะไดรบแรงเสรม

2.3 การใหแรงเสรมตามอตราสวนทแนนอนหรอคงท (Fixed ratio) หมายถง การใหแรงเสรมตามจ านวนครงของพฤตกรรม โดยจดเปนอตราสวนทคงทระหวางการสนองตอบทไมไดรบแรงเสรม กบการสนองตอทไดรบแรงเสรม

2.4 การใหแรงเสรมตามอตราสวนทไมแนนอน (Variable ratio) หมายถงการใหแรงเสรมทผแสดงพฤตกรรมไมสามารถจะคาดคะเนไดถกวาเมอไหรจะไดรบแรงเสรม เปนการใหแรงเสรมตอพฤตกรรมตามจ านวนครงทเปลยนแปลงไปเสมอ ผเรยนไมสามารถทจะคาดคะเนหรอถายไดวาเมอไหรจะไดรบแรงเสรม

ธอรนไดค (อาร พนธมณ. 2546: 212-216; อางองจาก Thorndike. 1874-1949) ไดกลาวถงการเรยนรผานทฤษฎสมพนธเชอมโยง (connectionism Theory หรอ bond theory หรอ S - R theory) อธบายไววา การเรยนรจะเกดขนไดดวยการทมนษยหรอสตวไดเลอกเอาปฏกรยาตอบสนองเชอมตอ (Connect) เขากบสงเราอยางเหมาะสม หรอการเรยนรจะเกดขนดวยการสราง สงเชอมโยงหรอพนธะ (Bond) ระหวางสงเรากบการตอบสนอง ทงนการเรยนรเปนสงทจะคอยๆ สะสมพอกพนขนทละนอยมากกวาทจะเกดขนอยางทนททนใด ซงธอรนไดคอธบายถงการเรยนรดงกลาวเทยบกบเปนรปแบบการเรยนรแบบลองผดลองถก (Trial and error) กลาวคอเปนการตอบสนอง เพอจะแกปญหาทผเรยนรเผชญดวยการตอบสนองแบบเดาสม

ทฤษฎสมพนธเชอมโยงไดอธบายกฎการเรยนรทส าคญ 3 กฎดวยกนคอ กฎแหงความพอใจ (Law of effect) กฎการฝกหด (Law of exercise) และกฎความพรอม (Law of readiness)

1. กฎความพอใจ (Law of effect) หมายถง ผลทท าใหเกดความพอใจ กลาวคอ เ ม อ อ นทร ย ไ ด ร บความพอใจ จะท า ใหพ นธะหร อส ง เ ช อม โยง ระหว า งส ง เ ร า ก บ การตอบสนองออนก าลงลงหรออาจกลาวไดวาหากอนทรยไดรบความพอใจจากผลของการกระท ากจกรรม กจะจบเกดผลดกบการเรยนรท าใหอนทรยอยากเรยนรเพมเตมอกและในทางตรงขามหากอนทรยไดรบผลทไมพอใจกจะท าใหไมอยากเรยนรหรอเบอหนาย ซงเปนผลเสยตอการเรยนร

16

2. กฎการฝกหด (Law of exercise) หมายถง หมายถงการทผเรยนไดฝกหรอกระท าซ าบอยบอยยอมจะท าใหเกดความสมบรณถกตองซงกดนเปนการเนนความมนคงระหวางการเชอมโยงและการตอบสนองทถกตองยอมน ามาซงความสมบรณ กฎแหงการฝกหด แบงออกเปน 2 ประเภทคอ 1) กฎแหงการใช (Law of use) หมายถง การฝกฝนการตอบสนองอยางใดอยางหนงเสมอ ยอมท าใหเกดพนธะทแนนแฟนระหวางสงเรากบการตอบสนอง เมอบคคลเกดการเรยนรไดน าเอาสงทไดเรยนรไปใชอยเสมอ กจะท าใหเกดการเรยนรมนคงถาวรขนหรออาจกลาวไดวา เมอไดเรยนรสงใดไดน าไปใชอยเปนประจ า กจะท าใหความรอยคงทนถาวรและไมลม 2) กฎแหงการไมใช (Law of disuse) หมายถง การไมไดฝกฝนหรอไมไดใช ไมไดท าบอยๆ ยอมท าใหเกดความมนคงระหวางสงเรากบการตอบสนอ ง อ อ นก า ล ง ล ง ห ร อ ลดค ว าม เ ข ม ล ง เ ม อบ ค คล ไ ด เ ก ด ก า ร เ ร ย น ร แ ล ว แตไมไดน าความรไปใชหรอไมเคยใช ยอมท าใหการท ากจกรรมนนไมดเทาทควร หรออาจท าใหความรนนลมเลอนไปได

3. กฎความพรอม (Law of readiness) หมายถง สภาพความพรอมหรอ ความมวฒภาวะของผเรยนทางรางกาย อวยวะตางๆ ในการเรยนรและจตใจ รวมทงพ นฐานประสบการณเดม สภาพความพรอมของ ห ตา ประสาทสมองกลามเนอ ประสบการณเดมทจะเชอมโยงกบความรใหมหรอสงใหมตลอดจนความสนใจ ความเขาใจตอสงทจะเรยน ถาผเรยนม ความพรอมตามองคประกอบตางๆ ดงกลาว กจะท าใหผเรยนเกดการเรยนรได ความพรอมจงจ าแนกออกเปน 3 สภาพดงน 1) เมอบคคลพรอมไดกระท ากจะท าใหเกดความพงพอใจกจะเกดการเรยนร 2) เมอบคคลพรอมทจะท าแลวไมไดท ากท าใหไมเกดความพอใจและไมท าใหเกดการเรยนร 3) เมอบคคลไมพรอมตองกระท าจะท าใหเกดความไมพอใจและไมท าใหเกดการเรยนร

จากแนวคด ทฤษฎการเรยนรของกลมพฤตกรรมนยม สรปวา การเรยนรเปนไปเพอสรางพฤตกรรมทคาดหวงของผสรางการเรยนร ซงมความจ าเปนทจะตองสรางความเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนองใหไดอยางตอเนอง โดยตองกระท าซ าๆ ดวยเทคนคการเสรมแรง (Reinforcement) ในขณะเดยวกนผสรางการเรยนรมบทบาทหนาทในการใหผลยอนกลบเกยวกบความถกตองของการตอบสนองนนๆ ดวยความสม าเสมอ ซงนอกเหนอจากบทบาทในการเสรมแรงของการใหผลยอนกลบแลว ยงมงเนนการใหแรงเสรมเพอใหเกดพฤตกรรมนนอยางตอเนองและถาวร

1.4.2 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมพทธปญญานยม ทฤษฎการเรยนรพทธปญญานยม (Constructivism หรอ Cognitive theory) เปน

ทฤษฎซงเนนทองคประกอบดานการสรางความคด (Conceptual aspects) มากกวาองคประกอบดานพฤตกรรม (Behavioral aspects) นกจตวทยากลมนอธบายการเรยนรวาเปนกระบวนการท างาน

17

ของสมอง เพอใหเกดความร จดจ าความร และน าความรนนไปใชแกปญหา โดยมงความสนใจไปทกระบวนการภายในสมอง โดยเฉพาะอยางยงการรบร (Perception) การจดระเบยบความร (Reorganization) การเกบสาระความร (Stored) ตลอดจนการน าสาระความรทเกบไวมาใชได (Retrieval) ซงการเรยนรตามทฤษฎกลมนมแนวคดพนฐาน 4 ประการ คอ 1) การเรยนรเกดขน เมอผเรยนเปนผกระท า สรางความเขาใจ และจะสรางความรเฉพาะนนดวยตนเอง 2) ประสบการณเดมเปนปจจยส าคญทชวยใหการเรยนรมประสทธภาพมากยงขน 3) การมปฏสมพนธทางสงคมมความส าคญตอการเรยนร 4) การจดสงแวดลอม หรอกจกรรมทคลายคลงกบชวตจรงท าใหเกด การเรยนรทแทจรงอยางมความหมาย (พาสนา จลรตน. 2548: 142; สรางค โควตระกล. 2559: 211) ประสบการณมความส าคญอยางยงตอการสรางความรเนองจากการเรยนรของกลมพทธปญญานยม ซง คลอสไมเออร (สรางค โควตระกล. 2559: 220-223; อางองจาก Klauameier. 1969) ไดกลาวถงทฤษฎ ดานการประมวลสารสนเทศของมนษย (Information process) ซงเปนการอธบายถงกระบวนการท างานของการเกดขนของ ความจ าระยะยาว และระยะสน ดวยขนตอนการบนทกผสสะ (Sensory register) ซงโดยปกตมนษยแตละบคคลจะอยทามกลางของสงเรานานาชนด โดยทสงเราจะมากระทบประสาทสมผสทง 5 คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางกายสมผส และทางปากหรอลน ตวอยางเชน นกเรยนขณะอยในหองเรยนกมสงเราหลายอยาง คร เสยงคร หนงสอเรยน กระดานด า แผนปายพฤตกรรมตางๆ ของเพอนนกเรยน เปนตน สงเราตางๆ เหลานจะผาน “กระบวนการผสสะ” ซงมหนาทเกบขอมลตางๆ ดวยระยะเวลาทสนมาก บางทไมถง 1 วนาท จะมเพยงสงเราบางประเภทเทานนทผเรยนเกดความใสใจ และจะน าไปสกระบวนการเกบผานความทรงจ าจากการวจยเรองกระบวนการผสสะพบวา คนเราสามารถทจะเกบขอมลตางๆ ไดอยางมากสดเพยง 11 ถง 12 อยาง ดวยระยะเวลาทเกบนนสนมาก แตกยาวพอทจะเขาไปอยในความทรงจ าระยะสน กระบวนการทขอมลจะถกน าเขาไปเกบไวในความทรงจ าระยะสนมสองอยางคอ การรจก และความใสใจ

การรจก (Recognition) ขนกบขอมลจากการบนทกผสสะ เลอกมาจากสงแวดลอม ซงบางครงเรยกวา Bottom-up processing และอกสวนหนงขนกบสมมตฐานทรบมาจากขอมล ในความทรงจ าระยะยาว ซงเรยกวา Top-down processing เชน ความสามารถทจะรจกแมว เมอสงเกตผเรยนรมองเหนแมว ผเรยนรจะใชการรจกลกษณะตางๆ ของแมว เชน มสขา มรปรางคลายแมว หรอสตวมขนสขา และนอกจากนจะตองน าความคดจากความจ าระยะยาวมาใชวา แมวโดยมากเปนสตวเลยง และมกอยตามบานคน เปนตน การรจกค าตางๆ ในระหวางน อาจขนกบความสามารถในความเขาใจดานการสะกดค า และการใชภาษาของผเรยนร รวมถงความถของค าทใชใน

18

ชวตประจ าวน ซงจะขนอยกบกฎเกณฑของภาษาดวย จะเหนวากระบวนการรจก (Recognition) จะมประสทธภาพกตอเมอ ผเรยนสามารถทจะใชแหลงขอมลทกทานทตนมอย

การใสใจ (Attention) แมวาคนเราจะอยทามกลางสงแวดลอมและสงเราทหลากหลายทเขามากระทบประสาทสมผสของเราอยเสมอ ซงสงทจะบนทกผสสะจะเลอกเพยง 1 ใน 3 เพยงเทานน ตอจากนนระบบการประมวลความทรงจ าจะคดเลอกเพยงบางอยางเขาไปในความทรงจ าระยะสน ซงความใสใจชวยใหคนเราเลอกสงเราทจะเขาสอวยวะรบมอรบสมผส หรอความใสใจจะชวยในขนความจ าระยะสนโดยใสใจในบางสงบางอยางโดยเฉพาะ กลาวโดยรวมสรปวาการใสใจเปนกระบวนการตอบสนองตอสงเรา ทท าหนาททงคดเลอกสงทบคคลใหความสนใจเขาไปเกบในระบบความทรงจ า ในขณะเดยวกนกไดละทงสงเราอนๆ ใหออกไปจากระบบความทรงจ าเชนกน

ความจ าระยะสน (Short-term Memory หรอ STM) มความส าคญตอสงทจะเรยนรมาก เมอขอมลทเลอกแลวผานเขาอวยวะสมผสกจะเขาไปท STM แตจะคงอยไดดวยระยะเวลาทจ ากด จงถกเรยกวาเปนความจ าระยะสน ตวอยาง STM ซงทกคนเคยมประสบการณ เชน การจ าเลขหมายโทรศพทจากแหลงขอมล บางบคคลอาจจะจ าไดไมถง 10 ตวเลขกตองกลบมาเปดดใหม หรอในกรณทโทรศพทไมไดถกตอสายอาจจะตองกลบไปดใหมเทานน นกจตวทยาเกยวกบเรองความจ าระยะสนพบวา อยางมากบคคลจะจ าไดเพยง 15 ถง 30 วนาท ซงในบางส านกคดจะเรยกวาเปน ความจ าขณะท างาน (Working Memory) เพราะเปนความจ าเกยวกบสงทเราจะตองการใชในขณะหนง ในชวงทก าลงท างานประมวลสาระสนเทศเทานน STM ของแตละบคคลกจะมความสามารถจ ากด ซงการทจะใหเกดความจ าขณะท างานไดดมากขน จ าเปนทผเรยนรตองใชวธการทวนซ าๆ หลายๆ รอบ เพอตอกย าใหกระบวนการสรางความจ าไดบนทกเขาไปเปนสวนหนงของความทรงจ าระยะยาว เพอใชในการท าสงใดสงหนง ซงจะไดกลาวอยางเปนภาพกวางตอไป

ความจ าระยะยาว (Long-term Memory หรอ LTM) ถาตองการเกบขอมลทรบเขามาในความจ าระยะสนไวใชภายหลงอกขอมลนนจะตองประมวลและเปลยนรปจาก STM ไปใชใน LTM กระบวนการทใชเรยกวาการเขารหส ซงอาจจะเกดขนโดยการทองซ าๆ หลงจากขอมลทเขามา ท STM และการทองจ าอยางไมใชความคด (Rote Learning) เชน การทองสตรคณทองซ าๆ หลายหลายครง กจะเขาไปเกบในความจ าระยะยาว ซงเปนความจ าทถาวรนอกจากการทองซ าจะชวยสงทเรยนรใหไปเกบใน LTM แลวยงมวธกระบวนการขยายความคด (Elaborative operations process) ทใชในการเรยนรสงทมความหมาย (Meaningful Learning) คอวธการทผเรยนจะตองพยายามทจะน าความสมพนธของสงท เรยนรใหมกบสงท เคยเรยนรมากอน ทเกบอยใน LTM แลว ซเกลอร (สรางค โควตระกล. 2559: 211; อางถงใน Siegler. 1983) กลาววาสงทเราเคยเรยนรมากอนและเกบ

19

ไวใน LTM จะมอทธพลตอสงทเราจะเรยนรใหม นอกจากนถาผเรยนรจกใชกระบวนการขยายความคดกจะชวยความจ าไดมาก ปญหามอยวาเมอขอมลเขาไปเกบไวใน LTM แลวจะอยไดเปนเวลานานเทาไหร ในเรองนการวจยปจจบนยงไมไดใหค าตอบทแนนอนอาจจะใชเวลาหลายนาทหรอหลายป ซงวธคดในการประมวลขอมลขาวสารจะขนอยกบกระบวนการใสใจและกระบวนการรจกสงแวดลอมรอบรอบตวเรามความส าคญมาก เพราะจะเปนปจจยส าคญทชวยเลอกสงแวดลอมเขาไปเกบในความจ าระยะสน และจะมขนตอนชวงระยะเวลาท างาน ซงผเรยนรจะรจกใชการทบทวนเรยบเรยงและรวบรวมผสมผสาน และขยายความ โดยการเชอมโยงกบสงทเคยเรยนรมาแลวและน าเขารหสและประมวลขอมลขาวสารเกบไวในความจ าระยะยาว และสามารถเรยกมาใชได ในขนการรบรคนเราจะเลอกรบรแคเพยงสวนหนงของสงเรา ทไดรบในการบนทกผสสะและการรบรขนกบประสบการณและทศนะคตตอสงเราของผเรยน

บรเนอร (สรางค โควตระกล. 2559: 213-214; อางองจาก Bruner. 1915)ไดกลาวถงทฤษฎดานการเรยนรโดยการคนพบ (Discovery approach) หมายถงการเรยนรจะเกดขนกตอเมอผเรยนไดประมวลขอมลขาวสารจากการทมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและส ารวจสงแวดลอม ทฤษฎกลมนเชอวาการรบรของมนษยเปนสงทเลอกหรอสงทรบรขนกบความใสใจของผเรยนทมตอสงนนๆ การเรยนรจะเกดจากการคนพบ เนองจากผเรยนมความอยากรอยากเหน ซงเปนแรงผลกดนใหเกดพธกรรมส ารวจสภาพสงแวดลอมและเกดการเรยนรโดยการคนพบขน แนวคดพนฐานของทฤษฎการเรยนรโดยการคนพบคอ 1) การเรยนรเปนกระบวนการทผเรยนมปฏสมพนธกบสงแวดลอมดวยตนเอง การเปลยนแปลงทเปนผลของการปฏสมพนธ นอกจากจะเกดขนในตวของผเรยนแลว ยงจะเปนผลใหเกดการเปลยนแปลงในสงแวดลอมดวย 2) ผเรยนแตละคนมประสบการณและพนฐานความรแตกตางกน การเรยนรจากเกดขนจากการทผเรยนสรางความสมพนธระหวางสงทพบใหมกบประสบการณและมความหมายใหม 3) พฒนาการทางเชาวปญญาจะเหนไดชดโดยทผเรยนสามารถรบสงเราทใหเลอกไดหลายหลายอยางพรอมๆ กน ทงนบรนเนอรไดน าเสนอวธการทผเรยนใชเปนเครองมอในการคนพบความร 3 วธดงตอไปน 1) วธการทเรยกวา เอนแอคทป (Enactive mode) ซงเปนวธทมปฏสมพนธกบสงแวดลอม โดยการสมผสจบตองดวยมอผลกดง รวมทงการทเดกใชปากกบวตถสงของทอยรอบๆ ตว ขอส าคญทสดกคอเปนการกระท าของเดกเอง 2) วธการทเรยกวา ไอคอนนค (Iconic mode) เมอเดกสามารถทจะสรางจนตนาการหรอมโนภาพ (Imagery) ขนในใจได กจะสามารถทจะรจกโลก โดย Iconic mode เดกวยนจะใชรปภาพแทนของจรงโดยไมจ าเปนจะตองแตะตองสมผสของจรง นอกจากนเดกจะสามารถรจกสงของจากภาพ แมวาจะมขนาดและสทเปลยนไป เดกทมอายประมาณ 5-8 ป จะใช Iconic mode 3) วธการใชสญลกษณ (Symbolic mode) วธการนผเรยนจะใชในการเรยนร เมอ

20

ผเรยนมความสามารถทจะเขาใจสงทเปนนามธรรมหรอความคดรวบยอดทซบซอนและเปนนามธรรมจงสามารถทจะสรางสมมตฐาน และพสจนวาสมมตฐานถกหรอผดได

โคหเลอร (พาสนา จลรตน. 2548: 143; อางองจาก Wolfgang Köhler. 1920) หนงในนกจตวทยากลมเกสตลท (Gestalt Psychologist) ไดน าเสนอแนวคดเรอง การคดแกปญหาดวยการหยงเหน ซงเปนการอธบายถงกระบวนการพทธปญญา (Cognitive process) ทเกดขนระหวางการคดแกปญหา โดยโคเลอรเชอวาหลกการเรยนรทดยอมเกดจากการจดสงเราตางๆ มารวมกน ใหเกดการรบรโดยสวนรวมกอน แลวจงแยกวเคราะหเพอเรยนรสวนใหญทละสวนตอไป นอกจากนยงกลาวถงการเรยนรวา ถาจะใหบคคลเกดการเรยนรไดดตองมประสบการณเดม การเรยนรเกดขนใน2 ลกษณะดงน 1) การรบร (Perception) เปนการตความหรอแปลความหมายจากการสมผสดวยอวยวะรบสมผสทง 5 คอ ห ตา จมก ลนและผวหนง และการตความนมกอาศยประสบการณเดมดงนนบคคลแตละคนรบรสงเราเดยวกนแตกตางกนไดแตประสบการณเดมของแตละคน 2) การเรยนรโดยการหย ง เหน ( Insight learning) เปนการอธบายการเรยนรทอธบายถงกระบวนการพทธปญญา (Cognitive process) ทเกดขนระหวางการคดแกปญหา เมอใดกตามทผเรยนเผชญกบสถานการณทเปนปญหา ผเรยนกจะพยายามสรางความสมพนธในรปแบบตางๆ จากองคประกอบยอยของสถานการณทเปนปญหานน จนในทสดผเรยนสามารถมองเหนแนวทางวาจะแกปญหานนๆ ไดอยางไร โคเลอร เรยกการเรยนรการแกปญหาลกษณะนวาการเรยนร โดยการหยงเหน (Insight)

วกอตสก (Gredler Margaret E. 1992: 243-256; อางองจาก Vygotsky. 1924)อธบายวาการเรยนรจะเกดขนไดกตอเมอผเรยนรมปฏสมพนธทางสงคมกบผใหญ เชน พอ แม คร หรอเพอน ในขณะทเดกอยในภาวะสงคมและวฒนธรรม (Sociocultural context) ในกระบวนการเรยนร และพฒนาการเชาวปญญาของผเรยนรจะเปลยนสงเราทเกดจากการมปฏสมพนธทางสงคมเขาไวภายในใจโดยอาศยกลไกกลาง (Mediation means) เปนเครองชวยเชอมโยงสงเราภายนอก ในสภาวะสงคมใหเปนสวนหนงของสงทมอยเดมภายในใจ กลไกการทใช คอ เครองมอ (Tool) และเครองหมาย (Sign) ซงวกอตสกใหความหมายของเครองมอวาเปนสงทเดกใชเพอชวยใน การท างานใหสมฤทธผลตามความตองการ เชน ใชเกาอตอเพอชวยในการหยบของทอยสงเออมไมถง สวนเครองหมายใหความหมาย แบงออกเปน 3 ชนด คอ 1) Indexical Sign หมายถง เครองหมายทช ความสมพนธเชงเหตเชงผล เชน ควนไฟเปนเครองหมายของไฟ 2) Iconic Sign หมายถง เครองหมายทเปนภาพแทนความหมายสงตางๆ เชน เครองหมายจราจร แทนหามกลบรถหรอเครองหมายหามจอด เปนตน 3) Symbolic Sign หมายถง เครองหมายทเปนสญลกษณแทนสงทเปนนามธรรมชวยใน

21

การคดการแกปญหา เชน เครองหมายสญลกษณ ไดแก ภาษาและการใชสญลกษณในวชาคณตศาสตร ซงวกอตสกเชอวา การใชเครองหมายแตละชนด เปนเครองสะทอนถงระดบเชาวปญญาผทสามารถใชเครองหมายแทนสญลกษณ แทนสงทเปนนามธรรมชวยในการคด จะเปนผทมพฒนาการเชาวปญญาสง ดวยหลกการดงกลาว วกอตสกไดน าเสนอการเรยนรผานทฤษฎวฒนธรรมทางสงคมของวกอตสก โดยวกอตสกตงสมมตฐานวาทงมนษยและสตวมกระบวนการสบทอดทางชววทยา (Biological heritage) เปนตวก าหนดพฒนาการขนพนฐานทางสมองประกอบไปดวยการรบร (Perception) การจ าอยางงาย (Simple memory) และความสนใจโดยธรรมชาต ( Involuntary attention) ตอมาเมอมนษยรจกพฒนาเครองมอขนใช รจกประดษฐสญลกษณขนใชในการสอสาร รจกสรางและใชสงเราในฐานะเครองมอในการสอสาร สญลกษณทวาคอภาษา ภาษาและการสบทอดท าใหมนษยพฒนาการตวเองจกขนพ นฐานสขนสง และย งมความสลบซบซอนมากย งข น ประกอบดวย การรบรทจดเปนกลม (Categorical perception) การจ าเชงเหตผล (Logical memory) การคดเชงนามธรรม (Abstract thought) การเลอกอยางรอบคอบ (Selective attention) และการรคด (Cognition) กลาวคอ การท างานทซบซอนทางสมองถกพฒนาขนโดยผานการมปฏสมพนธกบบคคลและการใชระบบสญลกษณควบคมและก ากบจากสมมตฐานทกลาวมา จงสรปไดวาพฒนาการทซบซอนทางสมองเกยวของกบกระบวนการทเชอมโยงกน 2 กระบวนการ คอ 1) กระบวนการเรยนรภาษาและระบบสญลกษณ และ 2) กระบวนการเรยนรทจะใชภาษาและระบบสญลกษณก ากบและควบคมการคดของมนษย โดยมหลกการ 2 ขอเปนตวอธบายการเปลยนแปลงการท างานของสมองจากขนพนฐานไปสขนทซบซอนคอ

หลกการขอท 1 เรยกวา กฎท วไปของการพฒนาการทางพนธ กรรม (The general law of genetic development) หมายถง การท างานทสลบซบซอนทางสมองทงหมด มจดก าเนดจากปฏสมพนธทางสงคมระหวางบคคลกบบคคล ทเรยกวาจตวทยาระหวางบคคล (Inter-psychological) จากนนบคคลจะคอยๆ ไดมาซงความหมายและกลายเปนสงทมอยภายใน ตวบคคลเรยกวาจตวทยาภายในตนเอง (Intra-psychology) นนคอความสมพนธทมในสมองของบคคลครงหนงเคยเปนความสมพนธระหวางบคคลมากอน

หลกการขอท 2 เรยกวา กระบวนการสรางความหมาย (The process of signification) หมายถง มนษยใชภาษาในการจดระบบการรบร สรางการใหความหมายทวไปและสงทเปนนามธรรมขนโดยการจดกระท ากบสญลกษณความจ างายๆ และกลายเปนความจ าเชงเหตผลทเปนระบบ และเมอมการพฒนาการสงสดมนษยจะสามารถควบคมการจ าแนกและความสนใจ โดยใชสงเราทก าหนดขนเองและพฒนาตอยอด นอกจากนพฒนาการของกระบวนการทางสมองระดบสง

22

ยงขนอยกบการเรยนรทใชสงเราและสญลกษณชวยควบคมการด าเนนการภายในสมองทสลบซบซอน การรวมกนระหวางภาษากบการท ากจกรรมจะสรางพฒนาการทางปญญาทเปนนามธรรมขน จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานการเรยนรกลมพทธปญญานยม สรปวา ความรจะเกดขนกตอเมอผเรยนรไดปฏสมพนธกบสงแวดลอมทประกอบไปดวยผคน สงคมและวฒนธรรม ทมความหลากหลาย และไดสรางพนธะเชอมโยงความสมพนธจากองคประกอบยอยของสงแวดลอม ผานการตความหรอแปลความหมายจากประสบการณเดมเนองจากการรบผสสะและการใหคณคาของผเรยนร จากนนจงสรางความรทน ามาซงค าตอบอยางเปนกระบวนการ โดยเฉพาะในชวงเวลาของของการแกไขปญหาสถานการณ ซงความรทเกดขนเนองจากการเรยนรจะไมไดเกดขนเฉพาะตอผเรยนรเทานน หากแตยงเขาไปสรางการเปลยนแปลงใหแกสงแวดลอม ทผเรยนรเขาไปปฏสมพนธดวย ทงนการเรยนรในอดตจะมอทธพลตอวธการทจะเรยนรในปจจบน และอนาคต โดยผเรยนรจะสรางพนธะเชอมโยงวธเรยนรใหมกบสงทเรยนรมาแลว อนเปน สวนส าคญอยางยงทจะชวยใหเกดความสมฤทธผลในการเรยนร

1.4.3 แนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมสงคมเชงพทธปญญา บนดรา (สรางค โควตระกล. 2559: 236-239; อางองจาก Bandura. 1963)

ไดกลาวถง การเรยนรทางสงคมเชงพทธปญญา (Social cognitive learning theory) หมายถง การเรยนรทเกดจากปฏสมพนธระหวางผเรยน และสงแวดลอม ซงทงผเรยนและสงแวดลอมมอทธพลตอกนและกน พฤตกรรมของคนเราสวนมากจะเปนการเรยนรโดยการสง เกต (Observational learning) หรอการ เ ลยนแบบจาก ตวแบบ (Modeling) ส าหรบตวแบบ ไมจ าเปนตองเปนตวแบบทมชวตเทานน แตอาจจะเปนตวแทนทางสญลกษณ เชน ภาพยนตร หรออาจจะเปนรปภาพการตนหนงสอกได นอกจากนค าบอกเลาดวยค าพดหรอขอมลทเขยนเปน ลายลกษณอกษรเปนตวแบบได การเรยนรโดยการสงเกตไมใชการลอกจากสงทสงเกต โดยผ เรยนไมคด และคณสมบตของผเรยนจงมความส าคญ โดยความคดพนฐานของทฤษฎการเรยนร ทางสงคมเชงพทธปญญามดงน

1. การปฏสมพนธของอนทรยและสงแวดลอมเปนสวนส าคญของการเรยนร และถอวาการเรยนรกเปนผลของปฏสมพนธระหวางผเรยนและสงแวดลอม โดยผเรยนและสงแวดลอมมอทธพลตอกนและกน บนดราไดถอวาทงบคคลทตองการจะเรยนรและสงแวดลอมเปนสาเหตของพฤตกรรมและไดอธบายการปฏสมพนธ ดงน

23

B = พฤตกรรมอยางใดอยางหนงของบคคล P = บคคล (ตวแปรทเกดจากผเรยน เชน ความคาดหวงของผเรยน) E = สงแวดลอม

2. การเรยนร (Learning) และการกระท า (Performance) มความแตกตางกน เพราะคนอาจจะเรยนรไดหลายอยางแตไมตองกระท ากได เปนตนวา นสตและนกศกษาทกคนทก าลงอานต ารานคงจะทราบวา การโกงในการสอบนนมพฤตกรรมอยางไร แตนสตนกศกษาเพยงนอยคนทจะท าการโกงจรงๆ ซงพฤตกรรมของมนษยสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท

2.1 พฤตกรรมสนองตอบทเกดจากการเรยนร ผซงแสดงออกหรอกระท าสม าเสมอ

2.2 พฤตกรรมทเรยนรแตไมเคยแสดงออกหรอกระท า 2.3 พฤตกรรมทไมเคยแสดงออกทางการกระท า เพราะไมเคยเรยนรจรงๆ

3. พฤตกรรมทเกดขนไมมความคงตวอยเสมอ ทงนเปนเพราะสงแวดลอมเปลยนแปลงอยเสมอ และทงสงแวดลอมและพฤตกรรมมอทธพลซงกนและกน เชน เดกทมพฤตกรรมกาวราวกมความคาดหวงวาผอนจะแสดงพฤตกรรมแบบนนตอตนเองดวย ความคาดหวงนกสงเสรมใหเดกแสดงพฤตกรรมกาวราว ซงจะเกดผลทตามมาคอ เพอนคนอนของเดก (แมวาจะไมกาวราว) กจะแสดงพฤตกรรมตอบสนองแบบกาวราวดวย และเปนเหตใหเดกทมพฤตกรรมกาวราวยงแสดงพฤตกรรมกาวราวมากยงขน ซงเปนการย าความคาดหวงของตน

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ การเรยนรกลมสงคมเชงพทธปญญานยม สรปวา ความรจะเกดขน เมอผเรยนรไดคนพบและสงเกตผานตวแบบ (Modelling) ซงเปนการยกระดบการสงเกตบคคลดวยความใสใจอยางมเปาหมายในการเรยนร จากพฤตกรรมหรอการกระท าของตวแบบทผเรยนรไดมโอกาสปฏสมพนธจะท าใหผสงเกตสามารถเรยนรไดวา พฤตกรรมใดทตนควรน าไปเปนแบบอยางในการปฏบต และพฤตกรรมใดควรละเวน ซงถอวาเปนกระบวนการภายในของบคคล ซงแนวคด ทฤษฎดานการเรยนรกลมสงคมเชงพทธปญญา แยกการเรยนรกบการเปลยนแปลงพฤตกรรมออกจากกน กลาวคอ หลงจากเรยนรแลว ผเรยนรอาจมการเปลยนแปลงพฤตกรรมในทนท เพราะผเรยนรมโอกาสในการแสดงพฤตกรรมทไดเรยนรนน แตในบางครงอาจตองใชเวลาระยะหนง

24

จงจะมการเปลยนแปลงพฤตกรรม หรอบางทพฤตกรรมของบคคลอาจไมมการเปลยนแปลงกม ความเปนไปได

2. แนวคด ทฤษฎ ดานความคดสรางสรรค

การศกษาแนวคด ทฤษฎดานความคดสรางสรรค ในงานวจยชนนเปนไปเพอประโยชนในการวจย 2 ประการ คอ ประการแรกเปนการประมวลเอกสารวรรณกรรมดานความคดสรางสรรคเพอรบรองคณลกษณะของกลมเปาหมายวาเปนไปตามแนวคดทบงชใหเหนถงคณลกษณะของคนทมความคดสรางสรรค และประการส าคญตอมาคอการสรางความไวเชงทฤษฎเพอใหผวจยไดน าแนวคดดานองคประกอบ และกระบวนการเรยนรของความคดสรางสรรค ในการเขาไปคนหา จดกลม รวมถงอภปรายผล ขอมลจากภาคสนามทมความสลบซบซอนภายใตเงอนไขส าคญและกระบวนการเรยนรของโครงการ Move World Together ตอการประกอบสรางเยาวชนนกคดสรางสรรคได

2.1 ความหมายของความคดสรางสรรค (Creative thinking)

ความคดสรางสรรค ภาษาองกฤษใชค าวา “Creation” ซงมทรากศพทมากจากค าวา “Creatus” อนหมายถง เพอความเจรญงอกงาม ในอดตของโลกยคตะวนตกสมยกรกโบราณและและโลกตะวนออกอยางสมยอารยธรรมอนเดยมความเชอวา ความคดสรางสรรคเกดจากอ านาจเทพเจาทด ารผานมนษยดวยวตถประสงคบางอยาง ตอมาความกลบปรากฏในความเชอในสมยของอรสโตเตลพดถ งความค ดสรางสรรคม ความสมพนธ ก บความเพอ ฝ น การคลมคล ง และจ ต ท บาคลง ในขณะทพวกโรมนกลบใหความส าคญไปในทางอจฉรยภาพในดานอ านาจและการจดการ และเชอวาความสามารถนสงผานมาทางเพศชายจากสายโลหต (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 136) จะเหนวาแต เดมความคดสรางสรรคผกโยงเ กยวก บความเชอ และอ านาจผ านเพศชาย ซงในยคสมยปจจบนกลบปรากฏอยในศาสตรแหงการร คดซงถอวาเปนศกยภาพดานหนงของพฤตกรรมมนษย ทงนนกจตวทยาหลายทานไดใหความหมายไวอยางหลากหลายดงน

กลฟอรด (Guilford Joy Paul. 1967: 6-7) สรปแนวคดเกยวกบความคดสรางสรรคไววา ความคดสรางสรรคเปนศกยภาพทางสมองทลกษณะความคดแบบอเนกนย (Divergent Thinking) คอ สามารถคดไดกวางไกล หลายทศทาง และหลายแงมม ซงความคดสรางสรรคประกอบดวยองคประกอบดงน ความคดรเรม (Originality) ความคดคลองตว (Fluency) ความยดหยนในการคด (Flexibility) และความคดละเอยดลออ (Elaboration)

25

ทอแรนซ (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 142; อางองจาก Torrance. 1966) ไดใหความหมายของความคดสรางสรรคในเชงความเปนกระบวนการของความไวตอปญหา และ การมองเหนสงผดปกตในความผสมกลมกลนของสงตางๆ อกทงยงรวมถงการตงสมมตฐานเกยวกบความไมปกตนนๆ และเรมทดสอบมน จนสามารถพงพอใจตอค าตอบในการตงสมตฐานครงนนๆ

การดเนอร (ลกขณา สรวฒน. 2558: 157; อางองจาก Gardner.1993) ไดใหความหมายเกยวกบความคดสรางสรรคเปนเรองความความสามารถของมนษยทไปสสงใหม และท าใหเกดผลผลตทางเทคโนโลย รวมถงความสามารถประดษฐคดคนตางๆ

ออสบอรน (อาร พนธมณ. 2546: 153; อางองจาก Osborn. 1957) ไดใหความหมายวาความคดสรางสรรคเปนจนตนาการประยกต (applied imagination) คอเปนจนตนาการทมนษยสรางขนเพอแกปญหาทมนษยประสบอย โดยทวไปความคดจนตนาการจงเปนลกษณะส าคญของความคดสรางสรรค ในการน าไปสผลผลตทแปลกใหมและเปนประโยชน

สวนงานวชาการรวมถงนกวชาการไดไดกลาวถงความคดสรางสรรคไวดงน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2534: 2) ไดสรปความหมายของความคดรเรมสรางสรรควา หมายถงความสามารถในการมองเหนความสมพนธของสงตางๆ โดยมสงเราเปนตวกระตนท าใหเกดความค ด ใหม ต อ เ น อ งก น ไปและความค ดสร า งส ร รค น ป ระกอบดว ยความคล อ ง ในการคด ความคดยดหยน และความคดท เปนของตนเองโดยเฉพาะ หรอความคดร เรม จากค าจ ากดความของนกวชาการตางๆ ดงกลาวขางตนพอสรปเปนประเดนได ดงน

1. ความคดสรางสรรค เกดจากจนตนาการทตงอยบนสมมตฐานของความเปนไปได และตองควบคไปกบความพยายาม

2. ความคดสรางสรรคจะเนนทความแปลกใหม หรอความคดรเรมทมคณคา ตอสงคมสวนรวม ค าวาคณคาอาจพจารณาไดหลายแง เชน ความคดทชวยแกปญหาในการด าเนนชวต หรออาจเปนคณคาในแงนามธรรมและสนทรยะ (Aesthetic) เชน บทกวทท าใหผอานมความสข ท าใหเกดเปนความคดใหม เหนสจธรรมของชวต ทราบวาการมชวตอยางมคณคาควรด าเนนชวตอยางไร เปนตน สวน อาร พนธมณ (2543: 6) ไดกลาวถงความคดสรางสรรควาเปนกระบวนการ ทางสมองทคดในลกษณะอเนกนยอนน าไปสการคด คนพบสงแปลกใหมดวยการคดดดแปลง ปรงแตงความคดเดมผสมผสานใหเกดสงใหม ซงรวมทงการประดษฐคดคนพบสงตางๆ ตลอดจนวธการคดทฤษฎหลกการไดส าเรจ ความคดสรางสรรคจะเกดขนไดนมใชเพยงแตคดในสงทเปนไปได หรอสงทเปนเหตเปนผลเพยงอยางเดยวเทานน หากแตความคดจนตนาการกเปนสงส าคญยงทจะกอใหเกด

26

ความแปลกใหม แตตองควบคไปกบความพยายามทจะสรางความคดฝนหรอจนตนาการใหเปนไปได หรอทเรยกวาเปนจนตนาการประยกตนนเอง จงจะท าใหเกดผลงานการคดสรางสรรคขน

จากการศกษาดงกลาว ผวจยไดสรปความหมายของความคดสรางสรรคดงน ความคดสรางสรรค หมายถง กระบวนการเฉพาะตนทแสดงศกยภาพดานหนงของสมองโดยมสงเราเปนตวกระตนใหเกดการประกอบสรางสงใหมทางความคด เปนไปเพอการแกปญหาภายใตเงอนไขของสถานกา รณหร อบร บทแวดล อม ท ผ ค ด ร บ ร แ ละ ต ความ โดยความค ดสร า งส ร รค มคณลกษณะทแสดงเหนถงความพยายามเปลยนแปลงไปจากรปลกษณเดม หรอการก าเนดรปลกษณใหมภายใตกรอบแหงการคดและประสบการณเดมของผคด ผลงานของความคดสรางสรรคจงมความสามารถทจะเปนตนแบบ และเปนแรงบนดาลใจตอผทพบเหนในการตอยอดหรอพฒนาความคดสรางสรรคตอไป

2.2 องคประกอบของการคดสรางสรรค

องคประกอบของความคดสรางสรรคน ไดรบอทธพลมาจากทฤษฎโครงสราง ทางสตปญญาของ กลฟอรด (Guilford) ซงเชอวาความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดอยางซบซอน กวางไกล หลายทศทาง หรอท เรยกวา คดอเนกนย (Divergent thinking) ซงประกอบดวย ความคดรเรม (Originality) ความคดคลองแคลว (Fluency) ความคดยดหยน (Flexibility) ความคดละเอยดลออ(Elaboration) (Guilford Joy Paul. 1967: 62, 145-151) ไดใหรายละเอยดเกยวกบองคประกอบของความคดสรางสรรคไวดงน

1. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ความคดแปลกใหมไมซ ากนกบความคดของคนอน และแตกตางจากความคดธรรมดา ความคดรเรมอาจเกดจากการคดจากเดมทมอยแลว ใหแปลกแตกตางจากทเคยเหน หรอสามารถพลกแพลงใหกลายเปนสงทไมเคยคาดคด ความคดรเรมอาจเปนการน าเอาความคดเกามาปรงแตงผสมผสานจนเกดเปนของใหม ความคดรเรมมหลายระดบซงอาจเปนความคดครงแรกทเกดขนโดยไมมใครสอนแมความคดนนจะมผอนคดไวกอนแลวกตาม

2. ความคดคลองแคลว (Fluency) หมายถง ปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน โดยแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน

2.1 ความคลองแคลวทางดานถอยค า (Word Fluency) เปนความสามารถในการใชถอยค าอยางคลองแคลว

2.2 ความคดคลองแคลวทางดานการโยงสมพนธ (Associational Fluency) เปนความสามารถทจะคดหาถอยค าทเหมอนกนไดมากทสดเทาทจะมากไดภายในเวลาทก าหนด

27

2.3 ความคลองแคล วทางดานการแสดงออก (Expression Fluency) เปนความสามารถในการใชวลหรอประโยค กลาวคอ สามารถทจะน าค ามาเรยงกนอยางรวดเรวเพอใหไดประโยคทตองการ

2.4 ความคลองแคลวในการคด (Ideational Fluency) เปนความสามารถทจะคดคนสงทตองการภายในเวลาทก าหนด เชน ใชคดหาประโยชนของกอนอฐใหไดมากทสดภายในเวลาทก าหนดซงอาจเปน 5 นาท หรอ 10 นาท

3. ความคดยดหยน (Flexibility) หมายถง ความสามารถในการดดแปลงความคดใหสามารถเขากบเงอนไขทางความคดทเปลยนแปลงตามสถานการณตางๆ ได โดยความคดยดหยนสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

3.1 ความคดยดหยนทเกดขนทนท (Spontaneous Flexibility) เปนความสามารถทจะพยายามคดไดหลายทางอยางอสระ ตวอยางของคนทมความคดยดหยนในดานนจะคดไดวาประโยชนของหนงสอพมพมอะไรบาง ความคดของผทยดหยนสามารถจดกลมไดหลายทศทางหรอหลายดาน เชน เพอรขาวสาร เพอโฆษณาสนคา เพอธรกจ ฯลฯ ในขณะทคนทไมมความคดสรางสรรคจะคดไดเพยงทศทางเดยว คอ เพอรขาวสาร เทานน

3.2 ความคดยดหยนทางดานการดดแปลง (Adaptive Flexibility) หมายถง ความสามารถในการดดแปลงความร หรอประสบการณใหเกดประโยชนหลายๆ ดาน ซงมประโยชนตอการแกปญหา ผทมความยดหยนจะคดดดแปลงไดไมซ ากน

4. ความคดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถง ความคดในรายละเอยดเปนขนตอน สามารถอธบายใหเหนภาพชดเจน หรอเปนแผนงานทสมบรณขน ความคดละเอยดลออจดเปนรายละเอยดทน ามาตกแตง ขยายความคดครงแรกใหสมบรณขน

ตอมาทอแรนซ (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 154-155; อางองจาก Torrance. 1984)ไดตอยอดแนวคดของกลฟอรดผนวกกบไดศกษาหลกการจตวทยาแบบเกสตอลท (Gestal psychology) จงไดพฒนาเปนแบบทดสอบจนน าไปสคณลกษณะของความคดสรางสรรคในเวลาตอมา ซงทอแรนซไดก าหนดไว 5 ประการดวยกนดงน

1. ความคดคลองแคลว (Fluency) หมายถง ความสามารถในการคดเพอตอบสนองตอสงเราแบบเดยวกนใหไดมากทสดเทาทจะมากได หรอความสามารถในการคดหาค าตอบทเดนชดและตรงประเดนมากทสดเทาทจะมากได ซงจะนบจากปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน

2. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ความสามารถคดแปลกใหมทมความแตกตางจากความคดธรรมดาหรอความคดงายๆ ความคดรเรมอาจจะเกดจากการน าเอาความรเดม

28

มาคดดดแปลงและประยกตใหเกดเปนสงใหมขน หรอ อาจะเปนความคดทใหมโดยทไมเคยเกดขนมากอนกได

3. ความคดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถง ความสามารถในการมองเหนรายละเอยดในสงทคนอนมองไมเหน และยงรวมถงการเชอมโยงสมพนธตางๆ อยางมการตความและใหความหมายไปสความคดทคนคาดไมถง

4. การเอาชนะอปสรรค (Resistance) หมายถง คณลกษณะทางดานจตวทยาทแสดงออกถงความกลาเสยง กลาคด กลาท า กลาเปลยนแปลงไปจากเดม รวมถง กลาทจะกาวขาม สงเดมทเคยปฏบตมาสสงใหม

5. การคดรวบยอดเชงนามธรรม (Abstractness of Title) เปนคณลกษณะทางความคดในการมองเหนภาพรวม การบรณาการสงตางๆ การคดแบบกวาง มากกวาคดเฉพาะเรองหรอคดในแนวดง

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานองคประกอบของความคดสรางสรรค สรปวา ความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดกวางไกลหลายทศทาง ซงประกอบไปดวยลกษณะของการคดทสะทอนความสามารถของผคด คอ 1) ความคดรเรม คอ ความสามารถในการคดทแปลกใหมแตกตางไปจากความคดธรรมดา 2) ความคดคลองแคลว คอ ความสามารถในการคดหาค าตอบไดอยางแคลวคลอง รวดเรว 3) ความคดยดหยน คอ ความสามารถในการคดจ าแนกจ าแนกไดหลากหลายประเภท 4) ความคดละเอยดลออ คอ ความสามารถการคดในรายละเอยดเพอดดแปลง หรอตอขายความคดใหเกดความสมบรณมากยงขน 5) การคดรวบยอดเชงนามธรรม คอ ความสามารถในการการแบบภาพรวมของการคด นอกจากนยงรวมถงคณลกษณะทางจต คอการเอาชนะอปสรรค ซงความสามารถทจะแสดงออกถงความกลาเสยง และตอบสนองสงเราเดมดวยวธการใหม ไมยดตดกบวธการเดม

2.3 ระดบของความคดสรางสรรค

เทยเลอร (อษณย อนรทธวงศ. 2555: 174; อางองจาก Taylor.1959) ไดสงเคราะหประเภทของความคดสรางสรรคออกเปน 4 ระดบดวยกน ดงน

ระดบท 1 ความคดสรางสรรคประเภทการลอกเลยน (Duplication) เปนลกษณะ การจ าลองหรอลอกเลยนแบบจากความส าเรจอนๆ โดยอาจจะปรบปรงเปลยนแปลงใหแปลกไป จากเดมเพยงเลกนอย แตสวนใหญยงคงแบบเดมอย

29

ระดบท 2 ความคดสรางสรรคประเภทตอเนอง (Extension) เปนการผสมผสานกนระหวางความคดสรางสรรคประเภทเปลยนแปลงกบความคดสรางสรรคประเภทสงเคราะห คอเปนโครงสรางหรอกรอบทไดก าหนดไวกวางๆ แตความตอเนองเปนรายละเอยดทจ าเปนในการปฏบตงานนน เชน งานอตสาหกรรม การสรางรถยนต ซงในแตละปจะมการปรบปรงอยางตอเนองจากตนแบบเดม

ระดบท 3 ความคดสรางสรรคประเภทการสงเคราะห (Synthesis) คอ การผสมผสานแนวคดจากแหลงตางๆ เขาดวยกน แลวกอใหเกดแนวคดใหมอนมคณคา เชน การน าความรทางคณตศาสตรไปใชในการแกปญหาการบรหาร เชน การใชหลกการค านวณของลกคดและหลกทฤษฎทางวทยาศาสตรมาผสมผสานเปนคอมพวเตอรซงกลายเปนศาสตรอกสาขาหนง

ระดบท 4 ความคดสรางสรรคประเภทสรางนวตกรรม (Innovation) คอ แนวคดทเปนการสรางสรรคสงใหมขน เชน ทฤษฎใหม การประดษฐใหม เปนตน เปนการคดโดยภาพรวมมากกวาแยกเปนสวนยอย บางครงเรยกวา “นวตกรรม” ทเปนการน าเอาสงประดษฐใหมมาใช เพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพดยงขน เชน การใชสมองกล เปนตน

เอม เจ เคลตน และ สตฟ เอม ดไคลนทส (M.J. Kirton, Steven M. De Ciantis) ไดกลาวถง ระดบของความคดสรางสรรคผานแนวคดการปรบเปลยนนวตกรรม (Adaption innovation theory) ทเชอวามนษยแสดงพฤตกรรมตอบสนองตอสภาพแวดลอมและปญหาดวยความคดสรางสรรคทแตกตางกน (Kirton M.J.; และCiantis Steven M. De. 2004: 2-5) โดยแนวคดนแบงออกความคดสรางสรรคออกเปน 2 ระดบ ดงน

ระดบท 1 ความคดสรางสรรคแบบปรบเปลยน (Adaption) หมายถง ลกษณะการคดแกปญหาอยางสรางสรรคโดยการปรบเปลยนขอมลประสบการณเดมทตนเองมใหกลายเปนสงใหม แนวคดใหม พฤตกรรมใหม หรอวธการแกปญหาแบบใหม โดยมงเนนทการรกษาสมพนธภาพระหวางบคคล ยอมท าตามความเหนของกลม และหลกเลยงการท าใหเกดความแปลกแยกแตกตางจากสงเดมทเคยมอยเพอมใหเกดความขดแยงภายในกลม

ระดบท 2 ความคดสรางสรรคแบบนวตกรรม ( Innovation) หมายถง การคดแกปญหาอยางสรางสรรคทเนนการสรางสงใหมแตกตางไปจากขอมลประสบการณเดมทเคยมอย โดยการทาทายกฎเกณฑแนวคดเดม ชวงชงโอกาส สรางความแตกตาง และความส าเรจในการแกปญหา ใหความส าคญตอความคดของตนเองมากทสด ยอมทจะขดแยงกบกลมเพอคดสรางสรรคในรปแบบของตนเอง

30

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานระดบของความคดสรางสรรค สรปวา ในการพฒนาความคดสรางสรรคจะเกดขนอยางเปนล าดบขน โดยสามารถแบงระดบของความคดสรางสรรคอยางเปนภาพกวางได 2 ขน คอ 1) ความคดสรางสรรคขนการปรบเปลยน และ 2) ความคดสรางสรรคขนนวตกรรม ทวาในงานวจยนไดใชระดบของความคดสรางสรรคจากเทยเลอร โดยยดโยงกบเกณฑความคดสรางสรรคของโครงการ MWT ทใชตามแนวคดนเชนกน คอ ระดบท1) ความคดสรางสรรคประเภทการลอกเลยน ระดบท2) ความคดสรางสรรคประเภทตอเนอง ระดบท3) ความคดสรางสรรคประเภทการสงเคราะห ระดบท4) ความคดสรางสรรคประเภทสรางนวตกรรม

2.4 ลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรค

ทอแรนซ และฮอลล (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 159; อางองจาก Torrance&Hall. 1980) ไดกลาวถงลกษณะของคนทมความคดสรางสรรคไวดงน (1) มพละก าลงในการท างาน (2) มความสามารถทจะดงเอาสงทอยในระบบจตใตส านกและเหนอส านกมาถกทอเปนความคด (3) มความอดทนตอความคดของคนอนทมตอตนเองวาเปนคนเพ ยน แปลกประหลาด ผดปกต (4) มความออนไหวกวาคนปกต (5) มจนตนาการ ความใฝฝน ชอบฝนกลางวน คดใหญ ไมคดเลก (6) มความกระตอรอรน ตดสนใจเรว อาจเปนคนหนหนพลนแลน (7) แสดงใหเหนถงความชอบทจะทดสอบสงตางๆ จากการใชประสาทสมผส เชน ชม ดม สมผส สวนวลสน (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 160; อางองจาก Wilson. 2007) ไดอธบายถงบคคลกลกษณะของคนทสรางสรรคจากแบบส ารวจความสามารถพเศษ ของ เรนซลและฮารตเมน (Scale for Rating Behavioral Characteristics of Superior Students by Renzulli and Hartman) ไดดงน (1) ชอบแสดงออกถงความกระหายใครร ในเรองตางๆ หลายดานอยางเดนชด (2) ชอบตงค าถามเกยวกบทกสงทกอยาง (3) สนใจความรในหลายสาขาทไมเกยวของกน (4) สะสมของแปลกๆ ดวยความสนใจ(5) สามารถแสดงออกถงปญหาไดหลายทศทาง และมกมทางออกทไมธรรมดา (6) มเอกลกษณในการตอบสนองอยางชาญฉลาด (7) น าเสนอความคดเหนทอาจขดความรสก ความคดของคนบางคน ปกตจะมทฐ ดอรนยนยนความคดของตน ไมฟงคน เพราะตดอยกบความคดของตนในเรองนนๆ (8) ชอบทจะเสยง กลาเสยง ผจญภย ชอบการทดลองททาทาย (9) แสดงออกถงการชอบเลนเกยวกบความคด ทท าใหเปนคนฝนกลางวน ฝนเฟอง จนตนาการเกง คนพวกนชอบพดวา “อะไรจะเกดขน ถา.........” หรอ “ถาเราจะเปลยนจาก.........” เปนตน (10) หมกมนเกยวกบการปรบเปลยนสงของ สถานการณ หรอระบบ (11) แสดงออกถงความขเลน มอารมณขนในสถานการณทไมนาขนส าหรบคนอน (12) บางครงอาจดวตถาร แปลกประหลาด ไมเหมาะสม ไมมเหตผลส าหรบคนอน (13) มกมความตระหนกวาอะไรคอแรงกระตนของตนเอง บางครง

31

กไมสามารถใหเหตผลกบตวเองได (14) อาจแสดงพฤตกรรมทตรงกนขามกบเพศของตนเอง (15) แสดงออกถงความหลงใหล งดงาม หรอสนทรยภาพของสงตางๆ (16) มกไมคลอยตามผอน รสกสบายใจกบความยงเหยง รกรงรง (17) ไมคอยสนใจรายละเอยด (18) มเอกลกษณเฉพาะตวไมกลวทจะแตกตาง (19) ชอบวเคราะหเชงโครงสราง (20) ไมคอยยอมรบในเรองอ านาจอทธพลโดยปราศจากการยอมรบดวยการพสจนดวยตนเอง

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานลกษณะบคคลทมความคดสรางสรรค สรปวา ผทมความคดสรางสรรคจะเปนผทมความตองการอยากรอยากเหนสงตางๆ โดยเฉพาะสงทพวกเขาใหความสนใจ และยงมความตองการเผชญส ง ททาทาย และความพยายามท างานท ม ความยากและสลบซบซอน ทงยงเปนผทมความตองการมงมนและผกพนตองานอยางจรงจง และทส าคญคอเปนผทมความตองการความเปนเอกลกษณในตนเอง โดยอาจจะแสดงออกผานทางผลงานหรอบคลกภาพของตนเอง

2.5 ปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรค

การสงเสรมความคดสรางสรรคของเยาวชนมความเกยวของกบความสมพนธของเยาวชนตอสงแวดลอมและผสรางการเรยนรเปนอยางยง ดงนนการเขาไปท าความเขาใจตอปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรคมความจ าเปนทจะตองใหความส าคญกบ 3 องคประกอบของการสงเสรมความคดสรางสรรค ค อ 1) ผ เ ร ยน ร ควรเ ปนผ เ ป ดใจรบฟ งความค ดเห นของ เ พ อ น หรอคนใกลชด และมความตองการพฒนาตนเองใหม เอกลกษณแตกตางไปจากคนอน 2) ผทเกยวของกบเยาวชนในฐานะผสรางการเรยนร ควรเปนผทมความสามารถเปดใจรบฟงความคดเหนของผอน สามารถอดทนตอความไมชดเจนและความคลมเครอของขอมล และมความเชอวาความแตกตางหรอสงแปลกใหมจะน าไปสชวตทมคณคาได และ 3) สงแวดลอมแหงการเรยนร ควรเปนพนททสามารถตอบสนองความตองการพนฐานของเยาวชนได เชน การไดกนอม นอนหลบในพนททมความมนคง ปลอดภย เปนตน รวมถงเปนพนททเยาวชนสามารถเชอมตอกบความรหรอขอมลขาวสารตางๆ ไดโดยงาย โดยปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรคคอการอธบายถงรปแบบของความสมพนธขององคประกอบทสงเสรมความคดสรางสรรค ดงนนจงสามารถสรปปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรคไดเปน 3 ประการดงน (อาร พนธมณ. 2546: ; อางองจาก Torrance. 1979. Hallman. 1971; อษณย อนรทธวงศ. 2555: 180-184; อางองจาก Sternberg & Williams. 1996. Feldhudsen, & Triffinger. 1980. Baron, & Harinton. 1981)

32

2.5.1 เงอนไขเบองตน หมายถง คณลกษณะเบองตนของผเรยนร ผสรางการเรยนร และสงแวดลอมในการเรยนร ทเกอหนนตอการสงเสรมความคดสรางสรรคโดยมรายละเอยดเงอนไขเบองตนดงตอไปน

- ผเรยนร ควรเปนผทมคณสมบตพนฐานทสามารถเปดใจรบฟงความคดเหนของเพอนหรอคนใกลชด และมความตองการพฒนาตนเองใหมความแตกตางไปจากผอน

- ผสรางการเรยนร ควรเปนผทมคณสมบตพนฐานทสามารถเปดใจรบฟง ความคดเหนของผเรยนร มความเชอวาผเรยนรสามารถเรยนรดานความคดสรางสรรคได สามารถอดทนตอความไมชดเจนคลมเครอ มความเชอวาความแตกตาง หรอความแปลกใหมจะน าไปส การมชวตทมคณคาได รวมถงเปนผทสามารถอ านวยความสะดวกในการเรยนรไดเปนอยางด และสามารถสรางการเสรมแรงใหแกเยาวชนไดอยางมประสทธภาพ สดทายผสรางการเรยนรควรพงระลกเสมอวาการพฒนาความคดสรางสรรคในเยาวชนจ าเปนจะตองพฒนาอยางคอยเปนคอยไป

- สงแวดลอมในการเรยนร เยาวชนมความจ าเปนอยางยงทตองไดรบความตองการขนพนฐานจากทบานหรอทโรงเรยนเชน การไดกนอม นอนหลบ อยในทอาศยทมงคงปลอดภย เปนตน รวมถงสามารถเขาถงขอมลขาวสารตางๆ ไดอยางสะดวกสบาย

2.5.2 การจดประสบการณ หมายถง กลยทธเพอใหผเรยนรเกดการเรยนรผานการจดสรร สงตางๆ อยางตงใจของผสรางการเรยนร ไมวาจะเปนเทคนควธการ สรางแรงบนดาลใจดวยตวแบบ การจดสรรสงแวดลอม การประเมนตนเอง หรอกระบวนการอ านวยความสะดวกในการเรยนร ทงนการจดประสบการณเพอใหผเรยนรเกดการพฒนาการคดสรางสรรคจ าเปนตองเกดขนเนองจากการสรางเงอนไขในการท ากจกรรมของผสรางการเรยนร โดยมรายละเอยดการจดประสบการณดงตอไปน

- ใหเยาวชนมโอกาสเรยนรความคดสรางสรรคของตนเอง จะเปนการกระตนใหผเรยนรอยากคนพบและอยากทดลองดวยตนเอง

- เนนการจดประสบการณดวยสถานการณทสงเสรมความสามารถอนจะน าไปสความคดสรางสรรค ตลอดจนไมจ ากดการแสดงออกของเยาวชนใหเปนไปในรปแบบเดยวกนตลอด

- สนบสนนใหผเรยนรรจกประเมนผลสมฤทธและความกาวหนาของตนเองดวยตนเอง และมความรบผดชอบรวมถงรจกประเมนตนเอง ใหพยายามหลกเลยงการใชเกณฑมาตรฐาน

- สนบสนนใหเกดความรวมมอกนเพอสรางสงทสรางสรรค - ทดลองใหผเรยนรจตนาการถงเรองทศนคต หรอมมมองความคดของผอน

เสมอๆ

33

- จดสงแวดลอมใหเกดการอยากส ารวจตรวจสอบ และใหผเรยนรเขาไปส ารวจโดยปราศจากขอหาม

- สรางสรรคบรรยากาศทมการยอมรบความคดเหนระหวางผเรยนและผสอน เพอผเรยนจะสามารถมสวนรวมในการพฒนาความร สรางความรรวมกน ในขณะเดยวกน กมอสระทางการคดใหผเรยนมองเหนแงมมของความหลากหลายทางความคดสรางสรรค ประเภทของความคดสรางสรรควาอาจมาในรปของ ศลปะ วทยาศาสตร คณตสาด วรรณกรรม เปนตน ความสรางสรรคสามารถปรากฏไดในทกสาขาและทกวงการ

- ใชเรองราวความส าเรจของคนทมความคดสรางสรรคเปนแรงผลกดนให ผเรยนรเกดความทะยานอยากทจะมความคดสรางสรรคและสรางสงเหลานนใหส าเรจ

2.5.3 การเสรมแรง หมายถง กลยทธเพอกระตน ตอกย า ใหผเรยนรมความเชอมนวาความคดสรางสรรคมคณคาตอชวตเขา รวมถงมคณคาของสงคมและชมชนของพวกเขา ทงน การเสรมแรงเปนปจจยหลกทจะท าใหเยาวชนรจกคดสรางสรรคอยางตอเนองจนกลายเปนคณสมบตหนงของตน โดยมรายละเอยดการเสรมแรงดงตอไปน

- การสงเสรมใหเยาวชนถามและใหความสนใจตอค าถามทแปลกๆ ของเยาวชน ผสรางการเรยนรไมควรมงทค าตอบทถกแตเพยงอยางเดยว แตควรกระตนใหเยาวชนไดคดวเคราะหและคนหาเพอพสจนการคาดเดาโดยใชการสงเกตและประสบการณของเยาวชนเอง

- กระตอรอรนตอค าถามทแปลกแปลกของเยาวชนดวยการตอบค าถาม มชวตชวา หรอชแนะใหเยาวชนหาค าตอบจากแหลงตางๆ ดวยตนเอง

- แสดงใหเยาวชนเหนวาความคดของพวกเขานนมคณคาและน าไปใชใหเกดประโยชนได เชน จากภาพทเคาวาดอาจน าไปเปนลวดลายถวยชาม เปนภาพปฏทน เปนตน ซงจะท าใหเยาวชนเกดความภมใจและมก าลงใจทจะสรางสรรคตอไป

- ไมควรสนบสนนหรอใหรางวลแตเฉพาะผลงานหรอการกระท าซงมผทดลอง ท าอยางเปนทนยมแตเดมอยแลว แตควรใหรางวลแกผลงานแปลกๆ ใหมๆ บาง

- สงเสรมใหเยาวชนตอบค าถามปลายเปดทมความหมายและไมมค าตอบ ทเปนความจรงแนนอนตายตว

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรค สรปวา การสงเสรมความคดสรางสรรคจ าเปนทจะตองสรางประสบการณทางความคดแกผเรยนรใหเหนถงคณคาและประโยชนของความคดสรางสรรค โดยผสรางการเรยนร จะตองเปลยนบทบาท จากการท าหนาทผใหความร เปนผกระตนการเรยนร และสงเสรมใหเยาวชนไดปฏสมพนธ

34

กบสงแวดลอม ผานกระบวนการเรยนรทเชอมตอกบปจจยทแวดลอมตอการสรางความคดใหม ภายใตโจทยในการแกไขปญหา รวมถงการยนยอมและรบฟงถงความคดเหนทแปลกใหมไปจากกรอบความคดเดมของผเร ยนร โดยเปดโอกาสใหผ เร ยนรไดกระท าการส งตางๆ ดว ยตนเอง โดยไมคาดหวงเพยงความถกตอง หากแตคาดหวงถงบทเรยนจากประสบการณใหเกดการคด แปลกใหม

2.6 กระบวนการคดอยางสรางสรรค

อาร พนธมณ (2543: 6-11)และ ทวศกด จนดานรกษ (2558: 99-105) ไดใหความหมายของกระบวนการคดอยางสรางสรรควาหมายถงวธการคดหรอกระบวนการท างานของสมองอยางเปนขนตอน และสามารถคดแกปญหาไดส าเรจ อนถอวาเปนกระบวนการของความรสกทไวตอปญหาหรอสงทบกพรองขาดหายไป แลวจงรวบรวมความคดตงเปนสมมตฐานขน ตอจากนนกท าการรวบรวมขอมลตางๆ เพอทดสอบสมมตฐานทตงขน ขนตอไปจงเปนการรายงานผลทไดรบจากการทดสอบสมมตฐาน เพอเปนแนวคดและแนวทางใหมตอไป พรอมทงเปรยบเทยบความหมายและกระบวนการของ Torrance-Wallach-Osborn -Bloom ซงเปนผเชยวชาญดานการคดสรางสรรคไวอยางนาสนใจ ดงน

ทอแรนซ (Torrance) เชอวาความคดสรางสรรคเปนกระบวนการเพอการแกปญหาทางวทยาศาสตร ดงนนเมอเราพจารณากระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรค จะสมผสถง ความเปนวทยาศาสตรในตวกระบวนการไดอยางเดนชด ทอแรนซไดแบงขนตอนกระบวนการคดสรางสรรคเปน 5 ขน และเรยกมนวา the creative problem-solving process หรอ กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรค ดงภาพประกอบท 1 รายละเอยดดงตอไปน

ภาพประกอบ 1 แสดงกระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคของทอแรนซ

ปรบปรงจาก: อารย พนธมณ. (2543). ฝกใหเปน คดใหสรางสรรค. น. 7

35

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact-Finding) เปนขนแรกทแสดงภาวะของผคดทรสกไมมนคงเมอตนไดปฏสมพนธกบโจทยทางความคด ในขนนเปนชวงทเกดามรสกดานลบทเปนพลวตเชน สบสน วนวาย ยงยาก กงวล และทกอารมณผสมปนเป จนแยกไมออกวาขณะนนก าลงร สกอยางไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem-Finding) เปนขนตอจากขนท 1 ซงเรยกไดวาเปนขนทผคดพจารณาและจดการความรสกดานลบทเปนพลวตอยางรอบคอบ และสามารถสรปความรสกดานลบทเปนพลวตวามหนาตาเปนอยางไร มนท างานอยางไรจงท าใหผคดรสกแย

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea-Finding) เปนขนทตอจากขนท 2 เมอรจกหนาตาและการท างานของปญหาแลว ผคดจะเรมจตนาการถงสาเหตหรอปลายทางทมความสมพนธตอปญหาอยางหลากหลาย และคนหาวธการทจะจดการกบปญหาเหลานน ฉะนนในขนนจะพบวาจะเกดขอมลมากมาย เพอผคดจะน าไปใชในการทดสอบสมมตฐานตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution-Finding) ในขนนคอขนทผคดไดพบค าตอบ ทเกดจากขอมลทไดจากการรวบรวม รวมถงหนทางในการแกไขตางๆ ทเปนผลผลตจากขนท 3

ขนท 5 ยอมรบผลจากการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบค าตอบจากขนท 4 โดยการยอมรบนนเปนการยอมรบทผานการพสจนเรยบรอยแลว วาค าตอบทไดในขนท 4 มความส าเรจตอการแกปญหาไดอยางไร หลงจากนนการคนพบในขนนจะเปนหนทางทน าไปสการเกดแนวทางหรอสงใหมตอไปไดเรยกวา New Challenges

Wallach: วอลลาซ ไดกลาวถงกระบวนการความคดสรางสรรคเกดจากการลองผด ลองถก (Trial and Error) และไดแบงขนตอนไว 4 ขน

ขนท 1 ขนเตรยมการ (Preparation) คอการเตรยมขอมลตางๆ ทมความเกยวของกบปญหา หรอเปนขอมลเกยวกบการกระท าหรอแนวทางทเกยวของของปญหาทผคดสนใจ

ขนท 2 ขนความคดคกกรนหรอระยะฟกตว (Incubation) เปนขนทผคดอยในความวนวายของขอมลตางๆ ทผคดม สะเปะสะปะ ปราศจากความเปนระเบยบเรยบรอย ในขนน ผคดจงปลอยความคดไวเงยบๆ

ขนท 3 ขนความคดกระจางชด (Illumination) เปนขนของความเปนระเบยบเรยบรอยของความคด อนเนองมาจากผคดเกดการเชอมโยงความสมพนธตางๆ เขาดวยกนจนเกดความกระจางชด มองเหนผงมโนทศน และความเชอมโยงของมนไดอยางชดเจน

36

ขนท 4 ขนทดสอบความคดและพสจนใหเหนจรง (Verification) เปนขนทใชความคดทง 3 ขนจากขางตนเพอมาพสจนคดกรองถงความคดทเปนจรงและถกตอง

ออสบอรน (Osborn) ไดเสนอแนวคดของกระบวนการคดสรางสรรคไดใชทฤษฎทคลายกนรวมถงความสมดลระหวางการวเคราะหและจนตนาการ เปนกระบวนการคดสรางสรรคในรปแบบ 7 ขนตอนโดยมพนฐานจาก 4 ขนตอนของวอลลาส ซงถอวาเปนการพฒนาทฤษฎใหมความชดเจนและงายตอความเขาใจมากกวาเดมดงภาพประกอบท 2 ดงน

ภาพประกอบ 2 แสดงการเปรยบเทยบกระบวนการคดสรางสรรคของวอลลาซกบออสบอรน

ปรบปรงจาก: อารย พนธมณ. (2543). ฝกใหเปน คดใหสรางสรรค. น. 8

ขนท 1 ขนปฐมนเทศ (Orientation) คอขนของการก าหนดประเดนปญหา ขนท 2 ขนเตรยม (Preparation) คอขนรวบรวมขอมลทเกยวของ ขนท 3 ขนวเคราะห (Analysis) คอขนพจารณารายละเอยดในสวนทเกยวของ ขนท 4 ขนสรางความคด (Ideation) คอขนของการคดขยายความคดใหมากขน ขนท 5 ขนบมเพาะ (Incubation) คอขนทปลอยใหความคดเกดขน ขนท 6 ขนการสงเคราะห (Synthesis) คอขนรวมองคประกอบตางๆ เขาดวยกน ขนท 7 ขนการประเมนผล (Evaluation) คอขนตดสนความคดทเกดขน

บลม (Bloom) ไดเสนอล าดบขนของกระบวนการทางปญญา ในจดมงหมายทางการศกษาดานพทธพสยของบลม ม 6 ล าดบขนและตอมาในภายหลงไดมการปรบปรงใหม โดยใหขนความคดสรางสรรคอยในระดบสงสด ดงภาพประกอบท 3 น

37

ภาพประกอบ 3 แสดงล าดบขนของกระบวนการทางปญญาของบลม

ปรบปรงจาก: อารย พนธมณ. (2543). ฝกใหเปน คดใหสรางสรรค. น. 7 ขนท 1 ขนจ า (Remembering) หมายถง ความสามารถในการระลกได แสดงรายการ

ได บอกได ระบ บอกชอได ตวอยางเชน นกเรยนสามารถบอกความหมายของทฤษฎได ขนท 2 ขนเขาใจ (Understanding) หมายถง ความสามารถในการแปลความหมาย

ยกตวอยาง สรป อางอง ตวอยางเชน นกเรยนสามารถอธบายแนวคดของทฤษฎได ขนท 3 ขนประยกตใช (Applying) หมายถง ความสามารถในการน าไปใช

ประยกตใช แกไขปญหา ตวอยางเชน นกเรยนสามารถใชความรในการแกไขปญหาได ขนท 4 ขนวเคราะห (Analyzing) หมายถง ความสามารถในการเปรยบเทยบ อธบาย

ลกษณะการจดการ ตวอยางเชน นกเรยน สามารถบอกความแตกตางระหวาง 2 ทฤษฎได ขนท 5 ขนประเมนคา (Evaluating) หมายถง ความสามารถในการตรวจสอบ วจารณ

ตดสน ตวอยางเชน นกเรยนสามารถตดสนคณคาของทฤษฎได ขนท 6 ขนคดสรางสรรค (Creating) หมายถง ความสามารถในการออกแบบ

(Design) วางแผน ผลต ตวอยางเชน นกเรยนสามารถน าเสนอทฤษฎใหมทแตกตางไปจากทฤษฎเดมได

ทงนผวจยไดสงเคราะหเปนตารางเปรยบเทยบกระบวนการคดสรางสรรคของนกคดทง 4 ทานไดแก Wallas Torrance Osborn และ Bloom เปนรปแบบตารางสงเคราะหดงน

38

Wallas Torrance Osborn Bloom (Revise,2001)

การสงเคราะห แนวคดในงานวจยน

ขนท 1 ขนการเตรยมการ Preparation

ขนท 1 ขนคนพบความจรง Fact-Finding ขนท 2 ขนคนพบปญหา Problem-Finding

ขนท 1 ขนปฐมนเทศ Orientation ขนท 2 ขนเตรยม Preparation ขนท 3 ขนวเคราะห Analysis

ขนท 1 ขนจ า Remembering ขนท 2 ขนเขาใจ Understanding ขนท 3 ขนประยกตใช Applying

ขนท 1 ขนเตรยมความพรอม Preparation ขนท 2 ขนคดปญหารวมกน Problem-Finding ขนท 3 ขนวเคราะหสาเหต-ผลกระทบ Cause and Effect Analysis

ขนท 2 ขนความคดคกรนหรอระยะฟกตว Incubation

ขนท 3 ขนตงสมมตฐาน Idea-Finding

ขนท 4 ขนสรางความคด Ideation ขนท 5 ขนบมเพาะ Incubation

ขนท 4 ขนวเคราะห Analyzing

ขนท 4 ขนระยะฟกตวทางความคด Incubation

ขนท 3 ขนความคดกระจางชด Illumination

ขนท 4 ขนพบค าตอบ Solution-Finding

ขนท 6 ขนการสงเคราะห Synthesis ขนท 7 ขนประเมนผล Evaluation

ขนท 5 ขนประเมนคา ขนท 6 ขนคดสรางสรรค Creating

ขนท 5 ขนคดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ Critical-Creation ขนท 6 ขนประเมนคาความคดสรางสรรค Evaluation

ขนท 4 ขนทดสอบความคดและพสจนใหเหนจรง Verification

ขนท 5 ขนยอมรบผลจากการคนพบ Acceptance-Finding

ขนท 7 ขนทดสอบความคดและลงมอท า Verification and Implementation ขนท 8 ขนยอมรบความส าเรจจากการคนพบ Acceptance-Finding

ตาราง 1 แสดงการสงเคราะหแนวคดกระบวนการคดอยางสรางสรรค

39

3. แนวคด ทฤษฎ ดานการท างานเปนทม

แนวคดการท างานเปนทม เปนแนวคดทแสดงใหเหนถงนยามความหมายของการท างานเปนทม องคประกอบของการท างานเปนทม การท างานเปนทมทมประสทธภาพ ซงการประมวลแนวคดดานการท างานเปนทมนนท าใหผวจยมความเขาใจตอปจจยส าคญอกประการหนงทประกอบสรางความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรคทเกดจากการท างานเปนทมในระดบสงคม ผานการด าเนนงานตามขอจ ากดของโครงการ MWT ทก าหนดใหเยาวชนด าเนนโครงงานเปนทม ซงแนวคดสวนนจะเปนสวนส าคญตอการสรางกรอบแนวคด และสรางความไวเชงทฤษฎใหแกผวจยในการเกบขอมล วเคราะหและตความ ขอมลจากสนามวจยไดเปนอยางด

3.1 ความหมายของการท างานเปนทม (Teamwork) เดวสและนวสตรอม (Devis Keith; และNewstorm John W. 1985: 4-6) ไดให

ความหมายของการท างานเปนทมวา เปนกลมบคคลทท ากจกรรมหนง โดยมการรวมมอประสานกนเพอทจะรวมกนหาทางพฒนากจกรรมนนๆ ใหกาวหนายงขนเพอบรรลวตถประสงคทตงไว

โฮเดอรและวารเดล (Holder Dave; และWardle Mike. 1981: 132) ไดใหความหมายการท างานเปนทมวา เปนกลมพเศษทมลกษณะการน าเอาบคคลมารวมกนท างาน เพอใหเกดผลส าเรจตามจดมงหมายทตงไว และในกระบวนการของการน าไปสผลส าเรจ บคคลในกลมจะรจกซงกนและกน และรวมกนกอความคดสรางสรรคใหเกดขนเพอบรรลวตถประสงคทตงใจไว

เรองวทย เกษสวรรณ (2556: 45) ไดใหความหมายการท างานเปนทมวา เปนกลมประเภทหนง โดยทวไปเกยวของกบกฬาหรอการท างาน เปนกลมทมการก าหนดหนาทใหปฏบตและมบทบาทของสมาชกทชดเจน สมาชกทมมความร ทกษะ และความสามารถเฉพาะดาน ทเกยวกบการท างาน สมาชกในทมมเปาหมายรวมกน ทกคนในทมจงตองรบผดชอบรวมกน

สรปวา การท างานเปนทม หมายถง การรวมกลมคนเพอบรรลวตถประสงคบางอยาง โดยการบรรลวตถประสงคนนจ าเปนททมจะตองบรหารจดการหลายมตทง มตความสมพนธ ในกลม มตบทบาทหนาทของคนในกลม มตการยอมรบและการตดสนใจกลมดวยเหตผล และมตการคดสรางสรรคเนองจากพลงกลม การบรหารจดการมตตางๆ ใหเกดความเหมาะสม จงเปน สงทมความส าคญตอความส าเรจในการท างานเปนทม

3.2 องคประกอบและประสทธภาพของการท างานเปนทม

สนนทา เลาหนนท (2540: 62-63) ไดกลาวถงองคประกอบของการท างานเปนทมไววาม 10 ประการดวยกนคอ 1) ตองประกอบดวยบคคลตงแตสองคนขนไป 2) บคคลในกลมตองม

40

ปฏสมพนธตอกน 3) บคคลในกลมตองพงพาอาศยกนในการปฏบตงาน 4) บคคลในกลมตองสมพนธตอกนมแบบแผน 5) บคคลในกลมถอวาตนเองเปนสมาชกของทมงาน 6) บคคลในกลม มวตถประสงคและเปาหมายเดยวกน 7) บคคลในกลมคดวาการท างานรวมกนชวยใหงานส าเรจ 8) บคคลในกลมมความสมครใจทจะท างานรวมกน 9) บคคลในกลมมความเพลนทจะท างานและผลตผลงานคณภาพสง 10) บคคลในกลมพรอมทจะเผชญปญหารวมกน

ตอมาทองทพภา วรยะพนธ (2553: 28-29) ไดท าการศกษาและเพมเตมองคประกอบการท างานเปนทมอก 9 ขอตอจากของเดมไดแก 1) วสยทศนรวมกน 2) ความผกพนตอองคกรของทมงาน 3) การเสรมสรางพลงอ านาจใหแกพนกงาน 4) จตวญญาณของการท างานเปนทม 5) ประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน 6) มงมนตงใจท างานอยางจรงจงท างานดวยความเสยสละอดทนอดกลน 7) ยอมรบความแตกตางและยอมรบความสามารถของผอนสามารถเปนไดทงผน าและผตามในทมงาน 8) ยนดชวยเหลอสมาชกในทมงานโดยไมหวงผลตอบแทน 9) ใหเกยรตจะรบฟงความคดเหนของสมาชกในทมงานทกคน

วารนย (Varney Glenn H. 1977: 154-155) อธบายวาประสทธภาพของทมจะมลกษณะพอสรปไดดงน

1. สมาชกมความเขาใจในบทบาทของสมาชกแตละคนในกลมเปนอยางด 2. สมาชกเขาใจลกษณะของทมและบทบาทของทมทมตอการปฏบตหนาทของ

องคกร 3. สมาชกทกคนตางสนบสนนและชวยเหลอซงกนและกน 4. สมาชกทกคนมการสอสารถงกนและกนโดยสะดวกและคลองตว 5. สมาชกแตละคนตางเขาใจกระบวนการท างานกลมเขาใจในพฤตกรรมและพลวต

กลมทชวยใหกลมท างานรวมกนอยางใกลชด 6. ทมมแนวทางการท างานและแกปญหาอยางมประสทธภาพทงระดบกลมและ

ระหวางกลม 7. ทมสามารถใชความขดแยงใหเกดประโยชนมากกวาทจะเปนการท าลาย 8. สมาชกใหความรวมมอมการประสานงานอยางดระหวางสมาชกในกลมและ

ลดการแขงขนชงดชงเดนซงจะน าไปสความเสยหายของกลมองคกร 9. ทมมการเพมประสทธภาพและสมรรถภาพของทมโดยประสานกบทมอน 10. สมาชกทกคนมความเคารพในหนาทของแตละคน และมการก าหนดหนาท

สนบสนนกนและกน

41

ดกลาส แมคเกรเกอร (MacGregor Douglas. 1960: 232-235) ไดพดถงทมทมประสทธภาพวาจะตองมลกษณะดงน

1. บรรยากาศในทมมกจะเปนกนเองไมมพ ธรตอง เปนแบบสบายสบาย ไมตงเครยด หรอระมดระวงตวในการท างานจะเปนแบบททกคนเขามารวมกนท า ทกคนสนใจ ในงานของหนวยงานจรงจง และไมมรองรอยแสดงใหเหนความเบอหนายงานเลย

2 . เ ปนทม ทท างานร วมกน และมการถกเ ถยงอภปรายกนอย างมาก อยางกวางขวาง ทกคนมสวนเขารวมอภปรายถกเถยงอยางแทจรง และเปนการอภปรายถกเถยง ทตรงกบเรองหรอปญหาทไมนอกลนอกทางถาเกดมใครอภปรายนอกเรองกจะมคนดงกลบไป เขาเรองไดโดยเรว

3. เปนทมทมวตถประสงคและเปาหมายรวมกน ซงหมายถงวา สมาชกทกคนยอมรบและมความเขาใจแจมชดในวตถประสงคและเปาหมายของทม หรอของหนวยงานของตนและทกคน เอาจรงเอาจงกบการทจะบรรลวตถประสงคและเปาหมายของทมทงน เพราะวาทกคนในทมจะอภปรายถกเถยงกนอยางกวางขวางในการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายของทม โดยการอภปรายกนทกแงมมจนกวาจะไดวตถประสงคและเปาหมายของทมทเปนทยอมรบและรบผดชอบผกพนอยางแทจรงของสมาชกทกคน

4. เปนทมททกคนในทมจะฟงเสยงของกนและกน และจะฟงขอคดของกนและกนอยางตงอกตงใจ โดยเฉพาะในการอภปรายถกเถยงกนจะไมมการกระโดดจากขอคดหนง ไปยงอกขอคดหนงทไมเกยวของกน ทกคนจะตงใจฟงขอคดทสมาชกเสนอ ทกคนกลาออกความคดเหนและกลางเสนอขอคดโดยไมมความรสกกลวทจะถกกลาวหาวาความคดนนไมด แมจะเปนขอคดหรอขอเสนอทไมเขาทาจรงๆ กตาม

5. เปนทมทชอบความเหนตาง พวกเขาจะไมพยายามหลกเลยงความขดแยงทางความคด พวกเขาจะสงเสรมใหมขอมลทไมเหนพองตามความคดทสมาชกคนใดคนหนงเสนอ พวกเขารบฟงความคดตางและสงเสรมความคดสรางสรรค สงเสรมความเปนประชาธปไตยอยางแทจรง และทมจะไมละเลย บายเบยง กดเกบ แตจะประนประนอมความคดเหนทขดแยงเหลานนใหกลายเปนความคดของกลมดวยความเชอในเหตและผล และจะน าขนมาอภปรายถกเถยงกนจนกวาจะไดขอยต

6. เปนทมทการตดสนใจสวนใหญจะเปนการตดสนใจโดยมความเหนพองตองกน ซงหมายความวาการตดสนใจใดๆ จะเหนไดอยางชดเจนวาทกคนเหนดวยโดยทวไป และทกคนเตมใจทจะปฏบตตามการตดสนใจเหลานนของทม ผไมเหนดวยจะเกบความคดตางดวยความจรงใจและจะ

42

ไมรอฟนความเหนนนออกมาเมอทมไดตดสนใจไปแลว การตดสนใจของทมจะใชวธการเสยงขางมากใหนอยทสด และถอการวพากษวจารณและการใหเหตผลเปนวธการตดสนใจทดทสดของทม

7. การวพากษวจารณการกระท าหรอผลงานตางๆ ทมจะท าอยางเปนประจ าและท าอยางเปดเผยตรงไปตรงมา และทกคนสามารถกระท าไดดวยความสบายใจ การวพากษวจารณนจะโจมตเร องสวนตวของบคคลนอยมากหรอแทบไมม เลย ไมวาในทางเปดเผยหรอลบหลง การวพากษวจารณจะเปนลกษณะสรางสรรคเพอแกไขสงผดและเพอขจดอปสรรคตางๆ ททมก าลงเผชญอยหรออปสรรคทจะท าใหงานของทมไมกาวหนา พวกเขาจะไมนยมหาตวผกระท าผดแตจะหาดวาอะไรผดเพอแกไขในสงผดตอไป

8. เปนทมททกคนในทมมความเปนอสระทจะแสดงความรสกของตนออกมาไดไมวาจะเปนเรองปญหาตางๆ ของทม หรอเรองการปฏบตงานของทม และจะมการกลบเกลอนหรอกดเกบความรสกตางๆ อยางนอยทสด เรองอะไรกตามทมผเสนอขนมาอภปรายถกเถยงทกคนสามารถจะใชความรสกตอบโตไดอยางเทาเทยมกน

9. เปนทมเมอถงเวลาท างาน ทกคนจะเขาใจและยอมรบภารกจทไดรบมอบหมายไปปฏบตดวยความเตมใจ

10. เปนทมทมผน าทไมชอบใชอ านาจหรออทธพลของตนเพอครอบง าคนอนๆ ในทม ในทางกลบกนทมจะไมยอมท าตามค าของผน าอยางงมงาย เมอสงเกตการท างานของทมทมประสทธภาพ จะเหนไดอยางชดเจนวาในบางครงคราวความเปนผน าจะยายไปอยกบคนอนๆ ในทมตามโอกาสและสถานการณ โดยไมผกขาดอยเฉพาะกบผน าทเปนทางการเทานน ดงนนทกคนจงอยในฐานะทเปนผรเสมอกน

11. เปนทมทตนตวและรตวเองอยตลอดเวลาวาการปฏบตงานของทมขณะนเปนอยางไร บางครงจะหยดการท างานลงชวคราวเพอหนมาชวยกนส ารวจตนเองและสมาชกในทมวาท างานเปนอยางไร และขณะนมอะไรบางเปนอปสรรคตอการท างาน ไมวาจะเปนปญหาเกยวกบเรองงาน เรองระเบยบวธการท างาน หรอเรองคนทมความประพฤตไมด ซงปญหาเหลานอาจเปนอปสรรคตอความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายของทม ดงนนทมจะน าเอาประเดนเหลานขนมาอภปรายอยางกวางขวางจนกวาจะไดวธการแกไขปญหานน

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ดานองคประกอบและประสทธภาพของการท างานเปนทม สรปวา การประสานความรวมมอของทมเพอใหเกดผลส าเรจตามจดมงหมายทตงไว ประกอบไปดวยบคคลตงแตสองคนขนไป ถกเชอมโยงผานความสมพนธในการบรรลเปาประสงคทมอยรวมกนอยางสมครใจ การท างานเปนทมตองค านงถงประโยชนของสวนรวมมากกวาประโยชนของบคคลใน

43

ระดบปจเจก โดยมการแบงบทบาทหนาทอยางชดเจน ทงยงแตงตงและยอมรบผน าและผตามของกลมดวยความยนยอมพรอมใจ และใหเกยรตทจะรบฟงความคดเหนของสมาชกทกคนในกลม การท างานเปนทมใหเกดประสทธภาพไมใชเปนแตเพยงการบรรลเปาหมายในการท างานในบทบาทหนาทของตนเองเทานน หากแตจ าเปนทสมาชกทกคนในทมจะตองม “วสยทศนรวม” เพอด าเนนการใหบรรลจดหมายปลายทางทมใหเกดความส าเรจรวมกน

4. แนวคด ทฤษฎ ดานจตส านกสาธารณะ

4.1 ความหมายของจตส านกสาธารณะ (Public consciousness) จตส านก (Consciousness) เปนสภาวะทางจตทเกดขนเนองจากการประเมนคาของการรบรถงความรสกนกคด รวมถงความปรารถนาตางๆ หรอการเหนความส าคญซงเปนสงทไดมาจากความเชอ (Beliefs) คานยม (Values) ความคดเหน (Opinion) และความสนใจ (Interest) ซงเปนผลเนองจาการการตดสนใจถงวาสงใดคอสงทมคณคากบตนเอง แตหากประเมนคาแลวตระหนกถงความส าคญทมตอสงนนแสดงวาจตส านกไดเกดขนมาแลว ซงจตส านกของบคคลจะเปนสภาวะของจตใจกอนการแสดงพฤตกรรมทางกายของผคน ซงพฤตกรรมทแสดงออกของมนษยนนเกดขนเนองจากปจจย 4 ประการไดแก 1) ทศนคต 2) บรรทดฐานของสงคม 3) นสย และ4) ผลทคาดวาจะไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนๆ ซง “จตส านก” เปนสง ทสามารถเปลยนแปลงลนไหล หากแต “มอย” เสมอแมวาบคคลจะอยในชวงวางไปจากกจกรรม หรอการนอนหลบ (พรศกด ผองแผว. 2541) สวนค าวาจตสาธารณะ (Public mind) หรอจตส านกสาธารณะ (Public consciousness) จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ พบวาผทท าการศกษาสามารถใชสองค านในความหมายททดแทนกนได โดยงานวจยนจะใชค าวา จตส านกสาธารณะ เพอใหสอดคลองกบเปาหมายและอดมการณของโครงการ Move World Together ทวา “โครงการ MWT เลงเหนถงความสาคญของการพฒนาเยาวชนไทยใหมภมคมกน (...ทกษะการคดเชงสรางสรรค ...และส านกจตอาสา)...” ซงจตส านกสาธารณะไดมผใหความหมายไวหลากหลาย ดงน กรรยา พรรณนา (2559: 13-15)ไดใหความหมายของจตสาธารณะ หมายถงการรจกเอาใจใสเปนธระในเรองของสวนรวมทใชประโยชนรวมกน การคดในสงด การประพฤตด ยดผลประโยชนสวนรวมเปนทตง ไมเหนแกผลประโยชนสวนตน การรจกสทธของตนเองและผอน การไมท าลายเบยดเบยนบคคล สงคม วฒนธรรม ประเทศชาตและสงแวดลอม ชาย โพธสตา (2540: 14-15) ไดใชค าวา “จตส านกตอสาธารณสมบต” หมายถงการแสดงพฤตกรรมของบคคลเพอการหลกเลยงการกระท าทจะกอใหเกดการช ารดเสยหายตอ

44

สมบตของสาธารณะ ซงอกนยะหนงจงหมายถงการท าหนาทในการมสวนรวมเพอดแลสาธารณะสมบตในวสยของตนเอง และไมละเลยตอการเคารพสทธของผอนทมต อสาธารณสมบตเชนเดยวกบตนเอง ชยวฒน สทธรตน (2552: 20) ไดใหความหมายของจตสาธารณะ หมายถงภาวะทางจตแบบหนงทมากไปดวยความรกความหวงใย เออเฟอตอผคนและสงคม ใหพลงทางบวกแกสงคมเพอสงคมโดยสวนรวมมความสข โดยไมสรางปญหาใหเกดความเสอมเสยทงตอชมชน สงคม ประเทศชาต แสวงหาการกระท าทเปนกศล ลดความขดแยง ไมท าราย ท าลาย และเบยดเบยนบคคล หรอความสมพนธของบคคล รวมถงสงแวดลอม อนเปนสวนหนงของสวนรวม อ านาจ อยสข (2555: 7) ไดใหความหมายของจตสาธารณะ หมายถงคณลกษณะทางจตประการหนงทแสดงใหเหนถง ความพรอมทางจตใจ ทงความปรารถนาทจะเออเฟอตอการจดการกบปญหา และอทศตนเพอผอน รวมถงการหยบใชและการรกษาสงทเปนสวนรวม เปนสาธารณะประโยชน จากความหมายทกลาวไวขางตน สรปวา จตส านกสาธารณะ หมายถง คณลกษณะทางจตประการหนงทเตมเปยมไปดวยความรก ความหวงใย ใหพลงทางบวกแกสงคม โดยบคคลทมจตส านกสาธารณะจะแสดงออกถงความปรารถนา ทจะเออเฟอตอการจดการกบปญหาของสาธารณะ ยนยอมเปนธระในเรองของสวนรวมอยางสมครใจ รวมถงการรจกและเคารพในสทธของตนเองและผอน โดยมจดมงหมายเพอใหเกดความสขของคนในสงคมหรอชมชน โดยยดถอการใชและการรกษาประโยชนทางสงคมทมอยรวมกน

4.2 องคประกอบของจตส านกสาธารณะ สมพงษ สงหะพล (2542: 15-16) ไดกลาวถงจตส านกวาม 3 ดาน คอ 1. จตส านกแบบปจเจก (Self-Consciousness) เปนจตส านกเพอพฒนาตนเองใหเปนมนษยทสมบรณยงขน จตส านกดานนการศกษาไทยใหความส าคญมาอยางยาวนาน และจตส านกแบบดงเดมทสงคมมความพยายามทจะปลกฝงใหเกดขน เชนความขยน ความรบผดชอบ ความมานะอดทน เปนตน 2 . จ ตส า น ก ความสมพน ธก บผ อ น (Others Oriented Consciousness) เ ปนจตส านกของความสมพนธระหวางบคคล ทด ารงอย ในสงคม เชน ความสามคค ความเออเฟอเผอแผ และความเหนอกเหนใจ เปนตน

45

3. จตส านกสาธารณะ (Public Consciousness) เปนจตส านกทตระหนกถงคณคา และความส าคญในการอยรวมกนของผคนในสงคม หรอค านงถงผอนทรวมความสมพนธเปนกลมเดยวกน เชน จตส านกดานเศรษฐกจ จตส านกดานการเมอง จตส านกดานสงแวดลอม จตส านกดานสขภาพ ชยวฒน สทธรตน (2552: 19) ไดอธบายถงองคประกอบของจตสาธารณะดวยงานศกษารปแบบการพฒนาใหนกเรยนมจตสาธารณะแบงเปน 3 องคประกอบ ดงน 1. การหลกเลยงพฤตกรรมทจะท าใหเกดความช ารดเสยหายตอสวนสาธารณะทใชประโยชนรวมกนของบคคลอน เชน การดแลเกบรกษาของสวนรวม รวมถงการรจกใชของสวนรวมอยางคมคาและใชอยางทะนถนอม 2. การยดถอวาการท าหนาทตอการมสวนรวม เพอดแลรกษาทรพยากรของสวนรวมในวสยทตนสามารถท าได เชน การท าตามหนาทเพอสวนรวม และการอาสาทจะด าเนนการเพอสวนรวม 3. การเคารพสทธของตนเองและผอนทจะรกษาประโยชนรวมกนของกลม เชน การไมยดครองของสวนรวมนนมาเปนของตนเอง และการเปดโอกาสใหผอนไดสามารถใชของสวนรวม จากการทบทวนแนวคดเกยวกบ องคประกอบของจตส านกสาธารณะ ทกลาวไวขางตน สรปวา สามารถจ าแนกไดเปน 3 องคประกอบไดแก 1) การเหนคณคาของความสมพนธระหวางบคคลในฐานะปจเจกกบผอนทด ารงอยในสงคม 2) รจกขอบเขตในสทธและหนาทของตนเองทมตอประโยชนของสาธารณะ 3) เคารพในสทธและหนาทของผอนทสรางประโยชนใหกบสวนรวม

4.3 คณลกษณะของจตส านกสาธารณะ อนชาต พวงส าล และวรบรณ วสารทสกล (2540: 42-44) ไดกลาวถง จตสาธารณะเพอสวนรวม วาเปนคณลกษณะส าคญทท าใหเกดประชาสงคม หมายถงชมชนทมความเขมแขง ทเปนแหลงรวมของจตส านกสาธารณะ โดยผคนทอาศยอยในชมชนตางเปนสวนหนงของระบบโดยรวมทมความสมพนธกนอยางแนบแนน ซงมคณลกษณะ ดงน 1. การมวสยทศนรวมกน คอการ ทคนในชมชนสามารถเรยน ร และท าความเขาใจ เพอการมองเหนอนาคตรวมกน โดยอาศยการคดพจารณาใหมความเขาใจถงสถานการณทเกดขนในชมชนพรอมรบสถานการณทเกดการเปลยนแปลงควบคไปกบการปฏบต 2. คนในชมชนตระหนกรถงพลงและความสามารถของตนเอง รวมถงน าพลงนนไปสการรวมกนแกไขเปลยนแปลงชมชนสงคมได ท าใหเกดชมชนเขมแขงรวมกนเปนพลง

46

ทางสงคม ไมรรอใหผอนแกไขปญหาตางๆ ใหกบตนเอง ซงตองใหความส าคญกบการสรางกระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม (Civic Education) 3. ความรก เ อ ออาทร สามค ค การรวมของบคคลในสงคม ม ความหลากหลายจงจ าเปนตองสรางขนบนฐานแหงความรกความเมตตา ความเอออาทร และความสามคค ความแตกตางระหวางบคคลยอมเกดขนได ซงความแตกตางนเปนสงด และไมจ าเปนตองน าไปสความแตกแยกเสมอไป ดงนนเงอนไขแหงความรกสมานฉนทจะเปนสวนเชอมโยงใหเกดความรวมมออยางมพลง 4. การเรยนรรวมกนในการปฏบตจากสถานการณจรง (Interactive Learning Through Action) แมวาจตสาธารณะมความเปนนามธรรมยากตอการบงคบใหเกดขน ดงนนตองอาศยการเรยนรโดยใชเงอนไขของสถานการณจรงเพอใหบคคลไดปฏบตท ากจกรรมรวมกน 5. การมเครอขายและการตดตอสอสาร ซงมความจ าเปนทจะตองท าใหเกดการแลกเปลยนขอมล การเรยนรผานเครอขาย ซงเปนสวนส าคญในการสรางจตสาธารณะรวมกน ณรงค อยนอง (2546: 15)ไดศกษาส านกสาธารณะของชมชน กรณการจดการศกษาในโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน และจ าแนกจตสาธารณะของบคคลไวเปน 3 ประเภท 1. จตสาธารณะแบบประเพณน า หมายถง จตสาธารณะทยดถอเอาขนบธรรมเนยมประเพณความเปนเครอญาตความอาวโสเปนเครองชน าวธปฏบตจตสาธารณะแบบนมอยทวไปโดยเฉพาะในสงคมชนบทของไทย 2. จตส านกแบบหลกการน า หมายถง จตสาธารณะทยดถอหลกปฏบตงานใหบรรลจดหมายปลายทาง โดยใหความส าคญไปทอดมการณหรอหลกการทมอยรวมกนของบคคลในสงคม ซงจตส านกประเภทนจะละทงการน าดวยผอาวโสและขนบประเพณแตจะเนนไปทการบรรลเปาหมายของชวตมากกวา 3. จตสาธารณะแบบผอนน า หมายถง จตส านกแบบอางองไปทบคคลหรอกลมคนอน ซงจ าเปนตองประพฤตปฏบตตามกลมหรอตามผน าของกลม ดวยความคาดหวงใหตนเองไดรบการยอมรบจากกลม จากการทบทวนแนวคดเกยวกบ คณลกษณะของจตส านกสาธารณะ ทกลาวไวขางตน สรปวา สามารถแบงคณลกษณะของจตส านกสาธารณะไดเปน 3 แบบ ไดแก 1) อปนสยและการแสดงออก คอ การแสดงออกถงความรก ความเอออาทร มจตใจทเมตตา มความตองการ

47

วสยทศนในการรกษาผลประโยชนรวมกน รวมถงยอมรบความคดเหนทแตกตาง ใหความส าคญกบสวนรวมโดยเคารพสทธและหนาทของตนเองและผอน 2) ความสมพนธระหวางบคคล คอการท างานบนความสมพนธแบบเครอขาย โดยทมการสอสารและแลกเปลยนขอมลอยางสม าเสมอ เพอไปสวสยทศนทไดรวมกนสรางไว ทงนคนในชมชนจ าเปนอยางยงทจะตองท างานรวมกน ไมใหความส าคญของจตส านกสาธารณะสวนบคคล หากแตคนหาวธการทจะสรางจตส านกสาธารณะรวมกนกบผคนในสงคมทอาศยอย 3) รปแบบการเรยนรของบคคลหรอกลมคน คอ มงสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมดวยการปฏบตรวมกน โดยใหความส าคญท การปลกฝงคานยมตามอดมการณของพลเมองทด และพฒนาดวยการสรางความสมพนธผาน การเรยนรแบบการปฏบตในสถานการณจรง 5. เอกสารและงานวจยทเกยวของ

คารล เจ ลาสซก (Carly J. Lassig. 2013: online) ไดศกษากระบวนการของความคดสรางสรรคของเยาวชนชวงอาย 14-17 ป ในประเทศออสเตรเลย จ านวน 20 คน จากโรงเรยนศลปะชอ Whimsical High School (WHS) และ โรงเรยนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยชอ Nerdopolis High School(NHS) ใชการวจยเชงคณภาพวธการสรางทฤษฎจากฐานราก โดยกลมเปาเหมายตองผานการทดสอบจากแบบทดสอบเพอวดบคลกภาพดานความคดสรางสรรค นกวจยด าเนนการเกบขอมลดวยการสมภาษณเชงลกรายบคคลและการสนทนากลมผานแบบค าถามกงโครงสราง และการรายงานตนเองเกยวกบประสบการณดานความคดสรางสรรคทตนเองเคยหรอก าลงเผชญผานทางอเมล โดยผลทไดจากงานวจยแสดงใหเหนถงขอเสนอเชงทฤษฎของกระบวนการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรความ 4 วธดงน 1) การปรบตว (adaption) หมายถง เปนสถานการณของการปรบตวของเยาวชนเมอเผชญกบอปสรรคทไมสามารถกาวขามไดในขณะนน 2) การเปลยนผาน (transfer) หมายถง การคดหนทางทหลากหลายเพอออกจากผลลพธเดมสสงใหมเพอการบรรลวตถประสงคทตนเองตองการ โดยใชประสบการณเดมเปนส าคญในการเปลยนผาน 3) การสงเคราะห (synthesis) หมายถง การคนพบความสมพนธของความคดทหลากหลายทงจากสถานการณ เงอนไขทางความคด และ ประสบการณเดม 4) การก าเนดขน (genesis) หมายถง การผดขนภายใตการครนคดโจทยทางความคด โดยผคดไมไดตงใจวาจะไดรบค าตอบทางความคดในขณะนน สวนมากเกดขนในกลมเปาหมายทางศลปะ และไมเกดขนกบกลมเปาหมายทเปนนกเรยนทางสายวทยาศาสตรและเทคโนโลย

48

สวน ณฏฐพงษ เจรญพทย (2541: 283-309) ไดศกษาลกษณะการนกคดสรางสรรคและขนตอนการคดสรางสรรค กบประชากร 4 กลม ไดแก (1) นกวทยาศาสตรรนใหม (2) นกเรยนวทยาศาสตรกลมคดสรร (3) ผใหญนกประดษฐ และ (4) นกเรยนนกประดษฐโดยใชรปแบบการวจยเชงส ารวจลกษณะของนกคดสรางสรรค 7 อยางไดแก (1) ความอยากรอยากเหน (2) ความไวตอปญหา (3) ความคดแหวกแนว (4) ชอบท าในสงททาทายความคด (5) ชอบการเป ลยนแปลง (6) ท างานเพอความพอใจ และ (7) มอารมณขน ผานเครองมอในการส ารวจชอ แบบส ารวจทศนะและประสบการณเกยวกบความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรพบวา

1. ลกษณะการคดทง 7 ลกษณะมความสมพนธแบบคลอยตามกนกบประชากรทง 4 กลม หมายความถง หากมอยางใดอยางหนงยอมมลกษณะทเหลอตดตวมาดวย

2. บอเกดทเดนทสดของลกษณะการคดสรางสรรคคอ “เกดขนเอง” บอเกดดานบคคลทเดนทสดคอ “เพอนนกเรยน/นกเรยนรวมงาน” และบอเกดดานพฤตกรรมทเดนทสดคอ “การเหนตวอยางของการกระท าทด”

3. ชวงแรกของการกอตวของลกษณะการคดสรางสรรคสวนใหญคอมอายระหวาง 15-20 ป รองลงมาคอชวงอาย 10-15 ป

4. ลกษณะของประชากรแตละประเภทมพฤตกรรมดานความคดสรางสรรคเดนแตกตางกนดงน (ก) กลมนกวทยาศาสตรรนใหมมพฤตกรรมท างานเพอความพอใจ และชอบท าในสงททาทายความคด เปนส าคญตามล าดบ (ข) กลมนกเรยนวทยาศาสตรมพฤตกรรมชอบการเปลยนแปลง และมอารมณขน เปนส าคญตามล าดบ (ค) กลมผใหญนกประดษฐมพฤตกรรมท างานเพอความพงพอใจ และคดแหวกแนว เปนส าคญตามล าดบ (ง) กลมนกเรยนนกประดษฐมพฤตกรรมตามล าดบส าคญดงน 1) ความอยากรอยากเหน 2) ท างานเพอความพงพอใจ 3) ชอบท าในสงททาทายความคด 4) ความคดแหวกแนว 5) ชอบการเปลยนแปลง 6) มอารมณขน 7) ความไวตอปญหา

5. ประชากรทงหมดในการศกษานสวนใหญใชขนตอนหลกของการคดสรางสรรคทงหมด 5 ขนดงน 1) ขนเตรยมการ 2) ขนบมเพาะความคด 3) ขนพบทางออก 4) ขนปรบปรงเปลยนแปลงแนวคดแลวเรมตนใหม 5) ขนคดแบบสหสญาณ เปนส าคญ

ภารด ก าภ ณ อยธยา (2560: 223-228)ไดศกษาเพอพฒนารปแบบการเรยนร เพอเสรมสรางการคดแกปญหาอยางสรางสรรคส าหรบเดกทมความสามารถพเศษ ในระดบชนประถมศกษาปท 4-6 โดยมเดกกลมทดลอง 14 คน และกลมควบคม 13 คน โดยการสมอยางงาย ใชว ธการวจยแบบผสมผสานเคร องมอ ไดแก แบบวดการคดแกปญหาอยางสรางสรรค แบบวดความคดสรางสรรคของทอแรนซ แบบประเมนผลงานวเคราะหขอมล การวเคราะหคาเฉลย

49

สวนเบนเบนมาตรฐาน การใชสถตทดสอบ t-test และการวเคราะหเนอหา ซงนกวจยไดบรณาการรปแบบการเรยนรเพอเสรมสรางการคดแกปญหาอยางสรางสรรคและความคดสรางสรรค และรปแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน และหลกการจดการเรยนรตามสภาพจรง และไดแบงขนตอนกาเรยนรคอ ขนน าเขาสกจกรรม ขนตอนท1 การส ารวจสภาพปญหา ขนตอนท2 การคนพบปญหา ขนตอนท 3 การระดมความคดในการแกปญหา ขนท4 การคนพบวธการแกปญหา ขนท5 การวางแผนในการแกปญหา ขนท6 การปฏบตการแกปญหา ขนตอนท7 การประเมนผลการแกปญหา และขนสรปกจกรรม โดยมคาดชนความสอดคลองของกจกรรมอยท 0.8-1.00 ผลการวจยพบวา 1) ในระยะหลงการทดลองเดกกลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยการคดแกปญหาอยางสรางสรรคและความคดสรางสรรคแตกตางกนอยางมนยยะส าคญทางสถต ทระดบ .01 2) ในระยะหลงการทดลองเดกกลมทดลองมคาเฉลยการคดแกปญหาอยางสรางสรรคและความคดสรางสรรคสงกวากอนการทดลองอยางมนยยะส าคญทางสถตทระดบ .01 3)ในระยะหลงการทดลอง ผลงานของเดกกลมทดลองแสดงใหเหนถงความคดรเรมการแกปญหามรายละเอยดและการสงเคราะหทท าใหผลงานมความเปนเอกลกษณ

ดวงจนทร วรคามน และคณะ (2559: ออนไลน) ไดศกษาความสมพนธระหวางความสามารถดานการคดว เคราะห กบการมจตสาธารณะของนกเรยนไทย โดยประชากรกลมเปาหมายทศกษาไดแก นกเรยนระดบประถมศกษาปท6 และระดบมธยมศกษาป ท 4 และนกเรยนอาชวะศกษาปท1 จากโรงเรยนในสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา และส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน ครอบคลมพนท 5 ภมภาคทวประเทศ จ านวน 6,235 คน การศกษาครงนใชเครองมอในการวจย ไดแก บททดสอบการวดความสามารถดานการคดวเคราะหและจตสาธารณะ โดยใชสถตในการวเคราะหขอมล ซงสถานการณความสามารถในการคดวเคราะหและการมจตสาธารณะของนกเรยนไทย ในประชากรทง 2 กลมส าหรบนกเรยนไทยระดบประถมศกษาปท 6 และระดบมธยมศกษาปท4 พบวานกเรยนทผานเกณฑรอยละ 60 ทง 3 วชา (การดการอาน การรคณตศาสตร และการรวทยาศาสตร) มสดสวนนอยมาก (รอยละ 2.09) เมอใชเกณฑผานรอยละ 40 ทกวชาและเกณฑการกระจายปกต นกเรยนผานเกณฑเปนกลมเดกเกงประมาณรอยละ 16 ส าหรบการมจตสาธารณะของนกเรยน ประมาณ 2 ใน 3 ของนกเรยนกลมตวอยางผานเกณฑจตสาธารณะระดบมากในดานการมความรบผดชอบตอตนเอง และหลกเลยงการใชหรอการกระท าทจะท าใหเกดการช ารดเสยหายตอสวนรวม และสดสวนครงหนงของกลมตวอยางมจตสาธารณะระดบมาก ในดานการมความส านกและรจกรบผดชอบตอหนาทของตนเองทไดรบมอบหมายและมจตส านกในการมสวนรวมในการดแลสวนรวม ในขณะทการมสวนรวม

50

ในกจกรรมทเปนประโยชนตอโรงเรยนชมชนและสงคมนกเรยนทผานเกณฑจตสาธารณะระดบมาก มเพยง 1 ใน 3 ส าหรบการมความรบผดชอบตอสงคม โดยเคารพสทธของผอนและปฏบตตนโดยสจรตนกเรยนทผานเกณฑจตสาธารณะในดบมากรอยละ 46.40 ส าหรบความสามารถดานการคดวเคราะหและการมจตสาธารณะของนกเรยน สมพนธกนในทางบวก และมความสมพนธในระดบทนอยมากประมาณ 1 ใน 3 ของนกเรยนทมคะแนนคดวเคราะหระดบมากและมจตสาธารณะมาก ในขณะทเปนเดกเกงแตมจตสาธารณะนอยคดเปนสดสวนนอย

น าทพย งามสธา (2556, มกราคม-มนาคม: ออนไลน)ไดท าการวจยเรองการพฒนารปแบบการเรยนรบรณาการแนวคดจตวทยารวมสมยเพอเสรมสรางจตสาธารณะนกเรยนมธยมศกษาตอนตน คณะนกวจยใชเครองมอทใชในการวจยประกอบไปดวย แบบวดจตสาธารณะ แบบสงเกตพฤตกรรมจตสาธารณะ แบบบนทกการเรยนร และผลการวจยสรปวา

1. รปแบบการเรยนรทบรณาการแนวคดจตวทยารวมสมย ไดแก กลมพฤตกรรมนยม ปญญานยม มนษยนยม และสรางสรรคนยม ประกอบดวย 6 ขนตอน คอ 1) สรางแรงจงใจ 2) ส ารวจสงคม 3) ตระหนกร 4) ปฏบตกจกรรมกลม 5) น าเสนอผลงาน 6) ประยกตใช

2. กลมทดลองมจตสาธารณะระยะการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผลสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ. 01

3. จากการสงเกตพบวาพฤตกรรมจตสาธารณะของกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางเดนชดโดยระยะตดตามผลมความแตกตางเดนชดทสด

4.การวเคราะหสาระส าคญของการบนทกในกรอบขององคประกอบจตสาธารณะพบวาจตสาธารณะตอบคคลพบวามตอบคคลทใกลตวไปสบคคลทใกลตวออกไป

กรอบแนวคดงานวจย

จากการวเคราะหพบวาการศกษาดานกระบวนการเรยนรสนกคดสรางสรรคโดยเฉพาะในกลมเยาวชนยงไมไดเผยใหเหนถงกระบวนการทแสดงขนตอนอยางเปนรปธรรม และยงไมไดแสดงใหเหนถงประสบการณเดมโดยรายละเอยดวามทมาจากสภาพแวดลอมหรอตวแบบทสงผลตอกระบวนการเรยนรสเยาวชนทมความคดสรางสรรคไดอยางไร

ดงนน จากการทบทวนและประมวลเอกสารวรรณกรรมทกลาวมาในบทน ผวจยจงน าเสนอกรอบแนวคดตงตนของกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค รายละเอยดดงตอไปน

51

ภาพประกอบ 4 แสดงกรอบแนวคดการวจยทไดจากการทบทวนวรรณกรรม

52

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยนเปนไปเพอศกษากระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรคผานค าถาม

งานวจย 2 ขอคอ 1) มปจจยส าคญใดบางทพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค และ 2) โครงการ Move World Together ไดสรางกระบวนการการเรยนรความคดสรางสรรคแกเยาวชนทเขารวมโครงการอยางไร

ส าหรบการศกษานผวจยใชการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) ดวยระเบยบวธการสรางทฤษฎจากฐานราก (Grounded Theory Approach) ผานกระบวนการวเคราะหขอมลในสองสวนไดแก 1) เยาวชนนกคดสรางสรรคเพอตอบค าถามงานวจยทง 2 ขอทกลาวไปขางตน และ 2) ผทมสวนไดสวนเสยของกระบวนการในโครงการ Move World Together เพอตอบค าถามงานวจยขอท 2 ซงผวจยสนใจในความสลบซบซอนของกระบวนการเรยนรดงกลาวเพอน าไปส การพฒนารปแบบการเรยนรทสถาบนการศกษาจะสามารถน าไปปรบใช เ พอพฒนา นกคดสรางสรรคใหกบสงคมไทยตอไป

การศกษานผวจยเลอกใชการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) ดวยระเบยบวธการสรางทฤษฎจากฐานราก (Grounded Theory Approach) ซงทฤษฎจะถกสราง (Construct) และไดรบการตรวจสอบ (Verify) โดยการเกบขอมล การวเคราะหและการตความของปรากฏการณอยางเปนระบบ ตงแตการทบทวนวรรณกรรมทจะสรางความไวเชงทฤษฎ (Theoretical sensitivity) ใหกบผวจย เพอน าไปสการสรางกรอบแนวคดของงานวจย (Conceptual framework) ทจะใชเพอส ารวจขอมล และน าไปสการสรางแนวค าถามกงโ ครงสรางส าหรบสมภาษณกลมเปาหมาย โดยผวจยไดเกบขอมล วเคราะหขอมล สรางมโนทศน และเชอมโยงมโนทศนตางๆ ทไดจากขอมลเพอน าไปสการสรางขอเสนอชวคราว และตรวจสอบความอมตวของขอมลเพอการเกบขอมลซ า จนกวาจะถงจดอมตวทางทฤษฎ (Theoretical saturation) จงน าไปสขอเสนอเชงทฤษฎ ซงผวจยสนใจในความสลบซบซอนของกระบวนการเรยนรดงกลาวเพอน าไปสการพฒนารปแบบการเรยนรทสถาบนการศกษา หรอองคการการเรยนรอนๆ จะสามารถน าไปปรบใชเพอพฒนานกคดสรางสรรคใหกบสงคมไทยตอไป ทงนผวจยเลอกใชวธวจยเชงคณภาพ เพราะเหนวาเปนวธวจยทมสามารถอธบายถงกระบวนการทมความสลบซบซอนไดอยางเปนระบบ ทงยงสามารถแสดงความสมพนธระหวางกระบวนการและบรบทแวดลอมของเยาวชนไดเปนอยางด ดวยการเปดกวางทางการวเคราะหแบบอปนย (Inductive) และมงท าความเขาใจตอพลวตของ

53

ปรากฏการณทนกวจยสนใจ โดยอาศยทศนะของผใหขอมลและการตความรวมของผวจยเปนส าคญ (Creswell John W. 1998: 15; ชาย โพธสตา. 2562: 138-140; พศมย รตนโรจนสกล. 2558, กรกฎาคม-ธนวาคม: 8-19; สภางค จนทวานช. 2559: 13)

การวจยเพอสรางทฤษฎจากฐานราก

การสรางทฤษฎจากฐานรากเปนวธวทยาหนงทอาศยขอมลเชงประจกษเปนส าคญกวาสมมตฐานและกรอบแนวคดการวจย เพอพฒนา “ค าอธบาย” ไปสขอสรปเชงทฤษฎ (Theoretical conclusions) ทมคณสมบตไปสความเปนสามญการ 4 (Generalization) ซงการสรางทฤษฎ จากฐานรากจงตองอาศยทงศาสตรและศลปของนกวจยในการมงศกษาเบองหลงปรากฏการณทนกวจยสนใจอยางลมลก และวเคราะหผานการตความรวมกนระหวางผวจยและผใหขอมล การมงพฒนา ขอมลจากฐานราก5 ทผานการวเคราะหและการตความอยางเปนระบบเพอน าไปส การสรางทฤษฎ ซงมความหมายมากกวาชดขอมลทไดจากการคนพบ แตผวจยตองสรางใหเหนถงความสมพนธระหวางมโนทศนหรอชดของมโนทศน ทมความสามารถในการอธบายถงปรากฏการณทผวจยสนใจ โดยผานการตความ เพอน าไปสการสรางเปนชดความรส าหรบอธบายปรากฏการณ และสามารถไปใชอธบายตอปรากฏการณ หรอสถานการณอนๆ ทมความใกลเคยงกนได (Transferability) (Strauss Anselm และCorbin Juliet. 2008: 12-13)

ดงนน วธวทยาในรปแบบการสรางทฤษฎจากฐานรากจงมความเหมาะสมตอการอธบายถงเบองหลงของการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค เพราะการท าความเขาใจตอกระบวนการสรางนกคดสรางสรรคไมสามารถอธบายผานเฉพาะผลส าเรจของกระบวนการทเกดขนในการพฒนาตวเยาวชนเทานน หากตองใหความส าคญไปทมโนทศน บรบทแวดลอมและกระบวนการเรยนรทเกดขนตอเยาวชนผเปนนกคดสรางสรรค

ส าหรบกระบวนการวจยของการศกษาเพอสรางทฤษฎจากฐานราก ทฤษฎจะถกสราง (Construct) และไดรบการตรวจสอบ (Verify) โดยการเกบขอมล การวเคราะหและการตความของปรากฏการณอยางเปนระบบ (นภาภรณ หะวานนท. 2539: 103-104) เรมจากการทบทวน

4 สรปความหมาย สามญการ (generalization) ในฐานคตของกระบวนทศนทางเลอกของนกวจยเชงคณภาพอยาง Strauss and Corbin และ Morse ไดวาสามญการ หมายถง การนาเอามโนทศนหรอทฤษฎทพฒนาขนมาจากการศกษาสถานทหนงหรอสถานการณหนง ไปใชในสถานทหรอสถานการณอน มโนทศนหรอทฤษฎทพฒนาขนมาเชนนนสามารถนาไปปรบใชไดทวไป (ชาย โพธสตา. 2554: 76) 5 ในทน Strauss and Corbin ใชคาวา “grounded in data” ผวจยจงตความถงขอมลทมาจากแหลงหรอราก ทผวจยเชอวามอทธพลสาคญตอทฤษฎหรอกระบวนการสรางทฤษฎ อาจมาจากผลการสมภาษณ ผลการสงเกต หรออนๆ ทสามารถสะทอนความคด ความเชอ ของผใหขอมลหรอปรากฏการณทผวจยสนใจ

54

วรรณกรรม ความคดสรางสรรค เชน นยามความหมาย คณลกษณะของนกคดสรางสรรค กระบวนการสรางการคดสรางสรรค เปนตน และแนวคดเกยวกบการเรยนร เชน ความหมายของการเรยนร ปจจยทสงผลตอการเรยนร เปนตน ทงนการทบทวนวรรณกรรมเปนไปเพอการสรางความไวเชงทฤษฎ (Theoretical sensitivity) ใหกบผวจย เพอน าไปสการสรางกรอบแนวคดของงานวจย (Conceptual framework) ทจะใชเพอส ารวจขอมล และน าไปสการสรางแนวค าถามกงโครงสรางส าหรบสมภาษณกลมเปาหมาย โดยผวจยจะตองเกบขอมล วเคราะหขอมล สรางมโนทศน และเชอมโยงมโนทศนตางๆ ทไดจากขอมลเพอน าไปสการสรางขอเสนอช วคราวและตรวจสอบความอมตวของขอมลเพอการเกบขอมลซ า จนกวาจะถงจดอมตวของขอมล จงน าไปสขอเสนอเชงทฤษฎ ตามภาพประกอบท 4 ดงน

ภาพประกอบ 5 แสดงการตความจากขอมลกระบวนการวจยการสรางทฤษฎจากฐานราก

ทมา: นภาภรณ หะวานนท. (2539). พฒนศกษาศาสตร ศาสตรแหงการเรยนรและการพฒนา น. 97-108 พนทในการศกษา

จากเปาหมายของการวจยทตองการศกษากระบวนการเรยนรเพอสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค ผวจยจงเลอกโครงการ Move World Together (MWT) ซงผวจยมสวนรวมในโครงการดงกลาวและเหนถงกระบวนการเรยนรทสามารถพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคไดจรง โดยโครงการ MWT ไดเรมด าเนนงานมาตงแตป พ.ศ. 2555 จนถงปจจบนซงเปนโครงการทมจดมงหมายส าคญเพอการสรางภมคมกนใหเยาวชนไทยมความรความเขาใจเกยวกบ สตปญญา ทกษะการคดเชงสรางสรรค นอกกรอบ และส านกจตอาสา ตอชมชนและสงคม อกทงมพลงความรวมมอเพอชวยเหลอชมชนและสงคม โดยเรมตนจากการหาแนวทางปองกน แกไขปญหา ดานพลงงานและสงแวดลอมแบบใหมๆ เพอใหเยาวชนพฒนาทกษะการคดเชงสรางสรรคมากขน

55

พงตนเองไดมากขน ไมใชลอกเลยนแบบของผอน หรอหวงพงค าแนะน าจากคนอนๆ เทานน โครงการ MWT ไดรบความส าเรจในระดบสากลอยางเดนชด พ.ศ. 2558 จากผลงานของกลมเยาวชนทท าโครงงาน (project) จนสามารถยนจดอนสทธบตรหรอสทธบตรได ถง 5 ผลงาน และรางวลในงานประกวดระดบนานาชาต เชน The Taipei International Invention Show & Technomart 2014 (ประ เทศมา เล เ ซย) , ‘The 26 th International Invention, Innovation & Technology Exhibition (ITEX 2015)(ประเทศมาเลเซย), MILSET Expo-Sciences International 2015 (ราชอาณาจกรเบลเยยม) , “The Taipei International Invention Show & Technomart ( INST2015) ” (ประ เทศไตหวน ) , The 4 th World Inventor Award Festival (WIAF2015 ) (สาธารณรฐเกาหลใต) เปนตน ซงทกรางวลลวนมเกณฑคดเลอกทมความเกยวของตอความคดสรางสรรคของโครงการซงสะทอนใหเหนถงความสามารถในความคดสรางสรรคของเยาวชนเอง

สงส าคญทผวจยใหความสนใจในโครงการนคอกระบวนการเรยนรของโครงการฯ ทจะน าไปสการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรคนนปรากฏอยในกจกรรมหลายๆ กจกรรม เชน การพฒนาองคประกอบของความคดสรางสรรคดานความคดรเรม (Originality) และ ความคดละเอยดลออ (Elaboration) ผาน “กจกรรมของสองสง” การพฒนาดานความคดคลองแคลว (Fluency) และคดยดหยน (Flexibility) ผาน “กจกรรมเหน...แลวนกถงอะไร” ซงเปนแนวทางทตรงกบหลกการพฒนาทกษะการคดในเชงจตวทยาการศกษา

ผใหขอมลเชงลก

ผใหขอมลเชงลก (Key-informances) ในงานวจยชนนประกอบไปดวย 2 กลมไดแก 1. เยาวชนนกคดสรางสรรค คอเยาวชนทผานกระบวนการในโครงการ MWT ตงแต

ป พ.ศ.2555 – พ.ศ.2558 โดยโครงงานของกลมเยาวชนตองเคยไดรบรางวลทเกยวของกบความคดสรางสรรคในระดบสากล และไดรบการจดสทธบตรหรออนสทธบตร ผวจยใชวธการเลอกกลมตวอยางเชงทฤษฎ (Theoretical sampling) เพอเลอกเยาวชนมาเปนกลมเปาหมาย 2 กลมจ านวน 8-10 คน ในการเกบขอมล โดยมขอบเขตการเลอกคอ 1) ผวจยมความเชอวาความส าเรจดานการสรางโครงงานทมความคดสรางสรรคมผลเนองมาจากการท างานเปนทมของกลมเยาวชน จงเลอกทจะศกษาและวเคราะหขอมลเพอสรางการอธบายเงอนไงส าคญดานการท างานเปนทมทสงผลตอความคดสรางสรรคในตวเยาวชน โดยเลอกกลมเปาหมายเปนรายบคคลทอยในทมเดยวกน 2) เยาวชนมสวนรวมอยางเตมใจตอกระบวนการในโครงการ เพอใหไดขอมลทเปนประโยชนตอการสรางสมมตฐานชวคราวและขอสรปเชงทฤษฎในเวลาตอมา ทงนการสรางความเขาใจตอความรสกนกคดของเยาวชน

56

นกคดสรางสรรคอาจจะตองเกบขอมลเพมเตมจากเงอนไขส าคญตอการสรางความคดสรางสรรคทเยาวชนเผยออกมาระหวางการใหขอมล อาท กลมครอบครว กลมเพอน และกลมคนทเปนตวแบบ เปนตน ทงนการเกบขอมลเพมเตมเปนไปเพอการท าความเขาใจตอขอมลทเยาวชนเผยออกมาไดอยางลมลกเพมมากขน

2. กลมผท มสวนไดสวนเสย (Stakeholder) ในโครงการ MWT ประกอบไปดวย 1) ผคดรเรมโครงการ 2) ผบรหารโครงการ 3) เจาหนาทผปฏบตงาน 4) อาสาสมครทมหนาท เปนวทยากรกระบวนการ 5) ผเชยวชาญในโครงการ การเลอกผใหขอมลเปนผมสวนไดสวนเสย ในโครงการ จ านวน 6-12 คน เพอใหผวจยมความเขาใจกระบวนการในการประกอบสรางเยาวชน นกคดสรางสรรค อกทงยงสรางความเขาใจเกยวกบเบองหลงของการคดเลอกรปแบบกจกรรม ความสมพนธของล าดบขนตอนของกจกรรม หรอวธการอ านวยความสะดวกในการเรยนรของเยาวชนในโครงการ ทงนการสรางความเขาใจกระบวนการในโครงการ ผานผมสวนไดสวนเสยจะท าใหผวจยสามารถเหนนยยะทแฝงอยบนความตงใจของผใหขอมลในการพฒนาเยาวชนสเยาวชนนกคดสรางสรรค และเปนการสรางความเขาใจตอกระบวนการในโครงการไดอยางลมลก

เครองมอทใชในงานวจย

การทผวจยเลอกแบบสมภาษณกงโครงสรางเนองจากลกษณะของแบบค าถาม กงโครงสรางจะมแนวค าถามทชดเจน และวางล าดบการสมภาษณอยางหลวมๆ เพอเออตอ ผถกสมภาษณไดเผยขอมลอยางเปนธรรมชาต และสามารถเชอมโยงเรองราวอนๆ ทอยนอกเหนอไปจากค าถามใหเขาสกระบวนการสนทนานนได แมวาการสมภาษณกงโครงสรางจะมแนวค าถามทชดเจน แตกเออประโยชนใหกบผถกสมภาษณในเรองการใหขอมลสลบไปมาระหวางค าถามทผวจยจดเตรยมไว แตขอมลทไดรบจะตองจ ากดอยภายใตในประเดนทนกวจยสนใจ โดยแนวค าถามจะถกพฒนาขนมาจากกรอบแนวคดงานวจยและขอมลเบองตนของโครงการ

แนวค าถาม (Guideline) เปนแบบสมภาษณจากค าถามกงโครงสราง (Semi structured interview questionnaires) เพอใชสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมาย 2 กลม ทงนแบบสมภาษณกงโครงสรางจะไดรบการตรวจสอบจากผเชยวชาญเพอปรบปรงใหแนวค าถามมความสอดคลองตอวตถประสงคในงานวจยชนน จากนนจงไดน าแนวค าถามไปทดลองสมภาษณเพอตรวจสอบความยากงายภาษาของแนวค าถามตอการตความของเยาวชน ตอมาจงปรบปรงแนวค าถามและน าไปใชกลบกลมเปาหมายของงานวจย แนวค าถามแบงออกเปนทงหมด 2 ประเภทไดแก

57

1. แบบสมภาษณเยาวชนนกคดสรางสรรค เปนแบบสมภาษณทมงเนนไปทการเกบขอมลทจะน าไปวเคราะหเพอตอบค าถามงานวจย 2 ขอดวยกนคอ 1) มเงอนไขส าคญใดบางทประกอบสรางขนเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค และ 2) โครงการ MWT ไดสรางกระบวนการการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรคไดอยางไร ซงขอมลทไดรบจากเครองมอนจะเปนขอมลสวนส าคญตอการท าความเขาใจความรสกนกคดทเกยวกบการเรยนรดานความคดสรางสรรคทเกดขนตลอดชวงชวตของเยาวชน ทงยงเขาไปสรางความเขาใจบรบทแวดลอมทเอออ านวยใหเยาวชนมตนทนดานความคดสรางสรรคทแตกตางไปจากเยาวชนคนอนๆ

2. แบบสมภาษณผมสวนไดสวนเสยในโครงการ MWT เปนแบบสมภาษณทมงเนนการเกบขอมลทจะน าไปวเคราะหเพอท าความเขาใจวธคดทอยเบองหลงความส าเรจของกระบวนการในโครงการ Move World Together และเปนขอมลส าคญตอการตอบค าถามวจยขอ 2 คอ โครงการ Move World Together ไดสรางกระบวนการการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรคไดอยางไร ซงขอมลทไดรบจากเครองมอนจะเปนขอมลสวนส าคญตอการท าความเขาใจผทมสวนไดสวนเสยของโครงการทงผรเรมโครงการ ผบรหารโครงการ เจาหนาทผปฏบตงาน รวมถงอาสาสมครทเขามาท าหนาทแนะน าและสงเสรมเยาวชนใหเปนนกคดสรางสรรค

การด าเนนการวจย

เมอผวจยไดพฒนาเครองมอและผานการตรวจสอบเรยบรอยแลว ผวจยกจะเขาสกระบวนการในการรวบรวมขอมลดงตอไปน

1. เกบขอมลจากเยาวชนนกคดสรางสรรคดวยการสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมาย การเกบขอมลจากเยาวชนนกคดสรางสรรคเรมจากการคนหาเยาวชนทผาน

กระบวนการในโครงการ MWT ตงแตป พ.ศ.2555 – พ.ศ.2558 โดยมคณสมบตตามรายละเอยดของผใหขอมลเชงลก จากนนใชวธการสมเชงทฤษฎ (Theoretical sampling) เพอเลอกเยาวชนมาเปนกลมเปาหมายและท าการเกบขอมล ตอมาจงนดหมายเพอการสมภาษณเยาวชน หากการสมภาษณนน เยาวชนได เ ช อมโยงถ ง เ ง อนไขส าคญ ท ม ส วนในการสรางความค ดสรางสร รค อาท ครอบครว กลมเพอน นกวจยจงจะนดหมายและเกบขอมลเพมเตม เพออธบายขอมลทเยาวชนไดเผยใหนกวจยไดเหนอยางลมลกมากขน

2. เกบขอมลจากผทเกยวของในโครงการ MWT การเกบขอมลจากผทเกยวของในโครงการ MWT เรมจากการท าหนงสอราชการจาก

ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ถง โครงการ Move World

58

Together : วทยาลยพฒนศาสตร ปวย องภากรณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ในการสรางความเขาใจเกยวกบการวจยพรอมทงระบถงกลมเปาหมายทผวจยตองการเกบขอมล เมอคณบดรบทราบแลวจากนนถงนดหมายผใหขอมลซงแบงเปน 1) ผคดรเรมโครงการ 2) ผบรหารโครงการ 3) เจาหนาทผปฏบตงานในโครงการ 4) อาสาสมครทมหนาทเปนวทยากรกระบวนการในโครงการ 5) ผเชยวชาญ ในโครงการ จ านวน 6-12 คน และท าการเกบขอมลตอไป การเกบขอมลในขนนเปนการเกบขอมลเพอใหผวจยไดเหนถงวธคดทเปนเบองหลงของความส าเรจดานการสรางความคดสรางสรรคของโครงการ ทประกอบขนจากผใหขอมลทมบทบาทหนาทตางๆ ทอยในโครงการ

การวเคราะหและตความขอมล

วธการศกษาเพอสรางทฤษฎจากฐานรากเนนการวเคราะหขอมลไปพรอมๆ กบกระบวนการเกบขอมล ดงนนการวเคราะหขอมลจงเกดขนทนทหลงจากทถอดค าสมภาษณผใหขอมลคนแรก เพอน ามาสการวเคราะห ตความใหเกดขอเสนอเชงทฤษฎชวคราวจากขอมลของ ผถกสมภาษณคนแรก จากนนจงท ากระบวนการดงกลาวซ าในคนทสองและน าไปสการสลายกรอบความคดเดม เพอขยายค าอธบายของขอเสนอเชงทฤษฎใหครอบคลมความหมายของ มโนทศน ชดของมโนทศน และความสมพนธของมโนทศน ทงขอเสนอเชงทฤษฎเดมและขอเสนอเชงทฤษฎใหม ท าอยางนวนซ าไปเรอยๆ จนกระทงขอมลเกดการอมตวทางทฤษฎ (Theoretical saturation) และน าไปสขอสรปเชงทฤษฎทตอบวตถประสงคงานวจย

ผวจยเลอกใชแนวทางการวเคราะหและตความขอมลเปนไปตามหลกคดของ Strauss Anselm และCorbin Juliet (1998: 101-161) ทวาดวยวธการวเคราะหขอมลเพอพฒนาเปนขอเสนอเชงทฤษฎโดยม 4 ขนตอนหลกตามภาพประกอบท 6 ดงน

ภาพประกอบ 6 แสดงหลกคดในกระบวนการวเคราะหขอมลของ Strauss & Corbin

59

ทมา: Strauss & Corbin. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. น. 101-161

1. ขนการเปดรหส (Open coding) คอขนตอนของการว เคราะหขอมล ท ได จากภาคสนามมาจ าแนกหมวด (Category/theme) ใหอยในรปชดของมโนทศน (Conceptual term) ผานการประนประนอมระหวางมโนทศนของผวจยและขอมลจากสนามวจยเพอใหเกดกลมทมความหมาย โดยท วไปจะประกอบดวยหมวดหมหลก (Core categories) และหมวดหมยอย (Sub categories)

2. การหาแกนของรหส (Axial coding) คอขนตอนของการคนหาความสมพนธของมโนทศนแตละมโนทศนและชดของมโนทศน จากนนจงจดความสมพนธของแตละหมวดหม ทงทเปนหมวดหมหลกและหมวดหมยอย เพอใหสอดคลองกบปรากฏการณหลก (Core phenomenon) ทผวเคราะหตความ โดยความสมพนธของหมวดหมจะประกอบไปดวย เงอนไขเชงสาเหต (Causal conditions) ยทธศาสตร (Strategies) การกระท า (Action) หรอปฏสมพนธ (Interaction) ตางๆ ทเกดขน อนเปนผลจากปรากฏการณหลกนนๆ

3. การเลอกรหส (Selective coding) คอขนตอนของการเลอกหมวดหมตางๆ มาสรางเปนบรบท (Context) ของขอเสนอเชงทฤษฎ เพอการอธบายความสมพนธของมโนทศน และชดของมโนทศนตางๆ เพอสรางเปนขอเสนอเชงทฤษฎ เพอน าไปอธบายปรากฏการณตามค าถามงานวจย

4. การพสจนความอมตวของทฤษฎ โดยการเกบขอมลทเปน Negative case เพอน ากลบมาวเคราะหซ าจนกวาจะไมปรากฏ ขอมลทเปน Negative case จงไปสการสนสดกระบวนเกบและวเคราะหขอมล

5. การสรปและน าเสนอขอเสนอเชงทฤษฎในขนตอนสดทาย

จรยธรรมในงานวจย กอนการเกบขอมลผวจยไดรบการรบรองเครองมอทใชในการเกบขอมล จากหนวยงานท

รบผดชอบเรองจรยธรรมในงานวจย ในมนษยของมหาวทยาลยศรนครนทรว โรฒ ตามเอกสารแนบทายในภาคผนวก เพอเปนการรบรองวารปแบบของค าถามจะไมน ามาซงการละเมดทงความคด ความเชอ รวมถงความรสกอนสงผลในดานลบตอผถกเกบขอมล สวนในขนตอนของการเกบขอมลทงสองระดบ ผวจยไดขออนญาตผถกสมภาษณในการบนทกเสยงกอนเรมสมภาษณทกครง และเมอผวจยไดวเคราะหและตความขอมลจากผถกเกบขอมลแลว ไดจะน าขอมลทงหมดกลบคนสผถกเกบขอมล และไดรบอนญาตเพอการเผยแพรในเลมงานวจย

60

บทท 4 ปจจยส าคญเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค

งานวจยในบทนไดใหความส าคญตอการศกษาวจยยอนกลบไปยงชวตวยเยาวและ วยเรยนของเยาวชนนกคดสรางสรรคทเปนกลมเปาหมายจ านวน 10 คน ประกอบดวย เยาวชนกลมแรก จากโรงเรยนอบลรตนพทยาคม จงหวดขอนแกน จ านวน 5 คน โดยตอไปจะเรยกในงานนวา “เยาวชนขอนแกน” ผไดรบรางวลความคดสรางสรรคจากสงประดษฐกระตบขาวเหนยวไฟฟา ซงสะทอนใหเหนถงวธคดของเยาวชนทตองการแกไขปญหาในชวตประจ าวนดวยการคนหาวธการใหมๆ เชน ปญหาเกยวกบแหลงความรอนในการนงขาวเหนยว ซงแตเดมจะตองจดเตากอไฟดวยถานไม และควนทเกดขนระหวางการเผาไหม สรางมลภาวะใหแกชมชน ทงยงสรางความเสยหายตอบานเรอน รวมถงตองใชเวลา 40-45 นาทกวาขาวเหนยวจะสก เยาวชนจงคดคนกระตบขาวเหนยวไฟฟา อปกรณทสามารถลดทงปญหาเรองควน และยงสามารถลดเวลาการนงขาวเหนยวใหสกเรวกวาวธปกตถง 10 นาทโดยประมาณ เยาวชนกลมทสอง จากโรงเรยนปลาปากวทยา จงหวดนครพนม จ านวน 5 คน โดยตอไปจะเรยกในงานนวา “เยาวชนนครพนม” ผไดรบรางวลความคดสรางสรรคจากสงประดษฐ 2 ชนไดแก (1) สงประดษฐเตาอเนกประสงค ซงสะทอนใหเหนถงความสามารถในการคดเพอจดการปญหาเรองความรอนทสญหายระหวางการประกอบอาหาร และน าความรอนนนกลบมา ใชประโยชนใหไดมากทสด ซงสงประดษฐนสามารถใชพลงงานเพยงแหลงเดยว แตสามารถน าความรอนไปประกอบอาหารไดหลายอยางเชน การตม การทอด การนง และการตน เปนตน และ (2) สงประดษฐเครองด านามอหมน ซงสะทอนใหเหนถงการคดแกปญหาเรองการเขาถงอปกรณในการหาเลยงชพของเกษตรกรอยางเครองด านาทครอบครวตามชนบทมศกยภาพในการเขาถงไดแตกตางกน เพราะเครองด านามราคาแพง เยาวชนจงคดคนสงประดษฐทจะทนแรง โดยใชกลไกการขบเคลอนทไมตองใชน ามน และผลตดวยวสดทราคาไมแพง เพอท าใหเครองด านามราคาถกลง ชวยใหเกษตรกรทยากจนมความสามารถเขาถงได

การศกษาวจยยอนประสบการณกลบไปยงชวตวยเยาวและวยเรยนของเยาวชนนกคดสรางสรรคเพอเผยใหเหนวาคณลกษณะภายในตนของเยาวชนและบรบททแวดลอมเยาวชนเหลานน ไมวาจะเปนครอบครว โรงเรยน ชมชน และสงคมรอบตวของเยาวชนมผลตอการสรางความเปนนกคดสรางสรรคของเยาวชนเหลานอยางไรบาง ดวยฐานคดทางจตวทยาและการเรยนรทเชอวาเงอนไขเบองตนทสงเสรมความคดสรางสรรคประกอบไปดวย (1) ผเรยนร (2) ผสรางการ

61

เรยนร และ (3) สงแวดลอมในการเรยนร (อษณย อนรทธวงศ. 2555: 180-184; อางองจาก Sternberg & Williams. 1996 และ Feldhudsen, & Triffinger. 1980 และ Baron, & Harinton. 1981; อาร พนธมณ. 2546 ; อางองจาก Torrance. 1979 และ Hallman. 1971) ดงนนการวเคราะหเงอนไขส าคญในการประกอบสรางเปนตวตนของเยาวชนนกคดสรางสรรคกอนทจะสโครงการ MWT จงประกอบไปดวย 3 สวน ไดแก 1) คณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค 2) ผคนแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค และ 3) บรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค 1. คณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค เยาวชนผใหขอมลทงสบคนนนหากดภายนอกอาจมองไม เหนความแตกตางไป จากเยาวชนทวไปในวยทใกลเคยงกน แตเมอวเคราะหถงสงทเยาวชนทงสองกลมนไดสะทอนความคดและประสบการณชวตของตนเองออกมา รวมถงขอมลทไดจากการสมภาษณผแวดลอมดวยแลว จะพบวาเยาวชนนกคดสรางสรรคกลมน มคณลกษณะทแตกตางไปจากเดกอนๆ ในชวงวยเดยวกน อนสงผลตอการมความคดสรางสรรคทสะทอนออกมาในการท ากจกรรมการด าเนนชวต และการเรยนร หรอทมกจะใชค าเรยกวา “ฉายแวว” ของความเปนนกคดสรางสรรค กลาวคอ เยาวชนกลมนมพนฐานของการลงมอท างานดวยตนเอง ชอบการลองผดลองถก และมความสนใจตรงกนเกยวกบการแยกประกอบชนสวน และสรางสรรคสงตางๆ ตงแตชวงประถม จากความสนใจดานการประดษฐตงแตในวยประถม จงท าใหเยาวชนกลมนมประสบการณดานการประดษฐคดคนทมความหลากหลาย ดวยพนฐานของผเรยนรมวถชวตทมความเกยวของกบการท านา ท าสวน ปลกหญา เลยงวว ตามวถของคนทเตบโตในภาคอสาน ความชนชอบงานประดษฐจงน าไปสวธคดเพอมงแกปญหาสงตาง ๆ ทพวกเขาเผชญตามวถชวต ดงนน เยาวชนเหลานจงมสายตาในการมองเหนปญหา รวมถงมความตงใจทจะแกไขปญหาทไมใชแตเพยงการคดเพอความสนกในวยเดกเพยงเทานน หากแตยงมความเกยวของกบความตงใจทจะน าทกษะและวชาการ เพอ “มองเหน” และแกไขปญหาในชวตประจ าวนดวยวธการทตางไปจากเดม การวเคราะหขอมลจากการสมภาษณเยาวชนทง 10 คน สามารถอธบายคณลกษณะทส าคญของเยาวชนเยาวชนทจะน าไปสนกคดสรางสรรคได 5 ประการ ดงตอไปน

62

1.1 “มงมน” ในการเรยนรเพอเอาชนะอปสรรคในชวต

พอแมของเยาวชนนครพนมไดเลาถงเหตการณในชวงทถกเยาวชนตงค าถามเกยวกบความยากล าบากในการใชชวตทตองอดทนตอความรอนในชวงเวลาการเลยงควายกลางแจง แมวาจะเปนบทบาทและหนาทของสมาชกในครอบครวททกคนจะตองท ากตาม หากแตจะมวธการหรอหนทางอนทจะท าใหการท านามความสะดวกสบาย และไมตองอดทนตอความรอนหรอไม และจะมอปกรณหรอเครองมอใดทแกไขปญหาดงกลาวได ซงค าถามนเปนเหมอนการจดประกายเลกๆ ทสงผลใหผปกครองสนบสนนการท ากจกรรมของเยาวชนตลอดหลายปทผานมา ดวยเพราะปญหาทเยาวชนไดตงขนมานน สะทอนใหเหนวาเยาวชนมความตระหนกถงวถชวตของพวกเขาและครอบครวนนมากไปดวยความยากล าบาก ทงยงมความตองการจะเอาชนะอปสรรคดวยพลงสรางสรรคของตนเอง

อปสรรคทส าคญอกประการหนงคอ ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวเยาวชน ซงครอบครวตองแบกรบทงเรองความเปนอยทยากล าบาก การหาเลยงชพ และการเลาเรยน เยาวชนรบรและตระหนกถงอปสรรคดงกลาว ทวาไมไดยอมแพหรอจ านนตอปญหา แตเยาวชนไดสรางสรรคพลงทผลกดนตนเองใหสามารถเอาชนะอปสรรคเหลานน ดวยการแสวงหาหนทางใหมๆ ภายใตจดมงหมายแบบเดม เชน การดดแปลงเครองใชไมสอยหรออปกรณตางๆ ดวยวสดงายๆ ทหาไดใกลตว ทงยงราคาไมแพง แตสามารถท างานเพอบรรลเปาหมายไดเหมอนเดม เชนกรณของเยาวชนขอนแกน ทบานเปนคายมวยแตดวยฐานะทางบานไมดนก จงตองน าเอาวสดทมอยในชมชนมาประยกตใชทดแทนการซออปกรณราคาแพง เชน การน าเอาถงป ยบรรจฟางขาวซ งมอยมากในทองถน เพราะทบานประกอบอาชพท านา ทดแทนกระสอบทรายเพอใหนกมวยไดใชงาน

บานเราไมไดมเงนมากมาย ไมไดมความพรอมอยางคนอนเขา หนจงตองพยายามคดสงทแปลกใหม และสามารถทดแทนความตองการของลกคาได เพอลดภาระคาใชจายทบาน อยางเชน ทบานหนเปนทฝกมวย ตองสรางรายไดจากตรงนน ถงแมวาตามคายมวยใหญ เขาจะมวสดอปกรณมาตรฐาน เปนวสดชนด ทงพนเวท เสาเวท เชอกกน หรอแมกระทงกระสอบซอมมวย เราหาซออยางคนอนเขาไมได กตองประดษฐเอง คดเอง ท าเอง โดยอาศยสงท เรามเราหาได ทส าคญคอมนยงคงสามารถเปนสนามฝกซอมใหแกนกมวยได

การตระหนกถงปญหาฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวเยาวชน ไมใชแตเพยงการดดแปลงสงใหมเพอทดแทนสงเดมเพยงเทานน หากแตยงมความเกยวของถงการดดแปลงของใชในชวตประจ าวนใหมประสทธภาพในการท างานไดดขน เชนการดดแปลงชนวางรองเทาใหมพนท

63

ในการวางมากขน และสงกลนเหมนนอยลง จากการสมภาษณเยาวชนพบวา การคดเพอดดแปลงของเยาวชน ไดรบอทธพลมาจากทบาน เมอเยาวชนสงเกตเหนคนในบานใชพลงความคดสรางสรรคเพอเอาชนะขอจ ากดตางๆ ในการด าเนนชวตดวยตนเอง ดงทขอมลสะทอนผานค าบอกเลาของเยาวชนนครพนม วา

เวลารถไถเสยลงกจะไมไปรานซอม แตลงจะซอมเอง เพราะวาบานเราตองชวยกนประหยดคาใชจาย บางครงลงกประดษฐสงตาง ๆ ทเปนประโยชนมาใชโดยทไมตองไปหาซอหรอเชาในราคาแพง ๆ เชน ราวตากผาทตากผาไดเยอะๆ บางครงกพฒนารถไถใหท างานไดดขน ตวผมเองกชอบเขาไปคยกบลงในเรองตาง ๆ วาลงท าอะไรอยางไร

นอกจากทเยาวชนนกคดสรางสรรคจะแสดงพฤตกรรมของความมงมนในการเรยนร เพอเอาชนะอปสรรคทบานแลว การท ากจกรรมในโรงเรยนยงไดสะทอนถงความมงมนทจะเอาชนะอปสรรคในชวตการเรยนอกดวย โดยเฉพาะในวชาทเกยวของกบการแขงขนสงประดษฐ ซงตองดดแปลงชนสวนส าคญๆ เองเพอลดคาใชจาย โดยเยาวชนจะอาศยรานกลงเหลกแถวโรงเรยน บางครงกเชอมเหลกเอง โดยใชความรและการออกแบบผานทางอนเทอรเนต ดงค าใหสมภาษณจากครเยาวชนนครพนม เลาถงชวงเวลาทเยาวชนหาวธการแกปญหาเรองอปกรณราคาแพง จงตองคดหาวธการจดการตออปสรรคดงกลาวในหลากหลายวธ อาท การหาอปกรณทดแทนจากรานขายของเกา หรอการจางรานกลงเหลกแถวโรงเรยนใหท าตามแบบทเยาวชนคดขน จงถอวาเปนการพยายามในการพงตนเอง และการเอาชนะตออปสรรคทเกดขนในชวตของเยาวชน ดงทครทปรกษาของเยาวชนเลาใหฟงวา

เราตองดของทราคาไมแพงกอน อยางวสดทเอามาใชเปนกลไกสวนมากมาจากรานขายของเกาหนาโรงเรยน แตถารานขายของเกาไมมจรงๆ กจ าเปนตองท ากนเอง นกเรยกพวกนไมตองหวงเพราะวาเขาท าโครงงานมาหลากหลาย จงท าใหตองรจกชางมาก เพราะตองไปขอความร ความชวยเหลอจากเขา ซงนกเรยนกไมไดมาขอครวาจะไปท าเมอไหรอยางไร แตเขาจะไปเองเลย เพราะเขารวาตดขดทกลไกตรงไหน กจะไปเองเลย ไปปรกษาชางเอง ไปชวยงานเขา บางทกไมใชงานของตวเองนะ แตกไปท ากน

จากปรากฏการณขางตนสะทอนใหเหนถงการเอาชนะอปสรรคภายใตสถานการณทมขอจ ากดของเยาวชน และเมอเยาวชนไดเขาสโครงการ MWT และตองพฒนาสงประดษฐทมความแปลกใหม เชน เครองด านาแบบมอหมน ทตองอาศยการออกแบบและทดลองดวยตนเอง

64

ซงกวาจะประสบความส าเรจเยาวชนตองผานการ “ลองผดลองถก” หลายๆ ครง ดงทเยาวชนนครพนมเลาถงในชวงเวลาของความยากล าบากในการพฒนาสงประดษฐเครองด านาแบบ มอหมน วา

เมอผมกไดเขามาท าโครงงานเครองด านาแบบมอหมนแบบเตมตวกทดลองไปเรอย ๆ มนกยงไมเวรค เลยเปลยนทดลองใหเพอนเขามาชวยเขยนแบบใหม ทดลองซ าอกแตมนกยงไมได ทน ผมกเลยดงชางทสนทกนแถวบานมาชวยกนคดชวยกนด กชวยกนท าลองผดลองถก จากนนกเอามาทดลองตอทธรรมศาสตร กตองเปลยนแบบอก ผมกยงท าอยนะ ในขณะทคนอนๆ กแยกยายไปหมดแลว

ชวงเวลาในการอดทนและตอส เพอเอาชนะอปสรรคทเกดขนจากทบานสโรงเรยน หลอหลอมใหเยาวชนเปนคนทมบคลกของคนทไมยอมแพ มองหาวธการแปลกใหมเพอเอาชนะปญหาตางๆ รอบตว ทงยงสามารถเผชญกบความลมเหลว และเสรมสรางพลงสรางสรรคใหแกตนเอง เพอเผชญกบปญหาไดอยางไมยอทอ ซงความมงมนเพอเอาชนะอปสรรคในชวตจะเปนพลงทส าคญทสงผลใหเยาวชนมความกลาทจะเรยนรสงตางรอบตวเพอรเรมสงใหมๆ ไดตอไป

1.2 “กลาหาญ” ในการเรยนรเพอรเรมสงใหมๆ ในชวต เยาวชนนกคดสรางสรรคทง 10 คนมความสนใจทกวางขวางมาตงแตวยเดก ทงยงเปน

ผมสวนรวมในกจกรรมทหลากหลายของโรงเรยน จงท าใหเกดความทาทายใหมๆ อยเสมอ เมอเยาวชนตองเผชญกบสงแวดลอม และผคนทแวดลอมใหมๆ ในกจกรรมของโรงเรยน เชน กจกรรมประกวดศลธรรม กจกรรมขบรองเสภา กจกรรมแขงขนสงประดษฐ เปนตน ความกลาหาญของเยาวชนจงเปนเรองของความสามารถในการเผชญหนาและตอบสนองความทาทายทมความหลากหลาย เพอสรางประสบการณใหแกชวต ดงทเยาวชนจากขอนแกนไดเลาถงประสบการณชวตของเธอวา

ถาเราลองกลาทจะทกทายกอนมนกท าใหเรากลาขน แลวกจกรรมทเราเจอ ไดลองท า ไดลองพดกบเพอนรวมไปถงทกอยางทผานคายหรอกจกรรมทโรงเรยนมา มนท าใหเราไดท างานทไมเคยท ามากอน เรากไดเรยนรจากคนทเกยวของกบงานนนไปดวย แลวงานทเราท ามนเปนงานซงเดกมธยมไมเคยไดเจอ ไมมโอกาสไดท า มนท าใหเรารบรจรง ๆ วาเรากท าได ไมใชวาหนาทของเราจะเรยนอยางเดยว

65

ปรากฏการณหนงทนาสนใจซงสะทอนถงความกลาหาญทจะคดอยางสรางสรรคของ

เยาวชน คอ โครงงานท าหมนหอยเชอร ของเยาวชนนครพนม ทมความพยายามจะกาวขามความเชอถงความเปนไปไมได โดยเยาวชนเลาถงในชวงทพฒนาโครงงานแกปญหาเรองกลาตนขาวเสยหายเนองจากหอยเชอรในนาขาว ซงเปนปญหาทอยในวถชวตของชมชน ขณะนนพวกเขาไดคนสาเหตของปญหา อกทงยงทบทวนวธการแกไขปญหาตางๆ ทเคยผานมา พบวาวธการตางๆ ยงไมสามารถก าจดหอยเชอรไดทงหมดไดในระยะเวลาอนสน (ชวงกลาตนขาวเจรญเตบโต) เยาวชนนกคดสรางสรรคจงเรมตงค าถามวาจะมสมนไพรหรอพชชนดใดทสามารถท าหมน หอยเชอรไดบาง จากนนจงเรมคนหาและทดลองสมนไพรทจะสงผลตอการแพรขยายพนธของ หอยเชอร แมวาสดทายความพยายามในการท าหมนหอยเชอรจะไมส าเรจตามความคาดหวงของเยาวชนนครพนม ทวากระบวนการตงค าถามทนาสนใจทงยงตองอาศยค าตอบท ม ความสลบซบซอน อยางเชน กระบวนการท าหมนหอยเชอรนน สะทอนใหเหนถงความตองการตอกรกบความทาทาย สการเรยนรเพอเรมตน “เสนทางใหม” ในการแกไขปญหาทเยาวชนสนใจ เพอตองการชวยเหลอหรอบรรเทาปญหาทเกดขนในวถชวตทงของตนเองและครอบครว

ความกลาหาญเพอการรเรมสงแปลกใหมในชวตของเยาวชนจะเปนความคดสรางสรรคทสมบรณไมได หากเยาวชนขาดซงจนตนาการ จากเรองราว และตวอยางทไดยกไวขางตน ท าใหเกดมมมองของการวเคราะหถงความกลาเพอ “กาวแรก” และเปดมมมองใหมๆ ของเยาวชนทจะน าไปสประสบการณทมความหลากหลาย รวมถงการเปดจนตนาการทกาวขามถงความเปนไปไมได และพฒนาสแนวคดการออกแบบสงประดษฐทมความสรางสรรคและเชอมโยงกบการแกไขปญหาทเกดขนรอบตวเยาวชน

1.3 “มจนตนาการ” จากสงธรรมดาในชวต ใหกลายเปนความคดสรางสรรค

สงประดษฐนวตกรรมทเยาวชนนกคดสรางสรรคทงสองกลมคดคนขน ไมวาจะเปน เครองด านาแบบมอหมน ซงเปนเครองมออ านวยความสะดวกในการท านา เตาประหยดพลงงาน 3 อน 1 และกระตบขาวเหนยวไฟฟา ซงเปนของใชในครวเรอน ลวนเกยวของสมพนธกบวถชวตสงคมเกษตรกรรมทพวกเขาอาศยอย หากมองยอนกลบไปในอดตจะพบวาในวถชวตของสงคมเกษตรกรรมจะใชแรงงานคน สตว และเครองไมเครองมอทผลตไดอยางงาย แมวาสงอ านวย ความสะดวกในอดตจะมปญหาตอการใชงาน แตผคนในอดตกยงคงใชตอๆ กนมา โดยยอมจ านนตอขอจ ากดเหลานน เชน เรองของการจดเตากอไฟ ซงเปนธรรมดาทจะตองมควน หรอแมแต

66

การด านา ซงเปนธรรมดาทตองกมด านา และเปนเรองปกตทตองปวดเมอยรางกายเนองจาก การด านา แตผวจยกลบพบวาเยาวชนนกคดสรางสรรคมจนตนาการทแตกตางไป เชน การคดถงการนงขาวเหนยวทไมมควนไฟ หรอการด านาโดยไมตองกมๆ เงยๆ จนท าใหปวดหลง แตความคดเหลานกลบกลายเปนเรองนาขบขนของผใหญ และเปนไปไมได แตเยาวชนกลมนกไมไดรสกวาตนเองจะตองหยดจนตนาการในสงทคนอนคดวาเปนไปไมได แตเลอกทจะท าใหความคดเหลานนเกดเปนจรงขนมาได

หากมองยอนกลบไป โลกในวยเดกของเยาวชนนกคดสรางสรรคจะเกยวของกบ “การเลนกบจนตนาการ” เหมอนกบเดกในวยใกลเคยงกน แตความพเศษของพวกเขาคอ การสรางสรรคจนตนาการสความเปนจรงทสามารถจบตองได ดวยการดดแปลงสงตางๆ ทอยรอบตว ใหมความใกลเคยงกบสงทอยในความคดใหไดมากทสด ซงในอกดานหนงความพยายามเปลยนจนตนาการสความเปนจรงของเยาวชนนน สะทอนใหเหนถงความมงมนตอความตองการเอาชนะอปสรรคในชวต เชน เรองของฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวทไมสามารถหาซอของเลนแบบส าเรจรปใหแกเยาวชนได ทงนความสขจากการเลนในชวงวยเดกของเยาวชนจงไมไดม ความแตกตางไปจากเดกทวไป หากแตมวธการไดมาซงความสขดวยความพยายามมากกวา เดกคนอนๆ ในวยเดยวกน ดง ทเยาวชนขอนแกนไดเลาถงชวงเวลาทไดเลนกจกรรมตาง ๆ กบลกของเพอนบาน ซงในขณะนนเขารสกวาหากตองการของเลนเหมอนเพอนคนอน เขาจ าเปนทจะตองสรางขนมาเองดงเยาวชน ขอนแกน คนหนงเลาวา “ตอนแรกพอกบแมเพอนทอยแถวบานจะซอรถของเลนมาใหลกเขา ผมกไปเลนกบเขา ตอนนนผมคดวาถาเราไปซอเราคงไมมเงน

ประดษฐเลนเองนาจะดกวา ผมเลยเรมคดประดษฐของเลน เพอเลนเอง จะไดไมตองไปซอ” การขยายขอบเขตของจนตนาการตงแตในวยเดก จงน าพาใหเยาวชนเกดการรบรสงท

ตนเองสนใจอยางรอบดาน ทงยงขยายความสนใจนนสการคนควาหาความรเฉพาะทางตางๆ ทมความเกยวของทงผานการสงเกตจากคนใกลตว ฝกเรยนรจากการทดลองผด ทดลองถกดวยตนเอง หรอแมแตการคนหาความรตางๆ จากอนเทอรเนต เพอเปนรากฐานส าคญทจะตอยอดดวยจนตนาการของพวกเขาเปนล าดบถดไป เยาวชนนกคดสรางสรรคจงเกดการฝกฝนและสงสมประสบการณดานการรบรและจนตนาการใหเกดเปนประสบการณทขยายตวอยางกวางขวาง และมการเรยนรอยางคอยเปนคอยไปตามสภาพแวดลอมทเปลยนไปของเยาวชน ดงทเยาวชน นกคดสรางสรรคจงหวดนครพนมเลาวา

ยงผมขยบตวออกจากบาน ผมยงรวาโลกมนกวาง มความรมากมายทผมตองเขาใจ อยางตอนทท าโครงงานกจะมการหาความรโดยทางอนเตอรเนต แลวกการสงเกตจากภมปญญา

67

ของคนเกาคนแกในหมบาน สวนมากจะเปนการสงเกต เพราะไมคอยไดรจกเทาไหร สอตาง ๆ ทไดคนหา กเปนสวนหนงทเราไดรจกและไดเหนสงตาง ๆ อะไรทแปลกใหม

นอกจากนนกวจยยงพบวาสอตางๆ ทเยาวชนสนใจมรปแบบของเนอหาการสรางเสรมจนตนาการ และเกยวของกบวทยาศาสตรและสงประดษฐ เชน เยาวชนทเปนแกนน าของ กลมนครพนม เลาวา มความชนชอบภาพยนตรทมความเกยวของกบพนทเรนลบทไกลไปกวาโลก (Earth) และหลายครงของการสนทนาระหวางการเกบขอมล เยาวชนยงแสดงใหเหนถง จนตนาการถงการพฒนาความสามารถของตนเองทมากกวาขอจ ากดของมนษยในปจจบน ดงเชน “ผมชอบดสารคดสตวตาง ๆ ทแปลกใหม ทไมเคยเหนมากอน นอกจากเรองสตวแลวก เรองจตวทยาคน เพราะผมเปนคนออนไหวตอความรสกของคน แลวกชอบดทรานฟอเมอร สตารเทค สวนเรองมนษยตางดาวนนเชอ แตไมเคยเหน เมอกอนกเคยนงสมาธเพอทจะไดหทพยแตกไมได ผมกเชอในสงทมองไมเหน” 1.4 “มทกษะแหงการเรยนร” จากการลงมอปฏบตดวยตนเอง

ประสบการณประดษฐของผมครงแรกเกดขนทบาน ตอนนนมเพอนคนนงทสนทกน ชอบเลนดวยกน เขากเหนรถเกยวขาว เขาเลยอยากจ าลองมนขนมา โดยทเอามอเตอรเลก ๆ มาเปนไดร และเอากระปองเบยรมาท าเหมอนเปนทสขาว ผมเหนเพอนมไอเดยด ผมเลยเอามาประกอบใชบางเปนรถเกยวขาว ตอนแรกเพอนท าเปนทสขาวเฉย ๆ ผมกน ามาประยกตใชเหมอนใหมนเปนรถสขาวจรง ๆ ทสามารถสขาว เกยวขาวได ปนขาวได มใบมดสบ ยกขนยกลงได มลอวงได ไปโรงเรยนกจะมฟวเจอรบอรดทเขาทงแลวกเกบ แลวเอามาประดษฐ มไมทบานกเอามาตดประดษฐ และมเศษอปกรณรถทพงแลว กเอามาซอม และเอามาประกอบใหม สามารถเลนเปนของเลนเดก และเปนของจรงไดดวย เพราะทกอยางสามารถขบเคลอนได กจะไปขอมอเตอรของเพอนทเขาไมใชแลวกเอามาใส และใชถานไฟฉายใหขบเคลอนมอเตอร แลวเอามาเลน

จากการเลาถงประสบการณของเยาวชนขอนแกนคนหนง ถงการประดษฐครงแรกวา

เกดขนไดอยางไร สะทอนใหเหนถงการพฒนาทกษะแหงการเรยนรในตวเยาวชน จากการพฒนาของเลนใหสามารถท างานไดใกลเคยงกบของจรง และน าไปสความสนใจดานการประดษฐเคร องใชสอยในเวลาตอมา ดงนนการประดษฐของเลนในวยเดกจงไมไดท าหนาทให ความสนกสนานแกเยาวชนเพยงเทานน หากไดสรางเสรมทกษะการเรยนรทน าไปสการพฒนา

68

ความคดสรางสรรคและนวตกรรม (Learning and innovation skills) ทเรมตนจากการเลยนแบบเพอนสนทในการสรางของเลน แตเยาวชนไมไดหยดแตเพยงเทานน เยาวชนยงไดสรางความเขาใจของกลไกรถเกยวขาว รวมถง คนหาวสดรอบตวเพอการประยกตใชในการตดตอและดดแปลง ใหของเลนมความสามารถใชงานไดจรงเหมอนกบอปกรณทผใหญใชท างาน ความคดสรางสรรคของเยาวชนจงไมไดมความตองการแสวงหาของเลนทไมเคยมอยในโลก หากแตเปนการ

ซงแตกตางไปจากทกษะการเรยนรของเยาวชนนครพนมอกรายหนงทพฒนาทกษะการเรยนร โดยเรมตนจากการคนพบความสนใจทมตอเครองยนต กลไก ของมอเตอรไซค และน าไปสการฝกถอดและประกอบชนสวนเครองยนต แตเมอพบวาตนเองไมสามารถท าบางสงไดส าเรจดวยตนเอง หรอมความรไมเพยงพอ เชน การประกอบอะไหลบางชนดทมความซบซอนในการท างาน เยาวชนกสามารถแสวงหาแหลงเรยนรดวยตนเอง เชน การคนหาความรจากผเชยวชาญ หรอจากทางอนเทอรเนต ดงทเยาวชนนครพนมไดเลาถงชวงเวลาทไดมโอกาสเรยนรเรองกลไกของมอเตอรไซค วา

ตอนนนชอบงดแงะ มอเตอรไฟฟา ซดตาง ๆ มางดแงะจนระเบด ไฟดบทงบาน กมอาการสะดงกลวพอดาเพราะไฟดบทงบาน พอตอนม.2 อยากไดรถมอเตอรไซคครงแรกในชวต กเลยขอกบแมเขากยงไมซอให ผมกตอทกทางจนเขาซอให พอไดมาผมรสกวาผมไดของทผมรก และผมจะศกษาทกอยางทเกยวกบมน ไมนานผมกถอดประกอบเองได ยงพวกอะไหลหรอระบบทอยภายนอกอยางระบบไฟ หรอทอผมจะท าเองทงหมด แตถาเปนภายในกจะมแฟนของลกพลกนองมาสอนครงแรก แตหลงจากนนผมกท าเอง สวนวธการทจะท าใหผมรวาท าอยางไรกจะมการไปยนดจากชางวาเขาท าอะไรอยางไร สงเกตบางครงกดในยทปในอนเตอรเนต แลวกเอามาปรบใชกบรถของตวเอง

ผวจยพบวาคณสมบตภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค จะเรมตนจากการทเยาวชน

มความสนใจ หรอมความหลงใหลสงทตองการเรยนรกอน เชน รถเกยวขาว หรอ มอเตอรไซค เปนตน จากนนจงใชทกษะการท าความเขาใจกลไก การประยกตใช การแสวงหาความร การวเคราะห และสรางสรรคสงใหมขนมา โดยทกษะเหลานไมไดท างานอยางเปนล าดบขนตอน หากแตเปนทกษะทสามารถเกดขนไดอยางเปนอสระ โดยสามารถพจารณาจากองคประกอบของการเรยนรในแตละบรบทแวดลอมเฉพาะกรณ

69

1.5 “มประสบการณ” ในพนทสาธารณะ ความคดสรางสรรคเปนสงทตองถกฝกฝนอยางตอเนอง เยาวชนนกคดสรางสรรค

จงตองการ “เวท” เพอเปนพนทในการบมเพาะความคดแปลกใหม โอกาสทมในการเขาถงเวทของเยาวชนคอการแขงขนประเภทตางๆ ทไดรบจากโรงเรยน ประสบการณดานการแขงขนของเยาวชนเกดขนตงแตวยประถม แตจะมมากในชวงมธยม ซงจะไดรบโอกาสผานทางวชาชมนมและกจกรรมพเศษในโรงเรยน ทงน จากขอมลพบวาประสบการณในเวทการแขงขนของเยาวชนนกคดสรางสรรคทกคนมความหลากหลาย ซงไมใชแตเพยงโครงงานสงประดษฐวทยาศาสตรเพยงเทานน ซงมทง ดานศลปะหตถกรรม ประดษฐจรวดขวดน า ประกอบหนยนต ตอบปญหาวทยาศาสตร เปนตน แตประสบการณดานการแขงขนทเยาวชนกลาวถงอยางภาคภมใจมากทสดคอการแขงขนทเกยวของกบการประดษฐวทยาศาสตร ซงพนทของการแขงขนไดบมเพาะทงเรองของการระดมสมองแลกเปลยนความคดเหน ฝกคดแปลกใหมภายใตขอจ ากด และรวมถงฝกฝนความรบผดชอบ บางเวทไดตอกย าถงความส าเรจทเกดจากความคดทแปลกใหมของเยาวชนเอง เชน รางวลตนกลาพลงงาน ทเปนรางวลทสะทอนใหเหนถงความสามารถในการคดและสรางนวตกรรมทเกยวของกบการอนรกษดานพลงงานและสงแวดลอม ของกระทรวงพลงงาน และเยาวชนยงไดออกรายการโทรทศนชอ อาวธไอเดย สมรภมไอเดย ทางชองสาม ซงเปนรายการทเปดโอกาสใหเยาวชนไดเขาแขงกนเกยวกบการแกปญหาในชวตประจ าวนดวยสงประดษฐนวตกรรม ซงประสบการณทงดานการแขงขนทหลากหลาย รวมถงการไดมโอกาสออกรายการโทรทศน ไดตอกย าใหเยาวชนรบรถงศกยภาพดานการคดและสรางสงแปลกใหม ทงยงไดรบ ความภาคภมใจจากรางวล ตลอดระยะเวลาทเยาวชนไดมงมนสรางสงประดษฐทคดคนขนมา

ซงขอมลมความสอดคลองกบประสบการณของเยาวชนขอนแกนทเลาถงชวงเวลาส าคญของโรงเรยน เชน สปดาหวทยาศาสตร สปดาหหองสมด ในชวงเวลานนโรงเรยนจะเปดโอกาสใหเยาวชนไดมการแขงขนทงแบบกลมและแบบเดยว โดยก าหนดโจทยทเตมไปดวยขอจ ากด และใหเยาวชนไดทดลองออกแบบงานของพวกเขาเพออธบายใหอาจารยไดรบฟงและแลกเปลยนความเหนกน ซงเยาวชนขอนแกนอกคนไดตอเตมความเหนในประสบการณดานการแขงขนวาครทมสวนรบผดชอบโครงการประกวดตางๆ จะสงเกตวาเยาวชนสนใจในงานประเภทใดบาง กจะสงเสรมและและบางโอกาสจะพาไปฝกฝนกอนเขารวมการประกวดตางๆ โดยเฉพาะ การแขงขนทอยภายนอกโรงเรยน

ครทปรกษาเยาวชนนกคดสรางสรรคมองไปในทางเดยวกนวาโครงการประกวดตางๆ เปนเพยงการบมเพาะทกษะทจ าเปนในขนตนของชวต สวนหลงจากนนจะขนอยกบเยาวชน

70

ซงจะตองสะสมประสบการณใหมๆ ตามโลกทจะกวางขนเรอยๆ ของพวกเขา และเมอเวลาทเยาวชนตองเจอกบโจทยททาทายมากขน จะยงท าใหเยาวชนมประสบการณทลกขน ซบซอนมากขน ประสบการณทวาน จงไมใชแตเพยงประสบการณดานความรเชงเทคนค แตหมายถงป ร ะสบกา รณใ น กา ร ไ ดข น เ ว ท ไ ดพ บผ เ ช ย ว ช าญและ ไดพบแล ะพ ดคย ก บผ อ น ทอยนอกเหนอไปจากโครงงานทพวกเขารวมประกวด ซงครทปรกษาเยาวชนนครพนมอธบายประโยชนของการแขงขน ดงน

ตอนนนเยาวชนกลมนครพนมกลบมาจากคายอบรมเพอฝกฝนทกษะการคดและประดษฐนอกโรงเรยน เหนไดชดวาพวกเขาดงประสบการณเหลานนทเคยไดรบในคายกลบมาใชไดมาก ทงการรจกตดตอประสานงานการสอสารกบผอน ซงเปนทกษะทจ าเปนส าหรบพวกเขา ไดมาเรยนรในการทจะมความคดสรางสรรค เชน จากกจกรรมทใหเยาวชนใหมองสงของบางอยางแลวนกถงอะไร ซงเปนแนวความคดเรอง ความคดแบบฉบไว คดคลองแคลว แลวกคดเชอมโยง ประสบการณเหลานนนถกน ากลบมาใชเวลาท าโครงงานและท ากจกรรมในโรงเรยน รวมถงพวกเขายงถายทอดประสบการณทไดรบมาใหกบเพอนคนอน ๆ อกดวย

ประสบการณในการน าเสนองานทงทเกดขนในโรงเรยน และนอกโรงเรยน นบวาเปนเวทส าคญประการหนงทจะฝกฝนและฝกซอมการคดของเยาวชนใหมความแปลกใหมแตกตางไป จากเดม เพอใหผลงานของพวกเขามความโดดเดน และสามารถสรางชยชนะภายใตเกณฑทก าหนด ทงนประสบการณการแขงขนหรอการประกวดของเยาวชนไดฝกฝนและสรางการเรยนรดวยความสนกสนาน ทวาความส าเรจทเกดขนจากเวทประกวดไมไดเกดขนเพยงเพราะความสามารถของเยาวชนเพยงเทานน หากแตยงมความเกยวของกบผคนแวดลอมทมสวนส าคญตอการ เปดโอกาส ชน า และหลอหลอมความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรคใหเกดขนตงแตทบาน สทโรงเรยน

2. ผคนแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค

ดวยเยาวชนทกคนเกดมาทามกลางสงคมทแวดลอม ไมวาจะเปนการถกเลยงดจากครอบครว การเลนสนกสนานกบกลมเพอน การเรยนรความรและทกษะตางๆ จากระบบการศกษาในโรงเรยน การเรยนรจกบทบาทหนาทของการอยรวมกบคนอนๆ ในชมชน เลยไปจนถงการมปฏสมพนธในรปแบบตางๆ กบผคนทแวดลอมเยาวชนอยตงแตเกดจนกระทงเตบโตเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค ซงมความจ าเปนอยางยง ทเยาวชนจะมครอบครวทมความเขาใจและ

71

ใหการสนบสนนในการทดลองท า โครงงานสงประดษฐ มการท างานเปนทมทตองอาศยความสมพนธระหวางเพอนรวมงานเพอชวยเหลอทงในเรองการประดษฐและเรองการเรยน ครทปรกษามสวนในการเปดพนทและใหโอกาสเยาวชนไดทดลองถกผด และไดทดลองผดถกดวยตนเองเพอสรางสรรคสงตางๆ ดวยคณลกษณะพเศษของผแวดลอมในการเรยนรหลายกลมเปนพนฐานน าไปสวธคดเพอมงแกปญหาสงตางๆ ทพวกเขาเผชญตามวถชวต และผสรางการเรยนรไดมสวนรวมสรางสรรคจนเกดเปนเงอนไขส าคญทสงผลใหเยาวชนสามารถสรางผลงานออกมาเปนนวตกรรมได

2.1 “พอแม” ผเปดใจและเปดโอกาสในการคดสรางสรรคใหแกเยาวชน พอและแมของเยาวชนนกคดสรางสรรคเปนเปนจดเรมตนทมองเหนแววและสงเสรมให

เดกๆ เปนนกคดสรางสรรค โดยไมไดยดตดอยกบหนาทของการเปนลกทด หรอการเปนนกเรยนทดของเยาวชน ซงจ าเปนทจะตองเขาเรยนทกคาบเรยน หรอแมแตตองอยตดกบบาน ไมออกไปท ากจกรรมอยางอนนอกเหนอจากกจกรรมทบานก าหนด เปนตน เพราะพวกเขามความไวเนอเชอใจในศกยภาพและมองเหนพฤตกรรมดงามของเยาวชน นอกเหนอไปจากนนพอและแมของเยาวชนทงสามยงมความชางสงเกต และสามารถมองเหนความสนใจของเดกๆ ตงแตในวยเยาว อกทง เปดโอกาสใหลกๆ ไดลองท าในสงทสนใจดวยตวเอง และสนบสนนดวยการจดเตรยมเครองมอหรออปกรณตางๆ ตามแตวาระและโอกาสจะเอ ออ านวย อยางไรกตาม ความเชอม นและ การเปดโอกาสใหท าสงทชนชอบ แตตองมความรบผดชอบตอ “งานทบาน” ซงเปนบทบาทหนาทของเยาวชน เชน การนงขาวเหนยว การปลอยววกนหญา การท าความสะอาดบาน เปนตน ทงนหากเยาวชนรบผดชอบบทบาทของตนเองอยางดในครอบครว ผปกครองจงจะเปดโอกาสใหเยาวชนไดท ากจกรรมอนๆ ตามความสนใจของพวกเขา ดงทผปกครองของเยาวชนนครพนมเลาวา

พอคดวาเปนเรองทดทเขามความสนใจ เพราะมนสามารถท าเปนอาชพได ครอบครวจะสงเสรมเตมทไมวาเรองใด ๆ กตาม เพราะเปนสงทเขาชอบ ในการสงเสรมเราจะไมบอกเขาโดยตรง เวลาโรงเรยนขอความรวมมออะไรกจะใหเขาไปเขารวมกจกรรมตลอด ไมใหขาดกจกรรมมาชวยงานทางบาน เพราะกจกรรมกเปนสงดตอตวเขาเอง เรากตองยอมทจะใหเขาเลอกในสงทเขาชอบ เราเลยเลอกใหเขาเรยนสายวทยาศาสตรเพอทจะใหเขามฐานความรการเรยนและการท าโครงงานนวตกรรม

72

การทพอแมไมไดตดลกออกไปจากกจกรรมในครอบครว ไมวาจะเปนงานบานทไดรบมอบหมายซงยงจะตองท าอยเปนประจ า การเรยนหนงสอซงเปนชวตประจ าวน การสรางความรบชอบเหลานกไมไดเบยดบงเวลาแหงการคดสรางสรรค แตกลบสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรคทสอดคลองไปกบวถชวตทเปนจรง ดงทเดกหญงคนหนงในกลมขอนแกน เลาถง แนวคดเรมตนของการสรางกระตบขาวเหนยวไฟฟาทเกดจากการไดชวยงานของพอแม แลวตองนงขาวเหนยวไปกนเปนประจ า อนเปนวฒนธรรมอาหารของคนในภาคอสาน ซงถาสามารถประดษฐเครองนงขาวเหนยวอยางงายได กจะเปนประโยชนตอการด าเนนชวต ผวจยจงคดวาเหตการณนเปนประกายของความคดสรางสรรคทส าคญในการตอยอดทางความคดของกลมเยาวชนขอนแกน

ตอนทหนไปชวยพอกบแมท าสวน เขาไร ด านา พองานเสรจ พวกเรากหวกน หนกสงเกตวาไมวาครอบครวเราไปทไหนท าอะไรกจะตองกนขาวเหนยวทงนน ซงถาคนทนงขาวไมเปนพวกเขาจะไมไดกนขาวเลย จงเกดความคดขนมาวาถาเกดเราสามารถนงขาวเหนยวไดอยางงายๆ และรวดเรว ไมวาใครกสามารถทจะนงขาวเหนยวได ดงนนการท างานของเดกๆ จงไมไดแยกขาดออกจากการสรางความคดสรางสรรค

เพอพฒนาสงประดษฐนวตกรรม ซงโครงงานของเยาวชนกลมอนๆ กมจดเรมตนทางความคดทเกยวของกบวถชวตและงานบานทเดกๆ รบผดชอบ เชน การด านา การเลยงโค การประกอบอาหาร เปนตน จะเหนวาครอบครวของเยาวชนเปนสวนส าคญตอการบมเพาะคณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค เพราะเปนทงผสรางบรรยากาศแหงการเรยนร ผเปดโอกาสใหความคดแปลกใหมไดถกพฒนา และเปนผเตมเตมความรจากประสบการณชวตใหกบลกๆ ซงเปนตนทนชวตทส าคญตอการเปนนกคดสรางสรรค

2.2 “คร” ผเปนตนแบบและผเปดโลกแหงการเรยนรใหกวางขน

ครของเยาวชนนกคดสรางสรรคเปนคนทมความเชอใจ เปดพนทและมอบใหโอกาสเยาวชนไดทดลองถกผดดวยตนเอง มความไวและละเอยดออนตอพลงสรางสรรคของเยาวชน มองเหนถงพฤตกรรมทดงามของเยาวชน และรบรถงความสนใจทเยาวชนมตอสงตาง ๆ ไดโดยงาย อกทงมพฤตกรรมทเปนมตร สามารถคลกคลกบเยาวชนไดเปนระยะเวลายาวนาน ทงยง เปดโอกาสใหเยาวชนไดพบกบประสบการณทหลากหลาย มกลวธในการตงค าถามตอสงตาง ๆ พรอมทงชชวนใหเยาวชนเหนถงค าตอบทหลากหลายได เนนการปฏบตกอนโยงเขาสบทเรยน มองเหนคณคาของการเปดโอกาส ใหเยาวชนไดฝกคดและทดลองปฏบต และมองคความร

73

ทางวชาการตามสงทเยาวชนสนใจ โดยเฉพาะทกษะดานเครองมอชาง ดงทเยาวชนนครพนม เหนวาครทปรกษาของพวกเขาสนบสนนดงน

ครทปรกษากลมกเหมอนพออกคนครบ จะไดความคดสรางสรรคใหมๆ จากครสทธชย ครสทธชยชอบตงค าถามใหพวกเราคด ครเปนคนทมความคดสรางสรรคสง แกจะมอปกรณในการสอนตางๆ มากมาย มโมเดล มตวอยางใหด ครเขาจะใหงานเรามาท ากบเพอน เรากจะไดแลกเปลยนความคดกบเพอน ท าใหเราชอบท าโครงงานและคดอะไรใหม ๆ รวมทงชอบเรยนวชาวทยาศาสตร เพราะครเขาสอนด สอนเขาใจแลวเราท าได ท าใหชอบวชาวทยาศาสตรจนถงปจจบนน

ครปรกษากลมเยาวชนนครพนม อธบายถงวธการท างานทใชเพอพฒนาความคด แปลกใหมใหแกเยาวชนกลมทตนเองรบผดชอบ โดยอาศยใหเยาวชนจบกลมตามความสนใจในโครงการสงประดษฐตางๆ ดวยตนเอง ซงเยาวชนทกคนจะไดพดคยกน และจะแบงบทบาทหนาทของตนเองตามแตประสบการณและลลาการท างานทแตกตางกน บางคนไมชอบออกแบบ แตชอบหยบจบเครองมอ เยาวชนบางคนไมถนดเชอมเหลก ตอวงจร แตอยากชวยกลมดวยการน าเสนอผลงานในพนทสาธารณะ และออกไปซอของและตอรองราคาทรานขายของมอสองหนาโรงเรยน หนาทหลกของครคอการสนบสนนความสนใจของเยาวชนดวยการจดเตรยม หองทดลอง รวมถงเครองมอ หรออปกรณตาง ๆ ตามแตวาระและโอกาสจะเอออ านวย ซงสวนส าคญใน การสนบสนนของครทปรกษาอกประการหนง คอการ มอบความคด ความร รวมถงจดสรรใหเกดสถานการณทเยาวชนและครไดแลกเปลยนเรยนรความรและประสบการณตางๆ ทเยาวชนสนใจ โดยสนบสนนเงนทนบางสวนในการทดลองและพฒนาสงประดษฐนวตกรรม

การสนบสนนและการสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรจงไมใชแตเพยงการจดสรรเครองมอชาง หรอพนททางกายภาพใหมความพรอมตอการพฒนาความคดสรางสรรคผาน การประดษฐคดคนของเยาวชนเพยงเทานน หากแตมความจ าเปนทตองมครทปรกษาทม ความพรอมทงความรและประสบการณ รวมถงมลลาทเหมาะสมตอการสรางการเรยนรเพอพฒนาความคดแปลกใหมแกเยาวชน ซงสะทอนผานความคดความเชอของคร และสงผลโดยตรงกบกจกรรมตาง ๆ ทครเขาไปเกยวของกบเยาวชน ทงโดยบทบาททางตรงและทางออม เชน การสรางสถานการณเพอการแลกเปลยนเรยนร และการตงค าถามใกลตวทนาสนใจตอการตอยอดส การพฒนานวตกรรม ดงขอมลจากครนครพนมเลาถงชวงเวลาทชวนเยาวชนตงค าถามตอสงตางๆ เพอเปนแนวทางในการพฒนาสงประดษฐ ดงน

74

ผมวามนสนก เหนเดกสนก เรากสนกไปดวย เวลามาท างาน มาประดษฐอะไรใชกน กจะสนก คนหนงประดษฐสงหนงขนมา อกคนประดษฐอกสงขนมา มนกจะเอามาโชว มาแสดงกน กจะเกดความสนใจ และกจะเกดความอยากรอยากเหน จ าไดวาตอนนนนงคยกนกบนกเรยน นงถกปญหากน ไมไดเตรยมการไวกอน ตอนกนขาวกเรมจากปญหาใกลตว ไลไปจนถงหองครว จดประกายวาเรามาอยทนเรากนขาวสวย ซงปกตเรากนขาวเหนยว กคดวาท าไมเราถงไมมขาวเหนยวกน กไดขอสรปวาขาวเหนยวท ายาก ขนตอนเยอะกวาจะนงไดตองท าหลายกระบวนการ กเลยคดตอวาท าไมมนถงยงยาก แลวจะมวธไหนทท าใหมนงายขน

บทบาทของครผอยเคยงขางเยาวชนนกคดสรางสรรค จงไมใชเพยงการอบรมสงสอนในฐานะศษยอาจารยเพยงเทานน หากแตรวมถงการเปนสวนหนงของทม โดยท าหนาทเปนผยดโยงการท างานเดยวใหเปนกลม และจดประกายความคดสรางสรรคใหแกเยาวชน ดวยการเปดประสบการณใหม เชอมโยงความรและตงค าถามทนาสนใจสจนตนาการแกเยาวชน การอยเคยงขางกบเยาวชนอยางสม าเสมอของครจงท าใหเยาวชนมองเหนครเปนตนแบบทมความคด ความเชอ รวมถงพฤตกรรมทครแสดงออกตลอดหลายเดอนทผานมา เยาวชนหลายคนจงใหความหมายของครวาเปนสวนหนงของครอบครวพวกเขา ทไมใชใชการน าแบบการสงสอน หากแตเปนการแนะน า สงเสรม และปฏบตอยางสรางสรรคเพอเปนแบบอยางใหเกดความเขา ใจและเชอมนตอพลงสรางสรรคของตนเอง

2.3 “เพอน” ผรวมสรางประสบการณแหงการเรยนร ความส าเรจของสงประดษฐนวตกรรมเปนสงทสะทอนประสทธภาพการท างานกลมของ

เยาวชนนกคดสรางสรรค ดวยเพราะเยาวชนม “พลงกลม” ทมพนฐานของความเปนเพอนทม ความไวเนอเชอใจกน ทงยงเปนแหลงรวมคนทอยในวยใกลเคยงกนและมความสนใจรวมกนใน การด าเนนกจกรรมตางๆ ในขณะท างานกลมโดยเฉพาะการสรางสงประดษฐเพอการแกไขปญหารอบตว การท างานรวมกนของกลมเยาวชนจงเตมไปดวยความสนกสนาน และดวยความกระตอรอรนตองานทตนเองรบผดชอบ พนฐานของพลงกลมทดจงเปนการสรางความพรอมทส าคญตอการและพฒนาความสามารถในการปฏบตงานใหส าเรจรวมกนซงการรวมกลมของเยาวชนไมใชเพยงแค การเปนสมาชกกลมโดยการจดตงเพอใหเกดเพยงแคกลมใหตรงตามหลกเกณฑของการประกวดเพยงเทานน หากแตมการแบงบทบาทความถนดและความสมครใจของเยาวชนเปนทนเดม

คณลกษณะของสมาชกกลมเยาวชนเปนผ ทมความคดสรางสรรค เชน มความสนใจหลากหลายทขามศาสตร มอารมณขน สามารถจบรวมสงทไมนาจะเขากนไดใหประกอบเขาดวยกน

75

อกทงยงเปนกลมคนทพรอมจะเปดใจ สรางพนทปลอดภยในการแลกเปลยน ถกเถยง ความคดเหนตางๆ และเมอพจารณาจากการท าสงประดษฐดวยการท างานกลมจะเหนวาเยาวชนแตละคนรถงศกยภาพและต าแหนงแหงทของตน ทแตกตางไปจากคนอนและมงเปาหมายเพอการท าสงใดสงหนงรวมกน โดยทมการก าหนดบทบาทหลกในการด าเนนการอยางชดเจน เชน บทบาทของการท างาน เชงชางเทคนค บทบาทของการน าเสนอผลงานของกลม บทบาทของการสรปเนอหาองคความรตางๆ ทเกยวของกบงาน เปนตน แมวาแตละคนในกลมจะมบทบาทหนาทแตกตางกน แตมสงหนงทเยาวชนตองท ารวมกนคอการออกแบบสงประดษฐเพอสรางความเปนเจาของรวมในการด าเนนงานและ การระดมความความคดในการสรางผลงานรวมกน ขอมลจากเยาวชนขอนแกนเลาถงประสบการณการท างานรวมกนดงน

พวกเราจะแบงหนาทกนท าเพอใหงานคบหนาไปไดเรว แลวเราจะมารวมตวกนในชวงเวลาวางหลงเลกเรยน บางทกแบงกนหาขอมล อกสวนกปรกษาพดคยเรองอปกรณ แผงวงจร แลวมาอธบายใหเขาใจกนภายในกลม เวลาเราเจอปญหากจะไปพบอาจารยหรอผรดวยกน อาจารยจะบอกวาตรงไหนควรปรบ ควรแกไข พวกเราฝายหนงกชวยกนจดแลวกลบมาดวาปญหาของเราคออะไร รวมกนคดและปรกษากนวาควรแกไขยงไง แลวกใหทกคนเสนอความคดของแตละคนออกมา แลวหลงจากนนคนในกลมระดมสมองกนวาจะแกปญหาหรอหาทางออกรวมกนดวยวธการไหนด...

จากขอมลจะเหนวาการรวบรวมคนทมคณลกษณะพเศษ โดยมชวงวยและความชนชอบทใกลเคยงกนโดยเฉพาะดานการประดษฐ คดคน และความตองการแกไขปญหารอบตวดวยวธการทแตกตางไปจากเดม ทวาอปสรรคส าคญของการท างานกลมอยางมเปาหมายของเดกกจกรรมทง 10 คน คอการทแตละคนมภาระทตนเองตองรบผดชอบทมความหลากหลาย เชนการประกวดตางๆ ของโรงเรยน ซงแตเยาวชนแตละคนจะมไมเหมอนกนตามความสนใจทหลากหลายของตนเอง โดยวธการแกปญหาทกลมเยาวชนใชคอการบรหารสมดลของอ านาจในกลม เชน เยาวชนทเปนผน ากลมตองลดบทบาทของตวเอง และรบฟงความคดเหนของเพอนคนอน หรอ การเอาอ านาจนนกลบไปทครทปรกษาเพอลดแรงเสยดทานในขณะทกลมอยในชวงทตงเครยด

การท ากจกรรมทมความหลากหลาย สรางการเรยนรผานการขยายตวของประสบการณทงระดบปจเจกและระดบกลม ทงนจงกนความไปถงการใหความหมายของค าวา “เพอน” และ การท างานเปนกลมทไปไกลกวารายชอสมาชกทปรากฏอยในใบสมครทกลมเยาวชนเขารวม แมวากลมจะเรมตนจากเพอนทอยในโรงเรยนเดยวกน แตเมอเวลาผานไปเยาวชนหลายคนมมมมองวา

76

ชางเทคนค คร หรอ พเจาหนาทโครงงาน จะเปนสวนหนงของกลมและยดถอเปน “เพอน” ทรวมฟนฝาอปสรรคตางๆ ทเขามาระหวางการท างานของเยาวชน ดงทเยาวชนขอนแกนเลา วา

เพอนในกลมทท าโครงงานดวยกนทกคนกจะมความคดเปนของตวเอง หลายครงทมปญหาในกลมตวเองและทะเลาะกบเพอน เพราะเรองเรยนหนกและกจกรรมในโรงเรยนกมมากขน ท าใหไมอยากทจะท ากนตอแตไดพเจาหนาทชวยชแนะแนวทางและไดระบายความในใจท าใหท างานตอและระยะเวลาทท างานเมอเจอกบปญหาจะใชวธการนงพดคยปญหาทเกดขนแบบเปดใจกน และไดอาจารยชวยในการดงใหทกคนในกลมกลบมาท างานรวมกน การท าโครงงานเปนการรวมงานกบคนอน จ าเปนตองท างานเปนทมทนอกเหนอจากเพอนในกลมดวย เชน ท ากบคร ท ากบเพอนและมพๆ จากโครงการฯ มสวนชวยเราหมด ดงนนในกลมจะตองเหนไปในทางเดยวกนใหไดจงจะไปรวมกบคนอนได การท างานเปนทมเหมอนเราไมไดเดนไปตวคนเดยวแตเราเดนไปพรอมกบเพอน

พลงสรางสรรคไมใชเปนสงทถกจ ากดอยในกลมเดกเรยนด หรอนกเรยนหนาหองเพยงเทานน แตหากผสรางการเรยนรสามารถรวบรวมเยาวชนทมความสนใจรวมกน สงเสรมความรและประสบการณท างานในสงทพวกเขาถนด กลมของเยาวชนจะสามารถพฒนาผลงานใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคมไดอยางมประสทธผล โดยไมมกฎเกณฑของผลการเรยน หรอสถานะของนกเรยนดเดนมาการนตตอความส าเรจของผลงาน ดงทครทปรกษาเยาวชนนครพนมเลาถงพลงสรางสรรคของกลมเยาวชน ทเกดขนเนองจากความสนใจ และความชนชอบ ดานสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน น าพาพวกเขาไปสการเรยนรทจะพฒนาโครงงานแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอม ความส าเรจของเยาวชนนกคดสรางสรรคทงสองกลม เกดขนผานสายใยของความสมพนธททงคอยกระตนเตอนตอการท างาน ทงยงสามารถน าพาขอถกเถยงในประเดนทหลากหลาย สขอสรปทน าไปสการตดสนใจจดการกบประเดนปญหาตางๆ ทกลมเยาวชนเผชญ นอกจากสายใยของความสมพนธทเปนสวนส าคญตอความส าเรจของเยาวชนแลว เสรภาพของการเรยนรเปนสวนส าคญอกประการหนง ดวยเพราะเยาวชนเปนเลอกเขามาหาครเพราะมความตองการเรยนรในสงทตนเองสนใจ ไมใชวาโรงเรยนหรอกจกรรมเปนผเลอก หรอ “จดตง” กลมของเยาวชนขนมาเอง ดงค าสมภาษณทครทปรกษาโครงงานนครพนมเลา วา

ตอนแรกไมคดวาพวกเขาจะมาท าโครงงานกบครเพราะตอนมธยมตนเยาวชนกลมนเขาจะเกเรมาก ไมคอยสนใจการเรยน ไมยอมท ากจกรรม จนถงชน ม.4 พวกเขาเหนเพอนคนอนท างานโครงงานวทยาศาสตรแลวไดขนไปพดทหนาเสาธงบอยๆ ประกอบกบทพวกเขาม

77

ความชอบเครองมอทเกยวกบวทยาศาสตรอยในใจ พวกเขากเลยมาขอท างานโครงงานดวย เยาวชนกลมนเปนคนคดบวก มบางคนในกลมทจะคอยกระตนใหคนอนท าเพราะวาจะดออกวาเพอนคนไหนในทมเปนยงไง เพอนในกลมกจะมวธการของเขาในการดงใหเพอนมาชวยกนท างาน แมวาพวกเขาจะมขอถกเถยงกนบางแตสดทายกคยกนไดเพราะตองท างาน เลน และเรยนดวยกน การทเยาวชนนกคดสรางสรรคไมไดเผชญอปสรรคระหวางการเรยนรเพยงล าพง ท าให

เยาวชนรบรวาตนเองไมไดเปนผแบกความรบผดชอบดวยพลงของตนเองเพยงอยางเดยว หากแตยงยงม “เพอน” ผทพรอมจะเผชญความผดพลาดจากการลองผดลองถกในตลอดชวงระยะเวลาทเยาวชนท ากจกรรม และเปดโอกาสเสมอใหกลมมพนทปลอดภยในการแลกเปลยนพลงสรางสรรคของแตละคน การขยายตวของประสบการณเรยนรดานความคดสรางสรรคของเยาวชนจงไมไดเกดขนอยางโดดเดยว หากแตยงมสายสมพนธของกลมทท างานดวยความปรารถนารวมกนถง การมคณภาพทชวตทดและสรางสรรคในวถชวตทมความใกลเคยงกนของสมาชกทกคนในกลม

2.4 “นกคดตนแบบ (Idol) ” ผสรางแรงบนดาลใจ

เบองหลงความส าเรจของโครงงานสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชนนกคดสรางสรรค ยงประกอบไปดวยผคนอกกลมหนง ทมสวนตอการพฒนาความคดสรางสรรคทเกดขนระหวาง การพฒนาโครงงานทเปนทงการตอยอดทางความคดเพอพฒนาโครงงาน และยงเปนจดเปลยนสรางเปาหมายใหมทเขาไปปรบเปลยนและก าหนดเสนทางชวตใหมของเยาวชน จากค าบอกเลาของหญงสาวเดกขอนแกนในขางตน ทกลาวถงรปแบบของความสมพนธระหวางเธอกบผเชยวชาญในโครงการ MWT ทน าไปสการเรยนรความคดสรางสรรคอกแบบหนง กลาวคอเปนการเรยนรโดยอาศยการสงเกต ดวยความใสใจ (Attention) ในตวบคคล ซงเธอสงเกตตงแตแรกพบกบผเชยวชาญวาเขาเปนคนทมบคลกภาพอยางไร มวถชวต ความร ความคดอยางไร จากนนจงเชอมโยงประสบการณของตนเองใหมเรองราวบางอยางทมความสมพนธกบผเชยวชาญ เชน มความสนใจดานเทคโนโลยการเกษตรเหมอนกน ชอบประดษฐคดคนเหมอนกน เปนตน ซงกระบวนการดงกลาวเปนสงทท าใหเยาวชนเกดการ “เลอกตวแบบ” เพอยกระดบความสมพนธของผเชยวชาญสการเปน “คนตนแบบ” (Model) ทเปรยบเสมอนเปนเบาหลอมวถชวตของเยาวชนใหเกดเปน “ตวตน” (Self) ตงแตในเรองของวธคดจนถงการใชชวตในเสนทางของนวตกรตวนอยตอไป

78

คนทหนประทบใจมากทสด คอผเ ชยวชาญทมโอกาสไดเจอในคายสอง ทานสอนอยทคณะวทยาศาสตร ทธรรมศาสตร ทกวนนหนเรยนคณะเกษตรทมหาวทยาลยวลยลกษณ แตยงไงกวางแผนไววาจะไปเรยนปรญญาโทกบอาจารยเขา เพราะหนอยากเปนเหมอนกบอาจารย แกเกงเรองสงประดษฐนวตกรรมทางการเกษตรมาก ในชวงหลายปทผานมาอาจารยไดรบรางวลดานเทคโนโลยทางการเกษตรเยอะมาก ตอนทมโอกาสไดอยกบอาจารย ถาสงสยอะไรแกสามารถตอบหนไดหมดเลย และทชอบทสดคอแกสามารถตงค าถามแปลกๆ เพอใหพวกหนคดรปแบบการท างานทหลากหลาย ซงมนท าใหงานมนไปไดไกลกวาเดมมาก การทไดอยกบแกเหมอนหนไดเรยนรแบบทางลด ตอนนนยงเปนเดกมธยมแตไดเรยนกบอาจารยเกงๆ ทอยในมหาวทยาลยเลย รสกภมใจมาก

“คนตนแบบ” ของเยาวชนนกคดสรางสรรคอาจมความแตกตางไปจากเยาวชนทวไป

ทเลอกคนตนแบบผานเกมสโชว หรอละครรายการตามโทรทศน ทวาเยาวชนนกคดสรางสรรคจะเลอกคนตนแบบกตอเมอพวกเขาไดปฏสมพนธกบคนตนแบบในทางตรง และไดมโอกาสใชชวตอยรวมกนระยะหนง ซงบทบาททส าคญของคนตนแบบทสรางการเรยนรตอเยาวชนนกคดสรางสรรค คอการเปน “ตวกลาง” ระหวางเยาวชนกบองคความรตางๆ ทงเรอง ความรดานวทยาศาสตร ความรดานการชางเทคนค ทตงอยบนฐานการฝกฝนทกษะการคดเชงสรางสรรคอยางสม าเสมอ เพอการตอยอดความคด และฝกฝนเทคนคการพฒนาสงประดษฐของเยาวชนนกคดสรางสรรค ซงหนาทของ “ตวกลาง” จงตองใชทงศาสตรและศลปะในการถายทอดความรเพอใหเยาวชนมความเขาใจ และสามารถเขาถงเยาวชนไดโดยงาย ซงมความแตกตางไปจากทกรณทเยาวชนตองหาหนงสอทมองคความรทมความเฉพาะ และตองท าความเขาใจดานตนเองเพยงล าพง ดงทเยาวชนขอนแกนเลาถงครทปรกษาของกลมตนเอง วา “นอกจากครจะคอยกระตนใหคด และใหพวกหนพฒนาสงประดษฐ โดยทแกกรวมดวยตลอด อาจารยยงเปนคนทชอบเปรยบเทยบสงของ เชน ขวดน า กบจรวดอวกาศ มสงใดทเหมอนกน เปนตน ท าใหพวกหนเหนภาพ คอใหเรามองมากกวาสงทมนมอย”

ผมชอบทครเปนคนทมลลาของการสอนในหองเรยนทหลากหลาย แปลกแหวกแนว เพราะแกจะใหพวกผมทดลองกอน แลวถงกลบมาสอนความรประกอบใหทหลง มนท าใหเรองทยากๆ ดงาย เมอไดมโอกาสเขามาท างานกบแกกจะยงรกแกมากขน เพราะแกเปนคนหนงทรกในเปาหมาย มความกลาหาญทจะท าสงทไมเหมอนใคร แกชอบไปคนหา เปดดสงประดษฐทใกลเคยงกบงานของพวกเรา แลวเอามาใหด แกกใหโจทยวาใหท าใหสงกวาสงทเหนตองท าอยางไรบาง พออยในชวงสรางสงประดษฐมหลายอยากทเบกคาใชจายไมได แกกจะดแลใหทกอยาง

79

จากประสบการณของเยาวชนนครพนมทเลาถงการท าหนาทของครทปรกษาทเปรยบเสมอนเปน “ตวกลาง” ของการเรยนรเดยวกบขอมลจากเยาวชนนครพนมทกลาวไวแลว แตทวานอกเหนอจากการท าหนาทของ “ตวกลาง” ของคนตนแบบแลว ยงมหนาทส าคญอกประการหนงของคนตนแบบ คอการเปนผสนบสนนการเรยนร ทงดานความรและทรพยากร ซงเปนสวนส าคญในการเปดโอกาสใหเยาวชนไดเรยนรความคดสรางสรรคนอกกรอบดวยตนเอง และจ าเปนทจะตองใหเยาวชนไดทดลองความคด และรจกใชพลงสรางสรรคในการพฒนาโครงงาน ทงนการเรยนรดงกลาวจะเกดขนไดกตอเมอสงแวดลอมรอบตวพวกเขามความพรอมเพยงพอตอการทดลองสงประดษฐนวตกรรม เชน อปกรณเพยงพอ เครองมอการชางทเพยบพรอม ความรทงดานวทยาศาสตร และการใชเครองมอการชางทถกตอง จงมความจ าเปนตอการสรางการเรยนรความคดสรางสรรคแกเยาวชน 3. บรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค

ดวยวถชวตทเตมไปดวยอปสรรค ความสนใจทมความหลากหลาย รวมถงผคนแวดลอมทเขามากระตนพลงสรางสรรคของเยาวชน ลวนแตเปนบรบททน าไปส การถกทอประสบการณใหกบเยาวชนเพอเกดความงอกงามของความคดสรางสรรค ทวาสวนส าคญอกประการหนงตอการสรางความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรคคอการทเยาวชนถกพฒนาภายใตพนทปลอดภยทางการคดแปลกใหม (Safe Space to Creative Thinking) ซงมความแตกตางไปจากผคนทวไป โดยพนทดงกลาวเกดขนทง บาน ชมชน และโรงเรยน การบมเพาะความคดสรางสรรคทสามารถเกดขนไดอยางปลอดภยผานพนททงสามนน เสมอนกบการผลกงานทอยในฐานะของโครงการสงประดษฐซงมสถานะอยางเปนทางการ กลาวคอมมตของพนท เวลา และงบประมาณจ ากดอยภายใตเงอนไขใดเงอนไขหนง สการเปนสวนหนงของวถชวตของเยาวชนเอง อยางไรกตามบรบทแวดลอมในทนซงประกอบดวย วถชวตในวยเดก บรบทของบาน บรบทของโรงเรยน และบรบทของชมชน ซงลวนมบทบาทหนาททแตกตางกน ดงน

3.1 วถชวตทตองเผชญกบปญหาททาทาย การท านามเสนหคอการไดอยกบธรรมชาต การนอนกนลมชมวว รวมทงการไดรคณคาของขาวแตละเมดทกวาจะไดมา ตอนทผมท าสมยนนเครองทนแรงกเปนพวกรถไถเดนตาม ตอนนนกมความสนใจรถไถ ลงไมใหไถกเดนตามลง เดนตามไปเรอยๆ จนลงใหไถ ผมกไมไดบอกลงวาอยากไถ แคเดนตามไปเฉยๆจนกวาเขาจะใหไถ ไดไถตงแตตอนเรยนระดบประถม สวนมาก

80

เกดขนจากตวเรา วาสงนนมนเกดขนอยางไร เราเรมคดจากวาท าไมตองกมด านา แตบางทสงทเราคดกจะแบบวาถาไมกมจะท าอยางไร แกปญหานไมไดหรอกเพราะมนยากไป กเลยไมไดท าตอจากสงทเราคดในตอนนน แตพอเรมคดโครงงานกคดถงเรองนเปนเรองแรกๆ เพราะวาความคดสวนมากกเกดจากสงทเหน ความยากล าบากทเกดขนในชวต เราตองการแกปญหาเพออยากจะใหพอแมสะดวกสบาย ไมอยากใหกมด านา

จากค าพดของเยาวชนขางตน สะทอนใหเหนวาวถชวตทเกยวของกบเยาวชนตงแตเกด และซมซาบเขาไปสตวตนของเยาวชน คอวถชวตของสงคมเกษตรกรรม โดยเฉพาะอยางยงในเรองของการท านาทคนเฒาคนแกจะตองใชวธ “การด านา” ซงชาวนาจะตองกมตวเพอปกด าตนกลาทละตนจนเสรจ การเหนภาพการปกด าตนกลาขาวจนชนตาท าใหเยาวชนรสกรสาตอปญหาทเกดขน จนน าไปสการคดผานสายตาตงแตยงเปนเดกนอยท าใหพวกเขามองเหนคณคาของอาหารทเขาทาน ทงยงเพมความสนใจในรายละเอยดของกจกรรมในชวตประจ าวน เพอคดหาหนทางในการแกไขเพอความสะดวกสบายของครอบครว โดยเรมจากการตงค าถามงายๆ ทใกลตว เชน ท าไมพอกบแมตองกมด านาซงสงผลใหเกดอาการปวดหลง หรอ ท าไมเวลานงขาวเหนยวตองเรมจากการกอไฟเทานน เปนตน

การมความคดสรางสรรคเ พอน าไปสการพฒนานวตกรรมนนเกดขนจากเรองในชวตประจ าวนของเยาวชน วถชวตจงเปนสวนส าคญทท าใหเกดความคดสรางสรรค และดวยคณลกษณะพเศษของเยาวชนนกคดสรางสรรค จงน าไปสการตงค าถามตอรปแบบการใชชวตของพวกเขา ถงปญหาทตองการจะแกไขดวยวธการทมความแปลกใหม ซงเยาวชนจะตองมแรงจงใจทเพยงพอตอการแกปญหาทอยในชวตประจ าวนใหส าเรจได ดงตวอยางเยาวชนนครพนมทคลกคลอยในชวตทครอบครวตองท านา เยาวชนจงสามารถคดหรอนกออกไดวาความตองการจ าเปนของเขาคออะไร ปญหาทเขาตองการจะแกไขคออะไร จงน าไปสการพฒนาโครงการเครองด านาแบบมอหมน

เยาวชนนกคดสรางสรรคมองวาการไดใชชวตอยใกลชดกบวถธรรมชาตตงแตยงเลกท าใหพวกเขามองเหนคณคาของสงทมอยในวถชวตของพวกเขา เรมจากทพวกเขาตงค าถามงายๆ ทใกลตวกบอาหารทกนอยทกวนวาจะแกไขปญหาและพฒนาสงนไดอยางไร ดงทเยาวชนขอนแกนเลาถงแรงบนดาลใจในการสรางสงประดษฐเพอสรางความสะดวกสบายตอการกลบไปสวฒนธรรมการกนขาวเหนยวของตนเอง โดยขจดปญหาดานความเหมาะสมของพนท ดงน

81

การรท าโครงงานมจดเรมตนคอปญหาการทานอาหารรวมกน อยอาศยตางกน อยางพวกเราทงหมดเปนคนอสาน กชอบทานขาวเหนยว การทเราไปอยหอพกหรอพนททไมอนญาตใหกอไฟกไมสามารถนงขาวเหนยวได แลวทผานมาทเราไปฝกอบรมสวนใหญมแตขาวสวย ซงมนไมอยทองและไมคอยชอบกน คนอนๆ กมความเหนเหมอนกน กเลยคดจะแกไขสงเลกๆ สงนกอน แลวกลายมาเปนการสรางนวตกรรมในภายหลง

ในขณะทเยาวชนนครพนมมองเหนปญหาททาทายจากอาชพท านาของครอบครว จงน าไปสการสรางสงประดษฐเครองด านาแบบมอหมน แตเยาวชนขอนแกนกลบใหความสนใจกบวฒนธรรมการกนขาวเหนยวของคนอสาน เพราะเดกเหลานลวนเปนคนอสานทชอบทานขาวเหนยว แตเมอตองยายถนฐานเพอเขามาศกษาในถนอน การหงขาวเหนยวกลายเปนสงทยงยาก แตอยางไรกตามเยาวชนเหลานกยงมความตองการทานขาวเหนยวซงเปนดงวฒนธรรมการกนดงเดมทตดตวมา สงเหลานไดน าไปสการตงค าถามตอปญหาททาทายวา ท าอยางไรจงจะสามารถหงขาวเหนยวไดทกสถานทและทกเวลาทตองการได

จากค าบอกเลาของเยาวชนสะทอนใหเหนวาวถชวตคอบรบทแวดลอมทส าคญ อนน ามาสการพฒนาสงประดษฐ ซงอาจเรยกไดวา คอ ตนทนทางสงคมซงเปนรากฐานของการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมเพราะพวกเขาตองการทจะแกปญหาทพวกเขาเผชญอยในชวตประจ าวน เพราะฉะนนนวตกรรมหรอโครงการตาง ๆ กลวนถอก าเนดขนอยางมบรบทเฉพาะ เราจ งไมสามารถพจารณานวตกรรมใดๆ โดยการแยกขาดออกจากบรบททางสงคมและวถชวตของผคนได วถชวตทางสงคมวฒนธรรมถอวาเปนเงอนไขทส าคญทเขามาก าหนดการคดสรางสรรคและปทางไปสการพฒนานวตกรรมรปแบบตาง ๆ

บรบทแวดลอมอกอยางหนงนอกจากปญหาในวถชวตประจ าวน คอวถชวตของเยาวชนทเขาไปปฏสมพนธกบคนในชมชนบานเกด เยาวชนใหความเหนวาในชวงของการท าโครงงาน และระหวางประดษฐชนงาน พวกเขาไดเขาไปมความสมพนธและเขาไปเกยวของกบผคนในชมชน ซงลวนสงผลตอการกอรปทางความคดและการประดษฐนวตกรรมของเยาวชนได

ดงทเยาวชน 2 รายจากนครพนมเลาถงความสนใจในเรองเดยวกนทเกยวกบเครองยนตกลไก ประกอบกบทงสองคนไดมโอกาสเปนเจาของรถมอเตอรไซดและมความตองการแตงรถตามความชนชอบของตนเอง ซงไดรบแรงบนดาลใจจากการเหนรถของเพอนขางบานทตกแตงอยางสวยงาม เยาวชนจงไดเรมศกษากลไกและการถอดประกอบอะไหลตางๆ ของรถ และเรยนรในเรองเครองยนตกลไกของรถเพมมาขนเรอยๆ ตอมาเยาวชนกพบวายงมความรอกหลายอยางทยงไมเขาใจ จงไปขอเรยนรจากเพอนบานอยบอยๆ จนกระทงสนทและสามารถขออาศยหลบนอนอย

82

บอยครง เพราะตองใชเวลาเรยนรอยางตอเนองจนถงค า นอกจากนนในชวงปดเทอมเยาวชนยงไดมโอกาสเรยนรงานกอสรางจากชางในละแวกบาน เชน การเทพน ตดฝา ตดมงลวด สอนขบรถยนต สอนเชอมเหลก ท าโครงเหลก เชอมแกส เปาทองเหลอง เปนตน กจกรรมทเกดขนในวถชวตทมคนในชมชนเขามาเกยวของเหลานนกอใหเกดความชอบ ความถนดและรสกวาตนเองท างานดานนไดดไมแพใคร เมอไดเรมประดษฐหรอท านวตกรรม กน าทกษะความรทมอยทมทนเดมอยแลวมาชวยได นอกจากนคนในชมชนเชนรานซอมรถ ชางเชอม กเปนคนรจกสามารถไปขอใหเขามาชวยท างานบางสวนไดอกดวย

นวตกรรมหรอสงประดษฐทกลมเยาวชนไดพฒนาขนอาจจะไมใชกระบวนการทดสดหรอเปนแนวทางทใหมทสด แตกเปนสงทสามารถกอใหเกดผลทเปนประโยชนตอวถชวตตอสงคมโดยรวมไดมาก จากงานวจยพบวา วถชวตประจ าวนของเยาวชนเปนพนฐานส าคญในการเรยนรอยางสรางสรรค เพราะวาสงทอยในชวตประจ าวนของเยาวชนเปนเรอง “มองเหนไดงาย” หรอสามารถเขาใจไดงายเพราะเขาอยกบปญหานน ดงนนการมความคดสรางสรรคในการพฒนาหรอประดษฐนวตกรรมจงเปนเรองทเกดขนจากปญหาทพบเจอเปนประจ า เปนเรองทมอยในชวตประจ าวนของเยาวชน รวมทงอาจเปนวกฤตปญหาทพวกเขาตองแกไขอยางเรงดวน ดวยเหตนนเรองใกลตวหรอวถชวตประจ าวนเยาวชนเปนสงทท าใหเยาวชนอยากจะคดหรอมามสวนใน การแกปญหาหรอมแรงจงใจในการสรางสงประดษฐในการแกไขปญหา แลวเขาจะสมารถใชศกยภาพของตนเองทมอยใหเตมทได รวมทงเขาสามารถเหนวาสง ทท าลงไปนนเกดการเปลยนแปลงสงคมของเขาอยางไร

3.2 บรบทของบานกบพนทแหงการสรางนกคดสรางสรรคตวนอย

บานส าหรบเยาวชนเปนพนททใหความรสกปลอดภยในการใชความคด โดยเฉพาะ การออกแบบและสรางสรรคสงประดษฐ ซงจากการสงเกตของผวจยระหวางการสมภาษณและไดเดนดบรเวณรอบๆ บานทงสามหลงของเยาวชน จะพบองคประกอบทมความคลายกนอย 2 อยางคอ 1) ลานนอกบานทมพนทโลงกวาง และ 2) เครองมอชางทมความหลากหลายและเปนเครองมอทเออตอการท ากจกรรมทเยาวชนสนใจ ซงดวยความพรอมของพนทและอปกรณทม จงท าใหเยาวชนไดเหนสมาชกของครอบครวมกจกรรมโดยใชงานพนทและอปกรณเหลานนตงแตยงเดก เชน การเหนพอซอมทอน า พชายเชอมเหลกตอเตมบาน หรอแมแตการดดแปลงราวตากผาของลง เปนตน ทงนพบวาบานทงสามหลงทผวจยมโอกาสไดเขาไปส ารวจ เปน “บานหลก” ทเยาวชนคนอนๆ ในกลมใชเปนพนทของการท างานรวมกน ซงไมใชวาทกบานจะมความพรอมครบทงสอง

83

องคประกอบตามทกลาวไว หากแตเยาวชนทง 2 กลมทศกษาในงานวจยน จะมพนทของบานหลงใดหลงหนงของสมาชกภายในกลมทมองคประกอบครบทงสองอยาง เพอใชในการท างานรวมกนของคนภายในกลม

ตอนทประดษฐของเลนใตรมไมทบาน กรสกวาตวเองสนใจอปกรณตางๆ ทตองใชท างานของครอบครวมาก ยงพอโตขนตองชวยพอกบแมท านา เลยงวว ผมยงพอปญหาทเกดขนในชวตประจ าวนมากยงขน มนท าใหมความตองการทจะท าใหชวตของครอบครวผมมนราบรน โดยการคดหาวธแกปญหาทมนตางไปจากสงทมอยเดมเขามาทดแทน

เยาวชนขอนแกนไดเลายอนไปถงบรรยากาศของบานตนเองในวยเดกวา บรเวณรอบบานของเยาวชนเปนพนททมรมเงาของตนไมใหญ ทงยงมลมพดตลอดทงป ท าใหเกดความรสกสบายไมอดอด และมสตวเลยงตางๆ เชน ไก สนข เดนผานไปผานมา บางบานมบรเวณโดยรอบเปนแหลงเลยงววเนอ เพอรอขายในชวงวยและขนาดทเหมาะสมของวว ซงเยาวชนสามารถพกจากกจกรรมทตงเครยดเพอมาเฝาดหรอเลนกบสตวเลยงทบานได เยาวชนจงมกจะน าการบาน หรอ การออกแบบสงประดษฐทตองใชความคดทสลบซบซอนมาท าทใตรมไมแหงน สวนลานหนาบานจะมพวกอปกรณชางของพอทวางอยอยางมความพรอมตอการใชงาน การรเรมสงใหมๆ มกจะเกดขนในพนทแหงนเสมอ เยาวชนจงเรมคดอยากจะสรางสรรคสงตางๆ ทบาน โดยเยาวชนอธบายถงประสบการณแรกทไดทดลองสรางรถเกยวขาวจ าลองใหเปนของเลน แตมโจทยส าคญทเขาวาดหวงไวกบตวเองคอตองท าใหรถเกยวของนสามารถท างานไดเหมอนกบรถทใชงานไดจรง เยาวชนจงน ามอเตอรของพอทอยในกลองชาง และกระปองเบยรทใชแลว รวมถงเศษชนสวนอปกรณจากเครองมอทพงกน ามาใชเปนสวนประกอบ จนกระทงรถเกยวขาวขนาดของเลนสามารถทจะท างานไดจรง การเรมตนประดษฐจากพนททตนเองรสกปลอดภย ทงยงมความสะดวกสบายจากเครองไมเครองมอทครบคน ท าใหเยาวชนเรมตอยอดจากความสนใจในวยเดก สความตองการประดษฐสงอ านวยความสะดวกทสามารถสรางประโยชนใหแกวถชวตของตนเอง

ในกรณของเยาวชนนครพนมไดสะทอนใหเหนวา บรบทของบานทนครพนมจะมบรเวณโดยรอบเปนทงนาหรอสวนของครอบครว จงท าใหพนทบานในความหมายของพวกเขามอาณาเขตทกวางไกลไปมากกวาตวบาน หากแตยงเกยวของกบพนทท ากน ทตองใชชวตตงแตในวยเดก เยาวชนนครพนมจงเหนวาบานคอพนทส าคญในการกอรปของการคดสรางสรรคและการท านวตกรรม ดวยความสขจากการเฝาดการเตบโตของสงทตนเองเขาไปมสวนรวม ไมวาจะเปนการท านา ท าสวน ท าไร หรอเลยงสตว กลวนสรางผลผลตกลบมาหลอเลยงชวตของครอบครวเยาวชน

84

จงท าใหเยาวชนเหนคณคาของผลผลตดวยน าพกน าแรงของตนเองและครอบครว ความเกยวของของบานกบพนทท ากนของของครวจงท าใหเยาวชนไดเรยนรเกยวกบอปกรณเพอทนแรง เชน รถไถนา การตดตงปมสบน าเขาหรอระบายน าออกจากนาขาว เปนตน เยาวชนจงไดรบโอกาสในการใชงานอปกรณตางๆ ทเหมาะสมกบชวงวยของเยาวชน เชน ในวยประถมจะไดเดนตามครอบครวเขาทงนา นงเลนเมลดพนธขาว เมอโตขนมากไดรบโอกาสในการใชรถไถดวยตนเอง เยาวชนนครพนมเลาถง การรบรความสนใจของเยาวชนของครอบครวจากทบาน และการไดรบโอกาสในสงทตนเองสนใจ โดยเกดขนในพนทของบาน ดงน

ทบานกจะสงเสรมในสงทผมถนดเชน เวลาทผมไปไถนาเขากจะใหไป ถาญาตขอใหไปชวยท านากจะไปชวยท า รวมทงใหไปขนขววขควายมาใหเขา พอกบแมรวาผมชอบอะไร เพราะผมบอกเขา ตอนจะเรยนกมใหเลอกวาจะเรยนวศวกรรมหรอเกษตร ตอนนนกเลอกวศวกรรม สวนเกษตรคอยไปศกษาตอทหลง ทบานผมรซอมของใชเอง ดดแปลงของใชในบานมาท านนท าน เชน แกไขทอลางจานท าเปนทอตรงใหใชงายใชนานขน

การใชงานพนทบานของเยาวชนนกคดสรางสรรค จงไมไดก าหนดใหเปนพนทแหงการ กน อย หลบ นอน เพยงเทานน หากแตยงเปนพนทแหงการท ามาหากนของครอบครว รวมถงเปนพนทแหงการเรยนรและฝกฝนการคดอยางสรางสรรค ใหเกดสงประดษฐนวตกรรมทสามารถชวยสรางความสะดวกสบายใหแกตนเองและครอบครวได องคประกอบของบานจงมความเกยวของกบความสมพนธของคนในครอบครว ความผอนคลายทสรางการวางเวนการความตงเครยด และเปดโอกาสใหเยาวชนไดคด จนตนาการ รวมถงสรางสรรคสงตางๆ เพอตอบสนองตามความสนใจของเยาวชน

3.3 บรบทของชมชนทเอออ านวยตอการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค ภมปญญาบานเรา ทเขาเรยกวากระตบขาวทท าจากไมไผ เรากตงค าถามวาท าไมตองรปทรงแบบน ซงเราไปถามถามพอแมและคนในชมชน เมอเราเรมพฒนาชนงานกไปถามคนในชมชนวาอยากแกไขอะไรในเรองกระตบขาวเหนยว ชวงแรกคนสวนใหญขางนอกเขาไมคอยมาสนใจเรามากมาย เขากท างานของเขา อยางทพวกหนท ากระตบ บานทกหลงกใชเตาในการนงขาว เขาเผาฝนใชไฟ แลวหลงคาบานกด า พวกหนกสงเกตกน แมแตบานตวเองกยงใช ซงกยงด า เสอผากตดกลน กเลยน าเรองนมาคดกนจนเปนโครงการ

85

จากการศกษาครงนพบวา เยาวชนทง 2 กลมลวนไดสรางสงประดษฐทเกยวของกบ ภมปญญาของชมชนบานเกด ดงตวอยางของเยาวชนขอนแกนทเลาใหฟงถงการประดษฐกระตบขาวเหนยว ซงเปนการตอยอดจากภมปญญาดงเดม แมวาในชวงเรมตนจะไมไดรบความสนใจจากคนในชมชนมากนก แตเมอเยาวชนลงมอพฒนาสงประดษฐกไดรบความชวยเหลอจากคนในชมชนทเปนผรดานการสานไมไผเพอใชงานในครวเรอนน าไปสการตอยอดสรางสงประดษฐกระตบขาวเหนยวไฟฟาไดในภายหลง นอกจากนเยาวชนยงไดสะทอนใหเหนวาชมชนเปนพนททเตมไปดวยทรพยากรทหลากหลาย และสามารถเขาถงไดดวยความสะดวกสบาย ทงนทรพยากรทหลากหลายไมไดอยในฐานะรานขายของเกาหนาโรงเรยน อซอมรถใกลบาน หรอแมกระทงโรงกลงเหลก แตหมายรวมถง ผร และผเชยวชาญในเรองตางๆ ทเยาวชนสนใจดวย ดงนนการทเยาวชนไดเขาไปปฏสมพนธกบหางราน หรอผมความรภมปญญาในชมชนจงไมเพยงแตไดสงของเพยงเทานน หากแตไดรบความไวเนอเชอใจเจาของทรพยากรในชมชน โดยไดรบค าปรกษาจากหางราน หรอผมความรภมปญญาในชมชน บางกรณเรยกไดวาเปนเพอนชวยคดชวยท า เสมอนเปนสวนหนงของกลมโครงงานสงประดษฐของเยาวชน จนกระทงไดรบรางวลประกวดในระดบสากล

ครทปรกษาเยาวชนนครพนมกเหนวาชมชนทองถนมสวนส าคญทเกอหนนใหเยาวชนสามารถท านวตกรรมไดราบรน ทงคอยชวยเหลอในแงตาง ๆ เชน เมอหารอเรองสงประดษฐกนเสรจ กสามารถทจะออกไปซอของ ตอนเยนกมาชวยกนท าทบานเยาวชนบางคนหรอหองชมนมทโรงเรยนซงอปกรณมครบ ถาชนสวนใดท าไมไดกตองใหชางทมความรของชมชนชวยซงกจะม โรงกลงอยขางโรงเรยน โรงกลงกจะมเครองเชอม เครองมอตาง ๆ มากมาย และมชางเจาของ โรงกลงทเปนคนอยในชมชนเดยวกน ซงวธการท างานรปแบบนท าใหเยาวชนสามารถเชอมตองานของพวกเขากบผคนและความรของคนทอยในชมชนไดนอกจากนเยาวชนขอนแกนยงไดอธบายถงการเชอมโยงความสนใจของเยาวชนเรองอาหารววและการเลยงวว สการท ารายงานทโรงเรยน โดยเรมตนจากการไดรบโอกาสในการชวยเหลอลง ท มความรดานน ในชมชน และจะตอง ถอดบทเรยนจากการปฏบตของลงสองคความรดานอาหารววและการเลยงวว ดวยการท ารายงานแบบกลม กลมของเยาวชนขอนแกนในขณะนนจงไดมประสบการณทเกยวของกบการเลยงวว โดยการเชอมตอกบผทมความรในชมชน ทงยงไดรบความรเกยวกบประวตความเปนมาของหมบานทมความของเกยวกบการเลยงววและการเลยงชพตงแตอดตถงปจจบน เรองราวของเยาวชนขอนแกนจงสะทอนใหเหนวาความสมพนธของเยาวชนกบชมชนทมรปแบบความสมพนธในลกษณะของ “คนใน” ท าใหเกดความสะดวกสบายตอการเรยนร ทงในรปแบบของการถายทอดความร การฝกฝนทกษะตางๆ โดยมผรเปนผชน า และรวมถงความเขาอกเขาใจตอความส าคญใน

86

การด ารงอยของชมชนทงความเปนอยและการหาเลยงชพ การทเยาวชนไดเขาไปมปฏสมพนธกบชมชนไมวาทางตรงหรอทางออม จะท าใหเยาวชนเปนผทมองหาความตองการใหมๆ เพอสรางความสะดวกสบายใหแกครอบครวและคนในชมชนในการใชชวตใหสามารถเอาชนะปญหาหรออปสรรคระหวางการใชชวตของตนเอง ครอบครว และชมชน ในชวงเวลาของการพฒนาสงประดษฐเพอการแกไขปญหาทเกดขนตามบรบทแวดลอมของเยาวชน สวนมากจะมความเกยวของกบภมปญญาของชมชนแตเดม เชน รปแบบการด านา วธการหงขาวเหนยว เปนตน การเรมตนคนหาวธการใหมเพอการแกไขปญหาทเยาวชนสนใจ จงเรมตนขนจากฐานความรของชมชน และวถปฏบตแบบดงเดมของชมชน เชนเรองราวของเยาวชนขอนแกนทตองขอความรจากผรเกยวกบการสานไมไผ ทงชนดของไมไผ และวธการสานทตองมความแตกตางระหวางการสานกระเปา และการสานกระตบ เปนตน สการตอยอดสงประดษฐนวตกรรมกระตบขาวเหนยวไฟฟา ซงนอกเหนอจากทคนในชมชนจะใหเพยงความรดงทกลาวไวขาวตน ดวยเยาวชนอยในชมชนในฐานะของ “คนใน” จงท าใหผคนในชมชนลกขนมาชวยเหลอ ทงดานของวธการคด และการทดลองตางๆ เรองราวของเยาวชนขอนแกนนจงสะทอนใหเหนวา นอกจากชมชนจะมทรพยากรและความรเพอใหเยาวชนเขาถงแลว ยงมความสามารถเปนสวนหนงของกลมเยาวชน เพอรวมกนคนหาวธการแกไขปญหาตางๆ ทใกลเคยงกบทคนในชมชนคนอนๆ ไดมประสบการณรวมอยดวย ดงค าบอกเลาของเยาวชนของแกน ดงน

คนในชมชนไดเขามาชวยเรองการสานไมไผและการออกแบบรปรางกระตบ รวมทงการใหขอคดเหนเกยวกบชนงาน หนกเขาไปถามพๆ ปาๆ วาเราควรใชไมไผแบบไหน ตองถกสานลายอยางไรแตละลวดลายมนมความแตกตางกนยงไง ซงเมอกอนเยาวชนไมรเลยวาการสานกระตบขาวมหลายแบบ จะมลายทงสานกระเปา ทงสานกระตบแบบเดม และแตละลวดลายการสานแตกตางกนอยางไร ระหวางเรมท าโครงงานกใหชาวบานเขามาชวยคดดวย ใหชาวบานชวยพฒนาชนงาน ใหเชวยดดแปลงนะวาท าอยางนดไหมท าไดรเปลา ความชวยเหลอทเยาวชนไดรบจากชมชน สะทอนถงพลงส าคญทเปลยนแปลงทงขอบเขต

ความหมายและคณคาของกลมทถกจดตงขน ซงไมใชรายชอสมาชกทปรากฏอยในใบสมครเพยงเทานน และยงรวมถงความหมายและคณคาของความรและผ เ ชยวชาญทไมไดอยตามมหาวทยาลย และโรงเรยนของเยาวชน หากแตยงมความร ผคน และสายสมพนธของคนในชมชน ทมสวนส าคญตอความส าเรจตอการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชนนกคดสรางสรรค ยงมอยในชมชนของเยาวชนอกดวย

87

3.4 บรบทของโรงเรยนกบการเปนพนทแหงการทดลองและประดษฐ โรงเรยนเปนอกพนทหนงทเยาวชนกลาวถงวามความส าคญตอการพฒนาความคด

สรางสรรคเพราะโรงเรยนม “ความถงพรอม” ทงครผสรางการเรยนร ซงมความรความเขาใจและความเชยวชาญทงทางดานวทยาศาสตรและวชาการชาง และเยาวชนผถงพรอมในการเรยนร ซงมความสนใจดานการประดษฐคดคน รวมถงมสถานททมความเหมาะสมตอการสรางการเรยนร การรวมตวของเยาวชน และรวมกนแลกเปลยนความเหนตางๆ ททกคนไดใหความสนใจรวมกน และสามารถทดลองปฏบตไดในทนท โรงเรยนจงเปนพนทแหงความเบดเสรจดานการเรยนร เพอการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน โดยพนทในโรงเรยนทเยาวชนเอยถงวาเปนพนททใชเวลานานทสดคอหองเรยนของครในวชาชมนม ซงมทงอปกรณเครองมอชางทครบครน ทงยงมความรของครตอการแนะน าในการใชงานเครองมอตางๆ ใหแกเยาวชน ประกอบกบบรบทแวดลอมของโรงเรยนยงใกลกบหางราน เชน รานขายของเกา รานขายเครองมอและอะไหลชาง ทเปรยบไดกบแหลงรวมทรพยากรทเยาวชนสามารถเลอกหา เพอน ามาใชสอยกบโครงงานของเยาวชนไดทนท ดงทครทปรกษาเยาวชนนครพนมไดใหความเหนไว ดงน

ทโรงเรยนคอนขางทจะมของหรออปกรณในการท าสงประดษฐพรอม เครองเชอมเหลก เครองตดเหลกเครองเจยรเหลก มหองอตสาหกรรม หองนจะมเรยนสปดาหละ 1 วน แตวาเดกทสนใจจรงๆ เขากจะขนมาทหองนทกวน ตอนพกเทยง เขากจะขนมากนขาวทนกน มาเลนกนอยทน นเหละอปกรณของพวกเรา ทหองครกจะมมมทดลอง มครว และพวกอปกรณชนเลกชนนอย เครองมอกจะอยขางหลง เขากจะมาทดลอง มาอยกบสงทเขาสนใจเพราะวา มนมของเลนเยอะ บางคนกชอบเลนหนยนต กจะประดษฐหนยนต มหน มเลโก เดกๆ เขากจะใชสงตางๆ เพอการเรยนรของพวกเขา

ซงขอมลดงกลาวสะทอนใหเหนถงหนาทของโรงเรยนทอยนอกเหนอไปจากการเรยนการสอนตามรายวชาของโรงเรยน ทวาโรงเรยนท าหนาทเปนพนทแหงการสรางความสมพนธของผคนทมความสนใจรวมกน ทงเรองของการแลกเปลยนความคดเหนในประเดนตางๆ และการใชชวตแบบกน อย หลบ นอน ซงในบางครงเยาวชนจ าเปนตองนอนทโรงเรยนเพอรวมกนพฒนาสงประดษฐ ความสมพนธดงกลาวจงเสมอนเปนการผลกงานทเคยมสถานะทตองท างานอยางเปนทางการ กลาวคอ มสถานท และเวลาทชดเจน เชน การประดษฐหรอทดลองเฉพาะเวลาใน คาบเรยนวชาชมชนเทานน สการเปนสวนหนงของชวตเยาวชนทตองคดหาหนทางในการบรรลความส าเรจโดยไมค านงถงสถานท และชวงเวลาในการท างาน

88

ทวา การท าหนาทเพอสรางการเรยนรใหแกนกเรยนอยางเปนทางการของโรงเรยนยงเปนสงส าคญตอการสรางความรและทกษะดานการประดษฐของเยาวชน ซงสะทอนในเหนวาในทกชวงเวลาทเยาวชนใชชวตทโรงเรยนจะเกดการเรยนรเสมอ เมอความถงพรอมขององคประกอบของการเรยนรไดรวมตวกนครบทง 3 องคประกอบดงทกลาวไวขางตน ดงทเยาวชนขอนแกนเลาถงกรณการเรยนรดานเครองใชไฟฟาของเยาวชนในชวงคาบเรยนวทยาศาสตร ดงน

ตอนมธยม เรยนไฟฟากบอาจารยทสอนวชาวทยาศาสตร เขาใหซอมพาวเวอรซพพลาย (Power supply) ของคอมพวเตอรทไมสามารถใชงานไดแลว ครกใหแกะชนสวนออกใหหมดมาดวาประกอบดวยอะไรบาง แลวกพบวามพดลม แผงไฟ สายไฟ อาจารยใหมาท าระบบตอตรง โดยการเสยบใสชองไฟแลวเปดสวตซ ท าใหพดลมท างานเพอระบายความรอนได อาจารยกสอนวาการตอไฟตอยงไงใหปลอดภย ท าใหเรมมความรเกยวกบไฟฟาแลวอยากประดษฐผลงานดานไฟฟานบตงตงแตนนเปนตนมา เพราะตอนแรกทไมกลาท าเพราะคดวามนเปนเรอยยากเราไมสามารถท าได แตเมอไดลองท าแลวเหนระบบการท างานกรสกวามนงายเรากท าเอง ส าหรบประสบการณเรยนรทโรงเรยนของเยาวชนนครพนมจะกลาวถงโอกาสทไดแขงขน

และประกวดการทดลองสงประดษฐตางๆ ในชวงสปดาหวทยาศาสตร ทจะตองแขงขน การประกวดจรวดขวดน า และการประกวดตางๆ ในพนทของโรงเรยน ซงนบวาเปนพนทการแขงขนแหงแรกทเยาวชนไดมประสบการณในการท าสงประดษฐเพอบรรลเปาหมายบางอยางดวยการท างานกลมรวมกน โรงเรยนจงเปนเสมอนพนททสรางประสบการณแรกซงมผลอยางมากตอการเดนทางในเสนทางของเยาวชนนกคดสรางสรรคตอไปไดในอนาคต

เมอผวจยตงค าถามกบเยาวชนวาโรงเรยนมสวนส าคญตอความส าเรจในโครงการอยางไร ซงเยาวชนแสดงความเหนไปในทางเดยวกนวาโรงเรยนของเยาวชนมสวนส าคญใน การสนบสนนและเอออ านวยใหเยาวชนไดแสดงศกยภาพไดอยางเตมท ทงเรองของการเออเฟอเวลาในการสอนทบทวนในชวงทเยาวชนตองลากจเพอประกวดสงประดษฐ การใชสงตางๆ เพออปโภค บรโภค ของโรงเรยน รวมถงสนบสนนงบประมาณบางสวนเพอความคลองตวใน การท างาน ทส าคญทสดคอโรงเรยนท าใหไดพบกบครทปรกษา ผซงมสวนส าคญในการบมเพาะความคดสรางสรรค และเปนคนตนแบบผสรางแรงบนดาลใจดานสงประดษฐนวตกรรมใหแกเยาวชน การเดนทางออกจากบานสโรงเรยนของเยาวชนทวไปอาจเปนไปเพอการไดวฒการศกษาเพอการศกษาตอ และมอาชพการงานทมนคงไดในอนาคตเพยงเทานน หากแตเยาวชนนกค ด

89

สรางสรรคมวธคดตอเรองนทไมเหมอนกน เยาวชนนกคดสรางสรรคมความตองการใชพนทของโรงเรยนเพอการเรยนร ฝกฝน และแสวงหาผคนทมความสนใจรวมกนกบพวกเขา เพอการบรรลประสบการณแบบใหมในเรองทพวกเขาสนใจ และประสบการณเหลานนจงคอยๆ ขยายตวสโลกภายนอก ดวยการไดรบโอกาสผานโรงเรยนอกครงหนงส การเขารวมโครงการ Move World Together (MWT) และไดรบความส าเรจจากผลงานทไดรบรางวลทงจากในประเทศและสากล

ปจจยส าคญเพอการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคทกลาวถงในบทน ทงเรองคณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค ผคนแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค และบรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค ตางรวมกนบมเพาะความคดสรางสรรคแกเยาวชนตงแตในวยเดกทเรยนรผานการเลน ฝกฝนจตนาการและสรางสรรคของเลนตนเองขนมา เมอเตบโตขนในวยเยาวชนจงไดตระหนกถงความยากล าบากในชวตของพวกเขา พลงของความคดสรางสรรคนนจงมจดมงหมายเพอการแกไขปญหาทเกดขนตามวถชวต เมอเยาวชนขนสวยมธยมจงไดฉายแววดานความสามารถในการท าโครงงานสงประดษฐทมความสรางสรรค และถกสงตอแกครทรบผดชอบวชาชมนม เยาวชนผานประสบการณในเวทการแขงขนทมความหลากหลาย จงเปนการฝกฝนทงความมงมน และความกลาหาญในการรเรมสงใหมๆ ประกอบกบเยาวชนใชชวตอยในพนททมความปลอดภยและเอออ านวยตอการเรยนร มความรและเครองมอทางการชางทครบครน จงเปดโอกาสใหเยาวชนสามารถฝกฝนทดลองผดถกโดยไดรบค าแนะน าจากผมความรและความเชยวชาญทางเทคนควธการตางๆ อยางใกลชด การถกทอของทกภาคสวนสงผลใหเกดการบมเพาะเยาวชนนกคดสรางสรรคใหมความพรอมตอการทดลองและประดษฐโครงงานสงประดษฐไดในขนหนงแลว ในบทถดไปจะกลาวถงตงแตโอกาสททางโรงเรยนไดรบขาวจากโครงการ Move World Together (MWT) ทเปดรบสมครเยาวชนเขารวมโครงการ ตลอดถงกระบวนการทโครงการ MWT สรางการเรยนรความคดสรางสรรคดานสงประดษฐเพอพลงงานและสงแวดลอม จนกระทงเยาวชนไดประดษฐคดคนสงประดษฐทสามารถจดสทธบตรและอนสทธบตร ทงยงไดรบรางวลดานนวตกรรมตางๆ จากในประเทศและตางประเทศเพอการใหรายละเอยดตอการสราง ความเขาใจถงกระบวนการเรยนรจนถงความส าเรจของเยาวชนอนเปนความสนใจของผวจย

90

บทท 5 เปาหมาย รปแบบ และองคประกอบของโครงการ MWT

โครงการ Move World Together (MWT) เปนการสรางพนทแหงการเรยนรอกรปแบบหนงทเกดขนนอกระบบการศกษาของโรงเรยน โดยเกดจากความรวมมอขององคกรภาครฐ ภาควชาการ และภาคประชาสงคม ประกอบดวย 1) กรมกจการเดกและเยาวชน 2) การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย 3)มหาวทยาลยธรรมศาสตร และ 4) สมาคมพฒนาศกยภาพและอจฉรยภาพมนษย รวมกนก าหนดเปาหมายของการด าเนนโครงการเพอพฒนาเยาวชนไทยใหเกดภมคมกนทางสงคม ดวยการเปลยนวธคดจากการมองเหนเยาวชนในฐานะทเปนเพยงผรบ (Passive) ซงหมายถงเยาวชนเปนผรบบรการในการแกไขปญหาสงคมจากทงภาครฐและเอกชน แตพฒนาเยาวชนใหเปนผกระท า (Active) โดยปลกฝงใหเยาวชนเปนผทมความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม รวมถงไมละเลยปญหารอบตวและลกขนมาใชพลงสรางสรรคของตนเองในการจดการกบปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมอยางตรงสาเหต ซง MWT ใชวธการบมเพาะและสงเสรมพลงสรางสรรคของเยาวชนเพอสรางประโยชนแกชมชนและสงคม ดวยการสราง การเรยนรเรองพลงงานและสงแวดลอม ทกษะการคดสรางสรรค และการคดเชงเหตเชงผล โดยไมแยกขาดไปจากส านกจตอาสา เนนการสรางการเรยนรเชงประสบการณ เปดโอกาสอยางเตมทใหเยาวชนไดทดลองถก ผด ดวยตนเอง และการตดตามสงเสรมอยางใกลชด MWT เปรยบเทยบงานดานการพฒนาเยาวชนของตนเอง เปรยบเสมอนการเพาะพนธตนกลาจากเมลดพนธเลกๆ โดยไมเลอกพนธไม และสรางกระบวนการฟมฟกสการเจรญเตบโตเปนตนไมทม ความสวยงาม ตามความสามารถในการเขาถงศกยภาพสงสดของเยาวชนดวยตนเอง

ภาคทง 4 หนวยงาน ใชวธการ “รวมทน” โดยการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยเปน ผอดหนนงบประมาณเปนหลก ทวาการรวมทนไมใชเปนแตเพยงงบประมาณเทานน หากแตเปน การรวมแบงปนความร ประสบการณ และความเชยวชาญ ตามความเชยวชาญของภาคทมอย ทงความรเรองส านกจตอาสาและการพฒนาชมชน ความรเรองการพฒนาทกษะความคด ทงความคดเชงสรางสรรค และความคดเชงวจารณญาณ ความรเรองพลงงานและสงแวดลอม โดยใชกลวธการวเคราะหทเรมจากปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมรอบตวเยาวชนพฒนาสสงประดษฐนวตกรรม ทมความสามารถแกไขปญหาไดอยางตรงสาเหต ซงมบทบาทส าคญใน การท าหนาทเปน “ตวน า” เชอมโยงความรและประสบการณของเยาวชนสการพฒนา “ภมคมกน” อนเปนสวนส าคญของวสยทศนของโครงการ MWT ทกลาวถงภมคมกน หมายถง สงทจะ

91

เสรมสรางใหเยาวชนเปนคนรนใหมทมจตสาธารณะ ทงยงมความเทาทนตอปญหา รจกการใชสตปญญา และพลงสรางสรรคของกลม เพอคดคนหาวธการแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมของชมชนหรอสงคมดวยวธการทมความแปลกใหม (โครงการ Move World Together. ออนไลน)

การท าความเขาใจ MWT ในฐานะพนทแหงการเรยนร จ าเปนตองแสดงใหเหนถงจดหมายปลายทางของการเรยนร ความรความเชอทอยเบองหลง ระบบวธการ รวมถงบคลากรทมบทบาทตางๆ ของโครงการ เพอบมเพาะเยาวชนนกคดสรางสรรค โดยสะทอนใหเหนผานรปแบบ การปฏบตงานของโครงการ เพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค ซงผวจยไดสรางความเขาใจ MWT ดวยการวเคราะห 3 ประการ คอ

1. การวเคราะหเปาหมายของโครงการ MWT ซงเปนสวนส าคญในระดบภาคอดมการณของโครงการทจะขบเคลอนองคประกอบและกระบวนการของ MWT ไปสจดมงหมายรวมกน

2. การวเคราะหรปแบบและองคประกอบของโครงการ MWT ในฐานะพนทแหงการเรยนรทจดกระท าขนอยางเปนกระบวนการเพอน าไปสการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค

3. การวเคราะหบทบาทของบคลากรในฐานะผสรางการเรยนรในโครงการ MWT

1. การวเคราะหเปาหมายของโครงการ MWT การประกาศถงวสยทศนและยทธศาสตรของ MWT (Move World Together. ออนไลน) ทกลาววา

โครงการ MWT เลงเหนถงความส าคญของการพฒนาเยาวชนไทยใหมภมคมกน (ความร สตปญญา ทกษะการคดเชงสรางสรรค นอกกรอบ และส านกจตอาสา) และมพลงความรวมมอเพอชวยเหลอชมชนและสงคม โดยเรมตนจากการหาแนวทางปองกน แกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมแบบใหมๆ เพอใหเยาวชนพฒนาทกษะการคดเชงสรางสรรคมากขน พงตนเองไดมากขน มใชลอกเลยนแบบของผอน หรอหวงพงค าแนะน าจากคนอนๆ เทานน

ขอความขางตนไดบงบอกถงอดมการณของภาคทง 4 องคกรทมอยรวมกน และมสวนส าคญในการรวมสรางเปาหมายแหงการเรยนร ซงสะทอนใหเหนถงการใหความส าคญตอกระบวนการพฒนาสงทเรยกวา “ภมคมกน” ใหเกดขนกบเยาวชนทเขารวมโครงการ ประกอบไปดวย ความร ความคด สตปญญา ทกษะการคดสรางสรรค และส านกจตอาสา ทแสดงออกผานการขบเคลอนงานพฒนาของ MWT เพอสรางการเปลยนแปลงใหเยาวชนไทยจากในฐานะผรบบรการ (Passive) ซงหมายถงเปนผรบบรการจากนโยบายตางๆ และขจดปญหาของภาครฐและเอกชน สการพฒนาใหเยาวชนเปน

92

ผกระท า (Active) ลกขนมาแกไขปญหารอบตวดวยพลงสรางสรรคของตนเอง จากการวเคราะหพบวา “ภมคมกน” ทโครงการกลาวถง เปนไปเพอใหเยาวชนเกดคณลกษณะ 3 ประการ ไดแก 1. เยาวชนผมความร (Knowledgeable youth) คอ ผทตระหนกวาตนเองมความสนใจและมความถนดในเรองใด และเปนผทมความเชอวาความรจะถกสรางขนจากการเรยนรเชงประสบการณ เมอเยาวชนเลอกลงมอปฏบตท าสงใดสงหนงดวยตนเอง 2. เยาวชนผมความคด (Thoughtful youth) คอ ผทสามารถใชกระบวนการทางความคดทมความสลบซบซอน เชน การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนผล เพอใชใน การคดหาค าตอบทมความเปนเอกลกษณไมเหมอนใคร รวมถงมความสามารถดดแปลงความคดไปสการสรางสงประดษฐนวตกรรมไดอยางเปนรปธรรม 3. เยาวชนผมจตส านกสาธารณะ (Voluntary youth) คอ ผทมความปรารถนาทจะรบผดชอบตอชมชนและสงคมทตนอาศยอย และใหความส าคญตอการสรางประโยชนใหเกดขนกบชมชน ดวยการเรมตนชวยเหลอหรอแกปญหาทใกลตวเยาวชน

นอกจากน MWT ยงไดกลาวถง ยทธศาสตรในการพฒนา “ภมคมกน” ไววา

การจดหลกสตรอบรมทเนนการเรยนรเชงประสบการณและยดหลกการพฒนาทกษะการคดอยางสรางสรรค ไตรตรองเปนระบบ (ซงผสมผสานเนอหาดานการพฒนาผน า การพฒนาสตปญญา การจดการสงแวดลอมและพลงงานอยางยงยน การพฒนาชมชนและสงคม ฯลฯ) ใหแกแกนน ากลมเยาวชนทงในและนอกระบบโรงเรยน เพอใหกลมสามารถกลบไปพฒนาโครงงานแกไขปญหาในชมชนหรอสถาบนการศกษาของตน

ยทธศาสตรขางตนสะทอนใหเหนถงความเชอมโยงพนธกจของภาคทง 4 ภาค ทม ความตองการจะน าประสบการณและความเชยวชาญของตน มาใชเพอการพฒนารปแบบ การเรยนรเชงประสบการณในโครงการ MWT ซงภาคทง 4 ภาค ท าหนาทเปนตวแทนขององคความรสามชด ไดแก 1) ความรดานการบมเพาะจตสาธารณะ 2) ความรดานการพฒนาศกยภาพและอจฉรยภาพของเยาวชน และ 3) ความรดานพลงงานและสงแวดลอม ซงเปรยบเสมอนเปนแมน า 3 สายทท าหนาทเปนแนวคดหลก (Dominant concept) คอยสนบสนนกระบวนการเรยนรของ MWT ใหเยาวชนเกดการพฒนา “ภมคมกน” ซงถอวาเปนเปาหมายอดมการณของโครงการ โดยวสยทศนดงกลาวยงมงใหเยาวชนสามารถกลบไปเปนผน าในการแกปญหาในชมชนและสงคมทตนอาศยอย เพอใหเกดความยงยน โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบการจดการสงแวดลอมและพลงงาน

93

2. การวเคราะหรปแบบและองคประกอบของโครงการ MWT

การท าความเขาใจโครงการ Move World Together (MWT) ในฐานะพนทแหงการเรยนรรปแบบหนง โดยผวจยพบวารปแบบการเรยนรของ MWT พฒนาขนจากหลกคดทใหความส าคญของการเรยนรไปทการสรางและขยายประสบการณดานนกคดและประดษฐเพอสงคมของเยาวชน โดยเรมตนจากการสรางความตระหนกรถงปญหาทางสงคมรอบตวเยาวชน รวมถงการการรจกและเขาใจถงศกยภาพของตนเอง จากนนจงฝกฝนการคดในรปแบบตางๆ และน าไปสการปฏบตเพอแสดงออกถงความตองการรบผดชอบตอชมชนทเยาวชนอาศยอย อนเปนสวนส าคญตอ การเพมพนประสบการณของผเรยนร กลาวไดวาเปนการเรยนรดวยการปฏบต (Learning by Doing) ซงหลกการขางตนสะทอนดวยกระบวนการสรางการเรยนรใหแกเยาวชนทเขารวมโครงการ MWT โดยมเปาหมายเพอการสราง “ภมคมกน” ใหแกเยาวชนไดมความร ความคด จตสาธารณะ จากการวเคราะหพบวาความส าคญของการเรยนรทก ากบการออกแบบเพอสรางการเรยนรของ MWT ประกอบไปดวย 3 องคประกอบ ไดแก

1. ผเรยนร เปนผมเสรภาพในการคดและแสดงออก รวมถงเปนผใหความส าคญตอคณคาในประสบการณทมความแปลกใหม โดยผเรยนรมความเชอวาความรสามารถเกดขนไดดวยการลงมอปฏบตดวยตนเอง

2. ผสรางการเรยนร เปนผจดประกายการคดวเคราะหอยางสรางสรรค และสามารถกระตนการเรยนรใหผเรยนรเปนผสรางความรไดดวยตนเอง

3. สงแวดลอมในการเรยนร เปนการสรางพนทใหผเรยนรเกดความรสกปลอดภยใน การคด การแลกเปลยนเรยนร และลงมอปฏบต โดยไมเกรงกลวตอความผดพลาด หากแตม ความพรอมทจะเรยนรตอความผดพลาดนน

จากองคประกอบในการเรยนรขางตน ไดถกน ามาใชพฒนาเปนกระบวนการเรยนรของ MWT ทประกอบไปดวย 3 คาย และ 2 กจกรรม ดงน

คายหนง คอ คายแรกทเยาวชนกาวเขาสโครงการ MWT เพอจดประกายการคดวเคราะหอยางสรางสรรค ใหความรความเขาใจดานพลงงานและสงแวดลอมผานการทดลอง เสรมสรางความเขาใจตนเองดวยการวดแววความถนด และออกแบบแนวคดสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน คายสอง คอ คายทเยาวชนจะไดแลกเปลยนเรยนรเทคนควธเก ยวกบสงประดษฐนวตกรรมกบเพอนเยาวชนทเขารวมกระบวนการ และไดเจาะลกความรทอยเบองหลงของ การสรางสงประดษฐกบผเ ชยวชาญเฉพาะดาน คายสาม คอ คายสดทายทเยาวชนจะได

94

แลกเปลยนประสบการณความส าเรจของการสรางสงประดษฐนวตกรรม รวมถงการมอบรางวลภายหลงทเยาวชนไดพฒนาสงประดษฐนวกรรมไดส าเรจแลว ซงในชวงเวลากอนเรมคายหนง และระหวางเชอมตอคายแตละคายนน MWT ไดจด 2 กจกรรม ไดแก กจกรรมแรก คอ กจกรรมเตรยมความพรอมวทยากรกระบวนการ ดวยหลกสตร “การเปนวทยากรกระบวนการมออาชพ” และ กจกรรมทสอง คอ กจกรรมกระตนการเรยนรของเยาวชนในการท างาน ซงประกอบไปดวยกจกรรมยอย คอ การกระตนการเรยนรระหวางคายฝกอบรมดวยการเยยมเยยนโครงงานเยาวชนในพนท และกจกรรมการเตรยมความพรอมเพอสงโครงงานของเยาวชนเขาสกระบวนการประกวดทงระดบชาตและนานาชาต

ภาพประกอบ7 สรปกระบวนการเรยนรของโครงการ Move World Together

ผวจยจะไดน าเสนอรปแบบกจกรรมของแตละคาย เพอสรางความเขาใจและน าไปส การวเคราะหกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคในบทตอไป ดงน

คายหนง มระยะเวลา 5 วน 4 คน โดยจดสรรใหเปนเวลาแหงการเรยนร 30-40 ชวโมง โดยม เปาหมายของการเรยนร 3 ประการ คอ

1. เพอสรางแรงจงใจตอแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมของสงคมดวยวธการสรางสรรค และมศกยภาพสามารถมองเหนและวเคราะหปญหาทมคณคารอบตวได

95

2. เพอพฒนาศกยภาพดานการคดวเคราะหอยางสรางสรรค เ ชอมโยงส การพฒนาโครงงานสงประดษฐนวตกรรมทสามารถแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมรอบตวเยาวชน

3. จดประกายความรดานพลงงานและสงแวดลอมดวยการเรยนรแบบการทดลองและสรปบทเรยน

ผเรยนร ไดแก เยาวชนทเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย อาย 16-18 ป โดยโครงการรบสมครแบบเปดใหโรงเรยนตางๆ สงความสนใจดานพลงงานและสงแวดลอม รวมถงแนวคดในการแกไขปญหาเพอพจารณาคดเลอกเขาสโครงการ MWT และสามารถท างานตอเนองไดอยางนอย 1 ป

ผสรางการเรยนร ในบทบาทของวทยากรทมความเชยวชาญ 4 ดานซงเปนองคประกอบของเปาหมายโครงการ ไดแก 1. วทยากรดานการพฒนาชมชนและสงคม มบทบาทหนาทในการบมเพาะ และชชวนใหเยาวชนมความเทาทนตอสถานการณปญหาทเกดขนทงระดบชาต และระดบโลก รวมถงการชวนเยาวชนใหรวมกนวเคราะห “ต าแหนงแหงทของตนเอง” ตอการแกไขปญหาทส าคญเหลานน 2. วทยากรดานพลงงานและสงแวดลอม มบทบาทหนาทในการจดประกายความรวทยาศาสตร น าการเรยนรดวยทดลอง และสรปบทเรยน โดยเชอมโยงกบปญหาดานพลงงานและส งแวดลอม เ พอใหเ ยาวชนไดเหนปญหาดานพลงงานและส งแวดลอมได ในเชงประจกษ 3. วทยากรดานการพฒนาศกยภาพดานการคดวเคราะหอยางสรางสรรค มบทบาทหนาทในการบมเพาะความรและทกษะทางความคด ทงการคดเชงเหตเชงผล และการคดเชงสรางสรรค รวมถงการสรางประสบการณใหเยาวชนไดเกดความเขาใจในการท างานของความคด ดวยเครองมอและกจกรรมทหลากหลาย เชน การวเคราะหปญหาดวยแผนภมตนไม (Problem tree analysis) หรอกจกรรมการฝกฝนการสรางสรรคส งใหมดวยการสงเคราะหคณสมบตของสงของ (Creating by synthesis) เปนตน

4. วทยากรกระตนการเรยนร ซงตอไปผวจยจะเรยกวา “พฟา” ซงมาจากค าวา Facilitator มบทบาทหนาทในการตงค าถาม กระตนการเรยนรในระหวางทเยาวชนมสวนรวม ในคายฝกอบรม รวมถงชวยชน า ย าโจทยรายกจกรรม และลดทอนความรทมความเฉพาะสรปเขาสประสบการณของเยาวชน เพอเปนการลดชองวางระหวางวทยากรกบเยาวชน

96

กจกรรม ประกอบไปดวย 7 กจกรรม ไดแก

1. กจกรรมคนหาจดออน จดแขงของตนเองและวดแววความสามารถพเศษของเดกและเยาวชน มเปาหมายเพอใหเยาวชนรบรความถนดของตวเอง ดวยแบบทดสอบ 3 ฉบบไดแก แบบส ารวจแววความสามารถพเศษ6 แบบทดสอบความคดสรางสรรค7 และแบบทดสอบบคลกภาพ8 บาน ตนไม คน

2. การเสรมสรางจตส านกสาธารณะ และบทบาทเยาวชนไทยในวนนและในอนาคต มเปาหมายเพอสรางแรงจงใจใหเยาวชนมความตระหนกถงปญหาทงระดบชมชนและระดบชาต ทงยงมความตองการลกขนมาเปนผแกไขปญหาดวยพลงสรางสรรคของตนเอง ดวยรปแบบการบรรยายใหเหนถงสถานการณและปญหาของประเทศไทย เ มอเทยบกบชาตอนๆ และชชวนใหเหนถงความส าคญตอตนเองในการแกไขปญหานน

3. กจกรรมพฒนาความคดรเรมสรางสรรค มเปาหมายเพอฝกฝนใหเยาวชนเปน ผทคดนอกกรอบ แปลกใหมไมเหมอนใคร ดวยรปแบบกจกรรมพฒนาฝกใหเยาวชนรจกการคดฉกไปจากรปลกษณเดม มองเหนรายละเอยดของคณสมบตหรอองคประกอบของวตถ รวมถง การสงเคราะหเพอจนตนาการไปสสงใหมทแตกตางไปจากเดม

4. กจกรรมการแกปญหาอยางมเหตมผลและสรางสรรค มเปาหมายเพอ การฝกฝนใหเยาวชนรจกการคนหาปญหาทมคณคา และพฒนาวธการแกไขปญหาทสาเหตดวยความคดสรางสรรค โดยใชเครองมอการวเคราะหปญหาแบบแผนภมตนไม (Problem tree analysis)

5. การเรยนรพลงงานและสงแวดลอม มเปาหมายเพอการสรางความเขาใจความรดานพลงงานและสงแวดลอม ดวยการสอนใหมองเหนคณคาของระบบนเวศ รวมถงทดลองการใชพลงงานความรอนผานเครองมอประเภทตางๆ เชน กงหนไอน า การตมไข เปนตน และชชวน

6 แบบส ารวจความสามารถพเศษ (ขนตน) เปนแบบส ารวจพพฒนาโดย รองศาสตราจารย ดร.อษณย อนรทธวงศ และคณะ ซงเปนลขสทธของมลนธสดศร-สฤษดวงศ 7 เจลเลน และเออรบาน (Jellen and Urban) ไดสรางแบบทดสอบความคดสรางสรรคทชอวา TCT-DP (The Test for Creative Thinking Drawing Production) แบบทดสอบ TCT-DP น ไดรบการยอมรบวาเปนแบบทดสอบทสามารถน ามาใชวดไดกบกลมเปาหมายทกชวงวย 8 เปนการทดสอบบคลกภาพโดยเลอกเอา บาน ตนไม และคนมาเปนแบบทดสอบ เนองจากสามสงนเปนสงททกคนแมแตเดกเลกกรจกคนเคยด เมอน ามาใชกจะเปนทยอมรบของคนทกเพศ ทกวย และเปนสงเราไดอยางตรงไปตรงมา โดยไมตองใชภาษาพดเขามาเกยวของมากเทากบทใชในแบบทดสอบชนดอน นอกจากนยงแสดงออกมาเปนสญลกษณทอยในจตไรส านกดวย

97

ใหเยาวชนตระหนกถงพลงงานทสญเสยไประหวางการทดลองเพอสรางความตระหนกถงปญหาทเกดขนอกทอดหนง

6. การคดคนโครงงานเพอพลงงานและสงแวดลอม มเปาหมายเพอบรณา การความรและประสบการณทผานมาทงหมดของการฝกอบรม เพอพฒนาสการออกแบบแนวคดเพอแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมดวยความสรางสรรคของพลงกลมเยาวชน

7. สนทนาการและการท างานเปนทม มเปาหมายเพอเสรมสรางความสนกสนานระหวางการฝกอบรม เพอผอนคลายทางความคด และเชอมโยงกจกรรมเกมสกอนเขาสบทเรยนในกจกรรมหลกของการฝกอบรม ดวยเกมส เพลง และการแสดงออกถงทาทางทสรางความขบขน

โดยวทยากรจะจดประสบการณแกเยาวชนดวยการท าใหเกดการเรยนรผานกระบวนการตามความเชยวชาญของวทยากร โดยม “พฟา” รวมพฒนาองคประกอบของการคดในระหวางการด าเนนกจกรรมอยางใกลชด โดยผานการสรางเงอนไขเพอการสรางโอกาสใน การเรยนรความคดสรางสรรค กระตนใหเกดความอยากร อยากลอง และมความตองการรวมมอกบเพอนในกลมเพอพฒนาความคดสรางสรรคของกลมตนเองตลอดเวลา ทงนในระหวางกระบวนการทงวทยากรและพฟาจะมเทคนคในการกระตนและเสรมแรงเยาวชนตลอดเวลา การด าเนนกจกรรม

คายสอง มระยะเวลา 3 วน 2 คน โดยจดสรรใหเปนเวลาแหงการเรยนร 20-24 ชวโมง โดยมเปาหมายของการเรยนร 3 ประการ คอ

1. เพอการขยายประสบการณและความรดานการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมดวยการแลกเปลยนเรยนรกบเพอนเยาวชน

2. เพอเจาะลกความรทอยเบองหลงสงประดษฐนวตกรรมของกลมตนเอง 3. พฒนาความรและประสบการณทไดรบสการออกแบบใหม (Redesign)

ในโครงงานของกลมเยาวชน ผเรยนร คอ เยาวชนทผานการอบรมในคายหนง และสามารถเรมตนออกแบบหรอ

สรางรปแบบจ าลอง (Prototype) สงประดษฐไดในระดบหนง ผสรางการเรยนร ประกอบดวยวทยากรทมความเชยวชาญ 3 ดาน ไดแก

1. วทยากรเชงกระบวนการเรยนร มบทบาทหนาทในการเชอมตอความรและประสบการณของกลมเยาวชนทเกดขนเมอเยาวชนพฒนาสงประดษฐนวตกรรม กบเยาวชนกลมอนๆ ทเขารวมคายสอง

98

2. ผเชยวชาญดานวทยาศาสตรและการออกแบบ มบทบาทหนาทเจาะลกความรทมความเกยวของกบสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน รวมถงเสรมสรางความเขาใจดานงานออกแบบเพอเปนตนทนทส าคญในการออกแบบใหมตอชนงานของเยาวชน

3. วทยากรกระตนการเรยนรของความรทเกยวของกบสงประดษฐของเยาวชน ตอไปผวจยจะเรยกวา “โคช” (Coach) มบทบาทหนาทในการกระตนการเรยนรผานการตงค าถาม ชชวนใหเยาวชนขบคดถงจดแขง จดออน ของสงประดษฐ ทงยงคอยเกบประเดนและเชอมโยงความรจากผเชยวชาญผสานสความรและประสบการณเดมทเยาวชนมตอชนงานของกลมตนเอง

กจกรรม ประกอบไปดวย 4 กจกรรม ไดแก

1. กจกรรมตลาดนวตกรรม ม เปาหมายเ พอใหเยาวชนไดทบทวนเรอง การออกแบบโครงงานของกลมตนเองดวยการแลกเปลยนความคดเหนกบกลมเพอนกลมอน

2. กจกรรมพบผเชยวชาญเฉพาะดาน มเปาหมายเพอใหความรเชงลกทเกยวของกบการพฒนาสงประดษฐของเยาวชน ดวยการจบคผเชยวชาญดานวศวกรรม หรอทางวทยาศาสตรสาขาตางๆ ใหแสดงความคดเหนและเชอมโยงความรทมความเกยวของ ในการตอยอดโครงงานของเยาวชน

3. กจกรรมระดมความคดเหนเพอพฒนาโครงงาน มเปาหมายเพอสราง การทบทวนขอมล ความร และประสบการณ ทงจากเพอนกลมอน และผเชยวชาญ ทเกดขนในคายสอง และพฒนาสการออกแบบใหม (Redesign) ตอยอดโครงงานมความสรางสรรคมสามารถผลตไดจรง

4. กจกรรมการน าเสนอโครงงานทไดรบการตอยอดและพฒนา มเปาหมายเพอตรวจสอบผลทไดจากการระดมความคดเหน ดวยการน าเสนอโครงงานทถกออกแบบใหมแกผเชยวชาญดานตางๆ ททางโครงการ MWT เลอกสรรมา

โดยกจกรรมทงหมดจะถกเชอมรอยผาน “โคช” ซงสวนใหญเปนผทท าหนาทเปน “พฟา” ในคายหนงมาแลว และปรบบทบาทไปสการเปน “โคช” ในคายสอง ซงจะท าหนาทใหค าแนะน า ชวยเหลอ พฒนาและรวมคนหาขอมลกบโครงงานเยาวชนโดยตรง ซงตางกบ “พฟา” ทเปนเพยงผกระตน ตงค าถาม เพอใหเยาวชนระดมความคดเหนเพอตอบโจทยบางประการตามทวทยากรจดเตรยมมา โครงการ MWT จงมกระบวนการเตรยมความพรอมบคลากรทจะท าหนาทเปน “โคช” ใหมความเขาใจโครงงานสงประดษฐของเยาวชนกอนเขารวมคายสอง ดวยการสงรายละเอยดทงการวเคราะหปญหา สาเหต แนวทางในการแกไข และความคบหนาโครงงาน กอนท “โคช” จะพบเยาวชนในคายสอง เปนระยะเวลา 1 เดอน

99

คายสาม มระยะเวลา 2 วน 1 คน โดยจดสรรใหเปนเวลาแหงการเรยนร 8-10 ชวโมง มเปาหมายของการเรยนร 3 ประการ คอ

1. เพอถอดบทเรยนทเกดขนเนองจากความส าเรจในการพฒนาสงประดษฐนวตกรรม

2. เพอสงเสรมใหเยาวชนน าความรและประสบการณทไดรบจากโครงการตอยอดสการใชชวตตอไปของเยาวชน

3. เพอยกยองเยาวชนทเขารวมคายสาม ในดานความมงมนและใชความคดสรางสรรคเพอสรางประโยชนใหกบสงคม

ผเรยนร คอ เยาวชนทสามารถสรางสรรคสงประดษฐนวตกรรมไดส าเรจ ผานการฝกอบรมมาแลวทง 2 คาย ซงกลมเยาวชนจะมความแตกตางกนในระดบความส าเรจของสงประดษฐ ไดแก เปนกลมทโครงงานส าเรจไดในขนตนและมทศทางในการท างานตอ กลมทโครงงานมความส าเรจสามารถจดสทธบตรหรออนสทธบตรได รวมถงกลมทโครงงานส าเรจและ ไดมโอกาสเขาประกวดสงประดษฐทงระดบชาตและนานาชาต

ผสรางการเรยนร คอ วทยากรเพอน าการเสรมแรง การสนทนาสการถอดบทเรยนประสบการณของเยาวชนและครทปรกษาของโครงการทผานเขาสคายสาม

กจกรรม ในคายสามน MWT ไมไดมความมงหมายเพอสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาเยาวชนอยางเดนชดนก หากบทบาทและหนาทของคายสามคอการถอดบทเรยนจากการลงมอปฏบตของเยาวชนทงหมดทผานมา โดยมการตงค าถามส าคญๆ อาท “อปสรรคใน การด าเนนโครงการเปนอยางไร” หรอ “ไดด าเนนการแกไขอปสรรคนนอยางไร” หรอ “ปจจยทท าใหโครงงานส าเรจเปนอยางไร” และหนาทส าคญของคายสามอกประการหนง คอ การเสรมแรง ใหรางวล และสรางการยอมรบแนวคดสรางสรรคทเยาวชนสรางเปนโครงงานสงประดษฐดวย การมอบรางวล “เหรยญคนชางคด” และ มอบโลและเกยรตบตรแกครทปรกษาและโรงเรยน ตนสงกด ดงนน คายสามจงนบวาเปนคายทท าหนาทเสรมแรงในความส าเรจและเชอมโยง ตอเครอขายโรงเรยนทไดรบรางวล

กจกรรมเตรยมความพรอมวทยากรกระบวนการ (Facilitator)

MWT ใหความส าคญของการเตรยมความพรอมของบคลากรทรบบทบาทเปน “พฟา” กอนเขาสกระบวนการในโครงการ ดวย “พฟา” เปนบคคลทมความใกลชดกบเยาวชนทสดในคาย

100

หนง และดวยเปาประสงคในคายฝกอบรมทเยาวชนจ าเปนทจะตองบรณาการ ความร และความคดสรางสรรคเพอสรางแนวคดสงประดษฐนวตกรรมของกลมของเยาวชนขนมา อาสาสมครทกคนทสมครเขารวมเปนพฟามความจ าเปนทจะตองผานหลกสตร “การเปนวทยากรกระบวนการมออาชพ” ซงหวใจของการอบรมหลกสตรน คอการพฒนาใหอาสาสมครเปนผมความสามารถกระตนการเรยนรระหวางกจกรรม ทงยงสามารถลดชองวางระหวางวทยากรกบเยาวชนในขณะทเยาวชนเขาสกระบวนการเรยนรทกกจกรรม หลกสตรทใชการอบรมจะเนนไปทการสราง ความเขาใจและทดลองใชเครองมอ ประกอบไปดวย การฝกฝนทกษะการบอกเลา การตงค าถาม การสงเกต และการใหขอมลทวนยอนกลบระหวางการระดมสมอง ภายใตบรบทและสถานการณทมความหลากหลาย และเมอ “พฟา” ไดผานการฝกอบรม จากนนทางโครงการ MWT จะชแจงบทบาทของ “พฟา” ทจะตองด าเนนการในรายกจกรรมของคายหนง เพอเปนการเตรยม ความพรอมให “พฟา” สามารถใชความรและทกษะในการกระตนการเรยนรแกเยาวชน

กจกรรมกระตนการเรยนร

นอกเหนอไปจากชวงเวลาของการเรยนรทง 3 คายแลว MWT ยงจดใหม 2 กจกรรมยอย เพอเชอมโยงเยาวชนกบเปาหมายของ MWT ในชวงเวลาทเยาวชนกลบคนสชวตปรกตของตนเองประกอบดวย

1. การไปเยยมโครงงานในพนท เมอเยาวชนผานคายหนงแลว เยาวชนจะตองกลบไปพฒนาเคาโครงสงประดษฐ (Prototype) ในชวงเวลาทเยาวชนคนสชมชน บาน และโรงเรยน เพราะเปนชวงเวลาทเยาวชนจะเปลยนความคดสรางสรรคใหเปนสงประดษฐนวตกรรม ซง MWT จะไปเยยมโครงงานในพนท โดยใหเจาหนาทประสานงานสานความสมพนธกบเยาวชนทงอยางไมเปนทางการ เชน ทางโทรศพท และทางสอสงคมออนไลนตางๆ และอยางเปนทางการคอการนดพบ เพอตดตามและประเมนผลความคบหนาโครงงานในพนทของเยาวชน ซงถอวาเปนการกระตน ย าเตอน ถงภารกจในการพฒนาโครงงาน ทงยงสามารถคอยชวยเหลอ ประสานงาน และจบคใหเยาวชนไดผานอปสรรคตางๆ ทเกดขนระหวางการท างาน เชน การประสานงานใหเยาวชนเขาใชหองทดลองปฏบตการเฉพาะดาน การเชญผเชยวชาญพบเยาวชนทพนทของพวกเขา เปนตน

2. การเตรยมความพรอมเพอเขาประกวดโครงงาน MWT จะใชวธการสรางแรงจงใจใหกบเยาวชนดวยการหาโอกาสใหเยาวชนไดสงโครงงานเขาประกวดสงประดษฐ

101

นวตกรรมทงเวทระดบชาตและนานาชาต รวมถงมองเหนความเปนไปไดในโครงงานของเยาวชน MWT กจะเตรยมความพรอมเยาวชนสการประกวด โดยจะขอความรวมมอใหเยาวชนมาใชพนทของ MWT ในการเตรยมความพรอม ทงเรองของพฒนาทกษะดานภาษา และการอธบายถงจดแขงและการใชงานของสงประดษฐทเยาวชนคดคนขน ซงแมวาในบางโครงงานสามารถเขาขายรวมการประกวดไดหากแตยงตองพฒนาโครงงานอกมาก MWT จะใหเยาวชนเขาหองทดลองและรวมกนพฒนากบเมนเทอรตอเนองกระทงชนงานเสรจสมบรณเพอสงเขาประกวด

3. การวเคราะหบทบาทบคลากรในฐานะผสรางการเรยนรในโครงการ MWT

“บคลากร” เปนองคประกอบส าคญในฐานะผสรางการเรยนรของโครงการ MWT ซงจะมสวนส าคญยงตอการสรางคณลกษณะของเยาวชนนกคดสรางสรรค ประกอบไปดวย 5 บทบาท ไดแก วทยากร (Lecturer) ผเชยวชาญ (Specialist) เมนเทอร (Mentor) พฟา (Facilitator) และโคช (Coach) ซ งแตละบทบาทมความเ กยวของกบทงการสรางความคดสรางสรรค สรางกระบวนการเรยนร การใหความรทสอดคลองกบเปาหมายของโครงการ รวมไปจนถง การสรางแรงบนดาลใจใหแกเยาวชนนกคดสราง

1. วทยากร (Lecturer) บทบาทของวทยากรจะเกดขนทงสามคายของโครงการ แตโดยสวนมากจะอยในคายหนง ซงเปนคายเพอการเตรยมความพรอมทงความรดานการบมเพาะจตสาธารณะ ความรดานการพฒนาศกยภาพและอจฉรยภาพของเยาวชน และความรดานพลงงานและสงแวดลอม เพอเสรมสรางใหเยาวชนสามารถท างานดวยความเชอมนแหงพลงของการคดสรางสรรคเพอสงคม โดยเรมตนจากปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมรอบตวเยาวชน วทยากรของโครงการ MWT จงไมใชเปนเพยงผทถายทอดความรเพอใหเยาวชนเทานน หากแตตองสามารถสรางแรงบนดาลใจและจดประกายความร เพอปลดปลอยศกยภาพทางความคด และใหอสรภาพแกจนตนาการ อนเปนพนฐานส าคญกบการสงตอเยาวชนไปสกระบวนการเรยนรในขนถดไปได วทยากรจะใชวธการสรางสถานการณทาทาย เพอใหเยาวชนไดลองคด และชชวนใหรสกวาความคดของเยาวชนไดถกปลดปลอยจากพนธนาการของความเปนไปไมได ไปสความเปนไปได ซงจะเปนแรงขบเคลอนทส าคญตอการเสรมสรางพฤตกรรมการคดสรางสรรคจนสามารถฝงเปนอปนสยของเยาวชน ทไมไดเกดขนภายในคายฝกอบรมเทานน

2. ผเชยวชาญ (Specialist) บทบาทของผเชยวชาญจะปรากฏเฉพาะในคายสอง โดยผเชยวชาญจะท าหนาทตรวจสอบความแปลกใหมของชนงาน(นวตกรรม) รวมถงการเสรมสราง

102

ความเขมแขงดานความรทเกยวของกบสงประดษฐ ใหแกเยาวชน เชน กลไกเครองมอของ การด านา การใชพลงงานความรอนอยางมประสทธภาพ เปนตน โดยน าเอาองคความรทางวทยาศาสตรมารองรบ อกทงยงเปนผแนะน าแหลงความรตางๆ ใหเยาวชนไดคนควาเพมเตมดวยตวเอง เชน หนงสอดานวศวกรรมเครองกล หนงสอดานพลงงานและความรอน เปนตน หรอแมแตการแนะน าชนงานทผอนเคยศกษาหรอเคยท ามากอน รวมถงการชชวนใหเยาวชนมองเหนจดแขงและจดออนของชนงานทมความใกลเคยงกน เพอตอยอดจากเคาโครงสงประดษฐ (Prototype) ทเยาวชนไดผานการทดลองในขนตน เพอมาน าเสนอใหผเ ชยวชาญไดรบฟงในคายสอง สการออกแบบใหม (Redesign) โดยอาศยความรทแนะน า รวมถงประสบการณของผเชยวชาญในดานทตรงกบความรในการสรางสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน

3. เมนเทอร (Mentor) บทบาทของเมนเทอรอยภายหลงคายสอง โดยเมนเทอรท าหนาทพฒนาโครงงานรวมกบเยาวชนเพอใหเปนสงประดษฐนวตกรรมทมความสมบรณ พรอมใชงานเพอแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทเยาวชนก าหนด ดงนนการท าหนาทของเมนเทอรจงไมไดเกดขนภายในชวโมงการเรยนรของคายทมอยอยางจ ากด หากแตตองเปนทปรกษาประจ ากลมตลอดชวงเวลาหลงจากคายสองกระทงเยาวชนสามารถสรางสงประดษฐนวตกรรมไดส าเรจ ทงยงตองแบงปนทรพยากร เชน อปกรณ หรอเครองมอทจ าเปนตองใชในการพฒนาชนงาน รวมถงการใชความสมพนธของตนเองเพอใหเยาวชนไดมโอกาสใชหองทดลองเชงปฏบตการทมความเฉพาะ เชน หองทดลองทมเครองวดความแขงความออนของวสด เปนตน

4. พฟา (Facilitator) บทบาทของพฟาทอยในคายหนงจะท าหนาทเชอมโยงการเรยนรระหวางวทยากรกบเยาวชน โดยใชเทคนคการชวนคดเพอระดมสมอง (Brain storming) เพอกระตนการเรยนรของกลมเยาวชนตลอดระยะเวลาในคาย เชน การทวนโจทย การชวนคดผานการตงค าถามอยางตอเนอง และเนองจากในคายหนงพฟาจะเปนผทใกลชดกบเยาวชนมากทสด และระหวางการท ากจกรรมทท าใหเยาวชนเกดความเครยด หรอพายแพและลมเหลวจาก การแขงขนในคาย พฟาจะท าหนาทอกประการหนงคอการระดมจตใจ (Mind storming) เพอรวบรวมพลงกลมใหผานพนอปสรรคตางๆ ระหวางการด าเนนกจกรรม เชน การใชภาษาทางค าพด การเขยน หรอ อวจนภาษา ทางสายตา การพยกหนา การกอด เพอสรางพนทปลอดภยใน การแสดงความคดเหนของเยาวชน หรอกลวธตอการสรางความเชอมน และการจงใจตอสมาชกของกลมใหมทศทางในการท างานรวมกนใหได แมจะมบางคนจะไมเหนดวยกตาม

5. โคช (Coach) บทบาทของโคชอยในคายสองท าหนาทในการกระตนการเรยนรอยางมจดมงหมาย เพอสรางทศทางของการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชนอยางเปนขนเปน

103

ตอน โดยทโคชมความจ าเปนอยางยงทจะตองศกษาความรทอยเบองหลงชนงานของเยาวชน รวมถงคดหาวธการทจะมงไปสการออกแบบใหม (Redesign) ของชนงาน ซงจะตองรวบรวมขอมลและความรทเกดขนในคายสอง ทงจากในเอกสารสรปความกาวหนาโครงงานเยาวชนททางโครงการจะจดสงใหโคชไดศกษากอนอยางนอย 1 เดอน รวมถงการรวบรวมความเหนของเพอนกลมอนๆ ทไดแลกเปลยนความคดเหนผานกจกรรมในคาย และความรทเกดขนเนองจาก การแลกเปลยนประสบการณของผเชยวชาญ จากนนจงน าความเหนและความรทงหมดเพอชชวนใหกลมเยาวชนสรปความและสรางทศทางการท างานตอ โดยแบงหมวดหมเพอการวเคราะหและสงเคราะห เพอปรบปรงและพฒนาชนงานของเยาวชน ซงภายหลงทกลมเยาวชนไดรบการกระตนการเรยนรจากโคช เยาวชนจะมเคาโครงของสงประดษฐทมความสมบรณมากยงขน ทงในเรองความแปลกใหมและความเปนไปไดของชนงาน

104

บทท 6 กระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT

แมวาความส าเรจของการพฒนาความคดสรางสรรคของเยาวชนทเขารวมโครงการ MWT

จะสะทอนออกมาทสงประดษฐทางนวตกรรมของกลมเยาวชนทไดรบรางวลทงในระดบชาตและสากล ดงเยาวชนในสองกลมผใหขอมลส าหรบงานวจยน ไดแก เตาประหยดพลงงาน 3 in 1 เครองด านาแบบมอหมน และกระตบขาวเหนยวไฟฟา หากสงส าคญทน าไปสความส าเรจดงกลาวเกดจากกระบวนการเรยนรท MWT ไดพฒนาขนเพอน าไปสเปาหมายอดมการณทวางไว คอการพฒนาใหเยาวชนเกดคณลกษณะ 3 ดาน ไดแก เยาวชนผมความร ความคด และจตสาธารณะ โดยในสวนนผวจยไดวเคราะหพนทการเรยนรของ MWT ทเยาวชนผานการเรยนรจาก 3 คาย 2 กจกรรม ในชวงเวลา 1-2 ปทรวมโครงการ ออกมาเปนกระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรค 8 ขนตอน ซงผวจยไดพฒนากรอบแนวคดของกระบวนการเรยนรจากการบรณาการ 3 แนวคด ไดแก แนวคดของ ทอแรนต (Torrance) ทกลาวถงความคดสรางสรรคเปนกระบวนการทางวทยาศาสตร และไดสรางแนวคดกระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรค (The creative problem-solving process) 5 ขนตอน แนวคดของวอลลาซ (Wallach) เกยวกบกระบวนการคดสรางสรรคดวยการลองผดลองถก 4 ขนตอน และ แนวคดของ บลม (Bloom) ทไดเสนอล าดบขนทางปญญา 6 ขนตอน (อารย พนธมณ. 2543. น. 7-10 อางองจาก Torrance. 1963. Wallach. 1962 และ Bloom. 1956)

ดงนน ในบทนผวจยจงวเคราะหกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของ MWT เปน 8 ขนตอน ประกอบดวย ขนท1 เตรยมความพรอม ขนท2 คดคนปญหารวมกน ขนท 3 วเคราะหสาเหตและผลกระทบ ขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด ขนท5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ ขนท6 ประเมนคาความคดสรางสรรค ขนท7 พสจนความคดดวยการลงมอท า และ ขนท8 ยอมรบความส าเรจจากการคนพบ ซงผวจยพบวาบางขนตอนจะเกดขนหลายครง หรอเกดขนใน 2 คาย หรอเกดขนทงในคายและกจกรรมทลงไปตดตามเยาวชนในชมชน อกทงยงมวงจรยอนกลบของขนตอนการพฒนาหากยงไมบรรลเปาหมายทวางไว และในกระบวนการพฒนาการเรยนรและความคดสรางสรรคยงปรากฏใหเหนถงเทคนค กจกรรม และเคร องมอทเกยวของทางจตวทยาและการจดการเรยนร ซงบคลากรผรวมสรางกระบวนการเรยนรใชส าหรบการพฒนาความคดสรางสรรคใหเกดขนกบกลมเยาวชนไปพรอมๆ กบการใหความรและจตส านก

105

สาธารณะทมความเกยวของเชอมโยงกบการแกปญหาเกยวกบพลงงานและส งแวดลอม ดงสรปเปนแผนภาพตอไปน

ภาพประกอบ 8 กระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT

106

ขนท 1 เตรยมความพรอม (Preparation) ขนเตรยมความพรอมเปนขนตอนทเกดขนทงในคายหนงและคายสอง โดยมวทยากรและผเชยวชาญ เปนบคลากรผสรางการเรยนรหลก รวมถงมพฟาและโคชเปนผกระตนการเรยนรในการเตรยมความพรอมใหกบเยาวชนตงแตเรมกาวเขาสโครงการในคายหนง และเมอ เยาวชนกลบเขาสคายสองอกครงพรอมดวยเคาโครงของสงประดษฐ (Prototype) ทจะน าไปสการสรางนวตกรรม ซงในขนนมจดประสงค 4 ดาน ไดแก การเสรมสรางความเขาใจเรองความสนใจและความถนดของเยาวชน ซงจะไดน าความเขาใจนนไปสการ “มองเหน” ศกยภาพของตนเองตอการมสวนรวมในการแกไขปญหาชมชนและสงคม ซงปญหาทพบจะมความหลากหลายตามประสบการณของสมาชกกลม จดประสงคถดไปของขนนคอ การฝกฝนทกษะการคดเชงสรางสรรค สามารถใชกระบวนการทางปญญาเพอพฒนา ตอยอด และสงเคราะห เพอใหเกดสงใหมทกลมเยาวชนใหความสนใจ และน าไปสการเตมเตมความรทเปนสวนส าคญตอการสรางสรรคนวตกรรมเพอการแกปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมในชมชนทกลมเยาวชนใหความสนใจ ซงการเตรยมความพรอมทง 4 ดานของ MWT ไดสะทอนใหเหนการเลอกใชทกษะการจดการเรยนรและ การพฒนาความคดสรางสรรค ผานแนวคดทางจตวทยาการเรยนร ดงน 1.1 การเสรมสรางความเขาใจตอความถนดของเยาวชน เนองจากเยาวชนทกาวเขาสโครงการ MWT ไมไดมาดวยความวางเปลา หากแตเยาวชนแตละคนลวนม “ตนทน” ทางความรและความคดทเกยวของกบความคดสรางสรรคมาแลว ดงนน การออกแบบกระบวนการเรยนรของ MWT ในคายหนงจงเรมตนจากการส ารวจเยาวชน เพอใหทราบถงพนฐานทางศกยภาพ 2 ดานของแตละคน อกทงยงท าใหเยาวชนรบรถงระดบความสามารถทแตละคนมทนเดมกอนเขาสกระบวนการหลอมรวมของ MWT โดยเยาวชนทกคนจะไดรบการส ารวจศกยภาพดวยเครองมอ 2 ชด ไดแก 1) แบบส ารวจความสามารถพเศษ และ 2) แบบทดสอบความคดสรางสรรค โดยผลทไดจากการส ารวจจะถกมอบใหเยาวชนในชวงทายของคายหนง เพอใหเยาวชนไดทราบถงศกยภาพของตนเอง และใชส าหรบก าหนดบทบาทหนาทในการท างานในกลมไดอยางเหมาะสมตามความถนดของตน และอกดานหนงพฟาจะน าขอมลไปใชในขนท4 ระยะฟกตวทางความคด ในการออกแบบสงประดษฐเพอแกไขปญหาชมชน 1.2 การสรางความตระหนกตอปญหาทางสงคม ในคายหนง มการจดวทยากรมาใหขอมลแกเยาวชนเกยวกบปญหาทางสงคมและสงแวดลอมเชน ปญหาเรองศกยภาพดานการคดและการตดสนใจทเกยวของกบสถตของวยรนท

107

ฆาตวตาย ปญหาดานขยะทเพมจ านวน เปนตน เพอใหเยาวชนเกดความตระหนกถงปญหาวาเปนเรองทใกลตว และในฐานะทเยาวชนเปนสวนหนงของสงคม จงควรตระหนกถงการมสวนรวมตอการแกไขปญหาทางสงคม ดงทเยาวชนนครพนมไดเลาถงประสบการณในขนตอนนวา

อาจารยเอาขอมลสถตของปญหาตางๆ มาใหด แลวอาจารยชใหเหนวาการเรมตนแกไขปญหาเลกนอยรอบตวของเรานแหละ คอการสรางจดขาวเลกๆ ทถาเราท าอยางตอเนอง และเพมจ านวนมากยงขนจะท าใหเกดการเปลยนแปลงสด าบนภาพได และการสรางการเปลยนแปลงตองอาศยการคดใหม ผมวามนส าคญวาเราก าลงมประโยชนตรงจดไหนของสงคมเราบาง

จากขอมลสะทอนใหเหนถงวธการสรางการเรยนรของวทยากรในโครงการ MWT โดยชชวนใหเยาวชนใครควรถงศกยภาพของตนเองตอการแกไขปญหาทางสงคม เรมตนจาก ลกขนมาแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมเลกๆ ทอยใกลตวเยา วชนดวยวธการทสรางสรรค และแตกตางไปจากเดม ซงจากค าบอกเลาของเยาวชนสอดรบกบเปาหมายและอดมการณของ MWT ทวาดวยการเปลยนแปลงตนเองเพอมงสความเปนพลเมองทมสวนรวมกบสวนรวม 1.3 การฝกฝนการคดสรางสรรค “กจกรรมของสองสง” เปนกจกรรมทวทยากรในคายหนงเลอกใชเพอพฒนาความคดสรางสรรคใหแกเยาวชน เพอสรางความเขาใจวาความคดสรางสรรคนนท างานอยางไรดวย การฝกฝนการรวมสรางภาพสดทายของการคด (จนตภาพ) ภายใตเงอนไขหรอกรอบทางความคดในกระบวนการของวทยากร ซงการสรางจนตภาพภายใตเงอนไขของงานวจยน หมายถง การฝกคดเพอจตนาการ “สงทไมเคยมอย” ใหเกดขน โดยทวทยากรจะใชเกณฑวดระดบความคดสรางสรรคของ เทยเลอร 4 ระดบ ไดแก ระดบท 1 การลอกเลยน (Duplication) ระดบท 2 การขยายผล (Extension) ระดบท 3 การสงเคราะห (Synthesis) และระดบท 4 นวตกรรม (Innovation) (อษณย อนรทธวงศ. 2555. 174 อางองจาก Taylor. 1959) เพอใหเยาวชนไดฝกคดสงใหมเมอน ามาเทยบกบเกณฑทวทยากรวางไวตงแตระดบท 2 ขนไป และเกณฑวดระดบความคดสรางสรรคนจะถกน ามาใชในขนท 6 ประเมนคาความคดสรางสรรค อกครงหนง

ตวอยางของกจกรรมทวทยากรใชในการพฒนาความคดสรางสรรค เชน การใหเยาวชนจนตนาการจาก “จานและตนไม” โดยใหเยาวชนมเปาหมายในการจนตนาการทไกลกวารปธรรม

108

ทมองเหน จากนนวทยากรจะใหเยาวชนสงเกตดวยการรบรจากประสาทสมผสทง 5 ของเยาวชนไดแก การมองเหน การรบฟง การรบกลน การรบรสชาต และการรบรจากกายสมผส เพอคนหาคณสมบตของสงของทกลมของเยาวชนไดรบ เชน ความเหนยวรวมถงความมนวาวสะทอนแสงของจาน และ รากทใหชวตของตนไม เปนตน และยกระดบการรบรของเยาวชนสการจนตนาการเพอการสงเคราะหสงใหมทไปไกลกวารปลกษณเดม เชน ยานอวกาศทซอมตวเองไดเหมอนสงมชวต หรอแมกระทงราวตากผาทซกผาและพบผาไดในสงเดยวกน จะท าใหเยาวชนรจกมองเหนรายละเอยดขององคประกอบ หรอคณสมบต ทสามารถเชอมโยงกบประสบการณและจนตนาการเดมของเยาวชนได

1.4 การเพมพนความรพนฐาน การเตรยมความพรอมทส าคญอกประการหนงใหแกเยาวชนคอการเพมพนความร โดยใน

คายหนงเนนใหเยาวชนสรางความรจากการลงมอปฏบตผานการทดลองทางวทยาศาสตร โดยในกระบวนการทดลองเยาวชนจะเปนผกระท าลงมอปฏบตดวยตนเอง นอกจากนการลงมอปฏบตผานการทดลอง ยงท าใหเยาวชนไดเรยนรการคดแบบตรรกะทางวทยาศาสตร ทงเรองของ การตงสมมตฐาน การชง ตวง วด องคประกอบของการทดลอง และการทดสอบสมมตฐานนนดวยความรทางวทยาศาสตร ซงการเรยนรแบบนสามารถสรางความรสกแปลกใหมตอความรแบบวทยาศาสตรใหแกเยาวชนทเขารวมโครงการ อกทงยงเชอมโยงความรทางวทยาศาสตรไปสปญหาดานพลงงานและสงแวดลอม ซงเปนเปาหมายทโครงการตองการปลกฝงและกระตนส านกจตอาสาของเยาวชนไดอกทอดหนงดวย ดงทเยาวชนนครพนมเลาถงกจกรรมตมไขของโครงการ MWT วา “ชอบกจกรรมตมไข วทยากรแสดงใหผมเหนผานสมการคณตศาสตรวาไขสกดวยความรอนเทาไหร และความรอนทสญหายไปกบอากาศเทาไหร เพราะในปรมาณน าทนอยแอลกอฮอลแคกอนเดยวกสามารถท าใหไขสกได ทบานตมตงนานใชน าตงเยอะกวาไขจะสก” สะทอนใหเหนถง การเคลอนตวของมมมองความรทางวทยาศาสตรของเยาวชน ซงโดยปกตความรนจะท างานกบเยาวชนในคาบเรยนวทยาศาสตรเพยงเทานน ทวาโครงการ MWT พาความรทางวทยาศาสตรเขาไปท างานกบส านกจตอาสาของเยาวชน ทงยงตงค าถามเกยวกบปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมในบรบททใกลเคยงในรอบตวเยาวชน ชมชน และสงคม เพอจงใจใหเยาวชนใชพลงสรางสรรคของตนเองแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทมอย เมอเยาวชนกลบเขาสคายสองของโครงการ MWT พรอมกบเคาโครงสงประดษฐ (Prototype) MWT จะเพมพนความรทเกยวของกบสงดษฐดวย 2 กจกรรม ไดแก

109

กจกรรมตลาดนวตกรรม เปนการเปดพนท (Space opening) ใหเยาวชนทกกลมทเขารวมในกจกรรม ไดแลกเปลยนความคดเหนและวธการเชงเทคนค จากประสบการณทเยาวชนไดพฒนาเคาโครงสงประดษฐในชวงทกลบไปท างานในพนทบานเกดของตนเอง

กจกรรมจบคผเชยวชาญ เปนกจกรรมท MWT ไดเปดโอกาสใหเยาวชนไดจบค (Matching) แลกเปลยนความรจากประสบการณกบผเชยวชาญ ซงสวนมากจะเปนอาจารยจากมหาวทยาลย ทงจากคณะสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร คณะวศวกรรมศาสตร เปนตน ความรทผเชยวชาญกบเยาวชนไดแลกเปลยนกน สวนมากจะเปนเรองของเทคนควธการ แนวคดทางวทยาศาสตรเชงลก ทเกยวของกบการพฒนาสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน ดงขอมลจากเยาวชนขอนแกนเลาวา

เขาไปปรกษาผเชยวชาญครงแรกดเหมอนอาจารยจะสนใจ พวกผมกเลยนงขาวใหอาจารยดเลย ปรากฏวาขาวกไมคอยสก อาจารยกเลยตงค าถามวาท าไมขาวจงไมสกใหพวกผมหาค าตอบมา พวกผมกชวยกนคดวามนเปนเพราะอะไร จากนนกเขาไปพบแกอก แกกคอยๆ สอนเชอมโยงกบทฤษฎเรองความรอน และพวกผมกเกดความเขาใจวาสวนส าคญทท าใหขาวสกไมทวถงคอพนทแลกเปลยนความรอนระหวางแหลงใหความรอนกบขาวมนยงไมลงตว

ขนท 2 คดคนปญหารวมกน (Problem-Finding) การคดคนปญหารวมกน เปนการส ารวจสภาพปญหาอยางเปนกระบวนการทเยาวชน ทกคนในกลมจะตองคดคนปญหาทมอยรวมกน ซงเปนขนตอนทเกดขนในคายหนง โดยมจดประสงคเพอสรางฉนทามตกลม (Consensus) วาปญหาใดเปนปญหาหนงเดยวทกลมเยาวชนมความปรารถนารวมกนทจะรบผดชอบตอชมชนและสงคม โดยกลมเยาวชนจะพจารณาตดสนใจเลอกปญหารวมกนผานเงอนไข 3 ประการคอ 1) เคยมประสบการณความรสกทางลบ เนองจากปญหาทงทางตรงหรอทางออม 2) เหนรวมกนวาปญหานนคอปญหาทแทจรง และสดทายคอ 3) ปญหานนไมใหญเกนกวาทเยาวชนจะแกไขดวยศกยภาพกลมของเยาวชนเอง การพาเยาวชนเขาสขนน เปนบทบาทหนาทของพฟาในชวงของกจกรรมการคดคนโครงงานซงจะอยในชวงทายของคายหนง และสามารถแบงกระบวนการคดคนปญหารวมกนไดเปน 3 ขน คอ 1) ระบปญหา เรมตนดวยพฟาจะใชเทคนคการระดมสมอง (Brain storming) ใหเยาวชนระบปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทใกลตว เนนใหอสระทางความคดเพอใหเกดค าตอบทมความหลากหลาย เนนใหเยาวชนทกคนในกลมมสวนรวมแสดงความคดเหน ดวยค าถามอยางงายวา “ปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมของแตละคนทเคยพบมอะไรบาง” จากนนกจะน าเยาวชนไปส 2) การยอนประสบการณผานเรองเลา ดวยการใชเทคนค

110

การตงค าถามเพอยอนประสบการณทเกยวของกบปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทเคยพบมาในชวต โดยใหเยาวชนยกตวอยางผลกระทบทเคยไดรบจากปญหา เชน “ชวงทหนไปโรงเรยนสองขางทางมแตเขมาควนทเกดจากการเผาแทบทกอาทตย” จากนน พฟาจงพาเยาวชนเขาสขนของการ 3) สรปผล เมอสมาชกทกคนในกลมไดแสดงความคดเหนจนครบแลว และสรปวาในกลมของเยาวชนมปญหาอยกขอ แบงเปนกประเภท และปญหาใดคอปญหาเพยงหนงเดยวทสมาชกทกคนมความเหนตรงกนวาเหมาะสมกบการน าไปใชตอมากทสด ซ งตลอดระยะเวลาในการกระตนการระดมสมอง เพอคนหาปญหาทมความหลากหลายของกลม พฟาจะตองใหการแรงเสรมเมอเยาวชนเรมทจะคดและอธบาย การสรางบรรยากาศทเออตอการรบฟงและแลกเปลยนในประสบการณของเยาวชนแตละคนทมความหลากหลาย เพอยกระดบของปญหาทเคยเปนปญหาสวนบคคลไปสการเปนปญหาของกลมทจะไดรบการแกปญหารวมกนตอไป แมวาการพาเยาวชนเขาสขนนจะใชชวงเวลาทนอยเมอเทยบกบชวงเวลาแหงการเรยนรทงหมดในคายหนง ทวากลบเปนชวโมงทมความส าคญทสด ดวยเพราะจากขอมลของเยาวชนกลมเปาหมายของผวจยทงสองกลม สะทอนใหเหนวา สงยดเหนยวทส าคญอกประการหนงตอ การสรางความมงมน ไมยอทอ และการท างานทตอเนองของเยาวชน เกดขนเพราะวาเยาวชนมความตระหนกตอปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทสงผลกระทบตอตนเอง เพอน ครอบครว และชมชนของตนเองอยางแทจรง ซงสอดคลองกบขอมลจากผปฏบตการในโครงการทกลาววา “...จะเหนวาจากคายหนงจ านวนเดกทงหมดประมาณ 400 คน สคายสองทมเดกเหลอประมาณ 100 คน พคดดวาเดกหายไปสามในสสวน และเราพบวาเกดจากในชวงทเดกคนหาปญหาหลายกลมทมนเปนปญหาของคนๆ เดยว หรอมบางกลมทไปยกเอาปญหาทโรงเรยนใหโจทยมา เดกมนไมอน มนกไมท านะส...” ขนท 3 วเคราะหสาเหตและผลกระทบ (Cause and Effect Analysis) ในขนตอนนเกดขนในคายหนงซงมจดประสงคเพอพจารณาท าความเขาใจตอปญหาทกลมเยาวชนเลอกจากขนท 2 ดวยการจ าแนกสาเหตและผลกระทบ และตดสนคณคาของปญหาทกลมเยาวชนรวมกนวเคราะห โดยพฟาจะใชเทคนคกระตนการเรยนรใหเยาวชนเกดการพฒนาดานความเขาใจในสภาพปญหาดวยการคดแบบการไตรตรองเชงเหตผลของกลมเยาวชน ซงจะเปนสวนส าคญทจะน ามาเปนขอมลพนฐานเพอพฒนาสงประดษฐนวตกรรมทสามารถจดการปญหาไดอยางตรงสาเหต โดยในขนตอนนแบงเปน 2 ขนยอย ไดแก

111

3.1 จ าแนกสาเหตและผลกระทบเนองจากปญหา ขนตอนน พฟาจะใชเทคนคการวเคราะหปญหาแบบแผนภมตนไม (Problem tree

analysis) โดยใหเยาวชนไดรวมกนคนหาสาเหตและผลกระทบของปญหาทมความหลากหลาย ทงยงมระดบของสาเหตและผลกระทบทแตกตางกนเปนชนๆ ซงเทคนคการวเคราะหปญหา ดวยแผนภมตนไม จะก าหนดใหสวนของล าตนเปนปญหาทกลมเยาวชนสนใจ ดานลางทเปนราก อนเปนสาเหตของปญหา และสวนของกานและใบทอยเหนอล าตนนนเปนผลกระทบทเกดข นเนองจากปญหา ระหวางการวเคราะหจะเหนเยาวชนเรมเกดการเปลยนแปลงทางความรอกครงหนง เพราะในการคนหาสาเหตของปญหาเยาวชนจะตองท าความเขาใจตอความรทอยเบองหลงปญหานนๆ อยางรอบดานและลกซง ตวอยางเชน เมอเยาวชนก าหนดปญหาเรอง รองเทานกเรยนมกลนเหมน ซงเมอคนหาสาเหตเชงลกของปญหาพบวาเกดจากแบคทเรยชนดหนง ซงเขาไปกนเหงอของผสวมใสรองเทา และระหวางทแบคทเรยกนเหงอ จะมการระบายกลนทมสตรเฉพาะทางเคมออกมาจงเกดกลนเหมน เปนตน ซงจากตวอยางนพบวา ในขนตอนของการวเคราะหปญหา เยาวชนจะแสวงหาความรความเขาใจผานการคนหาขอมลและความรดวยตนเอง และพวกเขาจะมค าอธบายทลงลก มศพทเทคนคเฉพาะทาง ซงหากไมไดวเคราะหอยางจรงจงกเปนการยากทจะมความเขาใจตอบรบทของปญหาทเยาวชนสนใจ ซงความรทเยาวชนคนพบจากสาเหตมสวนส าคญอยางยงตอการออกแบบสงประดษฐนวตกรรม เพอแกไขปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทเยาวชนสนใจ

3.2 คนพบปญหาทมคณคา

ขนนนบวาเปนสวนส าคญอกสวนหนงในการวเคราะหปญหาดวยเทคนคแผนภมตนไม เมอเยาวชนวเคราะหแผนภมตนไมเรยบรอยแลว พบวาในสวนของกานและใบ ซงมนยยะหมายถงผลกระทบเนองจากปญหามกงกานทแผขยายหลายสาขา อยางเปนชนๆ แสดงวาปญหาทเยาวชนก าลงวเคราะห เปนปญหาทมคณคา ดวยเพราะหากเยาวชนไดแกไขปญหานนจะสงผลใหผลกระทบทงหมดทมทงความหลากหลายและสลบซบซอนไดรบการแกไขไปดวย ซงผวจยพบวาในขนตอนนหากกลมเยาวชนยงไมสามารถพบปญหาทมคณคาได กลมเยาวชนจะยอนกลบไปสขนท 2 คดคนปญหารวมกนอกครงหนง เพอใหไดปญหาทมคณคาผานฉนทามตของกลม แลวจงน าปญหาใหมเขาสขนตอนท 3 วเคราะหปญหาและผลกระทบอกรอบหนงจนกวาจะคนพบปญหารวมทมคณคาตอการแกปญหาตอไป กลมเยาวชนจงจะผานขนนไปสขนตอไปไดส าเรจ

112

ขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด (Incubation) ในคายหนง ภายหลงจากทเยาวชนผานขนตอนของการเตรยมความพรอม คดคนปญหารวมกน รวมถงมความเขาใจตอสภาพปญหา พฟาจะชวนใหเยาวชนเขาสการพจารณาขอมลและความรทเกดขนเนองจากขนท 1-3 แบบกลบไปกลบมา ไดแก ความถนดของแตละคน บรบทของปญหา สาเหตและผลกระทบเนองจากปญหา เพอคนหานวตกรรมทสามารถแกไขปญหาทกลมเยาวชนไดรวมกนคดเลอกมา และใชงานตามความถนดของสมาชกในกลมใหเหมาะสมกบงานทตนจะตองรบผดชอบ ส าหรบในคายสอง เมอเยาวชนกลบเขามาพรอมกบเคาโครงสงประดษฐ และมาเพมพนความรจากเพอนรวมคายและผเชยวชาญ เยาวชนจะเขาสขนระยะฟกตวทางความคดอกครงหนง ซงจะตองบรณาการความรและใชทกษะการคด เพอการคนหาทศทางของการออกแบบกระบวนการหรอกลไก ภายใตเ งอนไขทชนงานจ าเปนตองมเอกลกษณและไมเหมอนใคร เพอการออกแบบใหม (Redesign) ซงในขนนเยาวชนจะหมกมนอยกบความหลากหลายของขอมลทเปนผลจากขนท 1 ถง 3 และดวยสมาชกของกลมเยาวชนมความหลากหลายจงเกดการตอรองและดดแปลงความคด เพอคนหาทางออกทางความคดตอการออกแบบสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชน โดยในขนตอนนสามารถแบงไดเปน 2 ขนยอย ไดแก 4.1 หมกมนครนคดขอมลและความรจากขนท 1 ถง 3

ขนนจะแสดงใหเหนถงการเชอมตอทกษะและความรทโครงการ MWT บมเพาะเยาวชนตงแตในขนตอนแรก (1.4) กบปญหาดานพลงงานและสงแวดลอมทเยาวชนสนใจอยางเปนรปธรรม และยงเปนขนทเยาวชนไดเผยแนวคด (Idea) สงประดษฐนวตกรรมเปนครงแรกอกดวย ในขนนบคลากรของ MWT จะสรางบรรยากาศของความกดดนขนมาเพอใหเยาวชนไดทบทวนสงทคดอยางจรงจง โดยมเงอนไขของการคด 3 ประการดวยกนคอ 1) เรมจากปญหาทมคณคา 2) มความแปลกใหมไมเหมอนใคร และ 3) มแนวโนมทจะผลตไดจรง โดยมพฟาอยรวมในกระบวนการคดตลอดระยะเวลา เมอเยาวชนคดโครงงานไดแลว เยาวชนจะตองน าโครงการไปสการน าเสนอใหกบผทรงคณวฒของโครงการรบฟง และตองจงใจใหผทรงคณวฒเหนดวยกบแนวคดสงประดษฐทพวกเขาน าเสนอ แตหากผเชยวชาญยงไมเหนดวย พรอมทงใหความคดเหนตางๆ มากลม เยาวชนกจะตองกลบมารวมกนคดใหมเพอหาเหตผลไปหกลางความเหนของผทรงคณวฒ หรอสรางแนวคดของโครงการใหมขนมาเพอกลบไปจงใจใหผทรงคณวฒคลอยตาม กระบวนการในขนนถอวาสรางทงความเครยด ความทาทาย และการรวมกนคดเพอแกปญหาใหประสบความส าเรจ ดงทเยาวชนคนหนงเลาใหฟงถงบรรยากาศชวงเวลานนวา

113

โอโหพเครยดมาก พวกหนแทบจะถอดใจเลยทเดยว จ าไดวาตอนนนวทยากรใหโจทยพวกหนคดวาอยากจะท าอะไร ทตองกลบไปท าจรงๆ เลยนะ โดยทตองวเคราะหปญหาใหชด วาปญหานมนเปนปญหารเปลา และพวกเราคดวาจะออกแบบสงทจะไปแกปญหานนยงไง มนคออะไร มนท างานยงไง มนแปลกใหมไหม เพราะเดยวจะมพๆ ในโครงการนงเชคเลยวาสงทพวกหนน าเสนอมคนท าแลวหรอยง พวกเรากเอาหวมาชนกนชวยกนคด ยงดนะทมพฟาคอยประกบ พเขากชวนคด ตงค าถามวาชวตประจ าวนของพวกหนมอะไรทเปนปญหาบางตงแตตนนอนยนหลบอกรอบเลย

เยาวชนขอนแกนเลาถงประสบการณในชวงเวลาของการรวมกนออกแบบโครงงาน

ซงในขณะทเธอใหขอมลราวกบวาความรสกกดดนในวนนนไดกลบมาเผชญหนากบเธออกครง แมวาเธอจะผานเหตการณในวนนนมานานราว 2 ถง 3 ปแลวกตาม จากขอมลสะทอนใหเหนถง กระบวนการของโครงการ MWT ทสามารถสรางภาวะหมกมนทางความคด กอนทความคดสรางสรรคจะเผยตวออกมา ซงจ าเปนทจะตองมพฟาท าหนาทกระตนทางความคด ชน าทศทางของการออกแบบส งประดษฐดวยการย าโจทยและเ งอนไขของการคด และใชเทคนค การปรบเปลยนบรรยากาศของการคด เชน นอกจากการใหเยาวชนคดในหองสเหลยม อาจจะใหเยาวชนอกไปจากแรงกดดนภายในหอง ออกไปเดนเลน สดอากาศภายนอก เพอลดแรงตงเครยดจากสถานการณสบสนกดดน และใหเยาวชนชวยกนเพอคดหาหนทางทมความสรางสรรคได การปรบเปลยนบรรยากาศของการคดเปนประโยชนในดานของการผสานความเปนกลมกอนของเยาวชน ไมใหถอดใจและลมเลกไปกลางคน

4.2 ตอรองทางความคดทหลากหลายของกลม ในชวงของการออกแบบแนวคดสงประดษฐ นอกจากบคลากรในโครงการ MWT จะตอง

ย าโจทยเพอไมใหความคดของเยาวชนกระจดกระจายไรทศทาง โดยเยาวชนจะตองยดถอแนวทางการคดเลอกความคดในการพฒนาสการสรางสงประดษฐวา 1) ปญหานมคณคากบใคร 2) มความแปลกใหมอยางไร และ 3) แนวคดทเสนอมาสามารถเชอมโยงกบความรดานพลงงานและสงแวดลอมอยางไร อกทงในขนตอนน การรกษาภาวะกดดนไมใหไปถงจดแตกหกนนเปนสงส าคญอกประการหนง จงเปนหนาทของพฟาทจะชวนใหเยาวชนไดใชความคดอยางพรงพรเสยกอน จากนนจงน าความคดตางๆ เขาสการอภปรายภายใตโจทยและเงอนไขตอไป

114

ไอเดยทมนโดนมนไมใชแคแปลกใหมนะพ แตมนตองท าไดจรงดวย เพราะฉะนนผมเหนดวยกบพฟานะทตองคดมาเยอะๆ กอนแลวคอยมาแลกเปลยนกน แลวกชวยกนเปดโทรศพทหาขอมลวามคนท าแลวหรอยง... เอาของคนนนมารวมกบคนน บางไอเดยไมเวรคกตดออก เดยวจะกลายเปนสงทเราจะท าเองแหละ จากขอมลของเยาวชนนครพนมสะทอนใหเหนวาโครงงานทสรางสรรคไมไดเกดขนดวย

แนวคดเพยงแนวคดเดยวเทานน หากแตจ าเปนทจะตองเกดจากการคดแยกและยบรวม ความคดเหนตางๆ ของกลม ซงเปนกระบวนการทโครงการ MWT ตงใจใหเยาวชนฝกฝนและรจกใชความคดสรางสรรคไปพรอมๆ กบการวเคราะหและสงเคราะหขอมลควบคกนไป กอนทความคดสรางสรรคทมความเปนไปไดจะเผยตวออกมา

ขนท 5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ (Critical Creation) การเผยตวของความคดสรางสรรคจะเกดขนหลงจากทเยาวชนผานสถานการณทอดอด และขนมวดวยความคดเหนและขอมลทหลากหลายอยางไมมระบบระเบยบ ซงเปนขนตอนทเกดขนไดทงคายหนงและคายสอง มจดประสงคเพอใหเยาวชนไดใชศกยภาพทางการคดอยางสลบซบซอนในการคนพบ “ผลกทางความคด” ซงจะอยในรปของกระบวนการหรอกลไกใน การจดการกบสาเหตอยางมความเปนเอกลกษณ แปลกใหม ไมเหมอนใคร โดยจะคดกรองขอมลและความรทไมจ าเปนออกไปจากความคดของกลม จากนนจงออกแบบระบบทางความคดขนมาใหม (Rethinking) ใหเกดเปนเคาโครงสงประดษฐนวตกรรมเพอแกไขปญหาทกลมเยาวชนใหความสนใจอยางเปนรปธรรม ซงกระบวนการพฒนาความคดสรางสรรคของ MWT ไมไดออกแบบเพอสรางการเรยนรในระดบปจเจกแตเพยงเทานน หากแตเปนการมงสรางการเรยนรใหเยาวชนเปนคนทมความคดแปลกใหมโดยอาศยพลงของกลมเยาวชน ในคายหน ง เ มอวทยากรและพฟาช ชวนใหเยาวชนพจารณาขอมลและความร จากการเตรยมความพรอม รวมถงสภาพปญหาจากการวเคราะหเชงเหตเชงผล จากนนจงเชอมโยงขอมลทงหมด และกระตนใหเยาวชนเกดการจดระบบระเบยบทางความคดขนใหม (Rethinking) เพอพฒนาแนวคด (Idea) ทเปนสวนส าคญตอการออกแบบสงประดษฐนวตกรรมในเวลาตอไป ซงไมใชวาแนวคดเพอการออกแบบจะปรากฏออกมาไดอยางโดดเดยว หากแตจะเกดขนกตอเมอก ล ม เ ย า ว ช น จ ะ เ ก ด ก า ร ใ ค ร ค ร วญถ ง ค ว าม เ ป น ไ ป ไ ดข อ ง ค ว ามค ด ส ร า ง ส ร ร ค โดยยงคงความเปนเอกลกษณ และความแปลกใหมของสงประดษฐ จากนนจงสรางขอสรปเปน “มตกลม” ซงวธการดงกลาวเปนการวางรากฐานทส าคญของการพฒนาสงประดษฐนวตกรรม

115

ในคายสอง เมอกลมเยาวชนกลบมาพรอมกบเคาโครงสงประดษฐ และไดรบการเพมพนความรจากการแลกเปลยนเรยนรของเพอนรวมคาย และผเชยวชาญ เยาวชนจะเกดความคดสรางสรรคอยางมวจารณญาณอกครง ดวยระบบการคดใหม (Rethinking) ทจะน าไปส การออกแบบผลงานใหม (Redesign) ซงสวนมากจะพลกโฉมชนงาน (Reproduction) ทเปนสงประดษฐนวตกรรมมความเปนเอกลกษณ แปลกใหม ไมเหมอนใคร และมความเปนไปไดใน การผลต โดยทมความรจากวยาศาสตรมารองรบ ซงในขนนเยาวชนจะหลดพนไปจากภาวะทสบสน คกรน สการตกตะกอนทางความคด โดยมองเหนหนทางหรอวธการแกไขปญหาตงแตตนจนจบกระบวนการ ขนท 6 ประเมนคาความคดสรางสรรค (Evaluating) การประเมนคาความคดสรางสรรคเปนขนตอนทสามารถเกดขนไดทงในคายหนงและสอง มจดประสงคเ พอใหเยาวชนไดตรวจสอบความคดสรางสรรคของตนเองในทงสองคาย ดวยการใครครวญความรและแนวคดในผลงานของผอนทมบรบททใกลเคยงกบงานของเยาวชน และเทยบเคยงกบผลทไดจากการคดของเยาวชน ทวากระบวนการคดอยางสรางสรรคในงานวจยนกลบพบวาขนประเมนคาความคดสรางสรรคจะเกดขน เมอเยาวชนเขาสขนการคดสรางสรรคอยางมวจารณญาณไดเกดขนแลว นอกเหนอจากการทเยาวชนจะใครครวญตรวจสอบความคดแปลกใหมในผลงานของตนเอง เมอเทยบกบผลงานของผอนแลว เยาวชนยงจะประเมนคาผลทไดจากการคดของตนเองกบระดบความคดสรางสรรคตามแนวคดของเทยเลอร (Taylor) ซงทาง MWT จะปลกฝงเยาวชนไวตงแตในขนของการเตรยมความพรอม ซงทางโครงการจะใหความส าคญกบผลงานทมระดบความคดสรางสรรคตงแต ประกอบดวย ระดบท 2-4 ไดแก ความคดสรางสรรคทมการขยายผล (Extension) ความคดสรางสรรคประเภทสงเคราะห (Synthesis) และ ความคดสรางสรรคประเภทนวตกรรม (Innovation) (อษณย อนรทธวงศ. 2555. 174 อางองจาก Taylor. 1959) ซงหากสงประดษฐทกลมเยาวชนคดขนนนไมเปนไปตามระดบขนทวางไว กระบวนการนเยาวชนจะตองยอนกลบไปสขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด แลวด าเนนการรอบใหมตอไป ขนท 7 พสจนความคดดวยการลงมอท า (Verification and Implementation) การพสจนความคดดวยการลงมอท าเปนขนตอนทเกดขนทงหลงจากคายหนงและหลงจากคายสอง และอยในชวงกจกรรมกระตนการเรยนรโดยบคลากรจากโครงการ MWT จะลงเยยมเยาวชนทงทบานของเยาวชน พนทหองทดลองในโรงเรยน และหองทดลองพเศษของ

116

มหาวทยาลยตามภมภาค โดยมจดประสงคเพอกระตนใหเยาวชนไดประยกตใชทงขอมล ความร และประสบการณ เพอการพฒนาความคดทเปนนามธรรม (subjective) สสงทสามารถจบตองได (Objective) ซงในระหวางการลงมอปฏบตงาน เยาวชนจะเขาไปปฏสมพนธกบสงแวดลอมทหลากหลาย และพวกเขาจะสรางชดความรยอยๆ ขนมาใหมเพอเอาชนะอปสรรคตางๆ ทเกดขนในระหวางการพฒนาสงประดษฐ ซงกระบวนการหรอกลไกทเยาวชนสรางสรรคขนมานนจะตองสามารถท างานแกไขปญหาทเยาวชนไดรวมวเคราะหขนมาได ในขนนจะเปนขนทเยาวชนจะตองพสจนในสงทกลมเยาวชนคดขนมาผานการลงมอท าดวยการทดลอง และประดษฐ โดยแบงเปน 2 ขนยอย ไดแก

7.1 พฒนาความคดทเปนนามธรรมสนวตกรรมทจบตองได เมอเยาวชนไดพฒนาแบบรางของสงประดษฐเปนทเรยบรอย ตอมาเยาวชนจะกลบมาใชชวตตามปกตทบานของพวกเขา ซงโครงการ MWT จะมภารกจใหเยาวชนสรางสงประดษฐตามแบบทเยาวชนไดรวมกนคดคนไว ตลอดระยะเวลาของการสรางสงประดษฐเยาวชนจะใชพนทบาน โรงเรยน และชมชนเปนหองทดลองในแบบฉบบของพวกเขา โดยใชความรทงทไดรบมาจากโครงการและจากผเชยวชาญ เพอพฒนาตอยอดแบบรางสชนงานจรง การใชประโยชนจากวตถดบตางๆ ทอยในพนทของพวกเขา ทงความรดานวทยาศาสตรและเครองมอทอยภายในโรงเรยน ภมปญญาจากผรในชมชน และพนทพดคยแลกเปลยนเรยนรกบครอบครว กลายเปนแหลงเรยนรทส าคญ และบมเพาะเยาวชนนกคดสรางสรรค ภายใตโจทยและการตดตามของโครงการ MWT การเรยนรทเกดขน ซงระหวางการพฒนาแบบรางสชนงานจรงพนททงสามนนจะเปนผสนบสนนเยาวชน ดงทเจาหนาทผตดตามของโครงการ MWTไดเลาวา

พอเดกกลบไปทบาน เราจะชวยเหลอพวกเขาไดกเพยงแคการสงของทเปนวสดหายาก แตสวนใหญเดกเขากจะหากนเอง ผลตกนเองกบชางแถวบานเขา การทเดกสามารถสนทกบคนทมความรในพนทไดนนเปนสวนส าคญในการตอยอดชนงานเยาวชนมาก พอยาลมวามโครงการมากมายทไมไดไปตอเมอเขากลบไปท างานในพนท ถาเชอมตอกบทนทอยในชมชนไมได แทบจะไปตอกนไมไดเลย

จากขอมลของเจาหนาทโครงการสะทอนใหเหนถงสวนส าคญตอความส าเรจในสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชนนกคดสรางสรรคทเกดขน คอการทกลมเยาวชนสามารถเชอมตอกบ บาน โรงเรยน และชมชน เพอระดมความร และทรพยากร และสรางพนทการท างานของ

117

พวกเขา จงท าใหเกดการเชอมโยงความสมพนธใหคนทเกยวของในพ นทเหลานนมารวม เปนสวนหนงในการท างาน ซงตรงกบทเยาวชนขอนแกนเลาถงในชวงของการเชอมตอกบ ปราชญชาวบานทมความรเรองการสานกระตบในชวงทเยาวชนพฒนาสงประดษฐทบานเกด ของพวกเขาวา

ตอนนนงานหนกกคอหาคนท ากระตบใหม เพราะวาอนเดมมนเปนตวกระตบทมรชองวางนดเดยว พอหากไปเจอปาซงแกมความเชยวชาญเรองการสานกระตบ แตแกเลกท ามานานมากแลว โชคดมากทพอพวกเราไปออนไปขอ แลวแกตกลงท าให แบบใหมจะเปนหวดแตมนตองเปนกระตบไปดวย แกยงบนเลยวามนท ายาก แตท าได

การสรางสงประดษฐนวตกรรมจ าเปนตองใชสวนประกอบหลายอยาง ซงบางชนจะไมสามารถหาซอไดตามทองตลาดทวไป หรออาจจะมราคาทสง และตองใชระยะเวลาในการคนหา หรอสรางขนมาใหมจากโรงงานขนาดใหญในตวเมอง ซงเยาวชนนกคดสรางสรรคทงสองกลมเลอกทจะคนหาใชสงประโยชนจากสงของทมอยรอบตวประยกตใหเขากบสงประดษฐของตนเอง บางครงอาจจะหามาจากรานขายของมอสองขางโรงเรยน หรอวสดทถกทงตามบรเวณโรงเรยน และชมชน เปนตน อยางทเยาวชนนครพนมเลาวา “อะไรทเราท าเองไดเราท ากอนเลยพ อปกรณทบานกม โรงเรยนกม สวนมากจะไปซอของเกาทรานขายของเกาตรงขามโรงเรยน พวกผมกเอามาตดแตงใหมนพอใชกบงานของเราได ซงมนกราคาถก และกใชไดด” 7.2 การตรวจสอบความสามารถของนวตกรรม

ชวงเวลาทเยาวชนรวมกนพฒนาความคดสสงประดษฐนวตกรรมทจบตองได เยาวชนจ าเปนตองคนควาความรทหลากหลาย ทงผานหนงสอหรองานวจย และความรจากประสบการณของผคนทแวะเวยนเขามาสรางการเรยนรใหแกเยาวชน ทงทเกดจากการจดสรรของโครงการ และทเกดจากการแสวงหาความรดวยตนเองของเยาวชน ซงความรจากหลายทศทางไดเขามาปรบปรงเปลยนแปลงกลไกหรอกระบวนการทเกดเนองจากความคดแรกเรมในขนท 5 โดยสงประดษฐ บางชนอาจเปลยนแปลงไปโดยทไมเหลอเคาลางเดม แมวารปแบบของสงประดษฐนวตกรรมจะเปลยนแปลงไปเทาใด เยาวชนทง 10 คนไดใหความเหนทตรงกนวาการตรวจสอบอยางสม าเสมอเปนสงส าคญถงวาชนงานทเยาวชนจะสรางขน จ าเปนทจะตองเขาไปจดการกบสาเหตทเยาวชนวเคราะหไวในขนท 3 ไดไมวาชนงานนนจะมรปรางหนาตาเปนอยางไรกตาม

118

ขนท 8 ขนยอมรบความส าเรจจากการคนพบ (Acceptance-Finding) ขนตอนสดทายเกดขนในคายสาม มจดประสงคใหเยาวชนไดรบรความส าเรจจากการลงมอปฏบต ของตนเอง ดวยการใช เทคน คการปอนกลบ เช งบวก ( Positive feedback) ผานการสนทนาถอดบทเรยนความส าเรจ และการใหรางวลจากเวทอยางเปนทางการ เชน เวท การมอบรางวลของหนวยงาน หรอ การเขาประกวดทงระดบชาตและนานาชาต เปนตน “เสอสามารถ” “เหรยญคนชางคด” และ “โลรางวลครเคลอนโลก” คอชอรางวลทเยาวชน และครทปรกษาโครงงานจะไดรบในคายสาม เมอผลงานของกลมเยาวชนมความโดดเดน และโครงการ MWT มองเหนความเปลยนแปลงพฤตกรรมดานการคดสรางสรรคของเยาวชน นอกเหนอไปจากนการเสรมแรงทางบวก อาจอยในรปแบบของโอกาสและรางวลของเวทประกวดภายนอกโครงการ เชน เวทประกวดนวตกรรมของส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ซงรางวลทเยาวชนไดรบมอบรางวลอยางเปนทางการ และถกรบรจากสาธารณะ ซงเปนสวนส าคญทท าใหเยาวชนมความรสกถงความภาคภมใจในการพฒนาความคดสรางสรรคของตนเอง ทงยงเปนอกแรงผลกดนตอกลมเยาวชนอนๆ ทอยในชวงด าเนนโครงการเมอขาวของการมอบรางวลเผยแพรสสาธารณะ ซงสอดคลองกบทเยาวชนนครพนมเลาใหฟงวาเขามความภาคภมใจในความคดสรางสรรคของตวเอง เมอไดรบโอกาสไปประกวดสงประดษฐทตางประเทศ และโอกาสนนยงไดสรางประสบการณใหเยาวชนไดมโอกาสแลกเปลยนเรยนรในความรดานสงประดษฐนวตกรรม ซงสะทอนใหเหนวาเยาวชนทไดมโอกาสไปประกวดสงประดษฐในตางประเทศนน เสมอนไดรบการยอมรบดานการคดคนนวตกรรมในระดบสากล เทยบเทากบผแขงขนอกมากเขารวมการประกวดจากทวโลก

119

บทท 7 สรป อภปราย และขอเสนอเชงทฤษฎ

“กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค” เปนการศกษาวจยเพอท าความเขาใจตอการพฒนาความคดสรางสรรคของเยาวชนทเขารวมกระบวนการเรยนรในโครงการ Move World Together (MWT) ซงเปนเยาวชนทมผลงานเปนสงประดษฐทไดรบรางวลในดานความเปนนวตกรรมแปลกใหมทงระดบชาต และสากล และผวจยไดมโอกาสเขารวมเปนอาสาสมครของ MWT พบวาเยาวชนมพฤตกรรมระหวางการเขารวมกระบวนการเรยนรของโครงการ MWT เชน เปนคนทรกอสระ ไมชอบท าตามคนอน ชอบซกถามในประเดนทแตกตางไปจากเดกทวไป ทงยงเปนคนกลาเสยง และเบอหนายสงทซ าซากจ าเจ ซงสอดคลองกบคณลกษณะของคนทมความคดสรางสรรค (อษณย อนรทธวงศ. 2555: 172-173) งานวจยนจงใหความสนใจศกษากระบวนการประกอบสรางความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรค ทงในดานบรบทแวดลอมของตวเยาวชนกอนทจะเขาสโครงการ MWT และกระบวนการเรยนรทเกดขนจากโครงการ MWT วาไดสงผลตอการสรางเยาวชนนกคดสรางสรรคไดอยางไร โดยมวตถประสงคของงานวจย 2 ขอ ไดแก (1) เพอศกษาปจจยส าคญในการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค และ (2) เพอศกษากระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของ MWT

การศกษาวจยนผวจยใชวธวทยาของการวจยเชงคณภาพ(Qualitative Methodology) ดวยวธการสรางทฤษฎจากฐานราก(Grounded Theory Method) เพอน าไปสการน าเสนอรปแบบของกระบวนการเรยนรเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคของโครงการ MWT โดยการเกบขอมลใชวธการสมภาษณเชงลก (In-Depth Interview) ดวยแนวค าถามกงโครงสราง(Semi-Structure Interview) กบผใหขอมลทเลอกจากกลมเปาหมายในเชงทฤษฎ (Theoretical Sampling) เพอมงไปยงบคคลทท าใหขอมลและกอใหเกดขอเสนอเชงทฤษฎได โดยแบงผใหขอมลเปน 2 กลม คอ (1) เยาวชนนกคดสรางสรรคจากจงหวดนครพนม จ านวน 5 คน และเยาวชนนกคดสรางสรรคจากจงหวดขอนแกน จ านวน 5 คน นอกจากนยงมการเกบขอมลแวดลอมของผปกครองเยาวชนนกคดสรางสรรคจากทงสองโครงการจ านวน 3 ครอบครว และครทปรกษาโครงงานเยาวชนจ านวน 2 คน และ (2) ผทเกยวของกบโครงการ MWT ไดแก ผรเรมในโครงการ จ านวน 1 คน ผบรหารโครงการ จ านวน 3 คน และ เจาหนาทผปฏบตงานในโครงการ MWT จ านวน 2 คน หลงการเกบขอมลเรยบรอยแลว ผวจยมกระบวนการจดการขอมล ประกอบดวย การถอดเทปค าสมภาษณ การลงรหสขอมล การจดหมวดหม และการวเคราะหเชงเนอหาเพอน าไปสการสรางขอเสนอเชงทฤษฎ

120

สรปและอภปรายผลการวจย

จากผลของการศกษาวจยกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค น าไปสการสรปและอภปรายผลเปน 2 สวน ดงน

สวนท 1 การศกษาปจจยส าคญเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค จากผลการวจยพบวาเยาวชนมตนทนเดมทหลอหลอมเพอน าไปสการเปนเยาวชนนกคด

สรางสรรคมากอนทจะเขารวมโครงการ MWT ซงเยาวชนไดถกหลอหลอมความเปนเยาวชนนกคดสรางสรรคดวยปจจย 3 ประการคอ 1) คณลกษณะภายในตนของผเรยนร ไดแก ความมงมนในการเรยนรเพอเอาชนะอปสรรคในชวต ความกลาหาญในการเรยนรเพอรเรมสงใหมในชวต การมจนตนาการจากสงธรรมดาในชวตใหกลายเปนความคดสรางสรรค การมทกษะแหงการเรยนรจากการลงมอปฏบตดวยตนเอง และ การมประสบการณในพนทสาธารณะ 2) ผคนทแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค ไดแก พอแมผเปดใจและเปดโอกาสในการคดสรางสรรค ครผเปนตนแบบและเปดโลกการเรยนรใหกวางขน เพอนผรวมสรางประสบการณแหงการเรยนร และนกคดตนแบบผสรางแรงบนดาลใจ 3) บรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนร ไดแก วถชวตทตองเผชญกบปญหาททาทาย บรบทของบานกบพนทแหงการสรางสรรค บรบทของชมชนทเอออ านวยตอความคดสรางสรรค และบรบทของโรงเรยนกบการเปนพนททดลองและประดษฐ ซงทง 3 ปจจยสามารถอภปรายผลไดดงน

1. ปจจยดานคณลกษณะภายในตนของผเรยนร คณลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรคเกดขนกบเยาวชน เนองจากการหลอหลอม

ทงจากทบาน โรงเรยน และชมชน กอนทเยาวชนจะเขารวมโครงการ MWT โดยคณลกษณะภายในตนของเยาวชนนกคดสรางสรรค ไดแก

1.1 ความมงมนในการเรยนรเพอเอาชนะอปสรรคในชวต กลาวคอเมอเยาวชนตองเผชญกบปญหาในขณะทท าโครงาน เยาวชนไมรสกทอแทหรอทอถอยในการท างานนนงายๆ

1.2 มความกลาหาญในการเรยนรเพอรเรมสงใหมในชวต กลาวคอ กลาหาญในการเผชญหนากบปญหา เยาวชนมอสระทางความคด กลาตงค าถามในสงทสงสย มความสงสยใครร ในสงตางๆ ทเยาวชนใหความสนใจ กลาทจะแสดงความคดเหนอยางอสระโดยไมกลวค าวพากษวจารณจากบคคลอน

121

1.3 มจนตนาการจากสงธรรมดาในชวตใหกลายเปนความคดสรางสรรค กลาวคอ เยาวชนนกคดสรางสรรคมความคด จนตนาการในสงทคนอนบอกวาเปนไปไมไดใหเปนไปได โดยสามารถคดเชอมโยงประสบการณตางๆ ของตนเอง เพอตงค าถาม และดดแปลงความคดทน าไปสการเกดความคดทแปลกใหมจนสามารถแกปญหาตางๆ ได

1.4 มทกษะแหงการเรยนรจากการลงมอปฏบตดวยตนเอง กลาวคอเยาวชนนกคดสรางสรรคมโอกาสไดรบประสบการณตรง โดยลงมอปฏบตและท าผลงานดวยตนเอง เชน เยาวชนสามารถประดษฐของเลนทเลยนแบบมาจากรถเกยวขาวจรง

1.5 มประสบการณในพนทสาธารณะ กลาวคอเยาวชนไดมประสบการณไดเขารวมเวทการแขงขนทมความหลากหลาย ไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนกบผคนในทสาธารณะ และไดมโอกาสฝกคดแปลกใหมภายใตขอจ ากด ท าใหเยาวชนสามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆ ไดเปนอยางด

จากคณลกษณะภายในตนของผเรยนทผวจยคนพบ มความสอดคลองกบท วลสน (อษณย อนรทธวงศ. 2553: 160; อางองจาก Wilson.2007) กลาววา คณลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรควาเปน ผทมความกระหายใครรในเรองตางๆ หลายดานอยางเดนชด ทงยงมเอกลกษณในการตอบสนองอยางชาญฉลาด รวมถงเปนผทกลาเสยง การผจญภย ชอบการทดลองททาทาย และสอดคลองกบผลการศกษาของ ณฏฐพงษ เจรญพทย (2541: 283-309) ไดศกษาคณลกษณะของนกคดสรางสรรคและขนตอนการคดสรางสรรค และพบวา กลมนกวทยาศาสตรรนใหมมพฤตกรรมท างานเพอความพอใจ และชอบท าในสงททาทายความคดและสอดคลองกบความชนชอบของนกคด

2. ปจจยดานผคนทแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบเยาวชนนกคดสรางสรรค

จากผลการวจยพบวาผคนทแวดลอมทมสวนสรางการเรยนรใหกบนกคดสรางสรรค ประกอบดวย พอแม คร เพอน และนกคดตนแบบ สามารถอภปรายผลได ดงน

2.1 “พอแม” ผเปดใจและเปดโอกาสในการคดสรางสรรคใหแกเยาวชน กลาวคอ พอแมสามารถสงเกตและมองเหนศกยภาพ และความสนใจของเยาวชน สงเสรมใหเยาวชนใชความคดทแตกตางไปจากความคดความเชอเดมของตนเอง มความเชอในศกยภาพของเยาวชนในการท ากจกรรมตางๆ เปดโอกาสใหเยาวชนไดเรยนรประสบการณทแปลกใหม และยอมรบผลจากการกระท าของเยาวชนได ไมวาจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวกตาม พรอมทงสนบสนนและใหก าลงใจเยาวชนอยเสมอ

122

2.2 “คร” ผเปนตนแบบและผเปดโลกแหงการเรยนรใหกวางขน กลาวคอ ครเปนผมความรความเขาใจในสงทเยาวชนสนใจ สามารถปรบตวกบเยาวชนไดอยางใกลชดเปนระยะเวลานาน รวมถงมความไวในการรบรและตอบสนองความสามารถทางการคดสรางสรรคของเยาวชน ใหโอกาสและสนบสนนทรพยากรและแหลงเรยนรทเออตอการพฒนาความคดสรางสรรคของเยาวชน และใหค าแนะน าในการท ากจกรรมตางๆ อยางใกลชด โดยไมยดมนกบความคดของตนเองมากเกนไป

2.3 “เพอน” ผรวมสรางประสบการณแหงการเรยนร กลาวคอ เพอนเปนผท มความไววางใจซงกนและกน มความกระตอรอรนในการท างานทตนเองรบผดชอบ เคารพความแตกตางทางดานความสนใจและศกยภาพของสมาชก ยอมรบฟงความคดเหนทแตกตาง มความรบผดชอบและรบทบาทหนาทของตนเอง มเปาหมายรวมกนในการท างานกลม และสมาชกตองรวมกนแกไขปญหาและอปสรรคดวยวธการทสรางสรรค ซงสอดคลองกบแนวคดของการท างานเปนทมทกลาววา การท างานเปนทมเปนการรวมกลมคนเพอบรรลวตถประสงคบางอยาง โดยการบรรลวตถประสงคนนจ าเปนททมจะตองบรหารจดการหลายมตทง มตความสมพนธในกลม มตบทบาทหนาทของคนในกลม มตการยอมรบและการตดสนใจกลมดวยเหตผล และมตการคดสรางสรรคทเกดจากพลงกลม การบรหารจดการมตตางๆ ใหเกดความเหมาะสม จงเปนสงทมความส าคญตอความส าเรจในการท างานเปนทม (Devis Keith; และNewstorm John W. 1985; Holder Dave; และWardle Mike. 1981; เรองวทย เกษสวรรณ. 2556)

2.4 “นกคดตนแบบ” (Idol) ผสรางแรงบนดาลใจ กลาวคอ นกคดตนแบบเปนบคคลทมบคลกภาพเฉพาะตน สามารถเปนแรงบนดาลใจทางการคดสรางสรรคใหกบเยาวชน เปนบคคลทมผลงานทสอดคลองกบความสนใจของเยาวชนและไดรบการยอมรบ สามารถเชอมโยงองคความรสเยาวชน ตลอดจนมศาสตรและศลปในการถายทอดความรใหเกดความเขาใจไดโดยงาย และเปนผสนบสนนทรพยากรและแหลงเรยนรทเออตอการพฒนาความคดสรางสรรค รวมทงเปดโอกาสใหเยาวชนไดเรยนรความคดสรางสรรคนอกกรอบดวยตนเองจากการสงเกตและศกษาผลงานของนกคดตนแบบ ดงท บนดรา (Bandura) ไดกลาววา บคคลเรยนรจากการสงเกตพฤตกรรม ทศนคตและผลของพฤตกรรมเหลานนจากผอน พฤตกรรมของบคคลสวนมากไดเรยนรจากการสงเกตจากตนแบบ เพอเอาเปนแบบอยางในการคดและการแสดงออกพฤตกรรมใหมๆ ซงขอมลทไดจากการสงเกตนน จะถกเกบบนทกไวในความจ า และสามารถเปนตวชน าในการน ามาเปนแนวทางการแสดงออกครงตอๆ ไป (สรางค โควตระกล. 2559: 236-239; อางองจาก Bandura. 1963)

123

ผลการวจยนสอดคลองแนวคดของนกการศกษาดานความคดสรางสรรคทไดกลาววาผสรางการเรยนร ทเปนผทมคณสมบตพนฐานทสามารถเปดใจรบฟงความคดเหนของผเรยนร มความเชอวาผเรยนรสามารถเรยนรดานความคดสรางสรรคได สามารถอดทนตอความไมชดเจนคลมเครอ มความเชอวาความแตกตาง หรอความแปลกใหมจะน าไปสการมชวตทมคณคาได รวมถงเปนผทสามารถอ านวยความสะดวกในการเรยนรไดเปนอยางด และสามารถสรางการเสรมแรงใหแกเยาวชนไดอยางมประสทธภาพ สดทายผสรางการเรยนรควรพงระลกเสมอวาการพฒนาความคดสรางสรรคในเยาวชนจ าเปนจะตองพฒนาอยางคอยเปนคอยไป (อาร พนธมณ. 2546: ; อางองจาก Torrance. 1979 และ Hallman. 1971; อษณย อนรทธวงศ. 2555: 180-184; อางองจาก Sternberg & Williams. 1996 และ Feldhudsen, &Triffinger. 1980 และ Baron, &Harinton. 1981) นอกจากน

3. ปจจยดานบรบทแวดลอมทสงผลตอการเรยนร จากผลการวจยพบวาบรบททสงผลตอการเรยนรของเยาวชนนกคดสรางสรรค

ประกอบดวย วถชวตทตองเผชญกบปญหาททาทาย บรบทของบานกบพนทแหงการสรางสรรค บรบทของชมชนทเอออ านวยตอความคดสรางสรรค บรบทของโรงเรยนกบการเปนพนททดลองและประดษฐ สามารถอภปรายผลได ดงน

3.1 วถชวตทตองเผชญกบปญหาททาทาย กลาวคอ สภาพแวดลอมและวถชวตของเยาวชนนกคดสรางสรรคมกเตมไปดวยปญหาและอปสรรค และมความยากล าบาก นอกจากนเยาวชนมโอกาสไดใชชวตกบวถธรรมชาตตงแตเดก ซงสภาพแวดลอมเชนนเปนบรบททกระตนใหเยาวชนใชความคดสรางสรรคในการแกปญหาในชวตประจ าวน

3.2 บรบทของบานกบพนทแหงการสรางสรรค กลาวคอ บานมลกษณะเปนพนทโลงกวาง สงบ รมรน มอปกรณและเครองมอทมความหลากหลายทเออตอการท ากจกรรมทเยาวชนสนใจ ซงดวยความพรอมของพ นทและอปกรณ และสงแวดลอมของบาน อกทงยงเปนสถานทซงมบรรยากาศทใหความรสกปลอดภยในการคดสรางสรรค ซงลกษณะดงกลาวจะเปนแหลงเรยนรนอกโรงเรยนทท าใหเยาวชนสามารถพฒนาความคดสรางสรรคของตนเองได 3.3 บรบทของชมชนทเอออ านวยตอความคดสรางสรรค กลาวคอ ชมชนตองมองคความร และภมปญญาของชมชน มทรพยากรและแหลงเรยนรในชมชนทสามารถสรางและพฒนาชนงานทเยาวชนสนใจ รวมทงมปราชญชาวบานและผทมความรในชมชนทสามารถสนบสนนและตอยอด

124

ทางความคด และถายทอดประสบการณผานการปฏบตใหกบเยาวชน ซงบรบทดงกลาวจะเออใหเยาวชนสามารถใชความคดสรางสรรคผานประสบการณทเชอมโยงกบชมชนของตนเอง

3.4 บรบทของโรงเรยนกบการเปนพนททดลองและประดษฐ กลาวคอ โรงเรยนตองมหองเรยนและสถานททมความพรอม มวสดและอปกรณทเออใหเยาวชนน ามาใชในการเรยนร และทดลองเพอตอยอดทางความคดของตนเอง มครทมความรความสามารถในการใหค าแนะน าไดอยางถกตอง และสามารถกระตนใหเยาวชนเกดความคดแปลกใหมในการท ากจกรรมและผลงานตางๆ ไดเปนอยางด อกทงโรงเรยนตองเปนศนยรวมของเยาวชนทมความสนใจรวมกนในการแลกเปลยนเรยนร เพอสรางผลงานทสรางสรรค

ผลการวจยนสอดคลองกบแนวคดเรองปจจยทสงเสรมความคดสรางสรรคททอแรนซและฮอลแมน ไดกลาวไววา สงแวดลอมในการเรยนร เปนเงอนไขเบองตนทใหความส าคญวาความคดสรางสรรคของผเรยนรจะเกดขนไดภายใตพนทปลอดภยทางความคด ทงการแลกเปลยน การแสดงความคดเหน และการน าเสนอสงทเยาวชนรวมกนคดสรางสรรคขนมา นอกจากนสงแวดลอมมสวนตอการจดประสบการณใหเยาวชนเกดการเรยนรผานการจดสรรสงตางๆ อยางตงใจของผสรางการเรยนร ไมวาจะเปนเทคนควธการสรางแรงบนดาลใจดวยตวแบบ การจดสรรสงแวดลอม การประเมนตนเอง และกระบวนการอ านวยความสะดวกในการเรยนร ทงนการจดประสบการณเพอใหผเรยนรเกดการพฒนาการคดสรางสรรคจ าเปนตองเกดขนเนองจากการสรางเงอนไขในการท ากจกรรมของผสรางการเรยนรเพอกระตน ตอกย า ใหเยาวชนมความเชอมนวาความคดสรางสรรคมคณคาตอชวตและชมชนของตนเอง (อาร พนธมณ. 2546: 140; อางองจาก Torrance. 1979 และ Hallman. 1971; อษณย อน รทธว งศ. 2555: 180-184; อา ง อ งจาก Sternberg & Williams. 1996 และ Feldhudsen, &Triffinger. 1980 และ Baron, &Harinton. 1981)

สวนท 2 การศกษากระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของโครงการ MWT

ผลการวจยพบวา กระบวนการเรยนรเพอพฒนาเยาวชนนกคดเสรางสรรคของโครงการ MWT มทงสน 8 ขน ประกอบดวย ขนท 1 เตรยมความพรอม เปนขนทสรางความตระหนกและความเขาใจถงศกยภาพและความถนดของเยาวชน สรางความตระหนกในปญหาทางสงคม ฝกฝนการคดเชงสรางสรรค และเพมพนความรพนฐาน ขนท 2 คดคนปญหารวมกน เปนขนทใหกลมเยาวชนไดคนพบปญหาทสมาชกกลมทกคนมความตองการแกไขรวมกน ขนท 3 วเคราะหสาเหตและผลกระทบ เปนขนท เยาวชนจะคนพบปญหาทมคณคา รวมถงการไดวเคราะหสาเหตและ

125

ผลกระทบทเกดขนของปญหานน ขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด เปนขนทสมาชกกลมจะหมกมนครนคดขอมลและความรทเกดขนตงแตขนท 1-3 และไดตอรองทางความคด เพอคนหาวธการจดการกบปญหาไดอยางตรงสาเหต ขนท 5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ เปนขนทเยาวชนจะคนพบทศทางการแกปญหาอยางตรงสาเหต ดวยความคดสรางสรรค แปลกใหม ไมเหมอนใคร ขนท 6 ประเมนคาความคดสรางสรรค เปนขนทเยาวชนจะเกดความมนใจในเอกลกษณของผลงานตน เนองจากการเทยบเคยงผลงานใกลเคยง และเทยบเคยงกฎเกณฑตามแนวคด ทฤษฎ ของระดบความคดสรางสรรค ขนท 7 พสจนความคดและการลงมอท า เปนขนทเยาวชนจะพฒนาความคดทเปนนามธรรมสสงทจบตองได รวมถงเปนขนทไดตรวจสอบนวตกรรมวาสามารถแกไขปญหาไดอยางตรงสาเหตหรอไม ขนท 8 ยอมรบความส าเรจจากการคนพบ เปนขนทเยาวชนสรางสงประดษฐนวตกรรมไดส าเรจแลว และไดรบการเสรมแรงวาสงทเยาวชนไดท านนไดรบการยอมรบจากสาธารณะ

ผลการวจยสามารถอภปรายได ดงน 1. ผลการวจยดงกลาวมความสอดคลองกบแนวคด ทฤษฎเรองกระบวนการคดสรางสรรค

ตามแนวคดของทอแรนต (Torrance) ทกลาวถงความคดสรางสรรคเปนกระบวนการทางวทยาศาสตร และไดสรางแนวคดกระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรค (The creative problem-solving process) 5 ขนตอน คอ ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact-Finding) ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem-Finding) ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea-Finding) ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution-Finding) ขนท 5 ยอมรบผลจากการคนพบ (Acceptance - Finding ซงหลงจากนนการคนพบในขนน จะเปนหนทางทน าไปสการเกดแนวทางหรอสงใหมตอไปไดเรยกวา New Challenges และสอดคลองกบแนวคดของวอลลาซ (Wallach) เกยวกบกระบวนการคดสรางสรรคดวยการลองผดลองถก 4 ขนตอน คอขนท 1 ขนเตรยมการ (Preparation) ขนท 2 ขนความคดคกกรนหรอระยะฟกตว ( Incubation) ขนท 3 ขนความคดกระจางชด ( Illumination) ขนท 4 ขนทดสอบความคดและพสจนใหเหนจรง (Verification) ทวาผลจากงานวจยกลบมาความขดแยงกบ แนวคดของ บลม (Bloom) ทไดเสนอล าดบขนทางปญญา 6 ขนตอน คอ ขนท 1 ขนจ า (Remembering) ขนท 2 ขนเขาใจ (Understanding) ขนท 3 ขนประยกตใช (Applying) ขนท 4 ขนวเคราะห (Analyzing) ขนท 5 ขนประเมนคา (Evaluating) ขนท 6 ขนคดสรางสรรค (Creating) ซงในงานวจยนความคดสรางสรรคไดเกดขนกอนแลวจงเขาสขนประเมนผล สวนของบลมไดอธบายวา การประเมนคาไดเกดขนกอนเขาสขนคดสรางสรรค (อาร พนธมณ. 2543: 7-10 อางองจาก Torrance. 1963. Wallach. 1962 และ Bloom. 1956) และสอดคลองกบท ภารด ก าภ ณ

126

อยธยา (2560: 223-228) ไดศกษาเพอพฒนารปแบบการเรยนรเพอเสรมสรางการคดแกปญหาอยางสรางสรรคส าหรบเดกทมความสามารถพเศษซงพบวากระบวนการเรยนรการคดแกปญหาอยางสรางสรรค ประกอบไปดวย 6 ขนการเรยนร คอ ขนน าเขาสกจกรรม ขนท1 การส ารวจสภาพปญหา ขนท 2 การคนพบปญหา ขนท3 การระดมความคดในการแกปญหา ขนท4 การคนพบวธการแกปญหา ขนท5 การวางแผนในการแกปญหา ขนท6 การปฏบตการแกปญหา ขนท7 การประเมนผลการแกปญหา และขนสรปกจกรรม

2. การใหแรงเสรมเพอกระตนการเรยนรของโครงการ MWT เกดขนใน 2 ขนของการเรยนรคอ ในขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด เนองจากในขนนเยาวชนเขาสชวงของการพจารณาขอมลและความรทเกดขนเนองจากขนท 1-3 แบบกลบไปกลบมา เพอคนหานวตกรรมทสามารถแกไขปญหาทกลมก าหนดรวมกน ซงเยาวชนจะอยในภาวะหมกมน ครนคด และเกดบรรยากาศของความตงเครยดเนองจากการคดในหองประชมทมลกษณะเปนพ นทปด จงท าใหความคดสรางสรรคไมสามารถเกดขนได ทางโครงการ MWT จะใหเยาวชนไดออกไปคดนอกหองประชม ซงท าใหเยาวชนไดออกไปจากแรงกดดนภายในหอง ออกไปเดนเลน สดอากาศภายนอก เพอลดความตงเครยดจากสถานการณทสบสนและกดดน และใหเยาวชนชวยกนคดหาหนทางทมความสรางสรรคไดซงการจดกระบวนการเรยนรทน าสงทเยาวชนไมพงพอใจออกไปเพอใหเกดพฤตกรรมทคาดหวง มความสอดคลองกบแนวคดเรองใหแรงเสรมทางลบ (Negative reinforcement) ของ สกนเนอรทกลาววา การปรบเปลยนสภาพการณ หรอสงแวดลอมทลดทอนพฤตกรรมทผสรางการเรยนรคาดหมาย จะท าใหผเรยนรแสดงพฤตกรรมทผสรางการเรยนรคาดหมาย (สรางค โควตระกล. 2556: 190-191; อางองจาก Skinner. 1904-1990) อกขนหนง คอ ขนท8 ยอมรบความส าเรจจากการคนพบ ซงเกดขนในคายสาม มจดประสงคใหเยาวชนไดรบรความส าเรจจากการลงมอปฏบตของตนเอง ดวยการใชเทคนคการปอนกลบเชงบวก (Positive feedback) ผานการสนทนาถอดบทเรยนความส าเรจ และการใหรางวลจากเวทอยางเปนทางการ เชน เวทการมอบรางวลของหนวยงาน หรอ การเขาประกวดทงระดบชาตและนานาชาต ซงสอดคลองกบทสกนเนอร (Skinner) ไดเสนอแนวคดเรองการเสรมแรงทางบวก (Positive reinforcement) ทกลาววา การทจะตอกย าใหบคคลแสดงพฤตกรรมเปาหมายใหเกดขนซ า จ าเปนทจะตองเสรมแรงดวยการใชค าพดหรอพธการใหเกดสภาพการณทโนมนาวใหบคคลมแนวโนมทจะแสดงพฤตกรรมเปาหมายอกครง (สรางค โควตระกล. 2556: 190-191; อางองจาก Skinner. 1904-1990)

3. การสะสมความรจากการลองผดลองถกซงอยในขนท 1 เตรยมความพรอม ทมงเนนใหเยาวชนสรางความรจากการลงมอปฏบตผานการทดลองทางวทยาศาสตร โดยในกระบวนการ

127

ทดลองเยาวชนจะเปนผกระท าลงมอปฏบตดวยตนเอง นอกจากนการลงมอปฏบตผานการทดลอง ยงท าใหเยาวชนไดเรยนรการคดแบบตรรกะทางวทยาศาสตร ทงเร องของการตงสมมตฐาน การช ง ตวง วด องคประกอบของการทดลอง และการทดสอบสมมตฐานนนดวยความรทางวทยาศาสตร ซงการเรยนรแบบนสามารถสรางความรสกแปลกใหมตอความรแบบวทยาศาสตรใหแกเยาวชนทเขารวมโครงการ ซงมความสอดคลองกบแนวคดของธอรนไดค ทน าเสนอเรองของการเรยนรแบบลองผดลองถก (Trial and Error) วาการเรยนรเปนเรองทเกดขนโดยการสะสมพอกพนขนทละนอยจากการเชอมโยงพนธะระหวางสงเรากบการตอบสนอง ตามกฎของการเรยนร สามประการคอ กฎความพอใจ (Law of effect) เมอสงเราไดรบความพอใจจากการตอสงสงทอนทรยหลงใหล จะเกดความแขงแรงของพนธะระหวางสงเรากบการตอบสนอง กฎของการฝกหด (Law of exercise) ซงเยาวชนในฐานะผเรยนรไดฝกหรอกระท าซ าบอยบอยยอมจะท าใหเกดความสมบรณถกตอง และ กฎความพรอม (Law of readiness) เมอผเรยนรมสภาพความพรอมหรอความมวฒภาวะทงทางรางกาย อวยวะตางๆ ในการเรยนรและจตใจ รวมทงพนฐานประสบการณเดม สภาพความพรอมของ ห ตา ประสาทสมองกลามเนอ ประสบการณเดมทจะเชอมโยงกบความรใหมหรอสงใหมตลอดจนความสนใจ ความเขาใจตอสงทจะเรยนร (อาร พนธมณ. 2546: 212-216 อางองจาก Thorndike. 1874-1949)

4. การออกแบบสงประดษฐนวตกรรมของเยาวชนทเกดขนในขนท 5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณเปนขนทเกดขนเนองจากการสะสมความรและประสบการณและการเผยตวของความคดสรางสรรคจะเกดขนหลงจากทเยาวชนผานสถานการณทอดอด และขนมวดวยความคดเหนและขอมลทหลากหลายอยางไมมระบบระเบยบ ซงเปนขนตอนทเกดขนไดทงคายหนงและคายสอง มจดประสงคเพอใหเยาวชนไดใชศกยภาพทางการคดอยางสลบซบซอนในการคนพบ “ผลกทางความคด” ซงจะอยในรปของกระบวนการหรอกลไกในการจดการกบสาเหตอยางมความเปนเอกลกษณ แปลกใหม ไมเหมอนใคร โดยจะคดกรองขอมลและความรทไมจ าเปนออกไปจากความคดของกลม จากนนจงออกแบบระบบทางความคดขนมาใหม (Rethinking) โดยอาศยพลงของกลมเยาวชน ในขนนเยาวชนจะหลดพนไปจากภาวะทสบสน คกรน สการตกตะกอนทางความคด โดยมองเหนหนทางหรอวธการแกไขปญหาตงแตตนจนจบกระบวนการ ซงมความสอดคลองกบการเกดภาวะการหยงเหน (Insight) ตามแนวคดเรองการเรยนรโดยการเรยนรโดยการหยงเหน โดยแนวคดของโคหเลอร (Wolfgang Köhler) ไดน าเสนอวาบคคลจะเกดการเรยนรไดกเนองดวยการตความประสบการณจากการรบรทมความแตกตางกน การเรยนรโดยการหยงเหนจงมกเกดขนในระหวางทบคคลก าลงเผชญหนากบการแกไขปญหา และสรางความสมพนธใน

128

รปแบบตางๆ จากองคประกอบยอยของสถานการณทเปนปญหานน จนในทสดจนสามารถมองเหนทศทางการแกไขไขสถานการณหรอปญหานนไดตงแตตนกระบวนการจนจบกระบวนการ (พาสนา จลรตน. 2548: 143; อางองจาก Wolfgang Köhler. 1920)

5. การสรางความรจากการเรยนรโดยการคนพบซงอยในขนท 7 ทดสอบความคดและการลงมอท า (Verification and Implementation) การพสจนความคดดวยการลงมอท าเปนขนตอนทเกดขนทงหลงจากคายหนงและหลงจากคายสอง และอยในชวงกจกรรมกระตนการเรยนรโดยบคลากรจากโครงการ MWT จะลงเยยมเยาวชนทงทบานของเยาวชน พนทหองทดลองในโรงเรยน และหองทดลองพเศษของมหาวทยาลยตามภมภาค โดยมจดประสงคเพอกระตนใหเยาวชนไดประยกตใชทงขอมล ความร และประสบการณ เพอการพฒนาความคดทเปนนามธรรม (subjective) สสงทสามารถจบตองได (Objective) ซงในระหวางการลงมอปฏบตงาน เยาวชนจะเขาไปปฏสมพนธกบสงแวดลอมทหลากหลาย และพวกเขาจะสรางชดความรยอยๆ ขนมาใหมเพอเอาชนะอปสรรคตางๆ ทเกดขนในระหวางการพฒนาสงประดษฐ ซงกระบวนการหรอกลไกทเยาวชนสรางสรรคขนมานนจะตองสามารถท างานแกไขปญหาทเยาวชนไดรวมวเคราะหขนมาได ในขนนจะเปนขนทเยาวชนจะตองพสจนในสงทกลมเยาวชนคดขนมาผานการลงมอท าดวยการทดลอง และประดษฐ สอดคลองกบแนวคดของบรเนอร (Bruner) ไดน าเสนอแนวคดเรองการเรยนรโดยการคนพบ (Discovery approach) หมายถงการเรยนรจะเกดขนกตอเมอผเรยนไดประมวลขอมลขาวสารจากการทมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและส ารวจสงแวดลอม ทฤษฎกลม น เชอวาการรบรของมนษยเปนสงทเลอกหรอสงทรบรขนกบความใสใจของผเรยนทมตอสงนนๆ การเรยนรจะเกดจากการคนพบ เนองจากผเรยนมความอยากรอยากเหน ซงเปนแรงผลกดนใหเกดการส ารวจสภาพแวดลอมและเกดการเรยนรโดยการคนพบขน (สรางค โควตระกล. 2556: 213-214; อางองจาก Bruner. 1915) ขอเสนอเชงทฤษฎจากการวจย

จากการวเคราะหและอภปรายผลของการวจย กระบวนการเรยนรทสรางขนภายใตโครงการ MWT ผานขอมลทงจากเยาวชนทเขารวมโครงการ และผเกยวของกบโครงการ MWT พบวาเปนกระบวนการเรยนรทสงผลตอการพฒนาความคดสรางสรรคใหกบเยาวชนทเขารวมโครงการโดยมจดเนนไปทการพฒนาความคดสรางสรรคเพอการแกปญหาทเกยวของกบพลงงานและสงแวดลอมทเกดขนในวถชวตและชมชนทเยาวชนเตบโตขน เพอใหผลผลตจากความคดสรางสรรคนนสามารถน าไปใชประโยชนไดจรง โดยผวจยไดถอดรปแบบของกระบวนการเรยนรท

129

เกดขนภายใตโครงการ MWT เปนขอเสนอรปแบบ “กระบวนการเรยนรเพอสรางเยาวชนนกคดสรางสรรค” ดงภาพประกอบท 9

โดยมเปาหมายของกระบวนการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคนน ไดใหความหมายตอคณสมบตของนกคดสรางสรรคไวใน 3 องคประกอบดวยกน ไดแก

1. เยาวชนผมความร (Knowledgeable youth) เปนผทสามารถสรางความรไดดวยตนเองจากการลงมอปฏบต เกดการเรยนรจากประสบการณและน าไปสการปรบประยกตความรเพอการแกปญหาไดในชวตจรง

2. เยาวชนผมความคด (Thoughtful youth) เปนผทมความสามารถในการคดอยางซบซอนเพอคนหาค าตอบทเปนลกษณะเฉพาะตว มระบบการคดอยางเปนขนตอน และน าไปสการพฒนาความคดใหเปนความจรงไดอยางเปนรปธรรมดวยศกยภาพภายในตนเอง

3 . เยาวชนผมจตสาธารณะ (Voluntary youth) เปนผมความปรารถนาในการรบผดชอบตอตนเอง ชมชน และสงคมรอบขาง มความตองการทจะมสวนรวมในการแกปญหา และสามารถลงมอแกปญหาไดดวยตนเอง

โดยเปาหมายของกระบวนการเรยนรเพอพฒนานกคดสรางสรรคทมคณสมบตดงกลาวขางตนนน ไดถกบมเพาะอยางคอยเปนคอยไป และเกดขนในแตละขนของกระบวนการการเรยนร ซงสามารถอธบายไดเปน 3 ระยะ ไดแก

ระยะท 1 การออกแบบความคดสรางสรรคโดยใชปญหาเปนฐาน ประกอบดวย ขนท 1 เตรยมความพรอม ขนท 2 คดคนปญหารวมกน ขนท 3 วเคราะหสาเหตและผลกระทบ ขนท 4 ระยะฟกตวทางความคด และขนท 5 คดสรางสรรคอยางมวจารณญาณ โดยเยาวชนในฐานะผเรยนรจะตองไดรบการเตรยมความพรอมใหมความเขาใจถงความสนใจและความถนดของตนเอง และท าใหเยาวชน “มองเหน” ศกยภาพในการแกไขปญหาของตวเอง ผานประสบการณชวตของเยาวชนทเคยประสบปญหามา รวมถงการวเคราะหเพอจ าแนกสาเหตและผลกระทบเนองจากปญหา จากนน จงจดประสบการณใหเยาวชนไดสรางความรทเกยวกบการแกไขปญหาผานการทดลอง และการแสวงหาความรในสงแวดลอมใหมๆ เพอน าไปสการออกแบบวธการแกไขปญหาไดอยางตรงสาเหตและมความเปนเอกลกษณ ซงการเผยตวของความคดสรางสรรคไมไดเกดขนเนองจาก “ความวางเปลา” หากแตเกดจากโจทยทางความคดทเยาวชนไดรบ และตความผานประสบการณของเยาวชน เพอน าไปสการออกแบบกระบวนการแกไขปญหาอยางเปนระบบไดอยางสรางสรรคแลว จะน าไปสการพฒนาความคดสรางสรรคใหเปนผลงานทเปนรปธรรม เชน สงประดษฐ นวตกรรม

130

ระยะท 2 การประเมนคาและลงมอปฏบต ประกอบดวย ขนท 6 ประเมนคาความคดสรางสรรค และขนท 7 ทดสอบความคดและลงมอท า โดยการพฒนาความคดสรางสรรคใหกลายเปนผลผลตทใชประโยชนไดจรงจะตองสอดคลองกบบรบทของชมชนทงในดานทรพยากรทมอยในชมชน และการท าความเขาใจตอปญหาทด ารงอยวถชวตจรงอยางรอบดาน อกทงจะท าใหเกดการประเมนคาความคดสรางสรรคทออกแบบไวในชวงแรกไปพรอมๆ กบการลงมอปฏบตทจ าเปนตองปรบเปลยนแนวคดและผลงานอยเสมอ โดยความส าเรจจะเกดขนไดจากการทเยาวชนตองระดมความรและทรพยากรทอยในพนท ทงยงตองประยกตใชทงขอมล และความรทเปนสากล เพอพฒนาตอยอดผลงานใหเกดเปนรปธรรม และทดลองใชผลงานเพอแกปญหาทเยาวชนสนใจไดอยางตรงสาเหต

ระยะท 3 การรบรความส าเรจของความคดสรางสรรค ซงเปนขนสดทายของกระบวนการ คอ ขนท 8 ยอมรบความส าเรจจากการคนพบ มการทบทวนประสบการณทอยเบองหลงความส าเรจของผลงาน การใหแรงเสรมทางบวกตอเยาวชนทสามารถรงสรรคผลงานทสรางประโยชนใหกบสงคม เพอใหเยาวชนไดรบรและตระหนกถงความพยายามทผานมา และเปนการตอกย าถงความส าเรจของผเรยนร ซงจะเปนสวนส าคญตอการสรางพฤตกรรมความคดสรางสรรคใหเปนสวนหนงของลกษณะนสยของเยาวชนทไมไดแสดงเฉพาะทอยในระหวางกระบวนการในโครงการเพยงเทานน หากแตเปนเนอเดยวกบตวตนของเยาวชน

กระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคทพฒนาขนมาเปนขอเสนอเชงทฤษฎจากงานวจยน ไดสะทอนใหเหนกระบวนการเรยนรทตองใชเวลาอยางตอเนองและยาวนานพอควรทจะท าใหกระบวนการคดอยางสรางสรรคไดกลายเปนพฤตกรรมการคดสรางสรรคทตดแนนอยในตวของเยาวชน นอกจากนสงทจะตองตระหนกถงในการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค จะตองค านงถงปจจยทเปนบรบทรอบตวของเยาวชนทจะรวมกนประกอบสรางความเปนตวตนของเยาวชนนกคดสรางสรรคใหเกดความส าเรจ ไดแก ครอบครว ผคนในชมชน กลมเพอน คร อาจารย และผสรางแรงบนดาลใจ และทส าคญอกประการหนง คอ พนทแหงการเรยนรรอบตวของเยาวชนทจะตองมลกษณะเปดกวางใหเสรภาพทางความคด ใหการสนบสนน และกระตนใหเกดการพฒนาความคดสรางสรรคใหแกเยาวชน ไมวาจะเปน บาน ชมชน โรงเรยน และเวทสาธารณะตางๆ ในสงคม เพอใหเยาวชนไดพฒนากระบวนการเรยนรของตนเองทอดมไปดวยความคดสรางสรรคและการรบผดชอบตอสงคมทตนอาศยอย

131

ภาพประกอบ 9 ขอเสนอเชงทฤษฎตอรปแบบกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค

132

ขอเสนอแนะเพอน างานวจยไปใช

1. ผลของงานวจยนเปนการถอดรปแบบของกระบวนการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคแกเยาวชนทเปนอสระจากการศกษาในชนเรยน แตอยางไรกตามสถาบนการศกษา คร อาจารย และผเกยวของทอยในระบบการศกษากสามารถน าเอารปแบบดงกลาวไปปรบเปลยนกระบวนการเรยนรในโรงเรยนและในชนเรยนได เพอใหพฒนากระบวนการคดสรางสรรคทใชแกปญหาในชวตและในชมชนใหเกดขนในตวผเรยน โดยผเกยวของจะตองปรบฐานคดในการจดการเรยนรจากรปแบบเดมทเนนการทองจ าและประเมนความส าเรจดวยการสอบแขงขน ไปสการจดการเรยนรโดยใชปญหาในชวตและชมชนเปนฐานและเปนโจทยในการสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาใหเยาวชนเปนทงผมความร ความคด และจตส านกสาธารณะ ซงเปนเปาหมายส าคญของขอเสนอเชงทฤษฎของงานน

2. จากการศกษาพบวา สถาบนทางการศกษาอยางเชน โรงเรยน เปนเพยงพนทการเรยนรรปแบบหนงในการพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคหากผทสนใจจะน าผลการวจยไปใชจ าเปนตองเชอมโยงการเรยนรของเยาวชนทงจากทบาน ชมชน และโรงเรยน โดยมความตระหนกเสมอวาเยาวชนในฐานะผเรยนรจะสรางความรในเชงสรางสรรคไดดดวยการลงมอปฏบตทเชอมโยงกบสงแวดลอมทพวกเขาอาศยอย ดงนนการสรางกระบวนการเรยนรดงกลาว จงควรสรางความตระหนก ความเขาใจ และความรวมมอจากทงครอบครว ผคนในชมชน และคร/อาจารย และบคลากรในโรงเรยนไปในทศทางเดยวกน

3. กระบวนการเรยนรเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคทงานวจยนไดศกษาและถอดรปแบบออกมานนใชระยะเวลาประมาณ 1-2 ป ซงเปนชวงเวลาทยาวนานกวาระยะเวลาของภาคการศกษาหรอปการศกษาในระบบ ดงนน หากผทมความสนใจทจะน าผลของการศกษานไปใชอาจจะตองค านงถงชวงเวลาในการพฒนาความคดสรางสรรคแกเยาวชนใหเกดความเหมาะสมของแตละขนในกระบวนการเรยนรเพราะเยาวชนไทยสวนใหญยงเรยนรอยในระบบการศกษาปกต

4. การพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรคทมทงสามองคประกอบส าคญ ไดแก ความร ความคด และจตส านกสาธารณะ จะตองใชเวลาอยางตอเนองและยาวนานเพยงพอทจะเหนผลส าเรจ ดงนน จงไมใชการจดท าเปนหลกสตรเรงรดเพอน าไปใชเพยงรปแบบกระบวนการ แตขาดการบมเพาะ การลงมอปฏบต การแกปญหา และการสรางสรรคทางเลอกทหลากหลาย และการเลอกใชอยางเหมาะสม เพอน าไปสการฝงลกของกระบวนการคดสรางสรรคใหเกดขนในตวเยาวชนนกคดสรางสรรค

133

ขอเสนอแนะเพอการวจยตอไป

1. การศกษาวจยนมงเนนไปยงเยาวชนทมความคดสรางสรรคและความสามารถทางวทยาศาสตรประยกต กลาวคอมความส าเรจเฉพาะดานการประดษฐ เปนหลก ดงนนจงมความนาสนใจทจะศกษากระบวนกาเรยนรเพอสรางเยาวชนนกคดสรางสรรคในดานอน ๆ เชน สาขาภาษาศาสตร มนษยศาสตร สงคมศาสตร เปนตน

2. ความตอเนองทนาสนใจจากงานวจยน คอ เมอเยาวชนนกคดสรางสรรคกลบคนสบรบทแวดลอมตามปกตทวไปของพวกเขาโดยเฉพาะอยางยงเยาวชนสวนใหญเขาศกษาตอในระบบการศกษาปกตหรอมหาวทยาลยทไมไดมงเนนการพฒนาความคดสรางสรรคอยางตอเนองนน การคงอยของพฤตกรรมดานความคดสรางสรรคจะยงคงอยหรอไม ยาวนานเพยงใด หรอมการพฒนาตอไปอยางไร

3. เนองจากผลของการศกษากระบวนการเรยนรเพอพฒนาเยาวชนนกคดสรางสรรค แสดงใหเหนถงความส าคญของรปแบบการจดการเรยนร โดยอาศยผสรางการเรยนรทมบทบาททหลากหลาย จงมความนาสนใจทจะศกษาวจยเกยวกบรปแบบของการจดการเรยนรเพอการพฒนาเยาวชน โดยมกระบวนการสนบสนนและสรางความรจากผเชยวชาญดานตางๆ ทมวธการสอนแบบสหวทยาการ (Multidisciplinary teaching) และรปแบบ/วธการการจดการเรยนการสอนของคร/อาจารยในฐานะผสรางการเรยนรแบบกระตนการเรยนรใหเกดขนในเยาวชน เพมเตมเพอใหเหนถงวธการ/รปแบบการจดการเรยนรทจะน ามาปรบใชในกระบวนการพฒนาความคดสรางสรรค

134

ภาคผนวก

135

ภาคผนวก ก

รายชอ ของผเชยวชาญในการตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจย

136

รายชอผเชยวชาญในการตรวจคณภาพเครองมอทใชในงานวจย

ผเชยวชาญดานความคดสรางสรรค

ศาสตราจารย ดร.ชาญณรงค พรรงโรจน

ผเชยวชาญดานจตวทยา

ผชวยศาสตราจารย ดร.เตมศกด คทวณช

ผเชยวชาญดานวธวจยทางจตวทยา

ผชวยศาสตราจารย ดร.อจศรา ประเสรฐสน

137

ภาคผนวก ข

ผลการตรวจคณภาพเครองมอทใชในการวจย

138

สรปความคดเหน ผเชยวชาญดานความคดสรางสรรค

ศาสตราจารย ดร.ชาญณรงค พรรงโรจน

- ส าหรบผรเรมโครงการ MWT

• ควรเพมค าถามทเกยวของกบวธการออกแบบกระบวนการ

• ท าใหขอค าถามกระชบเพราะวาเปนผทรงคณวฒ - ส าหรบผบรหารโครงการ MWT

• ไมม - ส าหรบเจาหนาทปฏบตงานโครงการ MWT

• ไมม - ส าหรบเยาวชนนกคดสรางสรรค

• ลกษณะค าถามควรสมพนธกบขนาดของประชากร

• ลกษณะค าถามปลายเปดอาจไมเทยงถาเปนการถามน าและสรป ซงผใหขอมลอาจตความทตางไปจากความเปนจรง

• ค าถามบางขอมความซ าซอน สรปความคดเหน ผเชยวชาญดานจตวทยา

ผชวยศาสตราจารย ดร.เตมศกด คทวณช

- ส าหรบผรเรมโครงการ MWT

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล - ส าหรบผบรหารโครงการ MWT

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล - ส าหรบเจาหนาทปฏบตงานโครงการ MWT

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล - ส าหรบเยาวชนนกคดสรางสรรค

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล

139

สรปความคดเหน ผเชยวชาญดานวธวจยทางจตวทยา

ผชวยศาสตราจารย ดร.อจศรา ประเสรฐสน

- ส าหรบผรเรมโครงการ MWT

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล - ส าหรบผบรหารโครงการ MWT

• ไมม - ส าหรบเจาหนาทปฏบตงานโครงการ MWT

• ไมม - ส าหรบเยาวชนนกคดสรางสรรค

• ขอใหปรบค าวา “แปลกไมเหมอนใคร” เปน “แปลกใหม”

• ปรบรปแบบของค าถามใหสามารถสรางความเขาใจตอผใหขอมล

140

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการวจย

141

เครองมอเพอการเกบรวบรวมขอมล : ส าหรบผรเรมโครงการ MWT

ปรญญานพนธ : กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค

โชตเวชญ องเกลยง

ทปรกษาปรญญานพนธหลก : ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล

ทปรกษาปรญญานพนธรวม : ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยชอโชตเวชญ องเกลยง

ปจจบนเปนนสตระดบปรญญาโท คณะศกษาศาสตร

สาขาจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และ

ขณะนก าลงจดท าปรญญานพนธระดบบณฑตศกษาในเรอง

“กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค” ดวยวธการ

วจยเชงคณภาพ ดวยวธวทยาการสรางทฤษฎจากฐานราก

และผวจยไดเลอกโครงการ Move World Together เปน

กรณศกษาเพอศกษาภายใตค าถามงานวจยสองขอดวยกน

คอ

1. มเงอนไขส าคญใดบางทประกอบสรางขนเปนเยาวชนนก

คดสรางสรรค

หลกสตรวจยและพฒนาศกยภาพมนษย สาขาจตวทยาการศกษา

ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

142

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

2. โครงการ MWT ไดสรางกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคด

สรางสรรคไดอยางไร

ผวจยไดสมตวอยางเชงทฤษฎกลาวคอไดคดเลอกผให

ขอมลเชงลกเพอการเกบรวบรวมขอมลผานเครองมอแบบ

สมภาษณเชงลกไว 5 กลมดวยกนคอ

(ก) เยาวชนนกคดสรางสรรค (ข) ผรเรมโครงการ (ค) ผบรหาร

โครงการ (ง) เจาหนาทผปฏบตงาน รวมถง (จ) อาสาสมครท

ท าหนาทวทยากรกระบวนการ (Facilitator)

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยจงขออนญาตในการสมภาษณทานในการเกบ

รวบรวมขอมลเพอการวเคราะห/สงเคราะหและน าไปสการ

ตอบค าถามงานวจยตอไป ทงนผวจยจะขออนญาตบนทก

การสนทนาของเราและจะปดการสนทนานเปนความลบเพอ

ไมไดเกดความเสอมเสยหรอผลกระทบอนใดตอผใหขอมล

ขอมลเบองตน ประวตสวนตวทานเปนอยางไร

(ชอ-สกล, ภาระงานปจจบนทงงานหลกและงานรอง, ความ

สนใจ, งานอดเรก, อดมการณและความเชอดานการพฒนา

ศกยภาพเยาวชนและการพฒนาสงคม)

แรงผลกดนในการรเรมและ

ด าเนนโครงการ MWT

• แรงผลกดนจากภายใน

• แรงผลกดนจากภายนอก

ปจจยส าคญทท าใหเกดโครงการ MWT เปนอยางไร

143

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

แรงผลกดนในการรเรมและ

ด าเนนโครงการ MWT

• แรงผลกดนจากภายใน

• แรงผลกดนจากภายนอก

แรงผลกดนของทานในชวงของการรเรมและขณะทด าเนนการ

โครงการ MWT เปนอยางไร

เปาหมายการด าเนนโครงการ

MWT

เปาหมายของโครงการ MWT เปนอยางไร

❖ ดานการพฒนาเยาวชน ❖ ดานการพฒนาครทปรกษาเยาวชน ❖ ดานการพฒนาชมชน ❖ ดานการพฒนาโครงงาน (สงประดษฐ)

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

เยาวชนทผานกระบวนการในโครงการ MWT ควรจะม

คณลกษณะอยางไร

144

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

ชดความรของการพฒนาศกยภาพเยาวชนควรมลกษณะเปน

อยางไร / ทานมวธการไดมาซงชดความรนนอยางไร

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

เมอน าชดความรมาสการปฏบตเพอพฒนาศกยภาพเยาวชน

ในรปแบบกจกรรมการฝกอบรม ..ทานในฐานะผร เรม

โครงการฯ ไดก าหนดรปแบบการเรยนรทเหมาะสมตอการ

พฒนาเยาวชนเปนอยางไร / และมล าดบในการจดการเรยนร

(ชดความรและวธการ) อยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

ครทปรกษาโครงงานทดควรมคณลกษณะอยางไร

145

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเร ยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

ชดความรของการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงานเปน

อยางไร / ทานมวธการไดมาซงชดความรนนอยางไร

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

กระบวนการของการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

เปนอยางไร / ทานมวธการออกแบบกระบวนการนนอยางไร

146

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

โครงการ MWT มเปาหมายตอโครงงาน (สงประดษฐ) ของ

เยาวชนอยางไร

วธคดตอการสราง

กระบวนการพฒนาเยาวชน

และกระบวนการสราง

โครงงาน

ปจจยในการสรางโครงงานทมความสรางสรรคเปนอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายปจจย)

147

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพเยาวชน

• กระบวนการเรยนรในการพฒนาศกยภาพครทปรกษาโครงงาน

• กระบวนการพฒนาโครงงานสรางสรรค

148

เครองมอเพอการเกบรวบรวมขอมล : ส าหรบผบรหารโครงการ MWT

ปรญญานพนธ : กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค

โชตเวชญ องเกลยง

ทปรกษาปรญญานพนธหลก : ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล

ทปรกษาปรญญานพนธรวม : ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยชอโชตเวชญ องเกลยง

ปจจบนเปนนสตระดบปรญญาโท คณะศกษาศาสตร

สาขาจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และ

ขณะนก าลงจดท าปรญญานพนธระดบบณฑตศกษาในเรอง

“กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค” ดวยวธการ

วจยเชงคณภาพ วธวทยาการสรางทฤษฎจากฐานราก และ

ผวจยไดเลอกโครงการ Move World Together เปน

กรณศกษาเพอศกษาภายใตค าถามงานวจยสองขอดวยกนคอ

1. มเงอนไขส าคญใดบางทประกอบสรางขนเปนเยาวชนนกคด

สรางสรรค

2. โครงการ MWT ไดสรางกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคด

สรางสรรคไดอยางไร

หลกสตรวจยและพฒนาศกยภาพมนษย สาขาจตวทยาการศกษา

ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

149

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

ผวจยไดสมตวอยางเชงทฤษฎกลาวคอไดคดเลอกผให

ขอมลเชงลกเพอการเกบรวบรวมขอมลผานเครองมอแบบ

สมภาษณเชงลกไว 5 กลมดวยกนคอ

(ก) เยาวชนนกคดสรางสรรค (ข) ผรเรมโครงการ (ค) ผบรหาร

โครงการ (ง) เจาหนาทผปฏบตงาน รวมถง (จ) อาสาสมครท

ท าหนาทวทยากรกระบวนการ (Facilitator)

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยจงขออนญาตในการสมภาษณทานในการเกบ

รวบรวมขอมลเพอการวเคราะห/สงเคราะหและน าไปสการ

ตอบค าถามงานวจยตอไป ทงนผวจยจะขออนญาตบนทกการ

สนทนาของเราและจะปดการสนทนานเปนความลบเพอไมได

เกดความเสอมเสยหรอผลกระทบอนใดตอผใหขอมล

ขอมลเบองตน ประวตสวนตวทานเปนอยางไร

(ชอ-สกล, ภาระงานปจจบนทงงานหลกและงานรอง, ความ

สนใจ, งานอดเรก, อดมการณและความเชอดานการพฒนา

ศกยภาพเยาวชนและการพฒนาสงคม)

การบรหารภายในโครงการ

MWT เพอสรางพลงความคด

สรางสรรคแกเยาวชน

กลไก, ทรพยากรมนษย,

งบประมาณ และเวลา

บทบาทหนาทของทานในการบรหารโครงการ MWT เปน

อยางไร

150

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

การบรหารภายในโครงการ

MWT เพอสรางพลงความคด

สรางสรรคแกเยาวชน

กลไก, ทรพยากรมนษย,

งบประมาณ และเวลา

ทานมวธในการบรหารจดการกจการภายในโครงการฯ อยางไร

เพอใหการบรหารนนสามารถรวมสรางพลงความคดสรางสรรค

แกเยาวชนได

(อธบายโดยละเอยดตามประเดนยอย)

การบรหารความสมพนธ

ระหวางเจาหนาทกบเยาวชน

เ พ อ ส ร า ง พ ล ง ค ว า ม ค ด

สรางสรรคแกเยาวชน

ทานมวธในการบรหารจดการความสมพนธระหวางเจาหนาท

โครงการกบเยาวชนอยางไร เพอใหการบรหารนนสามารถรวม

สรางพลงความคดสรางสรรคแกเยาวชนได (อธบายโดย

ละเอยดรายต าแหนงงาน)

การบรหารองคความร การ

ฝ ก อบ ร ม แ ล ะ ก า ร ถ อด

บท เ ร ยน เ พ อ ส ร า งพ ล ง

ค ว า ม ค ด ส ร า ง ส ร ร ค แ ก

เยาวชน

• การพฒนาองคความรและการถายทอด

• การถอดบทเรยนและการพฒนาหลกสตร

ตงแตป พ.ศ.2555 ถง ปจจบน ทานมวธในการบรหารจดการ

เ พ อ พฒ น า อ ง ค ค ว า ม ร แ ล ะ ว ธ ก า ร ถ า ย ท อ ด ใ น

กระบวนการพฒนาเยาวชนของโครงการ MWT อยางไร

(อธบายโดยละเอยดตามกระบวนการเรยนรอยางเปนขนตอน)

151

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

การบรหารองคความร การ

ฝ ก อบ ร ม แ ล ะ ก า ร ถ อด

บท เ ร ยน เ พ อ ส ร า งพ ล ง

ค ว า ม ค ด ส ร า ง ส ร ร ค แ ก

เยาวชน

• การพฒนาองคความรและการถายทอด

• การถอดบทเรยนและการพฒนาหลกสตร

ตงแตป พ.ศ.2555 ถง ปจจบน ทานมวธในการถอดบทเรยน

เพอปรบปรงและพฒนากระบวนการพฒนาเยาวชนของ

โครงการ MWT อยางไร

(อธบายโดยละเอยดถงกระบวนการในการถอดบทเรยนสการ

น าไปปฏบตจรง)

การบรหารการนเทศงาน เพอ

สรางพลงความคดสรางสรรค

แกเยาวชน

ทานมนโยบายตอการตดตามโครงงานของเยาวชนอยางไร

ก า ร บ ร ห า ร ก า ร ต ด ต า ม

โครงงาน เพ อส ร า งพ ล ง

ค ว า ม ค ด ส ร า ง ส ร ร ค แ ก

เยาวชน

องคประกอบส าคญในการตดตามโครงงานใหบ รรล

ความส าเรจและมความสรางสรรคเปนอยางไร

(หมายรวมถง เจาหนาท ผเชยวชาญ หนงสอหรอชดความร

ตวอยางสงประดษฐทใกลเคยง เปนตน)

การบรหารการอบรมนอก

หลกสตรและการประกวด

เ พ อ ส ร า ง พ ล ง ค ว า ม ค ด

สรางสรรคแกเยาวชน

คาย เส รม , กา ร เ กบตว เ พ อ

ประกวด, การประกวดทงในและ

ตางประเทศ, การศกษาดงาน

เปนตน

นอกจากกจกรรมหลก (คาย1 คาย2 คาย3 และการตดตาม

ของเจาหนาท) ททางโครงการฯ ไดวางไว ทางโครงการม

กจกรรมพเศษอะไรเพอสงเสรมการพฒนาเยาวชนเพมเตมอก

บาง (อธบายโดยละเอยดตามประเดนยอย)

152

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

ก า ร บ ร ก า ร จ ด ก า ร ด า น

ทรพยากรมนษยและอ านาจ

หนาทเพอสรางพลงความคด

สรางสรรคแกเยาวชน

ทานมวธคดและการวางแผนในการจดสรรทรพยากรมนษย

เพอใหความรและจดประสบการณตอเยาวชนอยางไร

(อธบายโดยละเอยดโดยยดกระบวนการทงหมดในโครงการ

เปนส าคญ)

ปญหา / อปสรรค และวธการ

แกไขในการบรหารโครงการ

ในการบรหารโครงการทผานมา ทานพบวามปญหาอะไรบางท

เกดขนและทางโครงการยงไมสามารถแกไขได / ทานมวธการ

บรหารจดการกบปญหาดงกลาวอยางไร

ปญหา / อปสรรค และวธการ

แกไขในการบรหารโครงการ

ในการบรหารโครงการทผานมา ทานพบวามปญหาททาง

โครงการไดแกปญหาไปแลว หากแตปญหานนยงคงเกดขนซ า

/ ทานมวธการบรหารจดการกบปญหาดงกลาวอยางไร

ค ว า ม ค า ด ห ว ง ใ น เ ช ง

อดมการณ

ทานมความคาดหวงตอการพฒนานกคดสรางสรรคอยางไร

153

เครองมอเพอการเกบรวบรวมขอมล : ส าหรบเจาหนาทผปฏบตงานในโครงการ

MWT

ปรญญานพนธ : กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค

โชตเวชญ องเกลยง

ทปรกษาปรญญานพนธหลก : ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล

ทปรกษาปรญญานพนธรวม : ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยชอโชตเวชญ องเกลยง

ปจจบนเปนนสตระดบปรญญาโท คณะศกษาศาสตร

สาขาจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และ

ขณะนก าลงจดท าปรญญานพนธระดบบณฑตศกษาในเรอง

“กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค” ดวยวธการ

วจยเชงคณภาพ ดวยวธวทยาการสรางทฤษฎจากฐานราก

และผวจยไดเลอกโครงการ Move World Together เปน

กรณศกษาเพอศกษาภายใตค าถามงานวจยสองขอดวยกน

คอ

1. มเงอนไขส าคญใดบางทประกอบสรางขนเปนเยาวชนนก

คดสรางสรรค

หลกสตรวจยและพฒนาศกยภาพมนษย สาขาจตวทยาการศกษา

ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

154

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

2. โครงการ MWT ไดสรางกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคด

สรางสรรคไดอยางไร

ผวจยไดสมตวอยางเชงทฤษฎกลาวคอไดคดเลอกผให

ขอมลเชงลกเพอการเกบรวบรวมขอมลผานเครองมอแบบ

สมภาษณเชงลกไว 5 กลมดวยกนคอ

(ก) เยาวชนนกคดสรางสรรค (ข) ผรเรมโครงการ (ค) ผบรหาร

โครงการ (ง) เจาหนาทผปฏบตงาน รวมถง (จ) อาสาสมครท

ท าหนาทวทยากรกระบวนการ (Facilitator)

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยจงขออนญาตในการสมภาษณทานในการเกบ

รวบรวมขอมลเพอการวเคราะห/สงเคราะหและน าไปสการ

ตอบค าถามงานวจยตอไป ทงนผวจยจะขออนญาตบนทก

การสนทนาของเราและจะปดการสนทนานเปนความลบเพอ

ไมไดเกดความเสอมเสยหรอผลกระทบอนใดตอผใหขอมล

ขอมลเบองตน ประวตสวนตวทานเปนอยางไร

(ชอ-สกล, ภาระงานปจจบนทงงานหลกและงานรอง, ความ

สนใจ, งานอดเรก, อดมการณและความเชอดานการพฒนา

ศกยภาพเยาวชนและการพฒนาสงคม)

เปาหมาย อดมการณ และ

แรงผลกดนตอโครงการฯ

แรงผลกดนหรออดมการณทท าใหทานเขารวมโครงการฯ เปน

อยางไร

(อธบายโดยละเอยดตงแตตดสนใจเขารวมจนกระทงปจจบน)

155

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

การแสดงบทบาทหรออ านาจ

ห น า ท ข อ ง เ จ า ห น า ท ต อ

เยาวชน

บทบาทของทานในโครงการฯ เปนอยางไร / บทบาทนนม

ความเกยวของตอศกยภาพดานความคดสรางสรรคของ

เยาวชนไดอยางไร

(อธบายโดยละเอยด)

การสรางและกระบวนการ

ร กษ าค ว าม สมพ น ธข อ ง

เจาหนาท โครงการฯ และ

เยาวชน

ทานมเทคนคในการสรางและรกษาความสมพนธตอเยาวชน

อยางไร / การมความสมพนธทดตอเยาวชนสงผลตอศกยภาพ

ดานความคดสรางสรรคของเยาวชนอยางไร

การจดการตอบรบทรอบตว

เ ย า วชน เพ อ อ า นว ยก า ร

เรยนรศกยภาพดานความคด

สรางสรรคแกเยาวชน

เงอนไขทจะน าไปสความส าเรจของโครงงานของเยาวชนเปน

อยางไร / ทานมวธในการคนหาและเขาถงเงอนไขเหลานนได

อยางไร

การจดการตอบรบทรอบตว

เ ย า วชน เพ อ อ า นว ยก า ร

เรยนรศกยภาพดานความคด

สรางสรรคแกเยาวชน

เงอนไขทจะน าไปสความส าเรจของโครงงานและยงมสวน

ส าคญตอการสงเสรมศกยภาพดานความคดสรางสรรคแก

เยาวชนเปนอยางไร

ก า ร จ ดป ร ะสบก า รณแ ก

เยาวชน

ทานไดจดประสบการณในรปแบบใดเพอพฒนาเยาวชนให

เกดศกยภาพดานความคดสรางสรรค

(อธบายโดยละเอยดทละประสบการณ)

ความคาดหวงทางอดมการณ ทานมความคาดหวงตอการพฒนานกคดสรางสรรคอยางไร

สวนทาย ผวจยขอขอบคณผใหสมภาษณทไดใหขอมลเชงลกอยางม

รายละเอยด และผวจยจะน าขอมลดงกลาวไปวเคราะหและ

156

สงเคราะหเพอน าไปสการตอบค าถามงานวจยในล าดบตอไป

ทงน ผวจยมความยนดทจะสงชดเทปสมภาษณเพอใหผให

สมภาษณตรวจสอบถงความสอดคลองระหวางแนวคดระหวาง

การใหสมภาษณ และขอมลทเกดขนภายหลงการถอดเทปเสรจ

สนแลว ขอมลสวนใดทผใหสมภาษณมความตองการถอดถอน

เนนย า หรอเพมเตม ผวจยจะด าเนนการทนทเพอรกษาสทธและ

ผลประโยชนของผใหสมภาษณไมใหขาดตกบกพรอง

157

เครองมอเพอการเกบรวบรวมขอมล : ส าหรบเยาวชนนกคดสรางสรรค

ปรญญานพนธ : กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค

โชตเวชญ องเกลยง

ทปรกษาปรญญานพนธหลก : ผชวยศาสตราจารย ดร.พศมย รตนโรจนสกล

ทปรกษาปรญญานพนธรวม : ผชวยศาสตราจารย ดร.พาสนา จลรตน

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยชอโชตเวชญ องเกลยง

ปจจบนเปนนสตระดบปรญญาโท คณะศกษาศาสตร

สาขาจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และ

ขณะนก าลงจดท าปรญญานพนธระดบบณฑตศกษาในเรอง

“กระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคดสรางสรรค” ดวยวธการ

วจยเชงคณภาพ ดวยวธวทยาการสรางทฤษฎจากฐานราก

และผวจยไดเลอกโครงการ Move World Together เปน

กรณศกษาเพอศกษาภายใตค าถามงานวจยสองขอดวยกน

คอ

1. มเงอนไขส าคญใดบางทประกอบสรางขนเปนเยาวชนนก

คดสรางสรรค

หลกสตรวจยและพฒนาศกยภาพมนษย สาขาจตวทยาการศกษา

ภาควชาการแนะแนวและจตวทยาการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

158

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

2. โครงการ MWT ไดสรางกระบวนการเรยนรสเยาวชนนกคด

สรางสรรคไดอยางไร

ผวจยไดสมตวอยางเชงทฤษฎกลาวคอไดคดเลอกผให

ขอมลเชงลกเพอการเกบรวบรวมขอมลผานเครองมอแบบ

สมภาษณเชงลกไว 5 กลมดวยกนคอ

(ก) เยาวชนนกคดสรางสรรค (ข) ผรเรมโครงการ (ค) ผบรหาร

โครงการ (ง) เจาหนาทผปฏบตงาน รวมถง (จ) อาสาสมครท

ท าหนาทวทยากรกระบวนการ (Facilitator)

สวนตน

• การแนะน าตวและชแจงงานวจยเพอการเกบรวบรวมขอมล

• จรยธรรมในงานวจย

ผวจยจงขออนญาตในการสมภาษณทานในการเกบ

รวบรวมขอมลเพอการวเคราะห/สงเคราะหและน าไปสการ

ตอบค าถามงานวจยตอไป ทงนผวจยจะขออนญาตบนทก

การสนทนาของเราและจะปดการสนทนานเปนความลบเพอ

ไมไดเกดความเสอมเสยหรอผลกระทบอนใดตอผใหขอมล

ขอมลเบองตน ประวตสวนตวของนองเปนอยางไร

(ชอ-สกล, ชอเลน, อาย, สถานะในครอบครว,สถานศกษา,

ภมล าเนา, ความสนใจ, งานอดเรก, ชมรมทเขารวม, รางวลท

เคยไดรบ, เปาหมายในชวต)

สวนท 1 : ครอบครว

• การเลยงดของครอบครว

• ความสมพนธตอญาตพนอง

ภาพครอบครวทในความทรงจ าของนองเปนอยางไร

159

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 1 : ครอบครว

• การเลยงดของครอบครว

• ความสมพนธตอญาตพนอง

วธการเลยงดของครอบครวอยางไรทสงผลใหนองเปนคนท

แตกตางไปจากเพอนๆ (ขอใหอธบายโดยละเอยด)

-การเพมพฤตกรรม

-การลดพฤตกรรม

-การคงอยของพฤตกรรม

สวนท 1 : ครอบครว

• การเลยงดของครอบครว

• ความสมพนธตอญาตพนอง

กจกรรมในครอบครวทสงผลใหนองเปนคนทคดแปลกใหม

เปนอยางไร

(ใหเลาทละกจกรรมอยางละเอยดและเปนขนตอน)

สวนท 1 : ครอบครว

• การเลยงดของครอบครว

• ความสมพนธตอญาตพนอง

ตนแบบในการใชชวตของนองมาจากบคคลในครอบครว

หรอไม / เขาเปนตนแบบอยางไร

สวนท 1 : ครอบครว

• การเลยงดของครอบครว

• ความสมพนธตอญาตพนอง

ญาตพนองของนองเปนคนทมความคดแปลกใหมไหม /

ความสมพนธของนองกบญาตๆ เปนอยางไร

(อธบายโดยละเอยดเปนรายคน)

-ขนาดของครอบครวมผลตอการคดแปลกใหม?

-เพศของพนองมผลตอการคดแปลกใหม?

-ล าดบทของพนองมผลตอการคดแปลกใหม?

160

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 2 :โรงเรยน

• หลกสตรและการสอน

• กจกรรมในโรงเรยน

• คร

• ตนแบบในชวต

วชาหรอกจกรรมในการเรยนการสอนอะไรบางทสงผลใหนอง

เปนคนทคดแปลกใหม / วชาเหลานนท าใหนองเปนคนทม

ความคดแปลกใหมไดอยางไร

(ใหเลาอยางมรายละเอยดทละวชา/กจกรรม)

สวนท 2 :โรงเรยน

• หลกสตรและการสอน

• กจกรรมของโรงเรยน

• คร

• ตนแบบในชวต

กจกรรมของโรงเรยนทสงผลใหนองเปนคนทคดแปลกไม

เหมอนใครเปนอยางไร

(ใหเลาทละกจกรรมอยางละเอยดอยางเปนขนตอน)

สวนท 2 :โรงเรยน

• หลกสตรและการสอน

• กจกรรมของโรงเรยน

• คร

• ตนแบบในชวต

ครในโรงเรยนคนใดทสงผลใหนองมความคดแปลกใหม / คร

คนนนมพฤตกรรมหรอลกษณะทบงบอกวาเปนนกคด

สรางสรรคอยางไร

(เลาอยางมรายละเอยดรายคน)

สวนท 2 :โรงเรยน

• หลกสตรและการสอน

• กจกรรมของโรงเรยน

• คร

• ตนแบบในชวต

ครในโรงเรยนทสงผลใหนองมความคดแปลกใหม-เขามวธ

สอนหรออบรมนองอยางไร

161

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 2 :โรงเรยน

• หลกสตรและการสอน

• กจกรรมของโรงเรยน

• คร

• ตนแบบในชวต

ตนแบบในการใชชวตทนองคดวาไดเรยนรมาจากโรงเรยน

เปนอยางไร

(คร, กลมเพอน, กจกรรม ฯลฯ)

สวนท 3 :กลมเพอน

• เพอนในโรงเรยน

• เพอนนอกโรงเรยน

ลกษณะของเพอนในโรงเรยนทนองคดวาเปนคนทมความคด

แปลกใหมคอใคร / เขาเปนคนทมพฤตกรรมเปนอยางไร / เขา

สงผลตอวธคดดานความคดแปลกใหมของนองหรอไม

อยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายบคคล)

สวนท 3 :กลมเพอน

• เพอนในโรงเรยน

• เพอนนอกโรงเรยน

กจกรรมทนองท ารวมกบเพอนในโรงเรยนแลวสงผลตอวธคด

ดานความคดแปลกใหมเปนอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 3 :กลมเพอน

• เพอนในโรงเรยน

• เพอนนอกโรงเรยน

เพอนนอกโรงเรยนทนองคดวาเปนคนทมความคดแปลกใหม

คอใคร / เขาเปนคนทมพฤตกรรมเปนอยางไร / เขาสงผลตอ

วธคดดานความคดแปลกใหมของนองหรอไมอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายบคคล)

เชอมโยงถงความสมพนธกบค าถามตอเรอง เพศ, ความเปน

รนพ-รนนอง และรนเดยวกน

สวนท 3 :กลมเพอน

• เพอนในโรงเรยน

กจกรรมทรวมท ากบเพอนนอกโรงเรยนแลวสงผลตอวธคด

แปลกใหมของนองเปนอยางไร

162

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

• เพอนนอกโรงเรยน (อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

เชอมโยงถงความสมพนธกบค าถามตอเรอง เพศ, ความเปน

รนพ-รนนอง และรนเดยวกน

สวนท 4 : บรบทอนๆ ทม

อทธพลตอเยาวชน

• สงคมรอบบาน

• สอทบรโภค

• งานอดเรก/ชมรมสงกด

เพอนบานทมสวนในการสงเสรมวธคดแปลกใหมของนอง

หรอไม / สงเสรมอยางไร

สวนท 4 : บรบทอนๆ ทม

อทธพลตอเยาวชน

• สงคมรอบบาน

• สอทบรโภค

• งานอดเรก/ชมรมสงกด

สอประเภทใด (เชนวทย, โทรทศน, อนเทอรเนต ฯลฯ) ชวย

สงเสรมใหนองเปนคนทมความคดแปลกใหม / สอเหลานน

สงผลใหนองเปนคนทคดแปลกใหมหรอไม / สอเหลานนสงผล

อยางไร

(จดล าดบสอเหลานนพรอมทงอธบายโดยละเอยดตามล าดบ)

สวนท 5 : การตดสนใจเขา

ร ว ม โ ค ร ง ก า ร ฯ แ ล ะ

กระบวนการรวมทมเพอเขา

รวมโครงการ MWT

เหตผลทท าใหนองไดรบการคดเลอกจากครหรอโรงเรยนเพอ

เขารวมโครงการ MWT เปนอยางไร

สวนท 5 : การตดสนใจเขา

ร ว ม โ ค ร ง ก า ร ฯ แ ล ะ

กระบวนการรวมทมเพอเขา

รวมโครงการ MWT

ปจจยอะไรทท าใหนองตดสนใจเขารวมโครงการ MWT

163

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 5 : การตดสนใจเขา

ร ว ม โ ค ร ง ก า ร ฯ แ ล ะ

กระบวนการรวมทมเพอเขา

รวมโครงการ MWT

เกดกระบวนการรวมทมอยางไรเพอใหไดเขารวมโครงการ

MWT

สวนท 5 : การตดสนใจเขา

ร ว ม โ ค ร ง ก า ร ฯ แ ล ะ

กระบวนการรวมทมเพอเขา

รวมโครงการ MWT

ความคาดหวงตอการเขารวมโครงการฯ ของนองเปนอยางไร

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

กจกรรมในคาย 1 เปนอยางไร / กจกรรมเหลานนสงผลตอ

ความคดแปลกใหมของนองอยางไร / กจกรรมใดบางทสงผล

ใหนองมความคดแปลกใหมมากทสด

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรกระบวนการ (Facilitator) ในกลมสของนองเปน

อยางไร / เขาไดมสวนสงเสรมตอกระบวนการเรยนรดาน

ความคดแปลกใหมของนองอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

วทยากรทนองพบในคาย 1 เปนอยางไร / เขามว ธการ

ถายทอดความรทเออตอการสรางความคดแปลกใหมของนอง

อยางไร

164

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

• เพอนทเขารวมโครงการฯ (อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรทนองจ าไดคอใคร / จดจ าเขาไดในดานใดและ

อยางไร (เหตการณ-ค าพด-บคลกภาพ)

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

เพอนใหมในคายท1เปนโอกาสหรออปสรรคตอการเรยนรการ

คดแปลกใหม/ เปนโอกาสหรออปสรรคอยางไร

(อธบายในภาพรวมและโดยละเอยดรายเหตการณ)

สวนท 6 : คาย 1

• กจกรรม

• วทยากรกระบวนการ

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

ขณะท ากจกรรมคดโครงงานเปนกลมโรงเรยน เพอนเปน

โอกาสหรออปสรรคตอการเรยนรการคดสรางสรรคในคาย 1 /

เปนโอกาสหรออปสรรคอยางไร

(อธบายในภาพรวมและโดยละเอยดรายเหตการณ)

สวนท 7 :

ระหวางคาย 1 และคาย 2

• แนวคดในการท าโครงงาน

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของครทปรกษา

• การตดตามของกลมเพอน

แนวคดของโครงงานทไดรบรางวลเกดขนในชวงเวลานหรอไม

/ เ กดข นอยางไร / ปจจยส าคญทท าใหเ กดแนวคดของ

โครงงานดงกลาวเปนอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายเหตการณ)

165

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 8 :

ระหวางคาย 1 และคาย 2

• แนวคดในการท าโครงงาน

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของครทปรกษา

• การตดตามของกลมเพอน

หลงจากจบคาย 1 โครงการ MWT ไดมการตดตามโครงงาน

ของนองอยางไร / การตดตามนนสงผลตอแนวคดในการท า

โครงงานอยางไร

สวนท 9 :

ระหวางคาย 1 และคาย 2

• แนวคดในการท าโครงงาน

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของครทปรกษา

• การตดตามของกลมเพอน

ครทปรกษามวธการตดตามและตอยอดแนวคดโครงงานของ

นองอยางไร / วธการเหลานนเออตอการคนพบแนวคดใหมๆ

ในการท าโครงงานไดอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายเหตการณ)

สวนท 9 :

ระหวางคาย 1 และคาย 2

• แนวคดในการท าโครงงาน

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของครทปรกษา

• การตดตามของกลมเพอน

เพอนในกลมมวธการตดตามและตอยอดแนวคดโครงงานของ

นองอยางไร / วธการเหลานนเออตอการคนพบแนวคดใหมๆ

ในการท าโครงงานไดอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายเหตการณ)

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

กจกรรมในคาย 2 เปนอยางไร / กจกรรมเหลานนสงผลตอ

ความคดแปลกใหมของนองอยางไร / กจกรรมใดบางทสงผล

ใหนองมความคดแปลกใหมมากทสด

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

166

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

ผใหค าปรกษา (Mentor) ในกลมโรงเรยนของนองเปนอยางไร

/ เขามวธสงเสรมตอกระบวนการเรยนรดานความคดแปลก

ใหมของนองอยางไร

(อธบายโดยละเอยด)

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรทนองพบในคาย 2 เปนอยางไร / เขามว ธการ

ถายทอดองคความรทเออตอการสรางความคดแปลกใหมของ

นองอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรทนองจดจ าไดคอใคร / จดจ าเขาไดในดานใดและ

อยางไร (เหตการณ-ค าพด-บคลกภาพ)

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

ขณะทอยในคาย 2 เพอนในกลมโรงเรยนไดชวยกนสราง

กระบวนการคดเพอตอยอดโครงงานของกลมโรงเรยนได

หรอไม / อยางไร

167

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 10 : คาย 2

• กจกรรม

• ผใหค าปรกษา (Mentor)

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

เพอนจากโรงเรยนอนๆ ทไดพบในคาย 2 ไดสงผลตอการตอ

ยอดทางความคดหรอสรางแนวคดใหมของนองไดหรอไม /

อยางไร

สวนท 11 :

ระหวางคาย 2 และ คาย 3

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของคร

• การตดตามของกลมเพอน

หลงจากจบคาย 2 โครงการ MWT ไดมการตดตามโครงงาน

ของนองอยางไร / การตดตามนนสงผลตอแนวคดในการท า

โครงงานอยางไร

สวนท 11 :

ระหวางคาย 2 และ คาย 3

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของคร

• การตดตามของกลมเพอน

ครทปรกษามวธการตดตามและตอยอดแนวคดโครงงานของ

นองอยางไร / วธการเหลานนเออตอการคนพบแนวคดใหมๆ

ในการท าโครงงานไดอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายเหตการณ)

168

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 11 :

ระหวางคาย 2 และ คาย 3

• การตดตามของโครงการฯ

• การตดตามของคร

• การตดตามของกลมเพอน

กลมเพอนมวธการตดตามและตอยอดแนวคดโครงงานของ

นองอยางไร / วธการเหลานนเออตอการคนพบแนวคดใหมๆ

ในการท าโครงงานไดอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายเหตการณ)

สวนท 12 : คาย 3

• กจกรรม

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

กจกรรมในคาย 3 เปนอยางไร / กจกรรมเหลานนสงผลตอ

ความคดแปลกใหมของนองอยางไร / กจกรรมใดบางทสงผล

ใหนองมความคดแปลกใหมมากทสด

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 12 : คาย 3

• กจกรรม

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรทนองพบในคาย 3 เปนอยางไร / เขามว ธการ

ถายทอดองคความรทเออตอการสรางความคดแปลกใหมของ

นองอยางไร

(อธบายโดยละเอยดรายกจกรรม)

สวนท 12 : คาย 3

• กจกรรม

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

วทยากรทนองจดจ าไดคอใคร / จดจ าเขาไดในดานใดและ

อยางไร (เหตการณ-ค าพด-บคลกภาพ)

169

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

สวนท 12 : คาย 3

• กจกรรม

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

ขณะทอยในคาย 3 เพอนในกลมโรงเรยนไดชวยกนสราง

กระบวนการคดเพอตอยอดโครงงานของกลมโรงเรยนได

หรอไม / อยางไร

สวนท 12 : คาย 3

• กจกรรม

• วทยากร

• เพอนทเขารวมโครงการฯ

เพอนจากโรงเรยนอนๆ ทไดพบในคาย 3 ไดสงผลตอการตอ

ยอดทางความคดหรอสรางความคดแปลกใหมของนองได

หรอไม / อยางไร

สวนท 13 : หลงคาย 3 ภายหลงจากคาย 3 โครงการ MWT ไดตดตอกบนองเพอท า

กจกรรมรวมกบโครงการอกหรอไม / อยางไร

สวนท 13 : หลงคาย 3 ภายหลงจากคาย 3 นองไดน าความรทไดรบจากโครงการไป

ประยกตใชในชวตประจ าวนของนองหรอไม / อยางไร

สวนทาย ผวจยขอขอบคณผใหสมภาษณทไดใหขอมลเชงลกอยางม

รายละเอยด และผวจยจะน าขอมลดงกลาวไปวเคราะหและ

สงเคราะหเพอน าไปสการตอบค าถามงานวจยในล าดบตอไป

ทงนผวจยมความยนดทจะสงชดเทปสมภาษณเพอใหผให

สมภาษณตรวจสอบถงความสอดคลองระหวางแนวคด

ระหวางการใหสมภาษณ และขอมลทเกดขนภายหลงการ

ถอดเทปเสรจสนแลว ขอมลสวนใดทผใหสมภาษณมความ

ตองการถอดถอน เนนย า หรอเพมเตม ผวจยจะด าเนนการ

170

ประเดน ค าอธบาย/ค าถาม

ทนทเพอรกษาสทธและผลประโยชนของผใหสมภาษณไมให

ขาดตกบกพรอง

171

ภาคผนวก ง

ภาพบรรยากาศของโรงเรยนและบานของเยาวชนนกคดสรางสรรค จงหวด

นครพนม และจงหวดขอนแกน

172

ภาพบรรยากาศของหองเรยนวชาชมนมของเยาวชนจงหวดนครพนม

173

ภาพบรรยากาศของบานเยาวชนจงหวดนครพนม

174

ภาพบรรยากาศของบานเยาวชนจงหวดนครพนม

175

ภาพบรรยากาศของหองเรยนวชาชมนมของเยาวชนจงหวดขอนแกน

176

ภาพบรรยากาศของบานเยาวชนจงหวดขอนแกน

177

ภาพบรรยากาศของบานเยาวชนจงหวดขอนแกน

178

ภาคผนวก จ

ใบรบรองจรยธรรมการวจยของขอเสนอการวจย

179

บรรณาน กรม

บรรณานกรม

Carly J. Lassig. (2013). Approach to Creativity: How Adolescents Engage in the Creative Process. Thinking Skills and Creativity. 10(4): 3-12.

Creswell John W. (1998). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing among Five Tradition. Thousand Oaks, CA: Sage. จาก

Devis Keith; และ Newstorm John W. (1985). Human Behaviour at Work: Organizational Behaviour. McGraw Hill. จาก

GIPC. (2017). The Root of Innovation. จาก www.theglobalipcenter.com/wp-content/themes

Gredler Margaret E. (1992). Learning and Instruction: Theory into Practice. Macmillan New York.

Guilford Joy Paul. (1967). The Nature of Human Intelligence. Holder Dave; และ Wardle Mike. (1981). Teamwork and the Development of a Unitary

Approach. Routledge. Kirton M.J.; และ Ciantis Steven M. De. (2004). Adaption-Innovation: In the Context of

Diversity and Change. Routledge.

MacGregor Douglas. (1960). The Human Side of Enterprise. New York McGraw‐Hill. Strauss Anselm และCorbin Juliet. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques

and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.

-------. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks, CA: Sage. จาก

Varney Glenn H. (1977). Organization Development for Managers. Addison-Wesley Publishing Company.

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (2534). ความคดสรางสรรค หลกการ ทฤษฎการเรยนการวดผลประเมนผล. กรงเทพฯ: กรมวชาการกระทรวงศกษาธการ.

กรรยา พรรณนา. (2559). จตสาธารณะ...สรางงายนดเดยว. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

181

ชยวฒน สทธรตน. (2552). สอนเดกใหมจตสาธารณะ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: วพรนท. ชาย โพธสตา. (2540). การศกษาจตส านกของคนไทยตอสาธารณสมบต : กรณศกษา กรงเทพมหานคร.

นครปฐม: สถาบยวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. -------. (2562). ศาสตรและศลปการวจยเชงคณภาพ. 8. นครปฐม: อมรนทร พรนตงฯ. ณรงค อยนอง. (2546). รายงานการวจยเรองการศกษาส านกสาธารณะของชมชน ศกษากรณการจดการศกษา

ในโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน. กรงเทพฯ: โครงการวจยการศกษากบชมชน ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ณฏฐพงษ เจรญพทย. (2541). รายงานการวจย เรอง การศกษาลกษณะของนกคดสรางสรรคและขนตอนการคดสรางสรรค: กรณนกวทยาศาสตรรนใหม นกเรยนวทยาศาสตรกลมคดสรร ผใหญนกประดษฐ และนกเรยนนกประดษฐ. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสคร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ณฐภร อนทยศ. (2556). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ดวงจนทร วรคามน และคณะ. (2559). รายงานวจยฉบบสมบรณ การศกษาความสามารถดานการคดวเคราะห

และการมจตสาธารณะเพอพฒนาศกยภาพการเปนคนดคนเกงของนกเรยนไทย. สบคนเมอ 10 เมษายน 2562, จาก http://knowledgefarm.in.th/wp-content/uploads/2016/11/critical-thinking-and-civic-mindedness-on-thai-student.pdf

ทวศกด จนดานรกษ. (2558). การคดสรางสรรคในศาสตรการคด. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ทองทพภา วรยะพนธ. (2553). การบรหารทมงานและการแกปญหา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: สหธรรมก. ทศนา แขมมณ และคณะ (2545). กระบวนการเรยน : แนวทางการพฒนา และปญหาของใจ. กรงเทพฯ: พฒนา

คณภาพวชาการ. นภาภรณ หะวานนท. (2539). พฒนาศกษาศาสตร ศาสตรแหงการเรยนรและถายทอดการพฒนา. กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. น าทพย งามสธา. (2556, มกราคม-มนาคม). การพฒนารปแบบการเรยนรบรณาการแนวคดจตวทยารวมสมย

เพอเสรมสรางจตสาธารณะนกเรยนมธยมศกษาตอนตน. 9(3): 67-72. สบคนเมอ 25 สงหาคม 2559, จาก https://www.east.spu.ac.th/journal/booksearch/upload/1238-67.pdf

ปกปอง จนวทย และสนทร ตนมนทอง. (2555). โรงเรยนทางเลอกกบทางเลอกในการศกษาของประชาชน. จาก http://www.debsirinalumni.org/download.php?url=board/2012021714524798678.pdf

ประสาท อศรปรดา. (2549). สารตถะจตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพคลงนานาวทยา. พาสนา จลรตน. (2548). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

182

พศมย รตนโรจนสกล. (2558, กรกฎาคม-ธนวาคม). กระบวนทศนและกระบวนการวจยเชงคณภาพกบการอาชวศกษา. 9(2): 8-19. สบคนเมอ 25 สงหาคม 2559, จาก http://ejournals.swu.ac.th/index.php/jindedu/issue/archive

ไพฑรย สนลารตน. (2558). ปฏรปการเรยนร ปฏรปการศกษากลบทางจากลางขนบน. กรงเทพฯ: วทยาลยครศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ภารด ก าภ ณ อยธยา. (2560). การพฒนารปแบบการเรยนรเพอเสรมสรางการคดแกปญหาอยางสรางสรรคและความคดสรางสรรค ส าหรบเดกทมความสามารถพเศษ ในระดบชนประถมศกษาปท 4-6. ปรญญานพนธ ปร.ด. (การวจยและพฒนาศกยภาพมนษย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครอนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

มาล จฑา. (2544). การประยกตจตวทยาเพอการเรยนร. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด ทพยวสทธ. เรองวทย เกษสวรรณ. (2556). การจดการภาครฐแนวใหม. กรงเทพฯ: บพธการพมพ. ลกขณา สรวฒน. (2558). การรคด Cognition. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. วรรณ ลมอกษร. (2543). จตวทยาการศกษา. สงขลา: น าศลปโฆษณา. วจารณ พานช. (2555). วถสรางการเรยนรเพอศษย ในศตวรรษท21. กรงเทพฯ: ตถาตา พบลเคชน จ ากด. วทย วศทเวทย. (2544). ปรชญาการศกษาไทย 2411-2475. 1. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2559). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบทสอบสอง. สบคนเมอ วนท 30 สงหาคม 2559, จาก https://www.nesdb.go.th/ewt_dl_link.php?nid=6422

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2560). แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ.2560-2579. กรงเทพฯ: บรษทพรกหวานกราฟฟค จ ากด. จาก http://www.lampang.go.th/public60/EducationPlan2.pdf

สนนทา เลาหนนท. (2540). การสรางทมงาน. กรงเทพฯ: ดด บคสโตร. สภางค จนทวานช. (2559). วธการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 23. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. สรางค โควตระกล. (2559). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. อนชาต พวงส าล และวรบรณ วสารทสกล. (2540). ประชาสมคม: ค า ความคดและความหมาย. กรงเทพฯ:

สถาบนชมชนทองถนพฒนา. อาร พนธมณ. (2543). ฝกใหเปนคดใหสรางสรรค. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬษลงกรณมหาวทยาลย. -------. (2546). จตวทยาสรางสรรคการเรยนการสอน. กรงเทพฯ: ส านกพมพใยไหม เอดดเคท.

183

อ านาจ อยสข. (2555). จตอาสา สรางไดดวยแนวปฏบตทดจากกจกรรมเสรมหลกสตร. กรงเทพฯ: โครงการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม เพอพฒนาบณฑตไทย เครอขายบณฑตอดมคตไทย.

อษณย อนรทธวงศ. (2553). การพฒนาทกษะการคดระดบสง. กรงเทพฯ: ไอ.คว.บคเซนเตอร. อษณย อนรทธวงศ. (2555). ทกษะการคด : พฒนาอยางไร. กรงเทพฯ: Inthanon Publishing Limited.

ประวตผ เขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายโชตเวชญ องเกลยง วน เดอน ป เกด 21 กมภาพนธ 2530 สถานทเกด โรงพยาบาลสมเดจ วฒการศกษา พ.ศ. 2553 วศวกรรมศาสตรบณฑต (วศ.บ.)

สาขา วศวกรรมเครองกล คณะวศวกรรมศาสตร จาก มหาวทยาลยเทคโนโยลพระจอมเกลาพระนครเหนอ พ.ศ.2561 ศกษาศาสตรมหาบณฑต (ศษ.ม.) สาขาวชาการวจยและพฒนาศกยภาพมนษย คณะศกษาศาสตร จาก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ทอยปจจบน 111/17 หมบานเวนวตวานนท-รงสต ถนนตวานนท ต าบลบางกระด อ าเภอเมองปทมธาน จงหวกปทมธาน 12000