The International Commission of JuristsFebruary 2017February 2017

ကမာၻေဒသအားလးမ အထ ကရတရားသၾကးမားႏ ႔ ေရ႕ေနမား ေပါ း ၆ဝ ဥးျဖ ႔ ဖြ႕ ညးထားသည အျပညျပည ရာဥပေဒပညာရ မားေကာမရ (International Commission of Jurists – ICJ) သည တရား ဥပေဒ းမးေရးမတ ၄ း၏ ထးျခားေသာဥပေဒေရးရာကြမးက မႈက အသးျပျပး ျပညတြ းႏ ႔ အျပညျပည

ရာတရား ရ မႈ န မားက ဖြ႕ၿဖးခ မာေ ျခ းျဖ ႔ လ႔အခြ ႔အေရးမားက တးျမႇ ႔ကာကြယလကရပါသည။ ၁၉၅၂ ခႏ တြ တညေထာ ခၿပး ကမာၻ႕တကႀကး ါးတကတ႔တြ တကၾကြ ြာေ ာ ရြကလပက လကရသည႔ ICJ အေနျဖ ႔ အျပညျပည ရာ လ႔အခြ ႔အေရးဥပေဒႏ ႔ အျပညျပည ရာ လသားခ း ာနာမႈဥပေဒက ဥ ကမျပတ တးတကေကာ းမြနေ ျပး ထထေရာကေရာကအေကာ အထညေဖာရန ရညရြယခကအပါဝ

ႏ သား၊ ႏ ေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ းပြားေရးႏ ႔ လမႈေရး ရာ အခြ ႔အေရးမားက ေသခာ ြာ အေကာ အထည ေဖာရန၊ အာဏာခြေဝပ းျခားက ႔သးမႈက အကာအကြယေပးရနႏ ႔ တရား ရ ေရးႏ ႔ ဥပေဒေရးရာ အသက ေမြးဝမးေကာ းမႈတ႔၏ လြတလပမႈက အာမခခကေပးႏ ရန ရညရြယပါသည။

ဤအ ရ ခ ာအား Sean Bain မ ျပ ေရးသားၿပး Ja Seng Ing, ႏ းဝ းေအာ ႏ Livio Zilli တ႔မ နး မႈ ျပလပထားပါသည။ အျခားလပေဖာက ဖကမားမလညး အၾကဉာဏမား ေပးခပါသည။

“ႏငငသားျဖစမႈ” သည လတစဥးတစေယာကႏင ႏငငေတာအစးရတ အၾကား ပတသကမႈက ေဖာျပေပးသည ဥပေဒဆငရာသေဘာတရားတစရပ ျဖစေပသည။ ယငးႏငဆနကငဘကျဖစသည “ႏငငမမႈ” ဆသညမာကား မညသညႏငငေတာအစးရ၏ ႏငငသားမျဖစေနသည အေျခအေနမး ျဖစပါသည။ “ႏငငတစခ၏လမး” (“nationality”)၊ “လမး” (“race”) သ မဟတ “မးႏြယစ” (“ethnicity”) စသည အသးအႏႈနးမားမာ အေျခအေနအေပၚမတညၿပး အမးမး အဓပၸာယဖြငဆ နားလညထားၾကသည ယဥေကးမႈဆငရာ သေဘာတရားမားျဖစေပသည။ ယငးအသးအႏႈနးမားက တခါတရ ေပါငးစညး၍ေသာလညးေကာငး တလညစေသာလညးေကာငး သးႏႈနးၾကပါသည။ ပစတစမးတညးျဖင သးႏႈနးေျပာဆၾကသညေတာ မဟတေပ။ ႏငငအမားစတြင အထးသျဖင ကြျပားျခားနားသည လမးေပါငးစရသည ႏငငမးတြင ႏငငသားအခြငအေရးက လမးစအမးမးအျပင ႏငင၏လမးမား (“nationalities”) ပါ ပါ၀ငေစရန ကယကယျပန ျပန သတမတထားပါသည။ လြတလပၿပးစ ျမနမာႏငငတြင “ႏငင၏လမး” (“national”) သ မဟတ “ဌာေနတငးရငးသား” 1 (“indigenous”) စသညတ က ကယကယျပန႔ျပန႔သတမတထားခၿပး ျမနမာႏငငသ႔ ေရြ႕ေျပာငး လာသမား၏ ေဆြစဥမးဆကမား အပါအဝင မတညသည ေနာကခရသည လမားအား ႏငငသား ျဖစႏငေစခပါသည။ ၁၉၈၂ ခႏစတြင လကရကဥးေျမာငးသည ႏငငသား အဓပၸာယဖြငဆခကက စတငမတဆကခၿပး ႏငငသားျဖစခြငက သတမတထားသည “တငးရငးသားလမး” စာရငးႏင ခတဆကၿပး ေဆာငရြက လာခပါသည။ (ယငးအသးအႏႈနးမားက အေသးစတရငးလငးမႈက အခနး (၃) ႏင အခနး (၄) တြင အေသးစတဖတရႏငပါသည။)

2

၁။ ၿခငသးသပခက

ႏငငသားျဖစမႈအတြက ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမေဘာငသည တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမႏင ဒမကေရစဆငရာ စႏႈနးမားႏငကကညျခငး မရပါ။ အထးသျဖင ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒသည အလြနတရာခြျခားဆကဆမႈမားၿပး တစဖကသတဆနသညအျပင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ ႏငငေတာ၏တာဝနဝတရားမားက ျဖညဆညး ရနသသာထငရားစြာ ပကကြကလက ရပါသည။ ရလဒမာ ႏငငတစဝမးလးတြငခြျခားဆကဆမႈမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစပြားေစၿပး တရားဥပေဒစးမးေရးက အားနညးေစပါသည။ လ႔အခြငအေရးမား၊ တရားဥပေဒစးမးေရး တ႔ႏင ကကညၿပး “ျပညသအားလးပးေပါငးပါဝငႏငသည႔ ဗဟဒမကေရစစနစတစရပ” (inclusive pluralist democracy) တညေဆာကရန ျမနမာႏငငအစးရသည ႏငငသားဥပေဒအား လအပသညျပျပငေျပာငးလမႈမား ေဆာငရြကသငသလ ေဆာငရြကႏငသည အေျခအေနလညး ရပါသည။

အျပညျပညဆငရာဥပေဒႏင တရားဥပေဒစးမးေရး၏ ပငမအေျခခမမားတြင ခြျခားဆကဆမႈမရျခငး၊ တစဖကသတမဆနျခငး၊ လ႔အခြငအေရး၏ အခနကာလ၊ေနရာ၊အေျခအေနမေ႐ြးမႈ၊ ခြျခားဆကဆမႈမရဘ တရားဥပေဒ ေရ႕ေမာကတနးတညမမႈႏင ဥပေဒ၏ တနးတညေသာအကာအကြယရရခြင စသညတ႔ ပါ၀ငပါသည။ ႏငငအားလးသည ၎တ႔၏ နယနမတအတြငး သ႔မဟတ စရငပငခြငအတြငးရေသာ လသားတငး၏လ႔အခြငအေရးမားက ႏငငသား၊ လမး သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈအေျခအေနတ႔အေပၚ အေျခခသည႔ ခြျခားဆကဆျခငးအပါအ၀င ခြျခားဆကဆျခငးမရဘ ေလးစားရန၊ ကာကြယရနႏင ျဖညဆညးရန တာ၀နရပါသည။ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒတြင ႏငငသား မား၏ အခြငအေရးမားကသာ ကာကြယရမညဟ၍ မကန႔သတထားရျခငးမာ ရညရြယခကရပါသည။ ေယဘယအားျဖင မေပးပငခြငႏင အစးရရာထးတြင တာ၀နထမးေဆာငပငခြငကသ႔ေသာ အထးအပစမားႏငသာ သကဆငေၾကာငး အတအလငးသတမတထားသည ျပ႒ာနးခကအနညးငယမအပ လတစဥးခငးအေပၚရေသာ ႏငငမား၏ တာ၀န၀တရား မားသည ၎တ႔၏ တရား၀ငအဆငအတနး တစရပရပ (legal status) အေပၚ အေျခချခငး မရပါ။2

ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာကထားျခငးမရသည႔ ႏငငျခားသားမားကမနးတးေသာ စတအေျခအခရသည႔ စစအစးရ တစရပက ျပ႒ာနးခသည ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒသည “တငးရငးသား လမးမား” (“national races”) ဟေသာ အယအဆက ဥပေဒျပရာ၌ ထညသြငးခပါသည။ “တငးရငးသား လမးမား” (“indigenous races”) ဟေသာ အယအဆသည ၁၉၄၈ခနစကတညးက ဥပေဒတြင ရခ႔ပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၃ သည အဆပါ တငးရငးသား လမးမား (“national races”) အား မးႏြယစ (ရစ)မးအျဖစမတယေစပါသည။3

ထဥပေဒတြင ႏငငသားအဆငအတနး ခြျခား သတမတမႈတစရပက စတငသတမတခၿပး ဤမေဘာငအေပၚ အေျခခ၍ ပထမတနးစားႏင ဒတယတနးစားႏငငသားမား သတမတေပးပါသည။ “တငးရငးသားလမးမား” တြင ပါ၀ငသမားအား (အျပညအ၀) “ႏငငသားမား” အျဖစမတယၿပး ေသြးေႏာအပါအ၀င အျခားေသာပဂၢလမားက “ဧညႏငငသား” သ႔မဟတ “ႏငငသားျပခြငရသ” အျဖစ ေလာကထားခြင ရပါသည။ (အဆပါ သေဘာတရားဆငရာ ေဆြးေႏြးခကမားအတြက အေပၚရ စာစကၾကည႔ရန) ဤဥပေဒအရ ဧညႏငငသားမားႏင ႏငငသားျပခြငရသမားအေပၚ ကန႔သတခကမားရေနၿပး ၎တ႔၏ႏငငသားျဖစမႈက ျပနလည႐ပသမး ပယဖကျခငးလညး ျဖစႏငပါသည။ ၁၉၈၂ ဥပေဒ ႏင႔ ၁၉၈၃ တြင ျပဌာနးခ႔သည႔ ၎၏ဆကစပ လပထးလပနညးသးခတြင အခနးေပါငး ၂၆ ခနး၊ ပဒမေပါငး ၂၅၁ ခ ႏင႔ ပစေပါငး ၅၁ ခ ျဖင႔ ေဖာငးပြေနပါသည။

ႏငငအတြငး ေနထငသမားစြာ (၂၀၁၄ခႏစစစတမးအရ ၂၅ရာခငႏႈနးေကာ)တြင တရား၀င သကေသခကတျပား မရရျခငး အေၾကာငးရငးက ၁၉၈၂ ဥပေဒ၏ ခြျခားဆကဆေသာသေဘာသဘာ၀ႏင လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာ တြငလညး အလားတခြျခားဆကဆသညစနစတ႔က ကင႔သးျခငးက တစစတတစပငး ရငးျပႏငပါသည။ 4 ဤစနစအရ ျမနမာႏငငတြင တစသကလး ေနထငလာသမားအား ႏငငမျဖစေစၿပး 5 ၎တ႔တြင မးႏြယစတစခတြင ပါ၀ငသမား အားလးႏင ေသြးေႏာသားသမးမားလညး ပါ၀ငသည။ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ တြင “ႏငငေတာသည မညသ႔ကမဆ ဥပေဒအရာတြင တနးတညမအခြငအေရးရရေစရမည” ဟ ေဖာျပထားေသာလညး အျခားဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ အျခားေသာ ျပ႒ာနးခကမားတြင အခြငအေရးမားက ႏငငသားမားအတြကသာျဖစေအာင ကဥးေျမာငးစြာ အဓပၸာယဖြငဆထားျခငးအားျဖင ထျပ႒ာနးခကႏငလညးေကာငး၊ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရး ဥပေဒ၏ အေျခခမမားႏငလညးေကာငး ဆန႔ကငေနပါသည။ ေယဘယအားျဖင ႏငငေတာသည ၎၏ ခြျခားဆကဆမႈ ရေသာျပ႒ာနးခကမားႏင ကငသးမႈတ႔ေၾကာင ျပညတြငးဥပေဒအရ ႏငငသားျဖစရန အရညအခငးမျပညမေသာသမား၏ အခြငအေရးမားက ေလးစားရနႏငကာကြယရန ၎၏ တာ၀န၀တရားမားအား အသအမတျပထားျခငး မရပါ။

ျဖစေပၚလာေသာစနစသည “လမး” (“race”) သ႕မဟတ “လမးႏြယစ” (“ethnicity”) အေပၚအေျခခ၍ ခြျခား ဆကဆမႈအား ျဖစ႐းျဖစစဥတစခ ျဖစလာေစပါသည။ “ေသြးေႏာ” (“mixed blood”) အျဖစ ေန႕စဥသးစကားလး အသးအႏãႈနးျဖင႔ သတမတျခငးခရသမားအပါအ၀င ဒတယတနးစားႏငငသားမားသည ခြျခားဆကဆမႈက အမးအစား အမးမးႏင အတငးအတာအမးမးတ႔ျဖင ရငဆငႀကေတြ႔ၾကၿပး အထးသျဖင ႏငငေတာႏင ဆကဆေဆာငရြကမႈမား ျပလပရာတြငအျဖစမားကာ လြတလပစြာသြားလာခြင႔မအစ ထမးျမားလကထပျခငးမားမတပတငျခငး၊ ပညာေရးက လကလမးမရရႏငမႈအဆး ဘ၀ေနထငမႈ၏ က႑တငးနးပါးတြင သကေရာကမႈရေနပါသည။ ခြျခားဆကဆမႈႏင ၎၏ သကေရာကမႈမားသည လမးအေပၚအေျခခ၍ ႏငငသားမားအျဖစ အသအမတျပျခငးမခရေသာပဂၢလမားအတြက

3

ပမျပငးထနပါသည။ ထ႔ျပင အခ႕ေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားသည ႏငငသားမဟတေသာေဆြမး ရငးျခာတစဥးရေသာ ႏငငသားမား၏ အခြငအေရးမားက ကန႔သတထားၿပး အဆပါ ကန႔သတထားေသာ အခြငအေရးမား ထတြင လႊတေတာကယစားလယ သ႔မဟတ သမၼတ ျဖစပငခြငလညး ပါ၀ငပါသည။

ဤအေျခအေနက ပ၍ဆး႐ြားေစသညမာ ျမနမာႏငငတြင တရား႐း၏ ျပနလညစစေဆးမႈ၊ ကစားမႈမားႏင တရားသျဖင ျပနလညျဖစေစမႈ ရရခြငအပါအ၀င တရားမတမႈအား လကလမးမရရႏငမႈ မရျခငးျဖစသည။6 ဤစနစသည ျပညသအားလးပးေပါငးပါ၀ငသည ဒမကေရစစနစတစရပက တရားဥပေဒစးမးမႈႏငအည တညေဆာကေဖာေဆာင ႏငစြမးက မားစြာ အားနညးေစပါသည။

ဤ ျမနမာဘာသာျဖင႔ ၁၈ မကႏာ (အဂၤလပဘာသာျဖင႔ ၁၄ မကႏာရေသာ) စာတမးတြင အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒပညာရငမားေကာမရင (International Commission of Jurists – ICJ) က ျမနမာႏငငတြင ႏငငသားျဖစမႈႏင ပတသကေသာ အျပညျပညဆငရာဥပေဒႏင ျပညတြငးဥပေဒပါ အဓကကေသာျပ႒ာနးခကမားက ေဖာထတထားၿပး အဆပါျပ႒ာနးခကမားအား တရားဥပေဒစးမးေရး အေျခခမမားႏင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒႏင ႏႈငးယဥ၍ ဆနးစစထားပါသည။ ဤစာတမးတြင အဆပါဥပေဒမား စးမးမãႈေအာကရ ျပညသမား၏အေတြ႔အႀကမားက မတတမးတင ထားသည႔ မားျပားကယျပန႔လသည႔ တညဆမတတမးမတရာမားက ျဖည႔စြကေပးမည မဟတပ ICJ အေနျဖင ထဥပေဒ မေဘာင ကယ၌ကပင မညက႔သ႕ေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေျမာကေနေၾကာငးႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာက မႈမားျဖစေစရနအတြက မညသ႔ အေထာကအပျဖစေနပအျပင (မညသ႕ေထာကပ႔ေပးေၾကာငး အျပင) မညသည အေၾကာငးအရငးေၾကာင ထမေဘာငအား ျပငဆငႏငသညႏင ျပငဆငသငသညက ေလ႔လာသးသပထားပါသည။7၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ၁၉၈၂ ႏငငသားဥပေဒတ႔အေပၚ အဓက အေျခခထားေသာ ဤဆနးစစမႈသည အစးရအေနျဖင ဥပေဒမားအား အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငေရးဥပေဒႏင တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားႏင ကကညမႈရေစေအာင ေဆာငရြကႏငမညနညးလမးႏငပတသက၍ အႀကျပခကမား တငျပထားပါသည။

ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ယခအခနတြင ႏငငေတာ၏ႏငငသားျဖစမႈဆငရာဥပေဒမေဘာငႏင ၎၏အကး၀ငမႈ အား တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားႏင ႏငငေတာ၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမား ႏင ကကညေစရန အဓကကေသာ အခြငအလမးေပါငးမားစြာက အေကာငအထညေဖာကာ ေအာကပါတ႔ အပါအဝင အဓပၸာယရၿပး အေကာငအထညေဖာႏငေသာအဆငမားက ေဆာငရြကႏငပါသည -

၁။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသကေသာ ဥပေဒဆငရာ ျပငဆငမႈ - က။ ကြယလြနသြားၿပျဖစေသာ ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမး ကဖအာနမ ဥးေဆာငေသာ အစးရ၏

ကယပငေကာမရငက ၂၀၁၇ခႏစတြင အႀကျပခသညအတငး ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအား ျပနလည သးသပျခငးက ခကခငးစတငပါ၊8

ခ။ ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးအပါအ၀င တရားဥပေဒစးမးေရးႏင ဒမကေရစအေျခခမမားႏင ကကညေစရန ႏင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ အထးသျဖင ကေလးသငယမား၏ အခြငအေရးမား ဆငရာစာခပ (Convention on the Rights of the Child – CRC) ကသ႔ေသာ ျမနမာႏငငအေပၚ စညးေႏာငမႈရသညစာခပမားအရ ႏငငေတာ၏တာ၀န၀တရားမားက အေကာငအထညေဖာရန ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ၎၏နညးဥပေဒမားက အစားထးမည ႏငငသားဥပေဒသစတစရပ ေရးဆြပါ။ မညသညဥပေဒအသစကမဆ ႏငငတကာ အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားႏငအည ေရးဆြရနႏင ဥပေဒအရာတြင တနးတညမမႈႏင တနးတအကာအကြယရရမႈ (ပဒမ ၃၄၇)ႏင ဥပေဒျဖင သတမတထားေသာရယပငခြငမား (ပဒမ ၃၈၁)အပါအ၀င ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ အကာအကြယ မားႏင ညၫြတမႈရေစရန လအပပါသည။

ဂ။ လကရတြင ျပညေထာငစလႊတေတာႏင ႏငငေတာသမၼတက ေလလာသးသပေနေသာ ကေလး သငယအခြငအေရးမားဆငရာ ဥပေဒၾကမး ပဒမ ၇ တြင ေဖာျပထားေသာ ရညရြယခကတစခ ျဖစသည CRC အား အေကာငအထညေဖာရန အထးသျဖင ကေလးသငယတစဥး၏ ႏငငသား ျဖစပငခြငကလညးေကာငး၊ ႏငငမျဖစမႈက ေရာငရားရန ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားက လညးေကာငး အေကာငအထညေဖာရန ရညရြယခကႏင အျပညအ၀ကကညမႈရေစရန အဆပါ ဥပေဒၾကမးအား ျပနလညသးသပျပငဆငပါ။ အဆပါရညရြယခကႏင ကကညမသာလင ႏငငမ ျဖစမႈက ေလာခႏငကာ ကေလးသငယမားအတြက ျမနမာႏငငသားျဖစပငခြင ရရေစမည ျဖစပါသည။

၂။ ဤႏစအေစာပငးက ဖြြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရးေကာမတ 9 တညေထာငမႈမ ေပၚေပါကလာသည အခြငအလမးမားမတဆင ေအာကပါဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပငဆငခကမား လပရန၊ အထးသျဖင႔ -

က။ (အခ႕ေသာႏငငေရးဆငရာအခြငအေရးအနညးငယမအပ) ခြျခားဆကဆမႈမရဘ ျမနမာႏငငရ လမား အားလး၏ အခြငအေရးမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ကာကြယရန “မလ အခြငအေရးမား”၏ ကဥးေျမာငးေသာ အဓပၸာယဖြငဆခကက တးခ႕ပါ။ ဤသ႔တးခ႕မႈက ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ ႏငအည ျပလပရန အနညးဆး ေအာကပါ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကမားတြင “ႏငငသားမား” ဟေသာ အသးအႏႈနးက “မညသမဆ” ျဖင အစားထးသငပါသည - ပဒမ ၂၁ (တနးတညမမႈအခြငအေရး၊ လြတလပမႈအခြငအေရး၊ တရားမတမႈ အခြငအေရး)၊ ပဒမ ၃၄

4

(လြတလပစြာ ကးကြယခြင သ႔မဟတ ယၾကညခြင)၊ ပဒမ ၃၄၈ (ခြ ျခားမႈမရျခငး)၊ ပဒမ ၃၄၉ (တညေသာအခြငအလမး)၊ ပဒမ ၃၅၄ႏင ၎၏ ပဒမခြမား (လြတလပစြာ စေ၀းခြင၊ ထတေဖာ ေျပာဆခြငႏင အသငးအဖြ႔မားဖြ႔စညးခြင)၊ ပဒမ ၃၅၆ (ပငဆငမႈ ပစၥညး)၊ ပဒမ ၃၅၇(ပဂၢလကလၿခမႈ)၊ ပဒမ ၃၆၆(ပညာေရး)၊ ပဒမ ၃၅၇(ကနးမာေရး)၊ ပဒမ ၃၇၀(စးပြားေရးလပငနးမား)။ အဆပါ ျပငဆငခကမားအျပင အစးရအေနျဖင တညဆဆကစပဥပေဒအား အသကသြငးရနႏင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏင တငးျပညအေပၚ စညးေႏာငမႈရေသာ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာ၀န၀တရားမားႏင ကကညမညဟ ထငျမငေသာ ေနာကထပ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမား ကငသးရန လပပငခြင ရပါသည။

ခ။ ႏငငသားမဟတေသာမသားစ၀ငရသမားအေပၚ ကန႔သတခကမားသတမတထားသည႔ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၅၉(စ)၊ ၁၂၀(ခ) ႏင ၁၅၂(ခ)တ႔အား ျပငဆငျခငးအားျဖင ႏငငသားအားလး၏ အျပညျပညဆငရာဥပေဒႏငအည ဒမကရကတစလပငနးစဥမားတြင အျပညအ၀ ပါ၀ငခြငက ကာကြယပါ။

၃။ လမး သ႔မဟတ လမးႏြယစ အေပၚမတညၿပး ခြျခားဆကဆမႈက ေျဖရငးရနအတြက ေအာကပါၾကားကာလ စမေဆာငရြကမႈမားက ထားရေဆာငရြကရန။ ယငးအစအစဥတြင ေအာကပါ ေဆာငရြကမႈမား ပါ၀ငပါသည။

က။ (၁) ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒပဒမ ၆ အား တဖတသတမဆနဘ၊ ခြျခားဆကဆမႈမရဘ ကငသးကာ မညသမဆ ႏငငသားေလာကထားလာမႈအား လကခၿပး နညးလမးတက ေဆာငရြကရနႏင၊ (၂) ထကသ ေလာကထားမႈအား မညကသ သးသပၿပး ဆးျဖတခကခမႈက စာျဖငထတျပနရမည

ျဖစၿပး ယငးဆးျဖတခကသည အပခပေရးႏင တရား႐းမ ျပနလညသးသပႏငခြငရရမည ျဖစေၾကာငး သကဆငရာ အာဏာပငမားက ၫႊနၾကားရန။

ခ။ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇၊ တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားႏင ႏငငတကာလအခြငအေရး ဥပေဒမား ႏငဆကစပၿပး ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမား စသညတ႔ႏင ကကညမႈရေစရန တညဆ မ၀ါဒမားႏင လပထးလပနညးမားက (၂၀၁၄ ခႏစ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရးဥးစးဌာန လကစြစာအပ အပါအ၀င) ျပနလညသးသပဖ႕ရန သကဆငရာ အာဏာပငမားက ၫႊနၾကားရန။

ဂ။ အာဏာပငမား၏ တာ၀နယတာ၀နခမႈ ပမရလာေစရန အျခားနညးလမးမား (ဥပမာ ပြငလငးျမငသာမႈ ႏင အဂတလကစားမႈတကဖကေရး) က စဥးစားရန။

ဖြ ၿဖးမႈမတဖကအဖြ႕အစညးမား (ကလသမဂၢအဖြ ၀ငႏငငမာႏင ႏငငတကာဘ႑ာေရး အဖြ႕အစညးမား အပါအဝင) ႏင ကလသမဂၢအဖြ႔အစညးမားအေနျဖငလညး အစးရအား အကအညမားေပးရာတြင အစးရ၏ အၾကေပးေကာမရငႏင ကလသမဂၢဆးျဖတခကမားႏငအည လအပသည ျပျပငေျပာငးလမႈမား ေပၚထြကလာေစေရးက အေထာကအပ ျဖစေအာင ေဆာငရြကဖ႔ရန ႏင လကရခြျခားဆကဆသညစနစၾကးက အျမစတြယသြားေအာင မညသညနညးႏငမ မေဆာငရြကမဖ႔ရန ဂ႐ျပရေပမည။ ဘဂၤလားေဒရ၊ ထငး၊ မေလးရား ႏင အျခားႏငငတ႔မ ဒကၡသညမား ျပညေတာျပနေရး ႏငစပလဥး၍ေသာလညးေကာငး အာဏာပငမားမ မတပတငကတမားအား ဒစဂစတယစနစျဖင ေဆာငရြကျခငး အပါအ၀င အစးရ၏ အမးသားမတပတငမႈစနစအား အဆငျမႇငတငဖ႔ရန အစအစဥႏင စပလဥး၍ေသာလညးေကာငး အထကေဖာျပပါအတငး အထးဂ႐ျပေဆာငရြကဖ ရန အေရးၾကးေပသည။

၂။ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ျမနမာႏငငတြင ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားျခငးမရသည႔ ေခတအဆကဆကမ စစအစးရမားသည ၎တ႔ ႏစေပါငးငါးဆယေကာ စစတပအပခပစဥအတြငး အဓကကေသာဥပေဒမားက ျပ႒ာနးခၿပး တငးျပညတြင ႏငငသား ျဖစမႈအတြက ဥပေဒမေဘာငက အတျမစခခပါသည။ ဗလခပႀကးေန၀ငးက ဥက႒အျဖစေဆာငရြကခသည ျမနမာ ဆရယလစလမးစဥပါတက ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ၎၏ ၁၉၈၃ခႏစ လပထးလပနညးသးခက ျပ႒ာနး၍ 10 ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသကေသာ ယခငဥပေဒႏစရပက အစားထး ပယဖကခပါသည။11 ထအခနတြင ဗလခပႀကးေန၀ငး သည ၁၈၂၄ခႏစတြင ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ ေရႊ႕ေျပာငး၀ငေရာကလာသမားအေပၚ လအပေသာ တ႔ျပနမႈတစရပအျဖစ ႏငငျခားသားမားကမနးတးေသာစတအေျခချဖင ဥပေဒက ေရးဆြခပါသည။ ယငးဥပေဒသည “ၿဗတသကလနအစးရႏင အတပါလာၾကသမား” (“camp followers”)၊ အထးသျဖင ေတာငအာရႏြယလမးမား (အႏၵယတကႏြယဖြားမား) က ရညၫႊနးေရးဆြခသညမာ ထငရားေပသည။ 12 ၁၉၉၇ခႏစတြင ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ၏ ဥက႒ျဖစေသာ ဗလခပမးႀကးသနးေရႊက ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအေပၚ ျပငဆငခကအနညးငယ ျပလပခပါသည။ 13 ဗလခပမးႀကးသနးေရႊဥးေဆာငေသာ အစးရအဆကဆကေရးဆြခသည ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ႏငငေတာက ႏငငသားမားအျဖစ အသအမတမျပေသာ မဘ သ႔မဟတ မဘမားရေသာ ပဂၢလမား၏ ႏငငေရးတြင ပါ၀င ေဆာငရြကႏငမႈအေပၚ လကရကန႔သတခကမားအား ထပမအတညျပခၿပး ႏငငသားမဟတေသာ မသားစ၀ငတစဥး ရေသာႏငငသားမားအား ျပညေထာငစ၏ သမၼတျဖစလာျခငးမ တားျမစျခငးအားျဖင ႏငငသားတစဥး၏အျမငဆး

5

ႏငငေရးရာထး 14 အတြက ေရြးေကာက တငေျမႇာကခပငခြငက ျငငးဆနေသာ ပဒမ ၅၉(စ)အပါအ၀င အျခားေသာ ကန႔သတခကမားကလညး ထညသြငးခပါသည။

ျပညေထာငစႀက႕ခငေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးပါတ(USDP)က ၂၀၁၁ခႏစ၊ မတလမ ၂၀၁၆ခႏစ၊ မတလအထ အစးရအဖြ႔က ဥးေဆာငခစဥ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ(NLD)ပါတ၏ ေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒက ျပငဆငရန တကတြနးခပါသည။15 တညဆဥပေဒမားက အသးျပ၍ USDP ဥးေဆာငေသာ အစးရ အဖြ႔သည ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမား၌ အသအမတျပထားေသာ “တငးရငးသားလမး” တြင ပါ၀ငသမားအတြက သသာထငရားေသာလညး အကန႔အသတျဖင႔သာ စစစေရးကတျပားမား ထတေပးရန အစအစဥမား စတငျပလပခၿပး ထသမားတြင စာရြကစာတမးမားမရျခငးသည ျမနမာႏငင၏ ႏစေပါငးမားစြာျဖစပြားေနေသာ ျပညတြငးစစပြမားႏင ဆကစပေနခပါသည။ 16 သ႔ေသာလညး USDP သည ဥပေဒအေပၚ မညသ႕ေသာ အေျပာငးအလမားကမဆ သမးကး ဆန႔ကငခၿပး17 ထသ႔ေျပာငးလမညအစား ႏငငသား “စစစမႈ” ႏင “အတညျပမႈ” အတြက ႐ႈပေထြးေသာ လပငနးစဥမားက လပေဆာငရနသာ ပ၍ တကတြနးခပါသည။ 18 ၂၀၁၅ခႏစ ကလသမဂၢ၏လ႔အခြငအေရးေကာငစ၌ ျမနမာႏငငဆငရာ Universal Periodic Review ျပလပခ႔စဥအခနတြင ႏငငသားျဖစမãႈဆငရာအထးအၾကျပခကမား ၁၇ ခကထမ တစခကကသာ ျမနမာႏငငက လကခခ႔ပါသည။ 19

၂၀၁၆ခႏစ၊ ဧၿပလတြင NLD ဥးေဆာငေသာအစးရ တကလာခၿပး မားမၾကာမအခနတြင အျခားႏငငမားတြင ႏငငသားခယခၿပး ယခအခါ ျမနမာႏငငသ႔ျပနလာရနႀကးပမးေသာ ယခငႏငငသားမား၏ အေျခအေနက ျပနလည စစေဆးရန ၀နႀကးဌာနေပါငးစပါ၀ငသည အဖြ႔တစဖြ႔က တညေထာငရန သမၼတ၏ အမန႔ေၾကာျငာစာ တစေစာငက ေအာကတဘာလတြင ထတျပနခပါ သည။ 20 ဤအမန႔ေၾကာျငာစာသည အကး၀ငမႈနယပယ အကန႔အသတျဖငသာ ျဖစေသာလညး ၁၉၉၇ခႏစကတညးက ႏငငသားျဖစမႈအတြက ဥပေဒမေဘာငအေပၚ ပထမဥးဆး အေျပာငးအလတစရပ အျဖစ အေရးပါခပါသည။ ထ႔ျပင ဤအမန႔ ေၾကာျငာစာသည NLD အေနျဖင ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ဆကစပေနေသာ ျပနာမားတညရမႈက အသအမတျပေၾကာငး ေဖာျပေနခၿပး ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒပညာရငမားက မးေမာငးထးျပ ထားသညအတငး ျပျပငေျပာငးလမႈမား လအပသညက ေခါငးၿငမလကခလကျခငး ျဖစခပါသည။21

၂၀၁၇ခႏစ၊ ဩဂတလတြင အစးရ၏ ရခငျပညနယဆငရာ ကယပငအႀကေပးေကာမရငက ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒက ျပနလည သးသပရနအႀကျပခပါသည။ 22 အစးရက ထေကာမရင၏ အႀကျပခကမားက ေယဘယအားျဖင လသရငၾကားလကခခၿပး အဆပါအႀကျပခကမားက အေကာငအထညေဖာရန ေကာမတတစခက တညေထာငခ ပါသည။ 23 သ႔ေသာ အစးရက ခြျခားဆကဆမႈက ေျဖရငးရနအတြက ဤေကာမတႏငဆကစပ အႀကျပခကမားက အေကာငအထညေဖာရန ၎၏ ကတက၀တႏငပတသက၍ ျပတျပတသားသား ထတျပနမႈမရေသးေပ။24 ယေန႔အခန အထ ဥပေဒက ျပနလညသးသပျခငး သ႔မဟတ ျပျပငေျပာငးလျခငးတစရပ စတငရန အေကာငအထညျပႏငေသာ တးတကမႈ မရေသးပါ။25

ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစ၊ အေထြေထြညလာခႏင လ႔အခြငအေရးေကာငစတ႔က ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအား ျပနလညသးသပျခငးအပါအ၀င ခြျခားဆကဆမႈက ေျဖရငးရန ျမနမာႏငငအား ဆကလကတကတြနးေနပါသည။26 ၂၀၁၄ ခႏစတြင ထစဥက ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနႏငပတသကေသာ အထးကယစားလယ ေသာမတစ အေဟး ကငတားနား (Tomás Ojea Quintana) က 27 “ႏစေပါငး ၂၀ ေကာၾကာေအာင ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရး အေျခအေနႏငပတသက၍ အထးတာ၀နယထားသမားက ၁၉၈၂ခႏစႏငငသားဥပေဒက ျပျပငေျပာငးလရန အားေပး ေထာကခလာခသညမာ ႏစေပါငး ၂၀ ေကာလာၿပ” ဟ မတခကျပခပါသည။28

ခြျခားဆကဆမႈရေသာ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာအစအမမားမေပၚေပါကလာသည လ႔အခြငအေရးဆငရာစးရမ ပပနမႈမားသည တစႏငငလးတြင ျဖစေပၚေနပါသည။ (ICJ) အပါအဝင လႈပရားေဆာငရြကသမားစြာတ႔က ႐ဟငဂာ မြတစလငမားအေျခအေနက မနမနကနကန မးေမာငးထးေဖာျပခၾကၿပး ေယဘယအားျဖင ၎တ႔က ႏငငေတာက ႏငငသားမားအျဖစ အသအမတျပျခငး မရေသာေၾကာင ၎တ႔၏အေျခအေနသည ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ၏ ထခကနစနာ ေစေသာ သကေရာကမႈႏင ၎အား ခြျခားဆက ဆမႈျဖင ကငသးျခငးအတြက အလြနတရာဆးရြားေသာသာဓက တစချဖစပါသည။ 29 တစခနတညးမာပင အႏၵယ၊ တ႐တ၊ နေပါႏင ပထနႏြယဖြားမား အပါအ၀င အျခားေသာ လမးစမားႏင႔ ဘာသာေရး အပစေပါငးမားစြာကလညး “တငးရငးသားမား”အျဖစမတယျခငးမရေသာေၾကာင ၎တ႔သည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ ႏငငသားမားအေပၚ ေပးအပထားေသာ အခြငအေရးမားက ပမနအားျဖင မခစားၾကရပါ။

ျမနမာႏငငရ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာအစအစဥမားအေပၚ ၂၀၁၁ခႏစကတညးက ျပလပခေသာ အေျပာငးအလမားသည ႏငငသားျဖစမႈအတြက ဥပေဒမေဘာငႏငခတဆကေနေသာ ျပနာရသည ရလဒမားက ထပမ၍ သသာထငရား ေစခပါသည။ တစႏငငလးေကာကယခေသာ ၂၀၁၄ခႏစ သနးေခါငစာရငး အရ ျပညသမား၏ ၂၅ရာခငႏႈနးေကာအား တရား၀င သကေသခကတျပားမရသမားအျဖစ ေတြ႔ရခရပါသည။ 30 ဒကၡသညမား သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားအျဖစ ႏငငရပျခားတြင အခနကာလၾကာျမငစြာေနထငခၿပးေနာက ျမနမာႏငငသ႔ ျပနလာသမား၏ အေျခအေနကလညး ယခခနထ မေျဖရငးရေသးပါ။ ႏငငသားမားႏင ႏငငသားမဟတသမားအၾကား လညးေကာငး၊ လမးမတေသာ ႏငငသားမားအၾကားလညးေကာငး ထမးျမားလကထပမႈမားသည ႐ႈပေထြးေသာ

6

ေမးခြနးမား ေပၚေပါကလာေစၿပး ထသ႔ေပါငးစပမႈမားမရရလာေသာ သားသမးမားအတြကလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ တရား၀ငအဆငအတနး ရငးလငးမႈမရသည သ႔မဟတ သသာထငရားေသာ တရား၀ငအဆငအတနးမရသည႔သမား မားျပားလာျခငးသည အလပအကငဖနတးေသာလပငနးက႑မားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားျပလပရန စဥးစားေနေသာ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက စနေခၚမႈမားျဖစေပၚေစပါသည။ “Smart ID Cards”မားထတေပးျခငးႏင ဆကစပေနေသာ အလကထ႐ြနနစစနစျဖင လထမတပတငစနစတစခအတြက အဆျပလႊာမားက စဥးစားေနဆျဖစၿပး ဤစနစသည ခြျခားဆကဆမႈက ေျဖရငးေပးမည ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ျပလပႏငမည အခြငအလမးတစရပ ျဖစႏငေသာလညး လအပသည႔ ဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား မျပလပပါက ဤႀကးပမးမႈသည လကရစနစက ပမခငမာေစႏငပါသည။ ထ႔အျပင ၎စနစႏငဆကစပေနသည႔ ဥပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈကလညး ျပလပရနစဥးစားေနေၾကာငး မညသည အရပအေယာငမ မရေသးပါ။31

ျမနမာႏငငတြင ႏငငသားျဖစမႈအတြက တစဖကသကဆနေသာ ဥပေဒမေဘာင၏ အလြနတရာခြျခားဆကဆမႈ မားေၾကာင႔ ဆးရြားသညသကေရာကမႈမား ကယကယျပန႕ျပန႕ျဖစပြားေနေသာလညး ဥပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈ အတြက အျငငးပြားမႈဆကလက ျဖစပြားေနပါသည။ ေလ႔လာခကမားအရ ဘာသာေရးႏင ႏငငေရးဆကႏြယပတသတမãႈ အေပၚ ဗဒၶဘာသာဝငမားႏင ဗဒၶဘာသာဝင မဟတေသာ ေနထငသမား (residents)၏ သေဘာထားအျမငမား သသာ ထငရားစြာ ကြျပားမãႈရေၾကာငး ေဖာျပထားပါသည။ 32 ထ႔ျပင အရပဘက အဖြ႔အစညးမားမ ပဂၢလမား၊ အၾကေပး အဖြ႔အစညးအဖြ႔ဝငမားႏင ဥပေဒပညာရင အေတာမားမားမ ICJ အား ႏငငသားျဖစမãႈဆငရာ ဥပေဒႏင အယအဆမားက ျပျပငေျပာငးလရန လအပေၾကာငးက ေျပာၾကားခ႔ၾကေသာလညး၊ အမားစသည လအမား၏ တျပနမãႈမားက စးရမၾက သည႔အတြက လသထငရား ထတေဖာေျပာၾကားရန ဝနေလးၾကၿပး ယခအခနအထ ဤကစၥရပအား ျပနာ တစရပအျဖစ ကငတြယမည သသာထငရားေသာ မညသညႏငငေရး သ႔မဟတ လမႈေရး လႈပရားမႈမ မရေသးပါ။33

၃။ အကး၀ငေသာ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒႏင စႏႈနးမား

၃.၁ ျမနမာႏငင၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာ၀န၀တရားမား

ႏငငအားလးကသ႔ပင ျမနမာႏငငသည ၎၏နယနမတအတြငးရ သ႔မဟတ ၎၏စရငပငခြငအတြငးရေသာ လအားလး၏ လ႔အခြငအေရးမားက ႏငငသား၊ လမး သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈအေျခအေနတ႔ အပါအ၀င မညသည အေၾကာငးအရငးအေပၚမဆ အေျခခသည႔ ခြျခားဆကဆျခငးမရဘ ေလးစားရန၊ ကာကြယရနႏင ျဖညဆညးရန တာ၀န ရပါသည။

ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဆငရာ အဓကသေဘာတစာခပေလးခက လကမတေရးထးထားၿပး ၎တ႔မာ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပစအားလးပေပာကေရးဆငရာ သေဘာတစာခပ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women - CEDAW)၊ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ သေဘာတစာခပ (Convention on the Rights of the Child - CRC)၊ မသနစြမးသမား၏ အခြငအေရးမားဆငရာ သေဘာတစာခပ (Convention on the Rights of Persons with Disabilities - CRPD)ႏင စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈအခြငအေရးမားဆငရာ ႏငငတကာသေဘာတစာခပ (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights - ICESCR)တ႔ ျဖစၾကပါသည။ အဆပါစာခပမားတြင ျမနမာႏငငအေပၚ စညးေႏာငမႈရေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမားက ထညသြငးသတမတထားၿပး အဆပါစာခပတစခခငးစအား အေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကညေသာ အဖြ႔အစညးမားသည ေကာကခကဆြႏငေသာ ေတြ႔ရခကမားႏင အေထြေထြသေဘာထားမတခက မားက ထညသြငးစဥးစားျခငး စသညနညးလမးမားျဖင ထစာခပမား၏ ျပ႒ာနးခကမားအား အဓပၸာယေကာကယျခငးႏင လမးၫႊနခက ေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကလကရပါသည။

ကမာၻ႔လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး (Universal Declaration of Human Rights - UDHR)ႏင ျပညသ႔ေရးရာႏင ႏငင ေရး အခြငအေရးမားဆငရာ ႏငငတကာသေဘာတစာခပ(International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR)တ႔တြင ေဖာျပထားေသာ အခြငအေရးမားစြာသည ေယဘယအျပညျပညဆငရာဥပေဒႏင အစဥအလာျဖစေသာ အျပညျပညဆငရာဥပေဒတ႔၏ တစစတတစပငးျဖစေသာေၾကာင ျမနမာႏငငတြငလညး အကး၀ငပါသည။ တစဖကသတ မဆနျခငးအေျခခမႏင ခြျခားဆကဆမႈမရျခငး အေျခခမအပါအ၀င ေယဘယ တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားသည လညး ျမနမာႏငငအေပၚ အျပညအ၀ စညးေႏာငမႈ ရပါသည။

၃.၂ ႏငငတစႏငင၏လမး (citizenship/nationality) ျဖစခြင

ႏငငတစႏငင၏လမး (citizenship/nationality) ျဖစခြငက အျပညျပညဆငရာဥပေဒတြင ရငးလငးစြာ အသအမတျပထားပါသည။ အျပညျပညဆငရာဥပေဒစနစတြင ျပညတြငးဥပေဒေအာကရ ႏငငသားျဖစမႈစညးမဥးသည ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစခြငႏင ႏငငတစႏငင၏လမးျဖစခြငက တဖကသတပတပငျခငးအားတားျမစျခငးအပါအ၀င ကစၥရပမားႏငပတသက၍ အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ ႏငငမား၏ လ႔အခြငအေရးဆငရာတာ၀န၀တရားမားက လကနာရမညဟ တစသတမတတညး ထပမ၍ အတညျပထားခၿပးျဖစပါသည။34 ျပညတြငးဥပေဒအရ ေယဘယအားျဖင ႏငငတစႏငင၏ လမး ျဖစပါက ထႏငငတြင ႏငငသားျဖစခြငရပါသည။

7

UDHR ၏ အပဒ ၁၅ တြင (၁) လတငးသည ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစခြငရၿပး (၂) မညသမဆ ၎၏ ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစမႈက တစဖကသတ ပတပငခရျခငး သ႔မဟတ ၎၏ ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစမႈအား ေျပာငးလခြငက ျငငးဆခရျခငးမရေစရ။” ဟ အတညျပထားပါသည။ UDHR ၏ အပဒ ၁၅ တြင လတငး၏ ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစမႈက ရယခြင၊ ေျပာငးလခြငႏငထနးသမးခြင ပါ၀ငပါ သည။ 35 အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ ႏငငမားသည ၎တ႔ ႏငင၏လမးမားမာ မညသမားျဖစသညက သတမတရန စ သတမတခကမားထားရႏငေသာလညး ထသ႔သတမတႏငျခငးသည အကြငးမမဟတပါ။ ဥပမာအားျဖင UDHR ၏ အပဒ ၇အပါအ၀င အျခား ျပ႒ာနးခက မားစြာတြင ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးအေျခခမက အတညျပထားၿပး တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတြင အားလး တနးတညမမႈႏင မညသညခြျခားဆကဆမႈမမရဘ ဥပေဒ၏ တနးတညမေသာအကာအကြယက ရရပငခြငက စနစတက သတမတ ျပ႒ာနးေပးပါသည။

CRCေအာကတြင ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစခြငက အပဒ ၇ ႏင ၈တြင ျပ႒ာနးထားေသာလညး ထစာခပ၏ အပဒ ၃(၁)အရ စာခပ၀ငႏငငမားသည ကေလးမားႏငပတသကေသာေဆာငရြကခကအားလးတြင ကေလးမား၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားက အဓကအခကအျဖစ ထညသြငးစဥးစားရန လအပပါသည။ 36 အပဒ ၇ တြင “ကေလးတစဥးက ေမြးၿပးလငခကခငး မတပတငရမညျဖစၿပး ေမြးဖြားသညမ အမညတစခရရခြင၊ ႏငငတစႏငင၏လမး ျဖစမႈ ရရပငခြငႏင ျဖစႏငသေရြ႕ သ၏ မဘမားက သရခြငႏင ၎တ႔၏ ျပစေစာငေရာကမႈကရရခြင ရရမည၊ ႏင (၂) စာခပ၀ငႏငငမားသည ကေလးအား တငးမျပညမမျဖစေစရန အဆပါအခြငအေရးမားအား အေကာငအထညေဖာ ျဖစေအာင ေဖာရမည” ဟ ေဖာျပထားပါ သည။ အပဒ ၇ ပါ အခြငအေရးမားတြင အခြင႔အေရးတစခႏင တစခအၾကား ဥးစားေပးအဆငမရဘ အခြငအေရး အားလးသည CRC စာခပ၀ငႏငငမားအားလးအတြက အျပညအ၀အကး၀ငပါသည။ “မညသည ခြျခားဆကဆျခငးမးမမရဘ ကေလးတစဥး၏ေသာလညးေကာငး၊ သကယ၌ေသာလညးေကာငး သ၏မဘ သ႔မဟတ တရား၀ငအပထနးသ၏ လမး၊ အသား အေရာင၊ လင၊ ဘာသာစကား၊ ကးကြယယၾကညမႈ၊ ႏငငေရး သ႔မဟတ အျခားထငျမငယဆခက၊ လမး၊ တငးရငးသားမးႏြယစ သ႔မဟတ လမႈေရးဇစျမစ၊ ပငဆငမႈ၊ မသနမစြမးျဖစမႈ၊ ေမြးရာပါ သ႔မဟတ အျခားအေျခအေနတ႔က ထညသြငးစဥးစားျခငး မရဘ” ႏငငမားသည စာခပတြင ေဖာျပထားေသာ အခြငအေရးမားက ေလးစားရပါမည။ 37 ကေလးသငယအခြငအေရးမားေကာမတ၏ အေထြေထြ သေဘာထားမတခကမားတြင ႏငငတစႏငင၏လမးျဖစခြငႏငပတသက၍ ႏငငမား၏ တာ၀န၀တရားမား အျပင ကေလး၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားအား အဓကထညသြငးစဥးစားရမညအခကအျဖစသတမတျခငး အေျခခမက ထပမ သတမတ ေပးထားပါသည။38

အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ ႏငငမားသည ႏငငတစႏငင၏လမးတစခအျဖစ ရယျခငး၊ စြန႔လႊတျခငးႏင ဆး႐ႈးျခငးႏင ပတသက၍ တာ၀န၀တရားမားရၿပး ၎တာ၀နမား တြင ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးအေျခခမမ ေပၚထြကလာေသာ တာ၀နမား၊ ထ႔အျပင လမး (race)၊ အသားအေရာင၊ ကးကြယယၾကညမႈ၊ ႏငငသားျဖစမႈ (citizenship)၊ ႏငငတစႏငင၏လမးျဖစမႈ (nationality) သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈအေျခအေန၊ လမႈေရး သ႔မဟတ လမးဇစျမစ၊ မး႐း၊ ဘာသာစကား၊ ႏငငေရး သ႔မဟတ အျခားထငျမငခက၊ လငစတတမးၫႊတမႈ သ႔မဟတ ကား/မ သတမတမႈ၊ အသက၊ ကား/မ၊ ကနးမာေရး၊ မသနမစြမးျဖစမႈ၊ ပငဆငမႈ၊ လမႈေရး-စးပြားေရး၊ ေမြးရာပါ သ႔မဟတ အျခား အေျခအေနတ႔အေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားဆကဆျခငးမရဘ တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတနးတညမမႈႏင ဥပေဒ၏ တနးတညမ ေသာ အကာအကြယက ရရခြငတ႔မ ေပၚေပါကလာသည တာ၀န၀တရားမား စသညတ ပါ၀ငပါသည။39

ႏငငမားသည ႏငင၏လမးျဖစမႈ (nationality)အား မညသ႔ရရႏငသညက ၎တ႔ ျပညတြငးဥပေဒမေဘာငအရ သတမတခကအခ႕ ရပါသည။ ႏငငမား၏ဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမားတြင တစဥးခငးလပဂၢလမားက ႏငင၏လမးျဖစမႈက ရရႏငေသာ နညးလမးသးရပက ပမနအားျဖင အသအမတျပထားပါသည။ ပထမနညးလမးမာ ႏငငတစႏငင၏ နယနမတအတြငးေမြးဖြားသညဟသည အေၾကာငးအရငးေၾကာငျဖစေသာ ႏငငတြငးေမြးဖြားမႈ(jus soli) စညးမဥးအရ ျဖစသည။ ဒတယနညးလမးမာ ႏငငတစႏငင၏ လမးျဖစသ တစဥးမ (ဥပမာ မဘႏငသားသမးအျဖစမ တဆင) ဆငးသကလာသတစဥးျဖစသည ဟသည အေၾကာငးအရငးေၾကာငျဖစေသာ မဘမား၏ ႏငငသားျဖစမႈ (jus sanguinis) စညးမဥးအရျဖစၿပး တတယနညးလမးမာ ႏငငသားျပခြငရျခငးမတဆင ျဖစသည။ ႏငငတစႏငငခငးစသည jus soli က အသအမတျပကငသးမညေလာ သ႔မဟတ jus sanguinis က အသအမတျပကငသးမညေလာ သ႔မဟတ ႏစမးလးက အသအမတျပကငသးမညေလာ ကလညးေကာငး၊ ႏငငသားျပခြငရျခငးအတြက ဥပေဒဆငရာ စသတမတခကမားကလညးေကာငး ၎တ႔၏ဥပေဒမေဘာငတြင ဆးျဖတသတမတၾကပါသည။ ႏငငသားျပခြငရျခငး သည မားေသာအားျဖင ႏငငေတာႏင ခငမာေသာ ပတသကဆကႏြယမႈတစရပ ဥပမာ ေရရညေနထငမႈရျခငးအစရေသာ အေၾကာငးအခကမားအေပၚ အေျခခေလရပါသည။

UDHR အျပင ျမနမာႏငငအေပၚစညးေႏာငမႈရေသာအျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးစာခပမားျဖစၾကသည CEDAW ၊ CRC ႏင CRPDတ႔သညလညး ႏငငတစႏငင၏ လမးျဖစခြင (nationality) က အသအမတျပအာမခေပးေသာ အျပညျပညဆငရာ စာခပမားျဖစၾကပါသည။

၃.၃ ႏငငသားမဟတသမား၏ အခြငအေရးမား

8

လ႔အခြငအေရးစာခပမားတြင လ႔အခြငအေရးကာကြယမႈက ႏငငသားမားအတြကသာ မကန႔သတထားရျခငးမာ ရညရြယ ခကရပါသည။ လတစဥးခငးအေပၚ ႏငငမား၏တာ၀န၀တရားမားသည အထးကစၥရပမားႏငသာ အတအလငး သကဆင ေသာ ျပ႒ာနးခကအနညးငယမအပ ျပညတြငး သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာဥပေဒမားအရ အဆပါ ပဂၢလမား၏ အဆငအတနးတစရပရပ သ႔မဟတ အဆငအတနးတစရပအား အသအမတျပျခငးအေပၚ မချခငးမရပါ။ အဆပါ ႁခြငးခကမားသည ေယဘယအားျဖင မေပးပငခြငႏင အစးရရာထးတာ၀နထမးေဆာငခြငတ႔သာ ျဖစၾကပါသည။ ဥပမာ UDHRတြင အသအမတျပအာမခထားေသာ အခြငအေရးအားလးသည လတငးအတြက အကး၀ငၿပး တစခတညးေသာ ႁခြငးခကမာ UDHR တြင ႏငငသားမားအတြကသာ အတအလငး အာမခထားေသာ အပဒ ၂၁ပါ အခြငအေရးမား (အမားျပညသဆငရာ အခနး က႑မားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကျခငး၊ မေပးျခငးႏင ေရြးေကာကချခငး၊ အမားျပညသဆငရာ ၀နေဆာငမႈတြင တာ၀နထမးေဆာငခြင) ျဖစပါသည။ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ေကာမတ 40 ၊အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပစအား လးပေပာကေရးဆငရာေကာမတ 41 ႏင ICCPR အေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကညေသာ လ႔အခြငအေရးေကာမတ 42 အပါအ၀င စာခပဆငရာအဖြ႔အစညးမားသည ႏငငသားမဟတသမား၏ အခြငအေရးမားႏင စာခပ၀ငႏငငမား၏ သကဆငရာတာ၀န၀တရားမားႏငပတသက၍ ထပမ ရငးလငးေဖာျပရန သေဘာထားမတခကမားစြာက ထတေ၀ခၿပး ျဖစပါသည။

၄။ အကး၀ငေသာ ျမနမာႏငငဥပေဒ

ႏငငသားျဖစမႈအေပၚ စညးမဥးသတမတသညဥပေဒသည ၂၀၀၈ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ (၁၉၉၇ခႏစတြင ျပငဆင)တ႔အား အဓက ကးကားထားပါသည။ ယငးဥပေဒမားသည ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယ ဥပေဒအစရေသာ အျခားဥပေဒမားအျပင အဆပါဥပေဒမား အေကာငအထညေဖာမႈက လမးၫႊနေပးေသာ ၂၀၁၄ခႏစ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဥးစးဌာနလကစြစာအပႏင ႏငငေတာကအသအမတျပေသာ လမးႏြယစမား“စာရငး” အစရသညလမးၫႊနခကမားႏင ဌာနတြငးမ၀ါဒမားႏငလညး ဆကစပလကရပါသည။ အဆပါ လမးၫႊနခကမားႏင မ၀ါဒမားသည ပမနအားျဖင ရငးလငးေသာဥပေဒအေျခခ မရသညအျပင ေယဘယအားျဖင အမားျပညသ ဖတ႐ႈေလလာ ႏငျခငးလညး မရသည႔အတြက မၾကာခဏဆသလ သကဆငရာဌာနက သေဘာရသလ အေကာငအထညေဖာလက ရပါသည။43

၄.၁ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ျမနမာႏငငတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အာမခထားေသာ အခြငအေရးအမားအျပားရေသာလညး အမားစက ႏငငသားမားအတြကသာ အတအလငး ကန႔သတထားပါသည။ ၎တ႔တြင လြတလပစြာကးကြယပငခြငႏငယၾကညခြင44၊ ပညာသငၾကားခြင၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယခြင၊ လြတလပစြာစးပြားေရးလပကငေဆာငရြကခြငႏင လြတလပစြာ အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈျပခြင 45 တ႔ပါ၀ငပါသည။ ခြျခားဆကဆမႈမျပရနကလညး ႏငငသားမားအေပၚ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားတစရပအျဖစလညး အတအလငး သတမတထားပါသည။46 ထ႔ေၾကာင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ တြင “ႏငငေတာသည မညသ႔ကမဆ ဥပေဒအရာတြင တနးတညမ အခြငအေရးရရေစရမည။ ထ႔ျပင ဥပေဒ၏ အကာအကြယကလညး တနးတညမစြာ ရယပငခြငေပးရမည” ဟ ေဖာျပထားသညတင ႏငငသားျဖစမႈသည ျမနမာႏငငရ တစဥးခငး လပဂၢလမားအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အာမခထားေသာ လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ အဆးအျဖတ ေပးရာတြင အေရးပါေသာ အခကတစခက ျဖစေနပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး (၈) “ႏငငသား၊ ႏငငသားမား၏ မလအခြငအေရးႏငတာ၀နမား”တြင ထညသြငး ျပ႒ာနးထားသညအခြငအေရးမားစြာသည“အျပညအ၀ႏငငသားမား”၊ “ဧညႏငငသားမား”ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမား” ၏ အခြငအေရးမားအပါအ၀င အဆပါအခြငအေရးမားက ခးေဖာကႏငေစရန ရညရြယေရးဆြထားေသာ ျပ႒ာနးခကႏင ဒြနတြေနပါသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငငသားမဟတသည(သမး၊ သား၊ မခင၊ ဖခင၊ သ႔မဟတ ဇနး သ႔မဟတ ခငပြနး) အနးကပမသားစ၀ငတစဥးရေသာ ႏငငသားမား၏ ႏငငေရးဆငရာအခြငအေရးမားအေပၚ ကန႔သတခကမား ျပလပသည ျပ႒ာနးခကမားစြာ ရပါသည။ ပဒမ ၁၂၀(ခ)ႏင ၁၅၂(ခ)တ႔တြင ျပညေထာငစလႊတေတာ ကယစားလယ၀ငတစဥး၏ အရညအခငးသတမတခကက “ႏငငသားမဘႏစပါးမ ေမြးဖြားေသာသျဖစရမည” ဟ ကန႔သတထားပါသည။47 ပဒမ ၅၉(စ)တြင ႏငငသားမဟတေသာ အနးကပမသားစ၀င တစဥးရေသာ ႏငငသားမားအား ျပညေထာငစ၏သမၼတျဖစလာျခငးမ တားျမစျခငးအားျဖင ႏငငသားတစဥး၏ အျမငဆး ႏငငေရးရာထး 48 အတြက ေရြးေကာကတငေျမႇာကခပငခြငက ျငငးဆနထားပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကမားသည “ႏငငသားတငးသည” ႏငငေရး ရာထးတာ၀နအတြက ေရြးေကာကတငေျမႇာကခပငခြငရသညဆေသာ ပဒမ ၃၈(ခ)ႏင ဆန႔ကငလကရပါသည။ ေနာကဆး၌ ပဒမ ၃၉၂(င)တြင ေရြးေကာကတငေျမာကျခငး ဆငရာဥပေဒအရ ဆႏၵမ ေပးပငခြငက တားျမစႏငေၾကာငး ထညသြငးထားၿပး ယငးျပ႒ာနးခကတြင ထသ႔တားျမစမႈႏငပတသက၍ လကနာရမည မညသညစသတမတခကမား သ႔မဟတ ကန႔သတခကမားကမ ထညသြငးေဖာျပထားျခငးမရပါ။49

၂၀၀၈ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ယငးမတငမဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားကသ႔ပင “တငးရငးသား လမးမား” ဟေသာ အယအဆပါ၀ငေသာလညး ၎တ႔အား နာမညစာရငးထားရျခငး သ႔မဟတ အဓပၸာယဖြငဆထားျခငးမရပါ။ ဖြ႔စညးပအေျခ ခဥပေဒပဒမ ၃၄၅တြင မဘႏစပါးလးက “တငးရငးသားမား” (“တငးရငးသားလမး”တစခတြင ပါ၀ငသမား)

9

ျဖစေသာသမားအတြကအျပင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အသက၀ငလာသည အခန၌ ႏငငသားမားျဖစေနခၾကေသာသမား အတြကလညး ႏငငသားျဖစမႈက အာမခေပးထားပါသည။ 50 အေရးႀကး သညမာ ဤျပ႒ာနးခကတြင လပဂၢလတစဥး တစေယာကကေသာလညးေကာငး လအပစတစစ၏အဖြ႔၀ငမားက ေသာလညးေကာငး ျမနမာႏငငသားျဖစခြငအား အတအလငး ကန႔သတထားျခငး မရေပ။ 51 ပဒမ ၃၄၆တြင အဆပါ ကစၥရပမားအား ဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးသတမတရန ခြငျပထားသျဖင ဥပေဒျပေရးအဖြ႔အား အရညအခငးျပညမမႈ၊ “စစစမႈ” 52 ၊ မတပတငျခငး၊ ႏငငသားျပခြငေပးျခငး၊ ရပစျခငးႏင ျပနလည႐ပသမးျခငး အပါအ၀င ႏငငသားျဖစမႈႏငသကဆငေသာ မညသညဥပေဒဆငရာလပငနးစဥကမဆ ကငတြယခြငေပးထားပါသည။53 သ႔ျဖစေသာေၾကာင ဥပေဒျပေရးအဖြ႔သည ဥပေဒျပငဆငမႈမား၊ အစားထးျပ႒ာနးမႈမားႏင ဥပေဒအသစမား ျပ႒ာနးကငသးေစျခငးအားျဖင အျခားေသာကစၥရပမားအျပင အထကတြငေဖာျပထားေသာ စးရမဖြယရာ ကစၥရပမားအား ကငတြယေျဖရငးႏငပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၁တြင တရားစရငေရးအဖြ႔၏ လြတလပမႈ (သ႔ေသာ ကန႔သတခကရသည) 54 အပါအ၀င အခ႕ေသာအာဏာခြေ၀မႈမားက ျပ႒ာနးထားၿပး ဖြစညးပအေျခခဥပေဒ အခနး(၆)တြင ျမနမာႏငငရ တရား႐းမား၏ စရငပငခြငက ေဖာျပထားပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင တရားစရငေရးဆငရာဆးျဖတခကမားအား အယခပငခြင 55ႏင ၀နႀကးမား၊ ႏငင၀နထမးမားႏင ဥပေဒအရဖြ႔စညးထားေသာ အဖြ႔အစညးမားအပါအ၀င အပခပေရး အာဏာပငမား၏ စမခန႔ခြမႈဆငရာဆးျဖတခကမားအား တရားစရငေရးအရ ျပနလညစစေဆးေစပငခြင အပါအ၀င လြတလပစြာတရားစရငေရးမမားႏင နညးလမးတကလပငနးစဥႏငအည 56 တရားသျဖငျပနလညျဖစေအာင ေဆာငရြက ေပးမႈရရခြငက အသအမတျပထားပါသည။ 57 ဥပေဒကအေကာငအထညေဖာရန ခမတထားေသာ လပထးလပနညးမား သညဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ညၫြတရမညျဖစပါသည။ 58 ဖြ႔စညးပအေျခခဆငရာျပ႒ာနးခကမား တစခႏငတစခ ပဋပကၡျဖစေနလင အခ႕ေသာအေျခအေနမား၌ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ခ႐းက အဆးအျဖတေပးေသာ အဓပၸာယ ေကာကယမႈက သတမတႏငပါသည။59 ထသ႔မဟတလင အျခားေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငခကမား ျပလပ၍ ဥပေဒက ရငးလငးစြာ ျပ႒ာနးႏငပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင တငးျပညအေပၚစညးေႏာငမႈရေသာ လ႔အခြငအေရးဆငရာစာခပမား အပါအ၀င အျပညျပညဆငရာစာခပမားမေပၚေပါကလာေသာ တာ၀န၀တရားမားက အသအမတျပထားသျဖင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တငးျပည၏တာ၀န၀တရားမားအား ခးေဖာကျခငးသညလညး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏင မညပါ။60

၄.၂ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒက သးျခား လပထးလပနညး ဥပေဒသးခႏငအတတကြ ဖတ႐ႈနားလညရပါမည။ အဆပါ လပထးလပနညးဥပေဒသးခမာ ဥပေဒအေကာငအထညေဖာမႈအေပၚ လမးၫႊနေပးေသာ (အျပညအ၀ႏငငသားျဖစမႈႏင စပလဥး၍) ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၃/၈၃၊ (“ဧညႏငငသားျဖစမႈ”ႏင စပလဥး၍) အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၄/၈၃ႏင (“ႏငငသားျပခြငရသျဖစမႈ”ႏငစပလဥး၍) အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၅/၈၃တ႔ ျဖစၾက သည။ အဆပါဥပေဒေလးခက စေပါငးလကပါက ပဒမေပါငး ၂၅၁ခႏင ပစေပါငး ၅၁တစေစာငျဖင အခနးေပါငး(၂၆)ခနး အထ ေဖာငးပြေနပါသည။

အပခပမႈ

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒတြင ၀နႀကးဌာနအဆင “ဗဟအဖြ႔”အား ႏငငသားအျဖစမ ရပစျခငးႏင ႐ပသမးျခငးအပါအ၀င ကယျပန႔ ေသာ အဆးအျဖတေပးႏငသည လပပငခြငမားျဖင ဖြ႔စညးခြငျပထားပါသည။ 61 ထအဖြ႔၏ အဖြ၀ငမားမာ ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန၀နႀကး၊ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၀နႀကး၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန ၀နႀကးႏင ႏငငျခားေရး၀နႀကးဌာန၀နႀကးတ႔ျဖစၾကပါသည။ 62 ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန၀နႀကးသည အဓကလပပငခြငရေသာလညး ဥပေဒႏင ၎၏လပထးလပနညးမားတြင ေကးရြာအပစ သ႔မဟတ ရပကြကအဆငအရာရမားမ ျပညေထာငစအဆငအထ အျခားေသာ ႏငငေတာကယစား ေဆာငရြကသမာ၊ အာဏာပငမား ႏင ၎တ႔၏ တာ၀နရမႈအပငးမားက ေဖာျပထားပါသည။63

သမၼတ သ႔မဟတ (ယခငက“ႏငငေတာေကာငစ”ဟေခၚေသာ) 64 ျပညေထာငစအစးရသည “မညသည မးႏြယစက တငးရငး သားျဖစသည မျဖစသည”က ဆးျဖတပငခြင(ပဒမ ၄)၊ ႏငငသားအျဖစ သတမတပငခြင သ႔မဟတ ႐ပသမးပငခြင(ပဒမ ၈)၊ လပထးလပနညးမားထတျပနပငခြင (ပဒမ ၇၅)ႏင ဗဟအဖြ႔၏ ဆးျဖတခကမားက ျပနလညစစေဆးပငခြင(ပဒမ ၇၀) တ႔အပါအ၀င လပပငခြငမးစရပါသည။65 ဤအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ မတသား ထကသညမာ ဗဟေကာမတ၏ အဖြ႔၀ငေလးဥးလးသည ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားစြာ ရေသာ အဖြ႔၀ငမားျဖစၾကသညဟေသာ အခကပငျဖစသည။

ႏငငသားျဖစမႈ အမးအစားမား

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒတြင ႏငငသားျဖစမႈအဆငသးဆငရၿပး ထအဆငသးဆငမာ (အျပညအ၀) “ႏငငသား”၊ “ဧညႏငငသား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသ”တ႔ ျဖစၾကသည။ တစမးခငးစသည ႏငငသားျဖစမႈအတြက ကြျပားေသာ

10

သတမတခကမားအေပၚ အေျခခထားၿပး မတညေသာ ဥပေဒဆငရာ အထးအခြငအေရးမား၊ အကာအကြယမားႏင ျပစဒဏမား (“ဧညႏငငသား မား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမား”အတြက ရာဇ၀တျပစဒဏမား) သတမတထားပါသည။

၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၃အရ အျပညအ၀ႏငငသားျဖစမႈက “ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ ဗမာ၊ မြန၊ ရခင၊ သ႔မဟတ ရမး စသညတငးရငးသား” အပစမားအျဖစ မတယေသာသမားအား ေပးအပၿပး ၎တ႔အား ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင “တငးရငးသားလမးမား” အျဖစ ေယဘယဆနစြာ ရညၫႊနးထားပါသည။ 66 အျပညအ၀ ႏငငသားမားသည ျမနမာႏငငဥပေဒတြင သတမတထားေသာအတငးအတာအထ တရား၀ငအခြငအေရးမားႏင အကာအကြယမားက ခစားႏငပါသည။ “တငးရငးသားလမးမား” မပါ၀ငေသာလညး ၁၈၂၄ခႏစ အဂၤလပ-ျမနမာ ပထမစစပြမတငမကတညးက ျမနမာႏငငတြင အၿမတမးေနထငခေသာမသားစမားမ ဆငးသကလာသမားသညလညး အျပညအ၀ႏငငသားျဖစမႈအတြက အရညအခငး ျပညမႏငပါသည။ 67 တရား၀ငသတမတထားေသာ မးႏြယစတစစတြင မပါ၀ငေသာသမားသညလညး ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒ အသကမ၀ငကတညးက ႏငငသားမားျဖစေနခလင68 သ႔မဟတ ပဒမ၇ တြင ေဖာျပထားေသာ အခကမားႏငကကညလင69 အျပညအ၀ႏငငသားမားျဖစႏငပါသည။

“ဧညႏငငသား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသ” အမးအစားမားသည “တငးရငးသားလမးမား”တြင ပါ၀ငသအျဖစ မတယႏင ျခငးမရေသာသမား ႏင/သ႔မဟတ ႏငငသားမဘႏစပါးမေမြးဖြားလာသမဟတသျဖင “ေမြးရာပါႏငငသားမား” မဟတသ မားႏင ေယဘယအားျဖင သကဆငပါသည။70 ထအမးအစားႏစခ၏ အဓကကြာျခားခကမာ ေလာကထားသ သ႔မဟတ ၎တ႔၏မဘ/မားသည ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒမျပ႒ာနးမက ၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားျဖစမႈ အကဥပေဒအရ ႏငငသားျဖစမႈ ေလာကထားချခငး ရ၊ မရ ဟေသာ အခကျဖစသည။71 ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ အခနး (၃) ႏင (၄)တြင အဆပါႏငငသားျဖစမႈ အမးအစားႏစရပအတြက အရညအခငးျပညမေသာ သ႔မဟတ အရညအခငး မျပညမေသာ မး႐းဆငးသကလာမႈ ပစမားက ေဖာျပထားပါသည။ ႏငငသားျဖစမãႈဆငရာ အဆးအျဖတေပးရနအတြက ၁၉၈၂ ႏငငသားဥပေဒမထတျပနမ ကတညး ရခ႔ေသာ ၁၉၄၇ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၁၉၄၈ ႏငငသားအကဥပေဒႏင ၁၉၇၄ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအပါအဝင အခ႕ေသာဥပေဒ ျပဌာနးခကမားသည လကရအခနအထ ဆေလာ အကးဝငပါသည။ 72

၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒတြင “ဧညႏငငသားမား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမားအား “(သမၼတ သ႔မဟတ ျပညေထာငစ အစးရက) အခါအားေလာစြာ သတမတေသာ အခြငအေရးမားမအပ” “ႏငငသားအခြငအေရးမားက” ေပးအပထား ပါသည။73 ၁၉၈၂ ခႏစ ဥပေဒပါ ၎တ႔၏အခြငအေရးမားအေပၚ ဤသ႔ႁခြငးခကထားရျခငးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ၎တ႔၏အခြငအေရးမားအေပၚ ကန႔သတခကမားအျပင ၎တ႔အား ဧညႏငငသားအျဖစမ သ႔မဟတ ႏငငသားျပခြငရသ အျဖစမ ႐ပသမးႏင ေသာအေၾကာငးအရငးမားက ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။ ပဒမ ၈(ခ)တြင “ႏငငေတာ၏ အကးငာ” “ဧညႏငငသား” သ႔မဟတ “ႏငငသားျပခြငရသ”အျဖစမ ႐ပသမးျခငးက ခြငျပထားပါသည။ ဧညႏငငသား အျဖစမ သ႔မဟတ ႏငငသားျပခြငရသအျဖစမ႐ပသမးျခငးအတြက ပ၍တကေသာအေၾကာငးအရငးမားတြင ႏငငေတာ၏ သစၥာက ခယေၾကာငး စာျဖငေရးသား၍ ကတသစၥာျပရန ပကကြကျခငး 74 ၊ “ႏငငေတာက အၾကညညမေၾကာငး သ႔မဟတ သစၥာမေၾကာငးက ကယအမအရာျဖငျဖစေစ၊ ႏႈတအမအရာျဖငျဖစေစ၊ အျခားနညးျဖငျဖစေစ ျပသျခငး” 75 သ႔မဟတ “အကငစာရတပကျပားျခငးႏင စပလဥးသည ျပစမႈတစခခ ကးလြနျခငး” 76 တ႔ပါ၀ငသည။ ဧညႏငငသား အျဖစမ သ႔မဟတ ႏငငသားျပခြငရသအျဖစမ ႐ပသမးျခငးသည ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒတြင ျပ႒ာနးထားသည အခ႕ေသာ ျပစမႈမား (ေအာကတြငၾကညပါ)အတြက ျပစမႈထငရား စရငခရေသာအခါ ျပစဒဏကခရျခငးႏငလညး ယဥတြေနပါသည။ ႏႈငးယဥျပရလင အျပညအ၀ႏငငသားျဖစမႈက ဥပေဒ ႏငအည ရရ ထားၿပးျဖစေသာသမားအတြက ႏငငသားအျဖစမ ႐ပသမးႏငသည တစခတညးေသာအေၾကာငးအရငးမာ ထပဂၢလက အျခားႏငငတစႏငငတြင ႏငငသားခယလကျခငးပင ျဖစသည။77

၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငမတသညမာ ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒတြင အခ႕ေသာပဂၢလမားအား မညသည ႏငငသား ျဖစမႈအမးအစားအတြကမဆ အရညအခငး မျပညမေအာင အတအလငး ဖယၾကဥထားပါသည သ႔မဟတ ဖယၾကဥထားျခငးက ထညသြငးစဥးစားထားပါသည။ အဆပါဖယၾကဥမႈမားသည တစသတမတတညး မဟတေသာလညး ေယဘယ အားျဖင အဆငေပါငးစရ အာဏာပငအဖြ႔မားက ခမတေသာ စမခန႔ခြမႈဆငရာ ဆးျဖတခကအရ ျဖစပါသည။ ၎တ႔တြင ဥပေဒ၌ သတမတထားေသာအေျခအေနမားတြင ႏငငသားတစဥးႏင ႏငငသားမဟတသတစဥးမ ေမြးဖြားလာ ေသာကေလး 78 ႏင ႏငငသားမဟတသမဘႏစပါးမ ေမြးဖြားလာၿပး ႏငငသားမားက ေမြးစားထားေသာကေလး 79 တ႔ ပါ၀ငႏငပါသည။ ႏငငသားတစဥးျဖစခေသာသမား သ႔မဟတ ႏငငသားေလာကထားရန အရညအခငးျပညမေသာလညး အျခားႏငငတြင ႏငငသားခယခၿပးျဖစေသာသမားသည ႏငငသားျပနလည ေလာကထားပငခြင မရပါ။ 80 ႏငငျခားသား တစဥးသည ျမနမာႏငငသားတစဥးႏင အမေထာငျပကာမျဖင ႏငငသားအျဖစ မရရပါ။ 81 အျခားႏငငမားစြာႏငမတဘ ႏငငျခားသားမားအတြက ႏငငသားအျဖစ ေရာကရႏငေသာလမးေၾကာငးမာ ရခလငေတာင အကန႔အသတျဖငသာ ရေနသျဖင ျမနမာဥပေဒတြင “ႏငငသားျပခြငရျခငး (naturalization)” ဟေသာ အသးအႏႈနးသည အနညးငယ အထငအျမငမားစရာေကာငးပါသည။

ရာဇ၀တျပစမႈမားႏင ျပစဒဏမား

11

၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ၎၏ လပထးလပနညးမားတြင အခ႕ေသာျပစမႈမားက ေဖာျပထားၿပး ပယဖက ထားေသာႏငငသား လကမတက ျပနလညအပႏရန ပကကြကျခငးအတြက ေထာငဒဏ ၁၀ႏစႏင ေငြဒဏ82 သ႔မဟတ ႏငငသားလကမတ အတျပလပျခငးအတြက ေထာငဒဏ ၁၅ႏစႏင ေငြဒဏ 83 အပါအ၀င ျပငးထနေသာ ျပစဒဏမား သတမတထားပါသည။ ဥပေဒပဒမ ၁၈တြင “မဟတမမနေဖာျပျခငး သ႔မဟတ ဖးကြယျခငးအားျဖင ႏငငသားအျဖစက ရရခသည”ဟ မတယရ ေသာသမားအတြက ျပစဒဏမားႏင ႏငငသားျဖစမႈ ႐ပသမးျခငးက သတမတထားပါသည။ ဤျပစမႈသည “ေမြးရာပါႏငင သား”အျဖစမတယႏငေသာသမားႏငသာသကဆငႏငပါသည။ 84 ဥပေဒႏငအည အျပညအ၀ႏငငသားအျဖစက ရရခေသာသမားသည ျပစမႈကးလြနရန အားေပးကညခလငမအပ ရာဇ၀တျပစဒဏမားမ ကငးလြတပါသည။85 အျခားေသာ ရာဇ၀တျပစဒဏမားစြာသည “ဧညႏငငသားမား”ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမား”ႏငသာ သကဆငႏငပါသည။ 86 အဆပါျပစဒဏမားက ဧညႏငငသားအျဖစမ သ႔မဟတ ႏငငသားျပခြငရသအျဖစမ ႐ပသမးျခငး ႏင ပးတြခမတႏငပါသည။ ႏငငသားမဟတသမားသညလညး ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒႏင ၎၏ လပထးလပနညးမားအျပင အျခားသကဆငရာဥပေဒမားအရ ရာဇ၀တျပစဒဏ မားခမတခရႏငပါသည။ 87 စြပစြထားေသာ ရာဇ၀တျပစမႈတစခ ပါ၀ငေသာကစၥရပမားအတြက ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒႏင ၎၏လပထးလပနညးမားတြင တရားစရငေရးအဖြ႔၏ အခနးက႑88 ႏင ရာဇ၀တကငထးဥပေဒ၏ အကး၀ငမႈ89က ထပမ အတညျပထားပါသည (မတခက - ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၇၁ သည တရားစြဆမႈ သ႔မဟတ အယခမႈအေပၚ သကေရာကမႈ ရႏငသည)။ 90

ဆးျဖတခကခမတျခငးႏင အယခမႈမား

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒ အခနး (၇) တြင ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍91 ဗဟအဖြ႔၏ ဆးျဖတခကအေပၚ ျပညေထာငစ အစးရ (ယခင “၀နႀကးအဖြ႔”)ထ အယခခြငေပးထားပါသည။92 အစးရအဆငေပါငးစရ အာဏာပငမားကလညး အယခမႈ လပငနးစဥတြင အခနးက႑အမးမးမ ပါ၀ငၾကၿပး အဓကအားျဖင အယခေလာကထားမႈမား လကခေပးျခငးႏင စစစေပးျခငး အစရေသာ စမခန႔ခြမႈသေဘာသဘာ၀ရသည လပငနးတာ၀နမားက ေဆာငရြကၾကသည။ 93 ၁၉၈၃ခႏစ လပထးလပနညးမား၏ အခနး(၅)အရ ဗဟေကာမတ၏ ဆးျဖတခကတစရပအေပၚ အယခေလာကထားမႈက ေဒသဆငရာအာဏာပငမားထ တငျပႏငၿပး အဆပါေဒသဆငရာ အာဏာပငမားက အဆပါေလာကထားမႈအား ျပညေထာငစအစးရထ ေပးပ႔ရန တာ၀နရပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၇၁တြင “ဤဥပေဒျဖင လပပငခြင အပႏငးထားသညအဖြ႔အစညးမားသည ဤဥပေဒပါကစၥရပမားက ေဆာငရြကျခငးႏင ပတသက၍ တစစတစရာ အေၾကာငးျပရနမလ”ဟ ေဖာျပထားပါသည။ ဥပေဒတြငႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ ျပညေထာငစအစးရ၏ ဆးျဖတခက တစရပသည “အၿပးအျပတ” ျဖစေစရမညဟလညး ေဖာျပထားသျဖင ဤျပ႒ာနးခကအား ျမနမာဘာသာျဖင ေယဘယ အဓပၸာယေကာကယရလင တရားစရငေရးအဖြ႔က ျပနလညစစေဆးႏငျခငး မရသည အဓပၸာယျဖစေနသည (ေအာကပါ အပငး ၅တြင သးသပခကက ၾကညပါ)။ 94 အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ဗဟေကာမတ၏ အဖြ႔၀ငေလးဥးသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အစတအပငးတစရပလညး ျဖစေနသည။

၄.၃ အျခားသကဆငေသာဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမားႏင စညးမဥးမား

ဥပေဒ၏ နယပယအမားစကသ႔ပင ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားႏင အျခားေသာ ဥပေဒမားအျပင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမားႏင အနးကပခတဆကေန ေသာေၾကာင သးသန႔မေလလာႏငေပ။ ႏငငသားျဖစမႈက စညးမဥးသတမတေသာဥပေဒသည အျခားေသာဥပေဒမားတြင ျပ႒ာနးထားေသာ အခြငအေရးမားႏင ၀နေဆာငမႈမားအား ျပညသမားက ရယႏငစြမးအေပၚ အဆးအျဖတေပးႏငေသာ ေၾကာင သ႔မဟတ လႊမးမးႏငေသေေၾကာင အထးသျဖငအေရးႀကးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငသားျဖစမႈ အစအစဥမား အေၾကာငးက အထးသျဖင ထငရားေသာ ရညၫႊနးခကမားပါ၀ငသည ဥပေဒမားတြင ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအား သြယ၀က၍ ေသာလညးေကာငး၊ အတအလငးေသာလညးေကာငး ရညၫႊနးခကမား ပါ၀ငေလရပါသည။ ဥပမာ ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒ ပဒမ ၁၀တြင “ကေလးသငယတငးသည ႏငငသားျဖစမႈ ဆငရာအခြငအေရးက တညဆဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ရရေစရမည” ဟ ေဖာျပထားပါသည (ICJ)က ေလလာခ ရေသာ ၂၀၁၉ခႏစ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ဥပေဒမၾကမးမားတြငလညး အလားတ ျပ႒ာနးခကမား ပါ၀ငသည။ 95 အစးရအရာရမား၏ အဓပၸာယေကာကယမႈမားအပါအ၀င ဤျပ႒ာနးခကအား အဓပၸာယေကာကယမႈ မားတြင ပမနအားျဖင လကရဥပေဒ (ဤတြင ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားျဖစမႈဥပေဒက ဆလသည)အား ကေလးသငယ ဥပေဒ၏ အဓကရညရြယခကထကပ၍ ဥးစားေပးေလရၿပး ကေလးသငယဥပေဒ၏ ရညရြယခကမာ ကေလးသငယ အခြငအေရးဆငရာစာခပပါ ျမနမာႏငင၏တာ၀န၀တရားမားက အေကာငအထည ေဖာရနျဖစပါသည (သးသပခကက ေအာကတြင ၾကညပါ)။96

လပထးလပနညးမားႏငလမးၫႊနခကအပါအ၀င ႏငငသားျဖစမႈႏငအတအကဆကစပေနသည အျခားေသာ ဥပေဒမားလညး ရပါသည။ ၎တ႔၏ ဥပေဒအေျခခသည ေယဘယအားျဖင ရငးလငးမႈမရဘ အမားစက ျပညသလထက ဖတ႐ႈေလလာႏငျခငး မရပါ။ အဆပါဥပေဒမားတြင အျခားအရာမားအျပင မၾကာခဏ ကးကားေဖာျပေလရေသာ မးႏြယစ“၁၃၅ ခ စာရငး” 97 ႏင ယခငထတျပနခသည ၫႊနၾကားခကအားလးက စစညးေဖာျပထားသည႔ ၂၀၁၄ခႏစ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဥးစးဌာနလကစြ စာအပ98တ႔ ပါ၀ငပါသည။ အဆပါစာရြကစာတမးမားတြငပါ၀ငေသာ အသးအႏႈနးမား ဥပမာ“ေသြးေႏာတငးရငးသားမား” ႏငငသားအမးအစားက လကေတြ႔တြငလညး ျမနမာတစႏငငလး တြငတြငကယကယ

12

အသးျပၿပး 99 အစးရ၏ အျမငဆးအဆငအရာရမားကပင သးေလသးထရေသာ အသးအႏႈနးမား ျဖစၾကပါသည။ 100 ႏငငသားျဖစမႈအတြက ေလာကလႊာမား “စစစျခငး”၊ မတပတငျခငး သ႔မဟတ ႏငငသားမတပတငကတျပားမား သ႔မဟတ “ႏငငသားျဖစမႈအတညျပျခငးလပငနးစဥ”ႏင ဆကစပေသာကတျပားမားထတေပးျခငးတ႔အေပၚ လႊမးမးေသာ လပထးလပနညးမားသည ဥပေဒမားႏင စညးကမးဥပေဒမားအျပင အဆပါအျခားေသာ စာရြကစာတမးမားအေပၚ အေျခခေၾကာငးႏင ၎တ႔၏ လမးၫႊနခကကလညး လကနာေၾကာငး နားလညထားပါသည။

၅။ ေလလာေတြ႔ရမႈမား

၅.၁ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး (၈) “မလအခြငအေရးမား” က ကဥးေျမာငးစြာသတမတထားျခငးႏင ႏငငသား မားအတြကသာ သတမတေပးထားျခငးအပါအ၀င အဆပါအခြငအေရးမားအေပၚ သတမတထားေသာ ကန႔သတခကမား သည ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးအေျခခမမား၊ ဒမကေရစစနစအပခပမႈႏင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမားႏင ဆန႔ကငကြလြေနပါသည။ ဤအခကေၾကာင “မလအခြင အေရးမား” အတြက ပမ ကယျပန႔ေသာ အဓပၸာယဖြငဆခကက သတမတေပး၍ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား ျပငဆငရန လအပၿပး အဆပါ အဓပၸာယဖြငဆခကသည ျမနမာႏငငအေပၚ စညးေႏာငမႈရေသာ တာ၀န၀တရားမား အပါအ၀င အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒ၊ စႏႈနးမားႏငကကညၿပး လတစဥး၏ ႏငငသားျဖစမႈအဆငအတနးအေပၚ မတညျခငးမရဘ ခြျခားဆကဆမႈမားမ ပမေကာငးမြနစြာ ကာကြယႏငသည႔ အကာအကြယမားပါ၀ငရမည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ေယဘယအားျဖင “မလအခြငအေရးမား” က ႏငငသားမားအတြကသာ ကန႔သတ ထားပါသည။ ဤအခကသည “ႏငငေတာသည မညသ႔ကမဆ ဥပေဒအရာတြင တနးတညမအခြငအေရးရရ ေစရမည။ ထ႔ျပင ဥပေဒ၏ အကာအကြယကလညး တနးတညမစြာ ရယပငခြငေပးရမည” ဟ ေဖာျပထားေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒပဒမ ၃၄၇ ပါ ဥပေဒအရာတြင တနးတညမအခြငအေရး ရရေရးႏင ဥပေဒ၏ အကာအကြယက တနးတညမစြာ ရယပငခြငရေရး အေျခခမမားႏင ဆန႔ကငကြလြေနပါသည။ ဥပမာအားျဖင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒတြင အာမခထားေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယခြင၊ ပညာသငၾကားခြငႏင လြတလပစြာ အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈျပခြငတ႔က ႏငငသားမား အတြကသာ ကန႔သတထားသျဖင အဆပါအခြငအေရးမားက ေလးစားရနႏင ကာကြယရန၊ စးပြားေရး၊လမãႈေရးႏင ယဥေကးမãႈဆငရာ အျပညျပညဆငရာသေဘာတစာခပ (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) ပါ ႏငငေတာ၏တာ၀န၀တရားမားက ခးေဖာကရာေရာကေနပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ လြတလပစြာကးကြယပငခြင သ႔မဟတ ယၾကညခြငကလညး ႏငငသားမားအတြကသာ ကန႔သတထားသျဖင UDHR အပါအ၀င အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရး ဥပေဒႏင ဆန႔ကငေနပါသည။ ဤသာဓကမားက ၾကညျခငးအားျဖင ကန႔သတခကမားသည ခြျခားဆကဆမႈ မရျခငးႏင တစဖကသတမဆနျခငးဆငရာ ဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားႏငလညး ဆန႔ကငေနပါသည။ ႏငငသားျဖစမႈအဆငအတနးအေပၚမတညျခငးမရဘ ျမနမာႏငငရလအားလး၏ “မလအခြငအေရး မား” က ဥပေဒတြင ကာကြယရနႏင အာမခေပးႏငရနအတြက အဆပါကန႔သတခကမားက ဖယရားသငၿပး အခ႕ေသာ ႏငငေရးဆငရာအခြင႔အေရး ခၽြ ငးခကမားကမ UDHR အပဒ ၂၁ႏင အညသာ ကန႔သတ၍ ထညသြငးသငပါသည။101

ႏငငသားတစဥး၏ ႏငငေရးသဘာ၀ရေသာ “မလအခြငအေရးမား” အား ႏငငသားမဟတသတစဥးႏင မသားစ အျဖစပတသကမႈအေပၚအေျခခ၍ ကန႔သတထားသည ႏငငသားမားအျဖစအသအမတျပခရသမားအတြက ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာျပ႒ာနးခကမားသညလညး တစဖကသတဆနၿပး ခြျခားဆကဆမႈမားရေနပါသည။ အသသာဆး သာဓကမာ ႏငငျခားသား သားသမးမားရသညဟေသာ အခကက တစဖကသတအေျခခ၍ ႏငငေတာ၏ အတငပငခ ပဂၢလေဒၚေအာငဆနးစၾကညအား ႏငငေတာသမၼတျဖစမလာႏငေအာင တမငရညရြယထား သညဟ ယဆရေသာ ခြျခားဆကဆထားသည႔ ပဒမ ၅၉(စ)ျဖစပါသည။ မဘႏစပါးလး ႏငငသားမား ျဖစေၾကာငး/ျဖစခေၾကာငး အာဏာပငမား ေကနပေလာကေအာငသကေသမျပႏငေသာ ႏငငသားမားအား လႊတေတာကယစားလယမား ျဖစမလာႏငေအာင တားဆးထားေသာ ပဒမ ၁၂၀(ခ)ႏင ၁၅၂(ခ)တ႔၏ သကေရာကမႈမားသည ပမကယ ျပန႔ပါသည (ပ၍ နမေသာ အစးရအဆငမားတြငလညး အလားတ ကန႔သတခကမားရပါသည)။ 102 အဆပါကန႔သတခကမားသညလညး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇၊ တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမားအျပင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမားႏင ဆန႔ကငေနပါသည။

ခြျခားဆကဆမႈက ဆန႔ကငေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခက (ပဒမ ၃၄၈)၏ အကး၀ငမႈသည ႏငငသားျဖစမႈအဆငအတနးအေပၚအေျခခ၍ ကန႔သတထားျခငးေၾကာင ထျပ႒ာနးခကကယ၌ကပင ခြျခားဆကဆမႈ ရေနသညအျပင ေရ႕ေနာက မည ျဖစေနပါသည။ “ႏငငေတာသည … မညသညႏငငသားကမဆ လမး၊ ဇာတ၊ ကးကြယရာ ဘာသာ၊ ရာထးဌာနႏရ၊ အဆငအတနး ၊ ယဥေကးမႈ၊ အမးသား၊ အမးသမး၊ ဆငးရခမးသာတ႔က အေၾကာငး ျပ၍ ခြျခားမႈမရေစရ” (ပဒမ ၃၄၈)။ ဤအခကသည ႏငငမားက ၎တ႔၏ စရငပငခြငအတြငးရ လအားလး၏ အခြငအေရးမားက ႏငငသားျဖစမႈအဆငအတနးအပါအ၀င (ဤစညးမဥးအတြက ခၽြ ငးခကမားက ကဥးေျမာငးစြာ သတမတထားၿပး ေယဘယအားျဖင အခ႕ေသာ ႏငငေရးဆငရာ အခြငအေရးမားအထသာ ကန႔သတထားသည) ၎တ႔၏ တရား၀ငအဆငအတနးအေပၚ မတညျခငး မရဘ ေလးစားရနႏင ကာကြယရန ႏငငမားတြင တာ၀န

13

စညးေႏာငမႈရသည ဟေသာ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒဆငရာ အေျခခမမားက ခးေဖာကေနပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင “တငးရငးသားလမးမား” က အထးအခြငအေရးေပးထားေသာလညး အေရးႀကးသည အခကမာ ျပ႒ာနးခကမားတြင အဆပါအပစမားက သတမတထားျခငးမရသလ အျခားေသာအပစမားတြင ပါ၀ငသမား ကလညး ႏငငသားအျဖစမ ဖယၾကဥထားျခငးမရပါ။ ျမနမာႏငင၏ ႏငငေတာဥပေဒျပေရးအဖြ႔သည ဥပေဒျပငဆငျခငး အပါအ၀င နညးလမးမားျဖင ႏငငသားအျဖစ သတမတေပးျခငးႏင ႏငငသားအျဖစမ ႐ပသမးျခငး အစရသည႔ ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသကေသာ ကစၥမားအား ဆးျဖတရန ရငးလငးေသာအခြငအာဏာရေနပါသည။103 အပခပေရးအဖြ႔ ျဖစေသာ “ျပညေထာငစအစးရ”သညလညး တညဆဥပေဒမားအား ႏငငေတာ၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရး ဥပေဒပါ တာ၀န၀တရားမား၏ အကး၀ငမႈက အတညျပေသာ ျပ႒ာနးခကမား အပါအ၀င ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည အဓပၸာယေကာကယရမညဟ ၀နႀကးဌာနမားအား ၫႊနၾကားရန လပပငခြင ရပါသည။104

“မညသမဆ” တညေသာ အခြငအေရးမားႏင အကာအကြယမား ခစားခြငရရမညဟ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးအေျခခမက အတညျပေသာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ ၃၄၇သည ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ ကစၥရပ မားႏငပတသက၍ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား အဓပၸာယေကာကယမႈအတြက ေသာလညးေကာငး၊ ျမနမာႏငင၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာ၀န၀တရားမားႏင တရားဥပေဒစးမးေရး အေျခခမမားႏင အည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒကယတငအား လအပေသာျပငဆငမႈမားျပလပရာတြင အေျခခရနအတြက လညးေကာငး ခငမာေသာ ဥပေဒအေျခခ ျဖစပါသည။

၅.၂ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ

၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒသည ျမနမာႏငငရ လမား၏ အခြငအေရးမားႏင ၎တ႔အေပၚ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရား မားက စစစရာတြင လမး သ႔မဟတ မးႏြယစအေပၚ အေျခခသျဖင အလြနတရာခြျခားဆကဆမႈရၿပး တစဖက သတဆနပါသည။ အထကပါ အပငး ၄ တြင ေဖာျပထားေသာ “ဧညႏငငသားမား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမား” အား ဒတယတနးစား ႏငငသားမားအျဖစ မတယႏငပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအရ ၎တ႔သည အျပညအ၀ ႏငငသားမားႏင အကးမဝငေသာ ျပစမႈေပါငးစျဖင႔ တရားစြဆခရႏငသည႔ ခြျခားဆကဆမႈရေနပါသည။ ထ႔ျပငအျပညအ၀ ႏငငသားမားႏငမတသညမာ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက၁၉၈၂ခႏစဥပေဒတြင ကန႔သတထားၿပး အေၾကာငးအရငး ေပါငးစအတြက ၎တ႔၏ႏငငသားျဖစမႈက ႐ပသမးႏငပါသည။ ဥပမာ “ႏငငေတာက အၾကည ညမေၾကာငး သ႔မဟတ သစၥာမေၾကာငး ကယအမအရာျဖငျဖစေစ၊ ႏႈတအမအရာျဖငျဖစေစ၊ အျခားနညးျဖငျဖစေစ ျပသျခငး” အပါအ၀င အဆပါ အေၾကာငးအရငးမားစြာသည ေယဘယဆနသည သ႔မဟတ အလြနကယျပန႔ေနသညအတြက ဥပေဒႏငညၫြတမႈ (Legality) ဆငရာ တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမႏင ကကညျခငးမရပါ။

၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒပါ “ဧညႏငငသား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသ” ႏငငသားျဖစမႈအမးအစားမားက “တငးရငးသား လမး” တစမးတြငပါ၀ငသအျဖစ အသအမတျပျခငး မခရေသာလညး လြနခေသာႏစႏစရာခန႔ (၁၈၂၄ခႏစ)က ယေန႔ေခတျမနမာႏငငနယနမတႏင မး႐းအစဥအဆက အဆကမျပတပတသကခမႈရေၾကာငး သကေသျပႏင သမား သ႔မဟတ ၁၉၄၈ခႏစ ႏငငမတညေထာငမကတညးက ပတသကမႈရခေၾကာငး သကေသျပႏငသမားက ေလာကထား ႏငၾကပါသည။ လြနခေသာ ႏစခႏစဆယမဆထားႏင ယေန႔ထတင လဥးေရ၏ ၂၅ ရာခငႏႈနး အထကက တရား၀င အေထာကအထားစာရြကစာတမးမား မရေၾကာငး သရထားရေသာ အေျခအေနတြင အထးသျဖင ဥပေဒအား ခြျခား ဆကဆ၍ အဓပၸာယေကာကယပါက အဆပါအေျခအေနႏစရပလးသည အာဏာပငမားေကနပေလာကေအာင သကေသ ျပႏငရန ခကခေလရၿပး ဥပေဒကယတငကလညး ထသ႔ခြျခားဆကဆ၍ အဓပၸာယေကာကယႏငေအာင ေရးဆြထားပ ေပၚပါသည။ 105 လမားသည အဆပါသတမတခကမားအား အာဏာပငမားေကနပသညအထ ျပညမႏငျခငး မရပါက ၎တ႔ႏင ၎တ႔၏မသားစမားသည ျမနမာႏငငတြင ေရရညေနထငလာမႈကသ႔ေသာ နညးလမးမားျဖင ျမနမာႏငငႏင ခငမာေသာပတသကမႈရသညတင ႏငငမမား အျဖစ သတမတခၾကရပါသည။ ဤအေျခအေနတစရပခငးစတြင ဥပေဒမား၏ ရညရြယခကႏင အကးသကေရာကမႈသည CRC အပဒ ၇ အရ ႏငငသားျဖစခြငႏင ထစာခပတြင သတမတထားေသာ ကေလးသငယ၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားဆငရာအေျခခမတ႔ အပါအ၀င ႏငငေတာ၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ တာ၀န၀တရားမားက ခးေဖာကေနပါသည။ အျခားႏငငမားတြင မသားစ အမညက အဓကအားျဖင႔ အသးျပ၍ မး႐းအစဥအဆကက ေျခရာေကာကျခငး ကစၥရပမား ျပလပၾကေသာလညး ျမနမာႏငငရ လအေတာမားမားက မသားစအမညက အသးမျပၾကျခငးက လကေတြ႕တြင ဤအေျခအေနမားက ပမ ဆးရြားေစပါသည။ ထ႔အျပင ႏငငသားျဖစျခငးဆငရာ သတမတထားသည႔လအပခက အရညအခငးမားက အေတာအသင႔အားျဖင႔ ေကနပႏငဖြယ ျပည႔မေစရနကလညး ပမခကခေစပါသည။

တရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ အေျခခသေဘာတရား

ဥပေဒႏငညၫြတမႈအေျခခမသည အသအမတျပထားေသာ ေယဘယဥပေဒစညးမဥးတစရပျဖစၿပး အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးစာခပအားလးနးပါးတြင ပါ၀ငေသာ အေျခခလအပခကတစရပ 106 ျဖစသညအျပင ျပစမႈဆငရာဥပေဒ၏ အေျခခမတစချဖစပါသည။ 107 ဥပေဒသည ခန႔မနးရလြယကရန (Predictable)၊ အေတာအတန ေသခာမႈရရန (Fairly

14

Certain) ႏင ေလးစားလကနာခႏငစြမးရရန (Capable of Being Respected) လအပပါသည။ “ႏငငေတာအေပၚသစၥာမျခငး”ကသ႔ေသာ အေကာငအထညမရသည လမႈေရးထခကမႈမားက တားဆးရန ရညရြယေသာ ေယဘယဆနၿပး အလြနကယျပန႔ေသာ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမားသည အလြသးစားျပေသာ နညးလမးျဖင ကငသးေသာအခါ အျပအမမးစက ဒဏခတရာတြင အသးျပႏငေသာေၾကာင ဥပေဒႏငညၫြတမႈ အေျခခမႏင ကကညႏငဖြယမရပါ။ 108 သ႔ျဖစပါ၍ ဥပေဒႏငညၫြတမႈရရန လအပခကႏင ပ၍တတကက ေျပာရလင ဥပေဒဆငရာ ေသခာမႈ သ႔မဟတ Lex Certa သည ဥပေဒ၏ ေယဘယ အေျခခမတစချဖစပါသည။ ဥပေဒမားအား သာမနအားျဖင နားလညႏင၊ အေကာငအထညေဖာႏငၿပး အသကသြငးႏငေစရန ရငးလငးစြာ၊ တကစြာႏင ျပညစစြာ ေရးဆြရန လအပပါသည။ အထးသျဖင ျပစမႈဥပေဒျပ႒ာနးခကမားႏငပတသက၍ ဥပေဒမားက ေရးဆြရာတြင လမားက ၎တ႔၏ ျပမေနထငမႈက ဥပေဒႏငအည ထနးသမးႏငေစရနလေလာကေအာင ရငးလငးစြာႏင တကစြာ ေရးဆြသငပါသည။ ဥပေဒတြင ရငးလငးမႈမရျခငးေၾကာင ျပ႒ာနးခကမားက အေကာငအထညေဖာရန တာ၀နရေသာ အာဏာပငမားက စတႀကကေရြးခယ၍ေသာလညးေကာငး၊ သေဘာရသလေသာလညးေကာငး၊ ခြျခားဆကဆ၍ ေသာလညးေကာငး အဓပၸာယေကာကယမႈမား ျပလပႏငၿပး ျမနမာႏငငတြင အာဏာပငမားက ကယပငဆးျဖတပငခြင အမားအျပားရျခငးႏင တရား႐းမားမတဆင တရားသျဖင ျပနလညျဖစေအာင ေဆာငရြကေပးမႈ မရရႏငျခငးတ႔ႏင ေပါငးစပလကေသာအခါ အလြနျပနာမားေသာ အေျခအေနတစရပ ျဖစပါသည။

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒက အေကာငအထညေဖာေသာ အပခပေရးဆငရာ စမေဆာငရြကမႈမားသည ႐ႈပေထြးၿပး ပြငလငးျမငသာမႈမရသျဖင ထေရာကစြာ လကနာအေကာငအထညေဖာရန ကးေၾကာငးဆေလာစြာ မျဖစႏငပါ။ အထကတြင ေဖာျပခသညတငး ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ၎၏ ၁၉၈၃ခႏစ လပထးလပနညးသးခတြင ျပ႒ာနးခကမားႏင ပစမားျဖင ေဖာငးပြေနပါသည။ ႏငငသားအျဖစသတမတရနႏင ႏငငသားအျဖစမရပစရန အပါအ၀င အဆးအျဖတ ေပးပငခြငမားက ေယဘယအားျဖင ျပညေထာငစအဆငအာဏာပငမားအား အပႏငးထားေသာလညး လကေတြ႔တြင ေအာကေျခအဆငမား၌ ကငသးေနၿပး အဆပါဆးျဖတခကမား ခမတရန လမးၫႊနခကမားက မညသ႔အသးျပေနသည သ႔မဟတ မညသညလမးၫႊနခကမားက အသးျပေနသညမာ မရငးလငးပါ။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအရ ဗဟအဖြ႔၏ အဖြ႔၀ငေလးဥးထမ ႏစဥးက စစတပမတက႐ကခန႔အပၿပး ကာကြယေရးဥးစးခပထ အစရငခရပါသည။ ဆလသညမာ ဥပေဒအရေျပာရလင လကရဥပေဒတြင သတမတခကမားအရ လထအပခပေရး အာဏာပငမားသည ႏငငသားျဖစမႈႏင ပတသကေသာကစၥရပမားအေပၚ ထေရာကေသာ ထနးသမးခပကငမႈ မရပါ - ထအခကသည တရားဥပေဒစးမးေရး အေျခခမမားႏင ဆန႔ကငေနပါသည။109

၁၉၈၂ခႏစဥပေဒသည တရားစရငေရးအဖြ႔က ျပနလညစစေဆးျခငးအပါအ၀င ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသကေသာ အပခပေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားအား လြတလပစြာ ျပနလညစစေဆးေပးရန ေတာငးဆပငခြငအေပၚ အကန႔ အသတမားစြာ ျဖစေပၚေစပါသည။ ဗဟအဖြ႔၏ဆးျဖတခကမားက အယခ၀ငေသာလပငနးစဥမာ အလြႏ႐ႈပေထြးၿပး အယခေလာကလႊာအား ျပညေထာငစအစးရထ ေရာကရရန ဌာနေပါငးစက ေကာျဖတရကာ ဆးျဖတခကမားက ခမတေပးခလငေတာင ၀နႀကးဌာနအဆငတြင ခမတသညေလာ သ႔မဟတ တာ၀နေပးအပျခငးခရသမားက ခမတ သညေလာ ဆသညမာ မရငးလငးပါ။ 110 ဗဟအဖြ႔ႏင ျပညေထာငစအစးရတြင အခ႕ေသာအဖြ႔၀ငမား တညေနသျဖင မညသညအေျခအေနတြငမဆ ဗဟအဖြ႔၏ အဖြ႔၀ငမား သ႔မဟတ ၎တ႔၏ တာ၀နေပးအပျခငးခရသမားက အယခမႈက ၎တ႔၏ ကယပငဆးျဖတခကျဖင စဥးစားဆးျဖတမညျဖစေသာေၾကာင အဆပါ ဆးျဖတခကမားအား လြတလပသည သ႔မဟတ ဘကလကမႈကငးမသညဟ ကးေၾကာငးဆေလာစြာ မယဆႏငပါ။

ထ႔ျပင အပခပေရးဆငရာ အယခမႈလပငနးစဥတြင သသာေသာအားနညးခကမားလညး ရေနၿပး ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၇၀(ခ) တြင အယခမႈအေပၚ ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔၏ ဆးျဖတခကသည “အၿပးအျပတ” ျဖစရမည ဟသတမတထားသညမာ အပခပေရးအဖြ႔၏ ဆးျဖတခကမားက တရား႐းက ျပနလညစစေဆးပငခြငအပါအ၀င ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ လပပငခြငခြျခားသတမတျခငးစညးမဥးက ခးေဖာကေနပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အာမခထားေသာ “မလအခြငအေရးမား” အေပၚ သကေရာကမႈရေသာ အပခပေရးအဖြ႔က ခမတသည ဆးျဖတခက မားက တရား႐းမားက ျပနလညစစေဆးပငခြင ရက ရရပါမည။ ထ႔ေၾကာင အထကတြငေဖာျပထားၿပး ျမနမာႏငငရ ဥပေဒစာသားမားစြာတြငလညး ေတြ႔ရႏငေသာ အၿပးအျပတျဖစေစျခငးအပဒသည တရားဥပေဒစးမးေရးႏင လပပငခြင ခြျခားသတမတျခငးတ႔က အားနညးေစၿပး “မလအခြငအေရးမား”ႏငပတသကေသာ ကစၥရပမားတြင အပခပေရးအဖြ႔က ခမတေသာ ဆးျဖတခကမားက တရားစရငေရးအဖြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျပနလညစစေဆးပငခြငႏငလညး ဆန႔ကငေနပါသည။ 111 ထ႔ျပင အာဏာပငမားက ၎တ႔၏ ဆးျဖတခကမားအတြက တစတရာအေၾကာငးျပရန မလေၾကာငးေဖာျပထားေသာ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒပဒမ ၇၁သညလညး ထခကနစနာသမားက ၎တ႔၏ “မလအခြငအေရးမား”ႏငပတသကေသာကစၥရပမားအေပၚ အကးအေၾကာငးခငလေသာ ဆးျဖတခက ရရပငခြငအျပင အဆပါဆးျဖတခကမားအေပၚ အယခ၀ငျခငးအားျဖင ၎တ႔က ထေရာကစြာေမးခြနးထတႏငစြမးတ႔က အားနညးေစ ေသာေၾကာင ဥပေဒျဖငသတမတထားေသာရယပငခြငႏင တရားစရငေရးအဖြ႔၏ထေရာကေသာ ျပနလညစစေဆးမႈဆငရာ စညးမဥးႏင ဆန႔ကငေနပါသည။ ပဒမ ၇၁ သည အဆပါ ဆးျဖတခကမားအေပၚ အယခ၀ငသညအခါတငး တရားစရငေရးအဖြ႔၏ ျပနလညစစေဆးမႈအပါအ၀င အဆပါဆးျဖတခကမားအား ထေရာကစြာ ျပနလညစစေဆးေပးရန

15

ေတာငးဆပငခြငကလညး အားနညးေစပါသည။ ဤဥပေဒသတမတခကသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဥပေဒျဖင သတမတထားေသာ ရယပငခြငက ခးေဖာကေနပါသည (ပဒမ ၃၈၁)။

၅.၃ အျခားဥပေဒမားႏင စာရြကစာတမးမား

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ၁၉၈၂ခႏစဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားအရ အပႏငးထားေသာ လတစဥး၏ တရား၀ငအဆင အတနးသည အျခားေသာဥပေဒမားအရ ၎၏အခြငအေရးမားႏင တာ၀န၀တရားအေတာမားမားအေပၚ ရႏငမãႈ သ႔မဟတ ၎တ႔အား မရရႏငမႈက အဆးအျဖတေပးပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကမားတြင ထမးျမားျခငး၊ ေျမ၊ ပငဆငမႈပစၥညး၊ အမရာ၊ ေရြးေကာကပြမား၊ အလပခန႔ထားမႈႏငစးပြားေရးလပငနးမားႏငသကဆငေသာ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမား ပါ၀ငပါသည။112

၎တ႔အနက ၁၉၉၃ခႏစကေလးသငယဆငရာ ဥပေဒသည (CRC) ပါ ႏငငသားျဖစခြငႏင ႏငငေတာ၏ အျပည ျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမားႏင ပတသကဆကႏြယေနသျဖင အထးအေရးပါၿပး ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ဥပေဒမၾကမးကလညး ဤစာေရးသားေနသညအခန၌ ျမနမာႏငင၏ လႊတ ေတာႏင ႏငငေတာသမၼတတ႔က ေလလာသးသပေနပါသည။ ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒႏင ျပ႒ာနးလကပါက ၎အား အစားထးမည ဥပေဒျဖစလာမည႔ ဥပေဒမၾကမးတြင (CRC) ပါ ျမနမာႏငင၏ တာ၀န၀တရားမားက အေကာင အထညေဖာရနအဓကရညရြယခကက ထညသြငးျပ႒ာနးထားပါသည။ သ႔ေသာ “ကေလးသငယတငးသည ႏငင သားျဖစမႈဆငရာ အခြငအေရးက တညဆဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ရရေစရမည” ဟ ေဖာျပ ထားေသာ ကေလးသငယဥပေဒ ပဒမ ၁၀ အား113 အာဏာပငမားက အဓပၸာယေကာကယရာတြင ႏငငသားျဖစခြငႏငပတ သက၍ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒသည ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားက လႊမးမးရမည ဟ ကယကယျပန႔ျပန႔ အဓပၸာယေကာကယေနပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒတြင ကေလးသငယမား၏ ႏငငသား ျဖစခြငက ကငသးခြင မျပထားေသာေၾကာင ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသကၿပး ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒက နာခ၍ ေရးဆြ ထားေသာ ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒ ပဒမ ၁၀ သည ကေလးငယဥပေဒ၏ရညရြယခကမား အထးသျဖင CRC အား အေကာငအထညေဖာရနရညရြယခက(ဥပေဒပဒမ ၃(က))ႏငအည ကေလးသငယ၏ အေကာငးဆးအကး စးပြားက ထညသြငးစဥးစားျခငး အေျခခမတ႔က လကေတြ႔တြင အားနညးေစပါသည။

ဤအခကသည စာခပ အပဒ ၇ႏငစပလဥး၍ အထးသျဖင ျဖစေပၚေနၿပး အပဒ ၇တြင အျခားေသာအရာမား အျပင ကေလးသငယတစဥး၏ ေမြးဖြားသညအခါမတပတငပငခြငႏင ႏငငသားျဖစခြငမားက သတမတေပးထားကာ အထးသျဖင ကေလးသငယတစဥး ႏငငမမျဖစေအာင အဆပါ အခြငအေရးမားအား ျဖညဆညးေပးျခငးရေစရန ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမားက အတညျပထားပါသည။ ကေလးသငယတစဥး၏ႏငငသားျဖစခြငက အျခားေသာ ယခငကတညးက တညရေနသည ျပညတြငးဥပေဒျပ႒ာနးခကမား အဓကအားျဖင ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသား ဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားအား နာခေစျခငးေၾကာင ကေလးသငယဆငရာဥပေဒမားက ကယပငဆငျခငတတရားျဖင ဆးျဖတႏင ေစကာ အမးအမးအဓပၸာယ ေကာကယႏငေသာေၾကာင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစလာႏငဖြယ ရပါသည။ ကေလးသငယဥပေဒ ပဒမ ၁၀ပါ အေၾကာငးအရာႏင ၎၏သကေရာကမႈသညလညး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒပဒမ ၃၄၇ပါ တနးတအခြငအေရးမားႏင ဥပေဒ၏တနးတအကာအကြယဆငရာ အာမခခကမားက ခးေဖာကေနေသာေၾကာင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏင မညၫြတပါ။

ICJက ဖတ႐ႈေလလာၿပးျဖစေသာ မတညေသာမၾကမးအမးအမးအေပၚ အေျခခ၍ ကေလးသငယအခြငအေရး မားဆငရာ ဥပေဒမၾကမးမားတြငလညး ကေလးသငယတစဥး၏ ႏငငသားျဖစခြငအေပၚ အလားတ ကန႔သတခကမား ပါ၀ငပါသည။ ၎ဥပေဒမၾကမးတြင (၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒတြင ေဖာျပထားသညအတငး) “တညဆဥပေဒ မားႏငအည” ဟေသာ အသးအႏႈနးက ထညသြငးေကာငး ထည႔သြငးထားႏငေစကာမ ကေလးသငယတစဥး၏ ေမြးဖြား သညအခါ မတပတငပငခြငႏင ႏငငသားျဖစခြငတ႔က ကေလးသငယဥပေဒပါ ရညရြယခကအတငးသာလင အဓပၸာယ ေကာကယသငၿပး အဆပါရညရြယခကမာ (CRC) အရ ျမနမာႏငင၏ တာ၀န၀တရားမားက အေကာငအထညေဖာရန ျဖစပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒႏင ၁၉၉၃ခႏစ ကေလးသငယဥပေဒ(ႏင ဥပေဒျဖစလာမည ဥပေဒမၾကမး) ႏစခလးတြင ဥပေဒမားအျဖစ တညေသာတရား၀င အဆငအတနးမားရၿပး ဥပေဒဆငရာအေျခခမမားအရ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒတြင ကေလးသငယတစဥး၏ ေမြးဖြားသညအခါမတပတငပငခြငႏင ႏငငသားျဖစခြငတ႔က သးျခားေဖာျပထားျခငး မရသညက ေထာက႐ႈ၍ ဤကစၥႏငပတသက၍ ဥပေဒမေဘာငက အဓပၸာယ ေကာကယရာတြင ကေလးသငယဥပေဒက လႊမးမးသငပါသည။ 114 သ႔ေသာ ဇေ၀ဇ၀ါမျဖစေစရနႏင ဥပေဒႏငညၫြတမႈအေျခခမ (Principle of Legality) က လကနာရန ကေလးသငယဆငရာဥပေဒမားတြင အနညးဆး (CRC) အရ ကေလးသမားအေပၚ ေပးအပထားေသာ အာမခခကမားႏငပတသက၍ “တညဆဥပေဒႏငအည” ဟေသာ အသးအႏႈနးက မထညသြငးသငပါ။ ေလာေလာဆယ လကရႏင အဆျပထားသည႔ စစဥထားရမႈအေနအထားသည ကေလးသငယမားစြာအတြက ႏငငသားျဖစခြငက ကငသးခြငမေပးေသာေၾကာင ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ စာခပ (CRC) အရ ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တရားမားက ခးေဖာကေနပါသည။

အထကအပငး (၄)တြင ေဖာျပထားခသညအတငး ႏငငသားျဖစမႈဆငရာအစအစဥမား အေကာငအထည ေဖာျခငးႏင ကငသးျခငးက လမးၫႊနေပးေသာ စာခၽြနလႊာမား၊ ၫႊနၾကားခကမားႏင လကစြစာအပမား အစရေသာ

16

ဥပေဒမဟတသည ဥပေဒဆငရာ စာ႐ြကစာတမးမားႏငပတသက၍ ၎တ႔တြင ပါ၀ငေသာ အေၾကာငးအရာမားသည ေယဘယအားျဖင ပြငလငးျမငသာမႈမရသလ ၎တ႔၏ ဥပေဒအေျခခမာ လညး မရငးလငးပါ။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြင အဆပါ စာရြကစာတမးမား အထးသျဖင ၂၀၁၄ခႏစ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဥးစးဌာန၏လကစြစာအပ ႏင ႏငငေတာက တရား၀င အသအမတျပသညဟ ယဆေသာ မးႏြယစစာရငးအျဖစ သရထားေသာ မးႏြယစ “၁၃၅ စ စာရငး” တ႔သည ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ တရား၀ငဆးျဖတခကမားက လမးၫႊနရာတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငၾက ပါသည။115

အဆးဆးမာ အဆပါစာ႐ြကစာတမးမားသည “ေသြးေႏာ” ဟေသာ ေန႔စဥသး စကားလးအသးအႏႈနးအား “ဧညႏငငသားမား” ႏင “ႏငငသားျပခြငရသမား” အတြကႏင႔ အျခားေသာ မး႐းေပါငးစပမãႈမ ဆငးသကလာသမား 116 အတြက သးစြျခငးအားျဖင႔ အစးရ႐းမား၊ အစးရ၏ ဝနေဆာငမãႈမားက လကလမးမမãႈအား ကန႔သတျခငးအျပင ႏငငအတြငးရ အခ႕ေသာလအပစမားအား တစအပစလးက ႏငငမျဖစေစျခငအားျဖငအပါအ၀င နညးလမးမားစြာျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ခြငျပ႐သာမက အားေပးအားေျမႇာကပင ျပေနပါသည။ အဆပါစာခၽြနလႊာမား၊ ၫႊနၾကားခကမားႏင လကစြစာအပမားက ေယဘယအားျဖင ျပညသလထက ဖတ႐ႈေလလာႏငျခငးမရပါ သ႔မဟတ ရငးလငးမႈမရပါေသာေၾကာင ၎တ႔သည ပြငလငးျမငသာမႈႏင ဥပေဒဆငရာေသခာမႈ သတမတခကမား အား ျပညမျခငးမရပါ။ ထ႔ျပင ၎တ႔အား ဖတ႐ႈေလလာႏငမႈမရျခငး ႏင/သ႔မဟတ ရငးလငးမႈမရျခငးတ႔ေၾကာင ၎တ႔တြင ပါ၀ငေသာ အေၾကာငးအရာမားက သကဆငရာ ျပညတြငးႏင အျပညျပညဆငရာဥပေဒပါ တာ၀န ၀တရားမားႏငယဥ၍ ဆနးစစရန ခကခပါသည။ လပထးလပနညးမားႏင တာ၀နရမႈလမးေၾကာငးမားႏင ပတသက၍ ရငးလငးမႈ မရျခငး သညလညး တာ၀နခမႈႏင တရားသျဖငျပနလညျဖစေစမႈက အားနညးေစၿပး ထသ႔ အားနညးေစသည အေၾကာငးအရငးမာ ၎တ႔၏ ႏငငသားျဖစမႈအေပၚ ဆးျဖတခကမားေၾကာင ထခကနစနာႏငဖြယရေသာသမားအေနျဖင ဆးျဖတခက တစရပအေပၚ မညသညအာဏာပငမားထ အယခ၀ငရမည သ႔မဟတ ေမးခြနးထတရမညက မသရႏငသျဖင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒပါ ဥပေဒျဖငသတမတထားေသာရယပငခြငအား ဆး႐ြားစြာ ထခကေစပါသည။

၅.၄ နဂး

ႏငငသားျဖစမႈအတြက ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမေဘာငသည ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ကကညမႈ မရသည အျပင ႏငငေတာ၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမားက ခးေဖာကေနသညမာ ထငရားပါ သည။ ဤစာတမးတြငေဖာျပထားသညအတငး တငးျပည၏ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ ဥပေဒမေဘာငသည တစႏငငလးတြင လ႔အခြငအေရးမားႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက ထေရာကစြာ အားနညးေစပါသည။

၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အာမခထားေသာ “မလအခြငအေရး” အမားစသည အမနတကယေတာ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ကန႔သတထားၿပးျဖစသည “အျပညအ၀ႏငငသားမား”ႏငသာ သကဆငသျဖင အခ႕ေသာ ႏငငေရးအခြငအေရးမားမအပ လ႔အခြငအေရးမားက ႏငငသားျဖစမႈအေပၚမတညျခငးမရဘ လအားလး အတြက အာမခေပးရမညဟ သတမတေသာ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒပါ ခြျခားဆကဆမႈ မရျခငး အေျခခမႏင ဆန႔ကငေနပါသည။ ထ႔ျပင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါျပ႒ာနးခကမားတြင အနးကပမသားစ၀င (မဘ၊ ခငပြနး သ႔မဟတ ဇနး၊ သားသမး)၏ ျမနမာႏငငသားမဟတမႈအေပၚ အေျခခ၍ ႏငငသားမား၏ လႊတေတာကယစားလယ အျဖစႏင ႏငငေတာသမၼတ အျဖစအပါအ၀င အမားျပညသဆငရာ ရာထးတာ၀နမားတြင တာ၀နထမးေဆာငခြငက ကန႔သတထား ပါသည။ ထရာထးႏစခလးအတြက အဆပါျပ႒ာနးခကမားသည ခြျခားဆကဆမႈရၿပး တစဖကသတဆန ပါသည။

၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒႏင ၎၏ လပထးလပနညးမားသည ေရးဆြထားပႏင ကငသးပႏစခလးတြင အလြန တရာခြျခားဆကဆမႈရၿပး တစဖကသတဆနပါသည။ ၂၀၀၈ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင တညဆဥပေဒမား ႏင နညးဥပေဒမားသည “ဤဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင မဆန႔ကငသမ” အတညျဖစသညဟ (ပဒမ ၄၄၆ ႏင ၄၄၇) ရငးလငးစြာေဖာျပထားသျဖင ထသ႔ခြျခားဆကဆမႈရၿပး တစဖကသတဆနေနျခငးသည ႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒအရ “မညသမဆ” ဥပေဒအရာတြင တနးတညမေသာအခြငအေရးမားႏင ဥပေဒဆငရာ အကာအကြယရရရမည ဟေသာ အာမခခက(ပဒမ ၃၄၇) က ခးေဖာကေနပါသည။ ရလဒမာ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင မညၫြတပါ။ 117 ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ၏ ခြျခားဆကဆမႈရေသာ ျပ႒ာနးခကမားႏင သကေရာကမႈမားသည ျမနမာႏငင၏ အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမားကလညး ခးေဖာကေနၿပး အဆပါတာ၀န၀တရားမားတြင CRC ၊ CEDAW ႏင ICESCR ပါ တာ၀န၀တရားမားအပါအ၀င ျဖစေသာလညး ယငးတ႔ခညးသာဟ ကန႔သတမထားပါ။

တရား၀ငအဆငအတနး ရငးလငးမႈမရသည သ႔မဟတ သသာထငရားေသာ တရား၀ငအဆငအတနး မရသည ၫႊနၾကားခကမား သ႔မဟတ မ၀ါဒမားအပါအ၀င အျခားေသာ ျပညတြငးဥပေဒမားႏင စာ႐ြကစာတမးမားတြင ၎တ႔အား အေကာငအထညေဖာရာ၌ အျခားေသာဥပေဒျပ႒ာနးခကမားက လႊမးမးရမညဟ ဥပေဒတြငေသာလညးေကာငး၊ အဓပၸာယေကာကယမႈအရေသာလညးေကာငး သတမတထားျခငးသည ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ၏ မလကတညးက ဆး႐ြားေနေသာ လ႔အခြငအေရးအေပၚထခကမႈမားက ပမဆး႐ြားေစပါသည။ ဤအခကသည တရားဥပေဒစးမးေရး

17

အေျခခမမားကခးေဖာကကာ ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားျခငးမရေသာစစအစးရက ဖြ႔စညးထားေသာ ခြျခားဆကဆမႈ ရသညစနစတစရပက ပမအားေကာငးေစၿပး ျမနမာႏငငတြင အားလးပါ၀ငႏငေသာ ဒမကရကတစ လ႔အသငးအ၀ငးတစခ တညေထာငရန ႀကးပမးအားထတမႈမားက အားနညးေစပါသည။

အထကပါအခကမားအျပင အေရးႀကးသညမာ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ တရား၀ငအခြငအေရးတစခတညးသည အေျဖတစခ မဟတေၾကာငးကလညး ICJ အေနျဖင စးရမမပါသည။ အခ႕ေသာလအပစမားအား ႏငငသားမား အျဖစ တရား၀င အသအမတျပသညတင ခြျခားဆကဆမႈမားက အမားအျပား ႀကေတြ႔ေနရဆျဖစကာ 118 ႏငငသား မဟတသမားကသ႔ ဆကဆခေနရဆျဖစသျဖင ၎တ႔၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ အခြငအေရးမားႏင ၎တ႔၏ လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားရနႏငကာကြယရန ႏငငေတာ၏အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ တာ၀န၀တရားမားက ခးေဖာကေနပါသည။

ဥပေဒမားက ကငသးရာတြင ေတာငအာရမးႏြယမ ဆငးသကလာသမားအေပၚ အထးသျဖင ျဖစေသာလညး ဤအစရငခစာတစခလးတြင အသအမတျပထားေသာ အျခားလအပစမားအေပၚကလညး ခြျခားဆကဆျခငးႏင တစဖတသကဆနျခငးသည ႏငငျခားသားမားက ေၾကာက႐ြ႕သည႔ စတအေျခခရသည႔ စစတပအပခပစဥကာလမ စတင၍ ျမနမာႏငငဥပေဒပါ အခြငအေရးမားႏငပတသက၍ ဘကလကေသာအယအဆမား ေပၚေပါကလာမႈႏင ဆကႏြယေနပါ သည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ ဥပေဒမားအား ျပငဆငျခငးႏငတကြ အဆပါ ဥပေဒမားအား ခြျခားဆကဆမႈျဖင ကငသးေနျခငးအား ခကခငးေျပာငးလျခငးသည တစႏငငလးတြင ျဖစေပၚေနေသာ ခြျခားဆကဆမႈက ေျဖရငးရနအတြက အဓကကေသာ ပထမေျခလမးျဖစပါသည။

18

၆။ ေနာကဆကတြ (ဤစာသညဘာသာျပနမတျဖစပါသည။ သမၼတ႐းသ ေပးပ ထားေသာ မရငးစာတြင အဂၤလပလေရးသားထားပါသည။) ဥး၀ငးျမင ႏငငေတာသမၼတ႐း ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငင ေနျပညေတာ ၂၀၁၉ ဇြနလ ၁၉ ရက အေၾကာငးအရာ ။ ။ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာဥပေဒ အား ႏငငတကာ လအခြငအေရး ဥပေဒႏင

ကကညေအာငေဆာငရြကေရး။

၂၀၁၉ ခႏစ ဇြနလ ၇ ရကေန တြင လၾကးမငး၏႐းသ ျပညေထာငစလႊတေတာမေပးပ႔ခေသာ ကေလးသငယ အခြငအေရးဆငရာဥပေဒႏင စပလဥးသည မမတ ၏သးသပခကႏင အၾကျပခကမားက ေလးစားစြာတငျပအပ ပါသည။

မမတ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒပညာရငမား ေကာမရငအဖြ (the International Commission of Jurists - ICJ) သည ကမာၻအရပရပရ ဂဏသေရရ တရားသၾကးမငးမား ႏင ေရ ေနမားျဖငဖြ စညးထားၿပး ဥပေဒကြၽမးကငမႈျဖင ႏငငႏငႏငငတကာ တရားေရးစနစမားခငမာလာေစရန လအခြငအေရး ႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက အားေပးျမႇငတင ေေဆာငရြကလကရပါသည။ ICJ ၏ ႐းခပက ဂနဗာၿမ႕တြငလညးေကာငး၊ အာရႏငပစဖတ ေဒသဆငရာ႐းက ဘနေကာကၿမ႕တြငလညးေကာငး ဖြငလစထားၿပး ျမနမာႏငငတြင ၂၀၁၄ ခႏစကတညးက တရားေရးဆငရာကစၥရပ မားက အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ အစညးမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကလက ရပါသည။

ေဖာျပပါဥပေဒ၏ ရညရြယခကမား အထးသျဖင ကလသမဂၢကေလးသငယအခြငအေရး သေဘာတညခကအရ ျမနမာႏငငမ လကနာေဆာငရြကရမည တာ၀နမားက ေဆာငရြကဖ႔ရန ဥပေဒကေရးဆြျပ႒ာနးရျခငးျဖစေၾကာငး ထတျပနထားသညအတြက မမတ မ ေယဘယအားျဖင ႀကဆပါသည။ သ ရာတြင ယငးဥပေဒတြင ႏငငသားျဖစမႈႏင စပလဥးသည ျပ႒ာနးခကသည ေဖာျပထားေသာ ဥပေဒ၏ရညရြယခကႏင ကကညမႈမရေၾကာငး မမတ ICJ မ ေတြ ရရပါသည။ အကယ၍ ယငးဥပေဒက အတညျပကငသးခမညဆလင ကလသမဂၢသေဘာတညခကပါ ႏငငေတာမ ဥပေဒအရ လကနာရမညအခကမားက ခးေဖာကမေပလမမည။

ကလကေလးသငယအခြငအေရးသေဘာတညခကပါ အခက ၇ သည ကေလးသငယမား၏ ႏငငသားရခြငက အကာအကြယေပးထားၿပး ကေလးသငယမား ႏငငမမျဖစလာေစရနအတြက ႏငငမားအေနျဖင ယငးတ ၏ ျပညတြငး ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးကငသးဖ ရန တာ၀နရပါသည။

(၁) ကေလးသငယမားသည ေမြးၿပးၿပးျခငး မတပတငရမညျဖစၿပး နာမညရရဖ ရန၊ ႏငငတစႏငင၏လမး (nationality) ျဖစဖ႔ရန ႏင တတႏငသမ ကေလး၏မဘမားမေစာငေရာကခြင ႏင မဘမား မညသမညဝါ ဆသညက သႏငဖ႔ရန ေမြးရာပါအခြငအေရးမားရသည။ (၂)သေဘာတညခကတြငပါ၀ငသည ႏငငအစးရမားသည ယငးအခြငအေရး မားက ကာကြယဖ ရန ျပညတြငး ဥပေဒမားႏငအည ေဆာငရြကရမည ျဖစၿပး သကဆငရာ ႏငငတကာဥပေဒမားအရ လကနာရမည အခကမားက အထးသျဖင ကေလးငယမား ႏငငမမျဖစေစရန အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြကရေပမည။

မမတ ICJ မ ဥပေဒၾကမးအေပၚေလလာခကအရ ေဖာျပပါဥပေဒသည ကေလးသငယမား၏ ႏငင၏လမး

(nationality)/ ႏငငသား (citizenship) ျဖစခြငက ကာကြယေပးထားျခငးမရသလ ႏငငအစးရ၏ ကေလးသငယမား ႏငငမ မျဖစေစရန ကာကြယရမညတာ၀နကလညး ေကပြနမႈမရေပ။ ICJ မဖတ႐ãႈရသည ဥပေဒၾကမး ပဒမ ၂၂ တြင ေအာကပါအတငး ပါရပါသည။

“ေမြးဖြားေၾကာငးမတပတငသညကေလးသငယတငးသည ႏငငသားျဖစမႈဆငရာအခြငအေရးက တညဆဥပေဒ ပါျ ျပဌာနးခကမားႏငအညသာလင ရရေစရမည။”

လကရတြင ၁၉၉၃ ကေလးသငယဆငရာ ဥပေဒ ပဒမ ၁၀ တြငလညး ထနညးတစြာ ျပ႒ာနးပါရပါသည (သ ရာတြင ေမြးဖြားမႈမတပတငခြငက အသအမတျပထားျခငးမရေပ)။ ကေလးသငယသည ၁၉၈၂ ႏငငသားဥပေဒႏင

19

နညးဥပေဒမားတြငပါရေသာအခကမားႏငကကညမသာလင ႏငငသားေလာကထားခြငရသညဟ၍ အာဏာပငမားသည ထဥပေဒျပ႒ာနးခကက အဓပၸာယဖြငဆၾကပါသည။ ၁၉၈၂ ဥပေဒပါအခကမားႏင လကရကငသးေနမႈမာ “တငးရငးသား” စာရငးထတြင ပါ၀ငသညသမားကသာ ႏငငသားေပးလကရသညအတြက မားစြာခြျခားဆကဆမႈရၿပး တဖကသတဆန လကရေနပါသည။ထေၾကာင ႏငငတ၀နးတြင ႏငငမမားေပၚေပါကလာေစၿပးတရားဥပေဒစးမးေရးက အားနညးလာေစကာ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ ပါ ဥပေဒအရတနးတညမရေစရမညႏင ဥပေဒအကာအကြယက တနးတညမစြာ ရယပငခြင ဆသညအခကက ဆန ကငလက ရပါသည။

လကရျပ႒ာနးထားသညပစအရ အထကတြငေဖာျပခသာ ပဒမသညလညး ထနညးတစြာ ရလဒမား ေပၚထြက လာႏငေစၿပး ဥပေဒ၏ရညရြယခကျဖစသည ကလကေလးသငယအခြငအေရး သေဘာတညခကက အေကာငထည ေဖာမႈက အားနညးေစသလ ထသေဘာတညခကအရ အစးရ၏တာ၀န၀တရားႏငလညး ဆန ကငလကရပါသည။ ထေၾကာင မမတ ICJ မ ေအာကပါအၾကျပခကမားက ေလးစားစြာ တငျပအပပါသည။ ႏငင၏လမး (nationality)/ ႏငငသား (citizenship) ျဖစခြငႏင စပလဥးသည ပဒမက ေအာကေဖာျပပါအခကမားႏင ကကညေအာင လႊတေတာမ ျပနလညသးသပရန သမၼတႀကးအေနျဖင ေတာငးဆသငပါသည။ ကလသေဘာတညခကပါ ကေလးသငယမား၏ ႏငငလမး/ႏငငသားျဖစခြငက ကာကြယရမည အစးရ၏တာ၀နမားႏင ကကညဖ ရန၊ ယငးဥပေဒက ဌာနဆငရာမားႏင တရား႐းမားမ အေကာငထညေဖာ စရငဆးျဖတဖ ရနအတြက ရငးရငးလငးလငးျပ႒ာနးဖ ရန စသညအခကမား ျဖစပါသည။

မမတ႔ ICJ ၏ ဥပေဒအၾကေပးမားသည ထကစၥရပႏင စပလဥးၿပး ေဆြးေႏြးဖ႔ရန ႏင ေဖာျပပါဥပေဒက ႏငငတကာဥပေဒႏင စခနစႏႈနးမားႏင ကကညေအာင နညးပညာပငးဆငရာအကအညေပးဖ႔ရန အသငရပါသည။ မမတ ၏ ICJ မ ျမနမာႏငင၏ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ ဥပေဒမေဘာငက သးသပထားေသာ အဂၤလပဘာသာျဖင႔ စာမကႏာ ၁၂ မကႏာ (ျမနမာဘာသာျဖင႔ ၁၄ မကႏာ) ရေသာစာတမးကလညး ေ၀မေပးပါမည။ ထစာတမးတြင ႏငငတကာ ဥပေဒမားႏင ကကညေအာင မညသ႔ေဆာငရြကသငသညကလညး အၾကျပ တငျပထားပါသည။ ႐ေသေလးစားစြာျဖင ဖကဒရစေရာစကး (Frederick Rawski) အာရႏငပစဖတေဒသဆငရာၫႊနၾကားေရးမး အျပညျပညဆငရာဥပေဒပညာရငမားေကာမရငအဖြ (ICJ) ဘနေကာကၿမ႕၊ ထငးႏငင Frederick.rawski@icj.org မတက - ေရာငဘနး (Sean Bain), ICJ ဥပေဒအၾကေပး, sean.bain@icj.org ေဒၚႏငး၀ငးေအာင, ICJ ဥပေဒအၾကေပး, hninwin.aung@icj.org

1 ဤအသးအႏႈနးမားက ျမနမာဘာသာျဖင အသးျပျခငးႏင အဓပၸာယေကာကယျခငးသည ေယဘယအားျဖင ဇေ၀ဇ၀ါျဖစေစၿပး တစသတမတ တညးမရပါ။ ျမနမာဘာသာစကားတြင “ဌာေနတငးရငးသား”၊ “ဌာေနတငးရငးသားလမးမား”၊ “တငးရငးသားမား”ႏင “မးႏြယစမား”၏ အဓပၸာယႏငပတသက၍ ယဥေကးမႈအယအဆမားအရေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒအသးအႏႈနးမားအရေသာလညးေကာငး တစသတမတတညး ျဖစေသာ သ႔မဟတ အမားလကခထားေသာအဓပၸာယဖြငဆခကမရပါ။ ဤကစၥရပအေရးႀကးရျခငးမာ ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမေဘာငတြင အဆပါ အယအဆမားႏင ႏငငသားျဖစမႈအၾကား ခတဆကမႈေၾကာင ျဖစပါသည။ ဤသ႔ဇေ၀ဇ၀ါျဖစရျခငး၏ ေနာကထပအေၾကာငးအရငးမာ အဂၤလပ

20

ဘာသာသ႔ႏင အဂၤလပဘာသာမ မတကြျပားေသာ ဘာသာျပနဆမႈမားရေနျခငးႏင ဘာသာစကားႏစခအၾကား မၾကာခဏ လြမားဘာသာ ျပနဆေနၾကျခငး ျဖစပါသည။ ဘာသာစကားႏစခလးတြင အသးအႏႈနးမားက မၾကာခဏဆသလ ေပါငးစပထားပါသည။ ဤအစရငခစာတြင ျမနမာႏငအဂၤလပႏစဘာသာလး၌ ဥပေဒျပ႒ာနးခကတစရပရပက ရညၫႊနးသးစြေသာအသးအႏႈနးမတစပါး စာဖတသမားအတြက ရညရြယေသာ အယအဆဆငရာ အနကအဓပၸာယက အေကာငးဆးေဖာကးႏငမညဟ ယဆေသာ အသးအႏႈနးမားက ICJ က ေယဘယအားျဖင ေရြးခယသးစြထားပါသည။ ၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားျဖစမႈအကဥပေဒ ပဒမ ၃တြင အဂၤလပလ “any of the indigenous races of Burma” ႏင ျမနမာလ “ျမနမာ ႏငငသားတငးရငးသားတစမးမး”ဟေသာ အသးအႏႈနးပါ၀ငသညက မတသားပါ။ ၎သည ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစ၏ ေရ႕ေန ခပ႐း (UAGO) ၏ ေနာကဆးလမးၫႊနခကႏငကြလြေနၿပး ထလမးၫႊနခကတြင “indigenous”ဟေသာအသးအႏႈနးအား “ဌာေနႏငဆငေသာ၊ တငးရငး”ဟ၍လညးေကာငး၊ “indigenous races” ဟေသာ အသးအႏႈနးအား “တငးရငးသားလမးမား” ဟ၍လညးေကာငး ဘာသာျပနဆရန အႀကျပထားပါသည။ “အဂၤလပ-ျမနမာ ဥပေဒေ၀ါဟာရအဘဓာန၊” စတတအႀကမတညးျဖတျခငး၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ စာမကႏာ ၁၆၈။ ၂၀၁၅ခႏစ၊ တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသည ဥပေဒ ပဒမ ၂(က) တြငလညး တငးရငးသားလမးမားက အဓပၸာယဖြငဆထားပါသည။ ဤကစၥရပမားက ေဆြးေႏြးရန ဥပမာအားျဖင ေအာကပါတ႔က ၾကညပါ - Mary P. Callahan, “Distorted, Dangerous Data? Lumyo in the 2014 Myanmar Population and Housing Census,” SOJOURN: Journal of Social Issues in Southeast Asia, 32:2, 2017 ၊ Nick Cheeseman, “How in Myanmar “National Races” Came to Surpass Citizenship and Exclude Rohingya,” Journal of Contemporary Asia, 47:3, 2017, pp. 464 and 477 (endnote 1). 2 ဥပမာအားျဖင ကမာၻ႔လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး(UDHR)တြင အသအမတျပ အာမခထားေသာ အခြငအေရးအားလးသည လတငးႏငသက ဆငၿပး တစခတညးေသာ ခၽြငးခကမာ အပဒ ၂၁ ပါ အခြငအေရးမား (အစးရရာထးတြင တာ၀နထမးေဆာငခြင၊ မေပးခြငႏင ေရြးေကာကခ ပငခြင၊ အမားျပညသ၀နေဆာငမႈက႑တြင တာ၀နထမးေဆာငခြင) ျဖစကာ အဆပါအခြငအေရးမားက UDHR က ႏငငသားမားအတြကသာ လင အတအလငး အာမခေပးထားပါသည။ 3 (၁၉၄၈ခႏစတြင ျပ႒ာနးခေသာ) ၁၉၄၇ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင “တငးရငးသား” ဟေသာ အသးအႏႈနးက “indigenous races” အျဖစ ဘာသာျပနဆထားၿပး ေနာကပငးတြင ၁၉၇၄ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၌ အဆပါအသးအႏႈနးအား “တငးရငးသား လမးမား” “national races” အျဖစ ဘာသာျပနဆထား ပါသည။ ျမနမာဘာသာႏင အဂၤလပဘာသာအသးအႏႈနးမားအၾကား ဘာသာျပနဆမႈမား အမးမးျဖစေနေသာလညး မတသားရမညအခကမာ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသးခလး (၁၉၄၇ခႏစ၊ ၁၉၇၄ခႏစႏင လကရ ၂၀၀၈ခႏစ)တြင အဆပါအပစမားတြင ပါ၀ငမႈက သတမတထားပါသည။ သတမတထားေသာ “တငးရငးသားလမး” ရစမးက ၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငသားျဖစမႈအကဥပေဒ ပဒမ ၃ တြင ပထမဥးဆး စတငသတမတခပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၃တြင အလြနတရာ အလားသ႑နတေသာ ျပ႒ာနးခက တစရပျဖစသည႔ “ႏငငေတာတြင ပါ၀ငေသာ နယေျမတစခခ၌ ျမနမာသကရာဇ ၁၁၈၅ခႏစ၊ ခရစသကရာဇ ၁၈၂၃ခႏစ မတငမကာလမစ၍ ပငရငးႏငငအျဖစ အၿမေနထငခေသာ ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ ဗမာ၊ မြန၊ ရခင၊ ရမး စသည တငးရငးသားမားႏင မးႏြယစမားသည ျမနမာႏငငသားမားျဖစသည” ပါ၀ငပါသည။ ပဒမ ၃ တြင ျမနမာႏငငတြင အျခားေသာ “မးႏြယစမား” (English: ethnic groups) ေနထငမႈက အသအမတျပထားေသာလညး ၎တ႔အား “တငးရငးသားမား”အျဖစ အသအမတျပျခငး၊ မျပျခငးက ပဒမ ၄အရ အစးရအား ဆးျဖတခြင ေပးထားပါသည။ ကလနစနစလြနႏငငမားတြင ဌာေနျဖစမႈႏင ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ ေအာကပါတ႔က ၾကညပါ - Jose Maria Arraiza and Olivier Vonk,“Report on citizenship law: Myanmar,” European University Institute Country Report 2017/14, 2017, pp. 10-11. ၿဗတသအပခပမႈ လကေအာကတြင ကလနေခတ “လမး” အယအဆမားအား မတဆကျခငးႏင ပတသက၍ pp. Niklas Foxeus, “The Buddha was a devoted nationalist: Buddhist nationalism, ressentiement, and defending Buddhism in Myanmar,” Religion, May 2019, pp. 13-14 က ၾကညပါ။ ျမနမာႏငငတြင ဗဒၶဘာသာ မးခစစတႏင ႏငငေတာႏငပတသက၍ ထပေဆာငးေဆြးေႏြးမႈအတြက International Crisis Group, “Buddhism and State Power in Myanmar,” Asia Report No. 290, 5 September 2017, particularly pp. 7-8 က ၾကညပါ။ 4 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၊ “၂၀၁၄ခႏစ၊ ျမနမာႏငငလဥးေရႏငအမအေၾကာငးအရာသနးေခါငစာရငး၊” သနးေခါငစာရငး အစရငခစာ အတြ ၂၊ စာမကႏာ ၂၀၇-၂၁၀။ ထအခကအလကမားတြင ပါ၀ငေသာစစစေရးကတမားမာ - ႏငငသားစစစေရးကတ၊ ဧညႏငငသား စစစေရးကတ၊ ျပႏငငသားစစစေရးကတ၊ အမးသားမတပတငကတ၊ ဘာသာေရးကတ၊ ယာယမတပတငကတ၊ ႏငငျခားသား မတပတငကတႏင ႏငငျခား ႏငငကးလကမတတ႔ျဖစသည။ 5 ၁၉၅၄ခႏစ ႏငငမသမား၏ အေျခအေနဆငရာ စာခပ အပဒ ၁ တြင “ႏငငမသ” အား “မညသညႏငငကမ ၎၏ ဥပေဒအရ တငးရငးသား အျဖစမယဆေသာသတစဥး”အျဖစ အဓပၸာယဖြငဆထားပါသည။ ကမာၻေပၚတြင ျမနမာႏငငသည ႏငငမအမားဆးရပါသည။ “ရခငျပညနယတြင ေနထငၾကေသာ ျပညသလထမားအတြက ၿငမးခမးမတ၍ သာယာဝေျပာေသာ အနာဂတေပၚထြနးလာႏငေရးက ဦးတညလက - ရခငျပညနယ ဆငရာ အႀကေပးေကာမရင၏ အၿပးသတအစရငခစာ၊” ၂၀၁၇ခႏစ၊ စာမကႏာ ၂၆ က ၾကညပါ။ UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Global trends: forced displacement in 2017,’ 2018, pp. 11, 24-25, 64-69 ကလညး ၾကညပါ။ 6 ICJ, “ျမနမာႏငင ေရ.ေနမား၏လြတလပခြင ။ ေဆြးေႏြးအၾကျပပငခြင� ၂၀၁၃ ခႏစ ကၾကညပါ။ https://www.icj.org/wp-content/uploads/2015/07/MYANMAR-Right-to-Counsel-Publications-Thematic-Report-2015-BUR.pdf; ICJ, “ျမနမာႏငငတြင ဆး႐ြားေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအတြက တရားမတမႈ ရယျခငး ။ အေျချပစထားတငးတာေလလာမႈ”, ၂၀၁၈ခႏစ က ၾကညပါ။ https://www.icj.org/wp-content/uploads/2018/01/Myanmar-GRA-Baseline-Study-Publications-Reports-Thematic-reports-2018-BUR.pdf 7 ဥပမာ Smile Education and Development Foundation (SMILE), “Assessing the risks of statelessness for religious minorities in Myanmar,” 2016၊ ရခငျပညနယဆငရာ အႀကေပးေကာမရင (အထကပါကမးကး), pp. 5-6 ၊ SMILE and Justice Base, “Access to documentation and risk of statelessness,” 2017. UNHCR, “FAQs on Citizenship and Access to Civil Documentation in Myanmar,” 2017, pp. 5-6 ၊ UNHCR, “Citizenship and statelessness in Burma: an analysis of international standards and the Myanmar citizenship legal framework,” 2018 ၊ Burma Human Rights Network (BHRN), “Discrimination and Corruption Plague the Burmese Passport System,” 2018 ၊ UNHCR, UN Women ၊ Norwegian Refugee Council (NRC)၊ the Statelessness Network Asia Pacific ၊ Institute on Statelessness and Inclusion The Seagull, “A gender analysis of the right to a nationality in Myanmar,” 2018, pp. 14-34 ၊ Independent International Fact-Finding Mission on Myanmar, “Report of the detailed findings of the Independent International Fact-Finding Mission on Myanmar,” UN Doc. A/HRC/39/CRP.2 (17 September 2018), paras. 481-98 ၊ Burma/Myanmar UPR Forum, “Universal Periodic Review Second Cycle (2015 – 2020) Mid-Term Report,” 2018, pp. 12-13 တ႔က ၾကညပါ။

21

8 ရခငျပညနယဆငရာ အႀကေပးေကာမရင(အထကပါကမးကး)၊ စာမကႏာ ၃၁၊ အႀကျပခက ၁၇။ ထအႀကျပခကတြင “၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒသည ႏငငသားျဖစမႈအတြက လကရကာလတြင အေျခခရသည ဥပေဒျဖစသညက အသအမတျပေသာလညး အစးရအေနျဖင ထဥပေဒအား ျပနလညသးသပသညလပငနးစဥက စတငသငေၾကာငး ေကာမရငအေနျဖင အႀကျပလပါသည။ ျပနလညသးသပရမည အစတအပငးမားအျဖစ ေအာကပါအခကမားက အစးရအေနျဖင ထညသြငးစဥးစားလပါက စဥးစားႏငရန ေဖာျပအပပါသည � ဥပေဒအား ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ကြနဗနးရငး၏ ပဒမ (၇) ႏင ပဒမ (၈) အပါအ၀င ျမနမာႏငငက ပါ၀ငလကမတေရးထးထားေသာ ႏငငတကာစာခပမားႏင ခနညႇျခငး။ � ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ ကြျပားေသာ အမးအစားမားျဖင ခြျခားသတမတထားျခငးက ပယဖကျခငး အပါအ၀င ဥပေဒျပျခငးက အေကာငးဆးစႏႈနးမား၊ လပထးလပနညးမားႏင ကကညစြာ ေဆာငရြကျခငး။ � အမားလကခထားသညအခကမာ လပဂၢလတစဥးတစေယာကအား ႏငငသားအျဖစမ ပယဖကခရျခငးေၾကာင ႏငငမ ျဖစသြားေစမည အေျခအေနသ႔ ေရာကရေစရန မျပလပရပါ။ � ႏငငသားျဖစမႈ ဆး႐ႈးခသမား (သ႔မဟတ) ႏငငသားျဖစမႈက ႐ပသမးခ ခရသမားအား ႏငငမမျဖစသြားေစရန ျပနလညေလာကထားခြငျပျခငး။ � ျမနမာႏငငအတြငး ကာလရညၾကာစြာ အေျခခေနထငခၿပးသမား အတြက ႏငငမမျဖစေစရန အလ႕ငာ ျပႏငငသားအျဖစ ေလာကထားႏငရနအတြက ျပ႒ာနးခကသတမတျခငး။ � လကရႏငငသားျဖစမႈႏင တငးရငးသားလမးစျဖစမႈတ႔ ဆကႏႊယေနျခငးက ျပနလညဆနးစစျခငး။ � သငေလာသည အခနကာလတစခအတြငး အစးရအေနျဖင ႏငငသားဥပေဒအား ျပနလညသးသပျခငး လပငနးစဥက စတငႏငရနအတြက စမခကတစခက ျပငဆငတငျပသငပါသည။ ဥပေဒအသစတစခ (သ႔မဟတ လကရဥပေဒက ျပငဆငမႈျပျခငး မၿပးေသးခငအခနကာလတြင အစးရ အေနျဖင လကရကငသးေနေသာဥပေဒအား ႏငငတကာမ လကနာကငသးေနေသာအခကမား၊ စႏႈနးမားႏငခနညႇၿပး ၁၉၈၂ခႏစက ျဖစတညခေသာအေျခအေနမားႏင ယေန႔ေခတ၏ လအပခကမား ေျပာငးလလာမႈက ႏႈငးယဥမႈျပထားသည ေလလာဆနးစစမႈမားအေပၚ အေျခခကာ ခြျခားႏမခဆကဆျခငးသေဘာ၊ အျပအမမားမပါသည ၾကားျဖတေလလာသးသပမႈမားက ျပလပရန အဆျပသငပါသည။ ထႏငငသားဥပေဒသည ႏငငသားအားလးအတြက ကြျပားမႈ၊ ခြျခားမႈမရေစဘ တညမတေသာဥပေဒတစချဖစေစရန ျပနလညသးသပသငပါသည။” ဟ အျပညအ၀ ေဖာျပထားပါသည။ 9 Global New Light of Myanmar (GNLM) တြငပါ၀ငေသာ “Pyidaungsu Hluttaw approves motion to form Joint Committee to implement steps to amend Constitution,” 7 February 2019, pp. 2. 10 ၁၉၈၃ခႏစ ျမနမာႏငငသားဥပေဒဆငရာလပထးလပနညးမား (ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား) - အမန႔ေၾကာျငာစာ အမတ ၁၃/၈၃။ ၁၉၈၃ခႏစ ျမနမာႏငငသားဥပေဒဆငရာလပထးလပနညးမား (ဧညႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား) - အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ - ၁၄/၈၃။ ၁၉၈၃ခႏစ ျမနမာႏငငသားဥပေဒဆငရာလပထးလပနညးမား (ႏငငသားျပခြငရသဆငရာလပထးလပနညးမား) - အမန႔ေၾကာျငာစာ အမတ ၁၅/၈၃။ 11 ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ အစးရအား ဥပေဒအားလး ျပ႒ာနးပငခြငအပႏငးေသာ ၁၉၇၄ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၄၆ အရ။ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၇၆ သည ၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားျဖစမႈ(ေရြးေကာကပြ)အကဥပေဒႏင ၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငသားျဖစမႈအကဥပေဒတ႔က အစားထးပယဖကခသည။ 12 Working People’s Daily, vol. XIX, no. 275, 9 October 1982 တြင ပါ၀ငခေသာ သတမအႀကမေျမာက ဗဟေကာမတ အစညးအေ၀းတြင ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတဥက႒ ဥးေန၀ငး၏ မန႔ခြနး။ ပမကယျပန႔ေသာ ေကာကႏႈတခကႏင သးသပခကအတြက UNHCR (အထကပါ ကမးကး) 2018 က ၾကညပါ။ 13 ၁၉၉၇ခႏစ ျမနမာႏငငသားဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ၊ ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစဥပေဒအမတ ၄/၉၇။ 14 ႏငငေတာသမၼတသည သမၼတေရြးခယတငေျမႇာကေရးအဖြ႔၏ ေရြးခကတငေျမႇာကမႈျဖင ေရြးေကာကတငေျမႇာကသည ရာထးတစခ ျဖစပါသည။ ၂၀၀၈ခႏစ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ပဒမ ၆၀။ 15 ဥပမာ ေအးႏင “Suu Kyi calls on citizenship law to be revised,” Democratic Voice of Burma, 17 April 2013 က ၾကညပါ။ 16 ၂၀၁၂ခႏစတြင အစးရသည “တငးရငးသားလမးမား”တြင ပါ၀ငသမားအျဖစ အသအမတျပခရေသာ ပဂၢလမားအား စစစေရးကတမား ထတ ေပးရန အစအစဥတစခက စတငခၿပး အဆပါပဂၢလမားသည ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမားတြင ႐ႈပေထြးေသာအေျခအေနမားႏင ၎ႏငဆက စပေနေသာ အစးရအစအစဥမားေၾကာင ယခငက တရား၀င စာရြကစာတမးမားမရခၾကပါ။ အေရ႕ေတာငပငးတြင ဤလပငနးစဥႏငပတသက၍ ေကာငးစြာသရနားလညသမားက ICJ အား ေျပာၾကားခကအရ ထအစအစဥသည အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔တစဖြ႔ျဖစေသာ ကရငအမးသားအစညးအ႐းတ႔အၾကား အပစအခတရပဆေရးအစအစဥမား၏ အကးဆကတစချဖစပါသည (၂၀၁၉ခႏစ၊ ေမလႏင ဇြနလတြင ရနကနၿမ႕၌ ICJ ေဆြးေႏြးမႈမား)။ ေစာရနႏင “Karen IDPs Granted ID Cards,” 29 May 2012, The Irrawaddy ကလညး ၾကညပါ။ 17 ျမနမာႏငငအစးရ “National report submitted in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21,” UN Doc. A/HRC/WG.6/23/MMR/1 (5 August 2015), paras. 133-137 က ၾကညပါ။ 18 Jose Maria Arraiza ႏင Olivier Wonk တ႔က ေဖာျပခသညအတငး “၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒက အေကာငအထညေဖာရနအလ႔ငာ ျမနမာႏငငသည ၁၉၈၉ခႏစမစတင၍ ျမနမာႏငငတြင ေနထငသမား၏ ႏငငသားျဖစမႈအဆငအတနးက ဆးျဖတရန “ႏငငသားဟတမဟတစစေဆးျခငး” လပငနး စဥတစရပက ေဆာငရြကကာ ၎တ႔အား အေရာငခြျခားသတမတထားေသာ စစစေရးကတေပးအပခသည။ ပနးေရာငသည အျပညအ၀ႏငင သားျဖစၿပး အစမးေရာငသည ျပႏငငသားျဖစကာ အျပာေရာငသည ဧညႏငငသားက ဆလသည” (အထကပါကမးကး)။ ဤစနစအေၾကာငး ပ၍ အေသးစတေသာ ေဖာျပခကမားက အျခားေနရာတြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။ USDP အစးရလကေအာကတြင အဆပါလပငနးစဥမားႏင ပတ သက၍ ပမသရလပါက ဥပမာအားျဖင အႀကးတမးတရားလႊတေတာေရ႕ေန ဥးအနးေမာင “National verification process – Part 3,” Friday Times Journal, 2017၊ Gabrielle Paluch, “Myanmar Begins Controversial Citizenship Verification Process,” 7 July 2014, Voice of America ၊ Lawi Weng, “Winners and Losers of the White Card’s Demise,” 9 March 2015, The Irrawaddy ၊ ဥာဏလငးေအာင “Verification program begins but most migrants frozen out,” 23 July 2015, The Myanmar Times။ 19 ျမနမာႏငငအေနျဖင “လကရတြင စစစေရးစာရြကစာတမးမားမရေသာသမားအေနျဖင တရားမ၀ငအေျခအေနတစခတြင ဆကလကရမေန ေစရန ႏငငသားျဖစမႈ မန၊မမနစစေဆးျခငးလပငနးစဥမားက အရနအဟနျမႇငတငရန” အႀကျပခကအား ေထာကခေၾကာငး ထတေဖာခသည။ Report of the Working Group on the Universal Periodic Review: Myanmar, UN Doc. A/HRC/31/13 (23 December 2015), para. 143.119. Addendum, Views on conclusions and/or recommendations, voluntary commitments and replies presented by the State under review, UN Doc. A/HRC/31/13/Add.1 (10 March 2016) ကလညး ၾကညပါ။ 20 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ႏငငေတာသမၼတ႐း “ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငသားေဟာငးမားက ျမနမာႏငငသားအျဖစ သတမတႏငေရးအတြက စစစေရးအဖြ႔ဖြ႔စညးျခငး” အမန႔ေၾကာျငာစာ ၈၀/၂၀၁၆၊ ၂၀၁၆ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ၊ ၂၄ရကေန႔။ GNLM, “Implementation Central Committee for Permanent Residency holds coord meeting,” 26 March 2019, pp. 4 ကလညး ၾကညပါ။ 21 ႏငငတစ၀မးလးရ ဥပေဒေလလာသမားက အဆပါအျမငမား ရေနခၿပး ၂၀၁၈ခႏစေႏာငးပငးတြင ရနကနၿမ႕၌ ကငးပေသာပြတစပြတြင ICJ ႏင အေသးစတ ေလလာသးသပမႈမား ျပလပခၾကပါသည (notes on file)။ ICJ, “Myanmar: ICJ convenes workshop on reforming 1982

22

Citizenship law,” 3 September 2018, https://www.icj.org/myanmar-icj-convenes-workshop-on-reforming-1982-citizenship-law/ က ၾကညပါ။ ဥးခစလြင(တရားလႊတေတာေရ႕ေန) “၁၉၈၂ခႏစ၊ ျမနမာႏငငသားဥပေဒက ႏႈငးယဥေလလာသးသပတငျပျခငး” ပထမအႀကမ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇလငလ၊၊ ဥးဗႀကင (ဘေအ၊ ဘအယလ) “ျမနမာႏငငသားဥပေဒကေလလာတငျပျခငး” ပထမအႀကမပႏပျခငး၊ ၂၀၀၀ ျပညႏစ၊ စကတငဘာလ ၊ ဥးအနးေမာင (တရားလႊတေတာေရ႕ေန၊ ရနကငး) “ႏငငသားကဒေလာကထားရာတြင” ၁၆ ဒဇငဘာလ၊ ၂၀၁၇၊ Friday Times ဂာနယ တ႔ကလညး ၾကညပါ။ 22 အႀကေပးေကာမရင (အထကပါကမးကး)။ 23 ေကာမရင၏ အၿပးသတအစရငခစာက ရရေသာအခါ တရား၀ငထတျပနခကတစခတြင “အဓပၸာယရေသာ ေရရညေျဖရငးနညးလမးမား အတြက [အဆပါ]အႀကျပခကမားက အလြနတရာ ႀကဆပါသည။ အႀကျပခကမားက ေျမျပငအေျခအေနမားႏငအည အျပညအ၀ႏင ျဖစႏင သမ အျမနဆး အေကာငအထညေဖာႏငရနက ကၽြႏပတ႔က အျပညအ၀ ေရး႐ႈ၍ ဤအစရငခစာက ေပးအပပါမည။ အေကာငအထညေဖာျခငး အတြက ျပညစေသာလမးျပေျမပတစခက လာမညရကသတပတမားအတြငးထတျပနရန ကၽြႏပတ႔ ေမာလငပါသည။” ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၏ ႏငငေတာအတငပငခ႐း “ရခငျပညနယဆငရာ အႀကေပးေကာမရင၏ အၿပးသတအစရငခစာအေပၚ ႏငငေတာ အတငပငခ႐း၏ ထတျပနခက” ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဩဂတလ၊ ၂၄ရကေန႔။ ႏငငေတာသမၼတ႐း “ရခငျပညနယဆငရာအႀကျပခကမား အေကာငအထညေဖာႏငေရး အတြက ေကာမတတညေထာငျခငး” အမန႔အမတ ၈၃/၂၀၁၇၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ၊ ၉ရကေန႔၊ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငင။ 24 ၂၀၁၉ခႏစ၊ မတလတြင ဂနဗာၿမ႕ရ ကလသမဂၢသ႔ ျမနမာႏငင၏ ကယစားလယက “ႏငငသားထတေပးမႈ” (“Issuance of citizenship”) အေပၚ မေရရာေသာ ကတက၀တ အား အစးရ၏ ဥးစားေပးနယပယတစရပအျဖစ ထပမေျပာၾကားခသည။ GNLM, “Myanmar Permanent Representative responds one-sided report of High Commissioner for Human Rights, urges her to provide technical assistance to Myanmar at Human Right Council in Geneva,” 27 March 2019။ အႀကးတမးအရာရမားက ျပျပငေျပာငးလေရးႏငပတသက၍ သသယျဖစမႈမားက လ႕၀ကစြာ ထတ ေဖာခၾကေၾကာငး သရရသည - Poppy Elena McPherson and Simon Lewis, “Myanmar rejects citizenship reform at private Rohingya talks,” Reuters, 27 June 2018။ အရာရမားႏင ထပသးအစညးအေ၀းေပါငးစတြင ပဂၢလမားစြာႏင ICJ ၏ ေဆြးေႏြးမႈမား အရလညး အစးရ၏ ခဥးကပမႈနညးလမးသည ကစၥရပႏင ကကညမႈႏင လကဖကညမႈမရေၾကာငး ေတြ႔ရရ သည။ 25 ျမနမာႏငငရ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာအဖြ႔အစညးမားက ၂၀၁၈ခႏစတြင ျပစခေသာ စာမကႏာေပါငး ၁၇၁မကႏာရသည ထတ ေ၀ျခငးမရေသာ လ႕၀ကအစရငခစာတြင “RAC ၏ အေရးအပါဆး အႀကျပခကမားစြာႏငပတသက၍ မညသညအဓပၸာယရေသာ တးတကမႈ ကမ” မေတြ႔ရခရပါ။ Timothy McLaughlin and Shibani Mahtani, “Myanmar’s Buddhists block Rohingya Muslims from blood supplies, report says,” 24 December 2018, The Washington Post ။ 26 လၿခေရးေကာငစဥက႒၏ ထတျပနခက UN Doc. S/PRST/2017/22 (17 November 2017)။ ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရး အေျခအေန အေပၚ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခ၏ ဆးျဖတခက A/C.3/72/L.48, para 1(o), (31 October 2017)။ ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနအေပၚ ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာငစ၏ဆးျဖတခက UN Doc. A/HRC/40/L.19, paras 16 and 17 (19 March 2019)။ ၂၀၁၉ခႏစ၊မတလ ဆးျဖတခက အပဒ ၁၆တြင ေကာငစက ျမနမာႏငငအား “အျခားနညးလမးမားအျပင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ျဖစေပၚေစခေသာ ၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒအား ျပငဆငျခငး၊ ပြငလငးျမငသာေသာ၊ ဆႏၵသေဘာပါ၀ငေသာႏင လကလမးမေသာ လပထးလပနညးျဖင အျပညအ၀ႏငငသား ျပနလညရရေစျခငးႏင ျပညသေရးရာႏင ႏငငေရးအခြငအေရးမားအားလးက အာမခေပးျခငး၊ ကယတငစစစျခငး(Self-Identification)အား အသအမတျပျခငးႏင ခြျခားဆကဆမႈရေသာ ဥပေဒႏင မ၀ါဒမားအားလးအား ျပငဆငျခငး သ႔မဟတ ပယဖကျခငးအားျဖင ႏငငမျဖစျခငးႏင လနညးစမးႏြယစမားႏင ဘာသာေရးလနညးစမားတြင ပါ၀ငသမား အထးသျဖင ႐ဟငဂာမားအေပၚ စနစတကႏင ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈစနစအရ ခြျခားဆကဆမႈ (Systematic and Institutionalized Discrimination) က ပေပာကေစရန အားထတမႈမားက ျမနဆနစြာေဆာငရြကရန” တကတြနးခပါသည။ 27 Tomás Ojea Quintana သည အာဂငတးနားလမးေရ႕ေနတစဥးျဖစၿပး ၂၀၀၈ခႏစႏင၂၀၁၄ခႏစၾကားတြင ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရးအေျခ အေနအေေပၚ အထးကယစားလယတစဥး ျဖစခပါသည။ 28 ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနဆငရာ အထးကယစားလယ၏ အစရငခစာ၊ Tomás Ojea Quintana, UN Doc. A/HRC/25/64, para 44 (2 April 2014). 29 ႐ဟငဂာမား၏ အေျခအေနႏငပတသက၍ ICJ ၏ အကယတ၀ငအစရငခတငျပမႈတြင “Refugees from Myanmar: a study by the ICJ, Switzerland,” October 1992, https://www.icj.org/wpcontent/uploads/1992/10/Myanmar-refugees-thematic-report-1992-eng.pdf; “Andaman Sea humanitarian crisis demands regional response centered on human rights,” 27 May 2015, https://www.icj.org/andaman-sea-humanitarian-crisis-demands-regional-responsecentered-on-human-rights/; “14 general recommendations to the new Government and Parliament,” June 2016, pp. 26-27, https://www.icj.org/myanmar-new-government-mustprioritize-rule-of-law-and-respect-for-human-rights/; ICJ, “အေမး၊ အေျဖမားဆငရာရငးလငးခက။ ျမနမာႏငင၊ ရခငျပညနယရ လ။အခြငအေရးဆငရာဥပေဒ,” ၂၀၁၇ ခႏစ https://www.icj.org/wp-content/uploads/2017/11/Myanmar-QA-Rakhine-Advocacy-Briefing-Paper-2017-BUR.pdf; ICJ, “‘အၾကမးဖကသမား�အမညစာရငးအားထတျပနေၾကညာျခငးသည တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခ သေဘာတရားမားက အတ ေနၿပး အသကအႏရာယကေရာကေစသည။� ၂၅ရက ဇနန၀ါရလ ၂၀၁၈ခႏစ, https://www.icj.org/wp-content/uploads/2018/01/Myanmar-Terrorist-Lists-News-web-story-2018-BUR.pdf; “ICJ submits Amicus Curiae Brief to International Criminal Court,” 19 June 2018, https://www.icj.org/icj-submits-amicus-curiae-brief-to-internationalcriminal-court/; www.icj.org/country/asia-pacific/southeast-asia/myanmar တ႔ပါ၀ငသည။ 30 ျမနမာႏငင သနးေခါငစာရငး (အထကပါကမးကး) စာမကႏာ ၂၀၇-၂၁၀။ 31 အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာနက အလကထေရာနစစနစျဖင လထမတပတင႐းႏင “smart ID cards” အတြက အေမရကနေဒၚလာ သနး ၃၉၀ ေတာငးခခေၾကာငး သတငးမားအရ သရရပါသည။ အစးရအေနျဖင အဆပါစမကနးအတြက အလား အလာရေသာ ေငြေၾကးေထာကပသမား/ေခးငားသမားႏင ေဆြးေႏြးခသညဟလညး ICJ က နားလညထားပါသည။ GNLM, “If there any issue arises regarding to repatriation, we will resolve it through diplomatic channel: Permanent Secretary U Myint Thu,” 12 November 2018, pp. 4 ၊ ေကာမး “Parliament Pushes for Identity Cards to be Issued to IDPs,” 10 May 2019, The Irrawaddy တ႔က ၾကညပါ။ 32 Bridget Welsh and Kai-Ping Huang, “Myanmar’s Political Aspirations & Perceptions 2015 Asian Barometer Survey Report,” Center for East Asia Democratic Studies, National Taiwan University, Strategic Information and Research Development Centre, 2016, pp. 48-53 ။ Yangon School of Political Science (YSPS) က ဤစစတမးက အေကာငအထညေဖာခပါသည။

23

33 အမားျပညသဆငရာေထာကခလႈပရားမႈမားစြာက ဆငဆငျခငျခင ေဆာငရြကခေသာလညး။ မၾကာေသးမက သာဓကမားအတြက စနးမငး ေအာင “President Urged to Rid School Curriculum of 'Discriminatory' Language,” 27 December 2018, The Irrawaddy။ BHRN, “Statement on discrimination and coercion faced by minority groups in citizenship registration process,” 19 March 2019. တ႔က ၾကညပါ။ 34ဥပမာ 1984 Naturalisation provisions of Costa Rica case, Inter-American Court of Human Rights ၊ 2005 Yean and Bosico v. Dominican Republic case, Inter-American Court of Human Rights တ႔က ၾကညပါ။ 35 ၁၉၅၄ခႏစ ႏငငမသမား၏အေျခအေနဆငရာစာခပႏင ၁၉၆၁ခႏစ ႏငငမမႈေလာခေရးစာခပတ႔တြင ႏငငမမႈကေရာငရားရန ျပညတြငး တရားစရငပငခြငမားအတြက အကာအကြယေပးမႈမားအပါအ၀င အျပညျပညဆငရာ စႏႈနးမားက ထပမျပ႒ာနးထားသည။ 36 ဤတြင CRC အပဒ ၃ (၁) ပါ၀ငသည။ အမားျပညသဆငရာ သ႔မဟတ ပဂၢလက လမႈဖလေရးအဖြ႔အစညးမားကျဖစေစ၊ တရား႐းမားက ျဖစေစ၊ အပခပေရးအာဏာပငမားကျဖစေစ၊ ဥပေဒျပေရးအဖြ႔အစညးမားကျဖစေစ ေဆာငရြကေသာ ကေလးသငယမားႏငသကဆငသည လပ ေဆာငမႈအားလးတြင ကေလးသငယ၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားက အဓက ထညသြငးစဥးစားရမည။ အပဒ ၈တြင “(၁) စာခပအဖြ႔၀င ႏငငမားသည ဥပေဒအရအသအမတျပထားသည ကေလးသငယ၏ ႏငငသားျဖစမႈ၊ အမညႏင မသားစ ဆကႏြယမႈမားအပါအ၀င ၎၏ အေထာကအထားမားက ထနးသမးရန အခြငအေရးက ဥပေဒႏငမညသည ၀ငေရာကစြကဖကျခငးမား မျပဘ ေလးစားလကနာရမည၊ ႏင (၂) ကေလးသငယတစဥးသည ၎၏ အေထာကအထားအခ႕ သ႔မဟတ အခကမားအားလးက တရားမ၀င ခးေဖာကခရမႈတြင စာခပအဖြ႔၀င ႏငငမားသည ထကေလး၏ အေထာကအထားက အလငအျမန ျပနလညရယေပးရနဟေသာ အျမငျဖင သငေလာေသာ အကအညႏင ကာကြယေပးမႈမား ပပးေပးရမည။” ဟ ေဖာျပထားပါသည။ 37 CRC အပဒ ၁။ 38 ဥပမာ - CRC ေကာမတ အေထြေထြမတခက အမတ ၁၄၊ ၂(ဂ) – “အဆငအားလးတြင အပခပေရးအာဏာပငမားက ခမတေသာ ဆးျဖတ ခကမား၏ အကး၀ငမႈနယပယသည အလြနကယေနၿပး အျခားေသာအရာမားအျပင ပညာေရး၊ ျပစေရး၊ ကနးမာေရး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ ေနထငမႈအေျခအေန၊ အကာအကြယ၊ ခလမႈ၊ လ၀ငမႈ၊ ႏငငသားျဖစမႈမားႏငပတသကေသာဆးျဖတခကမားပါ ပါ၀ငေနပါသည။ အဆပါနယပယ မားတြင အပခပေရးအာဏာပငမားက ခမတေသာဆးျဖတခကတစခခငးစက ကေလးသငယ၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားျဖင ဆနးစစ၍ ကက ညေစရမညျဖစၿပး အေကာငအထညေဖာမႈအစအမမားအားလးအတြကလညး ထနညးလညးေကာငးပငျဖစသည။” 39 ဥပမာ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခက ႏငငသားျဖစမႈတစဖကသတကငးမေစျခငးအား တားဆး ျခငးအေပၚ ၎၏ ၁၉၉၆ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရ လ၊ ၉ရကေန႔ဆးျဖတခက A/RES/50/152တြင “ျပညတြငးဥပေဒမားက ျပ႒ာနးကငသးရာတြင ႏငငမားအား အျပညျပညဆငရာဥပေဒ၏ အေျခ ခမမားႏငကကညစြာျဖင အထးသျဖင အာဏာရငဆနစြာ ႏငငသားျဖစျခငးခစားခြင႔ကမေပးဘ တားဆးျခငးအားျဖင ႏငငမ႔ျဖစမãႈေလာချခငးက ေရး႐ႈရန တကတြနးခပါသည။” 40 CRC အေထြေထြမတခကအမတ ၆ မလႏငငျပငပရ အေဖာမပါ ကြကြာေနေသာကေလးသငယမားအေပၚ ဆကဆမႈ “စာခပတြင ျပ႒ာနး ထားေသာ အခြငအေရးမားခစားမႈသည စာခပ၀ငႏငင၏ ႏငငသားမားျဖစေသာ ကေလးသငယမားအတြကသာ ကန႔သတမထားေသာေၾကာင စာခပတြင အျခားနညးအတအလငးေဖာျပထားျခငးမရပါက ခလမႈရာေဖြေသာ၊ ဒကၡသညႏင ေရႊ႕ေျပာငး ကေလးသငယမားအပါအ၀င ကေလး သငယအားလးသည ၎တ႔၏ ႏငငသားျဖစမႈ၊ လ၀ငမႈအဆငအတနး သ႔မဟတ ႏငငမျဖစျခငးမညသ႔ပငရေစကာမ အဆပါအခြငအေရးမားက ခစားခြငရရမညျဖစသည။…[ခြျခားဆကဆမႈမျပျခငးစညးမဥး]သည “အေဖာမပါျဖစေနေသာ သ႔မဟတ ကြကြာေနေသာ သ႔မဟတ ဒကၡသည တစဥး၊ ခလမႈရာေဖြေနေသာသတစဥး သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသတစဥးျဖစေနေသာ ကေလးသငယတစဥး၏ အဆငအတနးအေပၚ အေျခခ၍ မညသညခြျခားဆကဆမႈကမဆ တားဆးပါသည။” 41 အမးသမးမား၏ ဒကၡသညျဖစမႈ၊ ခလမႈ၊ ႏငငသားျဖစမႈႏင ႏငငမျဖစမႈ၏ ကား၊ မဆငရာ ႐ႈေထာငမားအေပၚ CEDAW ေကာမတ အေထြေထြ အႀကျပခက အမတ ၃၂၊ CEDAW/C/GC/32 (14 November 2014). 42 စာခပအရ ႏငငျခားသားမား၏ ရပတညမႈအေပၚ လ႔အခြငအေရးေကာမတ၏ အေထြေထြမတခက ၁၅တြင အေသးစတေဖာျပထားေသာလညး “ေယဘယစညးမဥးမာ စာခပ၏ အခြငအေရးတစခခငးစက ႏငငသားမားႏင ႏငငျခားသားမားၾကား ခြျခားဆကဆျခငးမရဘ အာမခရမညျဖစ သည။ ႏငငျခားသားမားသည ေယဘယအားျဖင ခြျခားဆကဆျခငးမျပရနသတမတခက၏အကးက ရရပါသည။”ဟေသာ ေဖာျပခကျဖင စတင ပါသည။ “Joint general comment No. 4 (2017) of the Committee on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families and No. 23 (2017) of the Committee on the Rights of the Child on State obligations regarding the human rights of children in the context of international migration in countries of origin, transit, destination and return*,” 1720405 CMW/C/GC/4-CRC/C/GC/23 (16 November 2017) ကလညး ၾကညပါ။ 43 သေဘာရသလ အေကာငအထညေဖာျခငးသည ျမနမာႏငငတြင ႏစေပါငးမားစြာ ICJ ၏ ေဆြးေႏြးမႈမားႏင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား အထး သျဖင ေရ႕ေနမားႏင အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးလႈပရားေဆာငရြကသမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အၿမၾကားသေနရေသာ အေၾကာငးအရာတစခ ျဖစပါသည။ ဤအခကက ျပညတြငးမဒယာတြငလညး ပမနသတငးေဖာျပေနၿပး ျမနမာႏငငတြင အမားျပညသက ေဆြေႏြးျငငးခေျပာဆေလရ ေသာ Facebook ေပၚတြငလညး ေျပာဆေလရေသာ အေၾကာငးအရာလညး ျဖစပါသည။ မၾကာေသးမက သာဓကတစခအျဖစ နႏၵ “State Counsellor vows no discrimination in issuing IDs,” 18 March 2019, The Myanmar Times; Coconuts Yangon, “Muslim leaders forced to deny discrimination by Bago authorities: rights group,” 19 March 2019. ႐ဟငဂာႏငပတသက၍ သေဘာရသလ အေကာငအထညေဖာမႈအား ေလလာသးသပမႈအတြက ညညေကာ “Unpacking the Presumed Statelessness of Rohingyas,” Journal of Immigrant & Refugee Studies, 2017, 15:3, pp. 269-286 က ၾကညပါ။ 44 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄ ႏင ၃၄၈။ “ဗဒၶဘာသာ၏ ထးျခားေသာရပတညမႈ” က အသအမတျပေသာ ပဒမ ၃၆၁ ႏင “ခရစယာနဘာသာသာသနာ၊ အစၥလာမဘာသာသာသနာ၊ ဟႏၵဘာသာသာသနာႏင နတကးကြယေသာဘာသာတ႔က ႏငငေတာတြင ရေနၾက ေသာ ကးကြယရာဘာသာမားဟ၍” အသအမတျပေသာ ပဒမ ၃၆၂ ကလညး မတသားပါ။ 45 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၆၆(က) ႏင ၃၆၇ ႏင ၃၇၀ အသးသး။ 46 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၈။ 47 ၂၀၁၀ခႏစ အမးသားလႊတေတာ ေရြးေကာကပြဥပေဒ ပဒမ ၈(ခ) ႏင ၁၀(င) တ႔တြငလညးေကာငး၊ ၂၀၁၀ခႏစ ျပညသ႔လႊတေတာေရြး ေကာကပြဥပေဒတြငလညးေကာငး၊ ၂၀၁၀ခႏစ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒတြငလညးေကာငး ျမနမာႏငင၏ ေရြးေကာကပြဥပေဒမားတြင ဤကန႔သတခကက ထပမအတညျပထားပါသည။ 48 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၆၀တြင ႏငငေတာသမၼတရာထးသည သမၼတေရြးခယတငေျမႇာကေရးအဖြ႔၏ တက႐ကမဟတေသာ ေရြးခယတငေျမႇာကမႈျဖစေသာလညး ေရြးခယတငေျမႇာကရသညရာထးတစချဖစသည။

24

49 ႏငငသားမား၏အခြငအေရးမားအေပၚ ေနာကထပကန႔သတခကတစခတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၉၂(င)တြင ေရြးေကာကတငေျမႇာက ျခငးဆငရာဥပေဒအရ ဆႏၵမေပးပငခြငမတားျမစျခငးခရသမားက ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ေသာ လကရေရြးေကာကပြဥပေဒမားတြင ႏငငသား ျဖစမႈအမးအစားအားလးအတြက ဆႏၵမေပးပငခြငက အတညျပထားပါသည။ (၂၀၁၀ခႏစ အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒ၊ ၂၀၁၀ခႏစ ျပညသ႔လႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒႏင ၂၀၁၀ခႏစ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာေရြးေကာကပြဥပေဒ ပဒမ ၆(က) က ၾကညပါ)။ ဆႏၵမေပးပငခြငမားက ကန႔သတျခငးအတြက စသတမတခကမားမရျခငးေၾကာင ႏငငသားအမးအစားမားက မေပးခြင ႐ပသမးရန အတြက အသးျပႏငသညသေဘာ ျဖစေနပါသည။ 50 ျပညေထာငစသမၼျမနမာႏငငေတာ၏ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၅) “ေအာကေဖာျပပါ အရညအခငးတစရပရပႏင ျပညစသ မားသည ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ႏငငသားမားျဖစၾကသည - (က) ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ တငးရငးသား မဘ ႏစပါးမ ေမြးဖြားသ၊ (ခ) ဤဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အတညျပျပ႒ာနးသညေန႔တြင ဥပေဒအရ ႏငငသားျဖစၿပးသ၊ ၃၄၆) ႏငငသားျဖစျခငး၊ ႏငင သားျပျခငးႏင ႏငငသားအျဖစမရပစျခငးတ႔သည ဥပေဒျဖငျပ႒ာနးသညအတငး ျဖစေစရမညႏင ၃၄၇) ႏငငေတာသည မညသ႔ကမဆ ဥပေဒ အရာတြင တနးတညမအခြငအေရးရရေစရမည။ ထ႔ျပင ဥပေဒ၏ အကာအကြယကလညး တနးတညမစြာ ရယပငခြငေရးရမည။” ဖြ႔စညးပအေျခ ခတြင “တငးရငးသားလမးမား” ဟေသာ အယအဆက ပဒမ ၃တြင ဥပေဒျဖငစနစတကသတမတထားေသာလညး အဆပါလမးမားက စာရငး ေဖာျပျခငးမရသညအျပင အဆပါလမးမားတြငမပါ၀ငသမားကလညး ျမနမာႏငငသားျဖစလာျခငးမ မပတပငထားပါ။ “တငးရငးသားလမးမား” တြင ပါ၀ငသမားအေပၚ ေပးအပထားသည အျခားေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ အထးအခြငအေရးမားတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးလႊတ ေတာမားတြင ၀နႀကးဌာနအဆငတစခ၌ ကယစားျပျခငးပါ၀ငသည။ 51 ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ႏငငသားျဖစမႈအခြငအေရးက ရငးရငးလငးလငး မကာကြယထားေသာလညး ပဒမ ၃၄၅ သည အျခားေသာဥပေဒ မားတြင ခြငျပပါက အျခားသမားအား ႏငငသားျဖစလာျခငးမ ပတပငထားျခငးမရပါ။ 52 ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒတြင မပါ၀ငေသာလညး ၁၉၈၃ခႏစႏငငသားျဖစမႈဆငရာ လပထးလပနညးသးခထမ တစခခငးစတြင “ႏငငသားစစစေရး ကတ” ႏင “စစစေရးအဖြ႔” ႏငပတသကေသာ ျပ႒ာနးခကမားပါ၀ငပါသည။ 53 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၉၆၊ ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး၏ ဇယား ၁ (အပဒ ၁၀(ည))ႏင ယဥတြဖတ႐ႈ။ 54 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၁(က) “ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ခကမသးျဖာျဖစသည ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရး အာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က တတႏငသမ ပငးျခား သးစြျခငးႏင အခငးခငး အျပနအလနထနးေကာငးျခငးတ႔ ျပသည။” 55 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၉ ႏင ၃၈၁။ 56 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၉(ဂ)။ 57 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၈၊ ၂၉၆ ႏင ၃၇၈။ Melissa Crouch, “Access to Justice and Administrative Law in Myanmar,” USAID Promoting the Rule of Law Project, 2014, pp. 2-14 ကလညး ၾကညပါ။ 58 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၉၇(ခ)။ 59 ၂၀၀၈ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၄၆တြင အျခားေသာအရာမားအျပင “ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါျပ႒ာနးခကမားက အနကအဓပၸာယ ဖြငဆ” ရန ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ခ႐းတစ႐းက ဖြ႔စညးထားပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး (၆) ကလညး ၾကညပါ။ 60 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၀၈၊ ၂၀၉ ႏင ၄၅၆။ 61 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၆၇-၆၉။ 62 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၃၂(ခ) (၂) အရ တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပသည ရာထးျမငစစတပအရာရမားအား လၿခေရး ႏငပတသကေသာ အေရးပါသည ၀နႀကးဌာနသးခတြင ခန႔အပပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒအရ ဖြ႔စညးေသာဗဟအဖြ႔တြင အတြငးအေရးမးက ထအဖြ႔တြင ပါ၀ငႏငသလ ဒတယအတြငးေရးမးလညး ပါ၀ငႏငပါသည။ ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရး ေကာငစ၊ ျမနမာႏငငသား ဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ၊ (ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ ဥပေဒ အမတ ၄/၉၇)၊ ပဒမ ၃ က ၾကညပါ။ 63 ေကး႐ြာအပစတစခတြင ရြာတစရြာမ ဆယရြာေလာကအထ ပါ၀ငႏငပါသည။ ဤအဆငရအာဏာပငမား၏ အခနးက႑ႏငပတသက၍ ဥပမာ အားျဖင ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား၊ အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ ၁၃/၈၃ ပဒမ ၁၂က ၾကညပါ။ 64 အစးရ၏ လပငနးတာ၀နမားက ေဖာျပရန အသးျပေသာ အသးအႏãႈနးမားသည ဥပေဒဆငရာႏင အစးရ၏ စမေဆာငရြကမႈမားက ထငဟပ ေစရန ႏစအလက ေျပာငးလလာခပါသည။ ဥပေဒအသးအႏႈနးမားႏငပတသကေသာ ျမနမာႏငငဥပေဒတြင ယခငကတညရခေသာ ႏငငေတာ အဖြ႔အစညးမား၏ အမညမားက ယေန႔ေခတကာလအလက မညသ႔အဓပၸာယေကာကယရမညႏငပတသက၍ လမးၫႊနခကေပးပါသည။ ၁၉၈၈ခႏစ စကားရပမား အစားထးသညဥပေဒ ပဒမ ၂(ခ)အရ “ႏငငေတာ ေကာငစ” ဟေသာ အသးအႏႈနးက “ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားေရးအဖြ႔” ျဖင အစား ထးခပါသည။ ေနာကပငးတြင ဤအသးအႏႈနးအား ၁၉၉၇ခႏစ စကားရပမားအစားထးသညဥပေဒ ပဒမ ၂(က) အရ “ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ” ျဖင အစားထးခပါသည။ ဤအသးအႏႈနးက ၂၀၁၁ခႏစ စကားရပမား အစားထးျခငး ဆငရာဥပေဒ ပဒမ ၂(ဂ)အရ “ႏငငေတာသမၼတ သ႔မဟတ ျပညေထာငစအစးရ” အျဖစ ထပမေျပာငးလခပါသည။ 65 ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒအရ ဤလပပငခြငက “ႏငငေတာေကာငစ”ထ အပႏငးထားၿပး ယခအခနတြင “ႏငငေတာသမၼတ သ႔မဟတ ျပညေထာငစ အစးရ” ထ အပႏငးထားပါသည။ “ျပညေထာငစအစးရ” တြင ႏငငေတာသမၼတ၊ ဒသမၼတႏစဥး၊ ျပညေထာငစ၀နႀကး ၂၃ဥးႏင ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပ (စစေပါငး ၂၇ဥး) ပါ၀ငပါသည။ ႏငငေတာသမၼတ႐း “ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔ ျပငဆငဖြ႔စညးျခငး” အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ ၁/၂၀၁၈ (၂၀၁၈ခႏစ၊ မတလ၊ ၃၀ရကေန႔)။ 66 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင “တငးရငးသားလမးမား” အား အႀကမႀကမ ရညၫႊနးထားၿပး ဤအသးအႏႈနးသည ျမနမာႏငငတြင ေန႔စဥသး အသးအႏႈနးအျဖစလညး မၾကာခဏအသးျပၾကသည။ အေပၚရစာစက ၾကညပါ။ 67 ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၃ တြင “ႏငငေတာတြင ပါ၀ငေသာ နယေျမတစခခ၌ ျမနမာသကရာဇ ၁၁၈၅ခႏစ၊ ခရစသကရာဇ ၁၈၂၃ခႏစ မတငမကာလမစ၍ ပငရငးႏငငအျဖစ အၿမေနထငခေသာ ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ ဗမာ၊ မြန၊ ရခင၊ ရမး စသည တငးရငးသားမားႏင မး ႏြယစမားသည ျမနမာႏငငသားမားျဖစသည” ဟ ေဖာျပထားသည ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား ပဒမ ၄ တြင “၁၈၂၄ခႏစ တြင အဂၤလပျမနမာပထမစစပြျဖစပြားခပါသည။ ထကာလ၏ ေနာကပငးတြင ႏငငျခားသားအမားအျပား ႏငငေတာအတြငးသ႔ ၀ငေရာကေနထင လာခၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာသကရာဇ ၁၁၈၅ခႏစ၊ ခရနသကရာဇ ၁၈၂၃ခႏစ မတငမကာလက ပငးျခားသတမတျခငးျဖစသည။” ဟ ေဖာျပ ထားသည။ 68 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၆ “ဤဥပေဒအာဏာတညသညေန႔တြင ႏငငသားျဖစၿပးသသည ႏငငသားျဖစသည။ သ႔ရာတြင ပဒမ ၁၈ပါ ျပ႒ာနးခကႏင ၿငစြနးလင ယငးပဒမအရ အေရးယျခငး ခရမည။”

25

69 ဤသတမတခကသည ႐ႈပေထြးပါသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၄တြင ဤသတမတခကက ထညမတြကဘ ႏငငသားျဖစမႈအတြက အရည အခငးျပညမမႈက ဆးျဖတရန အာဏာပငမားအား လပပငခြငေပးထားၿပး ဤလပပငခြငက ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာ လပထးလပနညးမား တစခခငးစ၏ ပဒမ ၉ တြင ထပမေဖာျပ၍ အေသးစတျပ႒ာနးထားပါသည။ 70 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၅ “တငးရငးသားတငးသညလညးေကာငး၊ တငးရငးသားမဘႏစပါးမ ေမြးဖြားသတငးသညလညးေကာငး ေမြးရာပါ ႏငငသားျဖစသည။” 71 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ အခနး (၃) တြင “ဧညႏငငသားျဖစျခငး” သည “၁၉၄၈ခႏစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားျဖစမႈအကဥပေဒအရ ႏငငသားျဖစရန ေလာကထားသမား” အတြကျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားပါသည။ အခနး (၄)တြင “ႏငငသားျပခြငရသျဖစျခငး” သည ၁၉၄၈ခႏစ မတငမ ဗမာ/ျမနမာႏငငအတြငး၌ ေရာကရေနထငၿပး ၁၉၄၈ခႏစ ဥပေဒအရ ႏငငသားျဖစရန ေလာကထားျခငး မျပရေသးေသာသမားအတြက ျဖစသည။ 72 UNHCR, “Citizenship and statelessness in Burma,” (အထကကမးကး), pp. 18. 73 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၃၀(ဂ) ႏင ၅၀(ဂ)။ 74 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၂၄၊ ၂၆၊ ၂၇(က)၊ ၂၈၊ ၄၆၊ ၄၈၊ ၄၉(က)၊ ၅၀။ 75 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၃၅(ဃ) ႏင ၅၈(ဃ)။ 76 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၃၅(စ) ႏင ၅၈(စ)။ 77 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၁၄၊ ၁၅(က)၊ ၁၆ ႏင ၁၇။ 78 ကေလးသငယတစဥးသည ႏငငျခားသားတစဥးႏင ဧညႏငငသား သ႔မဟတ ႏငငသားျပခြငရသတ႔မ ေမြးဖြားလာၿပး မဘက ႏငငသားျဖစမႈ ဆး႐ႈးလင ကေလးလညး ႏငငသားျဖစမႈဆး႐ႈးသည။ ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၂၉(ခ)၊ ၅၁(ခ) တ႔က ၾကညပါ။ ထ႔ျပင ICJ မ ဥပေဒအႀကေပးမားအေနျဖင ကေလးသငယတစဥး၏ ႏငငျခားသားဖခငသည ကေလးႏင ကေလး၏ မခင (ျမနမာႏငငသား)တ႔က ျမနမာ ႏငငတြင ထားခ႔ၿပး ၎၏ေနရပႏငငသ႔ ျပနသြားေသာလညး ႏငငေတာအေနျဖင အေျခအေနအရ ခြငျပမထားသညတင ကေလးတစဥးသည ၎၏ ဖခင ေနထငေသာတငးျပညတြင ႏငငသားျဖစခြငရသညဟေသာအခကက အေျခခ၍ ထကေလးအား ႏငငသားျဖစခြင မေပးေသာ အေျခအေနမားက သရထားပါသည။ 79 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၇၃။ ေမြးစားကေလးတစဥး၏ ႏငငသားျဖစခြငက ၎အား ေမြးဖြားေသာမဘမား၏ အဆငအတနးအေပၚ မတည၍ ဆနးစစသျဖင ေမြးစားကေလးတစဥးသည ၎၏ ေမြးစားမဘမားက ႏငငသားမားျဖစသညတင မညသညႏငငသားျဖစမႈပစကမဆ ရရျခငးမတားျမစခရႏငပါသည။ ဤအစရငခစာက ထတေ၀သညအခနတြင ေမြးစားကေလးတစဥး၏ ႏငငသားျဖစခြငက အမားျပညသဆငရာ ေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးေနၿပး ျပညေထာငစလႊတေတာႏင ႏငငေတာသမၼတတ႔က စဥးစားသးသပေနေသာ ကေလးသငယအခြငအေရးမား ဆငရာဥပေဒမၾကမးပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငလညး ခတဆကေနပါသည။ 80 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၂၂ “ႏငငသားအျဖစမ ရပစခရသ သ႔မဟတ ႐ပသမးခရသသည ႏငငသားအျဖစကေသာလညးေကာငး၊ ဧညႏငငသားအျဖစကေသာလညးေကာငး၊ ႏငငသားျပခြငရသအျဖစကေသာလညးေကာငး ျပနလညေလာကထားခြငမရေစရ။” 81 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၁၅(ခ)။ 82 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၂၀(ခ)။ 83 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၂၁။ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒႏင ၎၏ ၁၉၈၃ခႏစ လပထးလပနညးမားတြင ထပေဆာငး ရာဇ၀တျပစဒဏမား ေဖာျပထားၿပး ဥပမာ ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒ ပဒမ ၁၈ ႏင ၁၉ တ႔ျဖစသည။ 84 ဤအခကက ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၅ တြင “တငးရငးသားတငးသညလညးေကာငး၊ တငးရငးသားမဘႏစပါးမ ေမြးဖြားသတငး သညလညးေကာငး ေမြးရာပါႏငငသားျဖစသည” ဟ သတမတထားသည။ 85 အျပညအ၀ႏငငသားတစဥးအား ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒအရ အေရးယေဆာငရြကမႈမားမ ကငးလြတခြငမေပးထားပါ။ ပဒမ ၄၀ “မညသ မဆ ဧညႏငငသားလကမတ အတျပလပလငျဖစေစ၊ ထသ႔ျပလပရန အားေပးကညလငျဖစေစ ေထာငဒဏ တစဆယငါးႏစႏင ေငြဒဏကပ ငါးေသာငးက ကခေစရမည။” 86 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၃၆၊ ၃၇၊ ၃၉(ခ)၊ ၃၉(ဂ)၊ ၄၀၊ ၅၉ ႏင ၆၀။ 87 ဥပမာ ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား(အျပညအ၀ႏငငသားဆငရာ)အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၃/၈၃ ပဒမ ၂၉က ၾကညပါ။ ဤပဒမ တြငအျခားေသာအရာမားအျပင ႏငငျခားသားမားမတပတငေရးအကဥပေဒအရ အေရးယမႈက ေဖာျပထားၿပး ထအေရးယမႈတြင ရာဇ၀တျပစဒဏ မား ပါ၀ငပါသည။ 88 ရာဇ၀တျပစဒဏမားႏငပတသက၍ တရားစရငေရးအဖြ႔၏ အခနးက႑က ၁၉၈၂ခႏစ ဥပေဒပဒမ ၇၄ တြင သြယ၀က၍ ေဖာျပထားပါသည - “ျပစဒဏစရငသညကစၥရပမားမတပါး ဤဥပေဒႏငစပလဥးသညကစၥရပမားက လပပငခြငအပႏငးထားေသာ အဖြ႔အစညးမားကသာ ဆးျဖတႏင ခြငရသည။” 89 အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၃/၈၃ ပဒမ ၃၁(က)(၃) ႏင ၃၈။ အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၄/၈၃ ပဒမ ၂၉(က)(၃) ႏင ၃၈(င)။ အမန႔ေၾကာျငာစာ ၁၅/၈၃ ပဒမ ၃၄(က)၊ ၄၀ ႏင ၄၃ (ကမးကးအျပညအစ အထကတြငရသည)။ 90 ဤအေၾကာငးေဆြးေႏြးခကက အစရငခစာ အပငး (၅) တြင ၾကညပါ။ 91 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၆၉ ႏင ၇၀(က)။ 92 အထကပါ endnotes နပတ 63 and 64 တ႔က ၾကညပါ။ 93 ဥပမာ ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညးမား သးခလးတြင အခနး (၅) အယချခငးက ၾကညပါ။ 94 ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ ပဒမ ၇၀(ခ)။ 95 ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ဥပေဒမၾကမးက ျပ႒ာနးလကပါက ၁၉၉၃ခႏစ ဥပေဒက အစားထးမည။ ICJ အေနျဖင ၂၀၁၅ခႏစမစ၍ ထဥပေဒမၾကမး၏ ကြျပားေသာ မၾကမးမားက ေတြ႔ရခၿပးျဖစပါသည။ ဤစာေရးသားေနသညအခနတြင ထဥပေဒမၾကမးအား ျပညေထာငစလႊတ ေတာက အတညျပ၍ ႏငငေတာသမၼတ စစေဆးႏငရန ေပးပ႔ထားခၿပးျဖစပါသည။ ေနာကဆကတြ (၁) က ၾကညပါ။ 96 UN Universal Periodic Review (UPR)၏ အစတအပငးတစရပအျဖစ အစရငခရာတြင ျမနမာႏငငက “ကေလးသငယတစဥးအား ႏငငသား ဥပေဒႏငအည ႏငငသားအျဖစ အသအမတျပသည” ဟ ထတျပနခပါသည။ စာခပ အပဒ ၄၄အရ စာခပ၀ငႏငငမားက တငသြငးေသာ အစရင ခစာမားအား ေထာက႐ႈလင တတယအႀကမႏင စတတအႀကမ ပမနအစရငခစာမားက ၂၀၀၈ခႏစတြင တငျပရမညျဖစသည Myanmar, UN Doc CRC/C/MMR/3-4 (17 May 2011), para. 63 ။ ျမနမာႏငငအတြက လာမည UPR က ၂၀၂၀ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတြင စစဥထားပါ သည။ 97 ဤအသးအႏႈနးသည Working People’s Daily ၏ ၁၉၉၀ျပညႏစ တညးျဖတမႈတြင ပထမဆးအႀကမ ေပၚေပါကလာခပ ရပါသည။ Nick Cheeseman(အထကပါကမးကး), pp. 468-9 and 478 (endnote 6)က ၾကညပါ။ International Republican Institute (IRI), “Assessment of minority rights in Myanmar,” 2017, pp. 41 ကလညး ၾကညပါ။

26

98 အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန ျပညေထာငစ၀နႀကးက ၂၀၁၆ခႏစ၊ ဧၿပလ၊ ၂၉ရကေန႔၌ ျပညသ႔လႊတေတာ (ေအာကလႊတေတာ)တြင ေမးျမနးေသာေမးခြနးမားကျပနလညေျဖဆရာတြင အဆပါလမးၫႊနခကမားက အသးျပခေၾကာငး အတညျပခပါသည။ ျပနလညေျဖဆခကမားက https://www.pyithuhluttaw.gov.mm/question-713 တြင ဖတ႐ႈႏငပါသည။ 99 ဤကစၥရပသည ျမနမာႏငငတြင ICJ က ကငးပေသာပြမားအပါအ၀င ေရ႕ေနမားႏင လ႔အခြငအေရးလႈပရားသမားႏင ICJ ၏ ေဆြးေႏြးမႈမား တြင ကယကယျပန႔ျပန႔ေဆြးေႏြးခၾကၿပးျဖစသည။ Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, Yanghee Lee, UN Doc. A/HRC/40/68 (5 March 2019), paras. 53 and 58 က ၾကညပါ။ ခငစေ၀ “Old identity, new identification for Mandalay minorities,” 11 April 2014, The Myanmar Times ၊ Jacob Goldberg, “For ‘mixed-blood’ citizens, Yangon’s passport office is a racist hell,” 14 June 2018, Coconuts Yangon ၊ The Irrawaddy, “Dealing with Rising Religious Tensions in Myanmar,” 25 May 2019 တ႔ကလညး ၾကညပါ။ ထပမသရလပါက အထကပါ endnote number 7 ရ ကးကားထားေသာ အစရငခစာမားက ၾကညပါ။ 100 ဥပမာ ေကာမး “Parliament Pushes for Identity Cards to be Issued to IDPs,” The Irrawaddy, 10 May 2019 တြင အလပသမား၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏငျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန ၀နႀကးက ၂၀၁၉ခႏစတြင ေျပာဆခသညဟ မတယရေသာ ေနာကထပသေဘာထားမတခက “ကၽြႏပတ႔အေနျဖင ေသြးေႏာမား၏မး႐းဆငးသကလာမႈက စစစရန အခနယရပါတယ။ ဒါေပမ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈမားမရေအာင တစဆငခငး ေဆာငရြကေနပါတယ”က ၾကညပါ။ 101 UDHR အပဒ ၂၁တြင တငးျပညမားအား ႏငငသားမားကသာ အစးရအဖြ႔အစညး၌ပါ၀ငေဆာငရြကခြင၊ ဆႏၵမေပးပငခြငႏင ေရြးေကာက ခပငခြငႏင ျပညသ႔၀နထမး အျဖစ တာ၀နထမးေဆာငခြငတ႔က ေပးအပရန ခြငျပထားပါသည။ 102 ဥပမာ ၂၀၁၈ခႏစ ရနကနၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရးဥပေဒ ပဒမ ၁၇(ခ) က ၾကညပါ။ 103 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၆ ႏင ဥပေဒျပစာရငး ဇယား ၁ အပဒ ၁၀(ည)။ 104 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၀၉၊ ၂၁၆၊ ၂၁၇ ႏင ၄၅၆။ 105 ၂၀၁၄ခႏစ စစတမး (အထကပါကမးကး)။ 106 ICCPR က ၾကညပါ။ ဥပမာ အပဒ ၁၅(၁) တြင ျပညတြငးဥပေဒ သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာဥပေဒအရ ရာဇ၀တမႈမေျမာကေသာျပလပမႈ သ႔မဟတ ပကကြကမႈ ျဖင အျပစရသညဟ အေရးျခငးမခေစရ (nullum crimen sine lege) ဟေသာ စညးမဥးႏငပတသက၍ ကၾကည႔ပါ။ 107 ဤအေျခခမႏငပတသက၍ ထပမေဆြးေႏြးမႈႏင ဥပေဒရငးျမစမားအတြက ICJ, “Challenges to Freedom of Religion or Belief in Myanmar,” 2019 (unpublished/forthcoming), part 2.5.2 က ၾကညပါ။ 108 ဥပမာ Siracusa Principles on the Limitation and Derogation Provisions in the International Covenant on Civil and Political Rights က ၾကညပါ။ 109 ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျမနမာစစတပ တပမေတာက အရပဘကအပခပေရးအာဏာပငမား၊ ဥပေဒျပေရးအဖြ႔ သ႔မဟတ တရားစရငေရးအဖြ႔တ႔က ထေရာကစြာေစာငၾကညႏငျခငး မရပါ။ ကာကြယေရးဥးစးခပသည ရာထးျမငစစတပအရာရမားအား ျပညထေရး၀နႀကး ႏင နယစပေရးရာ၀နႀကးအပါအ၀င ၀နႀကးရာထး သးခအတြက ခန႔အပပငခြငရပါသည။ ပမအေသးစတသရလပါက ICJ, “Questions and Answers on Human Rights Law…,” (အထကပါ ကမးကး) က ၾကညပါ။ 110 ၁၉၈၃ခႏစ ႏငငသားဆငရာလပထးလပနညး သးခလးတြင အခနး (၅) က ၾကညပါ။ 111 ICJ, “ျမနမာႏငငရ အထးစးပြားေရးဇနမားႏင လ.အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကေပးရမည ႏငငေတာ၏၀တရားမား – SEZs in Myanmar,” ၂၀၁၇ ခႏစ, pp. 30, 65, https://www.icj.org/wp-content/uploads/2017/05/Myanmar-SEZ-assessment-full-Publications-Reports-Thematic-reports-2017-BUR.pdf 112 ဥပမာ - ICJ and Amnesty International, “Parliament must reject discriminatory ‘race and religion’ laws,” 3 March 2015, https://www.icj.org/wpcontent/uploads/2015/03/Myanmar-Reject-discriminatory-race-and-religion-draft-laws-Advocacy-2015-ENG.pdf; ICJ, “SEZs in Myanmar,” (အထကပါကမးကး) pp. 43 က ၾကညပါ။ 113 “တညဆဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည” ဟေသာ အသးအႏႈနးက ျမနမာႏငငဥပေဒမားတြင မၾကာခဏပါ၀ငေလရၿပး ဤကစၥရပႏငပတ သက၍ လမးၫႊနခကမရေသာေၾကာင အဓပၸာယေကာကယရနခကခကာ ဥပေဒဆငရာဆန႔ကငကြလြမႈျဖစလာႏငပါသည။ ေရ႕ေနမားႏင တရား သႀကးမားႏင ေဆြးေႏြးျခငးအပါအ၀င ဥပေဒစနစအား ထထ၀င၀င ေလလာသးသပခစဥက ICJ အေနျဖင ဤအသးအႏႈနး၏ ဥပေဒဆငရာ သကေရာကမႈက ရငးလငးစြာ ရငးျပေသာ သ႔မဟတ အျခားနညးအဓပၸာယေကာကယေသာ ျပညတြငးဥပေဒစနစက သရချခငးမရပါ။ သတငးအခက အလကရယရာတြင စနေခၚမႈရေသာလညး လမးၫႊနခကမရသညမာ မနခငမလညး မနပါလမမည။ 114 “သးျခားကစၥရပတစခအေပၚလႊမးမးေသာဥပေဒ(lex specialis)” ႏင “ဥပေဒအသစကဥပေဒအေဟာငးကလႊမးမးျခငး(lex posterior derogat legi priori)”ဟေသာ ဥပေဒဆငရာဆ႐းမားသည ဥပေဒမားအၾကား ဆန႔ကငကြလြမႈက စဥးစားရာတြင သကဆငမႈရႏငပါသည။ ဥပမာ ႏငင သားဥပေဒသည ႏငငသားျဖစမႈႏငပတသက၍ ကေလးသငယဥပေဒ (သ႔မဟတ ဥပေဒမၾကမး)၏ ရညရြယခကမားႏင ဆန႔ကငေနျခငး။ 115 အထကပါ endnote 97 ပါ မတခကႏင ကးကားခကမားက ၾကညပါ။ 116 စာရငးထတြင မပါေသာ အပစမားထမ တစချဖစသည ႐ဟငဂာမစလငမားလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ 117 အေသးစတဆနးစစခကအတြက Justice Base, “Constitutional Analysis of Myanmar’s 1982 Citizenship Law,” December 2018 က ၾကညပါ။ 118 ဥပမာ ရခငျပညနယ ေကာကျဖၿမ႕ရ ကမနမစလငမား၏ အေျခအေနက ၾကညပါ။ Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar, Yanghee Lee, UN Doc. A/73/332 (20 August 2018), para. 52; ICJ, “SEZs in Myanmar and the State Duty to Protect Human Rights,” pp. 68 က ၾကညပါ။

Other Commission Members:Professor Kyong-Wahn Ahn, Republic of Korea

Justice Chinara Aidarbekova, Kyrgyzstan

Justice Adolfo Azcuna, Philippines

Ms Hadeel Abdel Aziz, Jordan

Mr Reed Brody, United States

Justice Azhar Cachalia, South Africa

Prof. Miguel Carbonell, Mexico

Justice Moses Chinhengo, Zimbabwe

Prof. Sarah Cleveland, United States

Justice Martine Comte, France

Mr Marzen Darwish, Syria

Mr Gamal Eid, Egypt

Mr Roberto Garretón, Chile

Ms Nahla Haidar El Addal, Lebanon

Prof. Michelo Hansungule, Zambia

Ms Gulnora Ishankanova, Uzbekistan

Ms Imrana Jalal, Fiji

Justice Kalthoum Kennou, Tunisia

Ms Jamesina Essie L. King, Sierra Leone

Prof. César Landa, Peru

Justice Ketil Lund, Norway

Justice Qinisile Mabuza, Swaziland

Justice José Antonio Martín Pallín, Spain

Prof. Juan Méndez, Argentina

Justice Charles Mkandawire, Malawi

Justice Yvonne Mokgoro, South Africa

Justice Tamara Morschakova, Russia

Justice Willly Mutunga, Kenya

Justice Egbert Myjer, Netherlands

Justice John Lawrence O’Meally, Australia

Ms Mikiko Otani, Japan

Justice Fatsah Ouguergouz, Algeria

Dr Jarna Petman, Finland

Prof. Mónica Pinto, Argentina

Prof. Victor Rodriguez Rescia, Costa Rica

Mr Alejandro Salinas Rivera, Chile

Mr Michael Sfard, Israel

Prof. Marco Sassoli, Italy-Switzerland

Justice Ajit Prakash Shah, India

Justice Kalyan Shrestha, Nepal

Ms Ambiga Sreenevasan, Malaysia

Justice Marwan Tashani, Libya

Mr Wilder Tayler, Uruguay

Justice Philippe Texier, France

Justice Lillian Tibatemwa-Ekirikubinza, Uganda

Justice Stefan Trechsel, Switzerland

Prof. Rodrigo Uprimny Yepes, Colombia

Commission MembersMarch 2019 (for an updated list, please visit www.icj.org/commission)

President:

Prof. Robert Goldman, United States

Vice-Presidents:

Prof. Carlos Ayala, Venezuela

Justice Radmila Dragicevic-Dicic, Serbia

Executive Committee:

Justice Sir Nicolas Bratza, UK

Dame Silvia Cartwright, New Zealand

(Chair) Ms Roberta Clarke, Barbados-Canada

Mr. Shawan Jabarin, Palestine

Ms Hina Jilani, Pakistan

Justice Sanji Monageng, Botswana

Mr Belisário dos Santos Júnior, Brazil