the existence of god
DESCRIPTION
Hasti Bari Ta'alahTRANSCRIPT
![Page 1: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/1.jpg)
x m0&b k&m;o ci f]t v ’m[ f}
wn f½Sdjci f;
The Existence Of God
![Page 2: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/2.jpg)
Are you in doubt concerning Allah (God) Maker of the
Heavens and the Earth? (Quran 14:11)
]t o kdYen f;? rkd;au mi f;u i fr sm;ESi fh u rÇmajru kd zefq i f;ao m zefq i f;&Si f
(t v ’m[ f) wn f&SdaMu mi f; t o i fwkdY o Ho , &Sdo av m} (u k&ft mef14;11)
x m0&b k&m;o ci f]t v ’m[ f}
wn f½Sdjci f;
The Existence Of God
pma&;ol - [mZ&wfrD&fZmb&SD;½k'D;efr[frG'ft[fr'f\orkdif;0ifrdefYcGef;
![Page 3: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/3.jpg)
Historical Speech : Delivered by Hazarat Al-HajMirza Bashiruddin Mahmood Ahmad (ra)
![Page 4: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/4.jpg)
pOf r mwdu m pmr su fESm
t rSmpm
1/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&Sdjci f; 1
2/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&Sdjci f;q dki f&mt aMu mi f;
&yf&JU t a&;Bu D;v dkt yfyHk 2
3/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk ji i f;&jci f;t aMu mi f; 4
4/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o u f0i f, HkMu n fjci f;&JUt u sKd;
au s;Zl; 10
- Oa&myo kawo DwdkYay;wJht ajz 10
- Oa&myo m;wdkY jyao mo u fao &JU t m;en f;csu f 11
- wwd, t ajz 14
- pwkw¬t ajz 14
5/ zefq i f;&Si ft aMu mi f;awG;awmr I v lYt o drSm
b , fv dkaygu fzGm;v mo v J 15
- a&S;t u sq Hk; v lrsKd;EG, fwdkY&JU wpfq l&Si fESi fho u fq dki fwJh
t , lt q ? t awG;t jr i f 21
- t mz&du rS t v Gefa&S;u swJh rsKd;EG, fwdkY&JU t , lt q ?
t awG;t jr i f 23
- ab b Dv HkrS wpfq l&Si f, HkMu n fr I 23
u
![Page 5: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/5.jpg)
- t jcm;ao m v lrsKd;pkrsm;&JU t , lt q ? t awG;t jr i f 24
6/ Oa&myo m;wdkY&JU apm' u 26
7/ x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fu dk r su fpdjzi hf jr i fcsi fo lrsm; 31
- t x u fygapm' u t wGu f t ESpfcsKyft ajz 32
- 0w¬Kypön f;wdki f;u dk jr i fEdki fwJhen f;v rf; t o G, fo G, f&Sdjci f; 33
- t &m0w¬Kwdki f;u dk jr i f&rS , HkMu n fv u fcHMu wmr [ kwf 35
8/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU yi fu dk, fZmwdo ab m 37
9/ x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f&SdaMu mi f;? o u fao (1) 38
- v lrsKd;EG, fwdki f;rSm x m0&b k&m; (zefq i f;&Si f) q dki f&mt awG;
&Sdjci f;u dkwu fwJhapm' u 40
- t ajz 41
10/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (2) 41
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSt y t &mwdki f;o n f t jcm;
ao mt &mu dk v dkt yfv su f&Sdjci f; 43
11/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (3) 46
- u rÇmav mu b , fv dkjzpfwn fv mo v J 51
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&SdaMu mi f; v u frcHji i f;y, fo lrsm;
q i fhu JjzpfpOfu dkwu fwJhapm' u 54
c
![Page 6: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/6.jpg)
12/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (4)
- aMu mi f;u sKd;q u fpyfr Ied, mr 56
- u rÇmav mu pwi fjzpfx Gef;v mjci f;q dki f&m v lwdkYt , lt q
t awG;t jr i f 57
- u rÇmav mu jzpfwn fv mjci f;q dki f&mv lwdkYt awG;t jr i frsm;
ESi fh t ajzñ Sdjci f; 62
- u rÇmav mu jzpfwn fv mwJh en f;pepfu dkro d&b J x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkv u fcH&jci f;&JU t u sLdau s;Zl; 66
13/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (5)
- u rÇmav mu u dk pepfwu swn faq mu fx m;r I 68
- apm' u t rSwfpOf (1) 71
- t ajz 71
- apm' u t rSwfpOf (2) 72
- t ajz 72
- apm' u t rSwfpOf (3) ESi fh t ajz 74
14/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (6)
- u dk, fu si hfw&m; 75
- u dk, fu si hfw&m;q dki f&m o u fao u dk apm' u wu fjci f; 78
- apm' u u dk apm' u jzi fh wHkYjyefjci f; 78
15/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (7)
- o u fao x Gu fq dkcsu fq dki f&m t ax mu ft x m; 82
*
![Page 7: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/7.jpg)
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao cHwJh
o lawG&JU jr i hfjrwfpi fMu , fwJhb 0 83
- wrefawmfr l pm (t ) &JU jr i hfjrwfpi fMu , fwJhb 0 85
- wrefawmfjrwf (q G) &JU jr i hfjrwfpi fMu , fwJhb 0 85
- (x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f;) o u fao
x Gu fq dkcsu fq dki f&m t ax mu ft x m;u dk apm' u wu fjci f;
ESi fh t ajz 88
16/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (8) 89
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfrsm; 91
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ] t ZD;Zf } NyD;jyn fhpHkao m
v Tr f;rdk;at mi fEdki fjci f;*kP fawmfu dkt ax mu ft x m;jyjci f; 92
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ] t ZD;Zf } NyD;jyn fhpHkao m
v Tr f;rdk;at mi fEdki fjci f; *kP fawmfx i f&Sm;ay:v Gi faeaMu mi f;
o m"u 96
- pdwfESv Hk;u dk at mi fEdki fzdkY ydkrdkcu fcJjci f; 97
- eADwrefawmfawG rat mi fjr i f? t x rajrmu frI jzpfav h&Sd
o v m; 98
- ] rlo u v rf } pu m;ajymawmfrlao mt &Si fq dki f&m *kP fawmf
t m;jzi hf x m0&o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; t ax mu f
t x m;jyjci f; 99
- ] r lo u v r f } x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frS pu m;ajymjci f;q dki f&m *kP fawmfu dk , dk;pGyfwJhapm' u ESi fh t ajz 101
- acwfu mv rwln Dr IaMu mi fh b mo mo mo emawG u GJjym;o Gm;&jci f; 102
C
![Page 8: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/8.jpg)
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu v lo m;x kwpf&yfv Hk;u dkb mo m
o mo emwpfckwn f;ay:rSm &yfwn f&efb maMu mi fhzdt m;
ray;&o v J 103
- ppfrSefwJh o mo emrSmyi f u GJjym;r I&Sdjci f; 104
- u GJjym;r Iwdki f;[ mv n f; ] &[ fro f } u ½kP mr[ kwfyg 108
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&SdaMu mi f; o u fao cHo ljy
t ax mu ft x m;u dk apm' u wu fjci f;ESi fht ajz 109
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f;o u fao cHo lawG&JU
t m½Hku dkv Sn fhpm;cHv dku f&wma&m r jzpfEdki fb l;v m; 111
- ] r l*sD;Af } wHkYjyefajzMu m;awmfr lao mt &Si fq dki f&m *kP fawmf
t m;jzi hf x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao 111
- ' dkt mawmi f;q kjyn fh0jci f;ESi fh apm' u 113
- ] [ zD;Zf } u mu G, fapmi fha&Smu fao m t &Si f*kP fawmft m;jzi hf
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao 114
- ] cgv Du f } zefq i f;&Si f*kP fawmfjzi hf x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao 119
- ] &SmzD } aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dkay;ao m *kP fawmfjzi hf
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao 122
- ] t mav rGv f*dku fb f}t u G, frS t aMu mi f;w&m;t v Hk;pHku dk
o dpGr f;awmfr lwJht &Si fq dki f&m*kP fawmf 125
- *kP fawmfawGu dk apm' u wu fjci f;ESi fh t ajz 133
17/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkv u fcH, HkMu n fo lawG&JU u kd, fu si hf
o du ©m 138
i
![Page 9: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/9.jpg)
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk v u fcHv dku fjci f;aMu mi hf
u dk, fhu si fhw&m;t ajct ae edrfhq i f;u so Gm;Edki fygo v m; 141
18/ au mi f;r I[ lo n f 142
- au mi f;r I? rau mi f;rIeJY pyfq dki fwJh rdkt fri fefo u f0i f, HkMu n fo l
&JU *kP ft q i fh 144
- NyD;jyn fhpHkwJh au mi f;rIu dk x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft m; o u f0i f
, HkMu n fo lo m jyKv kyfEdki fjci f; 148
20/ ao ;EkwfwJht &mt wGu f Bu D;jrwfwJht &mu paw;cH&jci f; 149
21/ u srf;jrwfu keft mefrSm b k&m;rJh0g' u dk acsyx m;csu f b maMu mi fh
r&Sd&o v J 150
22/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f wn f&SdaMu mi f; o u f0i f, HkMu n fNyD;
aemu f t ajct ae 152
23/ x m0&b k&m;o ci f&JU t rn femrawmf 153
- t pöv mrfrwdki frD rn fo lUu dkrS x m0&b k&m;&JU
Zmwdemrawmfu dk t o day;jci f;rcHcJh& 154
- , [ l' Drsm;t wGi f;rSm x m0&b k&m;o ci f&JUt rn f
emrawmfu dk wx l;w*kP f o du ©may;jci f; 156
- t pöv mr frSm x m0&b k&m;o ci f&JU Zmwdt rn femrawmf
[ lo n f 156
p
![Page 10: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/10.jpg)
- ] t v ’m[ f } [ lo n f 158
- ] t v ’m[ f } eJUywfo u fNyD; Oa&myo m;wdkY&JUt awG;t jr i f 158
- x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;NyD; c&pf, mefwdkY&JU t awG;
t jr i f 160
- x m0&b k&m;o ci fu dk, HkMu n fjci f;q kdi f&m c&pf, mefwdkY&JU
t , lt q u dk apm' u 0i fjci f; 161
- Zdk½dkt u fpwm b mo m0i fwkdY&JU x m0&b k&m;o ci feJY ywfo u f
wJh t awG;t jr i f 165
- Zdk½dkt u fpwmwdkY&JU x m0&b k&m;o ci fq kdi f&m t , lt q
t awG;t jr i fu dk wu fwJhapm' u 166
- [ dELwdkY&JU x m0&b k&m;o ci fq dki f&m t , lt q 167
- x m0&b k&m;o ci fq dki f&m t m&d, wdkY&JU t , lt q ?
t awG;t jr i f 169
- x m0&b k&m;o ci feJY pyfv sOf;NyD; t pöv mrfu b , fv dk
wi fjyo v J 170
- x m0&b k&m;o ci frSm yHko @mef&Sdo v m; 171
- wrefawmfjrwf (q G) &JU [ ' D;pfMo 0g' awmfawGrSm x m0&
b k&m;o ci feJY pyfv sOf;NyD; yHko @meft aMu mi f; azmfjyx m;
csu fawG&JU t "dyÜg, ft eu fo ab m 172
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU t ppft rSefo ab mu dk
em;v n fEdki fpGr f;o v m; 174
- t ppft rSefo ab m[ lo rQ wdr fjr §KyfzHk;u G, fv Qu f&SdpNrJo m 176
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; b , fv dko dEdki f
o dEdki frv J 177
q
![Page 11: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/11.jpg)
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o dEdki fwJhÓP fpOfb , fv dk
&Edki fr v J 178
- x m0&b k&m;q dkwm wpfyg;wn f;v m;(o dkYr [ kwf)wpfyg;
x u fydkv m; 179
24/ &S&Du f (x m0&b k&m;eJY wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) [ lo n f 180
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) pwkw¬t rsKd;t pm; 182
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) yÍ ör t rsKd;t pm; 183
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) q | r t r sKd;t pm; 184
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) o wår t rsKd;t pm; 185
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) t | r t r sKd;t pm; 186
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) e0r t rsKd;t pm; 186
- &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) ' ó r t rsKd;t pm; 187
25/ &S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) u dk acszsu fjci f; 188
- t jcm;o lr sm;t m; awmi f;q kjyKcdki f;jci f;&JU o ab mrSef 190
- o lao u dk ' dkt mq kawmi f;cdki f;jci f;[ m t v ’m[ feJY
wkzu fx m;r I &S&Du fjzpfjci f; 191
- &S&Du f[ m cGi fhv Twfjci f;r cH&Edki fb l;v m; 193
- &S&Du feJY q efYu si fv su f u k&ft mef&JUen f;pepf 194
- &S&Du fu dk t v Geft r i f; rESpfNrdKU&jci f;t aMu mi f; 197
- wrefawmfawGu dk aemu fv dku femcH&jci f;t aMu mi f; 200
- v lo m;u dk zefq i f;&jci f; &n f&G, fcsu f 202
Z
![Page 12: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/12.jpg)
26/ x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU *kP fawmfq dkwmb mv J 203
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk t rn f
a&G;cs, fay;jci f; 205
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU b , fv kyfaq mi fcsu fu dkrS
t rn femrwyfwmrsKd;rv kyft yf 208
- t v ’m[ fh*kP fawmf t rsKd;t pm;rsm; 209
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawG[ mv lo m;
ydki fq dki fwJh *kP ft &n ft csi f;awGeJY wln Do v m; 210
- x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU *kP fawmfwG[ m t u efY
t o wfrJhjci f; 213
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSm aemu fx yf*kP fawmf
rsm;pGm&Sdaeao ;aMu mi f; o u fao t ax mu ft x m; 213
- t &mwdki f;o n f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo mv Qi f
jzpfjci f;(wpfen f;) 0g[ f' o lv f0l*sK' f 215
- t &mwkdi f;u dk t v ’m[ fv dkY rSwf, lo lawG&JU o u fao jy
csu fr sm;u dkacsyjci f; 219
- t ppft rSefo ab mb u fo dkY ñ Tefjyaeao m u k&ft mefeJY
t m, wfawmfrsm; 226
- t &mwkdi f;u dk x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft jzpf rSwf, l
Mu o lawG&JU , HkMu n fcsu f[ m NyD;jyn fhpHkyg&JUv m; 228
- t &mwdki f;u dk x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft jzpfv u fr cH
jci f;aMu mi fh t &Si fjrwfu dkrzl;jr i fEdki fb l;v m; 231
- ]0[ f' o lv f0l*sK' f} 0g' b , fu aeay:x Gef;v mo v J 232
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu b , ft &meJYrSro u fq dki f
wo D;wo efY jzpfaMu mi f;t , lt q 233
ps
![Page 13: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/13.jpg)
- yÍ ör t , lt q 235
- t OD;t prSm]rJhjci f;t wdb mrSr&Sd} ' daemu fzefq i f;cHrsm;
jzpfay:x i f&Sm;v mjci f; 236
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu &i f;jr pf½kyfj' yfu dk
zefq i f;wJhzefq i f;&Si f 238
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ]t v D;rf}(t <u i f;rJho dawmfr l
ao mt &Si f) *kP fawmfu ½kyfj' yf&i f;jrpfu dkzefq i f;
aMu mi f; o u fao jyKaejci f; 239
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ]rmv Du f} (t v Hk;pHku dk
t pdk;&awmfr lao mt &Si f) *kP fawmfu &i f;jrpf½kyfj' yf
u dk zefq i f;aMu mi f;o u fao jyKaejci f; 240
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU t jcm;ao m*kP fawmfrsm;
t & &i f;jrpf½kyfj' yfo n f zefq i f;cHjzpfaMu mi f;o u fao 241
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft csdKUu dk
apm' u 0i fjci f;ESi fh , i f;apm' u rsm;t wGu ft ajz 243
- x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU r [ mu ½kP m&Si f
]&m[ frmef} *kP fawmfu dkwu fao m apm' u 243
- Oa&myo m;wdkY&JU t ajz 244
- t dEd, o m;wdkY&JU t ajz 244
- apm' u &JU t ajzrSef 245
27/ t jcm;ao m0w¬Kypön f; (o u f&Sd? o u frJh) cyfo dr f;u dk
zefq i f;&jci f; &n f&G, fcsu f 252
- a&m*ga0' emq dkwmb mv J? b maMu mi fh &Sdae&wmv J 254
n
![Page 14: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/14.jpg)
- v dkt yfwmx u fydkNyD; u dk, fwGi f;pGefYypf"mwfypön f;]r sm;}
jci f;aMu mi fh a&m*gjzpfay:jci f; 255
- jyi fyrS t u sKd;o u fr Irsm;aMu mi fh a&m*gjzpfjci f; 257
- b , ft v kyfrSmrq dk ' ku ©&Sdw, f 260
- ao jci f;w&m;o m r&SdcJhv Qi f 262
- ' ku ©a&mu fwJht cg b maMu mi fhaMu u GJ0r f;en f;r I
jzpf&wmv J 263
- wd&dpämefawGrSm b maMu mi fh' ku ©&Sd&wmv J 265
- (o u f&Sd? o u frJh) t &m0w¬Kwdki f; wkefYjyeft pm;ay;r I
&&Sdjci f; 266
- o u f&Sd? o u frJh zefq i f;cHcyfo dr f;u dk zefq i f;jci f;
aMu mi fh x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU CeD
(v dkv m;jci f; u i f;ao mt &Si f) q dkwJh *kP fawmfESi fh
q efYu si fr Ir&Sdjci f; 268
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU b kef;wefcdk;awmfu dk
apm' u wu fjci f; eJY , i f;t wGu ft ajz 270
28/ au mi f;u i feJYajrBu D;u dk t csdefu mv b , fav mu ft wGi f;rSm
zefq i f;o v J 270
- yx r t ajz 271
- ' kwd, t ajz 271
- wwd, t ajz 272
29/ u rÇmav mu u dk wjzn f;jzn f;csi f; zGHUNzdK;&i fhu su fr v m
apcJhv Qi f 273
#
![Page 15: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/15.jpg)
30/ x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU (v rf;ñ Tefao mt &Si f) ][ m' D}
*kP fawmfu dk ap' u 0i fjci f;eJY , i f;t wGu ft ajz 275
31/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu pr f;o yfppfaq ;jci f;
(' ku ©)u dk v G, fu l at mi fjyKay;x m;jci f; 276
32/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft csKdUu t csKdU
*kP fawmfawG x u fjrwfo v m; 278
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGwpfckeJYwpfck
q efYu si faeo v m; 278
33/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft m;v Hk;
(wpfcsdefwn f; wpfNydKi f wn f;) b , fv dkx i f&Sm;o v J 280
34/ rq D[ farmft k' f(t )o ci fx Ho dkY x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f&JU x l;jcm;wJh*kP fawmfwpfrsdK; x i f&Sm;jci f; 282
- rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JUt Dv f[ mr fAsm' dwfawmf
wpfck&JU q dkv dk&i f;t "dyÜg, f 282
35/ rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU Asm' dwfawmfrSmyg0i fwJh jyn fh0
ao m yn mÓP ft ajrmft jr i fq dki f&m pu m;v Hk;rsm; 283
- rq D[ farmft k' f(t )o ci fx H ydkYcswJh Asm' dwfawmf&JU
t eu ft "dyÜg, f aemu fwpfrsKd; 285
!
![Page 16: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/16.jpg)
36/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawGb , fv dk
v Iyf&Sm;v kyfaq mi fo v J 286
37/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU u ½kP mw&m;q dki f&m
*kP fawmf&JU u s, fjyefYeu f½dIi f;r I 288
38/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGeJYpyfq dki fwJh
aemu fOya' wpfck 290
39/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGx i fay:
v Iyf&Sm;&m e, fy, ft 0ef;t 0dki f;ESpfck 291
40/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY q u fo G, fEdki fo v m; 295
41/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f; 296
42/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dkwmb mv J 297
- wrefawmfr lpmESi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fhu kd
zl;jr i f&jci f;t aMu mi f; 300
- wrefawmfr lpmu t v ’m[ fhx HrSm rn fo dkYao m
zl;jr i fjci f;u dk awmi f;cHcJho v J 302
- wrefawmfr lpm&JU 0efcsawmi f;yefr I 304
- [ ' D;pfMo 0g' awmft csKdU&JU t eu ft "dyÜg, ft rSef 305
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i fjci f;q dki f&m [ ' D;pf
Mo 0g' awmfrsm; 306
|
![Page 17: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/17.jpg)
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m
t q i fhrsm; 306
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;t r sKd;rsKd; 307
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m
jr i fhrm;ao m t q i fht wef;rsm; 308
- t u efYt o wfr&SdwJh v lYzGHUNzdK;wdk;wu fr IjzpfpOf 309
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m
yx r t q i fh 310
- [ ' D;pfawmfawGt m;jzi fh t &Si fjrwfu dk zl;jr i f&jci f;
q dki f&m t rsKd;rsKd;ao mt q i fhrsm; 312
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu kd zl;jr i fEdki f&efen f;v r f; 313
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;&JU t OD;q Hk;
t u sKd;au s;Zl;rSm t v Sw&m;u dk jzpfay:apjci f; 315
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu yHkaq mi fjyo awmfr ljci f; 316
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;aMu mi fh
&t yfwJh ' kwd, t u sKd;au s;Zl; 319
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;aMu mi fh
&t yfwJh wwd, t u sKd;au s;Zl; 319
- v lo m;u x m0&b k&m;o ci feJY b , fav mu ft wdki f;
t wmt x d q u fo G, fEdki fo v J 320
43/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f\ *kP fawmfawG&JU eu feJwJh
t o dyn maMu mi fh v lo m;wdkYt wGu f b mt u sKd;
au s;Zl;&Sdrv J 321
P
![Page 18: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/18.jpg)
44/ rn fo n fhrGwfpv i fu rS t o dyn m&yfawGu dk t u efY
t o wf&Sdw, fv dkY v u fcHEdki fr , fr [ kwf 322
45/ t u efYt o wfab mi fx Ju Oa&myo m;rsm; 325
46/ ao jci f;w&m;q dku fjci f;jzi fh wdk;wu fzGHUNzdK;jci f; 326
47/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU zefq i f;cH(wpfen f;-0w¬K
ypön f;? o , H Zmw)rsm;u s, fajymjci f; 327
48/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk t v Hk;pHkwwfpGrf;Edki fao m
t &Si ft jzpf v u fcH, HkMu n fjci f;&JUt u sKd; 328
49/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk ]pMu m0Vmu rÇmav mu
cyfo drf;&JU zefq i f; ysKd;ax mi fao mt &Si f} t jzpf v u fcH
, HkMu n fjci f;&JUt u sKd; 329
50/ u rÇmav mu rSm v lo m;[ m x m0&b k&m; (zefq i f;&Si f)
q Du wpfpHkwpf&m &&SdEdki fygo v m; 330
51/ ' dkt mawmi f;q kjyKzdkY&m v dku fav smn Dax GjzpfwJh *kP fawmfu dk
b , fv dka&G;cs, fr v J 333
52/ rq D[ farmft k' f(t )o ci feJY q u fEG, fwJh t v ’m[ fh
*kP fawmfq dki f&m jr i fu Gi f; 335
![Page 19: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/19.jpg)
53/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfq dki f&mt o dyn m
&Sdo lt jr i frSm &Si fb k&i fo r®w&JU t q i fht wef; 336
54/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGu dk
o dem;v n fo l&JU t ajct ae 337
55/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o u f0i f, HkMu n fo lt m;
t ax mu ft u ljyKyk*d¾Kv f 338
- rq D[ farmft k' f(t )o ci f\ t x u fygt Dv f[ mrf
Asm' dwfawmf&JU q dkv dk&i f;t "dyÜg, f 340
56/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY aygi f;pn f;jci f; 341
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu kd zl;jr i f&jci f;eJY
aygi f;pn f;&jci f;wkdY Mu m; u Gmjcm;csu f 342
- x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY ]av u m}aygi f;pn f;jci f;rS
arQmfv i fhcsu f rygo i fh 342
- , ci fu sL;v GefcJhwJht rdku ft rSm;awGu dk 0efcs
awmi f;yefjci f; 342
- x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fx H a&mu fapEdki fwJhv r f; 343
57/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu zefq i f;cHv lo m;x Ho dkY
o u fq i f;<u jref; jci f;q dki f&m emr fpcef;rsm; 348
58/ ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f&Sm;r I 349
x
![Page 20: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/20.jpg)
59/ ]&[ frmef} eJY ]&[ D;r f} *kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f&Sm;r I 350
60/ ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef} *kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f&Sm;r I 351
61/ zefq i f;cHv lo m;u zefq i f;&Si fo dkY wu fv Sr f;jci f; 352
62/ zefq i f;cHv lo m;u ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}
t o Gi faq mi fjci f; 352
- x m0&b k&m;t v ’m[ f&JU ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}
*kP fawmf b , fv kdv Iyf&Sm;ay:v Gi fo v J 354
- t jypfu sL;v Gefo lu dko m t jypf' P fcwfjci f; 355
- u sL;v GefwJh t jypfeJYav smfn DwJh jypf' P fu dko m
csrSwfjci f; 356
- pD&i fq Hk;jzwfcsdefrSm rQwr I&Sdygap 356
- u kef;acsmrIu dkem;ra, mi fESi fh 357
- pD&i fq Hk;jzwfcsu fwdki f;rSm u ½kP mw&m;v Tr f;NcHKaeygap 357
63/ ]rmv Du f} *kP fawmf aygu fzGm;apjci f;&JU t u sKd;&v ' f 357
- ]rmv Du f} *kP fawmf aygu fzGm;apjci f;&JU t u sKd;au s;Zl; 359
64/ zefq i f;cHv lo m;u ]&[ D;r f} *kP fawmft q i fh &&Sdjci f; 360
65/ zefq i f;cHv lo m;u ]&[ frmef} *kP fawmft q i fh &&Sdjci f; 365
66/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU {n fho n fv lo m; 367
'
![Page 21: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/21.jpg)
67/ v lo m;u ]&AfAGv ft mv rD;ef} t jzpf x i fay:jci f; 368
68/ ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP f&n ft jyn fht 0ay:v Gi fx i f&Sm;o l 370
69/ rq D[ farmft k' fo n f ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmf&JU
' kwd, x i fay:&m yHk&dyfjzpfjci f; 370
70/ t q Hk;pGefao m t q i fh 372
71/ t q i fht m;v Hk;jzwfo ef;Edki frJh t o dyn m b , fv dk&Edki frv J 372
72/ wrefawmfawG&JU u sdefpmeJY pdefac:jci f;t aMu mi f; 373
"
![Page 22: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/22.jpg)
t u efYt o wfr&Sd u ½kP mx m;awmfr lí t zefwv Jv J
o em;Mu i femawmfr lao m t v ’m[ f\ emrawmfjzi fh t pjyKyg\ /
t r Smpm
þ x l;jcm;ajymi fajrmu fv So n fh ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f wn f&Sd
jci f;}rdefYcGef;o n f t jyn fjyn fq dki f&m t yfr ' D, m*srmt o f\ ' kwd, ajrmu f
cv Dzm [ mZ&o f r D&fZmb &SD;&G' i f; r [ fr G' ft [ fr ' f(&' D) o ci fBu D;u
1921ckESpfwGi f *sv fq mpmv memn Dv mcHwGi f rdefYMu m;cJho n fh rdefYcGef;t m;
pmt kyfyHkpHjzi fh x kwfa0x m;jci f;jzpfygo n f/ , i f;u dk yx r t Bu dr ft jzpf
pmt kyfpmayjyKpkjzefYcsda&; u m' D, ef 1925ck ' DZi fb mv wGi f ½dku fESdyfx kwfa0
cJhjci f; jzpfygo n f/
þ pmt kyfo n f þ acwfwGi f t v Geft a&;ygao m pmt kyfjzpfo n f/
þ b u facwfwGi f x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f&Sdawmfr ljci f;ESi fh pyfv sOf;í
ji i f;y, fr I v GefpGmrsm;jym;aeay&m a&S;, ci facwfu t v m;wlt ajct aersKd;
r&SdcJhacs/ þ pmt kyfwGi f x m0&b k&m;t m; ji i f;y, f&jci f;t aMu mi f;&i f;r sm;
u dkv n f; azmfjyx m;ygo n f/
x m0&b k&m;wn f&Sdjci f;ESi fh pyfv sOf;í , ci fu v n f;pmt kyfpmayrsm;
x kwfa0cJhMu ygo n f/ o dkY&mwGi f ¤i f;wdkYü wu úaA' Logic ESi fh o dyÜHq dki f&m
u sKd;aMu mi f; , kwådt ax mu ft x m;rsm;u dko m wi fjyx m;o n f/ o dkYao mf cv Dzmo ci fBu D;
\ wi fjycsu frsm;wGi f wu úaA' ESi fh o dyÜHyn m½Iax mi fhu dk azmfjyx m;½Hko mru
t v Gefeu feJao memrfw&m;q dki f&m en f;v r f;rsm;t &v n f; t v ’m[ fwn f&Sd
awmfr ljci f;ESi fhpyfv sOf;í wi fjyx m;ygo n f/ t v ’m[ ft &Si fjrwf\ *kP fawmf
rsm;t aMu mi f;u dk &Si f;v i f;wi fjycJh½HkrQru , i f;*kP fawmfrsm;jzi fh v lo m;u
rn fo dkYrn fyHk t u sKd;&, lcHpm;Edki faMu mi f;? v lo m;o n f rn fo dkYrn fyHk t v ’m[ f
ESi fht q u ft o G, fjyKEdki faMu mi f; t p&Sdo n frsm;u dk v u fawGUq efao m en f;
![Page 23: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/23.jpg)
v r f;rsm;jzi fh &Si f;v i f;wi fjyx m;ay&m? wpfpHkwpf&mt pGJrx m;b J zwf½Io l
o n f t v ’m[ fwn f&Sdawmfr laMu mi f;u dk o d&Sdv m½HkrQru t v ’m[ ft &Si fjrwfESi fh
t q u ft o G, fjyKEdki fo n fh en f;v r f;r sm;t m; azmfjyx m;jci f;aMu mi fh
, i f;en f;v r f;rsm; t wdki f;u si fho Hk;aq mu fwn fygu t &Si fjrwfESi fh t q u f
t o G, f &&Sdo Gm;Edki fygo n f/
t [ fr ' D, m*srmt o fu dk wn fax mi fo l [ mZ&wfrD&fZm*dkv mr f
t [ fr ' f (t )o ci fBu D;u r defYMu m;o n fr Sm ]]u sr f;jr wfu k&ft mefo n f
ÓP ft ajrmf t jr i fESi fh ]rma&zo f} ÓP fpOfrsm; pka0;&mu sr f;Bu D;jzpfNyD;
t aMu mi f;u dpö t v Hk;pHku dk u dk, fwdki f&Si f;v i f;zGi fhq dko n fh u sr f;yi fjzpfo n f/
, ckacwfwGi f wpfyg;wn f;ao m x m0&b k&m;&Si fwn f&Sdjci f;t m; jyi f;jyi f;
x efx efwdku fcdku faeMu \ / x dku Jho dkY a0zefwdku fcdku fjci f;r sm;o n f pi fppf
t pöv mr fu wi fjyao m b k&m;o ci fESi fhpyfv sOf;í a0zefwdku fcdku fMu jci f;
jzpfo n f/ wpfpHkwpfOD;o n f t v ’m[ fwn f&Sdawmfr ljci f;ESi fh pyfv sOf;í
a&;o m;jyKpkv dko n fq dkygu x dko lo n faemu fq Hk;ü t pöv mrfu wi fjyao m
b k&m;o ci fb u fo dkYo m v m&rn fjzpfo n f/ t aMu mi f;r l o b m0w&m;Bu D;\
t r Ieft rTm;wdki f;ü t &Si fjrwf\ o u fao v u ©P mrsm;&SdaeNyD;? v lo m;\
t wGi f;o EÅmefwGi f yHk&dyfo zG, f&Sdaeo n fu v n f; x dkb k&m;o ci fyi f jzpfjci f;
aMu mi fhyi f/
t u , fí wpfpHkwpfOD;o n f u srf;jrwfu k&ft mefu dk x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f\ EIu ©ywfawmf[ lí v u frcHygv Qi f? ÓP ft v i f;aq mi fNyD; þ u Jho dkY
o dyÜHx Gef;u m;aeao macwfwGi f x dko lo n f x m0&b k&m;o ci f wn f&Sdawmf
r laMu mi f;u dk u sKd;aMu mi f;, kwådt ax mu ft x m;rsm; wi fjyygav ? o dkY q dkv Qi f
u REfkyfwdkYo n f o lwi fjycJho n fh t ax mu ft x m;[ lo rQt m;v Hk;u dk u sr f;jrwf
u k&ft mefrSyi f x kwfEIwfwi fjyygrn f/}} (rv fzlZmo f t wGJ-1)
![Page 24: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/24.jpg)
[ mZ&wfrD&fZmb &SD;&G' i f;rmrG' f t [ fr ' f(&' D)o ci fBu D;u v n f; þ
pmt kyfwGi f t "du t m;jzi fh u sr f;jrwfu k&ft mefrSyi f t u dk;t u m;t ax mu f
t x m;rsm;jzi fh wi fjyx m;o n f/ þ pmt kyfu dk ' kwd, t Bu dr ft jzpf 1956
ckESpf Edk0i fb mv wGi f ]]t pöv mrft a&SUwdki f;pmayv Drdwu f &Af0g}}rS x kwfa0
cJhygo n f/ wpfzef u m' D, mef&Sdpmt kyfjzefYcsda&;rS 2008ckESpfwGi f ]]t ef0g;&Gv f
t lv l;r f}} t wGJ(6)wGi f t pdwft ydki f;wpfckt jzpf ½dku fESdyfx kwfa0cJhygo n f/
þ pmt kyfu dk zwf½Io lrsm;o n f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&Sdjci f;u dk t cdki f
t rmo u f0i f, HkMu n fv mv su f av mu DESi fhwrv GefwdkY\ t u sKd; ]q 0g;b f}rsm;
&&SdygapaMu mi f; q kawmi f;' dkt mjyKt yfygo n f/
V.Z Atual Mujeeb
![Page 25: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/25.jpg)
1
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f wn f½Sdjci f;
t aMu mi f;t &mt m;v Hk;pka0;aewJh t aMu mi f;&yfwpfckeJYpyfv sOf;NyD;
, aeY u Refawmfwi fjyo Gm;rSm jzpfygw, f/ aemu fNyD; u sefwJht aMu mi f;&yf
t m;v Hk;[ mv n f; t cku Refawmfwi fjyr Jht aMu mi f;&yfeJY q u fpyfEG, f, Su f
v su f½SdaeNyD; t m;v Hk;ao m t aMu mi f;&yfawG[ m ¤i f;&JUyHk&dyfawGjzpfygw, f/
u Refawmf t ckx dwi fjyv mcJho rQao m t aMu mi f;t &mwdki f;[ m ' Dt aMu mi f;
&yfBu D;&JU t u dki f;t cu frsm;o m jzpfygw, f/ aemu faemi fu dkv n f; t ½Si fjrwf
pGr f;t m;ay;&i f ' Dt aMu mi f;&yfBu D;u dk t u s, fw0i fh ½Si f;v i f;wi fjyo Gm;ygh
r , f/ ' Dt aMu mi f;&yf[ m b , fav mu fyJ ½Si f;v i f;wi fjyo n fjzpf apu kefq Hk;
o Gm;rSmr[ kwfygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t ckwi fjyrJh t aMu mi f;t &m[ m
t u efYt o wfrJhwJht ½Si feJY q u fEG, faev dkYygyJ/ ' dt wGu faMu mi fhyJ t u efY
t o wfrJho Gm;&jci f;jzpfygw, f/ ci fAsm;wdkY ' Dt aMu mi f;&yfay: pOf;pm;
awG;ac:q i fjci fr IjyKav ' Dt aMu mi f;&yf[ m u efYo wfr Iab mi fr JhaMu mi f;
awGY&rSmjzpfygw, f/ t o pft o pfao m t eu ft "dyÜg, fo ab mawGv n f;
ci fAsm;wdkYo d½Sdv m&rSmjzpfygw, f/
wrefawmfawGt m;v Hk; ' Dt aMu mi f;u dkyJ ½Si f;v i f;wi fjyv mcJhMu
ygw, f/ o dkYayrJh t q Hk;rSmawmh t aMu mi f;&yf[ m ½Si f;jyv dkY ru kefcef;Edki fb J
w0u fwef;v ef;eJYo mu sef½SdaecJh&NyD; wrefawmfawG&JYacwfawG u kefv GefcJh
&ygw, f/ u kefu kefajym&&i f wrefawmfwdki f;? o lawmfpi fwdki f;[ m ' Dt aMu mi f;
&yfu dkyJ ajymcJh? ajymaev su fo m½Sdygw, f/ ' D½kyfav mu Mu D; wn fwHhaeao ;
o a½GY ' Dt aMu mi f;&yfu dk q u fu mq u fu m wi fjyae&OD;rSmo mjzpfygw, f/
ao v GefNyD; wrv GefrSmv n f; ' Dt aMu mi f;&yfo mwn f½Sdaeygv dr fhr , f/ t J' D
t aMu mi f;&yfu awmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUt aMu mi f;yJjzpfygw, f/
x m0&wn f½Sdawmfr lao mt ½Si f t v ’m[ feJYpyfq dki fwJht aMu mi f;[ m
![Page 26: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/26.jpg)
2
t v Geft ajymu s, fwJh t aMu mi f;&yfjzpfNyD; u sef½SdwJht aMu mi f;t &m rSefo rQ
[ m , i f;eJYpyfq dki fwJh t aMu mi f;u aeyJ ay:x Gu fv mwm jzpfygw, f/
]rv mt du m}(au mi f;u i fwref)q dkwmb mv J/ ¤i f;wdkY[ m x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f&JU zefq i f;cHawGeJY t rsdK;rsdK;ao m v kyfi ef;aq mi fwmawGrSm cefYt yf
jci f;cHx m;&o lawGyJjzpfygw, f/ ]eAD}(wrefawmf)q dkwmu a&m/ ¤i f;yk*¾dKv fjrwf
wdkY[ mv n f; t v ’m[ f&JUzefq i f;cHeJY v lo m;awGu dk v r f;ñ Tef&ef apv TwfcH&
o lawGyJjzpfjyD; ]au mi f;u i fu su sr f;}q dkwmu awmh t ½Si fjrwf&JUu v mr f
rku ©ygXfawmf? EIwfawmfx Gu fpu m;yJjzpfygw, f/ ' ghjyi f ]' dkt m} (awmi f;q kjyKjci f;)
q dkwmu b mv J/t J' gu v n f; t ½Si fjrwfa½SUawmfarSmu f 0yfq i f;wdk;v QdK;
awmi f;cHr IjyKjci f;jzpfygw, f/ ]ermZf}(0wfjyKwn faq mu fr I)? ]½dkZm} (Oyko f)
]Zu m;o f}(t v I' ge) ][ *sf}q dkwmb mv J/ t v ’m[ f½Si fjrwfu dk c0yfq n f;u yfjci f;
awGyJjzpfygw, f/ v lo m;awGeJY au mi f;rGefo drfarGYpGm q u fq Hjci f;q dkwmb mv J/
rdrdcspfci fjrwfEdk;&wJh t ½Si fjrwf&JU t apcHv lo m;awGu dk cspfjrwfEdk;jci f;eJY
x dken f;jzi fh rdrdjrwfEdk;&wJht ½Si feJYq Hkq n f;&ef q Ex m;½Sdjci f;? t ½Si fhx HrS
q kawmfv mb fawmfrsm;u dk arQmfv i fhjci f;wdkYyJ jzpfygw, f/ aeu dkN*dK[ fawGywfae
o v dk t aMu mi f;t &mt m;v Hk;[ m t v ’m[ fhem;rSmyJ &pf0Jv su f½Sdaeygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f wn f½Sdjci f;q dki f&mt aMu mi f;&yf&JU t a&;Bu D;
v dkt yfyHk
u Refawmf x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½Sdjci f;u dk o u fao jywJh
t aMu mi f;wi fjyrSmr [ kwfygb l;/ x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ feJYq dki fwJh
t aMu mi f;u dk wi fjyrSmjzpfygw, f/ o dkYayrJh x m0&b k&m;o ci f½SdaMu mi f;
o u fao jyjci f;q dkwJh u @[ mv n f; ' Dx JrSm yg0i faewJht wGu f wi fjy&rSm
jzpfygw, f/ ' Du aeYacwfu mv rSm rau mi f;r I? t jypf' kp½kdu fawGeJY x HkrTr f;
ae&jci f;&JU t aMu mi f;wpfcku x m0&b k&m;o ci fu dkv u frcHv dkYb Jjzpfygw, f/
![Page 27: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/27.jpg)
3
rau mi f;r It v Hk;pHkeJY t jypf' kp½kdu fr sm;[ m x m0&b k&m;o ci ft aMu mi f;u dk
em;rv n f ? x m0&b k&m;o ci f ay:rSmjyn fh0wJh , HkMu n fcsu frx m;wJht wGu f
aygu fzGm;v m&jci f;jzpfygw, f/' dt wGu faMu mi fhyJ ' Dt aMu mi f;u dk em;v n f
o ab maygu fzdkY t v Geft a&;Bu D;&wmyg/ Oa&mywdku f½Sd yn m&yfawG[ m
au mv dyfau smi f;aev li , fawGu dk v Hk;0pn f;v Gwf0g;v Gwfu dkv kyfypfv dku fNyD;
¤i f;v li , fawGu ]b k&m;u dk v u fcH, HkMu n fMu wJh wdkYt az ? t zdk;awGu
i wHk;awGyJ}v dkY x i frSwfaeMu ygw, f/ aemu fNyD; ]b mb k&m;rSr½Sdo v dk x dkb k&m;
q dkwmu dkv n f; v u fcHp&mrv dkb l;}v dkY x i faeMu ygw, f/ u Refawmf [ *sfo Gm;
wkef;u Oa&myb u fo Gm;aewJhau smi f;o m;o Hk;a, mu feJY o ab Fmay:rSm
q HkjzpfcJhygw, f/ ¤i f;wdkYo Hk;a, mu fx JrSm ESpfa, mu fu rGwfpv i f? wpfa, mu fu
[ dEL/ ¤i f;wdkY o Hk;a, mu feJY c&pf, mefb kef;awmfBu D;Mu m; aq G;aEG;ji i f;ckefr I
jzpfawmh ]' Dau mi fav ;awGv n f; b mo ma&;pdwf½Sdo lawGyJ} q dkwJht awG;eJY
u Refawmf0r f;ajrmu fo Gm;&ygw, f/ ' Dv dkt x i feJY u Refawmf o lwdkYo Hk;a, mu feJY
b mo ma&;pu m;pjrn fajymw, fq dk&i fyJ ]ci fAsm;u u RefawmfwdkYu dk b k&m;
, HkMu n fv u fcHwJho lawGv dkY x i faev dkYv m;}q dkNyD;ar ;ygw, f/ ' geJY u Refawmfu
v n f; ][ kwfw, f}v dkY jyefajzv dku fw, f/ NyD;aemu f wpfq u fwn f; u Refawmfu
]ci fAsm;wdkYu dk c&pf, mefb kef;awmfBu D;eJY pu m;ajymaq G;aEG;aewmjr i fv dkYyg}
v dkYv n f;ajymv dku fygw, f/ ' Dt cgrSm t J' Dau mi fav ;o Hk;a, mu fu ]u Refawmf
wdkYu u GsefawmfwdkYv lrsdK;awGu dk;u G, faeMu wJh rd½kd;zv m u dk;u G, f, HkMu n fr I
b u fu dk v dku fajymwmjzpfNyD; x m0&b k&m;u dk , HkMu n fv dkY t J' Db k&m;o ci f&JU
t , l0g' b u fu dkv dku fNyD; u ln Dt m;ay;wJho ab meJY ajymaewmr [ kwfb l;/
' Dv dk wpfzu fu dkv dku fajymay;jci f;[ m wu , fawmh t dEd, Edki fi H&JU 0g' u dk
t m;ay;ax mu fcHjci f;o mjzpfw, f} v dkYq dkv dku fMu ygw, f/ , aeYacwfrSmawmh
b k&m;o ci fu dk r , HkMu n f ji i f;y, fjci f;[ m t wdki f;x u ft v Gefjzpfu kefMu ygNyD/
![Page 28: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/28.jpg)
4
b , fav mu fx dat mi fv Jq dk&i f ckeau smi f;o m;o Hk;a, mu fx Ju [ dEL
au mi fav ;u pm;yGJay:au mu f½kd;wpfrQi fypfwi fv dku fNyD; ]u Refawmfu awmh
' Dpm;yGJu dk ]r } jyEdki fw, f/ v lBu D;r i f;&JUb k&m;q dko lu ' Dpm;yGJay:u au mu f½kd;u dk
av mu frS ]r } jyEdki f&JUv m; } v dkY ajymwJht x dygyJ/ ¤i f;ajymv dku fwJhpu m;awG[ m
u Refawmfh(pdwf)u dk b , fav mu fawmi fv Iyf½Sm; o u fa&mu fr Ijzpfo Gm;apo v J
q dk&i f [ *sfu jyefa&mu fw, fq dk&i fyJ x m0&b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; t ax mu f
t x m;awGu dk pmapmi fi , fwpfck a&;csjzpfo Gm;ygw, f/ o dkYayrJh , aeY t v ’m[ f
t ½Si fjrwf pGr f;t m;ay;r , fq dk t J' Dx u fydku s, fwJht aMu mi f;u dk wi fjyzdkY
&n f½G, fx m;ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk ji i f;&jci f;t aMu mi f;
, ckacwfu mv r Sm x m0&b k&m;o ci fu dkv u fr cHji i f;q efr I[ m
wdk;yGm;v mv Qu f½SdNyD; t J' g&JUt Bu D;rm;q Hk;ao m t aMu mi f;cHu awmh t jypf
' kp½kdu fawGu dk t rsm;t jym; u sL;v Gef&i f; b k&m;o ci feJY q u fEG, fjci f;q dkwm
r½Sdawmhv dkY b Jjzpfygw, f/' ghjyi f pdwfESv Hk;awGrSm o Hacs;awGwu fu kefMu ygNyD/
aemu ft aMu mi f;cHwpfcku awmh t *Fv dyfpmwwfo lawG[ m Oa&my t awG;
t ac:awG&JUrdIi f;r dNyD; b mo mo mo emu aea0;&mq Da&mu fo Gm;ygNyD/u sef
v lrsm;u v n f; x dko lrsm;x HrS x yfq i fhrdIi f;rdMu jyefygw, f/ Oa&my½Sd t awG;
t ac:yn mESi fh yn m½Si frsm; t Jo av mu f b k&m;o ci feJY t v Sr f;a0;ap&wJh
t aMu mi f;u awmh ¤i f;wdkYx HrSm t o dyn m&yfawG w[ kefx dk; wdk;wu fjci f;?
o b m0"r®&JU eu feJ&mawGu dk azmfx kwfv dku fEdki fjci f;awG t pysdK;v mwJht cg
c&pf, mefb kef;awmfBu D;awG[ m ' Dv dkwdk;wu fq ef;o pfv mjci f;u dk b mo m
w&m;eJY 0da&m"djzpf u GJv GJq efYu si fw, fv dkY , lq v dkYyJjzpfygw, f/ ' Dv dkeJY
c&pf, mefb kef;awmfBu D;awG[ m yn m&yfawGwdk;wu fq ef;o pfzGHUNzdK;v mrIu dk
q efYu si fv mMu ygawmhw, f/ t J' Dv dkjzpf&jci f;u c&pf, mef0g' &JU t ajccH
![Page 29: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/29.jpg)
5
o ab mw&m;u dk v lYq i fjci fwHkw&m;u v u fr cHji i f;y, faew, fq dkwmu dk
¤i f;(c&pf, mefb kef;awmfBu D;)wdkY o daeMu v dkYjzpfygw, f/ t u , fí v lawGo m
q i fjci fwHkw&m;eJY, SOfwJh t , lt q ? t awG;t ac:awGb u fu dk t m½kHu so Gm;
Mu &i f ' Db kef;awmfBu D;awGu dk b , fo lrS v u frcHEdki fawmhrSef; ¤i f;wdkYu dk, fwdki f
o daeMu v dkY jzpfygw, f/ ' gaMu mi fh b kef;awmfBu D;awG[ m v lawGu dk q u fv u f
x def;csKyfNrJ x def;csKyfo Gm;Edki fap&ef wdk;wu fzGHYNzdK;v mwJh yn m&yft awG;t ac:
awGu dk q efYu si fv mMu jci f;jzpfygw, f/ t o pfao m o Dt dk&D? ed, mrwpfpHk
wpf&mu dk ½SmazGpl;pr f; azmfx kwfv dku fEdki fo lu dkv n f; ' dXdao mfv n f;au mi f;?
o mo emeJYq efYu si fwJh v kyf&yfu dk u sL;v Gefo lt jzpfv n f;au mi f;? ao Gzn fo l
rdpämau mi ft jzpfv n f;au mi f; yk' frwyfv dku fNyD; ' Do Dt dk&D? t awG;t ac:?
t , lt q [ mjzi fh o mo emeJYq efYu si fw, fv dkY ji i f;z, fypfv dku fygawmhw, f/
' ghjyi f t Jv dkyn m&yft o pfawG o Dt dk&Ded, mrawGb u f u dk av hv mv dku fpm;
jci f;u dkyi fv Qi f t jypfv dkYo wfrSwfv dku fMu ygw, f/ *, fv Dv D, dku u rÇmN*dKv f[ m
aeu dkywfaew, fq dkwJh t , lt q o Dt dk&Dwpf&yf ½SmazGazmfx kwfv dku fwJht cg
¤i f;u dk c&pf, mefb kef;awmfBu D;awGu ao Gzn fo lrdpämau mi ft jzpfo rkwf
v su f b mo mo mo emt 0ef;t 0dki f;u ae y, fx kwfypfv dku fygw, f/ x dko l[ m
u rÇmN*dKv fu aeu dkywfaeygw, fv dkY ajymq dkazmfx kwfv dku fwmeJY b , fv dkv kyf
c&pf, mefo mo emyjzpfo Gm;&v Jq dkNyD; t HhMo au mi f;t HhMo Mu v dr fhr , f/ o dkYayrJh
t ajzu awmh t v G, fav ;yg/ x m0&b k&m;o ci f[ m rdrd&JUrku ©ygVfawmfu dk
v lo m;ay:o u fq i f;apcJhw, f/ ' Dv dk Asm' dwfo u fjci f;cH&wJhv lo m;[ m u rÇm
ay:rSmaex dki fwJht wGu f u rÇmu o mt jr i fhjrwfq Hk;jzpfw, f/ ywfjci f;ywf
aeu o m u rÇmu dkywfae&raygh/ t u , fí o lajymo v dko m u rÇmu aeu dk
ywfae&i f u rÇmu *kP fi , faerSmaygh/ ' gq dk ' Du rÇmrSm aex dki fwJhv lv n f;
edr fhu sao ;o dr fo Gm;rSmayghpo jzi fh c&pf, mefb kef;awmfBu D;awGu em;v n f
![Page 30: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/30.jpg)
6
x m;Mu wmaMu mi fh x dko lu dk ao Gzn fo lrdpämt jzpfo wfrSwf v dku fMu jci f;jzpfyg
w, f/ b , fav mu fawmi f x dkv lYu dk u sOf;x Ju syfx Jx n fhv dku fo v Jq dk&i f t q Hk;rSm
¤i f;t aeeJY u sr f;wpfapmi fjyKpkcJh&wJh t x dygyJ/ t J' Du sr f;x JrSm ¤i f;u
]u GsEkfyfo n f u rÇmu aeu dkywfaeaMu mi f;jzi fh a&;o m;cJhrd\ / þ o Dt dk&D t , l
t q rSm v lYq i fjci fwHkw&m;? t awG;t o dÓP ft &awmh x dko dkYyi f o u fao jyKv su f
½Sdygo n f/ o dkYao mf v lYq i fjci fwHkw&m;? t o dÓP f[ lo n f , Hkpm;Edki fav mu fzG, f
r½Sdyg/ pi fppfwr lu m; v lo m;ESi fhx m0&b k&m;½Si fwdkY\ r [ m&efo lBu D;jzpf
o n fh rm&fewfrSm b k&m;o ci f\ t v i f;awmfav mu ü u GefYjrL;x i f½Sm;v mjci f;i Sm
rv dkv m;ydwfyi fwm;q D;\ / x dkYaMu mi fhyi f x dkrdpämrm&fewfo n f u GsEkfyfpdwfESv Hk;
ü x dkt cdku fu rÇmu aeu dkywfv su f½Sdaeo n fhyHkpHjzi fh x i fv m&at mi f v Sn fhpm;
v dku fjci f;jzpfayo n f}q dkNyD; a&;o m;azmfjyv dku f&ygw, f/ t J' Dv dkt aMu mi f;
jyNyD; o l[ mt o dÓP fBu D;½Si fawGa&SUrSm rdrdt , lt q ? t jr i f? o Dt dk&Du dk
cdki frmapcJhygw, f/ o dkYayrJhawmh c&pf, mefb kef;awmfBu D;awGu x Hkx dki f;pGm
jzi fhyi f ]o lawmho dpdwf0i fu m u dk, fht rSm;u dk 0efcsawmi f;yefav NyD}v dkYrSwf, l
cJhMu ygw, f/
t J' Dv dku dpöawG&JU&v ' ft aejzi fh t o pft o pfwDx Gi fzefwD;o lrsm;
?t awG;t jr i f q ef;o pfo lrsm;t m;v Hk;v dkv dkyi f x m0&b k&m;o ci fu dk q efYu si f
o lrsm;jzpfo Gm;Mu av w, f/t u , fí o u fao jyKrSwfau smu fwdku fNyD;o m;t
aMu mi f;awG ? rsu fpdjzi fh rsu fjr i f' dXjr i f&ao mu dpöawGu dk, HkMu n faev dkY b k&m;
o ci f&JUrku ©ygXfawmfu dk ji i f;&mu s r , fq dk&i fawmh b k&m;q dkwm½Sdu dkr½SdEdki fawmh
b l;v dkY em;v n fv mMu ygawmhw, f/b maMu mi fhv Jq dkawmh b k&m;o ci f&JU pu m;
awmf(Asm' dwf)u wpfrsdK; ? v kyfaq mi fcsu fu wpfrsdK;q dkwmu awmh b , fen f;eJY
rS r jzpfEdki fv dkYygb J/ ' dt wGu faMu mi fhyJ ¤i f;wdkY[ m b mo mw&m;eJY q efYu si f
b u fawGjzpfu kefygawmhw, f/ o mo emu dk e*dku rS q efYu si fapm' u wu fae
![Page 31: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/31.jpg)
7
wJh t awG;t ac:yn m½Si fawGu v n f; ¤i f;wdkYu dku ln Do lawG? yHhydk;o lawG
jzpfo Gm;ygawmhw, f/ yn m&yfawGwdk;wu fzGHYjzdK;v mwmeJYt rQ o mo em&JU
t csKyft aESmi fu v n f; ydkrdkav smh&Jv mygawmhw, f/
t a½SUwdki f;rSm yn m&yfawG ysHUESHYx Gef;u m;v mwJht cg t J' Dpmt kyfawG
a&;o m;wJhyn m½Si fawG[ m e*dku rS c&pf, mefo mo emaMu mi fh t u syf
t wn f;x Ja&mu faeMu v su f o mo emht 0ef;t 0dki f;rS t jcm;b u fu dk ckefx Gu f
cJhMu o lawGjzpfygw, f/ c&pf, mefb kef;awmfBu D;awGu t o pfjzpfay:v m
aewJh yn m&yfawG[ m u sr f;eJYq efYu si faeaMu mi f;o u fao jyMu o v dk ¤i f;wdkY
u v n f; rdrdwdkY½SmazGawGY½Sdx m;wJh yn m&yfawGeJY b k&m;r½SdaMu mi f;u dk o u fao
jyMu ygawmhw, f/ yn m½Si fwdkYa&;o m;cJhwJhpmt kyfawGu dk av hv mMu wm
aMu mi fh e*dku wn f;u o Hacs;u dku faewJh pdwfESv Hk;awG[ m b k&m;o ci feJY
ydkv dkYa0;o Gm;cJhNyD; ' dXd0g' b u fo dkY, dr f;, dki fo Gm;aeygawmhw, f/
t awG;t ac:yn meJYywfo u fv dkYu awmh t J' Dt awG;t ac:q dkwm[ m
OD;aESmu fu dkyJ ½Si fo efv ef;q ef;at mi fo m jyKay;Edki fNyD;jyKv kyfjci f;eJYjyKv kyf
apjci f;q dkwm ryg0i fygb l;/ ' gaMu mi fhv n f; v lrsm;pGm[ m x dk(t awG;t ac:)
zDv dkq dkzDb u fu dk t m½kHu sv m&wmjzpfygw, f/ o dkYayrJh o mo emu dk t ao t csm
t m½kH pdku fpl;pr f;av hv mjzpf&i fawmh v u fawGYt u si fht r lydki f;q dki f&mrSmyg
jyKjyi fajymi f;v Jr IawGjzpfv mr Smyg/ Oyr m-v lwpfa, mu f[ m t pöv mr f
o mo emu dk av hv mNyD; t pöv mrfht v Sw&m;awGu dk , HkMu n fo u f0i fv mNyD
q dk&i f , i f;eJYt wl wpfpHkwpfckjyKv kyf&ygawmhr, f/ o mo ema&;rSm wdk;wu f
v mwmeJYt rQ t u si fht r lydki f;q dki f&mrSmv n f; wNydKi fwn f;wdk;wu fv m ygawmh
w, f/ t u , fí t pydki f;rSm z&yfZf(jyXmef;o wfrSwfx m;NyD;o m; r jyKrae&
wm0ef)ermZfawGyJ 0wfjyKaer , fq dk&i f t ao t csmpl;pdku fv mwmeJY t rQ
pGEéo f(wrefawmfjrwfu si fhpOf) ermZfawGyg0wfjyKv mygv drfhr , f/ t J' Dhaemu f
![Page 32: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/32.jpg)
8
x yfí wzeft m½kHpl;pdku fv mNyDq kd&i f ezDv f (t ydkau mi f;r I) ermZfawGu dkyg
0wfjyKv mygawmhr, f/ t J' Dv dkeJY t m½kHpl;pdku fr Irsm;av ]ezDv f} ermZfawGrSm
wdk;wu fo x u fwdk;wu fv mygv drfhr, f/ ' gaMu mi fh o mo ema&;rSm t ao t csm
t m½kHpl;pdku fu si fhaq mi fr IawGv n f; ydkrdkjyKv kyfv mEdki fwmawGY&ygv dr fhr , f/
o dkYayrJh t awG;t ac:yn m½Si fawGrSmawmh OD;aESmu fu dko mv ef;q ef;o pfv Gi f
at mi fjyKv kyfay;Edki f½kHrSt y b mrSr½Sdygb l;/ NyD;awmh v u fawGUb mu dkrS u si fhr l
jyKv kyfcdki f;jci f;v n f;r½Sdygb l;/ ' gaMu mi fhv n f; v lt awmfrsm;rsm;[ m t awG;
t ac:? ' ó eyn m&yfawGb u fu dk t m½kHu sMu wmjzpfygw, f/ rn fo dkYq dkap
, aeYacwfu mv rSmawmh ' dXd0g' eJYb k&m;o ci fu dk v u fr cHji i f;q efo lawG
rIdv dkaygu faeMu ygNyD/ x m0&b k&m;o ci fu dk ji i f;&wJYaemu ft aMu mi f;&i f;
wpfcku v lt rsm;pk[ m u dk, fwdki fpr f;ppfav hv mjci f;r½Sdb J rdb b dk;b Gm;awG&JU
, HkMu n fcsu fu dko m t ajccHx m;wJh rd½kd;zv m o mo emu dk cH, lx m;NyD;u dk, fwkdi f
(rSef?r rSef) av hv mpr f;ppfr Ir½Sdav awmh apm' u wu fv mwJht cg ckcHr Ir jyK
Ekdi fb J t v G, fwu lo mt u sdK;o u fa&mu frIu dk cH&ygawmhw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh rd½kd;zv m b mo ma&;, HkMu n fcsu f[ m cdki frmr Ir½Sdb J wpfq i fhMu m;
cJh&wmawGjzpfNyD; , i f;eJYq efYu si f&m wpfzu frSmu t ax mu ft x m; t cdki f
t rm½Sdaeygw, f/ t u , fí o m v lawGb k&m;o ci fu dk pdwfESv Hk;x Ju v Idu fv Idu f
v SJv SJ o u f0i f, HkMu n fcJhMu r , fq dk&i f ' dXd0g' ysHUp&m t aMu mi f;r½Sdygb l;/
Oyrm- ' g[ mpm;yGJjzpfw, f/ ' g[ m rsu fESmMu u fjzpfw, f/ t u , fí ' ó e
q &mu ]' g[ mpm;yGJr[ kwf? rsu fESmMu u fr [ kwf? aewu faewmv n f;r [ kwf}
po jzi fhajymr, fq dk&i f b , fo lu v u fcHEkdi fyghrv J/ ' Dv dkyJ x m0&b k&m;o ci fu dk
jr i fawGY&u m t ½Si fhu dk t ppft rSef o u f0i f, kHMu n fv u fcHv dku fNyDq dk&i fjzi fh
x m0&b k&m;o ci fu dk v u frcHo lawG&JUpu m;u dk b , fv dkv kyf v u fcHEdki fp&m
½Sdygawmhrv J/ ¤i f;wdkY[ m u dk, fwdki fpOf;pm;q i fjci fr Ir jyKb J t jcm;o lawG
![Page 33: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/33.jpg)
9
ajymv dkY v u fcHcJhwm jzpfau mi f;jzpfygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fhv n f; wpfpHkwpf&m
cGswfacsmfNyDq dk&i f b mo mo memrS v Gi fhx Gu fo Gm;ygawmhw, f/ t J' Dv dkv lawG
t u , fí b k&m;½SdaMu mi f; v u fcHv dku f&i fawmi f ' g[ mpu m;t ajct wi f
r jzpfcsi fv dkY v u fcHv dku fjci f;o m jzpfygv dr fhr , f/ ajym&&i fawmh t [ fr ' D
r[ kwfo lawG[ m t Dpm(t )? o ci fa, ½Iu G, fv Geft edpöa&mu fjci f;eJY ywfo u fNyD;
aq G;aEG;r , fq dk&i f a½Smi fcsi fwJht wGu f t Dpm(o ci fa, ½I) u G, fv GefNyDyJ
x m;v dku fygawmhq dkwJh t mv kwfo Hk;NyD; a½Smi fwwfMu ygw, f/ ' Dv dkyJ rGwfpv i fr f
t dr fr Smar G;v mwJho lawGu sjyefawmh r dr dwdkYv u fcHx m;wJh t , lt q eJY
t rsdK;o m;x k u dk;u G, f, HkMu n fv u fcHv su f½SdwJh o mo emt Mu m; q efYu si fu GJv GJ
aewmjr i f&awmh t ajct wi faq G;aEG;rIu ae a½Smi fv dkwmaMu mi fh ] u GsefawmfwdkY
x m0&b k&m;(t v ’m[ f)u dko u f0i f, HkMu n fygw, f}q dk½kHav mu fo majymwwfMu NyD;
wcsdKUu sjyefawmh o dyfacgi f;½IyfrcHawmhb J rdrdwdkYu dk, fu dkv Sn fhpm;v dku fMu yg
w, f/ aemu fNyD; x dko dkYao mo lrsdK;awG[ m o Ho , t en f;i , fay:v mwmeJY x dk
o Ho , u dkt ax mu ft x m;o u fao eJY racszsu fawmhb J t ax mu ft x m;rJhcsdK;ESdrf
ypfv dku fzdkYBu dK;pm;ygawmhw, f/ ¤i f;wdkY[ mv n f; t ay:, HrSmawmh x m0&
b k&m;o ci f(t v ’m[ f)u dk v u fcHo a, mi feJY t wGi f;rSm' dXdjzpfaeMu wmygyJ/
o dkYayrJh t rSefwu , f b k&m;o ci f½Sdaew, fq dk&i fawmh x dko dkYao m v Sn fh
pm;r IawGeJY t v kyfr jzpfygb l;/ t u , fí v lawG[ m wpfq i fhMu m;em;a&mu f
pu m;rsm;jzi fh o u f0i f, HkMu n fv u fcHcJhMu w, f? t ajct wi fraq G;aEG;v dkwm
aMu mi fh , HkMu n fv u fcHMu w, fq dk&i f x dkv l[ m t J' du aev Gwfajrmu fr I&Edki frSm
r [ kwfygb l;/ x dko dkYao mo lawG aemu fq Hk;]u , mro f}pD&i fppfaMu mrn fh
aeYawmfBu D; q dku fa&mu fv mwJht cgrSm zr f;q D;cH&Edki fygw, f/ ' ghjyi f' dXdawG
x JrSm x n fho Gi f;jci f;cH&ygv drfhr, f/ ' ghaMu mi fh b k&m;o ci feJYpyfv sOf;NyD; awG;awm
q i fjci fzdkY t a&;Bu D;ygw, f/
![Page 34: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/34.jpg)
10
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o u f0i f, HkMu n fv u fcHjci f;&JU t u sdK;
au s;Zl;
b k&m;o ci fu dko u f0i f, HkMu n fMu &efwdku fwGef;r IjyKwJht cgwdki f; ]wdkYawG
b k&m;½dS? r½Sdq dkwmu dk b mht wGu f aq G;aEG;aep&mv dkv dkYv J}v dkY ar ;cGef;x kwf
apm' u wu fMu ygw, f/ NyD;awmh ]b mt u sdK;au m½Sdv dkYv J}wJh/ ]t ckv n f;
wdkYawG Bu dK;pm;yr f;pm;eJY ½SmazGpm;ao mu faeMu &w, f/ b k&m;o ci fu dk
v u fcHv dku f&i fv n f; Bu dK;pm;½SmazGae&OD;rSmygyJ/ t ckv n f;Bu dK;pm;½SmazG?
b k&m;o ci fu dk o u f0i f, HkMu n fNyD;aemu frSmv n f; Bu dK;pm;½SmazGae&OD;r , f
q dk&i f b k&m;o ci fu dkv u fcHv dku fv dkY wdkYb 0awGrSm b mt ajymi f;t v J jzpfo Gm;
rSmrdkY ' Djyó emt ½Iyft ax G;x JrSmyg&rSmv J}v dkYv n f; ai :wl;u m ar ;Mu
jyefygao ;w, f/
Oa&myo kawo DwdkYay;wJht ajz
Oa&myo m;awGv n f; ' Dar ;cGef;u dk }t u , fí x m0&b k&m;u dko m
v u frcH&i f av mu u aeat ;csr f;o m, mjci f; q dkwmyaysmu fo Gm;v dr fhr , f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh &JawGae&mwdki f;rSmr½SdEdki fb l;av / o lcdk;awG cdk;csi fpdwf
ay:v mNyDq dk&i f b k&m;o ci fu dkaMu mu fpdwfaMu mi fh rcdk;awmhb l;/ ' gaMu mi fhu dkyJ
b k&m;u dkv u fcH, HkMu n fo i fhwm/ wu , fawmhb k&m;q dkwm r½Sdb l;/ ' gayrJh
Edki fi Ha&;t &q dk&i f b k&m;o ci fu dkv Hk;0v u fcH , HkMu n f&v drfhr , f/ ' grSav mu rSm
Ni dr f;csr f;a&;wn fwHhrSm}v dkY ajzMu ygw, f/ ' Dt , lt q [ m ]a&mr }u t &i f
pwmyg/ a&mrrSm b k&m;o Hk;r sdK;u dkv u fcHMu ygw, f/ wpfr sdK;u v lawGu dk
x def;csKyfu Gyfu JwJh b k&m;jzpfNyD; wcgw&Ht rsdK;o rD;yHkpHeJYv n f;au mi f;? wcgw&H
wjcm;yHkpHwpfrsdK;eJYv n f;au mi f; u dk, fa, mi fjywwfwJhb k&m;v dkY , lq Mu w, f/
' kwd, wpfrsdK;u ' ó eq &mawG&JUb k&m;jzpfw, f/ ¤i f;[ mt v Gef o dr farGU
eu feJNyD; ax mu fr rDEdki fwJh (pdwfjzi fhpdwfu l;cefYrSef;í r &Edki fwJh)t &Si fv dkY
![Page 35: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/35.jpg)
11
, lq Mu w, f/ wwdf, t rsdK;t pm;u awmh t kyfcsKyfa&;eJUq dki fwJhb k&m;jzpfNyD;
x dkb k&m;u dk av mu rSm Ni drf;csr f;a&;wn fwHhap&ef? t jypfawGu ae u , fwi fr I
ay;&eft wGu f v dkt yfv dkYo m v u fcHx m;Mu jci f;yJjzpfygw, f/ Oa&myo m;
awGv n f; x dko dkYao mb k&m;awGu dk , HkMu n fMu ygw, f/ wu , fawmh ' g[ m
' d| d0g' jzpfNyD; x m0&b k&m;o ci f&JU jr i fhjrwfo efYpi fr Iu dk o a&mfaejci f;
jzpfygw, f/
Oa&myo m;wdkYjyao mo u fao &JUt m;en f;csu f
x m0&b k&m;u dkv u fcHjci f;aMu mi fh av mu rSm Ni dr f;csr f;a&;wn fwHhEdki f
w, fv dkY Oa&myo m;awGu o u fao jyMu ygw, f/ o dkYayrJh ' g[ m b mo u fao
t ax mu ft x m;rSr [ kwfygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t u , fí o m x m0&
b k&m; wu , fr&SdcJh&i f v lawGu dkb maMu mi fhv Sn fhzsm;NyD; b k&m;u dkv u fcHcdki f;&
wmv J/ v lawGu dk v Sn fhzsm;NyD; t jypfawGu ae a&Smi fcdki f;jci f;[ mv n f; t jypf
wpfckyi fjzpfygw, f/ ' ghjyi f aemu ft ar ;wpf&yfu ]b k&m;o ci fq dkwm r&Sdb l;
q dk&i f t jypfq dkwJht &mu b mv J}q dkwmyg/ b k&m;o ci fr&Sdb l;q dkwJh t ajc
t aersdK;rSm t jypfq dkwmeJYywfo wfNyD; t "dyÜg, fzGi fhq dkr Iu dk ajymi f;&v dr fhrSm
jzpfygw, f/ ' gaMu mi fh b k&m;u dk, HkMu n fcdki f;jci f;&JU ' D&n f&G, fcsu fu dku t jypf
jzpfapygw, f/ ' ghjyi f v lawG&JUOD;aESmu f t awG;t m½kHu dk au s;u Gsefo zG, f
csKyfaESmi fx m;jci f;jzpfNyD; ' d| d0g' o Gyfo Gi f;aejci f;o mjzpfygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh wpfpHkwpf&mu dk o lY&JY&n f&G, fcsu ft ppft rSefu ae v TJz, fv dku fNyDq dk&i f
¤i f;&JU t ppft rSefo ab mu dk b , fv dkrSq i fjci fawG;awmv dkY r&Edki fawmhv dkYyg/
b k&m;o ci fu dk b maMu mi fh, HkMu n fv u fcH&wmv Jq dkwJhar ;cGef;&JU wu , fh
t ajzrSefu dk u Gsefawmfwi fjyo Gm;yghr , f/ x m0&b k&m;o ci f t rSefwu , f
wn f&Sdawmfr lNyD; t &Si fjrwfu dk , HkMu n f&r , f/ t jcm;t rSefw&m;awGu dk
u GsefawmfwdkY , HkMu n fv u fcHw, fq dk&mrSm ] ' Dt &mu dk i ght aeeJY v u fcH, HkMu n f
![Page 36: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/36.jpg)
12
v dku fv dkY b mt u sdK;&Sdrv J}q dkwmu dkawG;NyD; , HkMu n fMu wmr [ kwfygb l;/
wu , fawmh t rSefw&m;awG jzpfwJht wGu f v u fcH, HkMu n fMu jci f;jzpfyg
w, f/ t rSefw&m;q dkwm ay:v Gi fx i f&Sm;o djr i fv mNyD;wJhaemu frSmrS v u fcHrI
r jyKv Qi f rdku fr Jjci f;eJY t o dÓP fen f;jci f;o mjzpfygw, f/ b mr [ kwfwJh
t ao ;t rTm; t rSefw&m;av ;awGu dkawmi frS ] ' gu dk pl;pr f;q i fjci fv dku fv dkY
b mt u sdK;&Sdrv J}v dkY rarQmfv i fhb J v lawG[ m pl;pr f;av hv mzdkY&mt wGu f
Bu dK;yr f;Mu ao ;w, fq dk&i f ' Dav mu fBu D;u s, fav ;eu fwJY t aMu mi f;u dpöeJY
av mu jzpfwn fv m&jci f;&JU o pömw&m;t m; rD;armi f;x dk;jyrJhu dpöu dk pl;pr f;
av hv mazmfx kwfzdkYydkv dkY t m&kHpl;pdku f&rSmyg/ u rÇmN*dKv fv n faeaMu mi f;? u rÇm
N*dKv f[ m]t v Hk;}jzpfaMu mi f;? Mu , fawGu rÇmN*dKv fu ae t v Gefa0;aMu mi f;
pwmawGu dk pl;pr f;av hv mcJhv dkY A[ ko kwwdk;&kHu v GJNyD; b mt u sdK;rsm;&Sdv dkYv J/
' Dv dkq dk pMu 0Vm t pdwft ydki f;awGu dk av hv mwJhae&mrSm b mt u sdK;arQmfu dk;
csu frSrx m;b J Bu dK;pm;av hv mv Qu f &Sdaew, fq dk&i f x m0&b k&m;o ci feJY
pyfv sOf;wJht aMu mi f;u dk b maMu mi fhrsm; rav hv mrv dku fpm;&rSmv J/ wu , fawmh
]x m0&b k&m; o ci feJYywfo u fv dkYwdkYawG b maMu mi fhpl;pr f; av hv m&rSmv J
}q dkNyD; ar ;cGef;x kwfMu o lawG[ m yHkpHwpfrsdK;eJY x m0&b k&m;u dkji i f;aejci f;o m
jzpfygw, f/ ¤i f;wdkY[ m yn m&yfwpfcku dk v dku fpm;NyDq dk&i f jzpfay:v mrJh
t u sdK;q u fawGu dk o dcsi fv dkYr [ kwf ygb l;/
x m0&b k&m;o ci fu dk v u frcHMu o lawG&JUa&SUrSm t x u fygt aMu mi f;&yf
u dk wi fjyw, fq dk&i f ¤i f;wdkYu ]u sefao mt &mt m;v Hk;u dkawmh av hv m
v dku fpm;Mu n fhv dkY&Edki fw, f/ q E&Sd&i f u r ÇmN*dKv fv n fywfaeaMu mi f;
o kawo ejyKv dkY&w, f/ q Er&Sd&i fv n f; r jyKb JaeEdki fw, f/ o kawo ejyK
av hv mu dkav hv m&r, fv dkY r&Sdb l;/ ' gayrJh x m0&b k&m;u dku sawmh t wi f;
t " r® v u fcH, HkMu n fcdki f;Mu w, f/ b k&m;o ci feJY pyfv sOf;NyD; av hv m
![Page 37: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/37.jpg)
13
pl;pr f;r IawG jyKv kyf&r , fv dkY t m;v Hk;u dk t wi f;ZGwfjyKv kyfapMu w, f}v dkY
t ajzay;wwfMu ygw, f/ o dkYayrJh t ckv dk t ajzay;csu f[ m rSm;, Gi f;ygw, f/
t jcm;ao m yn m&yfawGu dk jzefYcsdo v dk , ck(b k&m;o ci feJYywfo u fwJh) yn m&yf
u dkv n f; jzefYcsdjci f;o mjzpfygw, f/ t jcm;ao myn m&yfawGu dk pl;pr f;av hv m
jci f;rSm v lt csdKUu rdrdwdkYo u fwr f;awGu dk ESpfjrKyfo Hk;pGJu m av hv mv dku fpm;
cJhMu o v dk x m0&b k&m;t aMu mi f;u dk av hv mpl;prf;&mrSmv n f; v lt csdKUu o m
av hv mpl;pr f;cJhMu wmaMu mi fh x dko lwdkYt ay: b k&m;o ci f&JU *kP fx l;0dao o
awG u GefUjrL;x i f&Sm;v dkYv mcJh&ygw, f/ ¤i f;wdkYx H b k&m;o ci f&JU *kP fb kef;awZm
ay:v Gi fx i f&Sm;v mNyDq dk&i f av mu wpfckv Hk;u dkyg x dko pömw&m;awmfu dk v u fcH
v map&ef zdwfac:r IjyKygawmhw, f/ ' g[ m av mu "mwfyn m(o b m0"r®)
u dk av hv mpl;pr f;NyD; v lawGu dk v u fcH, HkMu n fv mMu ap&ef x dko lrsm; zdwfac:r I
jyKMu o v dkyJaygh/ u rÇmu v Hk;aev m;? jym;aev m;q dkwmu dk wpfav mu v Hk;
rSm&SdwJhv lawG pdwfESpfNyD; av hv mcJhMu wmrSr [ kwfb J/ o dkYayrJh x dkt rSefw&m;
ay:v Gi fv mwJht cg v lo m;t m;v Hk;u dk v u fcHat mi fjyKawmhwmygyJ/ ' Dv dkyJ
x m0&b k&m;o ci fwn f&Sdjci f;u dk v lt kyfpkwpfcku t &Si fhcspfjci f;rSm epfjrKyf
aysmu fu G, fv su f o do Gm;cJhMu NyDq dk&i f t u sdK;o do n fjzpfap? ro do n fjzpfap
' gu dk v u fcH, HkMu n fv dku fzdkY&m t m;v Hk;rSm wm0ef&Sdo Gm;ygNyD/ u rÇmN*dKv fv Hk;
aewm? ' Da&t wu ft u s pwmawGu dk t ao t csmav hv mNyD;aemu f v lawGu dk
rdrdwdkYESpfo u f&m (wpfa, mu fwpfrsdK;) v u fcHcGi fhray;v Qi f x m0&b k&m;o ci f
ESi fhpyfv sOf;NyD; v lwdkY *½kjyKo n fjzpfap? r jyKo n fjzpfap b mrQrq dkMu u kefESi fh?
(x Jx J0i f0i f aq G;aEG;aep&mrv dk)[ k b maMu mi fhajymMu ygo v J/ x m0&
b k&m;o ci f&SdaMu mi f; o do Gm;NyD;o lrSm u sefo lrsm;u dkv n f; t o day;zdkY ¤i f;rSm
wm0ef&Sdw, f/ ¤i f;&JUx dkBu dK;pm; &SmazGawGU&Sdr Iu dk rn fo lrQ apm' u wu f
a0zefcGi fheJY pOf;pm;awG;ac:p&mrv dk[ lao m ykwfcwfcGi fhr&Sdygb l;/
![Page 38: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/38.jpg)
14
wwd, t ajz
x m0&b k&m;o ci f(zefq i f;½Si f)u dk o dat mi fv kyf&i f; t &m0w¬K
ypön f;wdkY&JU t ppft rSefo ab mu dkv n f; o dv m&ygw, f/ x dko dkY b k&m;o ci fu dk
o dat mi fv kyfjci f;jzi fh av mu Dyn m&yfawGrSmv n f; wdk;wu fv mygw, f/
b k&m;o ci fwn f&Sdaeo n fu dk ro dem;rv n fjci f;aMu mi fho m av mu ü &S&Du f
(b k&m;o ci feJY wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;)rsm;ay:aygu fv m&wmyg/ x dkwkzu f
x m;u dk;u G, fjci f;aMu mi fh &kyf0w¬Kypön f;wdkY&JU t ppft rSefo ab mu dk pl;pr f;
av hv m&mrSm *&kr jyKEdki fjzpf&ygw, f/ t u , fí t &mwdki f;[ m t &Si fjrwf&JU
t rdefYawmf? &n fpl;csu feJYo m csdwfq u faew, fq dk&i f v lYt u sdK;t v dkYi Sm
zefq i f;jzpfwn f apx m;ao mt &mawGu dk b k&m;t jzpfo wfrSwfu m v lo m;&JU
av hv mpl;pr f; awG;ac:r IawG&JUab mi ft jyi frSmyJ&Sdw, fv dkY b maMu mi fhx i fae
&wmv J/
pwkw¬t ajz
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJYywfo u fNyD; b maMu mi fhv dku fpOf;pm;
ae&rSmv Jv dkYv n f; v lt kyfpkwpfcku apm' u wu fMu jyefygao ;w, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh pOf;pm;awG;ac:r I[ m u RefawmfwdkY(v lo m;awG)b u fu pwi fwm
r[ kwfb J b k&m;o ci fu dk, fawmfwdki fu rdrdeJYpyfv sOf;v dkY pOf;pm;awG;ac:Edki fap&ef?
t awG;pazmfay;&ef wrefawmfawGapv TwfNyD; u GsefawmfwdkYv lo m;awG&JU
pdwft m;x u fo efr I? t m&kH0i fpm;r Iu dk q GJaq mi fv su f &SdaecJhv dkYyJjzpfygw, f/
wpfzu fu ac:o Hv maeNyDq dkrSjzi fh b k&m;o ci f&SdaMu mi f; u RefawmfwdkY pl;pr f;
av hv mzdkY b mv dkv dkYv Jq dkwJh apm' u wu f ar ;cGef;x kwfjci f;u u dkrSm;ygw, f/
wpfzu fu t o Hv maeNyDq dk&i fjzi fh u GsefawmfwdkY&JU Bu dK;pm;&SmazG jci f;q dkwJh
ar ;cGef;ygyaysmu fo Gm;&ygw, f/ t u , fí av Qmu f&i f;eJYa&SUrSm t &m0w¬K
wpfckay:v mw, fq dk&i f t J' Dt &mu dku RefawmfwdkY b maMu mi fhjr i f&wmv Jv dkY
![Page 39: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/39.jpg)
15
ar ;cGef;x kwfv dkYu dkr&Edki fygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t J' D0w¬Kypön f;[ m
u RefawmfwdkY r&n f&G, fci f? q Erx m;&Sdci fu wn f;u u RefawmfwdkYa&SUrSm &SdNyD;o m;
jzpfaev dkYygyJ/ ' gaMu mi fh b k&m;o ci fb u fu ae apwrefawG u RefawmfwdkY
q Du dk pOfq u fr jywfa&mu fv maew, fq dk&i f b k&m;&Sd? r&Sdav hv m pl;pr f;p&m?
awG;ac:p&mb mv dkv dkYv Jv dkYar ;aep&mawmi f r v dkawmhygb l;/ ' g&JUt ajz
u awmh &Si f;&Si f;av ;yg/ b k&m;o ci ft aMu mi f; pOf;pm;arQmfjr i f &r , fq dkwm&JU
o ab mu t J' Dar ;cGef;[ m u RefawmfwdkYa&SUa&mu fv mNyD; t J' Dar ;cGef;&JU
t ajzu dk r&Smb Jaev dkYu dkr jzpfEdki fwJh yHkpHrsdK;eJUu dk a&mu fv mwmyg/ b k&m;o ci f
[ m rdrdb u fu apv TwfyGi fhay:apwJh wrefawmft pOft q u fu dk v lawG
x dkwrefawmfawGu dk ji i f;aeo rQu mv ywfv Hk; apv TwfNrJapv TwfaerJhpepfeJY
v n fywfaeapwm jzpfygw, f/ wrefawmfEl[ f(t )? wrefawmf t DA&m[ Drf(t )?
wrefawmfr lpm(t )? wrefawmft Dpm(t )? wrefawmfjrwf (q G)eJY rq D[ f
armft k' f(t )wdkYu dk x dko lawGv u frcHMu ygb l;/ t u , fí ¤i f;wdkY q u fji i f;aeOD;r, f
q dk&i f t &Si fjrwfu v n f; aemu fx yfwrefawmfu dk apv TwfOD;rSmjzpfygw, f/
zefq i f;&Si ft aMu mi f;awG;awmr I v lYt o drSm b , fv dkaygu fzGm;v mo v J
¤i f;wdkYwu fwJhapm' u u dk t Jo v dk acszsu fv dku fwJht cg x m0&b k&m;
o ci f(zefq i f;&Si f)u dk v u frcHo lawG t jcm;b u fo dkY v r f;aMu mi f;ajymi f;o Gm;yg
awmhw, f/ t u , fí o m b k&m;o ci f(zefq i f;&Si f)wu , fyJ&Sdw, fq dk
zefq i f;&Si feJYywfo u fwJht awG; (zefq i f;&Si ft aMu mi f;) v lawGx H Asm' dwf
t m;jzi fhu s&rSmayghv dkY apm' u wu fu m q dkMu ygw, f/ ' ghjyi f ¤i f;wdkYu apm' u
t aejzi fh ajymMu jyefwmu ]v lYq i fhu JjzpfpOfo rdki f;u dk av hv mMu n fhwJht cg
t v GefBu D;u s, fjr i fhrm;wJh t &Si feJYywfo u fv dkY v lr sdK;pkaygi f;r sm;pGmx HrSm
wjzn f;jzn f;csi f; x dkt awG;[ m q i fhu mq i fhu m aygu fzGm;v mMu wmyg/
t pydki f;rSmawmh v lawGu rdrdwdkYaMu mu fwJht &mawGu dk u dk;u G, fylaZmfMu w, f/
![Page 40: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/40.jpg)
16
Oyrm u av ;i , fwpfa, mu f aMu mu f&GHUpdwfjzi fh 0yfwGm;Ni dr fu kyfo Gm;o v dk
v lawGv n f; r drdwdkY aMu mu f&GHUwwfwJht &mawGa&SUarSmu f v u ft kyfcsD?
' l;ax mu f? 0yfq i f; wwfMu w, f/ ' Dv dkyJv l[ mv n f; wcsdKUao mt &mawGu dk
aMu mu f&GHUv mwJht cg x dkt &mawG&JUa&SUrSm v u ft kyfcsDNyD; &Sdcdk;ylaZmfr I
q dkwmBu D;jzpfay:v m&w, f/ acwfu mv a&pD;aMu mi f; wa&GUa&GUwdku fpm;
u kefv Gefv mwJht cg wpfq i fhNyD;wpfq i fh jr i fho x u fjr i fhwJh u dk;u G, f&m
t &Si fo ci fawGu dk u dk;u G, ft m;x m;jci f;0g' t jrpfwG, fv mcJhw, f/ t o dyn m
wdk;wu fx Gef;u m;v mwmeJYt n D edrfhao mu dk;u G, f&mrsm;rS jr i fhao mu dk;u G, f&m
awGu dk u l;ajymi f;u dk;u G, f ylaZmfv mygawmhw, f/ t csdefu mv t wef
Mu man mi f;NyD;aemu f t o dyn mydkrdkzGHUjzdK;v mwJht cg jr i fhrm;wJhu dk;u G, fcH
awG[ m &kyf0w¬Kr [ kwfaMu mi f;jzi fh o wfrSwfv mMu NyD; , ci fu dk;u G, fcHawG
u dkawmh aemu frS ae&m, lv mwJhu dk;u G, fcH&JU azmfu sL;&myHk&dyft jzpf o wfrSwf
v mjyefw, f/ aemu fq Hk;ajcv Sr f;u awmh u dk;u G, f&mt m;v Hk;u dk v Trf;rdk;x m;wJh
wpfq lwn f;? wpfyg;wn f;ao m t &Si fo ci fyJ jzpfv dkYv mygawmhw, f/
' gaMu mi fh x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)q dkwm v lawGjyKv kyfzefwD;x m;wJh
t &mo mjzpfNyD; v lawGu x dkt jr i fhq Hk;ao mt &Si fo ci f&JU zefq i f;cHawG
r[ kwfb l;/ av mu rSm t OD;q Hk; a&yef;pm;v mwJhyn m&yfu awmh eu ©wfaA' o m
jzpfw, f/ ' ghjyi f ae? v ? Mu , fwm&mawG[ m v lYOD;aESmu ft o dÓP fu dk
t HhMo wkefv Iyfr It jzpfapq Hk;ao m t &mawGjzpfwmaMu mi fh x dkt &mawGu dk
v lawGu b k&m;t jzpf t OD;q Hk; o wfrSwfcJhMu w, f/ u HMu r®m (b k&m;o ci f&JU
&n f&G, fcsu f)u rn fo n fu dk v dkv m;aMu mi f; (o dkYr [ kwf) OD;wn fñ Tefjyae
aMu mi f;o d&ef x dkeu ©wfawG v Sn fhywfv Iyf&Sm;aewmawGu dk av hv mwGu fcsu fcJh
Mu w, f/ x dkrSwpfq i fh eu ©wfaA' (pMu 0VmaA' ) wdk;wu fx Gef;u m;v mawmh
w, f/ t awG;t ac:? t o dyn mawG wdk;wu fv mwJht cg x dkrQav mu feJY
![Page 41: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/41.jpg)
17
v lawGu rwi f;wdr f? rau seyfEdki fawmh yP dÖwåb kef;awmfBu D;awGu ' Deu ©wf
q dkwJht &mawG[ m Bu D;jrwfwJht &Si f&JU azmfu sL;&myHk&dyfawGjzpfw, fv dkY
q dkcJhMu w, f/ ' gaMu mi fh b k&m;(zefq i f;½Si f)q dkwm v lYOD;aESmu fq i fhu Jwdk;wu fr I
jzpfpOfu ae zefwD;x m;wJht &mjzpfNyD; (razmu fr jyefwn faewJh) o pöm
w&m;awmfay:rSmao mfv n f;au mi f;? Asm' dwfawmfay:rSmao mfv n f;au mi f;
jzpfwn fv mwJh&v ' fr [ kwfb l;/ t u , fí t rSefwu , f x m0&b k&m;o ci f
&Sdw, fq dk&i f ' ghjyi fAsm' dwfawmft m;jzi fh v lo m;awG&JUt m&kHu dk x m0&
b k&m;o ci fb u fo dkU q GJi i f, laq mi faew, fq dk&i f t pt OD;rSmu wn f;u
NyD;jyn fhpHkppfrSefwJh, HkMu n fcsu frsdK; av mu rSm e*dku yi f &Sdaeo i fhw, f}
t x u fygapm' u awG[ m t ao t csmpOf;pm;x dku fNyD; t m&kHjyK&rJht
aMu mi f;t &mawGo m jzpfygw, f/ v lawGx Hu x Gu fay:v mwJh a0zefapm' u
awGu dkaMu mu fv dkY Asm' dwft aMu mi f;½Si f;v i f;zGi fhq dk azmfu sL;jyo x m;wJh u sr f;
csu fawGu dk azsmu fzsu fypfv dku fMu wJh v lrsdK;EG, f? b mo m0i fawGu awmh
t ckv dk t v G, fu av ;ajz&Si f; &kef;x Gu fzdkYBu dK;pm;Mu ygw, f/ t J' gu awmh
]o i f;wdkY r jyn fhpHkb l;v dkY x i fjr i f, lq wJh t awG;t ac:? cGswf, Gi f;csu f&Sdw, fv dkY
, lq aewJh yHkaq mi fcsu fawGu u dk Asm' dwfay:rSm t ajccHx m;wmjzpfw, f/
v lo m;&JUpOf;pm;ÓP f[ m t OD;t pu mv wkef;u r jyn fhpHkcJhb l;/ ' gaMu mi fh
x m0&b k&m; o ci f[ mv n f; rdrdwn f&SdaMu mi f;u dk OyrmyHkaq mi fcsu fawGeJY
v lawGu dkjyo cJhw, f/ wu , fawmh t rSefwu , fwefzdk;x m;x dku fwJht &mu
b k&m;o ci feJYq u fEG, fjci f;ygyJ/ ' gaMu mi fh jr i fhjrwfau mi f;rGefwJh&n f&G, fcsu feJY
a>r? u i f;pwJhwd&dpämefawGu ae Mu , fwm&mawGt x du dk b k&m;t jzpf ylaZmf
w, fq dk&i f ' g[ mb k&m;o ci fu dk u dk;u G, fjci f;yJjzpfw, f/ ' gv n f; u dk;u G, fo l
u rdrdt o dÓP f ? t wGi f;pGr f;t m;eJYt n D b k&m;&JUEIwfx Gu fpu m;Asm' dwfu dkyJ
aemu fv dku f emcHaejci f;jzpfw, f}v dkY t ajzay;wwfMu ygw, f/
![Page 42: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/42.jpg)
18
o dkYjzpf&m u rÇmOD;t prSm v lYpdwfo b m0ü x m0&b k&m; (zefq i f;½Si f)eJY
pyfv sOf;wJht awG;[ m &SdaecJhwmaMu mi fh v lYOD;aESmu frSm t aMu mu fw&m;u dk
t ajccHNyD; b k&m;o ci fu dk wr f;wn GwfEl;pdwf ay:v mcJhwmr[ kwfygb l;/
b mhaMu mi fhv Jq dkawmh v lYOD;aESmu f[ m csdKU, Gi f;csu f (t u efYt o wf) &SdwJht wGu f
x m0&b k&m;o ci fq dkwmu dk t jyn fht 0i HkrdEdki frSm r [ kwfcJhv dkYygb J/ ' gaMu mi fh
v lYOD;aESmu fpGrf;&n f? t &n ft csi f;eJYt n D x m0&b k&m; (q dki f&mt awG;t jr i f)
u dkv n f; x i f[ yfay:v Gi fapv Qu f yHkpHt rsdK;rsdK;eJY azmfu sK;jyo &ygw, f/ ' ghjyi f
t ½Si fjrwfwn f½Sdjci f;u dk t rsdK;rsdK;ao m x i fay:&mrsm;jzi fh jyo jci f;cHcJh&
ygw, f/ ' ghjyi f ¤i f;wdkYu ]av mu &Sd0w¬Kypön f;t v Hk;pHk[ m t jr i fhrm;q Hk;ao m
pGrf;t m;Bu D;wpfck&JU azmfu sL;x i f&Sm;&mawGjzpfw, fq dkwm r [ kwfv dkYv m;}
q dkNyD; apm' u wu far ; aeMu ygao ;w, f/
u Refawmfht aeeJY ' Dt ajzcdki fv HkaMu mi f; (o dkYr [ kwf)csdKUwJhaMu mi f;u dk
ckav mav mq , fawmh aq G;aEG;o Gm;rSm r [ kwfao ;ygb l;/ o dkYayrJh b k&m;o ci f
x Hawmfu ae pu m;v Hk;v dku f wdku f½kdu fAsm' dwfu sjci f;u dk , HkMu n fv u fcHwJh
u RefawmfwdkYt aeeJY b k&m;r , Hko lawGa&SUrSmawmh ' Dt aMu mi f;rwi fjyv dkyg/
t u , fí Asm' dwf[ m pu m;v Hk;awGeJYv n f;u sa&mu fw, f? rv GJrao G u sa&mu f
w, fq dk&i f x m0&b k&m;o ci fwn f&Sdjci f;eJYpyfv sOf;NyD; b k&m;o ci fq dkwm
zefq i f;cH 0w¬Kypön f;t v Hk;pHkeJY v Hk;0wo D;wo efYjzpfaMu mi f; v lo m;awG e*dkt p
u eOD;u wn f;u yi f cHpm;o djr i fcJhMu ygv drfhr, f/ ' gaMu mi fh u RefawmfwdkYt aeeJY
aemu fx yfajz&Si f;csu fawGv n f; v dkt yfaeygao ;w, f/
x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)wn f&Sdjci f;q dki f&mar ;cGef;u dkrajzrD ' Dar ;cGef;
&JU t ppft rSefo ab mu b mv Jq dkwmu dk x Jx J0i f0i f av hv mo Hk;o yf zdkYv dkt yf
ygw, f/ t u , fí u RefawmfwdkY t J' Dar ;cGef;u dk t ao t csm pl;pr f; q i fjci f
Mu n fhr , fq dk&i f at mu fygt csu fawGu dk o dv m&ygv dr fhr , f/
![Page 43: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/43.jpg)
19
(u ) x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;wJht awG;[ m t aMu mu fw&m;? t HhMo
x dwfv efUjci f;u ae t pysdK;aygu fzGm;v mjci f;
(c) x dkrSwpfq i fh wjzn f;jzn f;csi f;? wpfq i fhcsi f; wdk;wu fv mjci f;wdkYyJ
jzpfygw, f/
, ck ' Dt csu fESpfcsu fu o m x m0&b k&m;o ci feJY ywfo u fwJht awG;
v lo m;awGq DrSm aygu fzGm;jzpfwn fv m&w, fq dkwmo mrSef&i f v lo m;awG
aMu mu fv dkY t OD;q Hk;u dk;u G, fcJhwJht &mawGu dk azmfjyzdkYv dkt yfygv drfhr , f/ v lawG
t OD;q Hk; aMu mu f&GHUcJhwJh t &mu awmh v lu dkt EÅ&m, fau mi f;au mi f;ay;Edki fwJh
o m;&Jwd&dpämefawGo mjzpfaMu mi f; t en f;i , fpOf;pm;Mu n fh&kHrQeJY o dEdki fygw, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh u rÇmOD;u mv u v lawGx HrSm rdrdwdkYu dk, fu kd v HkNcHKu m
u G, fr Iay;zdkY&m ypön f;ypö, s t v Hkt av mu fr&Sdao ;wm&, f pkpkpn f;pn f;?
o dku fo dku f0ef;0ef; aex dki fwwfwJh v lY, Ofau s;r I0ef;u si f? t o dku ft 0ef;
raygu fzGm;? r jzpfay:v mao ;wm&, fawGaMu mi fh o lwdkYt aMu mu f&q Hk; u awmh
t EÅ&m, fau mi fawGjzpfwJh o m;&Jwd&dpämefawGo m jzpfEdki fygw, f/o dkYayrJhv n f;
t EÅ&m, fay;wwfwJh ydk;rTm;t au mi fyav mi fawGu dk u dk;u G, f OD;cso av mu f
o m;&Jt au mi fBu D;Bu D;rm;rm;awGu dk ru dk;u G, fwmu dk awGUae&ygw, f/ u sm;?
jcao Fh ? 0Hykav Gu dk &Sdcdk;wmx u fpm&i f a>ru dk&Sdcdk;Mu wm t rsm;q Hk;awGY&ygw, f/
wu , fq dka>ru yHk;v QdK;u G, fv QdK;&efr ljci f;jzpfNyD; u sm; ? jcao FhawGu x i fx i f
ay:ay: &efjyKwdku fcdku fjci f;jzpfygw, f/ ' ghjyi f u sm; ? jcao FhawGrSmu [ def;a[ mu f
rmefzDwwfwJht o H&SdNyD; a>r [ mt o Hay;av hr&Sdygb l;/ aemu fNyD;jcao Fhu
u dk, fx n fBu D;NyD; a>ru ao ;ygw, f/ ' Dv dkyJ jcao hF? 0Hykav G? 0u f0H pwJhwd&dpämef
awGu dk &Sdcdk;wmv n f;r&Sdo av mu f&Sm;ygw, f/' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci f
eJYpyfv sOf;wJh t awG;0i fv m&jci f;u yi f wjzn f;jzn f;csi f;? wpfq i fhcsi f;q i fhu m
q i fhu meJY wdk;wu fv mw, fq dkwm v Hk;0rSm;, Gi f;aMu mi f; ' gt m;jzi fho u fao ?
![Page 44: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/44.jpg)
20
t ax mu ft x m; &o Gm;Edki fygw, f/
aemu fx yfpOf;pm;&rJht csu fwpfcku u rÇmajr rSm v l[ m ½kwfw&wf
jAKef;pm;Bu D;jzpfay:v mw, fq dkwJh t , lt q u dk, HkMu n fv u fcHv dku frSo m
v lo m;t aeeJY wjcm;t &mawGu dkjr i fv dku f&wmeJY t HhMo x dwfjymaMu mu f&GHUjci f;
awGjzpfv m&w, fq dkNyD; t x GefYwu fapm' u 0i fEdki fygv dr fhr , f/ o dkYayrJhv n f;
t J' Dv dk , HkMu n fv u fcHv dku f&i fawmi f ½kwfcsn f;yi f &n f&G, fcsu f? OD;wn fcsu f
&SdpGm (pMu 0Vmav mu cyfo dr f;u dkzefq i f;wJh)zefq i f;&Si f½SdaMu mi f;u dk v u fcH&
ygv dr fhr , f/ x dkt &Si fjrwf[ m v lo m;u dkzefq i f;zdkY &n f&G, fv dku fw, fq dk&i fyJ
v lo m;jzpfay:x i f&Sm;v mygawmhw, f/ ' Dv dk, HkMu n fv u fcHjci f;u u dk x m0&
b k&m;(zefq i f;½Si f)&SdaMu mi f; o u fao cHaeygw, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;
&SdaMu mi f;u dk ji i f;y, fwmeJYwjydKi feu fwn f; v lq dkwm q i fhu Jwdk;wu fjzpfwn f
v mjci f;jzpfNyD; t rsdK;rsdK;ao majymi f;v Jr It q i fhawGu ae jzpfay:v mcJhw, f
q dkwmu dkyg ji i f;&ygv dr fhr , f/ v l[ m q i fhu Jwdk;wu fNyD; t ajct aet rsdK;rsdK;
rSm ajymi f;v JcJh&w, fq dkwmo mrSef&i f ½kyfydki f;q dki f&mjyn fh0cdki frmwJh t q i fhu dk
a&mu fv mwmeJY ae? v ? Mu , fwm&m? u sm; ? jcao Fh ? 0Hykav GESi fh a>r t p
&SdwmawGu dk au mu fu mi i fu mBu D; jr i fv dku f&wmr jzpfEdki fawmhygb l;/
v lYo @meft jzpfr&Sdci f t ajct aeawGrSmu wn f;u x dkt &mawGu dk jr i fawGU
NyD;jzpfygw, f/ wcsdKUwd&pämefawGu dkv n f; &i fq dki fwdku fcdku fcJh&wmawmi f &Sdyg
w, f/ wcsdKUwd&pämefawGu dkawmh Oayu ©mjyKypfcJh&wmaygh/ o dkYq dkv Qi f v l[ m
v lyHko @mefjzpfat mi fq i fhu Jwdk;wu fajymi f;v Jq Ju mv rSm arsmu ft o Gi f?
x dkYx u fwdk;wu fajymi f;v Jv mNyD; t jcm;ykHo @mefwpfcka&mu fpOfrSmu wn f;u
a>r o wÅ0gu dk au mi f;au mi f;o dNyD; ¤i f;ESi fhv n f; &i fq dki fcJh&w, fq dk&i f t q i fh
t jr i fhq Hk; wdk;wu fv mwJhv lt q i fha&mu fawmhrS x dka>ro wÅ0gu dk &Sdcdk;v dku f&
w, fq dkwm b , fv dkjzpfEdki fyghrv J/ a>ro wÅ0g[ m t ckrSjr i fzl;wJh t x l;
![Page 45: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/45.jpg)
21
t q ef;o wå0grsdK;r [ kwfb J v lo m;&JUajymi f;v Jwdk;wu fjci f; t ajct ae
t q u fq u fu yi f jr i fawGUv maecJh&wJh o wå0go mjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh
q i fhu Jwdk;wu fr IjzpfpOfu v n f; ¤i f;wdkY&JU ckv dkacwfr&SdwJht , lt q u dk y, fcs
v su f&Sdygw, f/
aemu fapm' u wpfck&JUt ajzu ]t aMu mu fw&m;ESi fh t HhMo x dwfjymjci f;
awGu aeo m x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)q dkwJht awG;t ac:? t , lt q
aygu fzGm;v m&w, fq kd&i f t &i fOD;q Hk; aev N*dKv feu ©wfawGu dk u dk;u G, f
&rSmaygh/ b maMu mi fhv Jq dkawmh aev N*dKv feu ©wfawG[ m av mu &Sd t &m
wdki f;x u f t OD;q Hk;jr i fawGUEdki fwJh t &mawGjzpfv dkYygyJ/ o dkYayr Jhv n f;
wd&dpämefu dk;u G, fr I[ m N*dKv feu ©wfawGu dk ylaZmfyo u dk;u G, fjci f;x u f
ydka&S;u saew, f/ wu , fq dk v lo m;awG[ m N*dKv feu ©wfwefq myv mawGu dk
t apmydki f;u mv awGrSmu wn f;u jr i fawGU&i f;ESD;v maecJhwmyg/ wu , fawmh
t OD;t prSm t jcm;ao m t &m0w¬Kt ajrmu ft rsm;u dk u dk;u G, fcJhNyD;aemu frS
t jr i fhrm;q Hk;ao m wpfq lwn f;wpfyg;wn f;t &Si fu dk u dk;u G, fv dku fMu w, f
q dkwJh t awG;t jr i fu u dk v GJacsmfaeygw, f/ ' Dv dkt , lt q u dk o rdki f;aMu mi f;
t & rSwfau smu fwdku fMu n fh&i fv n f; v u fcHEdki fp&mr&Sdo v dk ¤i f;wdkYwi fjywJh
o u fao t ax mu ft x m;u o rdki f;aMu mi f;eJY v Hk;0u dku fn D rSefu efr Ir&Sdygb l;/
t v Gefa&S;u swJh ya0o P Dv lrsdK;pkawGrSmyi fv Qi f b k&m;wpfq l0g' u dk , HkMu n f
u dk;u G, fcJhaMu mi f;awGYEdki fygw, f/
a&S;t u sq Hk;v lrsdK;EG, fwdkY&JU wpfq l&Si fESi fhpyfq dki fwJh t , lt q ? t awG;t jr i f
, ckwdki f raysmu frysu fwn fwHhv su f&SdwJh a&S;u sao m v lrsdK;EG, frsm;x JrS
t v Gefa&S;t u sq Hk;ao m rsdK;EG, fpkrSm ru úq Du dkrS jzpfygw, f/ ru úq Du dku
x dkrsdK;EG, fpk[ m a&S;t u sq Hk;jzpfw, fv dkY, lq Mu ygw, f/ t v Gefa&S;u swJh
t awG;t ac:? t , lt q awGu t p x dkrsdK;EG, frSm , ckwdki f x def;o drf;x m;Edki fq J
![Page 46: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/46.jpg)
22
jzpfygw, f/ x dkv lr sdK;pkrSm x m0&b k&m;eJYywfo u fNyD; b , fv dkt , lt q
t awG;t jr i frsm;&Sdv dr fhrv Jv dkY u RefawmfwdkY av hv mMu n fhwJht cg ' DrsdK;EG, fpk[ m
t v Gefa&S;u swJhv lrsdK;EG, fpkjzpfaeo n fhwdki f ¤i f;wdkYx HrSm wpfq lwn f;ao m
b k&m;ESi fhpyfv sOf;wJh t awG;t jr i f&SdaeaMu mi f; awGU½Sd&ygw, f/ ¤i f;wdkYu
q dkMu o n frSm ]t m0dkem0Dv dkemq dkao m b k&m;wpfyg;&SdNyD; x dkt &Si fo n f
t &mwdki f;\ zefq i f;&Si fjzpfo n f/ x dkYjyi f t &mcyfo dr f;ay:0, f v Tr f;jcHK
x m;v su f&SdNyD; t m;v Hk;ao mzci frsm;\ t Bu D;jrwfq Hk;ao mzci fBu D;jzpfo n f/
t OD;t pu mv ü t pt eyi fr&Sd? Av mew¬dyi f/ o dkYESi fh0Dv dkemo n f pOf;pm;
arQmfjr i fNyD;ao mf x dko n fh pOf;pm;awG;jr i fr It m;av smfpGm x i fay:o n hf pGrf;t i f
rsm; aygu fzGm;v mawmho n f/ x dkpGrf;t i frsm;rSm wpwpESi fh Bu D;x Gm;&i fho ef
v m&i f; t v Gefu s, fjyefYeu f&Idi f;ao m [ i f;v i f;jyi ft jzpfo dkY ajymi f;v Jo Gm;\ /
x dkYaemu f x dkrSaeí x dkt &Si f\ t v i f;awmf u GefYjrL;x i f&Sm;v mawmho n f/
x dk[ i f;v i f;jyi fu sHKU0i fv mv Qu f ae? v ? Mu , fwm&m? N*dKv feu ©wf t p&Sdo n f
wdkY jzpfx Gef;v mawmh\ }
' Dt awG;t jr i f[ m ru úq Du dko m;awG&JU t v Gefa&S;u swJh t awG;
t jr i fjzpfygw, f/ , ckt cg x m0&b k&m;q dki f&m t awG;t ac:t o pfawG
jzpfx Gef;ay:aygu faeNyDjzpfwmaMu mi fh a&S;u swJh t x u fyg t awG;t jr i fawGeJY
aygi f;pyf t ajz&SmMu n fhr , fq dk&i f wln DaeaMu mi f; awGY&ygv dr fhr , f/
c&pf, mefawGrSmv n f; ]OD;pGm t rdku fwdku frS u rÇmajr[ lo n f jzpfv m&\ } q dkwJh
u sr f;csu f&Sdygw, f/ t pöv mr frSmv n f; ' Dv dkygyJ/ ESpfax mi faygi f;r sm;pGm
aemu fydki f; o kawo ejyKcsu fawGt &v n f; ' Dt awG;t ac:rSefaMu mi f;
o u fao cHaeygw, f/ ' Dt awG;t jr i fu dkyJ o dyÜHyn mu v n f; ]t i frwef
ao ;i , fo dr farGUao m t r Iefav ;r sm;rSaeí rn fo n fht aMu mi f;cH wpfpHk
wpf&mrQr&Sdb Jpkpn f;v mNyD; rdk;wdr frsm;jzpfv m\ / x dkrSwpfq i fh rmau smao m
![Page 47: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/47.jpg)
23
t pdki ft cJrsm;t jzpf wpfae&mü aygi f;pkjzpfwn fv m\ / x dkYaemu f t jcm;
ae&mrsm;ü jyefYESHYaeao m t r Ieft rTm;rsm;u dk q GJi i fpkaq mi f;r IjyK&i f; jyefYu m;
u s, fjyefYv mNyD; t v Hk;t 0ef;o @mefjzpfv mawmh\ / x dko dkYjzi fh x dkt v Hk;yrmP
rSm u s, fjyefYBu D;rm;v mawmho n f/ x dkYaemu f x dkt v Hk;x kx n fBu D;rSm t pdwf
pdwft rTmrTmu GJNydKo Gm;u m t csdKUt pdwft ydki f;r sm;o n fu m; aejzpfo Gm;NyD;?
t csdKUt pdwft ydki f;u v ? t csdKUu Mu , fwm&mrsm; jzpfo Gm;awmho n f}v dkY
q dkx m;Mu ygw, f/
t mz&du r S t v Gefa&S;u swJh r sdK;EG, fpkwdkY&JU t , lt q ? t awG;t jr i f
' Dhaemu f t mz&du zu f av hv mMu n fhOD;pdkY/ a½S;u swJh t mz&du o m;
awG&JU rSwfÓP f[ m b , fav mu fx dki f;o v Jq dk&i f t u , fí o lwdkYu dk pmo i f
ay;v dku fw, fq dk&i fawmi f t o u ft &G, ft dkr i f;&i fha&mfv mcsdefrSm b mpm
wpfv Hk;rS rSwfrdo d&Sdawmhjci f; r&Sdav mu fat mi fu dk jzpfo Gm;ygawmhw, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh o lwdkY&JU rSwfÓP f[ m o i fMu m;x m;NyD;o m;awGu dk o dkrSD;
x def;o dr f;x m;Edki fav mu fwJh ÓP f&n fpGr f;t i f r&Sdv dkYjzpfygw, f/x dko dkY
ÓP f&n fr jyn fh0wJhv lrsdK;pkawGx HrSmawmi f v QdKU0Su feu feJ? Bu D;u s, fjr i fhjrwf
q Hk;ao m b k&m;wpfq leJY ywfo u fwJh t , lt q &SdaeaMu mi f; t HhMo p&m
av hv mo d&Sd&ygw, f/ t v Hk;pHkao m 0w¬Kypön f;wdki f;u dkzefq i f;wJh t Bu D;jrwf
q Hk;ao mt &Si feJYpyfv sOf;wJh t , lt q ? t awG;t jr i f[ m t mz&du x Ju
ÓP fx dki f;wJh v lr sdK;wpfpkx HrSm&SdaeaMu mi f; t HhMo p&m av hv mrSwfo m;
Mu m;o d&ygw, f/ x dkb k&m;u dk o lwdkYu ]an mi frdk} v dkYac:a0:Mu ygw, f/
ab b Dv Hkr S wpfq l&Si f , HkMu n fr I
ab b Dv HkNrdKYo m;awGq DrSmv n f; x m0&b k&m;, HkMu n fr Iu dk awGU&yg
w, f/ ab b Dv HkrSm t v Gefa&S;u swJh b k&i fwpfyg;awmi f;q kacGsav h&SdwJh
q kawmi f;pmwpfckawGY&ygw, f/ x dkq kawmi f;pmt wGi f;a&;o m;x m;csu frSm-
![Page 48: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/48.jpg)
24
]t &mwdki f;u dk zefq i f;awmfr lao m x m0&wn fwHhpdk;rdk;aeawmfr lo n fh
t dkµt &Si f- t &Si fo n f t u REkfyf\ zefq i f;&Si fjzpfyg\ / t dkµt kyfpdk;r i f;r lawmf
r lao m&Si fb k&i f-t &Si f\ u ½kP mawmfESi fht n Do m jzpfyg\ / t v Hk;pHkay:o dkY
o em;n §mwmawmfr lao m t dkt &Si f - t &Si f\ t ajymu s, fao m t pdk;&r i f;r l
jci f;ü u ½kP mo u fapao mf/ t &Si fht m; u dk;u G, fq n f;u yfjci f;t r Iu dk jrwfEdk;
cspfci fpHkru fwwfo n fhpdwf t u REkfyf\ pdwfESv Hk;ü u def;apawmfr lyg/
t ½Si fjrwfu au mi f;jr wfo n f[ k, lq o n fht &mr sm;u dk t u REkfyft m;
ay;o em;awmfr lyg/ t aMu mi f;r l t &Si fo mv Qi f t u REkfyf\ &Si fo efr Ib 0u dk
þ yHk? þ t ajct aejzi fh jyKv kyfzefq i f;x m;awmfr lao maMu mi fhjzpf\ }
t x u fygq kawmi f;pmrSm azmfu sL;jyo x m;csu fawG[ m eADwrefawmf
awGv dkrsdK; t awG;t jr i fESi fh t v Gefjr i fhrm;ao m t awG;t ac:yJjzpfygw, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh ]u GsefawmfrsdK;awmi f;cHao mt &mü wpfpHkwpf&mao m
cGswf, Gi f;csu f&SdEdki f\ / t &Si fjrwf u GsefawmfrsdK;t v dkYi Sm o i fhav smfau mi f;jrwf
o n f[ k, lq ao mt &mu dko m csD;jrSi fhay;o em;awmfr lyg} q dkwJhpu m;pku
azmfjyv su f½SdaewmaMu mi fhyJjzpfygw, f/ x dkq kawmi f;pm[ m q i f;wku dk;u G, f
o lawGv dkY o rkwfcHx m;&wJhv lrsdK;pk&JU q kawmi f;pmyJjzpfygw, f/
t jcm;ao m v lr sdK;pkrsm;&JU t awG;t jr i f
x dko dkYyi f a&S;]u ae' go m;}awGv n f; wpfq lwn f;ao mb k&m;u dk
, HkMu n fv u fcHcJhMu ygw, f/ v GefcJhao m ESpft en f;i , fcefYu r So d&wJh
av mu eJYv Hk;0 t q u fjywfaeao m Mo paMw;v su v lrsdK;pkawGq dk t b , frQ
v l½kdi f;q ef? Mu r f;Mu Kwfo v Jq dk&i f ¤i f;t ½kdi f;t pdki f;awGu dk o kwfo i f
½Si f;v i f;r Irsm;yi f jyKcJh&ygw, f/ ¤i f;wdkYx Ju ]t &efwm}q dkwJh v lrsdK;pkwpfpk&SdNyD;
o lwdkY[ m au mi f;u i f, HrSm o Dwi f;o Hk;aev su f&SdwJh wpfq lwn f;ao mb k&m;u dk
o u f0i f, HkMu n fMu ygw, f/ x dkb k&m;u dk ¤i f;wdkYu ]t v u f*sD&m} v dkYac:Mu
![Page 49: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/49.jpg)
25
ygw, f/ x dkb k&m;[ m o dr farGYEl;n Hhawmfr lao mt &Si fjzpfwmaMu mi fh t jypf' P f
rcwfb l;/ c0yfq n f;u yfp&mv n f;rv dkb l;v dkY , HkMu n fMu wJht x dygyJ/
t mz&du rSm ]Zl;v l;}v dkYac:wJh v l½kdi f;rsdK;EG, fpkwpfpk&SdNyD; ¤i f;wdkYx HrSm
v n f; rsu fpdeJYr jr i fawGYEdki fwJh ? wpfav mu v Hk;&JUzci fjzpfwJh b k&m;wpfq l0g'
, HkMu n fr I&Sdygw, f/ x dkb k&m;&JUt rn fu awmh ]t efu lv efu lv l}jzpfygw, f/
[ dELawGx HrSmq dk&i f t u efYt o wfrJhwJh pGr f;t m;*kP ft &n ft csi f;awG
ydki fq dki fwJh b k&m;o ci feJYpyfv sOf;wJh t awG;t jr i f? t , lt q awG&Sdaeygw, f/
]' ½kdem}b k&m;eJYpyfv sOf;NyD; ¤i f;[ m t u G, frSt &mt m;v Hk;u dk ]o do l}eJY ]t EdIi f;rJh
pGrf;t m;&Si f} t jzpf q dkMu ygw, f/ x dkb k&m;eJYpyfv sOf;NyD; [ dELawG&JU a&S;, ci f
t , lt q u ]t u , fí v lwpfOD;&yfwefYv dku fo n fjzpfap? av Qmu fv Srf;o Gm;
o n fjzpfap? wdr fjrKyfzHk;u G, fo Gm;o n fjzpfap? v Jav smi f;v dku fo n fjzpfap
(o dkYr [ kwf) v lESpfa, mu fx dki fí v sdKU0Su faq G;aEG;aeo n fjzpfap t v Hk;pHku dk
]' ½kdem} t &Si fo dawmfr l\ / ] ' ½kdem} t &Si fo n f x dko dkYao m ae&mt ESHYt jym;ü
o u fao t jzpf&Sdawmfr l\ / þ u rÇmajro n fv n f; ]' ½kdem} t &Si fESi fho m o u f
q dki fo n f/ x dkYjyi f au mi f;u i f, H½Sd t v Geft ajymu s, fao m [ i f;v i f;jyi f
t ygt 0i f x dk]' ½kdem}t &Si fESi fho m o u fq dki fo n f/ rn fo lrq dk au mi f;u i fu dk
azmu fí x Gu fo Gm;v Qi fawmi f ]' ½kdem}t &Si f\ t kyfcsKyfr i f;r ljci f;rSv Gwfajrmu f
ro Gm;Edki facs/
x dko dkYyi f Mo paMw;v su t v Gefa&S;u sao m v l½kdi f;rsdK;EG, fawGu ]El&i f
' dki f&D}u dk w&m;"r®ay;o n fh b k&m;o ci ft jzpf rSwf, lMu ygw, f/
]' Gefb l} q dkwJh a&S;v l½kdi f;rsdK;EG, fawGu v n f; ]El&Dv D}t rn f&Sd pGr f;t m;
t &mrSm t v Gefawmi fhwi f;cdki frmwJht &Si fu dk u dk;u G, fMu ygw, f/ t aemu f
t mz&du rS ]b efwl} rsdK;EG, fpku ]eZr fb D}u dk av mu t aygi f;t m; zefq i f;
awmfrlao mt ½Si feJY v lo m;rsdK;EG, fawG&JUzci fv dkY q dkMu ygw, f/ t J' Dv dk a½S;v lrsdK;EG, f
![Page 50: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/50.jpg)
26
r sm;eJY v l½kdi f;r sdK;EG, ft csdKUrSmyi f r jr i fpGr f;Edki fao m? pGr f;t m;Bu D;rm;ao m
t ½Si feJY pyfv sOf;wJht awG;t ac: awGY&jci f;u dku wjzn f;jzn f;csi f;? wq i fh
csi f;pD wpfq l&Si f0g' aygu fzGm;jzpfay:v mwmr[ kwfaMu mi f; ? Asm' dwft m;jzi fh
jzpfay:v maMu mi f; x i f&Sm;ygw, f/
Oa&myo m;wdkY&JU apm' u
t x u fygwi fjycsu fawGu dkax mu f½Iu m ]t v Hk;pHku dkwwfpGrf;Edki fNyD;
rsu fpdeJYr jr i fEdki fwJh wpfq lwn f;ao m b k&m;o ci f&JUt , lt q u dk a&S;v lrsdK;pk
awGx JrSm awGYEdki fw, fq dkwmu dkawmh v u fcHyg&JU/ o dkYayrJhv n f; ' Dt , lt q
[ m x dkv lrsdK;EG, fpkawGx JrSm a&S;, ci fu wn f;u &Sdaewmygq dkwmu dk b , fv dk
o dEdki frv J}q dkNyD; Oa&myo m;rsm;u apm' u wwfav h&Sdygw, f/
' g&JUt ajzu ] yx r t csu ft aeeJY v l½kdi f;rsdK;EG, fpk0i fawGrSmyi fv Qi f
Asm' dwfq dkwJh t awG;t jr i f ? t , lt q &Sdx m;NyD;o m;jzpfaMu mi f;} ajzv dkygw, f/
t v Gefa½S;u swJh v lrsdK;pk0i fawGyJjzpfjzpf ? t ½kdi f;pdki f;q Hk; v l½kdi f;rsdK;EG, f0i fawGyJ
jzpfjzpf ¤i f;wdkYu dk t ao t csmajc&mau mu f *½k"r®x m; t m½kHpdku fq i fjci f
Mu n fhr , fq dk&i f Asm' dwfeJYq u fEG, faewJh t awG;t ac:awG&SdaeaMu mi f;
awGU&rSmjzpfygw, f/ ¤i f;wdkYx HrSm½SdaewJh Oya' pn f;rsOf;[ m x m0&b k&m;
o ci fx HrSjzpfaMu mi f;? b k&m;o ci fu Asm' dwfay;jci f;jzpfaMu mi f; ¤i f;wdkY
u dk, fwdki fu , HkMu n fMu ygw, f/ x dkYaMu mi fh Asm' dwf&½Sdjci f;eJYr&½Sdjci f;&JU o ab m
w&m;t ppft rSefu dk em;v n fo d½Sdjci f;r½SdwJh x dkv l½kdi f;rsdK;EG, fpkawG&JU x i f&Sm;
ay:v Gi faewJh au mu faMu mi f;awGt & x m0&b k&m;o ci f , HkMu n fjci f;q dki f&m
t awG;t ac:[ m wpfq i fhcsi f; wdk;wu fjzpfay:v mjci f;rsdK; r [ kwfb J Asm' dwf
pu m;jzi fho m a½S;, ci facwfawGu wn f;u wn fwHhcdki fNrJv maeaMu mi f;yi f
jzpfygw, f/ Oyrm-a0' u sr f;t aMu mi f;ajymygr , f/ x dku sr f;v dku fo lawG
t m;jzi fh ]o mo emeJY "r®Oya' o [ m t v Gefjr i fhrm;ao m t ½Si fx HawmfrS
![Page 51: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/51.jpg)
27
u sa&mu fo n f}q dkwJh t awG;t ac: [ m t i frwefa½S;u swJh u mv rSm
u wn f;u t pjyKcJhNyD;jzpfaMu mi f; o d&ygw, f/
Mo paMw;v su v l½kdi f;rsdK;EG, fpkawGq dk u rÇmay:&Sd v lrsdK;pkt m;v Hk;x JrSmrS
a&S;t u sq Hk;? a&S;t q efq Hk; o ½kyfo u efu dk azmfjyaewJh v lrsdK;pkawGjzpfyg
w, f/ t csdKU "av hx Hkwr f;awGu dk b maMu mi fhrsm; , ckwdki fu si fho Hk;aeo v Jv dkY
av hv mpl;prf;Mu n fhwJht cg ]e&ef' dki f&D} b k&m;u x dkt wdki f;v kyfaq mi fu si fho Hk;zdkY
&m t rdefYay;q i fhq dkx m;jci f;jzpfaMu mi f; o d&ygw, f/
t ar&du ½Sd a&S;t u sq Hk; v lrsdK;pkawGrSmv n f; ¤i f;wdkY&JU "r®Oya' o awG
[ m Asm' dwft m;jzi fh jzpfay:v maMu mi f; t awG;t ac:&Sdaeygw, f/wpfq i fh
csi f; t awG;t jr i fawG wdk;wu fjr i frm;v m&i f;eJY b k&m;wpfq l0g' jzpfay:v m
jci f;r [ kwfaMu mi f; ' Do u fao awGu ax mu fjyaeygw, f/wu , fawmh (a&S;
v lrsdK;pkawGx JrSm) rdrdu dk, fu dk Asm' dwf&o lt jzpf a<u ;aMu mfwJh yk*d¾Kv fwpfOD;pD
x dkv lr sdK;pkawGrSm yGi fhay:cJhNyD;x dkt o dÓP fpOfu yJ t J' Dv dkv lrsdK;pkawGx JrSm
ysHUESHYo Gm;&jci f;jzpfygw, f/ x dkyk*¾dKv fawGu dk v dr fn mv Sn fhpm;o lawGv dkY pGyfpGJ
Edki fayrJh b k&m;wpfq l0g' t awG;t ac:[ m wq i fhcsi f;pD wdk;wu fjzpfay:
v mjci f;&JU &v ' fygv dkYawmh ajymv dkYr&Edki fygb l;/ x dko dkYr [ kwfv Qi f , i f;q i fhjyef
ajzMu m;csu fawGu dk a½S;v l½kdi f;rsdK;EG, fpkawGx HrSm awGU&rSmr [ kwfygb l;}
' kwd, t csu ft aeeJY ]a½S;a[ mi f;o kawo ejyKcsu fawGt & , ck
u mv rSm ½S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) t , lt q awG x HkrTr f;aewJh
a&S;v lr sdK;EG, fpkawGrSm t OD;t pu wpfq l&Si f0g' &SdaecJhNyD;jzpfw, f} q dkwJh
t csu fygyJ/]rd*yfZf} v dkYac:wJh o kawo Dwpfa, mu fu w½kwfjyn feJYywfo u fv dkY
o kawo ejyKav hv m&mrS w½kwfjyn frSm t &m0w¬KwpfrsdK;csi f;pD&JU b k&m;
wpfq lpD , HkMu n f v u fcHMu aMu mi f; awGYcJh&ygw, f/ rD;b k&m; ? rD;zdkapmi fhb k&m;?
' , ft dk;apmi fhb k&m;po jzi fh 0w¬Kypön f;wdki f;t wGu f b k&m;wpfyg;pD t o D;o D;
![Page 52: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/52.jpg)
28
&SdMu ygw, f/ wen f;q dk&&i f o Hk;q , fho Hk;u ka#rQao m ewfb k&m;awG&SdwJh
t dEd, v dkEdki fi Hx u fyi f w½kwfEdki fi Hu q i f;wku dk;u G, fjci f; 0g' ydkv dkY Bu D;pdk;
aeygao ;w, f/ o dkYayrJh a&S;, ci facwfu mv awGwkef;u awmh w½kwfjyn frSm
wpfq lwn f;ao m b k&m;u dko m u dk;u G, fcJhMu wmyg/ ' Dv dkyJ ][ m&lo fESi fh rm&lo f}
yHk0w¬KaMu mi fh t i frwefau smfMu m;wJh ab b Dv HkNrdKUu dk v lwdki f; o dMu rSmyg/
t J' DhNr dKU&JU o rdki f;[ m t v Gefa&S;u sv SNyD; wpfq l&Si f0g' t awG;t ac:
&SdcJhaMu mi f; av hv mcsu fawGt & o d&ygw, f}
wwd, t csu ft aeeJY ]a&S;v lrsdK;pkawGeJYpyfv sOf;NyD; x dkv lrsdK;pkawGrSm
wpfq l&Si f0g' t awG;t ac:awG aemu fydki f;rS jzpfay:v mwmq dk&i fawmh
v Hk;0rSm;, Gi f;rSmjzpfaMu mi f;} ajzv dkygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f aemu frS
jzpfay:v mwJh t awG;t ac:? t , lt q &JU Mo Zmt ½Sdeft 0g[ m ydko u fa&mu f
w, fq dkwm v lo m;t m;v Hk;v u fcHx m;wJh t ajccHo ab mw&m;jzpfv dkYygyJ/
aemu frS v u fcH jci f;cH&wJh a' 0wmewfb k&m;u dk t rsm;q Hk; &Sdcdk;ylaZmfMu rSm
ygyJ/ a&S;v lrsdK;pkawGx HrSm b k&m;wpfq l0g' t awG;t ac: awG&Sdx m;NyD;o m;
jzpfaMu mi f; ¤i f;wdkY&JUt ajct aeu dk o Hk;o yf&kHeJY o dEdki fygw, f/ o dkYayrJhv n f;
u dk;u G, fr IrSmu sawmh t i , fpm;ewfb k&m;awGu dkydkaeygw, f/ wpfq i fhcsi f;pD
q i fhu mq i fhu m wpfq l&Si f0g' ysHUESHYv mw, fq dkwJh t awG;t ac:o m rSefw, f
q dk&i f v lrsdK;EG, f0i fwdki f; b k&m;wpfq lwn f;u dk u dk;u G, f&rSmaygh/ ewfb k&m;
t i , fpm;av ;awG u sef&SdaeapOD;awmh/ ajymprSwfpu m; (q i fhjyefv m&Sdcsu f)
o u fo u fjzi fho m <u i f;u sef&pfaerSmjzpfNyD; &Sdcdk;aerSmr[ kwfygb l;/ ' gayrJh
wu , fv u fawGYrSmawmh x dkt , lt q eJY q efYu si faeygw, f/ ]a' 0wm
t i , fpm;av ;awGu dk a&S;acwfv lrsdK;pkawG u dk;u G, fMu NyD; x m0&b k&m;o ci fu dk
u dk;u G, fcJhwmu sawmh &Sm;&Sm;yg;yg; awGU&cJv Sygw, f/ ' gaMu mi fh q i fhu J
wdk;wu fv mu m wpfq l&Si f, HkMu n fr I0g' jzpfay:v m&w, f} q dko n frSm
![Page 53: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/53.jpg)
29
rSm;, Gi f;ygw, f/ ' Dapm' u u dk &Si f;x kwfEdki ffwJh t ajzwpfckv n f;&Sdygao ;w, f/
t J' gu awmh , aeYacwfajymi f;v Jwdk;wu fr IawGeJY pyfq u faejci f;ygyJ/ x m0&
b k&m;o ci fq dki f&mt awG;t jr i fo n f wpfq i fhcsi f; wdk;wu fjzpfay:v m&w, f
q dkwJh, HkMu n fcsu f&JUt ajccHt kwfjrpfu wu , fawmhav mu &Sd t &m0w¬K
ypön f;wdki f;rSm wpfq i fhcsi f;wdk;wu fv mwJh q i fhu JjzpfpOfu dk awGYae&NyD;
t J' Dx JrSm v lYOD;aESmu ft o dÓP fv n f;yg0i faew, fq dkwJh t , l t q aMu mi fh
jzpfygw, f/ , ck ' DrSwfau smu feJY rGwfpv i fawG&JU t ajct aeu dk ½Ijr i fo Hk;o yf
Mu n fhpdkY/ t pöv mrfo mo em[ m (wkzu fu dk;u G, fr Iv Hk;0raESmwJhao mi f[ D;' f)
wpfq l&Si f0g' o D;o D;o efYo efYay:rSmo m &yfwn fv su f&SdaMu mi f; t pöv mrfh
&efo lawGawmi f 0efcHMu &ygw, f/ t pöv mrfhacwfOD;u mv rSmyi fv Qi f wkzu f
, SOfwGJu dk;u G, fjci f;½S&Du feJYywfo u fv dkY o Gefo i fcsu ft en f;i , frQ yi frpGu f
ygb l;/ o dkYayrJhv n f; wjzn f;jzn f;eJY t pöv mrf&JUt ajct aeu , ckb , fv dk
jzpfaeNyDv J/ , ckawmh rGwfpv i fr fawGx JrSm o csKØi f;ylaZmfjci f;? o pfyi f
u dk;u G, fjci f;? o &Jo b u fESi fh Mu , fwm&mu dk;u G, fjci f;r sm; rawGY&ayb l;
av m/ u kefu kefajym&&i f rdrdwdkYu dk, fu dk rGwfpv i fr fygv dkY t rn fcHMu o lawGu
yi fv Qi f ajymprSwfjyKaeMu wJh yHkjyi f' @m&Dv n f;&Sdygw, f/
]q dki f, ' ft Af' Gv fu m' D&f *sDv meD(&[ )x Ho dkY t rsdK;o rD;wpfOD;a&mu f&Sd
v mNyD; ]u Refro m;av ;u sef;rmzdkY ' dkt mq kawmi f;ay;ygo ci f}[ kq dko n fht cg
t Af' Gv fu m' D&f*sDv meD(&[ )u ]au mi f;NyD ' dkt mv kyfay;r , f} [ k q dkv dku fí
x dkt r sdK;o rD;r Sm pdwfau seyf0r f;ajr mu fpGmjzi fh jyefo Gm;av \ /o dkYao mf
rsm;rMu mrDrSmyi f x dkt r sdK;o rD; 0r f;en f;yu fv u fjzi fh t Af' Gv fu m' D&f*sD
v meD(&[ )x Ho dkY wpfzefa&mu fv mNyD; ]u Gsefro m;av ;ao NyD}[ kq dkav \ /
x dkt cg t Af' Gv fu m ' D&f*sDv meD(&[ )u ao r i f;wref t Dp&mt Dv fu dk
q i fhac:v dku fu m]t J' Dau mi fav ;&JUt o u fu dkrEIwfzdkY i gajymx m;&u feJY b mv dkY
![Page 54: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/54.jpg)
30
EIwfv dku f&wmv J} [ kBu dr f;armi f;\ / o dkYESi fh t Af' Gv fu m' D&f*sDv meD(&[ )u
t Dp&mt Dv fu dk zr f;q D;ao mt cg x Gu fajy;av awmho n f/ t Dp&mt Dv fu
a½SUrSajy;NyD; t Af' Gv fu m' D&f *sDv meD(&[ )u aemu frSv dku f\ / aemu frSaeí
av x Jx dk;0JysHo ef;u m v dku faeo lu t Af' Gv fu m' D&f *sDv meD(&[ )jzpfNyD;
t q Hk;ü t Dp&mt Dv f\ t em;o dkY a&mu fo Gm;av \ / t Dp&mt Dv f rdk;au mi f;u i f
x Jo dkY 0i fa&mu fcgeD;rSmyi f t Af' Gv fu m' D&f *sDv meD(&[ )u zr f;rdo Gm;NyD;
0dn mOfx n fhx m;o n fht dwfx Ju av mav mv wfv wfu rS ao q Hk;o Gm;o n fh
au mi fav ;\ 0dn mOft jyi f x dkaeY wpfaeYv Hk; t o u fEIwfx m;o n fh 0dn mOf
t m;v Hk; x Gu fu su kefygawmho n f/ x dkt cg t Dp&mt Dv fu t v ’m[ fhx Hawmfyg;
cpm;0i fv su f ]u RefawmfrsdK;eJY t o u fEIwfwJYt v kyfeJYru dku fygb l;}[ kq dku m
i dkav awmho n f/ t v ’m[ fu t Dp&mt Dv ft m; jzpf&i f;t aMu mi f; ar ;o n fh
t cg ¤i f;u ]t Af' Gv fu m' D&f*sDv meD(&[ )u u RefawmfrsdK;u dk EIwfNyD;o rQ
t o u f0dn mOfawGt u kef jyefv Twfay;zdkYajymawmh u GsefawmfrsdK;u v Twfray;
wmeJY t o u f0dn mOft m;v Hk;u dk u RefawmfrsdK;q Du v kNyD; o lv Twfay;v dku fwm
aMu mi fhyg} [ k ajz\ / x dko n fht cg t v ’m[ fu ]wdk;wdk;v kyfpr f;/ o lMu m;
o Gm;OD;r , f/ t u , fí t &i fu EIwfNyD;o m; 0dn mOfawGa&m? t ckEIwfx m;wJh
0dn mOfawGa&m? aemi ft em*wfrSmEIwfrJh 0dn mOfawGyg t u kefv Hk;u dk o lv Twf
ay;v dku fw, fq dk&i fv n f; wdkYawGb mwwfEdki frSmv J} [ k jyefv n ft rdefY &Sdav \ }
]v mt Dv m[ t Dv fv v fv m} (t v ’m[ frSv GJí t jcm;b k&m;r½Sd)q dkwJh
t , lt q ay:rSm t cdki ft rm&yfwn fcJhMu o lawG&JUrsdK;q u f[ m ½S&Du fq efwJh
ckv dkyHkjyi f ' @m&DawGx JrSm epfraeMu b l;v m;/ q dkMu pr f;ygOD;/ t J' gu dkMu n fhNyD;
]rGwfpv i fr fawG , ci fu &S&Du f wkzu fx m;u dk;u G, fr IawG jyKv kyfcJhMu rSmyJ?
' Dhaemu frS wpfq l&Si f0g' u dk;u G, fv mMu wm} v dkYq dkEdki fyghrv m;/ t u , fí wpfq l&Si f
0g' o D;o D;u dko m , HkMu n fu dk;u G, fcJhNyD;aemu fwGi frS wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;
![Page 55: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/55.jpg)
31
&S&Du f&JUt 0dZÆmt rdku f arSmi fx Ju dku so Gm;cJhwJht kyfpk&JU o rdki f;aMu mi f;[ m
u GsefawmfwdkY rsu far Smu ft x i ft &Sm;&SdaeNyDq dk&i fjzi fh &S&Du fwkzu fx m;
u dk;u G, fr IawG a&m>yef;aewJh a&S;v lrsdK;EG, f0i ft kyfpkt o D;o D;rSmv n f; ' Dv dk
wpfq l&Si f0g' o D;o D;o efYo efYESi fho m pwi fx Gef;u m;cJhayrJh aemu fydki f;u mv
rsm;wGi frS 0dn mOfa&;q kwf, kwf u sq i f;jci f;? t rdku ft arSmi fv Tr f;wJhacwf
u mv wdkYa&mu f&Sdv mu m t ppft rSefo Gefo i fcsu f aysmu fysu fo Gm;wmyJ q dkNyD;
b maMu mi fh r½Ijr i f? ro Hk;o yfwwf&o v J/
pOf;pm;q i fjci fÓP ft &a&m t q i fhq i fh q i fhjyefv mcsu fawGt &yg
x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;wJht awG;[ m a&S;, ci fu yi f&SdaecJhNyD;jzpfw, f
q dkwm o do mx i f&Sm;ygw, f/ ' ghjyi f x m0&b k&m;q dki f&mt awG;[ m
t v Gefa&S;u swJh u mv u yi f Asm' dwft m;jzi fh av mu rSmwn fwHhv mw, f
q dkwm pOf;pm;q i fjci fÓP ft &a&m t m*Hkaq mi f v u fq i fhu r f;x def;o drf;v mwJh
pu m;rsm;t &yg ax mu fcHr IjyKv su f&SdaeNyD; wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;q dki f&m
t , lt q awGu awmh aemu fydki f;u mv rsm;r So m jzpfx Gef;v m&wmyg/
' gaMu mi fh b k&m;r , HkMu n fo lawG&JU ] t u , fí x m0&b k&m;o ci fo m
t rSefwu , f &Sdr , fq dk&i f a&S;OD;u mv u yi f wpfq l&Si f0g' t awG;t ac:
&SdaeNyD;jzpf&rSmaygh} q dkwJh apm' u [ mv n f; rSm;, Gi f;ygw, f/ x dko dkYao m
a0zefapm' u rsdK;awG[ m jzpf&yfrSm;awGay:rSm t ajccHx m;wmaMu mi fh jzpfyg
w, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk r su fpdjzi fh jr i fcsi fo lr sm;
x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)&SdaMu mi f; cdki frmao mt ax mu ft x m;awGu dk
jyv dku fawmh x m0&b k&m;u dk ji i f;y, fMu o lawGt aeeJY pOf;pm;p&m jzpfv m
&ygw, f/ x dko dkYrS r [ kwfv Qi f t jcm;a&G;p&mv r f;r&Sdav awmh r jzpfrae
x m0&b k&m;½SdaMu mi f; v u fo i fhcH&rJh t aet x m;a&mu fv m&NyD; x Gu faygu f
![Page 56: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/56.jpg)
32
t aeeJY aemu fapm' u wpfckx yfwu fygw, f/ t J' gu awmh ]au mi f;NyD/
x m0&b k&m; (zefq i f;½Si f)½SdaMu mi f; u sKyfwdkYv u fcHv dku fr , f/ ' gayrJh ci fAsm;
wdkYt aeeJY u sKyfwdkYau seyfav mu fat mi f t J' Dx m0&b k&m; (zefq i f;½Si f)
q dkwmu dkjyMu }v dkY awmi f;q dkv mMu ygw, f/ b k&m;rJh0g' DawGx Ju yn mwwf
v lwef;pm;awGu awmi f (ÓP frJhpGm) ]x m0&b k&m;b , frSmv J/ jyav mh/
o dkYrSo m u sKyfwdkYv u fcHEdki fr , f} v dkY q dkv mMu ygw, f/ ' gYjyi f ¤i f;wdkYu ] t u , f
í x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)&Sdw, fq dk&i f au mi f;u i f, Hu ae t dkµ i gzefq i f;ao m
v lo m;t aygi f;wdkY-o i fwdkYpk½kH;v dku fMu u kef/ i gt &Si f rdrdu dk, fu dk jyo awmf
r lrn f} q dkNyD; t o Hv m&rSmaygh/ ' ghjyi f t u , fí aeUa&mn yg x dkt wdki f;o m
b k&m;o ci fu t o Hawmfq i fhaern fq dkv Qi f v lo m;t m;v Hk; b k&m;o ci fu dk
wn Dwñ Twfwn f; v u fcHv dku fMu rSmaygh/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;&SdaMu mi f;
jyyg/ u sKyfwdkY v u fcHv dku fr , f} v dkYapm' u wu fMu ygw, f/
t x u fygapm' u t wGu f t ESpfcsKyft ajz
' g&JUt ESpfcsKyft ajzu dk q lzDo lawmfpi fawGu ]x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fo n f t v GefeD;u yfv su f&SdNyD; t eD;wu mht eD;q Hk;ae&mü&Sd\ / x dkYjyi f
t &Si fjrwfo n f t v Gefa0;u Gmv SNyD; t a0;wu mht a0;q Hk;ü&Sd\ / t v Gef
eD;u yfao m t &m0w¬Ku dkr jr i fEdki fo u Jho dkY t v Gefa0;ao mt &m0w¬Ku dkv n f;
jr i fEdki frn fr [ kwfacs/ x dkYaMu mi fh t &Si fjrwfo n f t v Gefa0;u Gmv Gef;í
v lo m;t aeESi fh r jr i f&jci f;jzpfNyD; t o u fao G;aMu mx u fyi f t v GefeD;u yf
v Gef;í r jr i f&jci f;v n f;jzpfo n f/ rdrdt o u fao G;aMu mu dk u dk, fwdki fjr i fzl;
o l&Sd\ av m/ o dkYr [ kwf u dk, fhrsu fESmu dk a&x JESpfv dku fv Qi fv n f; jr i fEdki frn f
r [ kwfacs/ x dkYaMu mi fh t &Si fjrwfESi fhpyfv sOf;í t &Si fjrwfo n f t o u f
ao G;aMu mx u fyi f ydkí eD;u yfao maMu mi fh r jr i fEdki f&jci f;jzpfo n f} v dkY t ajz
ay;Mu ygw, f/
![Page 57: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/57.jpg)
33
u Refawmfhrdwfaq Gwpfa, mu fu ajymjy&mrSm ]*smreDEdki fi Ht ygt 0i f
Edki fi Ht awmfrsm;rsm;u dk v Sn fhv n fcJhzl;wJhv lwpfa, mu f[ m u GsefawmfwdkY
er mZf0wfjyKaewmu dkMu n fhNyD; ]ci fAsm;wdkY' Dv dkav hu si fhcef;v kyfaev dkYb m
t u sdK;½Sdv dkYv J/ t Jv dkv kyfrJht pm; t u sdK;½SdrJh av hu si fhcef;wpfckckv kyfygv m;}
v dkYajymygw, f/' geJY t J' Dv lu dk u Refawmfu ]' g[ m av hu si hfcef;v kyfaewm
r[ kwfb J 0wfjyKu dk;u G, fr Iyg}v dkY ajymawmh ]b , fo lYu dkq n f;u yfu dk;u G, f
aewmv J}v dkY ¤i f;u ar ;ygw, f/ ' geJY x m0&b k&m;o ci fu dk u dk;u G, faewm
ygv dkY u Refawmfu jyefajzawmh ¤i f;u ]b , frSmv Jci fAsm;x m0&b k&m;u /
t u , fí ½Sdw, fq dkv n f;jyyg OD;/t v Sydki f&Si f[ m rdrdt v Su dk v Spf[ jyav h
½SdwmyJav / t u , fí x m0&b k&m;o ci fu o m t v Sq Hk;q dk&i f b mv dkY
ykef;ae&wmv J}q dkygw, f/ ' geJY u Refawmfv n f; pm&Gu fwpf&Gu fay:r Sm
]t v ’m[ f}q dkwJh pu m;v Hk;u dka&;NyD; t a0;Bu D;u aejywJht cg x dkv lr jr i f&b l;
jzpfaew, f/ ' daemu f u Refawmfu ]t v ’m[ fu u k&ft mefx JrSm i gt ½Si fo n f
t o u fao G;aMu mx u fyi f ydkeD;u yfv su f½Sdo n fv dkYv n f; rdefYMu m;x m;w, f}/
x dko dkY ajymNyD; t v ’m[ fv dkYa&;x m;wJhpm&Gu fu dk o lYrsu fpdem;u yfNyD; ]t ck
b mjr i f&ao ;v J}v dkYar ;awmh ]b mrSr jr i f&b l;} v dkYajymygw, f/ ' Dt cg
u Gsefawmfu ]x m0&b k&m;o ci f[ m t J' Dhx u fawmi fydkeD;w, fq dk&i f ci fAsm;
rsu fv Hk;awGeJY b , fjr i f&yghrv J} v dkYjyefajzcJhygw, f/
' ghaMu mi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk jr i fcsi f? awGYcsi fo lawGt zdkY
]t v ’m[ f[ m t eD;q Hk;eJY t a0;q Hk;rSm&SdaewJht wGu f r jr i f&jci f;jzpfw, f}
q dkwJh t ESpfcsKyft ajzu dko m ay;av h&Sdygw, f/
0w¬Kypön f;wdki f;u dk jr i fEdki fwJhen f;v r f; t o G, fo G, f&Sdjci f;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk r su fpdeJYb maMu mi fhr jr i fEdki f&wmv J}
q dkwJh ar ;cGef;&JU t ESpfo m&ygwJh wu , fht ppft rSeft ajzu dk ajzygr , f/
![Page 58: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/58.jpg)
34
av mu ½Sd t &m0w¬Kypön f;ypö, swdki f;u dkjr i fEdki f&ef en f;v r f;t o D;o D;
½Sdygw, f/ ](x dawGU u dki fwG, fjr i fawGUv dkY&Edki fwJh) ½kyf0w¬Kypön f;awGv dk
x m0&b k&m;o ci fu dkv n f; wdkYu dkjyo Mu u kef}v dkY apm' u wu far ;r , fq dk&i f
t awmfhu dkt o dÓP frJhwJh t ar ;yJjzpfygv dr fhr , f/ x m0&b k&m;o ci fu dk
jyv dkY&&at mi f ½kyf0w¬Kypön f;awGv dk x m0&b k&m;o ci fv n f; ½kyfo ab m
t jzpf&Sdraeyg/ v lawGajymprSwfjyKaeMu wJh yHkjyi fwpfyk' f½Sdygw, f/
]eAD(wr efawmf)jzpfaMu mi f; aMu n mao myk*¾dKv fwpfyg;o n f
b k&i fx H cpm;0i fa&mu fNyD; ]u REkfyf x m0&b k&m;t v ’m[ fhx Hu apv Twfjci f;
cH&wJh wrefawmfjzpfw, f/ u REkfyfu dk v u fcHav mh}[ kq dko n fht cg b k&i fu
]armi fr i f; wrefawmfjzpfw, fq dkwm u sKyfwdkYb , fv dk o dEdki frv J}[ kjyefar ;\ /
o dkYESi fh b k&i fht Bu Hay;yk*¾dKv fu ]' gb mrScJ, Of;wJhu dpör [ kwfb l; b k&i fBu D;/
t ckcsu fcsi f;yJ ' Du dpöu dk ajz½Si f;r , f}[ kq dkv su f wr efawmfjzpfaMu mi f;
a<u ;aMu mf o l\ a&SUüzGi fhr&ao m ao mhcav mu fwpfcku dk, lv mNyD; csay;
v dku f\ / x dkYaemu f t Bu Hay;yk*¾dKv fu ] t u , fí ci fAsm;wrefawmfq dk&i f
' Dao mhcav mu fu dk zGi fhjyav }[ kq dkv dku fav \ / x dkt cg wrefawmfjzpfaMu mi f;
aMu n mo lu ]u REkfyfu wrefawmfjzpfaMu mi f;yJ aMu n mwmav / ao mhjyi f
q &mv dkY aMu n mwmrSr [ kwfb J} v dkYjyefajzv dku fo n f/}
t ck ' Dv lawG&JUt ajct aeu v n f; t J' Dv dkygyJ/ ajymawmh ÓP fBu D;&Si f
awG? t awG;t ac:? ' ó eyn m&Si fawG/ x m0&b k&m;o ci feJYywfo u fNyD;
b k&i fht Bu Hay;t &m&Sdu eADt jzpfaMu n mo lu dk rq Drq dki f? t q Dt ai :
rwn fh ar ;o v dkrsdK; ¤i f;wdkYu v n f; ar ;cGef;x kwfaeMu jci f;o mjzpfygw, f/
u GsefawmfwdkYajymaewJh x m0&b k&m;o ci fq dkwm *sHKeJYv kyfx m;wJhb k&m;?
au smu fawGeJYx kq pfx m;wJhb k&m;awGu dkajymaewmr [ kwfaMu mi f; ¤i f;wdkY
t en f;i , fawmh o ab maygu fem;v n fzdkYau mi f;w, f/ t u , fí t J' Dv dkt ½kyf
![Page 59: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/59.jpg)
35
b k&m;rsdK;awG jr i fcsi f&i fawmh b k&m;au smi f;u efawGrSm o Gm;Mu n fhMu aygh/
u GsefawmfwdkYu awmh t i frwefv sdKU0Su feu feJjr i fhrm;x G#facgi fwJht ½Si fjrwfu dk
, HkMu n fv u fcHx m;Mu jci f;jzpfaMu mi f;u dk ajymv dkygw, f/
t &m0w¬Kwdki f;u dk jr i f&r S, HkMu n fv u fcHMu wmr [ kwf
0w¬Kypön f;wdki f;u dk jr i f&rS t ½Sdw&m;t jzpf v u fcHMu wmr[ kwfygb l;/
t jr i f t m½kHeJY (wpfen f;) jr i f&wJhen f;eJYrSr [ kwfb J wjcm;t m½kHcHen f;awGeJY
v n f;v u fcHMu ygw, f/ ½kyf0w¬Kypön f;awGrSmyi fv Qi f t csdKUypön f;awGu dk t eHYcH
Mu n fhrS? t csdKUu dkx dawGYMu n fhrS? t csdKUu dkem;ax mi fMu n fhrS o d&Edki fygw, f/
ESi f;q Dyef;&eHYu dk i ghu dkjy? o H&JU rmau smrIu dkjy? v SwJYt o Hu dkjy po jzi fh awmi f;
q dk&i f x dko l[ m t v Geft o dÓP frJhwJho lyJjzpfygv dr fhr, f/ ½kyf0w¬Kypön f;awGrSm
yi fv Qi f t &mwdki f;u dk jr i f&rSt &Sdw&m;t jzpf v u fcH, HkMu n fMu wmr[ kwf&i f
x m0&b k&m;o ci feJYywfo u fNyD; t ½Si fhu dkjr i f&rS wu , f&SdaMu mi f; v u fcHEdki f
r , fv dkY, lq &i f b , fav mu fawmi ft o dÓP fu i f;r Jh&ma&mu fv dku fr v J/
' ghjyi f t &mwdki f; t m½kHi g;yg;eJY ro dEdki fwmawGv n f;&Sdygw, f/t csdKUt &mawG
q dk cHpm;rIeJYq dki fygw, f/ Oyrm-a' go / a' go x Gu fwmu dk b , fv dko dEdki fyghrv J/
x dNyD;rS? em;ax mi frS? t &o mcHrS? jr i frS? t eHYcHMu n fhrS o dEdki fyghrv m;/ o dkYq dk
v Qi f v lawGrSm a' go x Gu fw, fq dkwmv n f;&SdNyD; t J' gu dk b , fv dko d&wm
v J/v lwpfOD;t aeeJY ]i gv n f; v lyJ ? t jcm;o lawGv n f;v lawGyJ/ i ga' go
x Gu fwJht cg cHpm;&wJh pdwfcHpm;csu frsdK; wjcm;o lawGrSmv n f; &Sdraygh} q dkNyD;
u dk, fwdki fawGYBu HKcHpm;r Iu ae &&Sdv mwJht o daMu mi fh v lwpfa, mu f t ck
a' go x Gu faeygv m;q dkwmu dk o djr i fEdki fwmjzpfw, f/ x dko dkYyi ft jcm;o lawG
cHpm;&wmu dk rdrdu dk, fwdki fcHpm;&rS o dEdki fwJh (pdwfcHpm;csu feJYq dki fwJh)t aMu mi f;
u dpöawG t rsm;Bu D;&Sdygao ;w, f/ Oyrm- emu si fjci f;/ x dkcHpm;csu fr sdK;u dk
awGYx dv dkYr&? t eHYcH Mu n fhv dkYr&? jr i fv dkYr&? t &o mcHpm;v dkYr&? em;ax mi fv dkY
![Page 60: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/60.jpg)
36
r&edki fygb l;/ o dkYq dkv Qi f v lwpfa, mu femu si faew, fq dkwm b , fv dko dEdki fygh
rv J/ rdrdu dk, fwdki f cHpm;zl;rS emu si fr I ]b m}q dkwmu dk o dEdki fygv dr fhr , f/
v lwpfa, mu fu cEmu dk, f wpfae&mrSm emu si faew, fq dk&i f x dko ljzpfaewJh
½kyfv u ©P mt ajct aeu dk ax mu f½INyD; emu si faeaMu mi f;o dEdki fygw, f/
u dk, fwdki fawGUBu HKcHpm;cJh&zl;wJh emu si fr Iu dk t ajccHNyD; t jcm;v lwpfa, mu f
emu si fwmu dk rSef;q Edki fwmjzpfygw, f/
t csKyfajym&&i f t csdKUt &mawGu dk t m½kHi g;yg;eJYv n f; ro dEdki fygb l;/
' Dt &mawGu v n f; ESpfrsdK;&Sdygw, f/ wpfrsdK;u t ay:, HawG;awmcHpm;r It m½kH
eJYq dki fNyD; u sefwpfrsdK;u t wGi f;ydki f;cHpm;r It m½kHeJYrS o djr i fEdki fwJht &m jzpfyg
w, f/ Oyrm- t jcm;o lawG a' go x Gu faewmu dk t ay:, HawG;awmcHpm;½kHeJY
o dEdki fygw, f/ o dkYayrJh rdrdu dk, fwdki f a' go x Gu faewm ? cspfaewmu dku sawmh
t wGi f;ydki f;q dki f&m u dk, fwdki fcHpm;r It m;jzi fho m o dEkdi fygw, f/' ghjyi f t m½kHi g;
yg;eJYv n f;ro dEdki fygb l;/ ' Dv dkcHpm;r I[ m u dk, fwdki fcHpm;r Io u fo u fjzi fho m
o dEdki fwmjzpfygw, f/
t csdKUao mt &mawGu sawmh x dkt &mawG&JU t u sdK;o u fa&mu fr Iu dk
ax mu f½INyD;rS o dEdki fwJh t &mawGjzpfygw, f/ Oyrm-o Hv dku f"mwf/o Hv dku fu dk
o Ht em;rSmx m;v dku fv Qi f o Hu dkq GJi i fygawmhw, f/ ' gu dkMu n fhjci f;t m;jzi fh
o Hv dku fq dkwJht &mrSm q GJi i f"mwf&SdaMu mi f; o dEdki fygw, f/' Du dpöu dkyJ t Bu drfBu dr f?
t cgcgBu HKawGUo djr i f&NyDq dk&i f ' Dt &m0w¬Ku t u sdK;o u fa&mu fwwfrSef;
, HkMu n frIt q i fhx dwdk;v m&ygw, f/ t u , fí ¤i f;&JU t u sdK;o u fa&mu fr Iu dk
a½GU½Sm;at mi fjyKv kyfEdki fv Qi f , HkMu n fr It q i fh[ m cdki frmwJh, HkMu n fr It q i fhx d
ydkwdk;v m&ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ¤i f;rSm t u sdK;o u fa&mu fapwwfr I
u dkydki fq dki fx m;aMu mi f; o dv m&v dkYjzpfygw, f/ x dko n fht u sdK;o u fa&mu fr I
u dkydki fq dki fx m;v dkYo mv Qi f ¤i f;[ m a½GU½Sm;o Gm;&jci f;jzpfygw, f/ t J' d q GJi i f
![Page 61: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/61.jpg)
37
"mwf (o Hv dku f"mwf)u dk t m½kHi g;yg;eJY x dawGUcHpm;v dkYr&Edki fygb l;/ ¤i f;&JU
t u sdK;o u fa&mu fr IaMu mi fho m o dEdki fwmyg/ t J' Dv dkt &mrsdK;awG u rÇmay:rSm
o def;eJYcsD½Sdygw, f/ t o dÓP f&Sdo lwdki f; ' gu dk v u fcHMu &rJhu dpöyg/½kyf0w¬K
ypön f;awGrSmyi fv Qi f t m½kHi g;yg;eJYro d? r jr i fEdki fwJh t &mawGt rsm;Bu D;
½Sdaev Qi f ½kyfw&m;r [ kwfwJh x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;NyD; r su fpdeJYjr i f
at mi fjyo av mh o dkYr [ kwf t m½kHi g;yg;eJYo u fao jyav mhv dkY b maMu mi fh
awmi f;q dk&o v J/ o u fao t ax mu ft x m;u awmh (b , ft aMu mi f;eJYywf
o u fNyD;rq dkwn f&SdaMu mi f;) a<u ;aMu mfo lwdki f; jyzdkYv dkt yfpNrJyg/ o dkYayrJh
o u fao q dkwm a<u ;aMu mfwJh t aMu mi f;t &meJY u dku fn Dr I&SdzdkYo mv dkNyD;
v dku fav smn Dax Gjzpfr Ir&Sd t Hv GJae&wmrsdK; r [ kwfygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU yi fu dk, fZmwdo ab m
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU yi fu dk, fZmwdo ab mu t b , fen f;/
' geJYpyfv sOf;NyD; u sr f;jrwfu k&ft mefrSmv m&Sdo n frSm -
]t b fq Gm&f} q dkwm o djci f; ? t o du dkv n f; ac:q dkygw, f/ ' gaMu mi fh
' Dt m, wf&JUt wGi f;t eu fo ab mu ]]t v ’m[ fu dk þ ½kyfpu ©Krsu fpdrsm;jzi fh
o mru t o d? t o dÓP f? x dk;x Gi f;ÓP ft m;jzi fhv n f; r jr i f? ro dEdki fay/
o dkYao mf (o Hv dku fo n fo Hu dk q GJi i fo n fht cg o Hv dku f\ t u sdK;u dko d&o u Jho dkY)
t ½Si fjrwfo n f u dk, fawmfwdki f t o i fwdkYay:0, f o u fa&mu fr I wpfpHkwpf&m
x n fho Gi f;rSo m t &Si fjrwfu dk o djr i fEdki fay&m\ }}
' Dt q i fhu dka&mu fv mwJht cg x m0&b k&m;o ci fu dkv u frcHMu o lrsm;u
]au mi f;NyD/ ci fAsm;wdkY pdwfBu dKu fen f;eJY x m0&b k&m;&SdaMu mi f;jyo Edki fw, f/
x m0&b k&m;&SdaMu mi f; o u fao b mrq dkjyyg }v dkY awmi f;q dkv mMu awmhw, f/
![Page 62: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/62.jpg)
38
' gaMu mi fh u Refawmfht aeeJY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f;
o u fao t ax mu ft x m;awGjyo Gm;yghr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (1)
yx ro u fao t ax mu ft x m;t aeeJY v lt rsm;u v u fcH, HkMu n f
Mu jci f;q dkwJh o m"u u dk wi fjyyghr , f/ q dkv dkwmu v lrsdK;EG, fpkwdki f;rSm x m0&
b k&m;eJYywfo u fwJht awG;½Sdaew, fq dkwmu dk wi fjyv dkygw, f/x m0&
b k&m;u dk wl;wl;cg;cg;v u frcHEdki fwJho lawmi f v lt rsm;u v u fcH, HkMu n fjci f;
q dkwJh ' Do u fao t ax mu ft x m;u dk b , fv dkrS ji i f;v dkYr&Edki fygb l;/ ' d| dt au smf
t armf ]q efyfq ef} (wu , fawmh o lu u dk, fhu kd, fu dk b k&m;rJh0g' Dygv dkY yGi fhyGi fh
v i f;v i f; ra<u ;aMu mfayrJh o lYpmt kyfawGu dkt ajccHNyD; b k&m;rJh0g' &JU t &i f;
t jrpfu dk t kwfjrpfcscJhjci f;jzpfw, f)u awmi f ]wpfav mu v Hk;u , HkMu n f
o u f0i faewJh u dpöwpf&yfrSm v Hk;0rSm;, Gi f;aewmrsdK;r [ kwfb J t rSefw&m;
wpfckckawmh&Sd&r , f}v dkY o lYpmt kyfwpft kyfx JrSm a&;o m;x m;ygw, f/ ' gaMu mi fh
v lr sdK;EG, f0i fwdki f;rSmyi f x m0&b k&m;eJYywfo u fwJh t awG;½SdaeaMu mi f;
awGY&ygw, f/ t v ’m[ f½Si fjr wf u dk, fawmfwdki f ' Dt ax mu ft x m;u dk
ay;x m;ygw, f/
]r n fo n fhv lrsdK;EG, fwGi frS i gt &Si fjrwfb u fawmfo dkY zdwfac:r IjyKcJho n fho l
ryGi fhay:cJho n f [ lí r&Sdacs/ i gt &Si fwn f&SdaMu mi f; ajymjci f;r cHcJh&ao m
t kyfpk[ lí v n f; r&Sdacs} (35;25)
x dkyk*¾dKv f(wrefawmf)awGu yJ v lrsdK;EG, fwdki f;rSmyGi fhay:cJhNyD; x m0&
b k&m;o ci f t v ’m[ f&SdaMu mi f;t awG;u dk jzefYcsdcJhwmjzpfw, f/ ' gaMu mi fh
' Do u fao t ax mu ft x m;[ m v lrsdK;EG, fpkwdki f;rSm x m0&b k&m;eJYpyfq dki fwJh
t awG;&SdcJhaMu mi f; t ax mu ft x m;yJjzpfygw, f/ ' d| d0g' u awmh ' Dt awG;
![Page 63: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/63.jpg)
39
t ac:eJY, SOfNyD; t m;NydKi fr IjyKv kyfcJhygw, f/ , aeYacwfrSmo mru [ dk;a&S;, ci f
u yi f t m;NydKi fv su f&SdcJhMu wmjzpfygw, f/ o dkYwdki fat mi f ' d| d0g' u o m
t a&;edrfhcJh&NyD; x m0&b k&m;u dk v u fcH, HkMu n fwJh0g' u yJ t pOfo jzi fhat mi fEdki f
aecJhwmjzpfygw, f/ ' d| d0g' DawGu v n f; ao cgeD;rSm]wdkYu awmh x m0&
b k&m;u dk r ji i f;b l;/x m0& b k&m;½Sdau mi f;½SdEdki fw, f} v dkYo m q dkaewmu v n f;
x m0&b k&m;&SdaMu mi f; o u fao t ax mu ft x m;wpf&yfyJjzpfygw, f/
t *Fv efEdki fi HrSm ' d| dwpfa, mu fu o lao cgeD;rSm rdrdydki fOpöm"et awmf
rsm;rsm;u dk x m0&b k&m;&Sdjci f; t aMu mi f;aq G;aEG;ji i f;cHkr IjyKv kyfzdkYt wGu f
v I' gef;cJhygao ;w, f/ x m0&b k&m;u dk v u frcHo lawGx Hu aeawmh ckv dku dpö
rsdK;awGt m;jzi fh o u fao &&Sdayr Jh x m0&b k&m;u dkv u fcH, HkMu n fo lawG
x Hu ae ¤i f;wdkYao q Hk;u G, fv GefcgeD;rSm ]x m0& b k&m;r&Sdwmv n f;jzpfEdki f
w, f} q dkwJhn n f;n Lpu m;rsdK; v Hk;0rMu m;cJh&zl;ygb l;/
rq D[ farmft k' f(t )o ci fajymav h½Sdygw, f/ u RefawmfwdkYOD;av ; rD;&frk[ r®' f
t pörmt Dv feJYt wl ' d| dwpfa, mu f pmv mo i fav h&Sdygw, f/ t cgwyg; i v si f
v Iyfawmh ¤i f;(' d| d)&JU yg;pyfu ae ]&mr f?&mr f} v dkYat mfNyD; x Gu fajy;yg
awmhw, f/ rD;&f q m[ Db fu ¤i f;u dk ]r i f;u b k&m;u dkv u frcHwJho lyJ/ b mv dkY
&mrf? &mrfv dkY at mf&wmv J} q dkNyD; ar ;wJht cg ¤i f;u ]u RefawmfarhNyD; yg;pyfu
v TwfceJ x Gu fo Gm;wmyg} v dkYajzygw, f/ wu , fawmh ' d| dawG[ m t o d
ÓP fu i f;rJhr Iay:rSm&SdaeMu wmjzpfNyD; x m0&b k&m;o ci fu dkv u fcHMu o lawG
u awmh t o dÓP f&Sdjci f;ay:rSm &SdaeMu o lawGjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh rdkYyJ
¤i f;' d| dwdkY[ m ao cgeD; (o dkYr [ kwf) aMu mu fp&mwpfckckeJY Bu HKv m&csdefrSm
]i gwdkYrSm;wmv n f;jzpfEdki fwmyJ}v dkY q dkwwfMu pNrJyg/ t u , fí ¤i f;wdkYo m
t o dÓP f&SdaeMu w, fq dk&i f ao q Hk;csdefrSmyi f ]x m0&b k&m;eJYpyfq dki fo rQ
t awG;u dk x kwfypfv dku fygawmh/ x m0&b k&m;q dkwm &SdrSr&Sdb J} v dkYajym&rJh
![Page 64: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/64.jpg)
40
t pm; ' geJYajymi f;jyef n n f;wGm;aewmu dkyJ awGYae&ygw, f/ ' gaMu mi fh
x m0&b k&m;½SdaMu mi f; t cdki ft rmq Hk; o u fao t ax mu f t x m;u awmh
v lr sdK;EG, fwdki f;rSm x m0&b k&m;eJYpyfq dki fwJYt awG;&Sdaejci f;yJjzpfygw, f/
v lr sdK;EG, fwdki f;r Sm x m0&b k&m; (zefq i f;&Si f)q dki f&m t awG;&Sdjci f;u dk
wu fwJhapm' u
]x m0&b k&m;eJYq dki fwJht awG; v lrsdK;EG, fawGrSmawGU½Sd&w, fq dkayrJh
t awG;ESpfrsdK;yi f v dku fav smn Dax GjzpfaMu mi f; jyo Mu u kef}v dkY apm' u wu fMu
ygw, f/ wpfa, mu fu b k&m;wpfyg;&Sdw, f ajymr , f/ aemu fwpfa, mu fu
ESpfyg;/ aemu fwpfa, mu fu o Hk;yg;v dkYajymr, f/ aemu fwpfa, mu fu b k&m;
aygi f;o def;eJYcsD&Sdw, fv dkYq dkNyD; aemu fwpfa, mu fu awGYo rQt &mwdki f; b k&m;
v dkYajymw, f/ Adó Edk;eJYo D0u dkv u fcHo lu wpfa, mu f? t v i f;b k&m;? t arSmi f
b k&m;t jzpf aemu fwpfa, mu fu v u fcHw, f/ ' gawGt m;v Hk;u dk ax mu f½I
jci f;jzi fh ' Dt awG;[ m , HkMu n fjci f;u dkt ajccHNyD; wn faq mu fx m;wm r[ kwfb J
pdwfu l;, Oft awG;o u fo u fo mjzpfw, f/
t ajz
t x u fygapm' u eJYpyfv sOf;NyD; ]yg;pyfajymo u fo u fpu m;awGq dkNyD; , l
q jci f;[ m rSm;, Gi f;aMu mi f;}ajymv dkygw, f/ o dkYayrJh wpfav mu v Hk;u , HkMu n f
v u fcHx m;wJh (, HkMu n fr Iq dki f&m) u dpöwpf&yf[ m b , fv dkv kyfrSm;Edki fyghrv J/
b k&m;&SdaMu mi f; wpfav mu v Hk;u wpfn Dwpfñ Twfwn f; q dkaeMu w, f/
o dkYayrJh x m0&b k&m;eJYpyfv sOf;NyD; ½Si f;v i f;zGi fhq dkcsu fawGu rSm;, Gi f;aew, f
v dkY u RefawmfwdkYt aeeJY ajzv dkygw, f/ Oyrm- v lwpfa, mu fu t pD;t ei f;
q , fpi f;awGUcJhw, fajymr, f/ aemu fwpfa, mu fu ESpfq , f/ aemu fwpfa, mu f
u ESpfq , fhi g;pi f;awGYr, f/ o dkYq dkv Qi f b , fo lu rS wpfpi f;rS rawGYb l;v dkYawmh
ajymEdki fyghrv m;/t u , fí ¤i f;wdkYo m v dr fn mv Sn fhpm;r Ir jyKcJhb l;q dk&i f t pD;
![Page 65: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/65.jpg)
41
t ei f;u dkawmh v Hk;0awGYcJhw, f? aemu fydki f;rSm a&wGu fwJht a&t wGu fu
rSm;, Gi f;cJhMu wmv dkY q dkMu &rSmjzpfygw, f/ ' Dv dkyJ av mu &Sd v lrsdK;EG, fwdki f;rSm
v n f; ¤i f;wdkY[ m x m0&b k&m;eJYpyfv sOf;v dkY wpfpHkwpf&mawmh o dem;v n fcJh
Mu &NyD; aemu fydki f; rSm arhav smho Gm;wJht wGu f yHkpHwpfrsdK;eJY em;v n fx m;cJhjci f;
jzpfw, fv dkY 0efcHMu &rSmo mjzpfygw, f/ wpfEdki fi HeJYwpfEdki fi H ? a' o wpfckeJY
wpfck[ m t csi f;csi f;&SdrSef;awmi f ro dcJhMu b J u rÇmjcm;aecJhMu ayrJh x dkEdki fi H
a' o awGrSm aex dki fo lawG&JU wpfn Dwpfn mwn f; x Gu fq dkcsu fu awmh
]zefq i f;cHa0ae, st m;v Hk;u dk zefq i f;wJht &Si f} &SdaMu mi f;yi fjzpfygw, f/
x dku Jho dkYao m wdku fq dki fr IrsdK;[ m t u sdK;t aMu mi f;cdki frmr Ir&Sdb Jr jzpfEdki fygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (2)
u sr f;jrwfu k&ft mefu ay;wJh x m0&b k&m;wn f&Sdjci f;q dki f&m ' kwd,
o u fao t ax mu ft x m;u awmh
]t v ’m[ fo n f wpfyg;wn f;? wpfq lwn f;jzpfaMu mi f; ajymMu m;ygav }(114 ;2)
' Dt m, wfawmfrSm a<u ;aMu mfcsu fESpf&yfjyKx m;ygw, f/ wpfcku x m0&b k&m;
o ci ft v ’m[ ft rSefwu , f&SdNyD; wpfyg;wn f;jzpfw, f/ yx r t ydki f;jzpfwJh
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&Sdw, f} q dkwm&JUo u fao u
]t v ’m[ fo n f rn fo lYu dkrSr rSDcdkb J t &Si fhu dko mt m;v Hk;o n f rSDcdkae&\ }
(114;3)
' kwd, t ydki f;jzpfwJh ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSm wpfq lwn f;?
wpfyg;wn f;jzpfw, f} q dkwmu dkawmh o u fao t ax mu ft x m; ESpf&yf
ay;x m;ygw, f/ wpfcku
![Page 66: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/66.jpg)
42
]t v ’m[ fo n f rn fo lYu dkrQrarG;/ rn fo l\ arG;jci f;u dkrQv n f;rcH&} (114;4)
aemu fwpfcku -
]t v ’m[ fESi fhwlo l rn fo lwpfOD;wpfa, mu frQ r&Sdacs} (114;5)
&S&Du f(wkzu f, SOfwGJu dk;u G, fjci f;) t r sdK;t pm; ESpfr sdK;&Sdygw, f/
wpfrsdK;u Bu D;o n fjzpfap? i , fo n fjzpfap b k&m;t &may;jci f;cH&wJh t &m
awG t rsm;Bu D;&SdNyD; aemu fwpfrsdK;u x m0&b k&m;rSv GJí t jcm;ao m t &m
awGu zefq i f;cHawGo mjzpfEdki fayrJh ¤i f;t &mawGu dkb k&m;t q i fh ay;x m;
v dku fMu jci f;jzpfygw, f/ &S&Du ft rsdK;t pm;wpfrsdK;rSm t &Si fjrwf&JUZmwdawmfeJY
, SOfwJh½S&Du fjzpfNyD; aemu fwpfrsdK;u q GDzo f*kP fawmfeJY, SOfwJh &S&Du fjyKjci f;jzpfyg
w, f/ t x u fyg t m, wfawGt m;jzi fh t ½Si fjrwfu rdr dwn f&Sdjci f;u dk
o u fao t ax mu ft x m;o Hk;rsdK; ay;x m;ygw, f/ yx rwpfcku t &Si fjrwf
o n f Zmwdyu wd t rSefwu , fwn f&Sdjci f;? ' kwd, wpfcku t &Si fjrwfo n f
wpfq lwn f;wpfyg;wn f;&Sdjci f;? wwd, wpfcku t &Si fjrwf\ q GDzo f
*kP fawmfawGrSmv n f; t EdIi f;rJhu m wpfo D;wpfo efYjzpfjci f; po n fwdkYygyJ/
t ck u Refawmf x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f&Sdjci f;t aMu mi f;u dk t "du
aq G;aEG;aewmjzpfwJht wGu f x m0&b k&m;wn f&Sdjci f;u dk t ax mu ft cH
jyKEdki frJh t m, wfawmfawGeJYyJ aq G;aEG;o Gm;yghr , f/ t J' gu awmh
yJjzpfygw, f/ q dkv dkwmu t &Si fjrwfo n f rdrdyi fu dk, fZmwdawmft & NyD;jyn hfpHk
wJht ½Si fjzpfygw, f/ ]q Gr ' f}&JUt "dyÜg, fu awmh t &Si fjrwfo n f rn fo lYu dkrQ
rv kdt yf? rn fo lYay:rSv n f;t m;x m;rSDcdkjci f;r jyKb J u sef&Sdo rQ t &mt m;v Hk;
u o m t &Si fht ay: t m;x m;rSDcdkaeMu &ygw, f/ t ck' Do ab mw&m;u kd
t ajccHx m;jyD; av mu wpfcGi fv Hk;u dk Mu n fhv dku fpr f;yg/ ae&mt ESHYrSm
![Page 67: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/67.jpg)
43
' g&JUo u fao t ax mu ft x m;awGu dk &Si f;v i f;jywfo m;pGm awGU&Sdygv dr fhr , f/
av mu &Sd rn fo n fht &m? rn fo n fh½kyf0w¬Kypön f;rS o lYyi fu dk, fo ab meJY
jyn fhpHkw, f&, fv dkYr&Sdygb l;/ t pOft NrJ rdrdjyn fhpHkzdkY&m t jcm;ypön f;0w¬KawGu dk
v dkt yfpNrJjzpfNyD; wjcm;t csdwft q u fypön f;awGr&Sdb J &yfwn fv dkYu dkr&
Edki fygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSt y t &mwdki f;o n f t jcm;ao mt &mrsm;
u dk v dkt yfv su f&Sdjci f;
t i frwefao ;i , fr IefrTm;wJht r IefawGyi fv Qi f t r Iefwpfr IefeJYwpfr Ief
t u sdK;o u fa&mu fr IjyKv su f&Sdaeygw, f/ wpfcgwpf&H t v i f;a&mi fu
x dkt r IefawGay:u dkjzmu su m t u sdK;o u fa&mu fapv su f&Sdygw, f/ v lo m;
awG[ m NyD;jyn fhpHkw, fv dkYx i f&ayrJh a&? t pmeJY av u dk v dkt yfaewmygyJ/
aeu v n f; ]*wfpf} t ai GYu dkv dkt yfv su f&Sdygw, f/ ae[ m v n fywfv Iyf&Sm;
aeEdki f&efESi fh wn fwHhaeEdki fzdkY&m t jcm;t &maygi f;rsm;pGmu dk v dkt yfv su f
&Sdygw, f/ u rÇmajro n fv n f; wn fwHh&yfwn fEdki fzdkY Mu , fwm&m? N*dK[ feu ©wf
awG&JU q GJt m;? av pdki fawGeJY t o pft o pfao m &i f;jrpfypön f;awG v dkt yf
v su f&Sdygw, f/ ' gaMu mi fh t Bu D;rm;q Hk;t &m0w¬KrSo n f t ao ;i , fq Hk;
t &m0w¬Kx dpl;pr f; av hv mMu n fhr , fq dk&i f v dkt yfcsu fawGeJY jyn fh0aewmu dk
awGY&ygv dr fhr , f/ av mu rSm jr i fawGY&o rQao m t &mwdki f;[ m o lwdkYjyn fhpHkzdkY
wjcm;t &mawG &JUt ax mu ft yHhu dk v dkt yfv su f&SdNyD; t Jv dkv dkt yfaejci f;u u dk
]' Dav mu o n f rdrdb mo mrdrdq EESi fh (u dk, fho ab mu dk, faq mi fNyD;) rn fo lYu dk
rQrrSDcdkb J v n fywfv Iyf&Sm;aejci f;r [ kwf}aMu mi f; &i fhu sL;v su f &Sdygw, f/
' Dav mu Bu D;u dk v Iyf&Sm;v n fywfapwJho lu o D;o efY&Sdygw, f/ u dk, fwdki fu
t jcm;t &mawGu dk v dkt yfv su f&SdwJht &mwpfck[ m u dk, fwdki fzefq i f;&Si f
b , fv dkrSr jzpfEdki fo n fhen f;wl t NrJx m0pOfwn faerSmv n f; r [ kwfygb l;/
![Page 68: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/68.jpg)
44
]av mu rSm&Sdo rQ0w¬Kypön f;wdki f; wpfpHkwpf&mu dk v dkt yfae&jci f;
q dkwm , ckv u f&Sdav hv mawGY&Sdcsu fawG&JU&v ' fjzpfNyD; av hv mo kawo e
jyKcsu fawG jyn fhpHko Gm;wJht cg u rÇmav mu [ m rdrdt wGi f;&Sd 0w¬Kypön f;
t m;v Hk;t ygt 0i f rn fo n fu dkrQ rv dkt yfb J rdrdb mo m&yfwn fEdki fwma&m
r jzpfEdki fb l;v m;}v dkY ar ;cGef;x kwfEdki fp&m&Sdygw, f/ ' g&JUyx rOD;q Hk;t ajzu
]t u , fí t o pfao m pl;pr f;av hv mawGY&Sdcsu fawGay:v mNyDq dk&i f av mu
[ m , ci fu x u fyi f t jcm;t &mawGay:rSm rSDcdkt m;x m;v dkt yfcsu f &Sdaewm
u dk ydkrdkjr i fo mv mNyD; o lYu dkzefq i f;wJhzefq i f;&Si f&SdaMu mi f;v n f;ydkNyD; x i f&Sm;
v mrSmjzpfw, f/ ' g[ m apm' u wu fp&mr[ kwfygb l;/ , ckx dwdki f pl;pr f;
av hv mrI&JU acwfu mv awG rsm;pGmajymi f;cJhNyDjzpfayrJh v dkt yfcsu f&Sdjci f; u dpö[ m
ydkrdkjywfo m;&Si f; v i f;v maeygw, f/ b , fwkef;u rS q efYu si fb u f t ajz&, f
v dkY rx Gu fcJhygb l;/ ' gaMu mi fh pl;pr f;av hv mr It o pfwpfckv kyfwdki f; rSDcdk
v dkt yfcsu f&Sdjci f;u dpö[ m ydkrdkcdki frmo x u fcdki frmv maewmu u dk aemu faemi f
av hv mawGY&Sdcsu fawGu v n f; ' Dcdki fr mjywfo m;NyD;o m;u dpöu dk rSm;, Gi f;
o Gm;at mi fr jyKEdki fb J t ax mu ft cHjyKo Gm;rSmjzpfaMu mi f; o u fao &&Sdw, f/
rn fo n fht ax mu ft yHhrSrygb J yi fu dk, fNyD;jyn fhpHkaewJh t &mwpfcku dkawGY&Sd
o Gm;NyDyJ x m;ygawmh/ o dkYwdki fat mi f o leJYaygi f;pyfay;zdkY t jcm;t &mwpfcku
v dkt yfv m&NyD/ wu , fwr f;u sawmh t &mwpfck[ m o lYb mo mjyn fhpHkNyD;
rn fo n fht ax mu ft rSDrS rv dkt yfb l;q dkwmu u dk t o dÓP feJY q efYu si fv su f
&Sdw, f/ t Bu D;jr i fhq Hk;ao mt &Si f? &n f½G, fcsu f½Sdawmfr lao mt &Si fESi fh
t &mwdki f;u dk wwfpGr f;Edki fo n fht &Si frSwyg; x dk(t rDSt cdku i f;rJhjci f;) pGr f;t m;
o n f t jcm;rn fo n fht &mwGi frS r&SdEdki fyg/
' ghjyi f aemu fwpfcku rdrdb mo mNyD;jyn fhpHkaewJht &mwpfck[ m
yHkpHo pfu dk ajymi f;zdkYq dkwm b , fv dkrSr jzpfEdki fb l;q dkwmygyJ/ b maMu mi fhv J
![Page 69: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/69.jpg)
45
q dkawmh ajymi f;v Jjci f;q dkwm t jcm;t &mwpfckeJYaygi f;rS ajymi f;v JEdki frSmrdkYyg/
r jyn fhpHkwJht &mrSmo m aygi f;pyfEdki fwJh *kP fo wåd&Sdwmyg/ NyD;jyn fhpHkwJht &m
u sawmh ajymi f;v Jr Iu dk v u frcHygb l;/ NyD;awmh t jcm;0w¬Kypön f;eJYv n f;
t rSefwu , f aygi f;pyfa&maESmjci f;r&Sdygb l;/ x dkNyD;jyn fhpHkwJht &meJY t jcm;
t &m&JU aygi f;pyfa&maESmjci f;u o Mu m;cJ[ mt csi f;csi f; aygi f;pyf a&maESm
o Gm;ayrJh o Mu m;cJo mjzpfv mo v dkrsdK;ygyJ/ t u , fí t J' Dv dk rn fo n fht &m
eJYrS raygi f;pyfra&maESm? rn fo n fu dkrS rv dkt yfwJh wpfpHkwpf&m&Sdrn f q dkv Qi f
v n f; ' Dav mu Bu D;jzpfv mp&mt aMu mi f;r&Sdygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
' Dav mu [ m ra&rwGu fEdki fav mu fat mi f ajymi f;v Jjci f;awGeJYjyn fhaewJh ae&mXme
jzpfv dkYygyJ/ av mu Bu D;t ygt 0i f pMu 0Vmwpfckv Hk;u dk q i fjci fMu n fhwJht cg
t &mt m;v Hk;ajymi f;v Jaewmcsn fhyJ jr i fawGU&ygv dr fhr , f/ rdrdwn fEdki fzdkY&m
t jcm;t &mawGay:rSm rSDcdkt m;x m;ae&NyD; x dkt &mawGt m;v Hk;wn faeEdki fzdkY?
jzpfwn fv mzdkY&mt wGu f pepfwpfckeJYt n D v Iyf&Sm;v n fywfaeapzdkYt wGu f
zefq i f;&Si fwpfyg;u dk v u fcHzdkYv dkt yfygw, f/ av mu pepf , EÅ&m;Bu D;x JrSm
&SdaewJh t &mwdki f;[ m wdr fjrKyfzHk;u G, fv su f&SdwJh pGr f;t m;Bu D;wpfcku ae
jzpfwn fv mwmq dk&i f x dkpGrf;t m;[ m &n f½G, fcsu f&Sd&SdeJYv kyfaq mi fwmv m;
(o dkYr [ kwf)&n f½G, fcsu frJh aev m;v dkY ar ;&ygv drfhr, f/ t u , fí &n f½G, fcsu f
rJhw, fq dk&i fawmh x dkpGrf;t m;Bu D;u dk, fwdki fu t jcm;t &mawGu ae jzpfwn f
v mwmjzpf&v dr fhr , f? b maMu mi fhv Jq dkawmh pGr f;t m;t v Hk;pHk[ m t jcm;t &m
awG v Iyf&Sm;½kef;u efjci f; (o dkYr [ kwf)t pkv dku faygi f;zGJYo Gm;jci f;u ae jzpfwn f
v mwmv dkYt q dk&SdwmaMu mi fhyg/ t u , fí x dkpGrf;t m;Bu D;rSm &n f½G, fcsu f
½Sdw, fq dk&i f u RefawmfwdkY a<u ;aMu mfcsu fu rSefaeygv dr fhr , f/ u RefawmfwdkYu
v n f; x dko dkYao m pGrf;t m;u dko m v u fcHapcsi fwmyg/ ' gaMu mi fh ]t v ’m[ f
[ kq Gr ' f} (t v ’m[ fo n f rn fo lYu dkrSrrSDcdkb J t &Si fhu dko m t m;v Hk;o n frSDcdk
![Page 70: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/70.jpg)
46
ae&\ ) rSm x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&SdaMu mi f; t v Gefcdki frmwJh o u fao
t ax mu ft x m; ay;x m;ygw, f/}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f&SdaMu mi f; o u fao (3)
x m0&b k&m;o ci fr&SdaMu mi f;jzi fh ¤i f;wdkY t rsm;q Hk;wi fjywJh o u fao
t ax mu ft x m;u q i fhu JjzpfpOf (o Dt dk&D)yi fjzpfygw, f/ q dkv dkwmu , aeY
jr i fawGYae&wJY ½kyfav mu Bu D;&JU t pt OD;t ajct ae[ m t o dr farGU? t eu feJ
q Hk;ao mt r Iefav ;r sm;t jzpfo m½SdaecJhygw, f/ x dko dr farGYeu feJao mt r Ief
av ;awG[ m ESpfaygi f;o def;eJYcsDMu mNyD;aemu f wpfr Iefu aeESpfr Ief ? ESpfr IefrSo Hk;
av ;i g;r Ief x dkYaemu f wpfq i fhcsi f;t r Iefav ;awG t csi f;csi f;aygi f;pkv mawmh
w, f/ x dko dkYjzi fh wjzn f;jzn f; ½ku ©? ygP t q i fhrS ajymi f;v Jwdk;wu fv m&i f;
arsmu fq dkao mo wå0gjzpfv mw, f/ x dkrSwpfq i fh t jcm;ao mwd&dpämefrsm;
ESi fhv lq dko n fh o wå0gjzpfv mawmhw, f/ o dkYayrJh arsmu fu aev ljzpfv m
w, fq dkwmawmh u GsefawmfwdkYv u frcHygb l;/ u sr f;jrwfu k&ft mefu ]av mu
o n f wq i fhcsi f; wjzn f;jzn f;ESi fh jzpfwn fv m\ }q dko n fu dkawmh t rSef
jyq dkygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefu q i fhu Jwdk;wu fr IjzpfpOfeJYywfo u fNyD;
q dkx m;o n fu dk ]awmi f}awG&JUyrmeJYaq mi fNyD; wi fjyv dkY&Edki fygw, f/rn fo n fh
awmi fu dkyJjzpfjzpf wq i fhcsi f;pDjzpfwn fo Gm;yHku dko m jr i fawGU&ygv dr fhr , f/
OD;pGmyx rawmi frdkY o mo mt q i fhu ae wjzn f;jzn f; x dkYx u fydkjr i fhv mw, f/
wzefydkjr i fhv mjyefw, f/ jr i fhpGi fhv m&i f; t v Gefjr i fhrm;rwfapmu fwJhawmi f
t q i fhx djzpfv mwJht cg t Jh' Daemu fwzefawmi fawG[ m jyefedr fhq i f;
v mw, f/ wjzn f;jzn f;eJY awmi fx GwfawG[ m jr i fhrwfr Iav smhen f;v myg
awmhw, f/ x dkYaemu fwzefjyefv n fNyD; jr i fharmu fv mjyefu m jyefv n fedr fhq i f;
o Gm;jyefygw, f/ o u f&Sdo wå0gawG jzpfx Gef;ay:aygu fv mpOfr Smv n f;
x dko n fhq i fhu J jzpfpOfrsdK; jzpfysu fcJh&ygw, f/ q dkv dkwmu wkHYq dki f;v dku f?
![Page 71: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/71.jpg)
47
wdk;wu fv dku feJY jzpfwn fv m&jci f;yg/ wpfaeYwn f;rSmyi f t &mwdki f; jzpfx Gef;
v mo n fawmh r [ kwfyg/ av mu &Sd t &mt m;v Hk;v dkv dk wq i fhcsi f;pD jzpfay:
v m&NyD; x dko n fhaemu fao mfrS NyD;jyn fhpHko n fht q i fho dkY a&mu f&Sdv m&jci f;
jzpfygw, f/
av mu rSm &Si fo efr Ib 0(t ajct ae)t rsdK;rsdK; ajymi f;v Jjzpfay:cJh
w, fq dkwmrSefygw, f/ t pt OD;rSm ao ;i , fwJht &m/x dkao ;i , fwJht &m
u aerS Bu D;x Gm;v m&jci f;jzpfw, f/ o dkYayrJh av mu &Sd t v Hk;pHkao mt &mawG
[ m o lYae&meJY o l (o lY&i f;jrpfeJYo l) ajcu kyf, lwdk;wu fajymi f;v Jaejci f;jzpfNyD;
wpfckwn f;ao m&i f;jrpfu ae q i fhu Jwdk;wu f&i f; t rsdK;rsdK;ao mt &mawG
jzpfay:v mu kefMu w, fq dkwmr [ kwfygb l;/ t OD;t pu mv rSm t i frwef
ao ;i , fwJhzefq i f;cHjzpfwn fv mw, f/ x dkrSwpfq i fh ydkrdkt q i fhjr i fhv mNyD;
x dkYaemu f ' dx u fydkrdkjr i fh wJht q i fha&mu fv mw, f/ o dkYayrJh x dko dkY t q i fhq i fh
wdk;wu fajymi f;v Jv mjci f;[ m o D;jcm;pDjzpfNyD; rsdK;pdwfwpfckcsi f;pDu dkt ajccHu m
t jym;jym;ao mr sdK;pdwfawG jzpfwn fay:x Gef;v mjci f;jzpfw, f/t q i fh
t edr fhq Hk; o u f&SdrsdK;pdwfwpfckwn f;rS o u f½Sdo wå0grsdK;pdwfaygi f;r sm;pGm
jzpfay:v mw, fq dkwmawmhrSm;ygw, f/ wu , fawmh u rÇmajr[ m t ao ;i , f
q Hk;ao m o u f½SdrsdK;pdwfawG&Si fo ef Edki fpGr f;½Sdv mwJht cg ao ;i , fr IefrTm;ao m
o u f½SdrsdK;pdwfawG jzpfay:&Si fo ef v mMu w, f/ ' daemu f u rÇmajr rSm ydkrdk
o efYpi fao mav x kjzpfv mwJht cg ydkrdkt q i fhjr i fhwJho u f½Sd o wå0gawGaygu fzGm;
v mNyD; t o efYpi fq Hk;t q i fhu dk a&mu fv mwJht cg o u f½Sdo wå0g awGx JrSm
t jr i fhq Hk;o wå0gjzpfwJh v lo m;jzpfwn fv mw, f/ v lo m;jzpfwn fv mNyD;
aemu fr S jzpfx Gef;v mEdki fp&m½Sdao m o u f½SdrsdK;pdwf[ m t r Sefwu , fyJ
v lo m;jzpfwn fNyD;aemu frS jzpfx Gef;v mw, fq dkwm[ m q i fjci fwHkw&m;eJY
v Hk;0u dku fn Dr I½SdwJht aMu mi f;u dpöo mjzpfygw, f/ ' ghaMu mi fh v lo m;[ m
![Page 72: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/72.jpg)
48
q i fhu JjzpfpOfeJYyJ jzpfwn faygu fzGm;v mw, fq dkwm v Hk;0rSefu efr I½Sdygw, f/
o dkYayrJh rsdK;pdwfwdki f;[ m o lYrsdK;pdwfeJYo lo m t ajccHNyD;wpfq i fhcsi f; wdk;wu f
v mwmjzpfw, f/ rsdK;pdwfu GJwpfcku ae t jcm;ao mrsdK;rwlwJh rsdK;pdwfu GJwpfck
x yfq i fhaygu fzGm;v mwmr[ kwfygb l;/ Oyrm (rsdK;pdwfcsi f;rwlwJh) arsmu fu ae
v ljzpfv mwmr [ kwfb J v l[ m v lYrsdK;pdwfu aejzpfv mNyD; arsmu f[ mv n f;
arsmu frsdK;pdwfu aeyJjzpfv mwmyg/ acG;u v n f; acG;jzpfr Jh rsdK;pdwfu aeyJ
jzpfv mwmyg/ rn fo dkYq dkap ' d| d0g' t aeeJY q i fhu JjzpfpOfu dk b , fv dkyHkpHeJY
v u fo i fhcHx m;ygap ¤i f;wdkYyJrSm;, Gi f;Mu &w, f/ b maMu mi fh t J' Dv dkjzpf&o v J/
t aMu mi f;u awmh t ao ;i , fq Hk;o u f½Sd rsdK;pdwfawG wdk;wu f&i f; v ljzpfwn f
v mw, fv dkYajymaeMu o lawGu ]u eOD;ydki f;rSm o u f½Sd rsdK;pdwfav ;awGjzpfv m
NyD; wdk;wu fzGHYNzdK;v m&i f; aemu fx yfrsdK;pdwfaygi f;r sm;pGm jzpfay:v mw, f/
x dko dkYwdk;wu fzGHYNzdK;v m&i f; OD;aESmu fv n f; zGHUNzdK;wdk;wu fv mw, f/ x dko dkY
OD;aESmu ft o dÓP fzGHUNzdK;wdk;wu f&i f;eJY t q i fht jr i fhq Hk;v l&, fv dkY jzpfv m
w, f/ x dko dkYt q i fhjr i fhv ljzpfv mNyD;aemu f v l[ m½kyfydki f; wdk;wu fajymi f;v Jjci f;
&yfwefYo Gm;ao mfv n f; OD;aESmu fydki f;q dki f&m t &n ft ao G;awGu awmh
wdk;wu fNrJwdk;wu faew, f}v dkYq dkaeMu wJht wGu f jzpfygw, f/ ' D[ mu dkyJ
u RefawmfwdkYv n f; x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)½SdaMu mi f; o u fao t jzpf
jyq dkwmyg/ b maMu mi fhv Jq dkawmh o b m0"r®w&m;Bu D;u yJ t v Hk;pHkao m
t &mawG jzpfwn fv mat mi fv kyfv dku fNyD; t u , fí zefq i f;½Si fo mr½Sdb l;
q dk&i f ½kyfcEmq dki f&mwdk;wu fjci f;[ mv n f; &yfwefYro Gm;b J q u fv u fajymi f;v J
wdk;wu fv su f½SdaerSmjzpfNyD; v lu aeaemu fwpfq i fh t jcm;o wå0gwpfrsdK;
jzpfv mEdki fp&m&Sdv dkYyg/ o dkYayrJhv n f; ½kyfcEmwdk;wu fjci f;[ m &yfwefYo Gm;
cJhygNyD/ ' geJY, SOf&i f v lY0dn mOfu dk ydkrdkcdki frmt m;au mi f;v mat mi f? wdk;wu f
v mat mi fjyKv kyfwJhv r f;aMu mi f;u awmhr&yfwefYb J q u fv u fv Iyf½Sm;ae
![Page 73: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/73.jpg)
49
wkef;ygyJ/ ]o b m0w&m;Bu D;[ m &n f½G, fcsu fwpfckq Du dk OD;wn fo Gm;aew, f
v dkY b , fo lu v u fcHEdki frSmv J/ ' hgjyi f x dk&n f½G, fcsu fu dk aygu fajrmu fNyD;aemu f
rdrdv r f;aMu mi f;u dkajymi f;v dku fw, f/ v l&, fv dkY jzpfwn fv mNyD;aemu f ½kyfcEm
wdk;wu fajymi f;v Jr I jzpfpOf&yfq dki f;o Gm;jci f;? OD;aESmu ft o dÓP fwdk;wu fr I
pepfr&yfq dki f;b J q u fv u fwdk;wu faejci f;awG[ m ' Dq i fhu JjzpfpOfBu D; wpfck
v Hk;u dk csKyfu dki fx def;au smi f;aeNyD; av mu pepfwpfckv Hk;u dk &n f½G, fcsu f½Sd½Sd
zefq i f;x m;wJht ½Si f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m; jyq dkv su f}½Sdaeygw, f/
x dk&n f½G, fcsu f aygu fajrmu fo Gm;wJht cg q i fhu JjzpfpOfwdk;wu fr IawGv n f;
&yfq dki f;o Gm;ygw, f/ t u , fí (x m0&b k&m;) zefq i f;½Si fr½Sdb l;q dk&i f
v ljzpfwn fv mNyD;aemu fydki f;rSmv n f; zefq i f;cH o wå0gawGrSm ajymi f;v Jr IawG
q u fv u fjzpfay:u m t o pft o pfao m o wå0gawG ay:x Gef;ae&OD;rSmaygh/
o dkYayrJh x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU *kP fawmfawGu dk rdrdwdkYx HrSm t a&mi f
q dk;, lEdki fpGr f;½Sdv mNyD; 0dn mOfa&;&mrSm wdk;wu fEdki fpGr f;½Sdv mwJht cg q i fhu J
jzpfpOfu v n f; v Hk;0ajymi f;v Jo Gm;wmu dk u RefawmfwdkYjr i fawGY&ygw, f/
½kyfcEmwdk;wu fr I &yfwefYo Gm;cJhNyD; t o dÓP fwdk;wu fr I o u fo u fo m
pwi fv mygawmhw, f/ wpfen f;t m;jzi fh &n f½G, fcsu faygu fajrmu fcJhNyD
q dkwJho ab mygyJ/ t ckawmh rsdK;pdwfwpfrsdK;u ae aemu fwpfrsdK;jzpfv maewJh
½kyfydki f;q dki f&m ajymi f;v Jr IjzpfzdkY rv dkt yfawmhygb l;/ x dko dkYjzi fh ajymi f;v Jjci f;&JU
&v ' ft jzpf v lo m;&JU u av ;b 0u dk wpfr lx l;jcm;pGm u mv ½Sn fMu mapjci f;
jzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh v lzefq i f;cH&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu
t o dyn mawG ½SmazGq n f;yl;&, lzdkYjzpfwmaMu mi fh x def;au smi f;yJhjyi fay;&rJh
u mv Mu m½Sn fzdkY v dkt yfygw, f/ t Jv dkt m;jzi fh ¤i f;(u av ;)t aeeJY rdb u dk
i wfrGwfaeapNyD; rdb eJYr jzpfrae t wlae&r , f/ r db q Du ae t o dyn m?
t awGYt Bu HKawGu dk t wlaeNyD; o i f, l&r , f/ t Jv dkt m;jzi fh rdb &JUyJhjyi f
![Page 74: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/74.jpg)
50
x def;au smi f;ay;r Iu ae t u sdK;&, lcHpm;&apzdkY jzpfw, f/ t u , fí v l[ m
arsmu fu aeq i f;o u fv mNyD; r su fu ef;o b m0w&m;Bu D;&JU Oya' o awG
u aeo m jzpfwn fv mwmr Sef&i f ar smu feJYar smu fx u f t q i fhjr i fhwJh
o wå0gawG&JU i , fb 0u mv [ m b maMu mi fht v Gefwdkawmi f;NyD; arG;wmeJY
v r f;x av Qmu fwwfae&wmv J/ NyD;awmh ajcmu fv ? ckESpfv eJYwi f u dk, fhu dk, f
u dk x def;o dr f;u mu G, fwwfwJht pGr f; aygu fzGm;v m&wmv J/ o dkYq dkv Qi f
' Du dpö[ m v lt wGu f t o pft q ef; jzpfaeygv dr fhr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
ajcmu fv ? ckESpfv rSm v l[ m ajcwpf v Srf;awmi f rv Srf;Edki fao ;b J wjzn f;jzn f;
wdk;wu fv m&i f;eJY q , fhav ;? q , fhi g;ESpfa&mu fwJYt x d rdb awG&JU u ln D
ax mu fyHhr Iu dk v dkt yfaeao ;v dkYyg/ ' Dv dk v lo m;&JUu av ;b 0u mv Mu m½Sn f
&jci f;u q i fhu JjzpfpOf&JU&v ' fu ae ay:aygu fv mwmr [ kwfb J ' g[ m
v lo m;&JUt o dyn m wdk;wu fv mjci f;aMu mi fhjzpfw, f/ t Jo v dkt o dyn mrSm
wdk;wu fEdki fzdkYt wGu f v lo m;&JUt wGi f;o ab mrSm wdr fjrKyfaewJh t pGr f;u dk
x n fhx m;wmaMu mi fh ' Dv dkjzpf&jci f;[ m &n f½G, fcsu f½SdwJht ½Si fb u fo dkYo m
&n fñ Tef;v su f½SdaeNyD; q i fhu JjzpfpOf&JU o mrefv n fywfaeu s , Eå&m;b u fo dkY
&n fñ Tef;aewmr [ kwfygb l;/ v lY]o Gm;}t ckv dkyHkpH ½Sdae&jci f;[ m v l&JUt pm
t m[ m&u t rsdK;t pm;aygi f;rsm;pGm½Sdv dkY jzpfw, f/ v lrSmt NrD; r½Sd&jci f;u
x dki fwwfwJht u si fh ½SdaewmaMu mi fh jzpfw, fpo jzi fh ajymq dkEdki fygw, f/
wu , fawmh ' Dt &mawG[ m t csn f;ESD; t ax mu ft x m; o u fao awGo m
jzpfygw, f/ v lYv u facsmi f;awG t ckv dkyHkpH rsdK;½Sdae&jci f;[ mv n f; wd&dpämefawG
v kyf&rJht v kyfu dk v lu v kyfp&mrv dkwJh t wGu fjzpfw, fv dkYv n f; ajymEdki fw, f/
o dkYayrJh v lYu av ;b 0u mv b maMu mi fh½Sn fv sm;&w, f q dkwmu dkawmh rajym
Edki fMu ygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ckv dkajymi f;v J wdk;wu fjci f;u ½kyfw&m;
q dki f&m t aMu mi f;&i f;awGaMu mi fhr [ kwfb J aemi ft em*wfu mv rSm jzpfay:
![Page 75: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/75.jpg)
51
Bu HKawGYv m&rJh &n f½G, fcsu fyef;wdki fu dk jyn fh0pHkv i fapzdkYjzpfNyD; aemi ft cgrSm
awGYBu HKv m&rJht o d ÓP fydki f;q dki f&m v dkt yfcsu fawGu dk &n f½G, fcsu f½SdwJh
t ½Si fu yJ jzn fhq n f;ay;Edki frSmjzpfv dkYygyJ/ v lo m;&JUu av ;[ m t csdefu mv
t awmfMu man mi f;rS yn mo i f, lEdki fNyD; wd&dpämefaygu fu awmh t v si ft jref
o i f, lEdki fv dkY v lo m;&JUu av ;b 0u dk Mu man mi f;ap&wmv dkYawmh ajymv dkYr&Edki f
ygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' g[ m q i fhu JjzpfpOfeJY q efYu si faewmaMu mi fhygyJ/
t u , fí q i fhu JjzpfpOfo m rSefu efr I½Sdw, fq dkv Qi f wd&pämefawGv n f; OD;aESmu f
t o dÓP fydki f;q dki f&mrSm wdk;wu fjci f;b u fo dkYo m t pOft NrJ OD;wn fajcv Sr f;
ae&rSmaygh/ t Jv dkq dkv Qi f v lo m;&JUu av ;[ m t v si ft jr efo i f, lEdki fNyD;
wd&dpämefaygu fu Mu efYMu maES;au G;ae&awmhrSmaygh/ ' gu dkyJ rSefw, fv dkY
x m;v dku fygOD;/ o dkYq dkv Qi fawmi f t o dq Hk;eJYÓP ft ajrmft jr i f t <u , f0?
t x u fjrwfq Hk;t ½Si fu ' Dav mu u dk zefq i f;x m;w, fq dkwm v u fcH&yg
v dr fhr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh o b m0w&m;Bu D;u b , fo lu awmhjzi fh
t v si ft jref t o dÓP fyn m o i f, lwwfajrmu fap? b , fo lu awmhjzi fh
aES;au G;jzn f;ñ Si f;pGmrS wwfajrmu fapv dkY o wfrSwfq Hk;jzwfwwfrSmrdkYv dkYv J/
' Dv dkv kyf&yfrsdK;u dk &n f½G, fcsu f½Sdao mt ½Si f? t o dq Hk;ao m? ÓP fyn m t ajrmf
t jr i f t x u fjrwfq Hk;ao mt ½Si fu o m jyKv kyfEdki frSm jzpfygw, f/
u r Çmav mu b , fv dkjzpfwn fv mo v J
u Refawmft ck u rÇmav mu jzpfwn fv myHku dk u k&ft mefYt q dkeJY t ajccH
x m;NyD; wi fjyo Gm;r Smjzpfygw, f/ u k&ft mefu sr f;jrwfx JrSm t v ’m[ f
t ½Si fjr wfu av mu u dk r n fo dkYr n fyHkzefq i f;cJhaMu mi f;ESi fhpyfv sOf;NyD;
rdefYq dko n frSm-
![Page 76: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/76.jpg)
52
]]v Tr f;rdk;at mi fEdki fawmfr lNyD; t &mwdki f;u dk o dpGrf;awmfr lao mt ½Si fo n f rdrd
rn fo n fu dk jyKv kyfawmhrn fu dkv n f;au mi f; ? rn fo n fu dkjyKv kyft yfo n fu dk
v n f;au mi f;o dawmfr l\ / x dkt ½Si fo n fyi f þ u rÇmajr t m; zefq i f;awmfr l
\ / t dkµ r , HkMu n fji i f;y, fo lt aygi f;wdkY - þ u rÇmajru dk t csdefu mv t ydki f;
t jcm;ESpfckwGi f zefq i f;awmfr lcJhao m t ½Si ft m; ao Gzn fji i f;y, fMu av
o av m/ x dkYjyi f t o i fwdkYo n f t ½Si fjrwfESi fh wef;wlx m;, SOfwGJ u dk;u G, f&mrsm;
jyKv kyfMu ygo av m/ x dkt ½Si fjrwfo n f pMu 0Vmcyfo dr f;u dk wjzn f;jzn f;
t q i fhq i fhNyD;jyn fhpHko n ft x d jzpfwn fv mapao m t ½Si fyi fjzpfo n f/ ¤i f;jyi f
x dkt ½Si fjrwfo n f u rÇmajrwGi fawmi frsm;u dk jr i fhpGi fhapawmfr lcJh\ }} (41;10-13)
Oa&myrS av hv mawGY½Sdcsu ft & u rÇmajrOD;wkef;u awmi fawG r½Sdao ;
ygb l;/ ' Dhaemu frSmrS awmi fawGjzpfx Gef;v mw, fv dkY ajymMu ygw, f/ u srf;jrwf
u k&ft mefu v n f; ]t ½Si fjrwfo n f OD;pGmu rÇmajru dk zefq i f;\ / x dkYaemu f
wGi frS x dku rÇmajr jyi fx u f0, f t o u f½Si faex dki fEdki fzdkY&m t a&;ygao m
awmi frsm;u dk zefq i f;jyKv kyfawmfr l\ }v dkY rdefYq dkx m;ygw, f/ x dko n fhaemu f
t v ’m[ ft ½Si fjrwfrdefYMu m;awmfr lo n frSm- ]] }} ]i gt ½Si fjrwfo n f
þ u rÇmajr0, f ]b &fu o f}au mi f;csD;r*Fv mydkYcsawmfr l\ } ]b &fu o f}q dkwm&JU
t "dyÜg, ft eu fo ab mu yGm;rsm;jci f;? t &n ft ao G;? pi fMu , fjci f;v dkYv n f;
t "dyÜg, f&ygw, f/ ' ghaMu mi fh ' g&JUq dkv dk&i f; o ab mu ]i gt ½Si fjrwfo n f
ru kefcef;Edki fao m "mwfypön f;r sm;u dk zefq i f;awmfr lNyD; o efY½Si f;apawmfr l
cJho n f}/ q dkv dkwJho ab mu ]t v Sw&m;ESpfrsdK; u rÇmajr rSm x n fho Gi f;wn f½Sd
![Page 77: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/77.jpg)
53
apawmfr lw, f/ aemi ft em*wfu mv rSm t o Hk;jyKv m&rJht &maygi f;rsm;pGm
zefq i f;awmfr lcJhw, f} o rk' &mawG zefq i f;v dku fwJht wGu f t wGi f;t jyi f
"mwfajymi f;v Jjci f;awGu ae u rÇmajr rSmv Hk;0 ru kefcef;Edki fr Jh a&eJYt jcm;
t m[ m&"mwfypön f;awG&, f?t jcm;ao m v dkt yfrJht &mawG&, f t ajrmu f
t rsm; jzpfwn fay:x Gef;v m&ygw, f/ ]b k&u }&JU aemu fwpfrsdK;t "dyÜg, fu
pi fMu , fjci f;yJjzpfygw, f/ ' ghaMu mi fh ' g&JUt "dyÜg, fo ab mu ]av x k[ m
t b , frQ o efYpi fv mo en f;[ lr l u rÇmajrwGi f o u f½Sdrsm;t o u f½Si faex dki f
v mEdki fo n fht ajct aeo dkY a&mu f½Sdv m\ }q dkwJh o ab mygyJ/
' Dhaemu f t v ’m[ ft ½Si fjrwf rdefYMu m;awmfr lo n frSm - ]i gt ½Si fjrwf
o n f u rÇmajrwGi f t m[ m&"mwfypön f;rsm; zefq i f;awmfr l\ } q dkv dkwmu
o efYpi fwJhav x ku dkrSDcdku m ½Si fo ef&yfwn f&wJh t yi fawGeJYwd&pämefawG
zefq i f;awmfr lw, f/ av x ko efYpi fr Ir½Sdo rQ zefq i f;v dkYr&Edki fao ;ygb l;/
' daemu f t ½Si fjrwfrdefYMu m;awmfr lo n frSm-]þ t r I u dpöt v Hk;pHku dk u mv
t ydki f;t jcm; av ;ckwGi f NyD;ajrmu fap&ef zefq i f;cJho n f/ x dko n fhaemu f
t ½Si fjrwfo n f 0dn mOfa&;q dki f&m t pOft q u fu dk zefq i f;awmfr l\ / x dk0dn mOf
a&;o n fyi f zefq i f;r Iwdki f;\ yi fr t aMu mi f;&i f;jzpfo n f/þ 0dn mOfa&;u dk
azmfu sL;&mrSm v lo m;jzpf\ / x dkYaMu mi fh 0dn mOfa&;rSm wdk;wu fap&ef t ax mu f
t yHh wefq myv mrsm; zefq i f;awmfr lcJhNyD; x dkt &mrsm;u dk u mu G, f apmi fha½Smu f
&ef t pDt rHrsm; jyKv kyfawmfr lcJh\ }
t csKyfajym&&i f u rÇmav mu zefq i f;&mrSm q i fhu JjhzpfpOfu dk a½S;½I
v kyfaq mi fcJhw, fq dkwmu dk u sr f;jrwfu k&ft mefu azmfjyygw, f/ OD;pGmyx r
rdk;au mi f;u i f? ajru rÇm? o pfyi f? wd&dpämefpo jzi fh zefq i f;awmfr lNyD; ESpfo def;aygi f;?
u ka#aygi f;rsm;pGmMu mNyD; t ajymi f;t v J aygi f;pHkjzwfo ef;NyD;aemu f v lo m;u dk
zefq i f;cJhjci f;jzpfw, f/ ' gaMu mi fhv n f; au mi f;u i fwrefrsm;u ]o dk; ? q dwf?
![Page 78: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/78.jpg)
54
jr i f;? u kv m;t kyfrsm;u awmh jyó emzefwD;Mu rn fr [ kwf/ v lu o m jr i f;u dk
cGpD;r , f? cdki f;r , f? wjcm;wd&dpämefawGu dkv n f; rdrdwdkYv dk&m cdki f;r , f/ t J' Dv dkeJY
jyó emjzpf&awmhr, f}q dkNyD;ajymcJhMu wm jzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fr½SdaMu mi f;jzi fh wi fjyv su f½SdaewJh
q i fhu JjzpfpOfu yJ x m0&b k&m;wn f½Sd aMu mi f; yGi fhv i f;x i f½Si f;pGm o u fao cH
v su f½Sdygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefaemu fwpfae&mrSm t v ’m[ ft ½Si fjrwf
rdefYMu m;awmfr lo n frSm-
]]t dkµ v lo m;t aygi f;wdkY - rdk;au mi f;u i fESi fhajr jyi fu rÇmt Mu m; ½Sdo rQao m
t &mt m;v Hk;o n f t o i fwdkYt u sdK;t v dkYi Sm wm0efx rf;aq mi fapv su f ½Sdo n f
u dk pOf;pm;arQmfac:Mu u kef/ x dko n fhaemu f þ pepfwpfckv Hk;u dk &n f½G, fcsu f
½Sdawmfr lao mt ½Si fu pDrHjyKv kyfx m;ao men f;pepfESi fht n D zefq i f;x m;
aMu mi f; x dk(rdk;au mi f;u i fESi fh ajru rÇmt Mu m;v Iyf½Sm;v su f½SdwJh) t &mrsm;u dk
Mu n fh½Io Hk;o yfv su f ro d½SdEdki fayo av m}} (45;14)
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f½SdaMu mi f; v u fr cHji i f;y, fo lr sm; q i fhu J
jzpfpOfu dk wu fwJhapm' u
x m0&b k&m;u dkji i f;o lawG q i fhu JjzpfpOfu dk v u fcHx m;wJhyHkpHu dk
apm' u rsm;pGm 0i fEdki fp&m½Sdygw, f/ t J' gu awmh ]v lu dkzefq i f;NyD;aemu f
x dkv lo m;awG&JU ½kyfydki f;q dki f&mrSm b mt ajymi f;t v Jr S r jzpfawmhwm
b maMu mi fhv J}v dkY ar;wJht cg ]ajymi f;v Jr IwpfpHkwpf&m jzpfay:zdkYt wGu f t v Gef
½Sn fv sm;wJh u mv Bu D;v dkt yfw, f/ t ckq dk&i fajymi f;v Jr IjzpfzdkY v dkt yfwJh
t csdefu mv u dk v lo m;awGu r jzwfo ef;&ao ;yg/ ' gaMu mi fh t ajymi f;t v J
![Page 79: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/79.jpg)
55
wpfpHkwpf&m r jzpfay:&wmyg}v dkYajzMu ygw, f/ o dkYayrJh u GsefawmfwdkYajymv dk
wmu ], aeYacwfu mv o n f v lo m;pwi fcsdefeJY cg;q u fjywfNyD;rSjzpfwn f
v mwmv m;/ v lo m;pwi fcsdefrSmu wn f;u wpfq u fwn f;(q i fhu mq i fhu m)
jzpfx Gef;v mwmv m;/ t u , fí (v lpwi fcsdef) [ dk;e*dkt pu mv u yi f
wpfq u fwn f; t q u fr jywf jzpfwn fv mwmq dk&i f ESpfajcmu fax mi f
aemu frSm arsmu fu ae v ljzpfv mw, fq dkygawmh/ t Jhv dkq dk ESpfajcmu fax mi f
u mv t wGi f; arsmu fawGu v ljzpfv mw, fq dk&i f ckawmharsmu fu ae
v lb mv dkYrjzpf&awmhwmv J} q dkwmygyJ/
' geJY, SOfv su f u RefawmfwdkYq dkcsi fwmu ]v ljzpfv mNyD;wJhaemu f t o d
ÓP feJY 0dÓmP pGrf;t m;t & zGHUNzdK;wdk;wu fv su f½Sdaew, fq dkwJh q i fhu JjzpfpOf
u dk u RefawmfwdkY v u fcHx m;wJht wGu f x dkq i fhu JjzpfpOfu dk rn fo lrQapm' u
0i fv dkYr&Edki fb l;}q dkwmygyJ/
aemu fwpfckapm' u u awmh ]t u , fí NyD;jyn fhpHkwJho wå0gjzpfwn f
ay:x Gef;v mjci f;aMu mi fh wdk;wu fzGHUjzdK;r I&yfwefYo Gm;&o n f}q dkv Qi f ' g&JU
t "dyÜg, fu ½Sdo rQwd&pämefawGt m;v Hk; wdk;wu fajymi f;v JNyD; v ljzpfv mo n f[ k
q dkv dk&m a&mu fygv dr fhr , f/ ' g[ m v Hk;0rSm;ygw, f/
wd&dpämefrsdK;u GJaygi f;rsm;pGm , ckwdki f½Sdaeao ;wmaMu mi fh , ckv n f;
x dk wd&pämefawGu ae v lt jzpf wdk;wu fajymi f;v J&OD;raygh/ ckawmh t q i fh
t jr i fhq Hk;o wå0gjzpfwJh ]v l}ay:x Gef;v mNyDjzpfwJht wGu f ajymi f;v Jp&m
rv dkawmhb l;v dkYajymr , fq dk&i f u GsefawmfwdkYu v n f; ]t J' D rv dkawmhb l;q dkwJh
pu m;v Hk;u u dk &n f½G, fcsu f½SdwJh t ½Si fu &n f½G, fcsu fwpfcku dk aygu fajrmu f
apzdkY&m zefq i f;cJhNyD; x dk&n f½G, fcsu f aygu fajrmu fo Gm;wJht cg ajymi f;v Jp&m
rv dkawmhb J &yfwefYypf&w, f}q dkNyD;ajymv dkygw, f/ ' go mv Qi f x m0&b k&m;
o ci ft v ’m[ f wn f½SdaMu mi f;u dk o u fao cHv Qu f½Sdaeygw, f/
![Page 80: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/80.jpg)
56
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (4)/ aMu mi f;u sdK;
q u fpyf r Ied, mr
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; pwkw¦ajrmu fo u fao
t aeeJY v lt r sm;v u fu dki fx m; t o Hk;jyKaeMu wJh aMu mi f;u sdK;q u fpyfr I
ed, mrw&m;u dk wi fjyv dkygw, f/ av mu rSmwn f½SdaewJh aMu mi f;u sdK;q u fpyfr I
ed, mru dk pmrwwfo lwpfa, mu fyi fv Qi f em;v n fEdki fpGr f;ygw, f/ ' gaMu mi fh
' Ded, mrw&m;u dk x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)&SdaMu mi f; o u fao t jzpf wi fjy
zdkY&m t v Geft o Hk;0i fv Sygw, f/ ' geJYywfo u fNyD; ajymprSwfjyKaeMu wJh yHkjyi fav ;
wpfckv n f;&Sdygw, f/ ]t awG;t ac:&Si fBu D;wpfa, mu fu pmr wwfwJh
au s;awmo m;wpfOD;eJYq Hkw, f/ t awG;t ac:&Si fBu D;u x dkau s;awmo m;u dk
]r i f; b k&m;o ci f(zefq i f;½Si f)&Sdw, fq dkwm v u fcHv m;}v dkY ar ;v dku fw, f/
' geJY au s;awmo m;u v n f; ]v u fcHaMu mi f;} jyefajzw, f/ t awG; t ac:½Si f
Bu D;u -]au mi f;NyD b k&m;o ci f(zefq i f;½Si f)½SdaMu mi f; ci fAsm;rSm b mt ax mu f
t x m;½Sdv J}v dkY au s;awmo m;u dk ar ;wJht cg x dkau s;awmo m;u - ]awmx JrSm
u kv m;t kyfrpi feJY ajc&mu dkMu n fhNyD; t eD;w0dku frSm u kv m;t kyf½SdaMu mi f;
o dEdki fo v dk? Mu , fwm&meu ©wfawG? au mi f;u i f, H? ajru rÇmeJY x dkajru rÇm
ay:½Sdv r f;awG? t J' gawGu dkax mu f½INyD; b k&m;o ci f(zefq i f;½Si f)½SdaMu mi f;
b mv dkYro dEdki f&rSmv J}v dkYajymv dku fygw, f/
yHkjyi fx Ju yHkjyi fx Ju aMu mi f;u sdK;q u fpyfr I ed, mrt ax mu ft x m;[ m
au s;awmo m;wpfa, mu fu ay;cJhjci f;yg/ a½S;t cgwkef;u v lawG&JU t o dÓP f
u awmh ' Dav mu fyJrSDygw, f/ ]u rÇmav mu Bu D;[ m t i frwefBu D;u s, fwJh
ae&m| mejzpfwmaMu mi fh zefq i f;½Si fawmh½Sdu dk½Sd&r , f/} ' gav mu fygyJ/
a½S;v lawGt wGu fu awmh ' Dt awG;rQav mu feJYwi fv Hkav mu fygw, f/ ' Do m"u
[ mrSefayrJh ' gu dkv n f; apm' u rsm;pGmwu fMu ygao ;w, f/ o dkYayrJh ' Do m"u [ m
![Page 81: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/81.jpg)
57
b k&m;o ci f (zefq i f;½Si f)wn f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m;wpf&yfjzpfjyD; rn fo dkY
q dkaprSefu efygw, f/ ' gaMu mi fhyJ u sr f;jrwfu k&ft mefu v n f; ' Dv dkyHkpHeJY
t v m;wl t ax mu ft x m;u dkay;x m;jci f;jzpfygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefü
v m½Sdo n frSm -
]]t dkµ v lt aygi f;wkdY - rkd;ESi fhajru kd zefq i f;awmfr lao mt ½Si f½SdaMu mi f; t o i f
wdkYü o Ho , wpfpHkwpf&m½Sdo av m}} (14;11)
wpfen f;q dk&&i f ' Do u fao t ax mu ft x m;[ m t rsm;t m;jzi fhjyo av h½SdwJh
t ax mu ft x m;jzpfayrJh t HhMo p&mau mi f;wmu t rsm;q Hk;apm' u wu fcH&
wJh o u fao v n f;jzpfygw, f/ ' Do u fao u dk apm' u rsm;pGmwu f&jci f;u
' Do u fao [ m t rsm;q Hk;wi fjyav h½SdwJh o u fao t ax mu ft x m; jzpfv dkYygyJ/
u rÇmav mu pwi fjzpfx Gef;v mjci f;q dki f&m v lwdkYt , lt q ? t awG;t jr i f
av mu &JUt ppft rSefo ab mw&m;awGu dk t m½kHjzefYu su f pOf;pm;
awG;ac:Mu o lrsm;u ]' Dav mu pepf v n fywfyHku dkax mu f½IjyD; b k&m;o ci f
(zefq i f;½Si f)½SdaMu mi f; o u fao x kwf, lwmu awmh r rSefb l;/ t &i fOD;q kH;
av mu jzpfwn fv mjci f;q dki f&m t , lt q t v kH;pHku kd pkpn f;NyD;wJhaemu f x dk
t , lt q awGu dk EdIi f;, SOfo Hk;o yfNyD; &v ' fwpfpHkwpf&mx kwf, l&r , f}v dkY
q dkMu ygw, f/ av mu pwi fjzpfwn fv mjci f;eJYq dki fwJh t , lt q o Hk;ck ½SdEkdi fyg
w, f/
(1) av mu o n f o lUb mo mo l jzpfv mv su f pOfq u fr jywf v n fywfv su f
½Sdo n f/
(2) av mu o n f o lUb mo mo l jzpfv mo n f/
(3) av mu u dk wpfpHkwpfOD;u zef;q i f;jci f;jzpfo n f/
t , lt q t rSwfpOf(1)&JUo ab mu ]av mu u dk rn fo lrSrzefq i f;
![Page 82: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/82.jpg)
58
b J e*dkt pu yi f o lUb mo mo ljzpfwn fv maejci f;}u dk q dkv dkygw, f/ t J' Dv dk
q dk&i f t csdef[ m t u efYt o wfab mi frJhw, fv dkY q dkv dkwJho ab myg/ ' g[ m
v lUt o dÓP fu b , fv dkrSv u fcHv dkYr&Ekdi fwJhu dpöyJjzpfygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh t u efUt o wf½SdwJht &mwpfckx JrSm t u efUt o wfr½SdwJh t &mu
b , fv dkrS r0i fq HHhEkdi fv dkUygyJ/
t , lt q t rSwfpOf (2) jzpfwJh ]av mu o n f o lUb mo mo l jzpfwn f
v mo n f }q dkwmv n f; v lUt o dÓP fu pOf;pm;v dkYr&Edki fwJh t awG; yJjzpfyg
w, f/ b maMu mi fh v Jq dkawmh t u , fí t J' Dt , lt q u dk v u fcHv dku fNyDq dk&i f
' g&JUt "dyÜg, fu ]]zHk;u G, faewJhv dkt yfcsu f (o dkYr [ kwf) q E&JUat mu frSm
jzpfEdki fzG, f½SdwJht &mu jzpfay:x i f½Sm;v mjci f;}}q dkwJho ab myg/ ' gu dk v u fcHzdkU
q dkwm r jzpfEkdi fygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' Dv dkt ajct aerSm ]t &mwpfck
wGi f zefq i f;Ekdi fwJh t pGr f;o wåd½SdNyD; rdrdv kyf&yfjzi fh x i fay:v mcJhw, f
q dkwmu dkv u fcHygrv dkjzpfaeygw, f/ t u , fí t J' gu dko m v u fcHv dkku fr , f
q dk&i f ar ;cGef;ESpfck x yfrHay:x Gu fv mygw, f/
yx rar ;cGef;u ]t u , fí wpfpHkwpf&m[ m u dk, fwdki fay:v Gi f
x i f½Sm;jyEkdi fpGr f; ½SdwJht &m jzpfr , fq dk&i fawmi f av mu jzpfwn fv m&jci f;&JU
o ab mrSefu &Si f;OD;rSmr[ kwfygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x dkt &mu a&m
b , fv dkjzpfv mo v Jq dkwJh ar ;cGef;u x yfwu fv mv dr fhOD;rSm jzpfwJht wGu fyg/
' kwd, ar ;cGef;u ]zHk;u G, faewJh v dkt yfcsu f (o dkYr [ kwf) q E&JUat mu frSm
jzpfEdki fzG, f½SdwJht &mu jzpfay:x i f½Sm;v mjci f;jzpfw, fq dk&i f x dkv dkt yfcsu f
(o dkYr [ kwf) q Eu dka&m b , fo lu zefq i f;ygo v J}/ t u , fí x dk (v dkt yfcsu f?
q Eq dkwJh) t &mu dkv n f; zefq i f;wJh zefq i f;½Si f½Sd&i f x dkzefq i f;½Si fu dka&m
b , fo l zefq i f;wmv J/ t u , fí rn fo lrQ rzefq i f;b l;q dk&i f x dkt &mu
b , fv dkjzpfwn fv m&o v J/ t u , fí ]o lUt v dkv dkjzpfwn fv mw, f}v dkUajz&i f
![Page 83: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/83.jpg)
59
(u RefawmfwdkUb u fu ) ]av mu [ mv n f; o lUt v dkv dkjzpfv mw, fq dkwmu dk
b maMu mi fh v u fcH&rSmv J}v dkY ajzp&m½Sdygw, f/ t u , fí ]av mu rjzpfx Gef;ci f
t prSm rJhjci f;t wd b mrSr½Sd/ ' daemu frS (wpfpHkwpf&m) jzpfwn fv dkUv mw, f} /
' gaMu mi fh ]av mu b , fv dkjzpfv mwmv J}q dkwJh ar;cGef;awmi f ar;aep&m rv dkawmh
yg} q dkjyD;ajym&i f ' gv n f;rSm;ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t J' DrJhjci f;? b mrS
r½Sdjci f;x JrSmawmi f wpfpHkwpf&mjzpfwn f ay:x Gef;v mEkdi fpGr f;wJh o wådawG
½Sdw, fq dk&i f ]rJhjci f;t wdb mrSr½Sd} q dkwJhx JrSmyi fv Qi f ESpfrsdK;ESpfpm;½SdaMu mi f;
v u fcH&v dr fhr , f/ yx r t rsdK;t pm; ]rJhjci f;} u awmh x dk]r Jhjci f;} (b mrQ
r½Sdjci f;)x JrSm azmfu sL;jyo Edki fpGrf;awGi kwfv QdK;aewJh ]rJhjci f;}jzpfNyD; ' kwd, t rsdK;
t pm;]r Jhjci f;}u awmh t J' D ]rJhjci f;}x JrSm wpfpHkwpf&mazmfu sL;jyo Edki fpGr f;
r½Sdjci f; jzpfygw, f/ o dkYayrJh v lYt o dÓP fq i fjci fwHkw&m;u t J' gu dk
v u fo i fhcHv dkY r&Edki fygb l;/b maMu mi fhv Jq dkawmh ]rJhjci f;t wdb mrQr½Sd}wJh t &m
wpfckrSm wdr fjrKyfi kwfv QdK; aewJhpGrf;t m;yJjzpfap? ay:v Gi fx i f½Sm;wJh o wådyJ
jzpfap ½Sdu dkr½SdEdki fygb l;/
wwd, ar ;cGef;u awmh ]av mu u dk wpfpHkwpf&mu zefq i f;x m;o n f}
q dkwmygyJ/' Dv dk t awG;t ac:rsdK;u dkyJ b mo ma&;o rm;awGeJY t awG;t ac:
yn m½Si fawG v u fcHx m;Mu wmyg/ ¤i f;wdkY&JU t awG;t ac:u ]av mu o n f
wpfrsdK;ao m *kP fo wådu Jho dkYyi f jzpfo n f}q kdwmygyJ/ o dkYayrJh ' Dt awG;t ac:
[ mv n f; r rSefygb l;/ b maMu mi fhv J q dkawmh -
(1) av mu o n f wpfrsdK;ao m*kP fo wådr [ kwfb J q i fhu JjzpfpOf wpfckyg/
0w¬Kypön f;wpfck[ m yHkrSefwdk;wu fzGHUjzdK;v mv su f ½Sdwmu dk u RefawmfwdkY
awGU&ygw, f/' gaMu mi fh ¤i f;u dk *kP fo wådv dkY o wfrSwfjci f;[ m v Hk;0rSm;yg
w, f/ ½kwfcsn f;jzpfwn fv mrSo m *kP fo wådv dkY ac:q dkEdki frSmyg/ o dkYayrJh
av mu [ m t csdKUao mOya' awGeJY v dku fav smn Dax GpGm wpfq i fhcsi f;?
![Page 84: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/84.jpg)
60
wpfjzn f;jzn f;csi f; wdk;wu fzGHUNzdK;&i f; ckv dkt ajct aeu dk a&mu f½Sdv mwm
aMu mi fh av mu [ mo lYb mo m jzpfwn f v mwmjzpfNyD; rn fo lrQ zefq i f;wm
r[ kwfygb l;/}
(2) aemu fwpfckapm' u u awmh ]b k&m;o ci fo n f av mu u dk rn fo n fh
t &mjzi fh zefq i f;jzpfwn fapcJho en f;} q dkwmygyJ/ u Rrf;u si fv dr®mwJh yef;x dr f
q &mu o Hx n f ? ai Gx n fypön f;awGu dk jyKv kyfEdki fayrJh o H ? ai G pwJh t &mawG
u dkawmh jzpfwn fv mat mi f zefwD;jyKv kyfEdki fjci f;r½Sdygb l;/ o dkYq dkv Qi f ' Dav mu
u dk b , ft &mu ae zefq i f;jyKv kyfcJho v J/ t u , fí zefq i f;p&m ½kyfj' yf
&i f;jrpf e*dkt pu yi f ½SdaeNyD;o m;q dkv Qi f ]' Dt &mawG b , fv dkjzpfwn fv m
wmv J} q dkNyD; apm' u 0i f&ygv dr fhr , f/ t u , fí x dkt &mu v n f; o lYb mo m
jzpfv mwmq dk&i f r drdb mo m b maMu mi fh zefq i f;Edki f&wmv J/ t u , fí
wpfpHkwpf&mu ¤i f;u dkzefq i f;v dku fw, fq dk&i f q i fjci fwHkw&m;u b , fv dkrS
v u fcHv dku fv dkY r&Edki fygb l;/
(3) av x k[ mv n f;zefq i f;cHygyJ/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ½kyfj' yf&i f;jrpfu
aemu frS jzpfwn fv mw, fq dk&i f t mu mo [ i f;v i f;jyi fq dkwmv n f; aemu frS
jzpfx Gef;v mwJht &meJU OD;wn f&m(v m;&m)b u fawGq dk&mrSmv n f; aemu frS
jzpfv mwJh zefq i f;cHawGyJ jzpf&ygv dr fhr , f/ o dkYayrJh wpfpHkwpf&m½Sdjci f;rS
b mrQr½Sd u i f;rJhjci f;? OD;wn f&mb u fawG½Sdjci f;rS OD;wn f&mb u frJho Gm;jci f;
q dkwmu dk v lYt o dÓP fu b , fv dkrSv u fo i fhcHv dkYr&Edki fv dkYygyJ/
(4) ' Dv dkyJ aemu fx yfapm' u wpfckx yfwu fv mwmu ]' Dav mu u dk zefq i f;
wJh zefq i f;½Si fu dk b , fo lzefq i f;wmv J} q dkwmyg/
(5) aemu fapm' u wpfcku ]x dkzefq i f;½Si f[ m u efYo wfr Iab mi fx JrSmv m;/
t u efYt o wfrJhwmv m;}/ ' g[ m ½kyfj' yfawGeJYywfo u fNyD; ar ;cGef;wu fv m
o v dkygyJ/ t ajzESpfckx Ju b , ft ajzyJay;ay; t i frwef ½Sn fv sm;ax Gjym;wJh
![Page 85: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/85.jpg)
61
ar ;cGef;awGu rD;cdk;<u u fav Qmu f wef;pDv dku fv mygawmhr, f/
(6) aemu fNyD; x dkzefq i f;½Si f[ m t v dk½Sdjci f;u i f;wJht ½Si fjzpfaMu mi f;v u fcH
&r , f/ t u , fí x dkt ½Si fu dk v dkt yfcsu fu i f;rJhwJht ½Si ft jzpf r , lq ? v u frcH
v Qi fawmh t jcm;t &mwpfckcku dk x dko dkYv u fcH, lq &ygv dr fhr , f/t u , fí o m
x dkt ½Si fu dk t v dk½Sdjci f;u i f;wJht ½Si fv dkY v u fcH, lq &i f t wGi f;t ZÑwåydki f;
ajymi f;v Jjci f;awGu ae x dkt ½Si f[ m v HkNcHKu i f;v Gwfaew, fq dkwmu dkyg v u fcH
&ygv dr fhr, f/t u , fí t wGi f;ydki f;ajymi f;v Jr IawG r½Sdb l;q dkwmu dk v u fcH, lq
v dku f&i f x dkt ½Si f[ m rn fo dkYrQajymi f;v Jo Gm;rSm r [ kwfaMu mi f;v n f; v u fcH&
ygv dr fhr , f/ x dko dkYao mt ajct aersdK;rSm t ½Si fht wGu f yHkyef;o @mefq dkwm
v n f; rv dkt yfygb l;/
' gaMu mi fh ' Dt awG;t c:[ mv n f; rSm;, Gi f;ygw, f/av mu jzpfay:
v myHkeJY pyfq dki fwJh t ajct aeo Hk;rsdK;pv Hk; jzpfEdki facsr½Sdb l;q dk&i f v lYOD;aESmu f
t o dÓP fq i fjci fwHkw&m;eJY v dku fr rSDEdki fwJht ajct aeawGx Ju wpfckcku
awmh rSefv dr fhr , fq dkwm v u fcH&v dr fhr , f/ b , fv dkyHkpHt ajct aerSmrq dk
av mu jzpfwn fv mo n fq dkap o lYb mo mb , fv dk jzpfv m&wmv Jq dkwJh
apm' u awmh 0i fp&myJjzpfaeygv dr fhr , f/
apm' u b , fv dkyi fwu fo n fjzpfap (u rÇmav mu jzpfwn fv myHk)
t ajct ae wpfckcku dkawmh v u fcH&r, f/ av mu [ m t rSefwu , f v u fawGY
rsu fawGY wn f½SdaeNyD; b , fv dkapm' u awGyJwu fwu f t x u frSm wi fjycJhwJh
av mu jzpfwn fv myHk t ajct aeawGx Ju wpfcku ae jzpfx Gef;v mwm
jzpfygw, f/ , ck ' D&v ' fx Gu f ay:v mNyDq dk&i fjzi fh av mu jzpfay:v mjci f; q dki f&m
t ajct aeyHkpHawGx Ju yx ryHkpHu aeo m jzpfwn fv m&w, fq dkwmu dk
v lwdki f; , HkMu n fv u fcH&rSmyg/ q dkv dkwmu u rÇmav mu [ m rdrdb mo m e*dkr lv
t pu yi f jzpfwn fv mw, fq dkwmygyJ/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' kwd, yHkpHeJY
![Page 86: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/86.jpg)
62
wwd, yHkpHawGq dk&i f u rÇmav mu b maMu mi fh o lYb mo m jzpfv m&wmv Jq dkwJh
ar ;cGef;awG? apm' u awG wu fv mEdki fwmaMu mi fhyg/ ' gaMu mi fh a½SUq u fNyD;
' Dt ar ;ykpämeJY ywfo u fae&ao ;o a½GU u rÇmav mu [ m o lYb mo m jzpfv m
w, fq dkwJht csu fu dk b maMu mi fh v u fo i fhrcHEdki f&rSmv J/
u rÇmav mu jzpfwn fv mjci f;q dki f&m v lwdkYt awG;t jr i fr sm;ESi fh t ajz
ñ Sdjci f;
u rÇmav mu u dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si feJYpyfv sOf;NyD; pl;pr f;av hv mrI
jzpfv m&wJh t aMu mi f;u dk apm' u wu fMu wJh apm' u ½Si fawG&JUt , lt q u dk
t &i fOD;q Hk; acszsu fv dkygw, f/ x m0&b k&m;o ci fwn f½Sdjci f;o u fao u dk
Asm' dwfu sjci f;t m;jzi fh t x u frSm u Refawmfo u fao jyNyD;ygNyD/ t HhMo p&m
au mi f;wmu wpfzu frSm ' Dv dk apm' u wu fo lawGu ]b k&m;o ci f½Sdjci f;q dki f&m
t , lt q [ m t i frwef½Sn fv sm;wJh q i fhu JjzpfpOf&JU aESmi f;ydki f;rSm aygu fzGm;
v mNyD; av mu t prSmwkef;u v lawG[ m t csdKUt &mawGu dk aMu mu fv dkY v u ft kyfcsD
ylaZmfcJhMu w, f/ ' Dv dkeJY wjzn f;jzn f; x m0&b k&m;o ci fu dk c0yfq n f;u yfjci f;
q dkwm jzpfv m&wmyg} v dkY q dkaeMu ygw, f/u sefwpfzu frSmawmh] ' Dt , lt q
[ m u rÇmav mu jzpfwn fv myHku dk rajz½Si f;Edki fjci f;u ae ay:v m&jci f;jzpf
w, f} q dkNyD; ' ó eq efq ef t aMu mi f;jycsu fwpf&yfu dk wi fjyMu ygw, f/
wu , fawmh ' Dt , lt q ESpf&yfv Hk; 0da&m"djzpfaeygw, f/ t ck u Refawmfh
t aeeJY apm' u ½Si fawG&JU t ajccHr lu dk wi fjyr SmjzpfNyD; yP mr t aeeJY
¤i f;wdkY&JU yx reJY' kwd, apm' u wu fwi fjycsu fawG[ m t wdki f;t wmwpfck
x d rSefaMu mi f;u dkv n f; u Refawmf t o dt rSwfjyKygw, f/ o dkYayrJh wwd,
ajrmu f t aMu mi f;jycsu feJYpyfv sOf;NyD; ¤i f;wdkY wi fjycsu frSefo rQ v Sn fhpm;r I
wpf&yfo m jzpfaMu mi f; t o day;v dkygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh u rÇm
av mu u dk wpfpHkwpfa, mu fu zefq i f;x m;wmv dkYajym&i f x dkzefq i f;½Si fu
![Page 87: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/87.jpg)
63
t dr fwpfv Hk; ? ae&m| mewpfckv dkrsdK; zefq i f;x m;wmu dk q dkv dkwmr [ kwf
v dkYygyJ/ q dkv dk&i f;o ab mu j' yfwpfcku dk zefq i f;v dku fygw, f/ ' daemu f
Oya' o wpf&yf o wfrSwfjy| mef;v dku fNyD; x dkOya' o eJYt n D v Iyf½Sm;wdk;wu f
o Gm;ap&ef jzpfygw, f/ ' gaMu mi fh q i fhu JjzpfpOf[ m u rÇmav mu jzpfwn f
v mjci f;u dk q efYu si fwm;q D;aewm r [ kwfb J av mu u dk pepfwu s zefq i f;
x m;wJh zefq i f;½Si f½SdaMu mi f; o u fao cHaejci f;yi f jzpfygw, f/ x dkq i fhu J
jzpfpOf u Gi f;q u f&JU t pdwft ydki f;wdki f;[ m ¤i f;wdkYu dk zefq i f;wJh zefq i f;½Si f
½SdaMu mi f; wn Dwn mwn f; &i fhu sL;o u fao cHaeygw, f/
aemu ft ar ;wpf&yfu ]zefq i f;½Si f½Sdw, fv dkYv u fcHv dku fr , fq dk&i f
x dkzefq i f;½Si f[ m wpfpHkwpf&mzefq i f;zdkY ½kyfj' yft b , frS&, lcJho v J}q dkwmygyJ/
' Dar ;cGef;&JUt ajzu dkawmh aemu fydki f;rSmajzyghr , f/ ckav mav mq , fawmh
]t u , fí x m0&b k&m;o ci fu dk v u ffrcHv Qi fv n f; u rÇmav mu pMu 0Vm
jzpfwn fv mzdkY ½kyfj' yf&i f;jrpf b , fu ae jzpfay:v m&o v Jq dkwJh ar ;cGef;u
ay:x Gu fv mOD;r, f} q dkwmu dko m ajzv dku fyghr , f/ ' gaMu mi fh u rÇmav mu [ m
o lYb mo mjzpfwn fv mw, fq dkwmu dk v u fcHv dku f&i fawmi f ' Dar;cGef;½SdaeOD;r, f
q dkv Qi f x m0&b k&m;o ci fwn f ½Sdjci f;eJYpyfv sOf;v dkY o Ho , jzpfEdki fp&m
r½Sdygb l;/
]av x ku dk b , fo lzefq i f;o v J}q dkwJh ar ;cGGef;u sef½Sdaeygao ;w, f/ ' g&JU
t ajzu ]v lYOD;aESmu f(t o dÓP f)eJY q u fEG, faeayrJh x m0&b k&m;o ci feJY
rn fo dkYrS q u fEG, fr Ir½Sdygb l;/ av x keJY t &yfrsu fESmq dkwm q u fpyf aewJh
t aMu mi f;t &mawGyJjzpfNyD; ¤i f;wdkY[ m ½kyfj' yfo dkYr [ kwf OD;aESmu f(t o dÓP f)
eJY q u fEG, faew, f/ ' gaMu mi fh ' Dar ;cGef;u dk x m0&b k&m;o ci fESi fh q u fEG, f
NyD; aq G;aEG;v dkY r&Edki fygb l;/ x m0&b k&m;[ m t u efYt o wfx JrSm [ kwf? r [ kwf
q dkwJh ar ;cGef;u u dk t "dyÜg, fr½Sdygb l;/ u rÇmav mu [ m o lYb mo mjzpfwn f
![Page 88: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/88.jpg)
64
v mw, fq dkwmu dk v u fcHv dku f&i fv n f; t u efYt o wf ½Sd ? r½Sdq dkwJh ar ;cGef;
[ m u rÇmav mu eJYpyfv sOf;v dkYv n f; ar ;Edki fp&m½SdNyD; jzpfEdki fwJht ajct aeawG
rSmyi fv Qi f ar ;cGef;ESpfckx Ju wpfcku dk v u fcHzdkY cJ, Of;o Gm;apEdki fw, f/ ' ghjyi f
ajrmu frsm;pGmao m apm' u awGv n f; 0i fv mEdki fw, f/ t u , fí u rÇm
av mu [ m o lYb mo mjzpfwn fv n fywfaew, fq dk&i fv n f; u rÇmav mu [ m
t u efYt o wf½Sd? r½Sdq dkwJh apm' u 0i fEdki fp&m½Sdw, f/ t ajct aeESpfckpv Hk;
r jzpfEdki fb l;q dkv Qi f x m0&b k&m;u dk v u fcHNyD;rS ' Dapm' u 0i fwm av Qmfu ef
v drfhr, f/ av mu jzpfwn fv mwJh yHkpHwpfckcku dk (t wn f, l), wdjywf o wfrSwf
v dku f&i fawmi f ' Dapm' u wu faeOD;rSmyg/ ' gaMu mi fh ' g[ m apm' u r [ kwfb J
v lYOD;aESmu f(t o dÓP f)u u dk em;v n fEdki fpGr f;r½SdwJh u dpöyi fjzpfw, f/ o dkYr [ kwf
' Dar ;cGef;u dk½Si f;x kwfEdki fwJh pl;prf;av hv mawGU½Sdcsu frsdK; ray:ao ;wmv n f; jzpf
v drfhr, f/ t J' Dv dkt ajct aeESpf&yfpv Hk;rSm ' Dav mu u dk zefq i f;wJhzefq i f;½Si fu dk
v u fcHv dku fjci f;[ m t o dÓP feJY q efYu si fwJhu dpörsdK;r [ kwfygb l;/}
t ck u Refawmfht aeeJY aemu far ;cGef;wpfckjzpfwJh ]av mu u dk x m0&
b k&m;u zefq i f;w, fq dkv Qi f x m0&b k&m;u dka&m b , fo lzefq i f;wmv J}
q dkwmeJYpyfv sOf;NyD; aq G;aEG;ygr , f/ ' g&JU t ajzu ]x m0&b k&m;u dk zefq i f;wJh
zefq i f;½Si fv n f;½Sd&r , fq dkwJhar ;cGef;[ m (av mu rSmBu HKae&wJh)½kyfydki f;
t awGYt Bu HKawGu ae aygu fzGm;v m&wJh ar ;cGef;yJjzpfw, f/ wu , fawmh
½kyfydki f;r [ kwfwJht &mawGu dk ½kyfydki f;Oya' o eJY, SOfNyD; awG;q rSwf , lv dkYr&Edki f
ygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t csdKUt cgawGrSm ½kyfydki f;t &m0w¬KeJYq dki fwJh cHpm;
o djr i fr Iu dkawmi f t jcm;½kyfydki f;0w¬KwpfckeJY csdefq Mu n fhv dkY r&Edki fwmaMu mi fh
ygyJ/ ' gaMu mi fh ½kyfydki f;0w¬KawGu ae jzpfay:&½Sdv mwJh cHpm;o djr i fr I t awG;eJY
½kyfydki f;r [ kwfwJht &mu dk csi fhEdIi f;awG;ac:r I[ m v Hk;0jcm;em;wJhu dpö&yfo mjzpfyg
w, f/ Oyrm-a&u dk cGu f0dki f;x Jx n fhv Qi f a&[ mv n f; t 0dki f;yHkpHjzpfo Gm;
![Page 89: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/89.jpg)
65
w, f/ t jym;yHkpHx Jx n fhv dku fv Qi f a&[ mv n f; t jym;yHkpH½Sdaeygv dr fhr , f/
' gu dkMu n fhNyD; o Hu sawmh b mv dkYt hJv dkr jzpf&wmv Jv dkYar;&i f ' Dv dkyHkpHajymi f;jci f;
Oya' o [ m a&t wGu fo mjzpfNyD; o Ht wGu fr [ kwfv dkYygyJv dkYjyefajz&ygr , f/
o dkYr [ kwf a&[ mo Hv dkrsdK; yHkpHwpfckx JrSm b maMu mi fhr½Sd&wmv Jv dkY ar ;&i f
v n f; ' g[ mo Ht wGu f Oya' o jzpfNyD; a&t wGu fr [ kwfv dkYyJv dkY ajz&
ygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh ½kyfydki f; 0w¬Kypön f;wpfckeJYq dki fwJh cHpm;o djr i fr Iwpfck[ m
t jcm;ao m ½kyfydki f;0w¬K ypön f;wpfckt wGu f u dku fn DrSefu efr Ir½Sdb l;q dk&i f
½kyfydki f;r [ kwfwJht &mu dk ½kyfydki f;0w¬Kypön f;awGu dk awG;jr i fwJh t awG;t jr i f
rsdK;eJY b , fv dkv kyf pOf;pm;awG;ac:Edki fyghrv J/ b maMu mi fhv Jq dkawmh av mu rSm
o lYb mo mjzpfwn faewJht &m&, fv dkY v Hk;0½Sdraewmu dk u RefawmfwdkY awGUae&
v dkYyg/ ' gaMu mi fhyJ b , ft &mrS rdrdb mo m½Sdaewmawmh r jzpfEdki fb l;q dkNyD;
u RefawmfwdkY em;v n f&jci f;jzpfw, f/ ½kyfydki f;r [ kwfwJht &mawGu dk ½kyfydki f;
Oya' o awG csv dkYr&Edki fo v dk x dk½kyfydki f;r [ kwfwJht &mawG&JU t ppft rSef
o ab meJY t ajct aeu dkv n f; t o dÓP feJY pOf;pm;awG;ac:v dkYr&Edki fygb l;/
av mu [ m o lYt v dkv dk jzpfv mwmygv dkY , lq v dku f&i f ½kyfydki f;0w¬KawG[ m
b , ft &mu rS o lYb mo mo l jzpfrv maMu mi f; t awGUt Bu HKrSwpfq i fho dcJh&NyD;
½kyfydki f;rSmu t aMu mi f;t u sdK; Oya' o u v Tr f;rdk;x m;ygw, f/ ½kyfydki f;q dki f&m
&i f;jr pf ypön f;awG[ m o lYb mo mo l jzpfv mw, f? av mu [ mv n f;
o lYt v dkv dk jzpfwn fv mw, fq dkwmu dk u RefawmfwdkYu v Hk;0v u frcHygb l;/}
aemu fq Hk;apm' u u awmh ]t u , fí u rÇmav mu u dk zefq i f;wJh
t ½Si f½Sdr, fq dk&i fawmi f x dkt ½Si f[ m v dkv m;csu f u i f;wJht ½Si f jzpf&v drfhr , f/
t u , fí v dkv m;jci f;u i f;w, fq dk&i f t aMu mi f;cHt csdwft q u fawG
b maMu mi fhjyKv kyfx m;&wmv J} q dkwmygyJ/ ' Dar ;cGef;[ m x m0&b k&m;wn f½Sd
jci f;u dk apm' u 0i f ar;cGef;x kwfaeo v dk u rÇmav mu jzpfwn fv myHku kdv n f;
![Page 90: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/90.jpg)
66
ar;cGef;x kwfv su f ½Sdaeygw, f/ t u , fí av mu [ m v dkv m;rIu i f;aew, f
q dk&i f o lYt v dkv dk b maMu mi fhjzpfwn fv m&wmv J/ t u , fí av mu [ m
b mu dkrSrv dkt yfb l;q dk&i f b maMu mi fh ajymi f;v Jr IawGjzpfay:&wmv J/ ' ghjyi f
t ck½SdaewJh av mu t jzpfu dk rn fo dkYajymi f;v m&wmv J/ t J' Dv dk cu fcJr I
½Sdaev su fu yi f av mu [ m o lYt v dkv dk jzpfwn fv mw, fv dkY v u fcHEdki fw, fq dk
' Dav mu u dk zefq i f;wJht ½Si f½SdaMu mi f; b maMu mi fhv u frcHEdki f&rSmv J/}
u r Çmav mu jzpfwn fv mwJhen f;pepfu dkr o d&b J x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fu dkv u fcH&jci f;&JU t u sdK;au s;Zl;
' Dae&mx da&mu fNyD;awmhrS x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)v u frcHo lrsm;u
½Iax mi fhajymi f;ypfv dku fMu NyD; ]au mi f;NyD/ x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)½Sdw, f
q dkwmu dkv u fcHv dku fygNyD&JU/ o dkYayrJh u rÇmav mu b , fv dkjzpfwn fv mw, f
q dkwmu awmh ½Si f;ro Gm;ao ;b l;/ t Jhawmh x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)u dk
v u fcHv dku fv dkY b mt u sdK;½SdrSmrdkYv J}v dkY apm' u wu fMu jyefygw, f/ ' g&JU
t ajzu -
(1) u rÇmav mu u dk b , fv dkzefq i f;v dku fwmv Jq dkwmu dk o d&zdkYt wGu f
x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)u dk ½Sm&jci f;jzpfw, fq dkwJh apm' u u u dk rSm;, Gi f;
ygw, f/
(c) u rÇmav mu zefq i f;yHku dko d&zdkYt wGu f x m0&b k&m;(zefq i f;&Si f)u dk
½Sm&jci f;jzpfw, fq dkwmu o m rSefae&i fawmi f (av mu zefq i f;yHku dk)
ro d&&i fv n f; t rSefw&m;wpfcku dk o dv dku f&NyDjzpfwJht wGu f t o dyn m
wdk;v mjci f;aMu mi fh rn fo dkYq dkap t u sdK;½SdwmygyJ/ t u , fí t ar;ykpämwpf&yf
ajz&Si f;&mrSm t ppft rSefo ab mwpfcku dk o dv dku f&NyDq kd&i f ajz½Si f;aewJh
ykpämu ½Si f;ro Gm;v dkY&x m;NyD;o m; t rSefw&m;wpfcku dk pGefYv dku f&awmhrwJhv m;/
(3) u rÇmav mu [ m o lYt v dkv dkjzpfv mwmv dkY , lq v dku f&i fawmi f ar ;cGef;
![Page 91: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/91.jpg)
67
u ½Si f;o Gm; OD;rSmr[ kwfygb l;/ t J' gu dkv u fcHv dku fv dkYv n f; ½Si f;OD;rSmr[ kwfwJh
t wlwl x m0&b k&m;u dk v u fcHv dku f&i fb mjzpfrSmrdkYv J/
(4) b , ft v kyfu dk b , fv dkv kyfv dku fwmv Jq dkwm o dzdkYv dko v dk b , ft v kyfu dk
b , fo lu v kyfw, fq dkwmu dkv n f; o dzdkYv dkygw, f/ t a&mi f;t 0, f v kyfi ef;
awGrSmyi fv Qi f t v Gefv SycefYn m;wJh v u fu dki fwkwfwpfcku dkjr i fwJht cg
' Dv u fu dki fwkwf b , fv dkjzpfv m&wmv Jq dkwJhar ;cGef;x u f b , fo ljyKv kyfwmv J?
b , frSmv kyfwmv Jq dkwJh ar ;cGef;u dko m t rsm;q Hk;ar ;av h½Sdygw, f/ t u , fí
t J' Dar ;cGef;ESpfckpv Hk;&JU t ajzu dk o dv dku f&NyDq dk&i f jyKv kyfo lu dk wefzdk;x m;rSm
jzpfNyD; v u fu dki fwkwfu dk0, fcsi f&i fawmi f0, fEdki fygv drfhr, f/ ' Dv dkyJ u rÇmav mu
b , fv dkjzpfv mwmv Jq dkwmx u f b , fo ljyKv kyfwmv Jq dkwmu dko d&&i fawmi f
x dkt o d[ m rsm;pGmrSt u sdK;jzpfx Gef;apygv dr fhr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
' Dav mu u dk x m0&b k&m;o ci fzefq i f;w, fq dkwmo d&&i f pOf;pm;awG;ac:zdkY
v r f;aMu mi f;o pfawG yGi fhx Gu fv mOD;rSmjzpfv dkYygyJ/ Oyrm-
(1) ' Dav mu Bu D;u dk x m0&b k&m;u zefq i f;x m;aMu mi f;jzi fh o do Gm;&NyDq dk&i f
u RefawmfwdkY[ m x dkt ½Si fjrwfx HrS t u sdK;wpfpHkwpf&m &, lcHpm;Edki fv m;
q dkwmu dk Mu n fh½I&r , f/
(2) u RefawmfwdkYcHpm;ae&wJh ' ku ©t cu ft cJawGu dk x dkb k&m;½Si fu u kpm;
ajz½Si f;ay;Edki fo v m;? ray;Edki fb l;v m;/
(3) x dkt ½Si fu o m v lo m;awGu dkzefq i f;x m;wmq dk&i f b maMu mi fhzefq i f;
wmv J/ b m&n f½G, fcsu feJY zefq i f;x m;wmv J/ o dkYjzi fh u RefawmfwdkY(v lo m;)
awGu rdrdwdkY zefq i f;cH&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu dk jzn fhq n f;Edki fzdkYjzpfw, f/
(4) x dkt ½Si feJY q u fo G, fjci f;jzi fh av mu u dk x dkt ½Si f b , fv dkzefq i f;cJhwmv J
q dkwmu dkyg o do Gm;Edki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh wpfpHkwpf&mu dkjyKv kyf
o leJY q u fo G, fjci f;jzi fh o ljyKv kyfwJht &m&JU t ppft rSef o ab mu kdyg o do Gm;
![Page 92: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/92.jpg)
68
Edki frSmjzpfwmaMu mi fhyg/
azmfjyyg Bu D;u s, fcef;em;wJh t ar ;av ;&yfu dk ajz½Si f;v dku fEdki f&i f
u RefawmfwdkY &JUt ajct ae[ m wpfrsdK;wpfrn fajymi f;o Gm;Edki fygw, f/ ' gaMu mi fh
x m0&b k&m;o ci fu dk v u fcHv dkYb mt u sdK;½SdrSmv Jq dkwm v Hk;0rSm;, Gi f;ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (5)u r Çmav mu u dk
pepfwu swn faq mu fx m;r I
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; yÍ öro u fao u dk wi fjy
yghr, f/ t J' gu dkawmh pepfu serIq dki f&m t ax mu ft x m;o u fao v dkYac:&r, f/
wu , fawmh ' DyÍöro u fao [ mv n f; pwkw¬o u fao u ae zGHYNzdK;t m;au mi f;v m
wJh t u dki f;t cu fwpfckyi fjzpfygw, f/ yÍ ör o u fao r Sm u r Çmav mu
jzpfwn faejci f;aMu mi fh zefq i f;½Si f½SdaMu mi f;u dk o u fao jyr Smr [ kwfb J
av mu v n fywfaeyHk pepfu ser Iu dk ax mu f½Iu m zefq i f;½Si f½SdaMu mi f;
o u fao jyrSmjzpfygw, f/ u rÇmav mu pepfu sepGm v n fywfaejci f;u u dk
zefq i f;½Si f½SdaMu mi f; cdki frmwJho u fao wpfckjzpfygw, f/ u rÇmN*dK[ f[ m
o lYt v dkv dkjzpfwn fv mw, fyJx m;ygawmh/ o dkYayrJh ' DpMu 0VmBu D;rSm u rÇmN*dK[ f
wpfckwn f;o mr [ kwfb J t jcm;N*dK[ feu ©wfrsm;pGm½Sdygw, f/ x dkN*dK[ feu ©wf
t m;v Hk;[ m o D;o efYv Iyf½Sm;v n fywfaeMu wmr [ kwfb J Oya' wpfck&JU
at mu frSm t rsdK;rsdK;ao m wm0efrsm;u dk cGJa0x r f;aq mi fv su f½SdaeMu ygw, f/
wpfckr½Sdb J aemu fwpfck r jyn fpHkEdki fo v dk wpfckx r f;aq mi faewJh wm0efrSm
u sefwpfcku 0i fa&mu fpGu fzu fjci f;v n f;½Sdraeygb l;/ v l[ mv n f; o lYt v dkv dk
jzpfwn fv mw, fyJx m;ygawmh/ o dkYayrJh v lo m;jzpfwn fv mcsdefu pv dkY pMu
0VmpepfBu D;wpfckv Hk;[ mv n f; v lo m;wdk;wu fv mo n fESi fht rQ v dkt yfcsu f
rSefo rQu dk jzn fhq n f;ay;v su f½Sdaewmu dkv n f; x n fhpOf;pm;p&m½Sdv m
ygw, f/
![Page 93: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/93.jpg)
69
' ghjyi f v lo m;eJYo u fq dki fwJh t ao ;pdwfu dkMu n fhygOD;/ v lu dkzefq i f;jci f;
eJYt wl ¤i f;&JUv u frSm a&;Edki fpGr f;½Sdv mw, f/ t o dyn m½SmrSD; o dkav Smi fv dkwJh
q Ejzpfay:apwJh OD;aESmu fay;x m;w, f/ v lu dkcsD;jr§i fhx m;wJhv u f[ mv n f;
a&;Edki fpGr f;½SdwJh t au mi f;q Hk;, EÅ&m;jzpfv dkYaew, f/ t u , fí v lo m;
jzpfv mwm wdku fq dki fr IaMu mi fhq dk&i f o lYOD;aESmu fu t o dyn mq n f;yl;
v dkao mq E½SdwJhOD;aESmu f&½Sdx m;ayrJh v u fu 0u f0Hv u f jzpfcsi fjzpfaer , f/
OD;aESmu ft o dÓP fzGHUNzdK;wdk;wu fv mo n fESi fht rQ ½kyfydki f;q dki f&m wdk;wu f
zGHUNzdK;r IawG[ mv n f; wpfr lx l;jcm;pGm ajymi f;v Jv dkYv mygw, f/ ' gu dkwdku fq dki fr I
o u fo u fv dkY b , fv dkv kyfajymv dkY&Edki fyghrv J/ Oyrm-v lrSm rsu fpdq dkwJht &m
csD;jr§i fhcH&jci f;eJYt wl rdki faygi f;u ka#eJYcsDwJhae&mrSm aeu dkyg zefq i f;ay;v dku f
NyD; aet v i f;a&mi feJY rsu fpdu dk t v kyfv kyfv map&ef jzpfygw, f/v lzefq i f;
cH&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu dk jzn fhq n f;zdkY&mt wGu f a&m*geJY aysmu fu i f;csr f;o mrI
jzpfay:apjci f;eJYt wl a&m*go n fawGu dk u ko zdkYt wGu fv n f; pDrHay;x m;ygw, f/
u kefu kefajym&v Qi f u rÇmav mu wpfcGi fv Hk;rSm u ka#aygi f;rsm;pGmao m
t &m0w¬KawGu dkzefq i f;x m;jci f;? o def;aygi f;r sm;pGmao m t ajct ae
t csdeft cgawGay:r lwn fNyD; o def;aygi f;rsm;pGmao m ajymi f;v Jwdk;wu faer I
awG[ m Oya' en f;pepf wpfckv dkt yfaeNyD; t ao ;i , fq Hk;ao m v dkt yfcsu f
awGu dkyi fv Qi f jzn fhq n f;ay;zdkYt aMu mi f;cHawGay:v maejci f;[ m wdku fq dki fr I
aMu mi fhq dkwm jzpfEdki fyghrv m;/ o n frQBu D;rm;u s, fjyefYwJh pepfBu D;[ m o lY
t v dkv dkjzpfwn faew, fq dkwmu dk v lYOD;aESmu fu v u fcHEdki fyghrv m;/ ' DpepfBu D;
[ m &n f½G, fcsu fjzi fhjyKv kyfawmfr lao mt ½Si f? t u G, f½Sdt &mwdki f;u dko dao m
t ½Si f? t v Hk;pHkwwfpGrf;Edki fao mt ½Si fr½Sdb J b , fv dken f;ESi hfrQ jzpfv mEdki fp&m
t aMu mi f;r½Sdygb l;/ u sr f;jrwfu k&ft mefu ' dt wGu fo u fao ? t ax mu f
t x m;v n f; ay;x m;ygw, f/ t v ’m[ ft ½Si fjrwf rdefYMu m;awmfr lo n frSm-
![Page 94: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/94.jpg)
70
]]t csKyft jcmt mP m[ lo rQu dk pdk;ydki fao mt ½Si f? t v Hk;pHkt ay: wwfpGr f;Edki f
awmfr lao m t ½Si fo n fyi fv Qi f au mi f;csD;o kwdr*Fv mt jzmjzmESi fh jyn fhpHkawmf
r l\ / x dkt ½Si fo n fyi f ao jci f;w&m;ESi fh½Si fjci f;w&m;t m; zefq i f;awmfr l\ /
o dkYjzi fhrn fo lo n fau mi f;jrwfao m t u si fht r lu dku si fh o en f;q dko n fu dk
t ½Si fjrwf½Ipm;&eft v dkYi Smjzpfo n f/ t ½Si fjrwfo n f v Tr f;rdk; at mi fEdki fawmf
r lao mt ½Si fESi fh v GefpGmcGi fhv Twfawmfr lao mt ½Si f jzpfawmfr l\ / x dkt ½Si fjrwf
o n f wpfcku wpfckESi fh v dku fav smn Dax Gjzpf&ef v Iyf½Sm;v n fyw aeo n fh
au mi f;u i f, HckESpfx yfu dk zefq i f;jyKv kyfx m;awmfr l\ / t o i fo n f t ½Si fjrwf
\ v kyfi ef;aq mi fwmrsm;wGi f rn fo dkYao mcsdKUwJhr Iu dkrQawGU&v drfhrn fr [ kwfacs/
þ t csi f;t &mu dk t o i f½Iav mh/ rdrd\ t jr i fv Tmu dk ae&mt ESHU v Sn fhywf
Mu n fh½Iapav mh/ t o i fo n f csdKU, Gi f;csu fwpfpHkwpf&m jr i fawGUyg\ av m/
(q dkv dko n frSm v dkt yfcsu fawG½SdaeNyD; , i f;u dk jzn fhq n f;&ef 0w¬Kypön f;rsm;
r½Sdb l;av mq dko n fu dk Mu n fh&efjzpfo n f/) x dkYaemu f wpfzef v Sn fhv n fí
Mu n fh½Iav mh/ o dkYwdki fat mi f t o i fo n f rat mi fjr i f? t x rajrmu fjzpfv su f
armyef;EGr f;v spdwfysu fpGm jyefv Sn fhv m&rn f/}} (67;2-5)
q dkv dkwmu pMu 0Vmpepfwpfckv Hk;wGi f csdKU, Gi f;csu fwpfpHkwpf&m
r½SdaMu mi f; o do Gm;v dr fhr , f/ wpfckESi fhwpfck wdku frdjci f;r½Sdao m t v Gef
![Page 95: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/95.jpg)
71
½Sn fv sm;o n fh Oya' pepfrsm;jzi fh v n fywfv Iyf½Sm;v su f½Sdw, f/ ' gawGt m;v Hk;
o lYt v dkv dk jzpfwn faeEdki fyghrv m;/ v Hk;0r jzpfEdki fyg/ ' DpepfBu D;wpfckv Hk;u
&n f½G, fcsu f? OD;wn fcsu f½Sdawmfr lNyD; t csKyft jcmt mP mykdi fawmfr lao m
zefq i f;½Si f? v Tr f;rdk;at mi fEdki fawmfr lao mt ½Si f? v GefpGm cGi fhv Twfawmfr lao m
t ½Si f? t Bu D;u s, ft jr i fhrm;q Hk;ao mt ½Si f½SdaMu mi f; o u fao cHv su f½Sdygw, f/
apm' u t r SwfpOf(1)
t x u frSmwi fjycJhwJh o u fao t ax mu ft x m;eJYpyfv sOf;NyD; apm' u
wu fMu ygw, f/ apm' u awGx Ju u yx rwpfcku awmh ]t &m0w¬Kt csdKUrSm
pepfwpfckeJY v Iyf½Sm;aewmawGU&NyD; t csdKUrSmrawGY&b l;}q dkwmygyJ/ Oyrm-
awmx JrSmaygu fa&mu f½Si fo efaewJho pfyi fawG? u si fv n fu su fpm;aewJh
wd&dpämefawG? a0[ i fx JrSm 0JysHaewJh i Su fawG[ m v lwdkYt u sdK;t v dkYi Sm b mawGrsm;
v kyfay;aev dkYv J/ t J' Dx JrSmrS wcsdKUwpf0u fo m pm;o Hk;Edki fNyD; u sefwmawG
u awmht csn f;ESD;ygyJ/ a>rawG? u i f;awGeJY t q dyfyi fawG[ m v lu dkb mt u sdK;jyKv dkYv J/
t ajz
t x u fygapm' u &JU t ajzt wdt u s? t ao ;pdwfu dkawmh t ½Si fjrwf&JU
*kP fawmfrsm;t aMu mi f;rSmazmfjyo Gm;yghr , f/ , ckawmh t ESpfcsKyft ajzu dko m
ay;v dkygw, f/ t J' gu awmh ]wd&dpämefawGzefq i f;jci f;rSm pn f;pepfu ser I
u i f;rJhaewmr [ kwfygb l;/ o n ft &mawGt m;v Hk;[ m &wemo dku fo zG, f
jzpfNyD; v lo m;t wGu f v dkt yfcsu fjzpfv mwJht cg t o Hk;0i fwJht &mawGcsn fh
ygyJ/ t u sdK;jyKapwJht &mawGcsn fhygyJ/ t csn f;ESD;? t u sdK;rJht jzpf , lq cHae
&wJh wd&dpämefawG[ m v dkt yfv mwJht cg t u sdK;jyKaMu mi f; o u fao cHygv drfhr, f/
a>rq dkygawmh/ a>rq dyfu dkaq ;t jzpf t o Hk;jyKv dkY&w, f/ ' Dv dkyJ u i f;eJYv n f;
aq ;azmfpyfMu w, f/ , ci fwHk;u t o Hk;r0i ft csn f;ESD;v dkY x i f&wJht &m
awG[ m , ckt cgrSm t o Hk;0i fv maeygNyD/ wu , fawmh ' Dv dk t &mawGt m;v Hk;
![Page 96: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/96.jpg)
72
u u dk v lo m;t wGu f o , HZmwawGyJjzpfygw, f/ x dko , HZmwawGx JrS
wcsdKUu dk av x JrSm½Sd aeapw, f/ wcsdKUu dk a&x JrSm½SdaeapNyD; wcsdKUu dku sawmh
ajr jyi frSm ½Sdaeapw, f/ t Jo v dkt m;jzi fh v lo m;[ m t o dyn mq dki f&mrSm
zGHUNzdK;wdk;wu fr IawGjyKv kyfNyD; (x dko , HZmwawGu dk) ½SmazG&, lu m t u sdK;
cHpm;apzdkY jzpfw, f/ x dko , HZmwawGeJYpyfv sOf;NyD; av hv mawGU½Sdcsu ft &
o def;aygi f;rsm;pGmao m t u sdK;au s;Zl;rsm;½SdaMu mi f; o m"u &½SdcJhNyD; , ckwdki f
t ajzr&ao ;wJh u dpöawGu dkawmh av hv mawGU½Sdcsu frsm;jzi fh rSef;q Edki fygw, f/
apm' u t r SwfpOf(2)
ajr jyi feJY a&jyi fawGx JrSm aygu fzGm;jzpfwn fv mNyD;wmeJY wNydKi feu f
wn f; ysu fpD;csKyfNi dr f;o Gm;&wJht yi fi , fawG t ajrmu ft rsm;awGYae&NyD;
x dkt &mawG[ m b mt u sdK; au s;Zl;rSray;b J ' Dv dkyJt csn f;ESD;jzpf ysu fpD;
o Gm;Mu &wmygyJ/ ' Dv dkyJ b mrSt u sdK;r jyKb J ajr jyi feJYa&jyi frSm arG;zGm;v mv dku f?
ao q Hk;o Gm;v dku feJY o wå0grsdK;pdwfawG ax mi faygi f;r sm;pGm½SdMu ygw, f/
t u , fí &n f½G, fcsu f½SdwJh wefcdk;½Si fwpfyg;yg;o m t rSefwu , f½Sdr , fq dk&i f
' Dt &mawGu dk ' Dt wdki f;t csn f;ESD;t u sdK;rJh ysu fpD;cGi fhay;yghrv m;/
t ajz
' Dt &mawGt m;v Hk;u dk v lo m;&JUt o dÓP fyn mwdk;wu fa&;? ½kyfydki f;zGHUNzdK;
wdk;wu fBu Hhcdki fa&;? emr fa&;&mrSm t m;au mi f;v ma&;wdkYt wGu f zefq i f;
jyKv kyf ay;x m;&wmjzpfaMu mi f; ajzv dkygw, f/ ' Dv dkyJ x dkt &mawG aygu fzGm;
jzpfwn fv mjci f;eJY ao aMu ysu fpD;o Gm;jci f;[ mv n f; v lo m;u dk t m½kHpdku fv m
apygw, f/ ' gaMu mi fh t u sdK;u awmh½SdwmygyJ/ wdku f½kdu ft u sdK;cHpm;jci f;
u dkr jyKcJhayrJh t u sdK;&, lcHpm;&rSmu v lo m;&JUwm0efo mjzpfygw, f/ t u , fí
v lo m;u ' Dt &mawGu ae t u sdK;&, l cHpm;r Ir jyK&i f ' g[ mv lYt rSm;o m
jzpfygv dr fhr , f/ o n ft &mawG aygu fzGm;jzpfwn fv m&jci f;rSmv n f; eu feJwJh
![Page 97: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/97.jpg)
73
t ajr§mft jr i fw&m;½SdaeNyD; x dkt &mawG ao aMu ysu fpD;o Gm;&jci f;rSmv n f;
b , fv dkt ajr§mft jr i fawG½Sdaeo v Jq dkwmawmh x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fo m
t o dq Hk;jzpfw, fq dkwJht aMu mi f;u dk ' kwd, t ajzt aeeJYay;v dkygw, f/ ' Dv dk
u dpörsdK;awGu dk ckcsdefrSm v lawGÓP fr rSDEdki fao ;ygb l;/ u kefu kefajym&v Qi f
wcsdKUt &mawGq dk rd;½IdUav mi fNrdKu fapNyD; jymu so Gm;awmhrS ydkt u sdK;jzpfx Gef;
v mwmawGv n f;½Sdygw, f/ wwd, t ajzt aeeJY ]wcsdKUt &mawG[ m v lu dk
b mrSt u sdK;r jyKEdki fwmrSefayrJh t v ’m[ fht wGu fawmho n ft &mawG zefq i f;v dkY
t csn f;ESD;yJv dkY b , fv dkv kyfajymEdki fyghrv J/ ao o Gm;wJhwd&dpämefawGeJY aq G;ajrh
ysu fpD;o Gm;wJh t yi fu av ;awG[ m v lo m;t wGu f t csn f;EDS;? t u sdK;rJh
jzpfo Gm;ayrJh x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ ft wGu fa&m t csn f;ESD;jzpfo Gm;v dkY
v m;/ t ½Si fjrwfu a&m x dkysu fpD;o Gm;wJh t &mawGu ae t u sdK;jzpfap&i f
t ½Si fjrwft wGu f t csn f;ESD;jzpfo Gm;ygo v m;/ aemu fwpfckajymcsi fwmu
t &m0w¬Kwpfcku dk zefq i f;jyKv kyfx m;wJho l[ m x dkt &m0w¬K b , ft ajct ae
u dk a&mu fo Gm;o n fjzpfap o lY&JUpdk;ydki fx def;csKyfr I at mu frSmyJ½Sdaew, fq dkwm
yg/ ' Dawmh zefq i f;½Si ft wGu f b , fv dkv kyf t csn f;ESD;jzpfo Gm;Edki fyghrv J/
x m0&b k&m;v u fawmfu ae b , ft &mu v Gwf½kef;o Gm;Edki fv dkYv J/ x dkt &m
0w¬KawG ao aMu ysu fpD;o Gm;jci f;&JU yrmu t dr fwpfv Hk;NzdKcsv dku fr , fq dk&i f
t kwfcsyfawGu awmh aysmu fysu fro Gm;b J u sefaecJho v dkeJY yrmwlygw, f/
x dkt kwfcsyfawGeJY aemu fx yft dr fwpfv Hk; aq mu fEdki fo v dkygyJ/ x dko dkYyi f
aygu fzGm;jzpfwn fv mapjci f; ? ao aMu ysu fpD;o Gm;&jci f;awG[ mt rSefwu , f
awmh t rn femr ajymi f;v Jo Hk;pGJjci f;yi fjzpfygw, f/ t &Si fjrwft zdkYawmh
zefq i f;cHawG ao aMu ysu fpD;o Gm;jci f;? aygu fzGm;v mjci f;awG[ m t rSefwu , f
ao jci f;? aygu fzGm;jci f;r sdK;r [ kwfygb l;/
![Page 98: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/98.jpg)
74
apm' u t r SwfpOf(3)ESi fht ajz
¤i f;wdkYt x GefYwu fMu ao ;wJh t Bu D;q Hk;ao maemu fapm' u wpfcku
]v lzefq i f; cH&NyD; , ckyHko @efrsdK;v u facsmi f;awG csD;jr§i fhcHx m;&jci f;[ m
pma&;Edki f&efESi fh t jcm;ao mu dk, ft *Fgt pdwft ydki f;awG&½Sdx m;jci f;[ mv n f;
, i f;ESi fhq dki f&mu dpöawG aq mi f½Gu fEdki f&efjzpfw, fq dkwm rrSefygb l;/ wu , fawmh
v lo m;[ m , ckv dk u dk, ft *Fgt pdwft ydki f;awGeJYwu G jzpfwn fv m&jci f;[ m
q i fhu JjzpfpOf&JU ' kwd, ajcv Sr f;u x dk(o dkYjzpf v m&ef) b u fo dkYOD;wn faev dkY
jzpfw, f/ Oyrm cGu ft rsdK;t pm;ay:r lwn fNyD; t o Hk;cscH&wJh a&&JUo @ef
[ mv n f; ajymi f;v Jaeo v dkrsdK;yi fjzpfw, f/ wd&dpämefwpfau mi f&JU v n fyi f;[ m
t q rwef½Sn fx Gu fae&jci f;[ m ¤i f;&JUt pmu t v Gefjr i fhwJho pfyi ft zsm;
em;rSm ½Sdaev dkYjzpfw, f/ ' Dv dkyJ wd&dpämefawG&JU cEmu dk, ft a&jym;[ mv n f;
o lu si fv n fu su fpm;&m ae&ma' o ay:v dku fNyD; t a&mi fajymi f;v Jjci f;[ m
&efo l&JUt EÅ&m, frS t u mt u G, f&Edki fzdkY t ax mu ft u lay;wJh t o Gi fo @ef
jzpfay:v m&wmyg/ ' gaMu mi fh ' gawG[ m t ajct aeay:v dku fNyD; o i fhwi fh
av smfn DpGm jzpfay:v m&jci f;yg/ ' g[ m rwwfo mab ;u syfeHu syf t ajct aeo m
jzpfNyD; e*dku yi f q Hk;jzwfx m;NyD;o m; Oya' r [ kwfygb l;v dkY}apm' u wu fMu
ygw, f/}
t x u fygapm' u u dkajzMu m;wJht aeeJY wefjyefar;cGef;jyefar;&r, fq dk&i f
]ae&ma' o ay:v dku fNyD; t o u f½Si f&yfwn fEdki f&ef o lYt wGi f;rSmv n f; t ajymi f;
t v J jzpfay;&w, fq dk&i f t J' D(ajymi f;v Jjci f;) Oya' u dka&m b , fo ljyXmef;
ay;wmv J/ ' DOya' [ mv n f; &n f½G, fcsu fjzi fh jyKv kyfawmfr lwJh? jr i fhrm;
x GwfjrwfwJht ½Si f½SdaMu mi f; ñ Tef;q dkjyo v su f½SdwmygyJ/ u ef;aewJh o b m0
w&m;Bu D;u t Jo v dkeu feJ½Iyfax G;wJhOya' u dk b , fv dkv kyfNyD; csrSwfay;Edki f
yghrv J/
![Page 99: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/99.jpg)
75
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (6)/ u dk, fu si fhw&m;
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (6)u dk wi fjyygh
r , f/ ' Do u fao (6)u dk u dk, fu si fhw&m;q dki f&m o u fao v dkYac:q dko rkwf
&rSmjzpfNyD; v lYt wGi f; t ZÑwåx Ju u dk, fu si fhw&m;t &n ft ao G;awGu v n f;
x m0&b k&m;½SdaMu mi f; o u fao cHv su f½Sdaeygw, f/ v lYo b m0r Smu dk
au mi f;r Iu dko mv dkv m;NyD; au mi f;r Ib u fo dkYo m q GJaq mi fjci f; cHae&ygw, f/
NyD;awmh o lYx HrSm au mi f;wJhu dk, f&n fu dk, fao G;awG½SdzdkY u dko m v dkv m;ygw, f/
u sr f;jrwfu k&ft mefrSm t ½Si fjrwfu ' Dt ax mu ft x m;u dk wi fjy x m;yHkrSm-
t x u fygt m, wfawmf&JU t wGi f;t eu fo ab mu -]ppfaMu m pD&i f
rn fho l rn fo lrQr½Sd[ k, lq ao m t o i fwdkY\ t x i fr sm;o n f v Hk;0Oó Hk
rSm;, Gi f;v GJacsmf\ / þ o n f\ o u fao t ax mu ft x m;t jzpf q kv mb fESi fh
jypf' P fcsrSwfrn fhaeYawmfBu D;ESi hf rdrdu dk, fu dk jypfwi fa0zefwwfao m v lYpdwf
o b m0u dk o u fao cHaprn f } (75;2-3)
q dkv dkwmu v lYt wGi f;o EÅmefx JrSm i kwfv SsdK;v su f½SdwJh rau mi f;r I
wdki f;u dk ½GH½Smrkef;wD;wwfao m? t jypfu sK;v GefNyD;wdki f; x dkt jypfu sK;r IawG
r&yfwHh&au mi f;v m;q dkNyD; rdrdu dk, fu dk t cgcg jypfwi f½IwfcswwfwJhpGrf;t m;u dk
o u fao cH\ v dkYq dkv dkjci f;jzpfygw, f/ v lo m;u x yfcgwv Jv J t jypfu dk
u sL;v Gefv su f jypfwi fwwfwJh pGrf;t m;u dk ao q Hk;o Gm;at mi f r jyKv kyfo a½GU
o n fpGr f;t m;[ m v lo m;t jypfu sL;wJht cgwdki f;rSm ½Iwfcsaewwfygw, f/
t ay:, HMu n fh&i f t Jh' DpGr f;t m;u ao o v dkjzpfaeayrJh wpfcgwpf&H o lY&JU
t wGi f;x JrSm v Iyf½Sm;r Iaygu fzGm;v mNyD; v lo m;u dkau mi f;r Ib u fo dkY q GJaq mi f
![Page 100: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/100.jpg)
76
aewwfygw, f/ t u , fí x m0&b k&m;o mr½Sdb l;q dk&i f v lYt wGi f;x JrSm
rau mi f;r IawGu dk wm;q D;ypfv dkwJh"mwfcHb maMu mi fh½Sdae&wmv J/ t J' Dv dkq dk&i f
v l[ m o lYo ab m½Sd v kyfaq mi fv su f½Sdaeygv dr fhr , f/ ' Dv dkrsdK; au mi f;r I?
rau mi f;r Iu dk cGJjcm;o dEdki fwJh ADZpdwfu dk x m0&b k&m;x n fho Gi f;ay;&jci f;u u dk
t ½Si fjrwfu rdrdwn f½Sdjci f;u dk o u fao cHzdkYyi fjzpfygw, f/ t ½Si fjrwf rdefYMu m;
awmfr lo n frSm-
]i gt ½Si fjrwfo n f v lo m;pwi fzefq i f;csdefu yi f ¤i f;\ t wGi f;ü au mi f;jci f;?
q dk;jci f;u dk o drSwfEdki fo n fhADZpdwf x n fho Gi f;cJhNyD;jzpfo n f}
at ? a*s zDv fzl&f[ m t i frwefx i f½Sm;au smfMu m;wJh ' ó eq &m
wpfa, mu fjzpfygw, f/ o lu v n f; ' Dt ax mu ft x m;u dkyJ wi fjyygw, f/
]u RefawmfwdkYu v Sw, fv dkYx i fwJht &mawG½Sdo v dk v SwJht &mawGu dk v dkcsi f
ru farmwJhpdwfq Ev n f; u GsefawmfwdkYt wGi f;(pdwf)x JrSm½Sdw, f/ o dkYayrJh
v lYo b m0pdwfrSm b maMu mi fh' grsdK;awG ½Sdae&wmv Jq dkwmu awmh u Refawmf
ro db l;}v dkY ¤i f;u q dkcJhygw, f/ ' gt m;jzi fh ' Dpdwfq Eu dk x m0&b k&m;u yJ
x n fho Gi f;yHkazmfx m;cJhw, fq dkwm o do mEdki fygw, f/ at ? a*s ? zDv fzl&f
t wGu fu awmh ' Dt csu f[ m x m0&b k&m;wn f½SdaMu mi f; ckdi fv HkwJh o u fao
ygyJ/o dkYayrJh t HhMo p&mau mi f;wmu ¤i f;[ mc&pf, mefb mo m0i f wpfOD;jzpf
NyD; c&pf, meft , lt q t &q dk&i f v lYt wGi f;o EÅmefx JrSm e*dku yi f t arG
q u fcHwJho ab meJY rau mi f;r It n pft aMu ;u wG, fu yfygNyD; jzpfygw, f/
o dkYayrJh ¤i f;u x m0&b k&m;½SdaMu mi f; rn fo dkYo u fao t ax mu ft x m;
&½Sdo Gm;v J ro dygb l;/ ' Dv dk t ax mu ft x m;rsdK;u dk rdrdwdkYu sr f;rSm v GefcJhwJh
ESpfaygi f;wpfax mi fho Hk;&mau smfu mv u yi f wi fjyx m;NyD;jzpfwJh rGwfpv i fr f
awGo m wi fjyEdki fwJhu dpörsdK;yg/ rGwfpv i fr fawG&JU au mi f;u i fu su sr f;rSmyJ
![Page 101: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/101.jpg)
77
v lYpdwfo b m0u dk t jzLpi fq Hk;eJY t jr i fhrm;q Hk;ao m wdk;wu frIawGu dk &, lEdki fwJh
t pGr f;o wåd½Sdw, fv dkY azmfjyx m;wmyg/
yx rcv Dzmo ci fBu D;ajymav h½Sdygw, f/ t cgwyg;rSm o lcdk;wpfa, mu f
u dk o ci fu ]r i f; cdk;v mwJhypön f;awGeJY pm;ao mu f&wm rau mi f;b l;v dkY
rcHpm;&b l;v m;} v dkYar ;wJht cg o lcdk;u ]b mv dkY rau mi f;b l;v dkY cHpm;&rSmv J/
u RefawmfwdkYv n f; t yi fyef;cHBu dK;pm;NyD;rS ½SmBu H, lv m&wmyJ}/ yx rcv Dzm
o ci fBu D; q u fv u frdefYMu m;ygw, f/ ]u Refawmf' Dpu m;u dk t pjzwfypfv dku fNyD;
wjcm;pu m;b u fOD;wn fv dku fw, f/ pu m;ajymae&i f;eJY ]' Dv l ckav mu fq dk
ckear ;cJhwJh ar ;cGef;u dk arhv dku fa&maygh}v dkY t x i f½SdwmeJY }r i f;wdkY b , f
ESpfa, mu fpkNyD; cdk;Mu wmv J} v dkY ar ;v dku fw, f/ ' Dt cg o lcdk;u ]t en f;q Hk;
av ;i g;a, mu fav mu fawmh½Sdr, f/ cdk;v mwJhypön f;u dk t o Gi fajymi f;ypfv dku fzdkY
yef;x dr fo n f&JUt u lt n Dv n f;v dkt yfw, f} v dkY q dkw, f/ ' Dt cg o ci fBu D;u
rdefYw, f/ ]r i f;wdkY cdk;v mwJhypön f;u dk yef;x dr fo n fu dkv n f; ay;av h½Sdv m;/
t u , fí t J' Dypön f;awGx Ju wcsdKUwpf0u fu dk yef;x dr fo n fu , lv dku f
&i fa&m}/ ' Dt cgrSm o lcdk;u rcHr&yfEdki fb J ]t Jv dko pömazmu fu dk u RefawmfwdkY
' Dwdki f;b , ft ½Si fx m;rv JAs}v dkY ajymygawmhw, f/ ' Djzpf&yfav ;t m;jzi fh
v lwpfa, mu f[ m b , fav mu fyJysu fpD;q dk;o Grf;aeygap? o lY t wGi f;t ZÑwårSm
au mi f;r Ib u fo dkY q GJac:aewJh"mwfawmh ½Sdaeygao ;w, f/ b , ft cg rq dk
(v lYpdwfu dk) v IyfEdk;o wd0i fapwJht aMu mi f;cH wpfpHkwpf&maMu mi fhjzpfap?
t awG;v rf;aMu mi f; v SD;v TJay;u m t o u fo Gi f;v dku fv Qi fjzpfap (x dkau mi f;rIcspfpdwf)
rSm t o u f0i fv mNyD; t pGr f;t o pfeJY ay:v Gi fx i f½Sm;v mwwfygw, f/ ' gaMu mi fh
v lYo b m0pdwfrSm rau mi f;r Iu dk ½GH½Smrkef;wD;NyD; au mi f;r Iu dk v dkcsi f q E½Sdae
wmo n fyi f x m0&b k&m;wn f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m; jzpfygw, f/
![Page 102: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/102.jpg)
78
u dk, fu si fhw&m;q dki f&mo u fao u dkapm' u wu fjci f;
' D(u dk, fu si fhw&m;q dki f&m) t ax mu ft x m;u dkv n f; apm' u
wu fMu jyefygao ;w, f/ ¤i f;wdkYu ]Oyrmq dk&&i f u dk, fu si fhw&m;v dkYac:q dkwJh
t &n ft ao G;awG[ m wu , fawmh yi fu dk, fADZo ab mv u ©P mawGr[ kwfb J
wpfq i fht arG&½SdwJh t &n ft ao G;awGo mjzpfw, f/ u RefawmfwdkY (v lo m;awG)
&JUrdb ESpfyg;u o lwkdYt awGUt Bu HKt & q Hk;½IH;epfemapwJht &mawGeJY Bu HKMu &wJh
t cg t J' gawGu dk rau mi f;b l;v dkY , lq Mu NyD; t u sdK;jzpfapwJht &meJY Bu HKwJht cg
u dk au mi f;w, fv dkY , lq Mu w, f/ au mi f;r IyGm;rsm;cJhwJh rdb ESpfyg;u arG;v mwJh
o m;o rD;u sjyefawmh au mi f;r It arGu dk q u fcH&½Sdw, f/ Oyrm-cdk;0Su fjci f;/
o lrsm;t dr fu ypön f;u dkcdk;0Su fw, fq dk&i f o lYt dr fu ypön f;u dkv n f; aemu fo lcdk;
u cdk;rSmygyJ/ t J' Dv dkeJY pdk;&dr fylyefp&mawG jzpfv mygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh
v kyfv dku fwJhv kyf&yfwpfckaMu mi fh jzpfay:v mrJh t u sdK;q u fu dk v lYpdwfESv Hk;rSm
pdk;&dr fylyefjci f;jzpfay:v mwmu dk x dkv lo m;[ m t ao t csm r jr i fEdki fayrJh
wjzn f;jzn f;csi f; ' Dpdk;&dr fr It awG;pD;aMu mi f;[ m aemu frsdK;q u fq Dx dwdki f
u l;pu fysHUESHYo Gm;ygawmhw, f/ ' ghaMu mi fh rau mi f;r Iu dk ½GH&Sm rkef;wD;jci f;[ m
wu , fawmh rdrdwdkY b dk;ab ;awG&JUt awGUt Bu HKu ae t arGq u fcH&½SdcJhwJh
t u sdK;q u fyi fjzpfw, f/ t J' g[ m rau mi f;r Iu dkrkef;wD;wJh v lYpdwfo b m0eJY
b mrSu dkrq dki fygb l;/ ' gYjyi f b , fwefcdk;½Si fu rSv n f; ' Dv dk rau mi f;r Iu dk rkef;wD;
jci f;pdwfu dk v lYt wGi f;o EÅmefx JrSm x n fho Gi f;cJhwm r [ kwfb l;/ ' ghaMu mi fh
t J' gu dk x m0&b k&m;wn f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m; t jzpfjyv dkYr&Edki fb l;}v dkY
apm' u wu fMu ygw, f/
apm' u u dkapm' u jzi fhwkHYjyefjci f;
¤i f;wdkYwu fwJhapm' u u dkv n f; apm' u jzi fh jyefv n fwHkYjyeft ajz
ay;v dkygw, f/ t J' gu awmh ]t u , fí ' Dv dkrau mi f;r Iu dk rkef;wD;½GH½SmwJh
![Page 103: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/103.jpg)
79
pdwf[ m rdb ESpfyg;q Du ae t arGt jzpf&½Sdv mw, fq dk&i f rdb ESpfyg;u a&m
' DpdwfcHpm;csu fu dk b , fv dkrsm;&½SdcJhwmv J}v dkY ar ;wJht cg ]rdb ESpfyg;u awmh
o lwdkYu dk, fwdki f t awGUt Bu HK&, l cHpm;Mu n fhNyD; q Hk;½IH;r I&v ' fu dk jzpfay:ap
wJht &mu dk rau mi f;r IeJY t u sdK;&v ' f wpfpHkwpf &mjzpfx Gef;apwJh t &mu dk
au mi f;r It jzpf o wfrSwfcJhMu wm}v dkY ¤i f;wdkYu jyefv n f ajzMu ygw, f/
au mi f;u sdK;? q dk;u sdK;u dk v lwdki f;o ab maygu fMu NyD; wpfpHkwpfa, mu fu ½Si f;jy
aezdkY rv dkt yfygb l;/ au mi f;w, fv dkY o wfrSwfjci f; cH&wJht &mawG t m;v Hk;&JU
&v ' f[ m au mi f;u sdK;u dkjzpfx Gef;apNyD; rau mi f;b l;v dkY o wfrSwfjci f; cH&wJh
t &mawG&JU &v ' f[ mv n f; q dk;u sdK;u dk jzpfay:apwmygyJ/ t u , fí au mi f;r I
q dkwm v kyfv dkY b mt u sdK;rSr½SdwJh t &mawG jzpfaeNyD; v lawGu v kyfwJht cgrS
o m v lYpdwfx JrSm b k&m;o ci fu au mi f;r Iv kyfv dkwJh pdwfx n fhcJhwm? NyD;awmh
t u sdK;, kwfapwJht &mawGu dk v kyfv dkY t u sdK;r , kwf&at mi f ' Drau mi f;r IawG
u a½Smi fzdkY b k&m;o ci fu o i fjyay;cJhw, fq dkwmr sdK;u r [ kwfygb l;/
au mi f;wJht &mawGu dk v lawG v dku fv kyf&jci f;u dku rdrdwdkYt u sdK;t wGu f jzpfNyD;
rau mi f;r Iu ae a½Smi f&jci f;[ mv n f; u dk, hft wGu f t u sdK;, kwfapv dkY jzpfyg
w, f/
o dkYayrJh ' Dapm' u &JU wu , fht ppft rSeft ajzu awmh o u fo u f
½Sdygw, f/ ckawmh t csdefu dk i Jhu Gu fNyD; t J' Dt ajzu dk rajzb J csefv Syfx m;cJhygh
r , f/ ckay;v dkwJht ajzu awmh ]t ay:, HMu n fh&i f b mt u sdK;rS r½Sdb l;v dkY
x i f&wJh wcsdKUao mau mi f;r IawG½Sdw, f/ o dkYayrJhv n f; t J' Dv dkau mi f;r IrsdK;u dk
v lawGv kyfaeMu wmygyJ/ u kefu kefajym&&i f b k&m;rJh0g' DawGawmi f v kyfMu ygw, f/
Oyrm- rdb u o m;o rD;u dk ¤i f;wdkY i , fpOfu av ;b 0u yi f apmi fha&Smu f ysKd;ax mi f
jyKcJhNyD;jzpfw, f/ ' gu dk b k&m;rJh0g' Dwpfa, mu fyi fv Qi f ]rdb u dk *kP fo du ©may;
q u fq Ho i fhw, f} q dkwm v u fcHv drfhrSmjzpfw, f/ wu , fq dk t J' DrSm v lo m;
![Page 104: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/104.jpg)
80
t zdkY b mt u sdK;rS½Sdwmr[ kwfb l;v dkY x i f&w, f/ t u , fí ' geJY q efYu si fb u f
v kyfv dkY wpfpHkwpf&m q Hk;½IH;r Ijzpfay:v mEdki fw, fq dk&i f aemi ft cgrSm u av ;
awGu dk jyKpkysdK;ax mi fapmi fha½Smu fr Ir jyKb J ypfx m;v dku fjci f;yi f jzpfw, f/
t J' Dv dkv kyfv dkY t ½G, fa&mu fNyD; u dk, fht dk;u dk, fht drfeJY aex dki fo lawGt zdkY b mq Hk;½IH;
rSmrdkYv dkYv J/ rdb ESpfyg;u u av ;u dk apmi fha½Smu fr Ir jyKb J ypfx m;v dku fjci f;
q dkwm[ mv n f; rSm;, Gi f;ygw, f/ b , frdb rS u dk, fho m;o rD;u dk ' Dv dkv kyfrSm
r[ kwfygb l;/ ]ci fAsm;t o u fBu D;aeNyD/ ci fAsm;u av ; t ½G, fa&mu f Bu D;jyi f;
v mwJht x d ci fAsm;t o u f½Si fEdki frSmr[ kwfb l;/ t Jawmh ' Du av ;u dk jyKpk
apmi fha½Smu faev dkY ci fAsm;b mt u sdK;½SdrSmv J} po jzi fh v lwpfa, mu fu dk o Gm;
ajymMu n fh&i f o lb mjyefajymv Twfv dku frv Jq dkwm o d&ygv dr fhr , f/
' gaMu mi fh rdb u dk*kP fo du ©may; q u fq Hjci f;rSm b mt u sdK;rSr½Sdb l;v dkY
x i f&ayrJh t Jo v dk rdb u dk *kP fay;u m w½kdwao q u fq Hjci f;u dkawmh
au mi f;r I jzpfw, fq dkwm b , fo lrS ji i f;u G, fv dkYr&Edki fygb l;/ ' Dv dkyJ v lrsdK;wdki f;
rSm o lao r sm;u dk av ;pm;&r , fq dkNyD; cH, lv maecJhMu ygw, f/ o dkYayr Jh
' Dv dkjyKv kyfjci f;rSm b mt u sdK;au s;Zl;rsm;½Sdaev dkYv J/ t u , fí v lao av mi f;u dk
acG;q GJr , f o dkYr [ kwf (v lawGu ) x dkt av mi f;u dk ajcESpfzu fu ae ' ½Gwfwdku f
q GJ, lNyD; pGefYypfcJhr , fq dkv Qi f t v Gefq Hk;awmh t ykyfeHYx Gu fv mv dr fhr , fv dkYawmh
ajymMu rSmygyJ/ ' gawmhrSefygw, f/ ' gaMu mi fh ajr jrKyfo i fhw, faygh/ o dkYayrJh
' Dt ao av mi f;u dk ajr jrKyfzdkY v lawGt rsm;Bu D; b maMu mi fh v dku fo Gm;Mu &wmv J
q dkwmawmh u RefawmfwdkYar ;v dkygw, f/ ½kyft av mi f;&JU ajcESpfzu fu dk Bu dK;eJY
csn fNyD; ' ½Gwfwdku fq GJo Gm;awmha&m b mjzpfrSmrdkYv dkYv J/ v lao au mi fu dk w½kd
wao ? t av ;t jrwfx m;NyD; ajr jrKyfo N*ØKv fjci f;rSm b mt u sdK;rsm; ½Sdaev dkYv J/
t ay:, HMu n fh&i fawmh v lYpdwfo ab mu w½kdwao ajr jrKyf o N*ØKv fjci f;u dk
ESpfo u fNyD; v lao t av mi f;u dk t av ;t jrwfrx m;jci f;u dk pu fq kyfw, f
![Page 105: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/105.jpg)
81
q dkwmrSt y t jcm;b mt u sdK;rS r½SdEdki fygb l;/
t csKyfajym&&i f t rsm;u au mi f;r Iygv dkY wn Dwñ Twfwn f; v u fcHx m;
Mu wJh au mi f;r Iaygi f;rsm;pGm½Sdygw, f/NyD;awmh t J' Dau mi f;r IawGu dk u si fhv n f;
u si fhBu HMu ygw, f/ b , fav mu fx dat mi fv Jq dk&i f b k&m;rJh0g' DawGawmi f
' Dau mi f;r IawGu dk v dku femu si fhBu Hr IjyKMu wJht x dygyJ/ o dkYayrJh t ay:, H
½SyfMu n fh&i f ½kyfydki f;q dki f&m b mt u sdK;t jrwfrS ½Sdraeb J pdwfcHpm;csu feJY
ywfo u fq u fEG, fwJhu dpöawGo m jzpfygw, f/ wdki f;jyn ft wGu f ppfyGJrSm yg0i f
v su f t o u fpGefYjci f;q dk&mrSmv n f; t x u fyg u dk, fu si fhw&m;awGx JrSm t yg
t 0i f jzpfygw, f/ wpfav mu v Hk;u ' Du dpöu dk *kP f, lzG, f&mt jzpf rSwf, l
x m;Mu ygw, f/ *kP fo du ©mt wGu f ? Edki fi Ht wGu f ao &wm jrwfw, fv dkY v lawG
b maMu mi fh cH, lMu o v Jq dkwmu dk u Refawmfht aeeJY ar;v dkygw, f/ b , fEdki fi Ho m;
rq dk Edki fi HeJYv lrsdK;&JU *kP fo du ©mt wGu f t o u fay;&wmu dk r jrwfb l;v dkY , lq
wJh o l&SdEdki fyghrv m;/ o dkYayrJh x dko dkY t o u fay;v dku f&wm t o u fay;o lt zdkY
b mt u sdK;½Sdv dkYv J/ t Jo v dk t ajct aersdK;rSm wu , fyJ t o u fay;&awmh
r , fq dk&i f rdrdEdki fi HeJYv lrsdK;t wGu f t o u fray;Mu b lv m;/ wu , fq dk&i f ' D
v kyf&yf[ m ¤i f;wdkYu dk b mt u sdK;rSr jyKEdki fb l;q dkwm ¤i f;wdkYv Hk;0 o daeMu wJh
u dpö jzpfygw, f/
t csKyfq dk&&i f Edki fi Hwdki f;? v lrsdK;wdki f;rSm ' Dv kyf&yf&, f? ' Dv dkrsdK;v kyf&yfeJY
t v m;wl v kyf&yfrsdK;awGu dk jr i fhjrwfw, fv dkY cH, lx m;Mu ygw, f/ o dkYayrJh
' Dv kyf&yfawG[ m v kyfo lu dk wdku f½kdu fb mt u sdK;rSray;ygb l;/ ' gt m;jzi fh v lYpdwf
o b m0t wGi f;rSmu dk au mi f;r IawG ½SdNyD;o m;jzpfaMu mi f;eJY au mi f;r Ib u fo dkY
wdk;v Srf;cGi fhu dkyi f x m0&b k&m;o ci fu v lo m;&JUo ab mo b m0rSm x n fho Gi f;NyD;
jzpfaMu mi f; o dEdki fygw, f/
![Page 106: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/106.jpg)
82
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (7)/ o u fao x Gu f
q dkcsu fq dki f&m t ax mu ft x m;
x m0&b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; o wåro u fao t ax mu ft x m;
u awmh o u fao x Gu fq dkcsu fq dki f&m t ax mu ft x m;yJjzpfygw, f/ av mu rSm
q Hk;jzwfcsu ft m;v Hk;[ m o u fao x Gu fq dkcsu fay:rSmyJ r lwn fNyD; q Hk;jzwfMu
wm jzpfygw, f/ q Hk;jzwfcsu f 99%(&mcdki fEIef;)av mu fu u dk o u fao x Gu fq dk
csu fay:rSm r lwn faeygv dr fhr , f/ w&m;½kH;rsm;rSm o mru yn m&yfwdki f;rSm
o u fao x Gu fq dkcsu fu t a&;ygygw, f/ A[ ko kw t o dyn m<u , fwJh yk*¾dKv f
awG? t aMu mi f;u dpöt awmfrsm;rsm;u dk rSefw, fv dkY v u fcHx m;Mu o lawG?
u 0do kcrdefawGt m;v Hk;x JrS 99%[ m o u fao x Gu fq dkcsu fawG &Sdx m;NyD;wJh
u dpöu dko m v u fcHx m;o lawGjzpfNyD; rdrdwdkYu dk, fwdki f Bu HKawGY o d&SdcHpm;cJh&wJh
t aMu mi f;u dpöawGay:rSm t o dyn m<u , faeMu wm r [ kwfygb l;/ v Hk;0
rSefu efygw, fv dkY , HkMu n fx m;Mu wJh t o dyn mawG[ mv n f; o u fao x Gu fq dk
r Iay:rSmo m r lwn faeygw, f/ t J' Dx JrSm aq ;yn mjzpfap? ½lyaA' jzpfap?
"mwkaA' jzpfap? t i f*sDeD, myn m&yfjzpfap yn m&yft m;v Hk;&JU &mcdki fEIef;
t awmfrsm;rsm;[ m o u fao x Gu fq dkrIawGay:rSmyJ wn frSDaewm jzpfygw, f/
wcsdKUv lawG&JU av hv mawGU½Sdcsu fay:rSm t jcm;o lawG&JU o djr i fr IawGu rSDcdkae
&wm jzpfygw, f/ u dk, fwdki fawGUBu HKcHpm; ½SmazGawGU½Sdx m;jci f;rsdK; r [ kwfyg
b l;/ ' gaMu mi fh u dpö&yfwdki f;[ m o u fao x kwfazmf x Gu fq dkr Iay:rSmo m
wn frSDaew, fq dk&i f x m0&b k&m;o ci f wn f½Sdjci f;rSmv n f;o n f o u fao
x Gu fq dkr I t ax mu ft x m;[ m b , fv dkv kyf rSm;, Gi f;azmu fjyefEdki fyghrv J/
(t aMu mi f;t &mwpfckwn f½SdaMu mi f; t cdki ft rm) o u fao x Gu fq dkcsu f[ m
"r®"dXmefu su m ao csma&&mwJh o u fao o m v dkt yfNyD; Mu m;zl;em;0 pu m;
jzpfv dkYr&ygb l;/ o u fao x Gu fq dkjci f;q dki f&m pn f;rsOf;Oya' eJYu dku fn Dr I½SdwJh
![Page 107: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/107.jpg)
83
o u fao t ax mu ft x m; wpfpHkwpf&m &½Sdo Gm;NyDq dk&i f x dkt &mu dk
v u fcH, HkMu n f&ygv dr fhr , f/ t ax mu ft x m;wpfck cdki frmr I½SdzdkY&mt wGu f
o u fao t pOft NrJv dkt yfNyD; o u fao u i f;r JhaewJh t &mjzpfv dkY r&ygb l;/
t u , fí jzLpi fajzmi fhrwfwJh o lawmfpi ft kyfpkBu D; wpfcku t aMu mi f;t &m
wpfck[ m rkcswn f½SdaeaMu mi f;jzi fh ¤i f;wdkYu dk, fwdki f jr i fawGUo d½SdcJh&w, fv dkY
o u fao cHaeNyDq dk&i f x dkt &meJYywfo u fv dkY u RefawmfwdkYro dMu ygv dkY ajymq dk
Mu wJho lawG&JU t q dk[ m cke o lawmfpi ft kyfpkBu D;&JU o u fao cHcsu feJY , SOf&i f
v Hk;0u dk y, fcsx dku fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x dk (x m0&b k&m;o ci f)
t aMu mi f;eJYpyfv sOf;NyD; b mrSro djci f;[ m o u fao wpfpHkwpf&mr[ kwfb J
(t &Si fjrwfwn f½SdaMu mi f;) o u fao cHcJhwJho lawG&JU o u fao cHcsu feJYt n D
o Hk;o yfq Hk;jzwf&rSmjzpfv dkYygyJ/
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao cHcJho lawG&JU
jr i fhjr wfpi fMu , fwJh b 0
o n fpHcsdefpHñ Tef;eJUt n D x m0&b k&m;o ci fwn f½Sdjci f;u dk av hv m
o Hk;o yfMu n fhwJht cg b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; v lo def;aygi f;r sm;pGmu
o u fao cH x m;cJhMu wmawGU&ygw, f/ t Jo v dk o u fao cHcJhwJho lawG
eJYywfo u fNyD;v n f; b , fo lu rS t jypfajymu Gu f½Sd raecJhwJh yk*¾dKv frsdK;awG
jzpfwJht jyi f o lwdkYx u f u kd, fhu si fhw&m;jr i fhjrwfo lu dkv n f; b , frSmrS rawGU&
ygb l;/ u sr f;jrwfu k&ft mefu ' Do u fao t ax mu ft x m;eJY pyfv sOf;NyD; azmfjy
o n frSm-(10;17)
q dkv dkwJho ab mu -]t dkµ wrefawmf - t o i fht m; q efYu si fv su f
½Sdo n fh &efo lrsm;t m; þ o dkYajymMu m;av mh/ i go n f t o i fwdkYt wGi f; ½Sn fMu m
ao m u mv wpf&yfwdki f aex dki fcJhNyD;jzpfo n f/ þ o n fu dkyi f t o i fwdkYt o d
![Page 108: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/108.jpg)
84
ÓP ft o Hk;csv su f q i fjci fpOf;pm;r Ir jyKb J i ght m; r ko m0g' D[ k pGyfpGJ0Hhyg
o av m/ þ rQ½Sn fMu mao mo u fwr f;u mv ü t o i fwdkYt wGi f; i gaex dki fcJh
csdefwGi f i g\ rSefu efaMu mi f; t o i fwdkY rawGUr jr i fcJhayb l;av m/ i go n f
t o i fwdkY t wGi f;aex dki fpOf rn fo n fht ajct aewGi frS v dr fn majymq dkr I
r jyKcJho n fu dk t o i fwdkY t o do u fao jzpfo n fq dkv Qi f t o i fwdkYt m; zdwfac:
&ef i ght m;b k&m;o ci fu apv TwfcefYt yfygo n f[ k ajymq dko n fu dk t o i fwdkY
t b , faMu mi fh o Ho , ½SdMu ygo en f;/ i go n f t Eå&m, f[ lo a½GUu dk o n f;cH
v su f t rSefw&m;u dk wn fwHhapNyD; i go n f þ o dkY aex dki fu si fho Hk;cJho n fu dk
v n f; &efo la&m rdwfaq Gygru sef o u fao cHcJhNyD;rS aeYcsi f;n csi f; u rÇm
av mu t m; zefq i f;awmfr lao mt ½Si fu i ght m; v lo m;wkdYt m; jyKjyi f
wn fhrwfay;&ef apv Twfygo n f[ lao m Bu D;u s, fo n fh v drfn mrIu dk t b , fo dkY
u sL;v Gef Edki fygt Hhen f;}
u sr f;jrwfu k&ft mefrSm aemu fx yfwrefawmfwpfyg;eJY pyfv sOf;NyD;
azmfjyx m;ygao ;w, f/ x dkwrefawmfu dk o lYacwfu v lawGu t ckv dk ajymcJh
Mu ygw, f/
]t dkq Gmav [ fµ u GsEkfyfwdkYo n f þ o n fht v si f t o i fht m;rsm;pGmarQmfv i fhx m;
cJhMu \ / t o i fo n f t v Gefv Qi f au mi f;jrwfo ljzpfcJhNyD;rS , ck t b , fo dkY
jzpfo Gm;&b den f;}
x dko dkYyi f wrefawmf t Dpm(t )o n fv n f; r drdt rsdK;o m;x kt m;
]t o i fwdkY i g\ cGswf, Gi f;csu f t jypft emt q mwpfpHkwpf&mt m; ax mu fjyMu
u kef} v dkY rdefYMu m;cJhzl;ygw, f/ t csKyfq dk&&i f av mu rSmyGi fhav o rQao m
wrefawmf t m;v Hk;&JU jr i fhjrwfo efYpi fwJh b 0eJY pyfv sOf;v dkY &efo lawGyi fv Qi f
t jypfq dkp&max mu fu Gu f t v sOf;rawGU½SdcJhygb l;/ ' Dv dkyJ x dkwrefawmfawG&JU
o def;aygi f;rsm;pGmao m aemu fv dku fawGeJY ywfo u fNyD;awmhv n f; b , fv dk
![Page 109: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/109.jpg)
85
t jypfq dkp&max mu fu Gu frSr½Sdb J ¤i f;wdkY[ m ]t Dv f[ mr f}Asm' dwfawG ? ]u ½Sfzf}
½lyg½kHjr i fu Gi f;awG jr i fr u fwJhyk*¾dKv fjrwfawGo m jzpfygw, f/x dkyk*¾dKv fawG
jr i fhjrwfpi fMu , faMu mi f;u dk ¤i f;wdkY&JU &efo lawGyi fv Qi f ax mu fcHMu ygw, f/
wr efawmfr lpm(t )&JU jr i fhjr wfpi fMu , fwJhb 0
zD&fat mi f(zm½kdb k&i f)[ m wrefawmfr lpm(t )&JU Bu D;rm;jyi f;x efwJh
&efo lBu D;jzpfygw, f/ o dkYayrJh zD&fat mi f[ m r lpm(t )u dk v dr fn mo lrko m0g' D
ygv dkY , dk;pGyfEdki fpGr f; r½SdcJhygb l;/ zD&fat mi fu r lpm(t )u dk ]' Dv l½l;o Gm;NyD/o l
ajymcsi f&mawG av Qmu fajymaew, f}v dkYo mq dkEdki fcJhNyD; ]o laex dki fcJhwJh b 0[ m
t awmfn pfax ;aew, f}v dkY , dk;pGyfEdki fcJhjci f;t v si f;r½Sdygb l;/ wu , fq dk
r lpm(t )[ m zD&fat mi f&JU eef;awmfx JrSm t ½G, fa&mu f Bu D;jyi f;v mo lo m
jzpfygw, f/ t u , fí r lpm(t )rSmo m rau mi f;r I wpfpHkwpf&m ½SdcJhr , fq dk&i f
o lYq DrSm ' Dv dku dk, fu si fhysu fr I½Sdw, fq dkNyD; zD&fat mi fu ax mu fjyrSmaygh/
wr efawmfjr wf(q G)&JU jr i fhjr wfpi fMu , fwJhb 0
' Dv dkyJ wrefawmfjrwf(q G)&JUb 0u dk av hv mBu n fhr , fq dk&i fv n f;
o ci fh&efo lawGu yi fv Qi f o ci fhu kd t rD;ef(o pöm½Si f)? q Gm' Du f (ajzmi fhrwfo l)
po jzi fh u i fyGef; wyfac:a0:cJhMu wmawGU&ygw, f/ ¤i f;wdkY[ m o ci fhu dk
b , fv dkrSrpGyfpGJEdki fcJhb J o ci fh&efo lt &i fht rmawGu yi f o ci fho efYpi fjr i fhjrwf
wJhb 0u dk ax mu fcHt wn fjyKcJhMu &ygw, f/ t J' Dv dkeJY ru úmNrdKUawmfrSm
pn f;a0;yGJwpfck u si f;yjyKv kyfcJhMu pOfu ru úmo m;awGu ]t u , fí ru úm
t jyi ft yu v lawG ' DNrdKUu dk a&mu fv mMu NyD; rkd[ r®' f(q G)eJY ywfo u fv dkY ar ;Mu
jref;Mu v kyfv mMu NyDq dk&i f i gwdkY o lwdkYu dk b mjyefajz&rv J}v dkY wdki fyi faq G;aEG;
Mu ygw, f/ ¤i f;wdkY ckv dk pn f;a0;&jci f;u NrdKUt jyi ft yu v lawG wrefawmfjrwfeJY
ywfo u fv dkY ar;jref;v mwJht cg t ajzawG wpfa, mu fwpfaygu f u GJjym;raeb J
wpfu sdwfwn f; wpfÓP fwn f;ao m t ajzu dk jyefajzEdki fap&efjzpfygw, f/
![Page 110: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/110.jpg)
86
wpfa, mu fwpfaygu f ajzcsi fwdki f; av Qmu fajzaev dkY i gwdkYv n f; emrn fysu f
v dr fhr , f/ ' gaMu mi fh [ *sfv mv kyfwJh o lawGu dk t ajzjyefay;v dkY&at mi f
q Hk;jzwfcsu fwpfckawmh i gwdkYcs&v dr fhr , f}v dkY q dkcJhMu ygw, f/ t J' Dt cgrSm
x dkpn f;a0;yGJx Ju wpfa, mu fu x NyD; ]rkd[ r®' f[ m v dr fajymwwfwJh t u si fh
½SdNyD; o lajymo rQt v dr fawGyJ} q dkNyD; t q dkwi fo Gi f;ygw, f/ ¤i f;&JU' Dt q dku dk
Mu m;w, fq dk&i fyJ eq &fb i fef[ m&Dq fq dkwJh v lu x NyD; ] ' Dv dkajymv dkY r jzpfEdki f
b l;/ t u , fí rkd[ r®' fu v lv dr fygv dkY o Gm;ajym&i f b , fo lrS v u fcHMu rSm
r[ kwfb l;/ t J' Dv dkajym&i f v lawGu ]rdk[ r®' f[ m t o i fwdkYx JrSm v li , f
b 0wpfav Qmu fv Hk;u dk jzwfo ef;u kefv GefcJhNyD; jzpfw, f/ x dkpOfwkef;u awmh
t o i fwdkY u dk, fwdki f r kd[ r®' f[ m t o i fwdkYx u f u dk, fu si fho du ©mt &mrSm
jr i fhjrwfo efYpi fw, fq dkwm v u fcHx m;Mu wmyJ/ NyD;awmh t m;v Hk;x u f
ajzmi fhrSefo l ? t m;v Hk;x u f, HkMu n fx dku fo lt jzpf t o i fwdkY v u fcHv mcJhNyD;
ckawmh rkd[ r®' f&JUem;o , fpyfrS q Hyi fjzL x Gu fv mwJht cgu srS o l, laq mi f
v mwJho Gefo i fcsu f(a' o emawmf)u dk v dr fn mygw, f? rko m0g' ygv dkYpGyfpGJ&i f
t v ’m[ fht m;o u fao x m;u sdefq dkNyD; ajymr , f/ rkd[ r®' f[ m v Hk;0v lv dr f r jzpf
Edki f} v dkY ajymq dkNyD; x dkt q dku dk y, fcsv dku fygw, f/' Dv dkeJY x dko l&JU t q dkwi fo Gi f;
csu fjzpfwJh rkd[ r®' f[ m v lv drfygq dkwmu dk u sefo lt m;v Hk;wpfn Dwpfñ Twfwn f;
r jzpfEdki faMu mi f; y, fcsu m wjcm; wpfpHkwpf&mu dk pOf;pm;Mu ygawmhw, f/
eq &fb i fef[ m&Dq f ajymv dku fwJhpu m; b , fav mu frSefygo v J/
t u , fí ' dt &i fu o m wr efawmfjr wfay: v dr fn mr I wpfpHkwpf&m
, dk;pGyfEdki fcJh&i f t ckv n f; v lawGu ' Dv dk, dk;pGyfr Iu dk v u fcHEdki fygw, f/ o dkYayrJh
b 0wpfav Qmu fv Hk;u dk ajzmi fhrwfo lygv dkY q dkv mcJhNyD;awmhrS ½kwfcsn f;yi f
v lv dr fygv dkY pGyfpGJcsu fu dk b , fo lu t rSefv dkY v u fcHEdki fyghrv J/
![Page 111: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/111.jpg)
87
' Dv dkyJ a&mrb k&i f[ D&mu v D, pfu t b lq lzD, mefu dk ]rdk[ r®' f(q G)[ m
v dr fn majymq dkcJhzl;wm½Sdv m;} v dkYar ;jr ef;wJht cg t b lq lzD, mefu ], aeY
t csdeft x dawmh v dr frajymcJhzl;yg/ , aeYt csdeft x dv dkY u REkfyfajym&jci f;u
aemu faemi f v drfn majymv drfhr, fq dkwJho ab m o u fa&mu fo Gm; apcsi fv dkYyg }q dkNyD;
t b lq lzD, mefu ajymx m;ygw, f/
t cgwpfyg;rSm u dk, fawmf[ m awmi fu kef;wpfckay:o dkYwu fo Gm;v su f
v lt r sm;u dk pk½kH;apNyD;aemu f ]þ v Gi fjyi f\ wpfae&mwGi f t o i fwdkYt m;
wdku fcdku facsr Ief;awmhrn fh ppfwyfBu D;wpfwyfpk½kH;v su f½Sdo n f[ lí o m u REkfyf
ajymrn fq dku t o i fwdkY, HkMu n fv dku fMu rn fav m}v dkY ar ;wJht cg pk½kH;a&mu f
½Sdaeo lt m;v Hk;wdkYu wn Dwñ Twfwn f; ]v u fcHMu ygr , f} v dkY ajzv dku f Mu yg
w, f/ wu , fq dk&i f ru úmo m;awGro db J ru úmNrdKUeJU t eD;q Hk; v Gi fjyi frSm
b , fppfwyfrS wyfpGJv dkYr&Edki fygb l;/ ' gaMu mi fh b , fv dkrS jzpfEdki fp&mr½SdwJh
u dpöu dkawmi f wrefawmfjrwfu ajymwJht wGu f v u fcHv dku fzdkY t o i fhjzpfo Gm;
Mu jci f;u dk ¤i f;wdkYu dk, fwdki f o ci fh&JU ajzmi fhrwfr Iu dk b , fav mu fawmi f
, HkMu n fo v Jq dk&i f o ci f ¤i f;wdkYu dk v dr fn mv Sn fhpm;jci f; t v sOf;r jzpfEdki f
b l;v dkY t jyn hft 0, HkMu n fcJhygw, f/
t Jo v dk*kP ft q i fh½SdwJh yk*¾dKv fjrwfawGu yJ ]u REkfyfwdkYo n f x m0&
b k&m;o ci fx HawmfrS ]t Dv f[ mr f}Asm' dwfawmf&½SdcJhNyD; b k&m;o ci fo n f
av mu t m;jyKjyi f ajymi f;v J&eft v dkYi Sm u REkfyfwdkYt m; apv TwfcJhjci f;jzpfo n f}
v kdY o u fao cHcJhMu wm jzpfygw, f/ ' Dyk*¾dKv fjrwfawG[ m av mu rSm t Bu D;jrwf
q Hk;ao m jyKjyi fajymi f;v Ja&;o rm;awGjzpfcJhMu ygw, f/ ¤i f;wdkY[ m rdrdwdkY&JU
jr i fhjrwfcdki frmwJh u dk, fu si fhw&m;aMu mi fh v laygi f;rsm;pGm&JU pdwfESv Hk;awGu dk
zrf;pm;q GJi i fcJhwmaMu mi fh x dkv lawG[ m rdrdwdkYt o u f? pn f;pdrfOpöm t v Hk;pHku dk
x dkyk*¾dKv fjrwfwdkYa½SUarSmu f paw;pGefYv I&jci f;u u dk t jr i fhjrwfq Hk; au mi f;u sdK;
![Page 112: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/112.jpg)
88
csr f;o mt jzpf rSwf, lcJhMu ygw, f/ q i fjci fwHkw&m; t o dÓP fykdi f;q dki f&m
q i fhu Jwdk;wu fr IjzpfpOfrSmq dk&i fv n f; x dkyk*d¾Kv fjrwfawGeJY ¤i f;wdkY&JU aemu fv dku f
awGu u @t awmfrsm;rsm;rSm yg0i fcJhMu NyD; t jcm;v lawGu t J' Dav mu f
yg0i fcJhjci f;r½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh ' Dyk*¾dKv fjr wfawG&JU yGi fhv i f;x i f½Sm;wJh
o u fao cHcsu fawG ½Sdae&u fo m;eJY wpfav mu v Hk;u dk zefq i f;ao mt ½Si f?
t pdk;& r i f;r lao mt ½Si fESi fh cdki frmawmi fhwi f;ao m pGrf;t m;r sm;ykdi fq dki fwJh
t ½Si fu dk b , fv dkv kyfji i f;Edki fyghrv J/ t u , fí t Jhav mu fcdki f rmwJht ax mu f
t x m;u dk y, fcsypfv dku fr , fq dk&i f o u fao cHr I&JUt ajccHpn f;rsOf;[ m v Hk;0
ysu fjym;o Gm;rSmjzpfygw, f/ t Jv dkq dk&i f av mu rSm b , fyn m&yfrS ax mu fcH
t wn fjyKv dkY&Edki fawmhrSm r[ kwfygb l;/ t i , fpm; o u fao t ax mu ft x m;
awGu dkawmh v u fcHMu NyD; ' Dav mu f cdki frmt m;au mi f;wJh t ax mu ft x m;
o u fao u dku sawmh y, fcsypf&r , fq dkwmu dk rSefu efwJht o dÓP fu b , fv dk
en f;eJYrS v u fcHEdki frSmr[ kwfygb l;/
(x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f;) o u fao x Gu fq dkcsu f
q dki f&m t ax mu ft x m;u dk apm' u wu fjci f;ESi fh t ajz
]x dkyk*¾dKv fjrwfawG[ m rdrdwdkYu dkapv Twfawmfr lwJhx m0&b k&m;o ci f
t r Sefwu , f ½SdaMu mi f;u dk o u fao t ax mu ft x m;jycJhw, fq dkwm
b , fv dko dEdki frv J/ x dkyk*¾dKv fawG u G, fv Geft edpöa&mu fNyD;ao mfrS v lawGu
v kyfBu HzefwD;NyD; ¤i f;yk*d¾Kv fjrwfawGb u fo dkY &n fñ Tef;cJhwma&m r jzpfEdki f
b l;v m; } po jzi fh apm' u wu fMu ygw, f/ ' g&JYt OD;q Hk; t ajzu ]¤i f;yk*¾dKv f
jrwfawG&JY o u fao cHcsu fawG[ m pOfq u fr jywf (acwft q u f q u frSm)
ydkYaq mi fa&mu f½SdapcJho v dkrsdK; b , ft ax mu ft x m;o u fao rS x dku Jho dkY
pOfq u fr jywf (acwft q u fq u frSm) a&mu fcJhwmrsdK;r½Sdygb l;/ u ka#aygi f;
rsm;pGm ao mv lo m;wdkY[ m rsdK;q u fwpfq u fNyD;wpfq u f q i fhjyefv mjci f;ESi fh
![Page 113: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/113.jpg)
89
u sr f;pmt kyfaygi f;rsm;pGmu v n f; ¤i f;wdkYjycJhao m o u fao t ax mu ft x m;
u dk wi fjyv su f½Sdaeygw, f/' gaMu mi fh x dkyk*¾dKv fawG&JU o u fao cHcsu feJY
pyfv sOf;v dkY rn fo dkYrSo Ho , yGm;p&mr½Sdyg/ aemu fNyD; o u fao cHcsu ft ax mu f
t x m;q dkwmu v n f; wpfacwfwpfu mv u dkyJ t x l;o D;o efYo wfrSwf
x m;wmr [ kwfygb l;/ acwfu mv wdki f;rSm x m0&b k&m;o ci f½SdaMu mi f;
o u fao cHo lawG ay:aygu fpNrJjzpfNyD; a½SUu o u fao cHcsu fu dk o pfv Gi fq ef;
o pfat mi fjyKrJhyk*¾dKv f[ m o n fb u facwfrSmv n f; yGi fhay:x Gef;v mcJhygNyD/
NyD;awmh ' Dyk*¾dKv fjrwf[ m rdrd&JU ajzmi fhrwfpi fMu , fwJhb 0eJUywfo u fv dkY
t m&d, m ? [ dEL ? rGwfpv i fr f ? c&pf, mefpwJh b mo mw&m;t m;v Hk;u dk
pdefac:cJhygw, f/ b mo m0i ft m;v Hk; x dkt ½Si fo ljrwf&JU t eD;0ef;u si frSm
aex dki fMu ayrJhv n f; b , fo lu rS x dkyk*¾dKv f&JU b 0[ m pi fMu , fajzmi fhrwfjci f;
eJYq efYu si fw, fv dkY ax mu fjyv dkYr&Edki fcJhMu ygb l;/ x dkyk*¾dKv f&JU t Bu D;q Hk;?
t Eå&m, ft ay;q Hk;ao m &efo lBu D;awGu yi fv Qi f x dkyk*¾dKv f&JU ajzmi fhrwf
pi fMu , fjci f;[ m o lYwpfo u fwmywfv Hk;rSm o lrwlat mi f v Syo dr farGUv Gef;yg
w, fv dkY ax mu fcHMu ygw, f/ x dkyk*¾dKv f&JU aq GrsdK;eD;pyfawGeJY jzpfyGm;wJh jyó em
&yfrsm;rSm q efYu si fb u fawGu yi fv Qi f ]o lb majymajym wdkYv u fcHr , f}v dkY
x dkyk*¾dKv fb u frS ax mu fcHajymq dkcJhMu w, f/ x dkyk*¾dKv fu awmh [ mZ&wfrD&fZm
*lv mr ft [ fr ' f(t ) r q D[ farmft k' f? r [ f' Darmf[ l' fo ci fyi f jzpfygw, f/
acwfu mv wdki f;rSm x m0&b k&m; wn f½SdaMu mi f; x dko dkYao m o u fao cHo lawG
ay:x Gef;aecJhNyDq dk&i fjzi fh x dko u fao t ax mu ft x m;ay:rSm o Ho , yGm;Edki f
p&mr½Sdygb l;/
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao (8)
x m0&b k&m;wn f½SdaMu mi f; t Xro u fao t ax mu ft x m;u dk
wi fjyv dkygw, f/t ckcsdefx d u Refawmfwi fjycJhNyD;o rQ t ax mu ft x m;awGeJY
![Page 114: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/114.jpg)
90
rwln Du GJjym;wJh t ax mu ft x m;wpfcku dk wi fjyrSmjzpfygw, f/ t ckwi fjyrJh
t ax mu ft x m;t m;jzi fh o u fao t ax mu ft x m;aygi f;rsm;pGmeJY zGJUpn f;
t yfwJh t cef;q u f½Sn fBu D;wpfck jzpfv mygv dr fhr , f/ t ckwi fjyrJh t cef;½Sn f
Bu D;eJY a½SUu wi fjycJhNyD;o rQ t ax mu ft x m; t pOft q u f&JUMu m; u Gmjcm;csu f
u awmh a½SUu wi fjycJhNyD;o rQ t ax mu ft x m;awG[ m ÓP fyn meJYq dki fwJh
t ax mu ft x m;awGjzpfNyD; t o dÓP fq dkwmu wcsdKU t cgawGrSm t rSm;
t , Gi f;awGv n f; jzpfwwfygw, f/ o dkYayrJh t ckwi fjyr Smu v u fawGU
o u fao cHcsu fawGjzpfwmaMu mi fh rSm;, Gi f;zdkYq dkwmu b , fen f;eJYrS r jzpfEdki f
ygb l;/ ' geJYywfo u fNyD;awmhv n f; wi fjy&rJh t ax mu ft x m;u t cef;
q u f½Sn fBu D; jzpfo Gm;ygv dr fhr , f/ o dkYayrJh u Refawmf t csdefu dki Jhu Gu fNyD; ' D
t ax mu ft x m;aygi f;rsm;pGmu dk t ax mu ft x m; wpfckwn f;t jzpf pkpn f;
aygi f;csKyfNyD; wi fjyo Gm;yghr , f/ x m0&b k&m;o ci f[ m rdrdwn f½SdaMu mi f;
o u fao jyzdkY&m q , f*P ef;ru b J &max mi fcsDwJh t ax mu ft x m;awG
ay;x m;aMu mi f; o wdjyK&r , f/ x m0&b k&m;o ci f&JU *kP fawmfwdki f;[ m
t ½Si fjrwfwn f½Sdaejci f;&JU t ax mu ft x m;awGyJjzpfygw, f/ x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fo n f&[ D;r f (awmi f;cHwdk;v QdK;o n fq dku csD;jrSi fhay;o em;ao mt ½Si f?
t zefwv Jv Jo em;Mu i femao mt ½Si f)? u &D;r f (o dr farGYawmfr lao mt ½Si f)?
u ' D;&f (t v Hk;pHku dk wwfpGr f;Edki fao mt ½Si f)? prDt f (t v Gefw&m Mu m;awmfr l
ao m t ½Si f)? b q GD;&f (t v Gefw&mjr i fawmfr lao mt ½Si f)jzpfaMu mi f;
ajymMu q dkaeMu ygw, f/ t u , fí v lo m;x u fydkrdkBu D;jrwfwJh &[ D;rft ½Si f½SdNyD;
x dkt ½Si f[ m t wdki f;t q r½Sdu ½kP mo u fao mt ½Si f? u &D;r fo dr farGUpGm
q u fq Hao mt ½Si f v lo m;wdkY&JU v dkt yfcsu frsm;u dk jzn fhq n f;ay;ao mt ½Si f?
emu si faMu u GJ' ku ©q dku fa&mu fwJht cg o mrmefed, mr Oya' t &v n f;au mi f;?
x l;jcm;ao mt aMu mi f;cHawGu dk aygu fzGm;apv su fv n f;au mi f; u RefawmfwdkY
![Page 115: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/115.jpg)
91
(v lo m;awG)u dk u mu G, fapmi fha½Smu fwJh t ½Si fjzpfw, fq dkwm ay:v Gi fx i f
½Sm;v mNyDq dk&i f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft rSefwu , f½SdaMu mi f; v u fcH&yg
v dr fhr , f/ b k&m;u dkr , HkMu n fv u frcHo lawGu awmh b k&m;½SdaMu mi f;t ax mu f
t x m; wpfckjyygv dkY awmi f;q dkMu ygw, f/ t u , fí x m0&b k&m;o ci f&JU
*kP fawmfx Gef;awmu f u GefYjrL;jci f;ay:rSmo m t m½kHpl;pdku fpOf;pm;o Hk;o yf
r , fq dk&i f t ax mu ft x m;awG t ajrmu ft r sm; &½Sdv mrSmjzpfaMu mi f;
ajymv dkygw, f/
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU*kP fawmfr sm;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f½Sdw, fq dkwm t awG;o u fo u fjzpfo v dk
b k&m;o ci f&JU *kP fawmfawG½Sdw, fq dkwmv n f; t awG;o u fo u frQo m
jzpfw, f/ ' geJYywfo u fv dkY ci fAsm;wdkYq DrSm b mt ax mu ft x m;½Sdv dkYv J} v dkY
b k&m;rJh0g' DawGu ar ;cGef;x kwfMu ygw, f/ ]prDt f} t v Gefw&mMu m;Edki fpGr f;wJh
t ½Si f½SdaMu mi f; b mt ax mu ft x m;jyEdki fv J/ x dkt ½Si fu v lawGeJYpu m;
t jyeft v Sefajymw, fq dkwmu dka&m b mo u fao jyEdki fr v J/ aemu fNyD;
x dkt ½Si fu t v Hk;pHku dkwwfpGr f;Edki fwJht ½Si f ]u ' D;&f}jzpfw, fq dkwmu dka&m
b , fv dko u fao jyrv J/ ' Dapm' u awGu dk t aMu mi f;t &mESpfrsdK;t jzpf cGJjcm;
wi fjyEdki fygw, f/ wpfcku awmh wpfav mu v Hk;jr i fawGUEdki fNyD; aemu fwpfcku
v lwpfOD;csi f;pDeJY o u fq dki fwJh t x l;o D;o efYt ax mu ft x m;awGo m jzpfyg
w, f/ Oyrm-]t zl}(cGi fhv Twfjci f;)*kP fawmf/ ' D*kP fawmfay:v Gi f x i f½Sm;jci f;
cH&wJh yk*¾dKv fu o m cHpm;o djr i fEdki fygv dr fhr, f/ ' gYjyi f cGi fhv Twfjci f;&JUt ajct ae
u dk o lu dk, fwdki fu o m cHpm;o djr i fygv dr fhr , f/Oyrmajym&&i f wpfpHkwpfOD;
t jypfu sL;v GefwJht cg b k&m;o ci fu ]q u fo fo m&f} zHk;u G, fay;awmfr lao m
t ½Si fq dkwJh*kP fawmfu kd ydki fq dki fwmaMu mi fh ' g&JUt u sdK;q u feJY t jypfcH&jci f;
u ae u , fwi fv dku fNyD; t J' DrSm v lYOD;aESmu fu azmfx kwfEdki fpGr f;r½SdwJh
![Page 116: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/116.jpg)
92
t aMu mi f;cHawGu dk x m0&b k&m;o ci fu aygu fzGm;jzpfwn fv mapwmaMu mi fh
x m0&b k&m;½SdaMu mi f;u dk o dEdki fygw, f/ t J' Dv dkt aMu mi f;awG[ m v lYt wGi f;
pdwfx JrSmyJ aygu fzGm;v mEdki fwmaMu mi fh t J' gu dk awGUBu HKcHpm;&o l u m, u H½Si f
u dk, fwdki fu o m em;v n fEdki fygv dr fhr , f/ o dkYayrJh ' kwd, t rsdK;t pm;u dkawmh
v lwdki f;o d½Sd jr i fawGUEdki fygw, f/ t J' D' kwd, t r sdK;t pm;eJY pyfv sOf;v dkY
t ckwi fjyrSm jzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh rdrdwpfOD;wpfa, mu fwn f;
eJYo mywfo u fwJh u dpörsdK;u sawmh wi fjyaev dkYv n f; t u sdK;x l;r½SdEdki fv dkYyJ
jzpfygw, f/ t J' gu dku sawmh o u fq dki fo lo m em;v n fEdki frJhu dpörsdK;yg/
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU ]t ZD;Zf} NyD;jyn fhpHkao m v Tr f;r dk;
at mi fEdki fjci f; *kP fawmfu dk t ax mu ft x m;jyjci f;
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU t csdKU*kP fawmfawGu dk , ck wi fjyo Gm;
yghr , f/ t J' gt m;jzi fh ' Dav mu Bu D;wpfckv Hk;&JUt x u frSm Bu D;u s, fjr i fhjrwf
wJht ½Si f wn f½SdNyD; x dkt ½Si f&JU&n f½G, fcsu fjzi fh av mu pepfwpfckv Hk; v Iyf½Sm;
v n fywfv su f½SdaeaMu mi f; o do Gm;Edki fygv drfhr , f/ t OD;q Hk; t jyn fht 0 v Tr f;rdk;
at mi fEdki fjci f; ]t ZD;Zf}q dkwJh *kP fawmfu dk ½Si f;v i f;wi fjyyghr , f/ t u , fí
' D*kP fawmf[ m rdrdwm0ef v kyfi ef;u dk v kyfaq mi faeaMu mi f; o u fao &½SdNyD
q dk&i f x m0&b k&m;o ci f½SdaMu mi f; o d½Sdo Gm;Edki frSm jzpfygw, f/ ]t ZD;Zf} q dkwm
&JU t "dyÜg, fu t jyn fht 0at mi fEdki fv Tr f;rdk;jci f;yJ jzpfygw, f/ ' D*kP fawmfeJY
pyfv sOf;NyD; t ½Si fjrwf u sr f;jrwfu k&ft mefrSm rdefYMu m;awmfr lo n frSm-
]i gt ½Si fESi fh i gt ½Si f\ &plv fwrefawmfwdkYo n f t pOft NrJat mi fEdki f&rn fu dk
i gt ½Si fjrwfu q Hk;jzwfx m;awmfr l NyD;jzpfo n f}
wpfzu frSm t ½Si fjrwfu ]i gt ½Si fjrwf\ o mo emawmfu dk u ln Dapmi fr
&ef t v dkYi Sm yGi fhay:x Gef;v mrn fh yk*¾dKv fjrwfawGo m t pOft NrJ at mi fEdki f
![Page 117: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/117.jpg)
93
&rn f} [ k aMu n mawmfr lx m;NyD; u sefwpfzu frSm t ½Si fjrwfu (x dko dkY
at mi fEdki fap&ef) ½Si fb k&i fawG ? t i ft m;Bu D;rm;o lawGu dk (t ½Si fjrwft v dkwl
o n frSt y) eADwrefawmft jzpf cefYt yfav h r½Sdygb l;/ t v Gefw&m t m;t i f
en f;yg;o l? pGr f;t m;r½Sdo l? ppfwyft i ft m;? ai Gt i ft m;? v u feu fypön f;?
v lt i ft m; b mq dkb mrQr½SdwJho lawGu dko m wrefawmft jzpf cefYt yfav h
½Sdygw, f/x dko dkYt i ft m;en f;yg;wJh yk*¾dKv fawGu dk wrefawmft jzpf a½G;cs, f
cefYt yfapv Twfu m av mu u dkat mi fEdki fapygw, f/ ' daemu f ] }
]i gt ½Si fESi fh i gt ½Si fhwrefawmfo mat mi fEdki f&rn f} q dkwJh rku ©ygXf[ m v Hk;0u dk
rSefu ef x i f½Sm;v m&ygw, f/ wrefawmfjrwf(q G) t m&Afu dk at mi fEdki fcJhpOf
t ajct aeu dk cefYrSef;NyD; x m0&b k&m;o ci f&JU t u lt n Drygb J at mi fjr i f
v dr fhr , fv dkY b , fo lajym0Hhyghrv J/ (t m&Afu dk at mi fEdki fpOfu o ci f[ m)
"eOpömrJho l? pmr wwfayr wwfwpfa, mu fo m jzpfygw, f/ Opöm"eeJY
ywfo u fv dkY u dk, fawmf[ m o l<u , ft r sdK;o rD;wpfa, mu feJY x dr f;jr m;
v u fx yf, lcJhw, f/ x dkt r sdK;o r D;u v n f; r dr dydki fq dki fo r Qt m;v Hk;u dk
u dk, fawmhfajcz0g;at mu frSm yHkt yfay;cJhw, f/ wrefawmfu v n f; x dkypön f;
Opöm"et m;v Hk;u dk x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JUv r f;awmfrSm v I' gef;ypf
cJhygw, f/ t J' Dv dk (t ppt &m&mrSm EGrf;yg;q i f;&JwJh) yk*¾dKv fu dk t v ’m[ fu
wrefawmft jzpf cefYt yfcJhjci f; jzpfygw, f/ ' daemu f wrefawmft wGu f
] } q dkwJh pHo wfrSwfcsu f x m;½Sdv dku fygw, f/ q dkv dkwmu
]x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fo m t rSefwu , f ½Sdw, fq dk&i f wrefawmf
at mi fEdki fu kdat mi fEdki f&v dr fhr , f}q dkwmyJ jzpfygw, f/ wrefawmfjrwfu dk
av mu Do m;awG b , fv dkq u fq HcJho v Jq dkwm Mu n hfMu yg/ v lawGu u dk, fawmfh
u dk t jyi f;t x ef q efYu si fcJhMu ayrJh&v ' fu b , fv dkx Gu fay:cJhygo v J/ &v ' f
u awmh u dk, fawmf[ m o lawmfpi fwpfao mi f; NcH&Hv su f ru úm[ fu dk jyefv n f
![Page 118: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/118.jpg)
94
csi f;ei f;0i fa&mu fcGi fh&cJhwmygyJ/ wpfcsdefu ru úmo m;acgi f;aq mi frsm;[ m
jyi f;jyi f;x efx ef ' ku ©ay;cJhMu NyD; u dk, fawmf ermZf0wfjyKzdkY u mb m au smi f;awmfu dk
<u jref;o Gm;wJht cg q lylBu drf;armi f;cJhao m? u dk, fawmfhcEmu dk, fay:u dk t n pf
t aMu ;awGwi fcJhao m ru úmacgi f;q mi fawG[ m u kd, fawmfh&JU o em;ñ Smwm
cGi fhv Twfr Iu dk &cJhMu ygw, f/ wpfcsdefu o Gmt DzfNrdKUo m;rsm;[ m u dk, fawmfhu dk
cJrsm;jzi fh v dku fv H ypfaygu fv su f u dk, fawmfh u dk, fcEmwpfckv Hk; ao G;csi f;csi f;eD
at mi fjyKcJhMu ygw, f/ ' ghjyi f u kd, fawmfho m0u awG[ mq dk&i f aps;u dk jzwfo Gm;
zdkYawmi f t cu fawGUaecJh&ygw, f/ x dko dkY t cu ft cJBu HKawGUae&NyD;? t u lt n D
u i f;rJhaecsdefrSmawmi f u dk, fawmf[ m v lo m;t m;v Hk;u dk t v ’m[ fhb u fo dkY
v ma&mu f&ef zdwfac:r IjyKNyD; ]u REkfyfo mv Qi fat mi fjr i f&rn f ? wpfav mu
v Hk;u dk v Tr f;rdk;at mi fEdki frn f? x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fo n f u REkfyft m;
t jyn fht 0u ln Dapmi frawmfr lv su f at mi fyef;o &zl q Gwfcl;aprn f} po jzi fh
u dk, fawmfu a<u ;aMu mfcJhygw, f/ t u , fí u dk, fawmfh a<u ;aMu mfcsu fu dk
o lU&JUt rsdK;o m;rsm;u t v G, fwu lv u fcHcJhMu r , fq dk&i f ]' g[ m x l;jcm;
q ef;Mu , fwJh u ln Dapmi frawmfr ljci f;ygv dkY b , fv dkv kyfac:Edki fyghrv J}q dkNyD;
apm' u wu fMu OD;r , f/o dkYayrJh v lrsdK;pkwpf&yfv Hk;u u dk, fawmfhu dk arwåm
a½SUx m;q u fq HcJhwm r [ kwfo v dk u dk, fawmfhu dk(wrefawmf t jzpf) Bu dKq dk
v u fcHjci f;r jyKcJhMu ygb l;/ u dk, fawmfhu dk emcHv dku femv su f OD;rñ GwfcJhMu ygb l;/
t rsdK;o m;x kwpf&yfv Hk; u dk, fawmfhu dk q efYu si fzdkY t Hk<u v mcJhMu ygw, f/t ao ;
t rTm; q efYu si fr IrsdK;r[ kwfb J t pGrf;u kef ' ku ©ay;q efYu si fcJhMu wm jzpfygw, f/
u dk, fawmfht o u fu dk o wf&ef Bu Hpn fBu dK;pm;cJhMu ygw, f/ u dk, fawmfh o m0u
t awmfrsm;rsm;u dk o wfjzwfcJhMu ygw, f/ aemu fq Hk;rSm o m0u awG[ m rdrdwdkY
NrdKU½Gmu ae x Gu fcGm&wJht x d jzpfygw, f/ t q Hk;rSm wrefawmfjrwf u dk, fwdki f
yi fv Qi f ar G;&yfZmwdajr u dk pGefY&ygawmhw, f/ o dkYayr Jhv n f;
![Page 119: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/119.jpg)
95
rdwfaq Gwpfa, mu feJYt wl rdrdNrdKUu dk t arSmi fn rSm pGefYcGmv mcJh&wJh yk*¾dKv f[ m
ESpft en f;i , ft wGi f;rSm rdrdNrdKUu dk at mi fEdki fo lt jzpf jyefv n f csi f;ei f;
0i fa&mu fv mcJhygw, f/ NrdKUu dk jyefv n fa&mu f½Sdv mNyD;wJht cg wpfcsdefu
rdrdu dka&m? rdrdo m0u rsm;u dkyg t wdki f;x u ft v Gef ñ Si f;yef;&u fpu fcJhwJh
x dkNrdKUrSacgi f;aq mi f? t Bu D;t u JawGu dk ]u REkfyf t o i fwdkYt m; rn fo dkYrn fyHk
jyKr lq u fq H&rv J} q dkNyD; ar ;jref;wJht cg x dkt Bu D;t u J? acgi f;aq mi fawG[ m
½Su fpdwfjzi fh OD;acgi f;u dk i HkUq i f;aecJhMu w, f/ ' Dt cg u dk, fawmfu ]t o i fwdkY
o Gm;Edki fNyD/ t o i fwdkYu dkcGi fhv Twfv dku fNyD}v dkYo m q dkcJhygw, f/ t m;t i fen f;yg;o l
awGu dk ]wdku fwdku fq dki fq dki f pGr f;t m;wpfpHkwpf&m&½Sdv dku fv dkY ' Dt ajct ae
a&mu fo Gm;&wm} v dkY apm' u wu fEdki fygw, f/ o dkYayrJh ]wrefawmfjrwf(q G)[ m
wdku fq dki fr IaMu mi fh at mi fEdki fv Trf;rdk;r Iu dk &½Sdo Gm;wm}v dkY rq dkEdki fygb l;/ b maMu mi fh
v Jq dkawmh u dk, fawmf[ m t m;t i fcsn fheJY aecsdefrSmwkef;u ]i gwdkYo n fyi f
at mi fEdki fv Tr f;rdk;v dr fhrn f} v dkY Bu dKwi fa[ mu def;x kwfx m;cJhNyD;jzpfv dkYygyJ/
x dkt em*wåd a[ mu def;eJYav smfn DpGm u dk, fawmfo mv Qi f v Tr f;rdk;at mi fEdki fr Iu dk
&½SdcJhygw, f/ NyD;awmh u dk, fawmf[ m at mi fEdki fr Iu dk &½SdcJhNyD;aemu f &efo lawG
u dk cGi fhv Twfcsr f;o mcGi fhay;v dku fjci f;u u dk ]t v Geft i ft m;Bu D;rm;wJh t ½Si f
wpfyg;ay:rSm , HkyHku dk;pm;aMu mi f;? i gu dk, fawmf , ck &½Sdv dku fo n fh at mi fjr i f
r Iu dk rn fo lrQ q Hk;½IH;at mi f jyefr v kyfEdki faMu mi f;}q dkwJh cdki frmjywfo m;wJh
, HkMu n frI ½SdaewmaMu mi fh t J' Dv dk &efo lBu D;awGu dk b , fv dkab mi frsdK;rS rcwfb J
v Gwfv Gwfu Gswfu Gswf cGi fhv TwfcJhwmjzpfygw, f/ t Jo v dk at mi fjr i fr IrsdK;eJY
yrmwlwm av mu rSm aemu fb , fae&mrSm½SdEdki fyghrv J/
![Page 120: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/120.jpg)
96
r su far Smu facwfrSm x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU ]t ZD;Zf} v Tr f;r dk;
at mi fEdki fjci f; *kP fawmf x i f½Sm;ay:v Gi faeaMu mi f;o m"u
rsu farSmu facwfu dkyJ Mu n hfMu yg/ ' Db u facwfrSm rq D[ farmft k' f(t )
o ci fu dk t v ’m[ f½Si fjrwfu apv Twfawmfr lcJhygw, f/ rq D[ farmft l' fo ci feJY
pyfv sOf;NyD; x dkacwfu t dEd, Edki fi H&JUt x i fu & yn m½Si fwpfOD;jzpfwJh rk[ r®' f
[ lpdefb wv m0Du ]i gyJ o lYu dk ajr§mu fpm;cJhwm/ t ck i gyJ o lYu dk ysu fjym;
at mi f v kyfjyr , f}v dkY a<u ;aMu mfcJhygw, f/ o dkYayrJh b , fo lu yaysmu fo Gm;cJhNyD;
b , fo lu jr i fhpGi fhcJh&w, fq dkwm av hv mMu n hfMu yg/ t ckt csdefu mv rSm
armfv 0Drk[ r®' f[ lpdefb wmv 0D&JUemrn fu dk b , fo lrS ro dMu awmhygb l;/
rk[ r®' f[ lpdefb wmv 0D[ m rq D[ farmft l' fo ci fu dk q efYu si f ykwfcwfjci f;
r jyKci fu o ljzwfav Qmu fo Gm;wJh ae&mwdki f;rSm v lawGpk½kH;v mNyD; rwfwyf
&yfv su f o lYu dk csD;rTr f;r IawGjyKMu ygw, f/ o dkYayrJh o l[ m rq D[ farmft l' f
o ci fu dk q efYu si fr IjyKv mcJhNyD; v lcyi f;u dkv n f; o ci fht m; q efYu si fMu zdkY
ao G;x dk;v IHUaq mfr IawG jyKv kyfv mygawmhw, f/ t pydki f;rSm t pdk;&u awmi f
rq D[ farmft l' fo ci fay:rSm o ab mx m;wi f;rmaecJhygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh o ci fBu D;u rdrd[ m at rmr fr [ f' DjzpfaMu mi f; a<u ;aMu mfcJhNyD;
x dko n fh r [ f' DeJYywfo u fv dkY rGwfpv i fawG&JU rSm;, Gi f;wJh t awG;t ac: t , l
t q aMu mi fh t pdk;&u v n f; o ci fhay:rSm t x i fv GJaev dkYyJ jzpfygw, f/
u kefu kefajym&r, fq dk&i fawmh t zu fzu fu ae o ci fBu D;u dk q efYu si fv su f
½SdaeMu ygw, f/ armfv 0DawGu q efYu si fwJhae&mrSm t pGr f;u kefBu dK;pm;cJhMu
NyD; v lx ku v n f; q efYu si fr IawGjyK&mrSm rav smhen fh;cJhMu ygb l;/ o dkYayrJh
t v ’m[ f½Si fjrwfu -] } (i gESi fh i g\ wrefawmfo m at mi fEdki f
v Tr f;rdk;& rn f) v dkY aMu n mx m;NyD; jzpfygw, f/ o dkYayrJh ' Drku ©ygXfawmfeJYt n D
v lawG&JU q efYu si fr IjyKwJh&v ' fu b mx Gu fay:v mo v Jq dkwm ½Ipm;v Sn fhpr f;
![Page 121: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/121.jpg)
97
yg/ wcsdefwkef;u o ci fhu dk q Ja&;r IjyKcJhMu wJho lrsm;pGmwdkY[ m ]
} q dkwJh au smhu Gi f;rSm au smhrdv su f ' Du dka&mu f½Sdv maeMu ygNyD/ v lawGaMu mi fh
rq D[ farmft l' fo ci f rcHpm;cJh&wJh' ku ©? a0' em? emu si faMu u GJr I&, fv dkY r½Sd
awmhygb l;/o ci fBu D;av Qmu fwJhv r f;rSm t wm;t q D;awGrcHcJh? rydwfq dkYcJhb l;
q dkwmv n f; r½Sdygb l;/ ' gayrJh aemu fq Hk; o lwkdY b mjzpfo Gm;cJhMu ygo v J/
¤i f;wdkY[ m rdrdwdkYu dk, fu dk at mi fEdki fo lawG&, fv dkY o wfrSwfx m;cJhMu ayrJh t q Hk;
rSm t v Trf;rdk;cHv dku f&ygw, f/ NyD;awmh rdrdwdkYu dk, fu dk Bu D;jrwfw, fv dkY cH, lcJhMu
o lawG[ m aemu fq Hk;rSmawmh ao ;i , fo Gm;cJhMu &ygw, f/ t J' Dv dkt m;jzi fh
] }q dkwJh pu m;awmf[ m rSefu efjyn fhpHkcJh&ygw, f/
pdwfESv Hk;u dkat mi fEdki fzdkY ydkr dkcu fcJjci f;
"m;v u feu f? t i ft m;wpfpHkwpf&mo Hk;NyD; ½kyfydki f;q dki f&m v Tr f;rdk;
at mi fEdki fjci f;ESi fh pdwfESv Hk;u dkat mi fEdki fjci f;[ m rwln DwJht aMu mi f; ESpfck
jzpfaMu mi f; rSwfo m;x m;o i fhygw, f/ pdwfESv Hk;u dk t Edki f, l&wJht v kyfu
t i frwefcJ, Of;wJht v kyfyi fjzpfygw, f/ ajymprSwfjyKMu wJht jzpft ysu fav ;
wpfck½Sdygw, f/ t dAfaepDemu t aMu mi f;t &m wpfckeJYywfo u fv dkY rdefYcGef;
ay;wJht cg y&do wfx JrSm½SdwJh wyn fhwpfa, mu fu t v Gefo ab mu so Gm;u m
psmef0i fo Gm;v su f ]q &m[ m v Hk;0rkd[ r®' f(q G)v dkygyJ}v dkY ajymv dku fygw, f/
wu , fawmh t DAfaepDem[ m t awG;t ac:yn m½Si fwpfOD;jzpfNyD; b mo ma&;
o rm;r [ kwfayrJh rGwfpv i fwpfa, mu fjzpfaewJht wGu f o lYt zdkY ' D(csD;u sL;)
pu m;u dk v GefpGmrESpfrNrdKUjzpfcJh&ygw, f/ x dkt csdef t eD;0ef;u si frSm a&u efi , f
wpfck½SdNyD; aq mi f;wGi f;v n f;jzpfav awmh a&u t v Gefat ;v Sygw, f/ ' geJY
t DAfaepDemu cP Mu mawmh rdrdu dk csD;rTr f;pu m;q dkwJhwyn fhu dkac:NyD;
]u efx Ju dkckefcsyg}v dkYq dkv dku fygw, f/ ' Dt cg wyn fhu ]q &m½l;aev m;/ &mo DOwku
v n f; t &r f;at ;? a&u v n f; ' Dav mu fat ;aewm u efx Jckefcs&i f u Refawmf
![Page 122: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/122.jpg)
98
zsm;o Gm;rSmaygh}v dkYjyefajymygw, f/ t J' Dt cgrSm t DAfaepDemu ]r i f;ajymawmh
i gu rkd[ r®' f(q G)v dkyJq dk/ rkd[ r®' f(q G)[ m ax mi faygi f;rsm;pGmao m v lawGu dk
rD;x Jckefcsv dkYajymwJht cg (b mv dkYckefcs&rSmv Jv dkY) b , fo lrS apm' u wu f
ar ;jref;raeb J aysmfaysmfBu D; ckefcsypfcJhNyD; t o u fu dk paw;cJhMu wm/ r i f;u
i ghu dk u dk, fawmfjrwf(q G)eJYcdki f;EdIi f;NyD; i gh&JU' Dt rdefYav ;awmi f remcHEdki fb l;
rdkYv m;/ wu , fq dk u dk, fawmfjrwf(q G)u rdrdt o u fu dk&ef½Sm aecJhMu wJho lawG
u dkawmi f ' Dv dkt rdefYrsdK;ay;cJhNyD; o lwdkYu v n f; u dk, fawmhft rdefYu dk v dku femcJhMu
wm}v dkY ajymv dku fygw, f/
t csKyfajym&&i f wrefawmfawG[ m ypön f;u ln Dax mu fyHhr I u i f;rJh
v su fu yJ at mi fEdki fv Tr f;r dk;cJhMu jci f;jzpfNyD; ¤i f;wdkY&JU&efo lawG ysu fpD;
cJhMu &w, f/ t ck rdk[ r®' f[ lpdefb wmv 0D b , fa&mu fo Gm;cJhNyDv J/ aemu fNyD;
rq D[ farmft k' f(t )o ci fBu D;&JU t jcm;ao m&efo lawGu a&m b , frSmv J/
t o i fwdkYu dk o i fcef;pmay;&ef t v GefBu D;u s, fwJh &efo lBu D;wpfa, mu f½Sd
aeao ;NyD; o lYu dkv n f;rMu mci frSm t v ’m[ f½Si fjrwf t q Hk;o wf ed*Hk;csKyfapv drfh
r , f/ o lY&JUed*Hk;[ mv n f; r q D[ farmft l' fo ci fu dk v u fcHo lawGt wGu f
o Ha0*&, lzG, fjzpfo Gm;v su f rq D[ farmft l' fo ci fu dkv u fcHo lawGu t J' D
t jzpft ysu fu dk Oyrmt jzpf wi fjyMu v dr fhrSmjzpfw, f/
wr efawmfawG r at mi fjr i f? t x r ajr mu fr Ijzpfav h½Sdo v m;
t ckx dwi fjyv mcJhwJht ydki f;rSm wrefawmfrsm;o n fv n f; rat mi fjr i f?
t x rajrmu fwmawGv n f;½SdMu w, fq dkNyD; apm' u wu fMu jyefygao ;w, f/
Oyrm - rq D[ ft Dpmu dk &efo lawGzr f;q D;NyD; u m;pi fwi fcJhMu w, f/ wu , f
q dk&i f ' g[ mrq D[ ft Dpm(t )&JU rat mi fjr i f t x rajrmu fr It wGu f t ax mu f
t x m;r[ kwfb J at mi fjri fjci f;t wGu f t ax mu ft x m;yJjzpfygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m ¤i f;u dk t cu ft cJrD;awmu fBu D;
![Page 123: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/123.jpg)
99
wpfckx JrSm x n fho Gi f;v su f ] } q dkwJh rku ©ygVfawmf rSefu ef
jyn fhpHkaMu mi f;u dk jyo awmfr lv dku fwmjzpfygw, f/ t u , fí o m t Dpm(t )
u m;pi fay:rSm t o u fq Hk;½IH;cJhr , fq dk&i f NyD;awmh o lY&JUv kyfi ef;pOfBu D; &yfq dki f;
csKyfNi dr f;cJhr , fq dk&i f (t x u fazmfjyygt m, wfawmf&JU) a<u ;aMu mfcsu f[ m
rSm;, Gi f;o Gm;rSmjzpfaMu mi f; o Ho , yGm;zG, f&m t v sOf;r½SdEdki fygb l;/ o dkYayrJh
v n f; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m t Dpm(t )u dk rD;x JrSmx n fho Gi f;NyD;
t v ’m[ fh&JUwrefawmfu dk rn fo lrS v Tr f;rdk;t Edki f, lv dkYr&Edki faMu mi f; rD;x Ju
q GJx kwfNyD; jyo awmfr lcJhjci f;jzpfygw, f/ r q D[ farmft k' fo ci fu v n f;
]u REkfyfo n f rD;wGi f;o dkYu scJho n f½Sdao mfrS yu wdNi dr f;csr f;aev wåHU}
[ lí azmfu sL;a&;o m;cJhygw, f/ t u , fí eADwrefawmfu dk &efjyKq efYu si f
jci f;r½Sdb l;q dk&i f-] }q dkwJh rku ©ygXfawmf&JU *kP ft ½Sdeft 0g
b , fv dkv kyf ay:v Gi fx i f½Sm;v mEdki fyghrv J/
]r lo u v fv r f} pu m;ajymawmfr lao mt ½Si fq dki f&m*kP fawmft m;jzi fh
x m0&b k&m; o ci ft v ’m[ f wn f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m;jyjci f;
cku Refawmfwi fjycsi fwJh ' kwd, *kP fawmfu awmh ]r lo u v fv r f}
v dkYac:wJh pu m;ajymawmfr lao m t ½Si fq dki f&m*kP fawmfyJjzpfygw, f/ x m0&
wn fwHhaewJh t ½Si fjrwfu v lo m;eJYpu m;ajymw, f? rdrd&JU t v dkawmfeJY
&n f½G, fcsu fawGu dkv n f; azmfu sL;jyo w, fq dk&i f v lo m;x u fydkrdkjr i fhjrwfBu D;
u s, fwJht ½Si fr½Sdb l;? o n fav mu pepf , Eå&m;Bu D;wpfckv Hk;u dk x def;csKyfx m;
o lr½Sdb l;v dkY b , fv dkv kyfajymv dkY&Edki frv J/ u sr f;jrwfu k&ft mefrSm azmfjyx m;
o n frSm -
![Page 124: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/124.jpg)
100
]r dkt fr i fefo u f0i f, HkMu n fo lrn fo n fu m; t v ’m[ fo n f(t rSefwu , f)
wn f½Sdawmfr l\ [ kq dkNyD;v Qi f x dkcH, lcsu f? , HkMu n fcsu fay:ü NrJNrHpGm&yfwn f
av \ / x dko dkYao m rdkt fr i fefwdkYay:0, f t ½Si fjrwfo n f au mi f;u i fwrefrsm;
o u fq i f;apNyD; i gt ½Si f{u efyi fwn f½SdaMu mi f; x dkYjyi frn fo dkYao m pdk;&dr f
aMu mu f½GHUp&mrQr½SdaMu mi f; t o i fwdkYu dk u wdjyKNyD;jzpfao m ]*sEéo f}o kcb Hk\
o wi f;au mi f;½SdNyD; aysmf½Ti f0r f;ajrmu fav mh[ k ¤i f;wdkYu dk o Gm;a&mu fajymMu m;
Mu u kef[ lí q i fhq dkrn fjzpf\ }(41;31)
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f t rSefwu , fyi f½SdaMu mi f; ax mi faygi f;
r sm;pGmao m wrefawmfawGu dk t ½Si fjrwfu t o day;awmfr lcJhygw, f/
aemu fNyD; ¤i f;wrefawmfawG&JU t pkt zGJUt wGi f;rS yk*¾dKv fawG[ mv n f;
(t ½Si fjrwft rSefwu , f½SdaMu mi f; wdku f½kdu fo wi f;ay;) t o day;jci f;cH&wJh
o lawG½SdcJhMu ygw, f/ t cku RefawmfwdkY(t [ fr ' D*srmt o f)t zGJUt pn f;rSm
v n f; t v ’m[ f½Si fjrwfu wkdu f½kdu fpu m;ajymjci f;cH&wJh yk*¾dKv frGefawG½Sd
Mu ygw, f/ u Refawmfu dk, fwdki fyi fv Qi f (þ ae&mü u Gsefawmf[ lo n f þ
rdefYcGef;>rwfMu m;o l ' kwd, ajrmu fcv Dzmo ci fu dk q dkv dkygo n f) t v ’m[ f\
au s;Zl;awmft pHkjzi fh t &Si fjrwfeJY pu m;ajymjci f;t awGUt Bu HK½Sdx m;ygw, f/
t u , fí wpfpHkwpfOD;u b k&m;r½Sdb l;v dkY u Refawmfhu dkv majym&i f u Refawmf
x dko l&JU pu m;u dk b , fv dkv u fcHv dkU&yghrv J/ u Refawmfu awmh b k&m;r½Sdb l;v dkY
t Jo v dkajymo l&JU rsu fESmu dkaphaphMu n fhNyD;awmho m ]' Dv lt "dyÜg, fr½Sd t csn f;t ESD;
pu m;awG q dkaeygau mv m;}q dkNyD; t HhMo rSi fwu fv su f aMu mi fai ;Mu n fhaerdrSm
ygyJ/ t awG;t ac:' ó eyn m½Si fwpfa, mu fu ]armi fv Sr½Sdb l;}v dkYajymNyD;
armi fv Sr½Sd&jci f;&JU t ax mu ft x m;awGwi fjyaeayrJh ]armi fv Su a½SYwn fh
wn fhrSm i kwfwkwfx dki faer , f}q dk&i f ' Dt awG;t ac:yn m½Si fu dk t ½l;v dkYo m
ajymMu awmhrSmaygh/ t J' Dv dkyJ x m0&b k&m;&JU pu m;o Hu dk emMu m;&NyD;wJho l
![Page 125: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/125.jpg)
101
u dkrS wpfpHkwpfOD;u ]b k&m;r½Sdb l;}v dkY ajymr , fq dk&i f x dko lu dk t ½l;v dkYyJ
t ajymcH&rSm ajrBu D;v u fcwfrv GJ ao csmv Gef;ygw, f/
' gaMu mi fh ajrmu frsm;pGmao m wrefawmfawG? o lawmfpi f? o lawmfjrwf
awGt m;v Hk;u dk ]t Dv f[ mr f} Asm' dwfawmf&½Sdygw, f? b k&m;o ci f&JUpu m;o Hu dk
Mu m;em&ygw, fv dkYq dkwmawG[ m b k&m;½SdaMu mi f; t v Gefcdki frmwJho u fao
t ax mu ft x m;awG jzpfygw, f/
]r lo u v r f} x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frS pu m;ajymjci f;q dki f&m *kP fawmf
u dk, dk;pGyfwJhapm' u ESi fh t ajz
]t u , fí x m0&b k&m;o ci f[ m v lo m;eJYpu m;ajymw, fq dk&i f
b mo mt , l0g' awG b maMu mi fhu GJjym;ae&wmv J}v dkY apm' u wu fMu yg
w, f/ aemu fNyD; b k&m;o ci fu v lwpfa, mu f&JUem;x JrSmawmh wpfr sdK;
ajymNyD; aemu fwpfa, mu fu dkawmh aemu fwpfrsdK; b maMu mi fhajym&ygo v J/
' g&JUt ajzu ]x m0&b k&m;o ci fq Du t m;v Hk;[ m o Gefo i fcsu f
wpfckwn f; &&SdcJhMu ayrJh aemu fydki f;u sawmh v lawG&JU jyi fq i fjzn fhq Gwfr IawG
yg0i fv mNyD; u GJjym;o Gm;&wmjzpfw, f}q dkwmygyJ/ o b m0ed, mrw&m;[ m
x m0&b k&m;o ci fu o wfrSwfjyXmef;ay;x m;wJh pepfwpfckyJjzpfygw, f/
o dkYayrJh v lawGu t J' Do b m0ed, mrw&m;rSmawmi f rdrdwdkYpdwfBu dKu f x n fho Gi f;
jzn fhpGu fr IawG a&maESmypfv dku fMu w, f/ ' gaMu mi fh v lawGwi fjywJh u dpöwdki f;u dk
o b m0w&m;v dkYac:q dkv dkYr&Edki fo v dkygyJ/ Oyrm-wpfpHkwpfOD;u o pfo m;eJY
t o u f½SdwJhjr i f;v kyfwJhen f;u dk wDx Gi fv dku fw, fq dk&i f o b m0w&m;Bu D;
rSm;, Gi f;azmu fjyefo Gm;NyDv dkY rq dkb J o lu r rSefwmawGu dkajymaewmv dkYo m
q dk&rSmjzpfNyD; o b m0ed, mr t & o pfo m;u ae wu , fht o u f½SdwJhjr i f;u dk
b , fv dkrSr jyKv kyfEdki fb l;q dkwmygyJ/
' gaMu mi fh u dk, fhOD;aESmu feJYu dk, f awG;ac:zefwD;NyD; x m0&b k&m;
![Page 126: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/126.jpg)
102
o ci fb u fu dk &n fñ Tef;Mu o lawG&JU pGJcsu f[ m b k&m;o ci feJY b , fv dkrS
ro u fq dki fb J ¤i d;wdkYOD;aESmu f? t o dÓP feJUo m o u fq dki fygw, f/ t J' Dv dk
v lawGeJUywfo u fv dkY x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fu Oya' jyKv kyfx m;
awmfr lygw, f/ t J' gu awmh
]t u , fí rn fo lrq dk o d½Sdygv su fwr i fwu m pu m;wpfpHkwpf&m
zefwD;NyD; t ½Si fjr wfb u fawmfo dkY &n fñ Tef;ajymq dkrn fq dkygu ¤i f;\
t o u fao G;aMu mu dk jzwfawmu fypfrn fjzpfo n f} (69;45-47)
, ck b , fo lrq dk x m0&b k&m;eJYpyfv sOf;v dkY v dr fn mpGyfpGJr IwpfpHkwpf&m jyKv kyf
Mu n fhyg/ b k&m;o ci fu dk v u frcH? r , HkMu n fb l;v dkY wGi fwGi fajymq dkaewJh
o lyi fjzpfap t ½Si fjrwfu o lYu dkrn fo n fhpu m;rQr t yfb J b k&m;o ci fb u f
wpfpHkwpf&m v dr fn m&n fñ Tef;ajymq dk Mu n fhv dku fpr f;yg/ ed*Hk;&v ' f b , fv dk
x Gu fay:v mrv Jq dkwm awGU&v dr fhr , f/
acwfu mv r wln Dr IaMu mi fh b mo mo mo emawG u GJjym;o Gm;&jci f;
' kwd, t ajzu ]t ckv dkb mo mo mo emawG u GJjym;jcm;em;ae&jci f;&JU
t pdwft ydki f;t csdKU[ m acwfu mv awG&JUv dkt yfcsu fawG rwln Djci f;aMu mi fh
jzpfygw, f/ ' gayrJhv n f; wu , fq dk&i f ' gu dk0da&m"djzpf u GJjym;jcm;em;r I&, fv dkY
rac:Edki fygb l;/ Oyrm-q &m0efu v lemu dk (v u f½Sda&m*gt ajct aet &)
aq ;wpfr sdK;ay;NyD; a&m*gt ajct aeajymi f;v Jo Gm;wJht cg aemu fx yf
aq ;wpfrsdK;u dk ay;&o v dkygyJ/ t J' gu dk 0da&m"daew, fv dkY ajymv dkYr&Edki fb J
o i fhav smfwJht ajct ae ay:r lwn fNyD; jyKv kyf&jci f;jzpfw, fv dkY ajym&yg
v dr fhr, f/ ]q &m0efu dk b , fv dkv kyf, HkMu n fpdwfcsEdki fyghrv J? ckwpfrsdK; awmfMu m
![Page 127: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/127.jpg)
103
wpfrsdK;v kyfaew, f}v dkY (b , fv lemrS) rajymMu ygb l;/ v lem&JUt wGi f;½Sd
(a&m*gt ajct ae) ajymi f;v Jr Iay:t ajccHNyD;aq ;u dkv n f; t ajymi f;t v J
v kyfay;&jci f;jzpfaMu mi f; v lwdki f;o dMu ygw, f/ b mo mo mo emrSmv n f;
' Dv dkt ajct aeygyJ/ v lo m;awG&JU OD;aESmu ft o dÓP ft &n ft csi f;
wjzn f;jzn f;wpfq i fhcsi f;jr i fhwu fv mwmeJYt rQ x m0&b k&m;x Hawmfu ae
o pfv Gi fwJht o dyn mawG &½Sdv mygawmhw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu v lo m;x kwpf&yfv Hk;u dk b mo mo m
o memwpfckwn f;ay:r Sm &yfwn f&ef b maMu mi fhzdt m;r ay;&o v J
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk , dk;pGyfwJho l[ m zsu fq D;jci f;cH&
w, fv dkYyJ v u fcHv dku fNyDx m;ygawmh/ ' gayrJh t , lrSm;b mo m? 0g' rsm;&JU
aemu fv dku fawGu dku sawmh b maMu mi fhrzsu fq D;ypf&wmv J/ wu , fq dk ¤i f;wdkY
u dk o kwfo i fypfv dku fo i fhw, fr [ kwfv m;/ ' grSr [ kwf b mo mt , l0g' wpfck
wn f;u dk v u fcHv mat mi f jyKv kyfo i fhw, fr [ kwfv m;}q dkNyD; apm' u wu fMu
jyefygw, f/ ' g&JUt ajzu dk x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fu dk, fawmfwdki fu
ay;awmfr lx m;ygw, f/
]i gt ½Si fo n fo m t v dk½Sdygr l v lo m;t m;v Hk;u dk b mo mo mo em
wpfckwn f;ü pk½kH;v dku frn fjzpf\ / o dkYao mf t ½Si fjrwfo n fo m þ o dkYjyKv kyf
v dku fo n f½Sdao mf rn fo dkYao mp0g;Af t u sdK;au s;Zl;u dkrQ &½Sdawmhrn f r [ kwf
acs/ x dkYjyi fv lo m;u dk zefq i f;&jci f;\ &n f½G, fcsu fo n fv n f; jyn fhajrmu f
awmhrn fr [ kwfacs/ v lu dk zefq i f;&jci f;\ &n f½G, fcsu f jyn fhpHkap&ef v lo m;
t aeESi fhv Gwfv yfao mt ajct aeü½SdrSo m jzpfEdki fayrn f/ x dkYjyi f (x dko dkY
v Gwfv yfao mt ajct aeü) v lo m;x HwGi f v u fcHEdki fpGr f;a&m ji i f;u G, fEdki f
![Page 128: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/128.jpg)
104
pGrf;yg &Sd&rn fjzpf\ } (5;49)
' gaMu mi fh v lo m;x kwpf&yfv Hk;u dk o mo emwpfckwn f;wGi f t wi f;
t " r ® pkpn f;apjci f;o n f v lo m;zefq i f;cH&jci f;&JU &n f½G, fcsu f v Hk;0
ysu fjy, fo Gm;rSmjzpfwJht wGu f x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fu t J' Dv dk
r jyKv kyf&jci f; jzpfygw, f/
ppfr SefwJho mo emr Smyi f u GJjym;r I½Sdjci f;
]' dt wGu faMu mi fhyJ b mo mo mo emawGrSm u GJjym;jcm;em;r IawG
jzpfae&w, fv dkY v u fcHv dku fygNyD&JU/ o dkYwdki fat mi f ppfrSefwJho mo emv dkY rdrd
u dk, fu dkajymq dkaewJh o mo emt wGi f;rSmyi fv Qi f t u GJt v GJawG½Sdaew, f/
rGwfpv i fawGu dkyJ Mu n fhyg/ wpfa, mu fwpfaygu feJU wpfr sdK;pDajymaeMu
wmygyJ}v dkY ajymMu jyefygw, f/ t u , fí a½S;, ci fu o mo emawGrSm v lawG
&JU jzn fhpGu fcsu fawGyg0i fcJho v dk ' DrSmv n f; a&mpGu fr IawG jzpfcJhwmaMu mi fh
u GJv GJr IawGjzpfo Gm;wmygv dkYt ajzay;wJht cg ]b k&m;o ci f[ m v lawG v r f;
rv GJrcRwfacsmfapEdki fwJhu sr f;pm? v lawGrcRwfacsmf rwdr f;yg;apEdki fwJh r ku ©
ygXfawmfrsdK;u dk b maMu mi fhcsray;&wmv J/ t u , fí x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fu t J' Dv dk rku ©ygXfawmfu dk ydkYcscJh&i f v lawGv r f;v GJ rcRwfacsmfEdki fb l;
aygh}v dkY apm' u wu fMu jyefygw, f/ ' g&JUt ajzu ] b k&m;o ci f&JU rku ©ygXfawmf
[ m v lo m;wdki f;em;v n fo du Rr f;Edki fwJh t &mjzpfw, f/ o dkYayrJh wpfcsdKUu
q dk;o Gr f;, kwfrmr Ijzi fh v Sn fhpm;v dkwJhq EeJU t "dyÜg, fo ab mawGu dk wpfrsdK;
wpfrn f au mu f, lMu w, f/ t J' Dv dkY v dk&mt "dyÜg, fau mu f, ljci f;rSm o lwdkU&JY
&n f½G, fcsu fwpfpHkwpf&myg0i faew, f/ Oyrm - [ dELt m&d, prm*sf*dkP f;0i f
awGu u k&ft mefx Ju ae ]o Ho &mv n fjci f; t , lt q u dk awGYw, f? ½kyfeJU
emrfu o lYb mo m x m0& wn fNrJaewm awGYw, f}po jzi fh a<u ;aMu mfMu yg
w, f/ aemu frsm;rMu mrD u k&ft mefx JrSm ]e, l;*f}t , lt q u dkyg awGU&w, f
![Page 129: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/129.jpg)
105
v dkU ajymv mv dr fhOD;rv m;ro d/ wZGwfx dk;v kyfwwfNyD; acgi f;rmwJh o lawGu dk
o lwdkUajymcsi f&majymjci f;u ae b , fo lu wm;Edki frSmrSwfv dkY/
aemu fwpfcku ckv dk t , lawGu GJjym;ae&jci f;q dki f&m wHcg;yGi fh
aejci f;[ mv n f; v lUt o dÓP f t ajr§mft jr i fydki f;q dki f&m x Gef;aygu fwdk;wu fr I
t wGu fyJjzpfygw, f/wrefawmfjrwf(q G)rdefYMu m;awmfr lo n frSm-
]t Dcfo dv mzkv ft Gr®o D&m[ fr [ f}
]i gu dk, fawmfht Gr ®o fo m;r sm;&JU t , lt q u GJjym;jci f;o n f ]&m[ fr o f}
u ½kP mawmfyi f jzpfo n f}
wrefawmfjrwf(q G) t ckv dkrdefYMu m;&jci f;u t v ’m[ fh&JU rku ©ygXfawmf
rSm ½Si f;v i f;jywfo m;wJh t r defYawmfawGeJYq dki fwJh t aMu mi f;u dpöawGu dk
azmfu sL;jyx m;o v dk wpfcsdKUu dk yHkyrmcdki f;EIdi f;jci f; (wpfen f;) t "dyÜg, fjym;jci f;
o ab mawGeJYwi fjyx m;v dkYyJjzpfygw, f/ ]r dk[ fu rm;o f} wdu sjywfo m;wJh
t rdefYawmfq dkwm&JUo ab mu rku ©ygXfawmfwpfcku dk t "dyÜg, fwpfrsdK;x u fydkNyD;
zGi fhq dkEdki fayrJh t "dyÜg, fwpfckeJUwpfcku q i fq i fwlae&r Smjzpfygw, f/
]rko ½Smb d[ mo f} yrmcdki f;EdIi f;jci f; ? t "dyÜg, fjym;jci f;&JU o ab mu rku ©ygXf
awmfwpfckr Sm t "dyÜg, faygi f;r sm;pGm zGi fhq dkau mu f, lEdki f&ef (t "dyÜg, f
t rsdK;rsdK;ay;wJh) pu m;awGeJU wefq mq i fx m;wmjzpfNyD; t J' Drku ©ygXfawmfrSm
t ay:, HMu n fh&i f t "dyÜg, ft u GJt v GJawG½Sdaew, fx i f&ayrJh wu , fawmh
u GJv GJae wmr[ kwfygb l;/ q dkv dkwmu (t rdefY) wpfcku dkv dku femu si fhBu HNyDq dk&i f
aemu fwpfcku yg (q efUu si fr Ir½Sdb J) v dku femu si fhBu Hv dkY &ae&r , f/ ' gayrJh
x dk(t rdefY&yf)ESpfckpv Hk;[ m ]&S&Dt o f} w&m;Oya' &JU , wdjywfjy| mef;NyD;o m;
Oya' eJUawmh q efYu si fb u fjzpfv dkYr&ygb l;/ (t rdefU&yf) ESpfckt eu fwpfckcku dk
v dku femu si fhBu Hjci f;[ m t Drmef, HkMu n fcsu f (o dkYr [ kwf) t pöv mrft wGu f
q Hk;½IH; epfemrIjzpfapwJh v kyf&yfrsdK;r [ kwfygb l;/ Oyrm-t rsdK;o rD;awG&JU v pOf
![Page 130: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/130.jpg)
106
"r®wm u dpöeJUywfo u fNyD; ]u &ft Gef} v dkYo Hk;EIef;x m;ygw, f/ t J' g&JU t "dyÜg, fu
o efY½Si f;pi fMu , fjci f;u dkv n f;ac:q dkNyD; &mo Dyef;yGi fhjci f;u dkv n f; ac:q dk
ygw, f/ rGwfpv i fawGx Ju t kyfpkwpfpku ' Dpu m;v Hk;u dk o efY½Si f; pi fMu , fjci f;
v dkYo Hk;NyD; aemu ft kyfpkwpfcku &mo Dyef;yGi fhjci f;v dkY o Hk;Mu w, f/ q dkawmh
t ay:, HMu n fh&i f ' Dt o Hk;t EIef;ESpfck[ m wpfckeJUwpfck 0da&m"djzpfaew, fv dkY
x i f&NyD; v lwpfOD;wn f;u wpfcsdefwn f;rSm ESpfckpv Hk;u dk v dku femu si fhBu Hv dkY
r&Edki fo v kd jzpfaew, f/ ' gayrJh ½S&Dt o f"r® Oya' &JU pHcsdefpHñ Tef;½Iax mi fh
t & t J' D ESpfck[ m q efYu si faewmr[ kwfwJht jyi f ESpfckx Ju wpfckckay:rSm
v dku fem u si fhBu Hv dku fv dkY t pöv mrfu dk wpfpHkwpf&m t u sdK;, kwfapr Iv n f;
r jzpfEdki fygb l;/ ' Dv dku GJv GJr IawGaMu mi fh ½S&Dt o fOya' &JU t ao ;pdwf
t aMu mi f;t &m awGay:rSm t m½kHpl;pdku fwJht u si fh jzpfay:v m&w, f/ ½kyfydki f;?
emr fydki f; yn m&yft r sdK;rsdK;u dk av hv mpl;pr f;v dkpdwf aygu fzGm;v m&NyD;
½S&Dt o f&JU t ESpfo m&eJU t rdefYawmf&JU t ppft rSefo ab mu dkv n f; o dv m&
w, f/ t rdefYawmfawG&JU t ay:, Ht cGHt u m o zG, f½SdaewJht &m&JU t eu f
o ab mu dk o d½Sdv m&w, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m o , HZmwo dku fawGzefq i f;ay;x m;NyD;
t J' Do dku fx Ju ae a½TawGai GawGx kwf, l&rSmjzpfo v dk u k&ft mefu dkv n f;
t J' Dv dkyJjyKv kyfx m;wmjzpfw, f/ ' g[ m (u k&ft mef&JU) t v Sw&m;wpfrsdK;eJY
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fx Hu r ku ©ygXfawmf&JU t jr i fhrm;q Hk;ao m*kP f
t &n ft ao G;jzpfNyD; cRwf, Gi f;csu f r [ kwfygb l;/ pl&m[ fzmo D[ mq dk&i f
wdkawmi f;wJhpl&m[ fwpfyk' fjzpfayr Jh t eu ft " dyÜg, f o ab mawG[ m
b , ft cgrSmrS u kefcr f;jci f;r½SdaMu mi f; u Refawmfu dk, fwdki f t awGUt Bu HK
t m;jzi fho dx m;&NyD;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh (' Dv dku GJv GJr Ijzpfaejci f;[ m) x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU rku ©ygXfawmfay:rSm apm' u wu fv dkYr&Edki fb J wu , f
![Page 131: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/131.jpg)
107
awmh ' g[ m(u k&ft mefY)t v Sw&m;u dk v Spf[ azmfu sL;jyo v su f ½Sdaejci f;yg/
v lwdki f;[ m rdrdwdkYÓP f&n feJY v kHYv pkdu f Bu dK;yr f; t m;x kwfr IeJUt n D t eu f
t "dyÜg, fawGu dk azmfx kwfMu NyD; t u sdK;&, lcHpm;v su f t jcm;o lawGu dkv n f;
t u sdK;jyKjci f;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh rdrdwdkYt wå t u sdK;pD;yGm;t wGu f r [ kwfb J?
ro drdku frJjci f;? av hv mpl;pdku fr It m;en f;jci f;awGaMu mi fhv n f; r [ kwfb l;q dk&i f
t J' Du GJjym;r I[ m r lv t &i f;t jr pft &r [ kwfwmaMu mi fh t Gr®o ft wGu f
t u sdK;½SdapwJhu dpöyJjzpfw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t J' Dv dkt m;jzi fh v lawG[ m
pl;pr f;av hv mq i fjci fr IawGjyKv kyfzdkY t cgt cGi fhawG &½Sdv mv dkYygyJ/ aemu fNyD;
u k&ft mef&JUrku ©ygXfawmfawGrSm t "dyÜg, fo ab m t rsm;t jym;½Sdae&jci f;u
u k&ft mef[ m t q i fhedr fhwJhrdkt fr i fef o u f0i f, HkMu n fo lawGt wGu fa&m
t q i fhjr i fhwJh rdkt fr i fefawGt wGu fyg jzpfaev dkYygyJ/ ' gt jyi f o mrmef t &n f
t csi f;½SdwJho lawGt wGu fa&m? jr i fhrm;wJh0dn mOfa&;t q i fhu dk wu fv Sr f;aeo l
awGt wGu fyg jzpfv dkYygyJ/ ' gaMu mi fhyJ u k&ft mefx Ju pu m;v Hk;awG[ m
t o dyn mydki f;q dki f&mrSm b , ft q i fhrSmrq dk½SdwJh yk*¾dKv ft wGu f yi fjzpfap?
o [ Zmwjzpfat mi f? t u sdK;&, lcHpm;Edki fat mi f zefwD;ay;x m;&jci f;jzpfNyD;
u keft mefx Ju b , ft pdwft ydki f;u rS b , ft o i f;t zGJU? *kdP f;Cet wGu frq dk
t u sdK;rJho Gm;apwm (o dkYr [ kwf) em;v n fEdki fpGr f;r½SdEdki fwmrsdK; r jzpfapygb l;/
' Du sr f;awmfu dkyJ t edr fhq Hk;t q i fhrSm½SdwJh rdkt fr i fef o u f0i f, HkMu n fo lv n f;
zwf½GwfNyD; wrefawmfjrwf(q G)v dkrsdK; t q i fjr i fhyk*d¾Kv fjrwfu v n f; zwf½Gwf
cJhwmygyJ/ t u , fí u k&ft mefrSm x dko dkYao m t v Sw&m;o m r½Sdb l;q dk&i f
(o dkYr [ kwf) t q i fht edr fhq Hk;rdkt fr i fef wpfa, mu fem;rv n fEdki fb l; (o dkYr [ kwf)
wrefawmfjrwf(q G)&JU t o dyn mu dkwdk;yGm;aprJh b mt aMu mi f;t &mrS r½Sdb l;
q dk&i f u k&ft mefrSm t q i fht edr fhq Hk;v lawGt wGu fv n f; o Gefo i fcsu fyg½Sd
w, fv dkY ajymv dkYr&Edki fygb l;/ q dkv dkwJho ab mu rku ©ygXfawmf[ mv n f; wpfck
![Page 132: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/132.jpg)
108
wn f;? pu m;v Hk;awGu v n f; wpfrsdK;wn f;ayrJh v lawG&JUt o dÓP fpGrf;&n f
t wdki f;t wmay: r lwn fNyD; t eu ft "dyÜg, f o ab mawG x kwf, lEdki fjci f;jzpf
w, f/ ' Du srf;awmfx JrSm ÓP f&n fedrfhwJho lawG em;v n fEdki fwJh t aMu mi f;t &m
awGryg½Sdb l;v dkY ajymv dkYr&Edki fygb l;/ aemu fNyD; t q i fhedr fhwJhv lawGt wGu fyJ
o Gefo i fcsu fyg½SdNyD; 0dn mOfa&; t q i fhjr i fhwJhv lawG u sr f;jrwfu k&ft mefu ae
t u sdK;&, lcHpm;jci f;r jyKEdki fb l;v dkYv n f; ajymv dkYr&b J wu , fawmh u k&ft mef&JU
pu m;v Hk;wkdi f;[ m t edr fhq Hk;eJY t jr i fhq Hk;v lawGt wGu fygjzpfygw, f/}
u GJjym;r Iwdki f;[ mv n f; ]&[ fr o f} u ½kP mr [ kwfyg
]t u GJt v GJjzpfjci f;[ m ]&[ fro f}u ½kP mjzpfw, fq dkwmu dkawmh
v u fcHv dku fygNyD&JU/ ' gayrJh t pöv mrfrSm ]&[ fro f}u dk r jzpfay:apb J ' ku ©
jzpfapwJh t u GJt v GJ? jyó emawG½SdaeMu wmyJ}v dkY apm' wu fMu jyefygao ;
w, f/ ]Oyrm-t o Hu s, fu s, feJY t mrD;efv kyfwm? t o Hwdk;wdk;eJY t mrD;efv kyfwJh
u dpöt wGu f jyó emjzpfu m t jyeft v Sef cJeJYaygu fMu v dkY w&m;cGi fawGawmi f
a&mu fMu &w, f/ ' gq dk t J' gu b , fv dkv kyf]&[ fro f} jzpfEdki fyghrv J/} ' g&JU
t ajzu ]v lo m;[ m (t o dÓP fedrfhNyD)q dk&i f t J' Dv dk b mrSr[ kwfwJh t ao ;t zGJ
u dpö&yfav ;awGaMu mi fh cdku f&efjzpfyGm;r IawG jyKwwfMu w, f/ rGwfpv i fawG
t m;v Hk; t J' Dv dkt ajct aea&mu fo Gm;NyDq dk&i f t v ’m[ fu ¤i f;wdkYu dk t ppf
t rSefw&m;b u fo dkY OD;wn fav Qmu fv Sr f;apzdkY yk*¾dv fwpfyg;u dk apv Twfav h
½Sdw, f/ ajym&r, fq dk&i f ' Dacwfu mv ½Sd rGwfpv i fawG[ m b mr[ kwfwJh
t ao ;t rTm;u dpö&yfav ;awGx JrSm epfaeMu NyD; t J' Dv dkt kyfpkwpfckeJYwpfck
t u GJt v GJawG jzpfaejci f;[ m ]&[ fro f}r [ kwfb J t wd' ku ©ab ; t EÅ&m, f
jzpfay:aprJh t aMu mi f;cHjzpfw, fq dkwmu dkv n f; ¤i f;(rGwfpv i f)wdkY o dyHk
ray:Mu ygb l;/ ' gaMu mi fhyJ t v ’m[ fu rq D[ farmft l' f(t f)o ci fu dk apv Twf&
jci f;jzpfNyD; r q D[ far mft k' f(t )o ci fu v n f; pu m;wpfcGef;wn f;eJY
![Page 133: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/133.jpg)
109
t J' Djyó em&yfawGu dk ajz½Si f;ypfv dku fw, f/ Oyr m-u RefawmfwdkY
t [ fr ' D, m*srmt o f t o i f;t zGJUu dkyJ Mu n fhyg/ u RefawmfwdkY t o i f;t zGJUrSm
t J' Dv dk u dpörsdK;awGeJY ywfo u fv dkY b , fv dkt u GJt v GJrS½Sdraeygb l;/ t csKyf
ajym&&i f wpfcsdKUu dpöawGrSmawmh t ajct aewpfrsdK;u edr fhwJho lawGt wGu f
jzpfNyD; ÓP f&n fjr i fhwJho lawGt wGu fu sawmh wpfrsdK;½Sdw, f/ wpfcsdKUu dpöawG
u sjyefawmh t edr fht jr i fh t kyfpkESpfckpv Hk;t wGu f o i fhav smfrSefu efv su f
½Sdw, f/ t J' gu dk Oyrmaq mi fjy&&i f ]t mrD;ef} v dku f½GwfwJht cgrSmyJ Mu n fhyg/
t o Hu s, fav mi fpGm x Gu fNyD; ]t mrD;ef}½Gwf&i fv n f; &o v dk t o Hwdr fpGmeJY
½Gwf&&i fv n f;&wmygyJ/ ' Dv dkyJ v u fydku fwJhae&mrSmv n f; t x u frSmydku fv dkY
&o v dk at mu fav QmNyD; ydku fv dkYv n f;&ygw, f/t J' Dv dken f;eJY u dpöawGt m;v Hk;
u dk ajz½Si f;ypfv dku fNyD; b mjyó emrS ½Sdraeawmhygb l;/}
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao cHo ljy t ax mu f
t x m;u dk apm' u wu fjci f;ESi fht ajz
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; ' d| o u fao cHEdki fo l?
b k&m;o ci fx HrS Asm' dwfpu m;o HMu m;emjci f;cH&o lu b k&m;o ci fr½Sdygb l;v dkY
b , fv dkv kyf ajymEdki fyghrv Jq dkwJh u Refawmfht q dku dk apm' u wpfck wu fjyef
ygw, f/ t J' gu b mv Jq dk&i f o u fao cHcsu fwdki f;[ m t pOfo jzi fhrSefu ef
raewwfb l;q dkwmyJjzpfygw, f/ Oyrm-rsu fv Sn fhq &mu t ay:, HMu n fh&i f
ai Gt o jymv kyfjyw, fv dkYx i f&ayrJh wu , fawmh x dko dkYr [ kwfb J ¤i f;u
rsu fv Sn fhjywma&m r jzpfEdki fb l;v m;/ b k&m;o ci f½SdaMu mi f; t J' do u fao cHrI[ m
v Sn fhpm;r IwpfpHkwpf&mjzpfNyD; v lo m;u rdrd[ m x m0&b k&m;o ci fu dk zl;awGU&
w, f o dkYr[ kwf b k&m;o ci feJY t jyeft v Sefpu m;ajym&w, fv dkY x i fayrJhv n f;
wu , fu b mrSr [ kwfb l;q dkwmrsdK;aygh/
![Page 134: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/134.jpg)
110
wu , fawmh jr i fawGU&w, fq dkwJhae&mrSm ESpfrsdK;ESpfpm;½Sdygw, f/
wpfcku rSm;, Gi f;r IjzpfEdki fNyD; aemu fwpfcku rSm;, Gi f;r I v Hk;0r jzpfEdki fwJh
t aMu mi f;yi f jzpfygw, f/ yx r t r sdK;t pm; o u fao cHcsu fu t a0;
wpfae&mu v l&dyfjr i fae&NyD; x dkv lb , fo lq dkwmu dk o do a, mi f½SdayrJh x dkv leJY
awGUNyD;cJhwJhv l wpfa, mu fa&mu fv mNyD; ]u sKyf[ dkv lYu dk b , fae&mrSmawmhjzi fh
awGUcJh&w, f } v dkYajym&i f t eD;u yfawGUcJh&wJh o l&JUpu m;u dk v u fcH&rSmjzpfNyD;
t a0;wpfae&mu ae jr i f&wJhv l&JUt q dku dk y, f&rSmjzpfygw, f/t J' Dv dk y, f&
jci f;u o u fao cHcsu f[ m o Ho , jzpfp&mu dpöwpf&yf jzpfaev dkYr [ kwfb J
o u fao cHcsu fu t q i fht r sdK;rsdK; ½Sdaev dkYyJjzpfygw, f/ t a0;wpfae&m
u jr i f&o l&JU o u fao cHcsu fu dk t eD;u yfjr i f&o l&JU o u fao cHcsu feJU EIdi f;pm
Mu n fhwJht cg yx ro u fao cHcsu fu rSm;, Gi f;aeaMu mi f; awGU&ygw, f/
aemu fwpfrsdK; o u fao cHcsu fu dk Oyrmaq mi fjy&&i f u Refawmfu v lwpfa, mu feJY
pu m;ajymaeNyD; t J' Dv dk pu m;ajymaewmu dk v lawGt rsm;Bu D;v n f; awGUr, f/
u m, u H½Si fx dkv lu dk, fwdki fu v n f; u RefawmfeJY pu m;ajymv su f½SdaMu mi f;u dk
o u fao cHr , f/ t J' DrSmrS v lwpfa, mu fu ]ci fAsm;eJYpu m;ajymwJho lu dk
v m[ dk&fNrdKUrSm awGUcJhw, f}v dkY v majym&i f ' Dv lv dr faewm ' grSr [ kwf ' Dv l
wpfckckawmh rSm;aeNyDq dkwmu dk , HkMu n fv dku f&rSmjzpfygw, f/ t J' Dv dkyJ
rsu fv Sn fhq &mu u Refawmfhv u f0g;ay:rSm ai Gu dkv kyfjy&i f o lai Gv kyfjywmu dk
o Ho , jzpfp&m r½Sdygb l;/ ' gayrJh o lu o lY&JU v u f0g;ay:rSm v kyfjywm
q dk&i fawmh o l[ mai Gpu dk 0Su fx m;au mi f;0Su fx m;v dr fhr , fv dkY , lq &wm
aMu mi fh rsu fv Sn fhq &m&JUjyu Gu fu dk ' g[ m o u fao cH&jci f;v dkY rac:q dkEdki f
ygb l;/ o dkYayrJh x m0&b k&m;o ci fx HawmfrS u sa&mu fv mwJh Asm' dwfawmfrSm
t J' Dv dk o Ho , yGm;Edki fp&m r½Sdygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x m0& b k&m;o ci f
x HawmfrS Asm' dwfawmf[ m t v GefMo Zmt ½Sdeft 0g½SdNyD; x i f½Sm;jywfo m;wJh
![Page 135: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/135.jpg)
111
t o HawmfeJY ' grSr [ kwf wdw¬KHzGi fhq dkcsu fawG jyK&wJht dyfru fawGt m;jzi fh
wpfa, mu fESpfa, mu fru t ax mi ft ao mi f;u dk Asm' dwfydkYcsawmfr lv dkY
jzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao cHo lawG&JU
t m½kHu dk v Sn fhpm;cHv dku f&wma&m r jzpfEdki fb l;v m;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f½Sdygw, fv dkY a<u ;aMu mfo lawGt aeeJY
o lwdkYt m½kHv Sn fhpm;cHv dku f&wm? ½l;ESr f;ESr f;jzpfo Gm;wma&m r jzpfEdki fb l;v m;}
q dkNyD; ar ;cGef;x kwfMu jyefygw, f/ ' gq dk&i f t v GefBu D;u s, fjr i fhjr wfwJh
x m0&b k&m;o ci fu ]i gwdkYu dk pu m;ajymygw, f}q dkNyD; wn Dwñ Twfwn f;
x Gu fq dkcJhMu o lawG[ m b , fv dkt ½l;rsdK;awGygv dr fh/ t ½l;awGx JrSm t J' grsdK;
wdku fwdku fq dki fq dki f jzpfwma&m½Sd&JUv m;/ t ½l;ESpfa, mu fawmi f x yfwln DrQ
ajymq dkjci f; r½Sdygb l;/ &max mi fcsDwJh yk*¾dKv fawG[ m x m0&b k&m;o ci f
½SdaMu mi f; wn Dwn mwn f; x Gu fq dkcJhMu NyD; o lwdkYx Ju b , fESpfa, mu fu
OD;aESmu fazmu fjyefcsdKU, Gi f;aeygw, fv dkY ajymEdki fyghrv J/ ' gaMu mi fh ' Dv dko Ho ,
[ m v Hk;0rSm;, Gi f;ygw, f/
]r l*sD;Af}wHkYjyefajzMu m;awmfr lao mt ½Si f q dki f&m*kP fawmft m;jzi fh x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f;o u fao
wwd, wi fjycsu ft aeeJY ]r l*sD;Af}q dkwJh *kP fawmfu dk wi fjyv dkygw, f/
x m0&b k&m;o ci fb u fawmfrS yGi fhay:<u jref;v mygw, fv dkY a<u ;aMu mfwJh
yk*¾dKv fr Gefwdki f;[ m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f ]r l*sD;Af} jzpfaMu mi f;u dk
o u fao cHcJhMu ygw, f/ x dkt ½Si f[ m awmi f;q kawGu dk v u fcHawmfr lw, f/
awmi f;q kawGu dk v u fcHwJht ½Si f wpfyg;yg;½Sdw, fq dkwmu dk v lwpfa, mu f
t aeeJY t awGUt Bu HK&½Sdo Gm;NyDq dk&i f x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f½SdaMu mi f;
b , fv dko Ho , rsdK;rS ½SdraeEdki fawmhygb l;/ aemu fNyD; x m0&b k&m;o ci f[ m
![Page 136: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/136.jpg)
112
t wdki f;ro dMu m;awmfr lao mt ½Si fESi fh t ajzay;awmfr lao m t ½Si fjzpfw, f
q dk&mrSmv n f; b , fv dko Ho , rSr½SdEdki fawmhygb l;/ ]pr Dt f} t v Gefw&m
Mu m;awmfr lao mt ½Si fq dkwmu t apcHv lo m;u wpfpHkwpf&m wdk;v QdK;w, f
q dk&i f t ½Si fjrwfu emMu m;awmfr ljci f;u dkq dkv dkNyD; ]r l*sD;Af} t ajzay;v u fcH
awmfr lao m t ½Si fq dkwmu v lo m;u awmi f;cHw, fq dk&i f t ½Si fjrwfu
v u fcHjzn fhq n f;ay;jci f;u dk q dkv dkjci f; jzpfygw, f/ ' gaMu mi fh ]r l*sD;Af}q dkwJh
*kP fawmfu dk o u fao jywJht aeeJY awmi f;q kawGu dk v u fcHjci f; q dki f&m
t aMu mi f;awGu dk wi fjyo Gm;yghr , f/ b , fv dkt o Gi fo @efrsdK;eJY v lo m;u
awmi f;q k' dkt mv kyfNyD; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu r jzpfEdki fwJht &mBu D;u dk
jzpfEdki fwJh t ajct aeu dk a&mu fat mi f b , fv dkjyKv kyfjyo cJho v Jq dkwmu dk
wi fjyrSmyg/ ' Dt ax mu ft x m;[ m t v Geft HhzG, fb eef;jzpf&av mu fwJh
o u fao t ax mu ft x m;jzpfNyD; ' gu dkwi fjyv dku fwmeJY x m0&b k&m;o ci f
½SdaMu mi f; v Hk;0r ji i f;o mwJh t aet x m;u dk a&mu fo Gm;aprSm t rSefjzpfNyD;
' gu dk ji i f;o lu awmh ½l;o Gyfo lwpfrsdK;o m jzpfygv dr fhr , f/ u RefawmfwdkY[ m
rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU awmi f;q k' dkt mawG v u fcHjci f;&JU edrdwfv u ©P m
awGu dk av hv mo Hk;o yfMu n fhv dku fwJht cg t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; b , fv dk
o Ho , rS r<u i f;u sef&pfawmhygb l;/ u Gsefawmfu kd, fwdki fv n f;yJ t v ’m[ f½Sd
aMu mi f; o u fao cHEdki fwJho l jzpfygw, f/ t i frweft HhMo p&m au mi f;av mu f
at mi f awmi f;q k' dkt mawG v u fcHjci f;cH&wmu dk rsu f0g;x i fx i fjr i fawGUcGi fh
&cJhygw, f/ e0gAfrkd[ r®' ft v Dcefq m[ Db f&JUo m;jzpfo l t Af' Gv f&[ D;r fcefq m
[ Db f&JU t jzpft ysu fu dkyJMu n fhyg/ q &m0efawGu awmi f v u fav Qmhv dku f&wJh
t ajct aex d o la&m*ga0' em cHpm;aecJh&ygw, f/ t J' Dt cgrSm rq D[ f
armft k' f(t )o ci fu ]t dk µt v ’m[ f½Si fjrwf - þ u av ;o n f ao aeYaphcJhNyD
q dkv Qi f u RefawmfrsdK; t ½Si fjrwfawmfx Hyg;0, f ½SDzmt o f Mu m;0i fav Qmu fv SJ
![Page 137: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/137.jpg)
113
t o em;cHv dkyg\ /}q dkNyD; ' dkt mawmi f; q kjyKygawmhw, f/ t J' Dv dk rq D[ f
o ci fBu D; ' dkt mawmi f;cHaepOfrSmyi f ]i gt ½Si fjrwft rdefYawmfr½Sdb J t b , f
o lo n f Mu m;0i fav Qmu fv SJay;Edki ft hhHen f;} v dkY t v ’m[ f½Si fjrwfu o ci fBu D;u dk
Asm' dwft m;jzi fh rdefYq dkv dku fygw, f/ ]x dkt cdku ft wefYav ;wGi f u REkfyfo n f
cEmESi fh0dn mOf acwåu i f;u Gmo Gm;o u Jho dkY cHpm;v dku f&NyD;aemu f v lao av mi f;
u Jho dkY t ½Si fhajcawmf&i f;ü 0yfq i f;v dku fawmh ]au mi f;NyD t o i fht m; i gt ½Si f
cGi fhjyKv dku fNyD} q dkao mt Dv f[ mrf Asm' dwfu sa&mu fv m\ } q dkNyD; rq D[ fo ci fBu D;
ajymav h½Sdygw, f/ t J' Daemu frSm o ci fBu D;' dkt mawmi f;q kjyKwJht cg v u fcHjci f;
cHcJh&w, f/ t J' Daemu f rq D[ fo ci fBu D;[ m csu fcsi f;t cef;jyi fu dkx Gu fv mNyD;
' Dt aMu mi f; t m;v Hk;u dk t o day;v dku fygw, f/ o ci fBu D;ajymv dku fwJht csdef[ m
t Af' Gv f&[ D;rfq m[ DAfeJYywfo u fNyD; q &m0efu aemu fq Hk;ae0i fcsdefv dkY o wfrSwf
x m;cJhwJht csdefygyJ/ q &m0efo wfrSwfcJhwJh aemu fq Hk;t csdefrSmyJ v lem[ m
jyefau mi f;pjyKv mygawmhw, f/ , ckcsdefx dwdki f t v ’m[ fhzZv f au s;Zl;awmfeJY
o lt o u f½Si fv su f½Sdaeygao ;w, f/ t ckawmh NAdwdo QrSm yn mo i fMu m;v su f
½Sdaeygw, f/ (' Dpmwrf;u dk wn f;jzwfwJht csdefrSmyJ o lpmar ;yGJat mi fo Gm;NyD;
jzpfo n f)
t csKyfajym&r, fq dk&i fawmh v Hk;0r jzpfEdki fygb l;q dkwJht ajct aerSm
yi f ' dkt mawmi f;q kv u fcHjci f;cH&wmu dk awGU&ygw, f/ ' gu awmh t v Gef
Bu D;jr i fhjrwfwJht ½Si fo ci f&JU x def;csKyfu Gyfu Jr Iat mu frSm&SdaewJht wGu f
awmi f;q kjyn fh0jci f;[ m x i f½Sm;ay:v Gi fv m&aMu mi f; v u fcH&v dr fhr , f/
' dkt mawmi f;q kjyn fh0jci f;ESi fhapm' u
]q kawmi f;awGjyn fhv mw, fv dkY , HkMu n fv u fcHx m;wJhu dpöawG[ m
wdku fq dki fr IaMu mi fh jzpfv m&wmau m r jzpfEdki fb l;v m;}v dkY apm' u wu fMu
jyefygw, f/ ' g[ m t o dÓP feJY, SOfwJh apm' u v dkYyJajym&r, f/ b maMu mi fh
![Page 138: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/138.jpg)
114
v Jq dkawmh t csdKUo mrmefx u f x l;u JwJhu dpöawG[ mv n f; wdku fq dki fr IaMu mi fh
jzpfay:v mwmawG½Sdaev dkYygyJ/ ' gayrJhv n f; ' dkt mawmi f;q kjyn fh0jci f;rSm
u sawmh t csdKUq u fEG, faewJhu dpö&yfawG½SdaeNyD; jzpfay:v mwJh&v ' fawGaMu mi fh
wdku fq dki fr Iv dkY rac:Edki fygb l;/ yx r t csu fu ' dkt mawmi f;q kjyKjci f;eJYt wl
t jzpft ysu fawGrSm ajymi f;v Jr IawG½Sdv mygw, f/ t J' gu dkMu n fh&i f ' g[ m
wdku fq dki fr Ir [ kwfb J &n f½G, fcsu f½SdwhJ t ½Si fwpfyg;&JUt rdefYat mu frSm v Iyf½Sm;
aewmygv dkY ajymEdki fygw, f/ ' kwd, t csu fu wdku fq dki fr IaMu mi fh v Hk;0
r jzpfEdki fwJhu dpö[ m awmi f;q k' dkt mjyKwJht cgrSo m jzpfay:v dkYv m&ygw, f/
wwd, t csu fu awmh ' dkt mt m;jzi fh o mrmefx u fx l;u Jt hHMo zG, fau mi f;
av mu fat mi f t ajct aeawGjzpfay:v dkYv mNyD; t J' gu dkMu n fh½kHeJY wdku fq dki fr I
v dkYu dk ajymv dkYr&Edki fygb l;/ pwkw¬t csu fu awmi f;q kjyKwJho lu dk, fwdki fu
wpfpHkwpf&mjzpfrv mrDrSmyi f u dk, fawmi f;aewJh q kawmi f;jyn fho Gm;NyDq dkwm
Bu dKwi fo dNyD;jzpfygw, f/ t J' Dv dk t o day;cH&r I[ m ]t Dv f[ r f}Asm' dwft m;jzi fh
ao mfv n f;au mi f; pdwfESv Hk;t wGi f;x n fho Gi f;ay;wJh en f;eJYao mfv n f;au mi f;
jzpfygw, f/ wpfpHkwpf&mjzpfr v mao ;ci frSm ' Du dpö[ mawmhjzi fh v Hk;0
jzpfu dkjzpfv m&r, fq dkNyD; Bu dKo daew, fq dk&i f ' g[ m b , fv dkv kyf wdku fq dki fr I
jzpfEdki fyghrv J/ t csKyfajym&r , fq dk&i f awmi f;q k' dkt mjyn fhjci f;&JU jr i fu Gi f;
awG[ m wdku fq dki fr Iq dkwJh ' Gd[ o Ho , aygu fzGm;rv mat mi fu dk x i fx i f½Sm;½Sm;
jyo wwfygw, f/
][ zD;Zf} u mu G, fapmi fha½Smu fao mt ½Si f *kP fawmft m;jzi fh x m0&
b k&m;o ci f t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f;o u fao
pwkw¬o u fao t aeeJY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmf
wpfckjzpfwJh ][ zD;Zf}q dkwJh*kP fawmfu dk wi fjyyghr , f/ x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f[ m ][ zD;Zf}*kP fawmfydki f½Si fjzpfaMu mi f; wrefawmfwdki f; o u fao
![Page 139: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/139.jpg)
115
jyKcJhMu ygw, f/ ][ zD;Zf} *kP fawmf½Si f½Sd? r½Sd av hv mMu n fhv dku fMu ygpdkY/ x dk
][ zD;Zf}t ½Si f[ m o b m0ed, mrab mi fu dk au smfv Gefu m apmi fha½Smu fawmf
r lao m t ½Si fyi fjzpfygw, f/ t J' Dv dkt ½Si frsdK;½SdaMu mi f; o u fao &½SdNyDq dk&i f
awmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f½SdaMu mi f; v u fcH&v dr fhr , f/ t J' D*kP fawmf
x i f½Sm;ay:v Gi fjci f;eJYpyfv sOf;v dkY o u fao t jzpf wrefawmfjr wf(q G)
t aMu mi f;u dk wi fjyyghr , f/ ru úmNrdKUo m;awGu u dk, fawmhfu dk v kyfBu Ho wfjzwf
&ef Bu Hpn faeMu wJht cg t v ’m[ f½Si fjrwfu ru úmNrdKUu ae x Gu fcGmo Gm;zdkY
t csdefrD t o day;awmfr lcJhygw, f/ ' geJY wrefawmfjrwf ru úmNrdKUYrS x Gu fcGm
v mcJhayrJh t csdKUao mt aMu mi f;awGaMu mi fh v r f;rSm acwåem;&ygw, f/
t eD;0ef;u si f½Sdawmi frSm ]aq mf&f}v dkYac:wJh *lwpfv Hk;½SdNyD; *lt 0u ayt en f;
i , fo m u s, f0ef;ygw, f/ wrefawmfjrwfu t J' DrSmem;ygw, f/ ru úmo m;
awG[ m u dk, fawmfhu dk½Sm&i f;eJY *lem;x d a&mu fv mMu ygw, f/ t m&AfawGrSm
pHkpr f;ax mu fv Sr f;wJhyn mu dk v GefpGmrS, HkMu n fpdwfcsMu ygw, f/ ¤i f;wdkY[ m
½kdi f;pdki f;Mu r f;Mu Kwfo lawGjzpfwmaMu mi fh &efo lawGu dk pHkpr f;ax mu fv Sr f;r I
r jyKEdki fb l;q dk&i f &efo l&JUo wfjzwfr Iu dk cHv dku f&Edki fygw, f/ ' gaMu mi fh
wrefawmfjrwfu dk ½SmazGwJhae&mrSmv n f; ax mu fv Sr f;a&;u Rr f;u si fo l&JU
v r f;jyac:aq mi fr IeJY *lt em;x d a&mu fv mMu ygw, f/ *l0em;a&mu fwJht cg
v r f;jyo lu ]rkd[ r®' f ' D*lx JrSmyJ½Sd&r , f/ t Jv dkrSr [ kwf&i f au mi f;u i fay:wu f
o Gm;wmyJjzpf&r , f/ ' dx u fawmh a½SUq u fo Gm;rSmr[ kwfawmhb l;} ¤i f;wdkY
t J' Dv dk pu m;pjrn f ajymaewmawGu dk *lx JrSm½SdwJh wrefawmfjrwfeJY t b l
b u &fo ci fwdkYESpfOD;pv Hk;u t wdki f;o m;Mu m;ae&NyD; t b lb u &fo ci fu
]i gwpfa, mu fwn f;eJY wrefawmfjrwfu dk b , fv dkrsm; u mu G, fapmi fha½Smu f
Edki fyghrv J/ o lwdkY t v ’m[ fhwrefawmfu dk zr f;rdo Gm;Mu &i fa&m}q dkNyD; pdk;w
x i fhx i fhjzpfv mygw, f/ ' gayrJh t b lb u &fo ci f pdk;&dr fru i f; jzpfae&wJh
![Page 140: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/140.jpg)
116
yk*¾dKv f? ru úmo m;awG &n f½G, fOD;wn fv su f v dku fv Hzr f;q D;r Iu dk cHae&wJh
yk*¾dKv fu t J' Dav mu f aMu mu fru fzG, fau mi f;wJht ajct aerSmyi fv Qi f rdrd
t azmfjzpfo lu dk ]v mo [ fZef t i fev fv m[ rmt fem} ]pdk;&dr fylyefr I r jzpfav
ESi fh/ t v ’m[ fo n f i gwdkYESi fht wl½Sd\ } v dkYq dkaeygw, f/ pHkpr f;ax mu fv Sr f;o l&JU
pu m;u dk ¤i f;wdkYu , HkMu n fpdwfcsr It jyn fh½SdMu ayrJh ¤i f;u ru úm[ fo m;awGu dk
]' Dv l' Dae&mrSmyJ ½Sdu dk½Sd&r , f} q dkNyD; wGef;wGef;wdku fwdku f ajymaeayrJh b , fo l
wpfOD;wpfa, mu fu r S t en f;i , fav ;cg;u dki f;NyD; awmhawmi f* lx Ju dk
v Sr f;rMu n fhjzpfMu b l;/ ]' Dv dkae&mrsdK;rSm rkd[ r®' f b , fv dkrS½SdraeEdki fb l;}q dkNyD;
t m;v Hk;jyefx Gu fo Gm;Mu ygawmhw, f/
u Refawmf ru úm[ fa&mu fcJhpOfu t J' D*lu dk Mu n fhzdkYv n f; o Gm;a&mu f
cJhygw, f/ ' gayrJh awmi fay:wu f&i f;eJY t o u f½Ir0rGef;Mu yfv dkY v mwm
aMu mi fh u Refawmfu dk, fwdki f t J' D*lx Jt x d ro Gm;Edki fawmhwmeJY wjcm;
wpfa, mu fu dk 0i fMu n fhcdki f;&ygw, f/ o lu Mu n fhv mNyD;awmh ]*l0[ mt awmf
av ;u s, fNyD; u kwi fwpfv Hk;pmav mu fu s, fw, f}q dkNyD; u Refawmfhu dk v mjyef
ajymjyygw, f/ ' gayrJh ' g[ mt HhMo p&mr[ kwfygv m;? wrefawmfjrwf[ m
t J' D*lx JrSm½Sdu dk½Sd&r, fq dkNyD; t aMu mi f;t csu ft m;v Hk;u &n fñ Tef;aeMu w, f/
v lawGu v n f; pdwft m;rmeft jyn fheJY wrefawmfjrwfu dk r&ru zr f;jyr , f
q dkwJh pdwft [ kefeJY a&mu f½Sdv mMu jci f;jzpfw, f/ t J' Dv dk u dk, fawmfhu dk zrf;q D;
v dkpdwf jyi f;jyv su f½SdwJhv lawG? u dk, fawmf[ m ' D*lx JrSmyJ ½Sdu dk½Sd&r , fq dkNyD;
ñ TefjyrJho l ½Sdaev i fhu pm; ¤i f;wdkYt m;v Hk;x Ju b , fo lwpfOD;wpfa, mu fu rS
cg;av ;u dki f;NyD;awmh Mu n fhcGi fhr&v dku fMu b l;/ cg;u dki f;NyD; rMu n fh0hH&av mu f
at mi f *l0rSm o lwdkYaMu mu fv efY&rJht &m b mwpfckrSv n f;½Sdraeygb l;/ b , fv dk
t cu ft cJ? t wm;t q D;rSv n f; ½Sdraeygb l;/ ' gayrJhv n f; b , fo lu rS
*lx Ju dk i HkUMu n fhjci f;r jyKcJhMu b J v Sn fhjyefo Gm;cJhMu ygw, f/wrefawmfjrwfu
![Page 141: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/141.jpg)
117
]v mo [ fZef t i fev fv m[ rmt fem} ]pdk;&dr fylyefr Ir jzpfav ESi fh/ t v ’m[ fo n f
i gwdkYESi fht wl ½Sd\ } v dkYajymNyD;aemu frSm ¤i f;ru úm[ fo m;awG[ m u dk, fawmfhu dk
½SmrawGUb J v u fav Qmhv su f jyefo Gm;&jci f;[ m wrefawmfjrwfrSm t J' Dt csdef
t v Gef t i ft m;awmi fhwi f;cdki frmwJht ½Si f&JU apmi fha½Smu fr Iat mu frSm ½Sdaev dkY
r [ kwfb l;v m;/
t v ’m[ f&JU apmi fha½Smu fawmfr ljci f;t aMu mi f;eJY pyfv sOf;wJh aemu f
Oyrmwpfcku dk rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU b 0ax ½kywådx Ju ae wi fjycsi fyg
w, f/ v m[ dk&fNrdKU½Sd Oya' au mv dyf&JUau smi f;t kyf u El;&fpi f;ef&JUzci feJY
rq D[ farmft k' fo ci f[ m t awmfu dk&i f;ESD;ygw, f/ o ci fBu D;ai Gv dkwJht cgawG
rSmq dk o lYq Du acs;i Sm;o Hk;pGJ&wmv n f;½Sdygw, f/ o lu v n f; o ci fBu D;u dk
t v Gefcspfci fygw, f/ a*sv mrfw&m;pGJq dkr IrSm o lu o ci fBu D;b u frS a½SUae
v dku fay;zdkY o lYo m;q Du dk aMu ;eef;½dku fv dku fygw, f/ o lu o ci fBu D;u dk b mv dkY
t Jo av mu f cspfci fav ;pm;&o v Jq dk&i f v li , fb 0u o l&, f? rq D[ farmf
t l' fo ci feJY t jcm;rdwfaq Go li , fcsi f; v li , fawG&, f t m;v Hk;[ m q D, mv f
u kdwfNrdKUrSm t wlaex dki fcJhzl;Mu NyD; rq D[ farmft l' fo ci f&JU edrdwfv u ©P m
aygi f;r sm;pGmu dk r su f0g;x i fx i fjr i fawGUcJh&o lawGjzpfygw, f/t J' Dedrdwf
v u ©P mawGx JrSmrS wpfcku ]wpfn rSm x dkrdwfaq GawGeJYt wl o ci fBu D;v n f;
t dyfaysmfaecJhw, f/ t J' Dt csdefrSmyJ o ci fBu D;½kwfw&u f rsu fv Hk;yGi fhv mNyD;
' Dt drf[ m t Eå&m, fwpfckck u sa&mu fawmhr, fq dkwm ESv Hk;o m;x Jo dkY x n fho Gi f;
t o day;cHcJh&ygw, f/ ' geJY o ci fBu D;[ m rdrdrdwfaq Gt m;v Hk;u dkEdI;NyD; ]' Dt drfBu D;
t Eå&m, fu sawmhr , f? ' Du ae t jr efq Hk;x Gu fMu awmh}q dkNyD; ajymayr Jh
t m;v Hk;[ m t dyfcsi fr l;wl;eJYrdkYv dkY o ci fBu D;&JUpu m;u dk t av ;t eu frx m;rd
Mu b J ]o ci fBu D; pdwfx i fv dkY aerSmyg}v dkYajymNyD; q u ft dyfaeMu ygw, f/ ' Dv dkeJY
rq D[ fo ci fBu D;&JU pdk;&dr fru i f;jzpfr I[ m ydkBu D;o x u fBu D;v maeygw, f/
![Page 142: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/142.jpg)
118
]t rdk;ay:u ae wawmu fawmu feJY t o HMu m;ae&w, f? ci fAsm;wdkYt m;v Hk;
x NyD; t dr ft jyi fx Gu fMu awmh}q dkNyD; x yfEdI;ayrJh ]r [ kwfygb l;/ wcgwav
u s&i f o pfo m;u dkydk;u dku fwJht o H Mu m;&av h½Sdw, f/ b mrSr [ kwfwmb J/
o ci fBu D;u u RefawmfwdkYu dk t dyfa&;ysu fat mi fv kyfaejyefygNyD} q dkNyD; jyeft dyfMu
jyefygw, f/ ' geJY o ci fBu D;u t u kefv Hk;u dkEdI;NyD; ]u Refawmfhpu m;u dk em;ax mi f
NyD;awmho m ci fAsm;wdkY ' Du aex Gu fv dku fMu yg}q dkNyD; ajymv mjyefawmh
aemu fq Hk;rSm rwwfo mawmhb J t m;v Hk;t dr fjyi fu dk x Gu fMu &ygawmhw, f/
]t v ’m[ f[ m rdrdu dku mu G, fzdkYt wGu f t dr frNydKat mi fx def;x m;jci f jzpfw, f}
q dkwmu dk o ci fBu D;u t jyn fht 0, HkMu n fwmaMu mi fh ¤i f;wdkYt m;v Hk;u dk
t &i fOD;pGm x Gu fapNyD;rS o ci fBu D;u aemu fq Hk;rSv dku fx Gu fygw, f/ ¤i f;wdkY
t m;v Hk; t dr fjyi fa&mu fNyD; aemu fq Hk;u sr S o ci fBu D;u t dr ft jyi fu dk
ajcwpfv Sr f;yJ v Sr f;½kH½Sdao ; t dr ft rdk;u 0kef;ceJNydKu sv mygawmhw, f/ t ck
Mu n fhMu yg/ t dr f&JUt ajct aeu dk Mu n fh½Io Hk;o yfNyD; NydKawmhr, fv dkY ajymEdki f
&av mu fat mi f rq D[ farmft l' fo ci fu t i f*sDeD, mr[ kwfygb l;/ aemu fNyD;
t dr ft rdk;u v n f; a[ mi f;EGr f;aq G;ajrhaewJht aet x m;rsdK; r [ kwfb J t cdki f
t cHhBu D;½SdaewJht jyi f Mu m;&wJht o HaMu mi fh t rdk;NydKawmhr, fv dkY rSef;q v dkYv n f;
r&Edki fygb l;/ rq D[ fo ci fu rdrdrdwfaq GawGu dk wGef;wGef;wdku fwdku fEdI;aewJh
t csdefx d t rdk;[ mb mrS, dk, Gi f;jci f;r½Sd o lYae&mrSmo l yu wdwn faeygw, f/
aemu fNyD; o ci fBu D;t dr ft jyi fu dk ra&mu fao ;o a½GU t rdk;[ m' Dt wdki f;yJ
½Sdaeq Jyg/ ' gayrJh o ci fBu D; t dr ft jyi fu dk ajcwpfv Sr f;pv Sr f;w, fq dk&i fyJ
0kef;ceJNydKq i f;v mygw, f/ t J' gu dku wdku fq dki fr Ir [ kwfwmu dk jyaeygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )u dk x def;o dr f;u mu G, f apmi fha½Smu fv su f½SdwJh *kP fawmf½Si f
u o lu mu G, fapmi fha½Smu faewJh yk*¾dKv fjrwfwpfyg; t jyi fra&mu fao ;o a½GU
t rdk;NydKu sjci f;u dk x def;csKyfx m;awmfr lcJhygw, f/ ' gaMu mi fh x def;o dr f;u mu G, f
![Page 143: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/143.jpg)
119
apmi fha½Smu fjci f;q dkwJh*kP fawmf[ m t v Gefw&mBu D;u s, fjr i fhrm;ao mt ½Si f
wn f½Sdjci f;b u fo dkY ñ Tef;q dkv su f½Sdaeygw, f/ , ckt jzpft ysu f[ m ][ zD;Zf}
t ½Si f½Sdawmfr laMu mi f; ½Si fo efv Iyf½Sm;v su f½SdwJh t ax mu ft x m;yJjzpfyg
w, f/
]cgv Du f} zefq i f;½Si f*kP fawmfjzi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f wn f½Sd
aMu mi f;o u fao
yÍ ör o u fao t ax mu ft x m;t aeeJY ]cgv Du f}q dkwJh*kP fawmf
t aMu mi f; wi fjyo Gm;yghr , f/ Oya' wpfckat mu frSm v n fywfaewJh u rÇm
av mu ½Sd cyfo dr f;u kefao m (a0ae, so wå0gawG) zefq i f;wn faq mu f
jyo x m;wJht &mrsm;t jyi f x l;x l;jcm;jcm; zefq i f;r Ipepfx yf ½Sdaeao ;w, f
q dkwm o do mx i f½Sm;o Gm;NyDq dk&i f rdrdt v dk½Sdo n fu dk zefq i f;jyEdki fwJh x m0&
b k&m;½SdaMu mi f; v u fcH&ygv dr fhr , f/ ' g[ m x m0&b k&m;o ci f wn f½SdaMu mi f;
t v Gefcdki frmwJho u fao jzpfygw, f/ ' D*kP fawmfu dk o u fao jywJht aeeJY
wrefawmfjrwf(q G)&JU jzpf&yfwpfcku dk wi fjyyghr , f/ wrefawmfjrwf(q G)
[ m o m0u rsm;ESi fht wl wpfae&mu dko Gm;aeNyD; ygv mwJha&jywfv yfo Gm;
w, f/ t J' Dt cdku frSmyJ t rsdK;o rD;wpfOD;[ m a&t dwfo , fNyD; jzwfo Gm;aewm
wrefawmfjrwfawGUcJhygw, f/ ' geJY x dkt r sdK;o rD;u dk u dk, fawmfu a&½SdwJh
ae&mu b , fav mu fa0;ao ;v Jv dkYar ;wJht cg o Hk;rdki fcefYa0;w, fq dkNyD;
jyefajzygw, f/ wr efawmfjrwfeJYt wl v lt kyfBu D;wpfcku v n f;½SdaeNyD;
a&u v n f; u kefaeNyD/ ' geJY u dk, fawmfu x dkt r sdK;o rD;x HrS o m;a&eJY
v kyfx m;wJha&t dwfu dk, lv dku fNyD; a&t dwf0u dkv u fjzi fht kyfv su f t J' Du ae
v lawGu dk a&ay;ygawmhw, f/ t v ’m[ f½Si fjrwf[ m x dka&u dk v lt kyfpkBu D;
wpfckv Hk; 0v i fat mi fao mu fv dkY&ap&ef ]b &fu o f}wdk;yGm;r Iay;ygw, f/
x dko dkYppfwyfwpfckv Hk;u dk a&wdku fNyD;wmawmi f a&u t rsdK;o rD; , lv mcJhpOfu
![Page 144: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/144.jpg)
120
t wdki f; rav smhb Ju sef&Sdaeygw, f/ ' g[ m ]cgv Du f}*kP fawmft wGu f t cdki frm
q Hk;o u fao o m"u yJ jzpfygw, f/ ' Djzpf&yf&JU rSefu efr Io u fao u awmh
t J' Dt rsdK;o rD;&JU rsdK;EG, fpkawGu o lr jyefajymjyv dkYMu m;o d&wJht cg t m;v Hk;
r Gwfpv i fjzpfv mcJhMu ygw, f/ r sdK;EG, fpkawGt m;v Hk; b mo mt , l0g'
ajymi f;ypfv dku fMu wJht x du dk cdki frmwJho u fao wpfckyJjzpfygw, f/ ]t J' Djzpf&yf
[ m wu , fr½SdcJhb J q i fhjyefo lawGu aemu fydki f;rS v kyfBu HzefwD;x m; wmyg}v dkY
ajymv dkYr&Edki fygb l;/ aemu fydki f;rS v lawG v kyfBu HzefwD;ypfv dku fwJhjzpf&yfygv dkY
apm' u wu fr , fq dk&i f t J' Djzpf&yfeJY t v m;wljzpf&yfrsdK;awG rsu farSmu f
acwfrSmv n f;½SdaMu mi f; ajymv dkygw, f/ t J' gu awmhrq D[ farmft l' f o ci f&JU
jzpf&yfyJjzpfygw, f/ t J' Djzpf&yf rSefu efaMu mi f;o u fao cHo l[ m , aeUwdki f
at mi fo u f½Sdx i f½Sm;½Sdaeygw, f/ t cgwyg;rSm rq D[ fo ci ft dyfpu faepOf
o ci fBu D;&JY o m0u wpfyg;jzpfwJh t Af' Gv fv m[ fpEdk&Du o ci fBu D;u dk v u fq kyf
v u fe, f jyKay;aeygw, f/ o m0u Bu D;[ m o dkYjyKay;ae&i f; r drday:o dkY
t pu ft aygu fawGu sv mNyD; v u feJYwdkYMu n fhwJht cg pdkpdpdt eDa&mi fawG
jzpfaewmawGUv dku f&ygw, f/ t Af' Gv fv m[ fpEdk&Du ajymjy&mrSm ]' gb mawG
v n f;q dkNyD; u REkfyfwt HhwMo jzpfcJh&\ / t dr fajr§mi fwpfau mi f\ ao G;jzpfrSmyg
q dkNyD; t rdk;b u fo dkY armhMu n fhawmh b mrQrawGU&b J ½Si f;v i f;aeu m t dr fajr§mi f
wpfau mi frQrawGU&acs/ u REkfyfo n f rdrd\ OD;x kyfu dk cRwfMu n fhawmh , i f;ü
v n f; eDjref;ao mt pu fawGayu sHae\ / x dkt csdefrSmyi f o ci fBu D;Edk;v mNyD;
rsu fv Hk;yGi fhv mo n f/ o ci fBu D;\ rsu f0ef;ü rsu f&n fprsm;u dk u REkfyfjr i fv dku f&
o n f/ o ci fBu D;\ t u sÐrSmv n f; t eDpu fawGayu sHaeo n fu dk u REkfyf
awGUcJh&\ / o dkYESi fh u REfkyfu - o ci fBu D; µ t eDpu fawGu b , fv dkjzpf&wmv J
[ kar ;jref;Bu n fhawmh ]b mrSr [ kwfygb l;/ wpfckckayx m;wmjzpfrSmaygh} q dkNyD;
½kd;½kd;av ;ajz\ / ]r [ kwfb l;o ci fBu D;? ' Dt pu fawGu u REkfyfrsu fpda½SUrSmyJ
![Page 145: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/145.jpg)
121
t ckrS v u fv u fpu fpu fayu kefwm}[ k r&ru ar ;awmhrS o ci fBu D;u ajymjy
av \ / o ci fBu D;u ][ kwfw, f/u Refawmf t dyfru frSm t v ’m[ f½Si fjrwfu
w&m;o lBu D; t jzpfpHjref;aeNyD; u Refawmfu v u frSwfx dk;apzdkY pm½Gu fawG
wayGYwydku fu dki fNyD; t em;r Sm&yfaew, f/ t J' Dt cg t v ’m[ f½Si fjrwfu
rSi ft dk;x Ju dk u av mi fwHESpfNyD; q GJx kwfv su fcgv dku fawmh u Refawmfht u sÐrSm
ayo Gm;w, f/ t J' gu t dyfr u fu Edk;NyD; t jyi fav mu x Ja&mu fv mawmh
t J' DrSmygayaecJhw, f}[ k ajymjyo n f/} t J' Dt dyfru ft ao ;pdwfu dk o ci fBu D;&JU
u sr f;x JrSmazmfjyx m;ygw, f/ ' g[ mzefq i f;jci f;t o pf [ kwf? r[ kwfajymprf;
ygav / t J' Dt eDpu fawGu dk x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu zefq i f;v dku fwm
r[ kwfb l;q dk&i f b , fu a&mu fv m&wmv J/ ajym&r, fq dk&i f , aeYx dwdki f
t ½Si fjrwf&JU zefq i f;jci f;*kP fawmfq dki f&m edrdwfv u ©P mawGu dk jr i fawGUae&
ygw, f/ ' gayrJh t Jv dkt hHzG, fjr i fu Gi f; ½Iu Gu fawGu dk rdkt fr i fef, HkMu n fo lawG&JU
a½SUarSmu frSmo m jyo av h½Sdygw, f/
u Refawmfu dk, fwdki fv n f; Bu HKzl;ygw, f/ u Refawmf t dyfaysmfaepOf
u wdk;u dkcGHUv dku fw, fv dkY t dyfru fjr i fygw, f/ u Refawmf Edk;v mawmh u wdk;&JU
&eHY[ m o i f;aewkef;ygyJ/ ' g[ m t dyfru f&JU t u sdK; o u fa&mu fr Iu t jyi frSm
yg u yfNi dv mjci f;jzpfw, fq dkwmu dk u Refawmfo dv dku fygw, f/ t drfo m; awGu dk
v n f; u RefawmfhEIwfcr f;0u dk t eHU½Icdki f;Bu n fhawmh u wdk;eHYx Gu faeaMu mi f;
ajymygw, f/ ' Dv dkjzpf&yfr sdK;awG[ m t v ’m[ f½Si fjrwf&JU zefq i f;jci f;*kP f
awmfat mu fu aemu fx yfzefq i f;jci f;t o pfyJ jzpfygw, f/
' Dv dkjzpf&yfrsdK;awGq dkwm b k&m;o ci fu dk , HkMu n fv u fcHo lawGo m
ajymMu wJh t aMu mi f;awGygq dkNyD; apm' u wu fwJho lawGv n f; ½SdMu ao ;w, f/
, HkMu n fv u fcHo lawGajymwJhpu m;u dko m v u fcH&w, fq dkwmu dk o wdcsyf
o i fhygw, f/ ajzmi fhrwfrSefu efwJh o lwpfOD;[ m v dr fn majymw, fq dkNyD; pGyfpGJv dkY
![Page 146: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/146.jpg)
122
b mt u sdK;rSr½Sdb l;/ t Jv dkt aMu mi f;u dpörsdK;u dk o u fao jyaewm b maMu mi fh
v u frcHMu &rSmv J/ NyD;awmh t J' Dv dko u fao u dkv n f; rdkt fr i fef(, HkMu n fo l)
o mv Qi fay;Edki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' Dv dk½Si f;v i f;jywfo m;wJh u dpö
rsdK;awGq dkwm rdkt fr i fefawGu dko m jyo av h&Sdv dkYjzpfygw, f/ t J' gu v n f;
b maMu mi fhjzpf&v Jq dk&i f r , HkMu n fwJho lawGu dk ' grsdK;jyNyD;rS ¤i f;wdkY, HkMu n fv m
&i fv n f; b mt u sdK;rSr½SdEdki fv dkYygyJ/ o l&d, aeri f;u dkMu n hfNyD; v u fcH, HkMu n fv dkY
b mt u sdK;rS arQmfv i fhEdki fp&mr½Sdygb l;/ ' Dv dkyJ o u fao v u ©P mawGu dk r, HkMu n f
o lawGu awGUBu HKv dku f&v dkY ¤i f;wdkY&JU, HkMu n fjci f;rSm b mt u sdK;rSjzpfx Gef;apygb l;/
t J' Dv dkjr i fu Gi f;awGjr i f&zdkYq dkwm , HkMu n fNyD;wJhaemu frSmrS jyo jci f;cH&wm
jzpfygw, f/
]½SmzD} aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dkay;ao m*kP fawmfjzi fh x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao
q | ro u fao t ax mu ft x m;t jzpf ]½SmzD}q dkwJh*kP fawmfu dk wi fjy
yghr , f/t u , fí o b m0v Gefen f;pepfawGeJY a&m*go n ft csdKU aysmu fu i f;
o Gm;w, fq dk&i f ' grSr [ kwf o mrmeft m;jzi fh raysmu fu i f;Edki fwJha&m*gawG
aysmu fu i f;o Gm;w, fq dk&i f aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dk csKyfu dki fx def;csKyfx m;
wJhb k&m;o ci f½SdaMu mi f;eJY x dkt ½Si f[ m rdrdt pGr f;t pu dkv n f; t o Hk;cswwf
aMu mi f; v u fcH&ygv dr fhr , f/
t v ’m[ fhau s;Zl;awmfeJY t i frweft HhMo p&mau mi f;av mu fat mi f
wcsdKUa&m*go n fawG aysmu fu i f;csr f;o mr I&½Sdo Gm;Mu wJhjr i fu Gi f;awG
u RefawmfwdkY av mu rSm jr i fawGUMu &ygw, f/ jyKv kyfaeu s u ko r IawGcH, ljci f;
r½Sdb J ' grSr [ kwf t Jo v dku ko r IawGu b mt u sdK;au s;Zl;rS r jzpfx Gef;Edki f
&av mu fat mi f a&m*gt ajct aeq dk;aewJh t cgawGrSmyi fv Qi f aysmu fu i f;
o Gm;wwfMu ygw, f/ wrefawmfjrwfv u fx u f cdki fb &fppfyGJrSm ' Dv dkjzpf
![Page 147: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/147.jpg)
123
&yfrsdK;eJY aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dk&cJhwJh Oyrmwpf&yf Bu HKcJh&zl;ygw, f/ cdki fb &f
ppfyGJq i fETJpOf wpfaeYrSmwrefawmfjrwf(q G)u o m0u awGu dk ]cdki fb &f ppfyGJ
at mi fEdki fzdkY&m i gu dk, fawmft v H t yfESi f;jci f;cH&wJh yk*¾dKv fwpfa, mu ft m;
jzi fho m at mi fEdki fv dr fhrn f} q dkNyD; rdefYawmfr lv dku fygw, f/ [ mZ&wft lr&fu
ajymjy&mrSm-]u REkfyfu dkrsm; u dk, fawmft v H ay;t yfav rv m;q dkwJht rSwfESi fh
OD;acgi f;<u <u NyD; Mu n fhaecJhw, f}/ ' gayrJhv n f; u dk, fawmfu [ mZ&wft lr&f
u dk t v Hr t yfESi f;cJhygb l;/ x dkt cdku frSm [ mZ&wft v Da&mu f½Sdv mNyD; o lY&JU
rsu fpdu v n f; v GefpGmemu si fu dku fcJaeygw, f/ ' geJYwrefawmfjrwfu [ mZ&wf
t v D&JUrsu fv Hk;u dk rdrd&JUwHawG;awmfeJY v dr f;u sHay;v dku fawmh rsu fv Hk;u
csu fcsi f;yi f t au mi f;yu wd jzpfo Gm;cJhygw, f/ ' daemu fwrefawmfjrwfu
t v Hu dk [ mZ&wft v D&JUv u fx JrSmx n fhay;v su f cdki fb &fppfyGJ u dkat mi fyGJ
0i f&rJhwm0efu dk t yfESi f;cJhygw, f/
wrefawmfjrwf(q G)v u fx u fawmfu t jzpft ysu ft aMu mi f;&yf t v Hk;pHk
u dk rSwfwr f;wi fx def;o dr f; x m;Edki fjci f;r½SdwmaMu mi fh t ckazmfjycJhwJh t v m;wl
jzpf&yfrsdK;rsm;pGmu dkrawGUEdki fawmhwmjzpfygw, f/ wu , fq dk wrefawmf
jrwf(q G) o u fawmf x i f½Sm;½SdpOft cgo r , rSm t J' geJY t v m;wljzpf&yfaygi f;
&max mi fcsDru ½SdcJhr , fv dkY u Refawmf, lq ygw, f/b k&m;rJh0g' t Bu D;t u s, f
ysHUESHUv Tr f;rdk;wJh rq D[ farmft l' f o ci f&JUacwfrSm x dkb k&m;rJh0g' u dk wGef;v Sef
acsr Ief;ypfzdkY au mi f;u i f, H t wdwfedrdwfawG t v GefrSv dkt yfwJh t csdefu mv
yJjzpfygw, f/' gaMu mi fh t v ’m[ f½Si fjrwf[ m rsm;ajrmi fv SpGmao m au mi f;u i f
, H t wdwfedrdwfawG jyo cJhwmaMu mi fh t v ’m[ f½Si f jrwfjyo cJhwJh x dkt wdwf
edrdwfawGu dk ax mu f½INyD; wrefawmfjrwf(q G)v u fx u frSmv n f; x dko dkYedrdwf
v u ©P mrsm;x i f½Sm;ay:v Gi fcJhw, fq dkwmu dk awG;Mu n fhv dkY &Edki fygw, f/Oyrm
- t Af' Gv fu &i f;r fq dko leJY ywfo u fwJh jzpf&yfav ;wpfck wi fjyygr , f/¤i f;[ m
![Page 148: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/148.jpg)
124
u m' D, efNrdKUu au smi f;rSmyJ yn mo i fMu m;aecJhwmjzpfygw, f/' Dv dkeJY wpfaeY
rSm wdku fwdku fq dki fq dki f acG;½l;t u dku fcH&awmh ¤i f;u dkaq ;u kzdkYt wGu f ]u q lv D}
u dk ydkYv dku fMu ygw, f/ t ay:, HMu n fh&i fawmh u ko r I[ mat mi fjr i fw, fv dkY
q dk&rSmyg/ ' gayrJh aq ;u ko r IcH, lNyD; jyefv mwJht cgrSm a&m*gu o u fo m
ro Gm;b J jyefv n fOD;ax mi f v mygw, f/' geJY ]u q lv D} u dk b , fv dku ko &yghrv J
q dkNyD; aMu ;eef;½kdu fv dku fygw, f/ ' gayrJh ]] Nothing Can Be Done For
Abdul Karim }} ]0r f;en f;ygw, f/t Af' Gv fu &i f;r fu dk b mv dkrSu ko í r&
Edki fawmhyg} q dkwJht ajzo m a&mu f½Sdv mygw, f/ rq D[ farmft l' f o ci fu dk
o lY&JUa&m*geJYywfo u fNyD; t o day;v dku fygw, f/ t [ fr ' D, m*sr mt o f
t zGJUt pn f;u dk pwi fzGJUpn f;wJh t apmydki f;u mv v n f;jzpf ? o lu v n f; t v Gef
a0;v HwJh [ dki f' &mb m' fNrdKUu ½Gmwpf½Gmu ae u m' D, efNrdKUrSm au smi f;wu f
zdkYv mwmv n f;jzpfwmaMu mi fh rq D[ fo ci fu t awmfhu dk u ½kP mo u frdo Gm;
ygw, f/ rq D[ fo ci f[ m o lYa&m*gaysmu fu i f;zdkYt wGu f o D;o D;o efYo efY
t x l;*½k"r®x m;NyD; ' dkt mjyKygawmhw, f/ o ci fBu D;u ]o l[ m t v Gefa0;v HwJh
t &yfa' o u v mcJh&w, f/ o lYu dk ' Dt wdki f;Bu D;awmh rq Hk;yg;o Gm;apcsi fb l;}
v dkYrdefYMu m;ygw, f/ ' dkt mq kawmi f;&JU &v ' ft aeeJY acG;½l;jyefa&m*gjzpfNyD;
aemu frSm o l[ m v Hk;0aysmu fu i f;csr f;o mo Gm;cJhygw, f/ wu , fq dk&i f v l&, f
v dkYpwi fjzpfay:v mpOfu wn f;u ' Dv dka&m*grsdK; aysmu fo Gm;cJhw, fq dkwm½Sdu dk
r½SdcJhygb l;/
u RefawmfhrSm q &m0efo li , fcsi f;wpfa, mu f½Sdygw, f/ o l aq ;au smi f;
wu faepOft cgu t jzpft ysu fav ;wpfcku dk ajymjyygw, f/ o leJY au smi f;
aeb u fo li , fcsi f; wpfa, mu feJY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½Sdjci f;eJY
pyfv sOf;NyD; ajymaepOfrSm o lu t v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao ay;wJht aeeJY
t cke t Af' Gv fu &i f;r f&JUjzpf&yfu dk ajymjywJht cg o lYo li , fcsi f;u ]' Dv dk
![Page 149: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/149.jpg)
125
a&m*grsdK;u aysmu fu i f;Edki fw, f/ ' gb mrS t HhMo p&mu dpörS r [ kwfb Ju Gm}v dkY
ajymygw, f/ t J' DhaeYrSmyJ wdku fwdku fq dki fq dki f ygarmu ©csKyfu acG;½l;jyefa&m*g
t ajct aet aMu mi f; rdefYcGef;ay;ygw, f/ ygarmu ©u pi fjr i fhay:&yfv dku f
w, fq dk&i fyJ acG;½l;jyefa&m*gt aMu mi f;u dk t av ;t eu fx m;NyD; t ao t csm
½Si f;jyv su f ]acG;½l;jyefa&m*gq dkwm a&m*g&JUt u sdK;o u fa&mu fr Ir jzpfrDt csdef
rSm ao ao csmcsm*½kpdku fu ko o i fhw, f/ t v si ft jr efu ko o i fhw, f}v dkY
ajymjyygw, f/ ' geJY o lv n f; ydk½Si f;o Gm;at mi fv dkY ygarmu ©u dk ]wcsdKUv lawGu
a&m*gu Rr f;NyD;rSv n f; aysmu fwwfMu w, fv dkY ajymaeygw, f}q dkNyD; ar ;jref;
Mu n fhwJht cg ygarmu ©u ]t Jv dkajymwJho l[ m ½l;aev dkYyJjzpfrSmyg/acG;½l;jyef
a&m*g[ m a&m*gu Rr f;NyD;rS b , fawmhrS aysmu fav haysmu fx r½Sdygb l;}v dkY
Bu dr f;armi f;v su f jyefajzcJhygw, f/
ajym&r, fq dk&i f ' Da&m*grsdK;[ m u k&mew¬daq ;r½Sdo v dk b , fwkef;u
rSv n f; u kv dkY&cJhwJha&m*grsdK;r [ kwf ygb l;/ ' gayrJh t v ’m[ f½Si fjrwf[ m rq D[ f
armft l' fo ci f&JU ' dkt mawmi f;q kaMu mi fhyJ t Af' Gv fu &i f;r fu dk aysmu fu i f;r I
ay;cJhygw, f/ t v ’m[ fh &JUau s;Zl;awmft pHkeJYyJ o l[ m , aeYx u fwdki f t o u f
½Si fv su f ½Sdaeygao ;w, f/ ' gaMu mi fh o b m0w&m;Bu D;&JUt x u frSm aysmu f
u i f;csr f;o mr I ]½SDzm}u dk ay;Edki fpGr f;wJh t ½Si fo ci fwpfyg;½SdaMu mi f; o u fao
&½Sdygw, f/
]t mav rGv f*dku fb f}t u G, frS t aMu mi f;w&m;t v Hk;pHku dk o dpGrf;awmfr lwJh
t ½Si fq dki f&m*kP fawmf
o wår t ax mu ft x m;t aeeJY ]t mav rGv f*dku fb f} v dkYac:wJh t u G, fu
t &m wdki f;u dk o dpGrf;wJht ½Si f q dki f&m*kP fawmfu dk wi fjyyghr , f/ o mrmef
t m;jzi fh awG;awmBu Hq v dkY ro dEdki fwJht o drsdK;u dk v lwpfa, mu fo d½Sdv dku f
&NyDq dk&i ft u G, fu t &mwdki f;u dk o du Rr f;wJht ½Si f½SdaMu mi f; v u fcH&ygv dr fh
![Page 150: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/150.jpg)
126
r , f/ x dkt ½Si fx Hu aeyJ rdrd&JU t x l;a½G;cs, fcH t apawmfawGu dk t o dx l;awG
ay;v su f½Sdaewmjzpfygw, f/
]wdr fjrKyfzHk;u G, fv su f½SdaewJht u G, fu t aMu mi f;w&m;awGu dk o dEdki f
wJhen f;v r f; wpfpHkwpf&m o d½Sdo Gm;&NyDq dk&i f t J' Den f;eJY t u G, fu t aMu mi f;
t &mawGu dko d½SdNyD; pdwfu l;, Ofb k&m;b u fo dkY &n fñ Tef;v dku fwmv n f; jzpf
Edki fwmyJ}v dkY t csdKUu apm' u wu fMu jyefygao ;w, f/
t u , fí o m t u G, fu t aMu mi f;awGu dk o dEdki fwJh t Jo v dkx l;jcm;
ajymi fajrmu f wJhen f;v rf;u dk ¤i f;wdkYo m o d½Sdo Gm;&NyDq dk&i f b maMu mi fh rdrd[ m
Bu D;jrwfo ljzpfaMu mi f; v lt rsm;u dk v u frcHapb J x dkt o du kday;wJh wpfyg;
ao m t ½Si fo ci f½SdaMu mi f;u dk ñ TefjyMu &ygo v J/ ' ghjyi f rdrd&JU t m;en f;csu feJU
x dkt ½Si f&JUpGrf;yu m; Bu D;jr i fhjci f;t aMu mi f;u dk azmfu sL;aeNyD; rdrd[ m x dk
t ½Si feJY, SOfv Qi f b mrSajymav mu fwJht &m r [ kwfaMu mi f;u dko m azmfx kwf
u sL;&i fhMu ygo v J/ t au smfa' , sjzpfv SwJh o dyÜHyn m½Si f t , f' Dpi f[ m wDx Gi f
r IwpfckjyKv kyfwJht cg ¤i f;u ]pGr f;t m;t &mrSm t v Gefcdki frmawmi fhwi f;wJh
t ½Si fu u REfkyfu dkt o day;v dkYyg}v dkY ajymq dkcJhzl;ygo v m;/ ' grSr [ kwf t jcm;
wDx Gi f½Si fwpfOD;OD;u v n f; ]wpfpHkwpfa, mu fu u sKyfwdkYu dk ' Dt o pf wDx Gi fr I
u dk jyKv kyfay;o Gm;wm}q dkNyD; ajymwwfMu ygo v m;/ wu , fawmh wDx Gi fr I
wpfpHkwpf&m jyKv kyfo lwdki f;u ]' Dt v kyfu dk u sKyfwdkYu dk, fwdki fyJv kyfwm/ ' Dawmh
u sKyfu dkyJ csD;rTr f;*kP fjyKMu yg}v dkYo m ajymMu ygw, f/ ' gayrJh t u G, fu
t aMu mi f;t &mu dk wi fjyajymq dkwJho l t m;v Hk;v dkv dku u sKyfajymo rQx JrSm
u sKyfwdkY t v dkq EeJY ajymq dkMu jci f;r [ kwfb J x m0&b k&m;o ci fu o m ajym
q dkjci f;jzpfw, f/ x dkt ½Si f&JU ajymq dkr I? rdefYMu m;r IeJY t n Do m u sKyfajymjci f;
jzpfw, fv dkYo m q dkMu ygw, f/
aemu fwpfcku t u , fí o m ' Dv dk (t u G, ft aMu mi f;t &mawGu dko djci f;)
![Page 151: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/151.jpg)
127
yn m[ m ¤i f;wdkYu dk, fwdki f ½SmazGawGU½SdcJhwJh yn m&yfwpfckjzpfw, fq dk&i f rdrdwdkY
aemi fv m aemi fo m; rsdK;q u fo pfawGu dk b maMu mi fhv u fq i fhu r f; o i fr
ay;cJh&wmv J/ ¤i f;wdkY&JU o m;o rD;awGx Ju t rsm;t m;jzi fh o lwdkYv dk x m0&
b k&m;o ci fx Hu t u G, frSt o dyn mawGu dk &o lawG r [ kwfaMu mi f; o dkYr
[ kwf ¤i f;wdkY&cJhwJht q i fht x dra&mu fMu aMu mi f; u RefawmfwdkY awGUjr i faeMu
&ygw, f/ ' gaMu mi fh ' Dv dkapm' u 0i fjci f;[ m x i fjr i f, lq csu fo mjzpfNyD;
t csn f;ESD; jzpfygw, f/
t ck u Refawmfht aeeJY t u G, fu t o dyn mawGu dk o djci f;q dki f&m
Oyrmt csdKUu dk wi fjyyghr , f/ t Jv dkeJY ¤i f;wdkYt m;jzi fh t u G, fu t aMu mi f;
awGu dk o dawmfr lwJht ½Si f½SdaMu mi f; o u fao &½Sdo Gm;ygv dr fh/ yx rOD;q Hk;
wi fjycsi fwJh Oyrmav ;u awmh u rÇmppfeJYpyfv sOf;v dkY rq D[ farmft l' fo ci f
a[ mu def;x kwfcJhwJh t em*wåda[ mu def; t aMu mi f;wi fjyyghr , f/ u rÇmppf
r jzpfci f u dk;ESpft v si frSmyi f o ci fBu D;u u rÇmav m u Bu D;wpfckv Hk; ysu fpD;
rJht aMu mi f;? ½k½Sm;u Zmb k&i f ysu fpD;o Gm;rSmjzpfNyD; t v Gefx dcdku femu si f
v su f jyi f;x efwJh' ku ©eJY&i fq dki f&r , fq dkwJho wi f;yg0i fwJh a[ mu def;x kwfjyef
aMu n mcJhygw, f/ x dkt em*wåd a[ mu def;&JUt wGi f;x JrSm ajrmu frsm;pGmao m
x yfq i fha[ mu def;awG wdr fjrKyfv su f½Sdaeygao ;w, f/ t J' Dx JrSmrS yx r
t csu fu - ]u rÇmppf Bu D;jzpfv dr fhrn f}/ ' kwd, t csu fu - ]x dkt csdefu mv wGi f
½k½Sm;Edki fi Hü u s, fu s, fjyefYjyefY jyn fwGi f;ykefu efr Irsm; jzpfaev i fhu pm; Zm
b k&i fo n f rdrdEdki fi Hu kd q u fv u fr i f;r l t kyfcsKyfv su f½dSaeOD;rn f}/ wwd,
t csu fu - ]u rÇmppfx JrSm ½k½Sm;b k&i fZmo n fv n f;ygv dr fhrn f}/ pwkw¬
t csu fu - ]x dkao mu rÇmppfwGi f t ajct aet csdKU aygu fzGm;v mv su f
Zmb k&i feef;u sv dr fhrn f}/ yÍ ör t csu fu -]x dkt csdefwGi f Zmb k&i f o kwfo i fcH&
v dr fhrn fr [ kwfb J q dk;0g;v Sao mab ;' ku ©ESi fh *kP fo du ©u sq i f;jci f;u dk Bu HK
![Page 152: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/152.jpg)
128
awGU&v dr fhrn f/ x dkYjyi f ¤i f;Zmb k&i fo n f *kP fo du ©mv Hk;v Hk;v sm;v sm; u sq i f;
r Iu dk u dk, fwdki fjr i fawGU cHpm;&v dr fhrn f}/ rq D[ fo ci fBu D; u G, fv GefNyD; (9)ESpf
ajrmu fwJht cg ' Dt em*wåda[ mu def; ceYfn m;x n f0gpGmeJY b , fv dk jyn fhpHkv mcJh
o v Jq dkwm ½Ipm;Mu n fhMu u kef/ o ci fBu D; a[ mu def;x kwfcJhwJh t csu fwpfcsu f
csi f;pD[ m rSefu efjyn fhpHkv dkYv mcJhygw, f/ ' g[ m b , fav mu fawmi f cr f;em;
Bu D;u s, fwJh edrdwfv u ©P mBu D;jzpfygo v J/ t u , fí wpfpHkwpfOD;[ m
' Dedrdwfv u ©P mu dk t en f;i , fpOf;pm;Mu n hf½kHeJY ' g[ mt u G, fu t aMu mi f;
awGu dk eu feu f½dIi f;½dIi f;o dawmfr lao m t ½Si f½SdaMu mi f; o u fao jzpfw, fq dkwmu dk
o d½Sdo Gm;ygv dr fhr , f/ ½k½Sm;b k&i f[ m b , fav mu fawmi f wefcdk;Mo ZmBu D;
o ljzpfygo v J/ ' gayrJh ½kwfw&u ft ajct aeajymi f;v Jo Gm;NyD; t v Gefcu fx ef
rmau smwJh ESv Hk;o m;ydki f½Si fawGu awmi f o em;&wJhjzpft i fu dk Bu HK&wJht x d
*kP fo du ©m u sq i f;o Gm;cJh&ygw, f/ o l wefcdk;arS;rSdefaecsdefrSm u dk, fwdki fa½SUwef;
wyfu dk OD;pD;aecJh&ygw, f/ jyn fwGi f;rSm q lylt Hk<u rIawG jzpfaeNyDq dkwJht aMu mi f;
aejyn fawmfu ae aMu ;eef;a&mu fv mwJht cg Zmb k&i fu Edki fi Ho m;awGu dk
em;v n fo ab maygu fat mi f ½Si f;jyygv dkY jyefMu m;v dku fygw, f/ b k&i fcHu
v lawG[ m ½Si f;jywmu dkv n f; v u fr cHMu b l;v dkY o HBu dK;jyef½kdu fygw, f/
Zmb k&i fu jyi f;jyi f;x efx ef t Mu r f;ywr f; u dki fwG, fzdkY pmjyefv dku fygw, f/
' daemu f b k&i fcHq Du ae t Mu r f;zu fu dki fwG, fv dku fwm t Hk<u q lylr IawG ydkq dk;
v mNyDq dkwJh aMu ;eef;a&mu fv mjyefygw, f/ t J' Dt cg Zmb k&i fu ]au mi f;NyD
- i gu dk, fwdki f q i f;v mcJhr , f}q dkNyD; pmjyefv dku fygw, f/ Zmb k&i f a½SUwef;
u ae jyefv mae&i f;eJY v rf;ckv wfrSmwi f aMu ;eef;pm&½Sdjyefygw, f/ pmx JrSm
ydkv dkYawmi f jyó emt &yf&yf [ kef;[ kef;awmu fav mi faewJht aMu mi f; zwfv dku f
&wJht cg t pu cefYx m;cJhwJh b k&i fcHu dkjzKwfcsNyD; b k&i fcHt o pfv JypfzdkY
t rdefYay;v dku fjyefygw, f/ Zmb k&i f v r f;ckv wfrSmyJ ½Sdao ;w, f ]t ajct ae
![Page 153: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/153.jpg)
129
t q dk;q Hk;u dka&mu faeNyD? b k&i fBu D;rv mo i fhb l;}q dkwJh o HBu dK;pm &½Sdv mygw, f/
' gayrJhv n f; Zmb k&i fu ]i g v mu dkv mcJhr , f}q dkNyD; pmjyefv dku fygw, f/
Zmb k&i fpD;ei f;v mwJh&x m;u o dyfawmi fc&D;r aygu fao ;b l; o HBu dK;pm
x yf&ygw, f/ v lx kt Hk<u r IBu D; jzpfo Gm;NyDq dkwJh o HBu dK;pma&mu fv mayrJh t J' D
t csdeft x d r dr do Gm;a&mu fNyD; t ajct aet m;v Hk;au mi f;o Gm;at mi f
jyKv kyfEdki fv dr fhr , fv dkYx i faecJhygw, f/ rD;&x m;u dkq u fv u fc&D;ESi fzdkY t rdefY
ay;cJhygw, f/o Hk;av ;em&Dav mu fyJ c&D;ESi f&ao ;w, f? b lwm½kHwpfckrSm
o lY&JU&x m;u dk&yfapcJhNyD; t pdk;&t o pf&JU zr f;0&r f;eJYv lawGa&mu fv mNyD;
o lYu dkzr f;q D;cJhMu ygw, f/ Zmb k&i f[ m t v Gef Mo Zmt ½Sdeft 0gBu D;rm;wJh
b k&i fwpfyg;t jzpfeJY &x m;ay:o dkYwu fcJhwmyg/ o l[ m b , fav mu fawmi f
wefcdk;x Gm;cJhwJh b k&i fv Jq dk&i f e, fajru s, fu s, fjyefYjyefYx du dk pdk;ydki fwJh
t *Fv dyft pdk;&yi fv Qi f o lYu dk aMu mu f&ygw, f/ ' gayrJh t J' Dc&D;rq Hk;rDrSmb J
t J' D&x m;ay:rSm o lYu dko mrmeft n w&t u sOf;o m;wpfa, mu fu dk zr f;q D;wJh
t wdki f;u dk zr f;q D;csKyfaESmi fv dku fMu wmyg/ o lYu dk ñ Si f;yef;ESdyfpu fv dku fMu wmrS
t v Gefw&m emu si fzG, fau mi f;v Gef;v Sygw, f/ Zmb k&i f&JU rsu fpda½SUrSmwi f
o lYo rD;awGu dk awav *sydk;awGu o m;r , m;jyKu si fh zsu fq D;ypfMu ygw, f/
Zmb k&i f[ m rdrdu dkzr f;q D;csKyfaESmi fx m;wmaMu mi fh rwwfo mb J u dk, fho rD;
awG u dk, fha½SUrSm o m;r , m;jyKu si fhcHae&wmu dk aMu u GJpGm Mu n fhae½kHo m
wwfEdki fcJhygw, f/ t J' gt m;jzi fh wefcdk;t ½Sdeft 0g½SdcJhwJh Zmb k&i f b , fv dk
aMu u GJ0r f;en f;zG, f&mb 0u dk a&mu fo Gm;cJho v Jq dkwm cefYrSef;Mu n fhv dkY&Edki f
ygw, f/ rq D[ farmft k' fo ci f&JU
]Zm&fADo dk[ dk*g o dk[ d*g t Gwfpf*&D; b m[ m;av Zm&f}
]Zmb k&i fo n fv n f; x dkt csdefü t v Gefw&m
aMu u GJ0r f;en f;zG, ft ajct aeo dkY q dku fa&mu fv dr fhrn f}
![Page 154: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/154.jpg)
130
q dkwJh t em*wåda[ mu def;[ m aMu mu fcref;v dv d jyn fhpHkjci f;o dkY a&mu f
cJhygw, f/
' D*kP fawmfeJYywfo u fv dkY u Refawmfht awGUt Bu HKwpfcku dk wi fjy
yghr , f/ u RefawmfwdkY *srmt o frSm q &m0efwpfOD;½SdNyD; o lu b mp&mNrdKUrSm
t o wfcHv dku f&w, fq dkwJh o wi f;a&mu fv mygw, f/ t J' Do wi f;Mu m;NyD;
&u ft en f;i , fMu mwJht cgrSmyJ o lYrdb ESpfyg;v Hk; u RefawmfeJYawGU&at mi f
u m' D, efu dk a&mu fv mygw, f/ u Refawmf o lwdkYo m; t o wfcHv dku f&wJh
o wi f;Mu m;v dku frdawmh o lYrdb ESpfyg;[ m t v Geft dkr i f;r pGr f;jzpfaeNyD;
a' gu fwmu o lwdkY&JUwpfOD;wn f;ao mo m;av ;jzpfw, fv dkY t awG;0i fv mcJh
ygw, f/ (aemu fx yfo m;awGv n f;½Sdao ;aMu mi f; aemu frSo d&w, f) o lwdkY
cHpm;ae&wJh ylaq G;0r f;en f;r I[ m u Refawmfhu dk jyi f;jyi f;½S½S x dcdku femu si f
apNyD; a' gu fwmru G, fv Gef&i fau mi f;r , fq dkwJht awG; u Refawmfhpdwfx JrSm
t Bu dr fBu dr ft cgcg 0i fa&mu fv mygawmhw, f/ t ay:, HMu n fhr , fq dk&i fawmh
' Dv dkawG;jci f;[ m ½l;rdku fo v dkawmh½Sdygw, f/ ' gayrJhv n f; u Refawmf ckv dk
pdwfx JrSm t awG;0i faejci f;[ m t v ’m[ f½Si fjrwf&JU v HIUaq mfr It & ' dkt m
q kawmi f;cHzdkYt wGu fjzpfw, fv dkY u Refawmfx i fygw, f/ ' Dv dkeJY u Gsefawmfn rSm
t dyfru fjr i f ru fygw, f/ t dyfru frSm a' gu fwm t o u f½Si faewm o Hk;&u f½SdNyD
v dkY jr i fr u fygw, f/ aemu faeY aeYv n fx r i f;pm;csdefrSm rdwfaq GawGu dk
' Dt dyfru ft aMu mi f; ajymjyygw, f/ u m' D, efNrdKUrSmaewJh a' gu fwmh aq GrsdK;
o m;csi f;wpfa, mu f½Sdygw, f/ t J' Daq GrsdK;eJY u Refawmfhn Dav ;u o li , fcsi f;
jzpfaeawmh ' Dt dyfru ft aMu mi f; o lwdkYt dr frSmo Gm;ajymcJhygw, f/ ' daemu frSm
t dyfru frSefu efjyn fhpHkcJhNyDjzpfaMu mi f; pma&mu fv mcJhygw, f/ a' gu fwm
u G, fv Gefo Gm;w, fq dkwm o wi f;rSm;yg/ o l t zr f;cHv dku f&awmh t o wfcH
v dku f&NyDv dkY wv GJx i fo Gm;Mu wmyg/ ' gayrJh aemu fydki f;rSm t cGi fho mv dkY
![Page 155: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/155.jpg)
131
o lx Gu fajy;v Gwfajrmu fv mcJhNyD; at ;csr f;pGm jyefv mEdki fcJhygw, fv dkY t D&wf
u ae o wi f;a&mu f½Sdv mygw, f/
t J' geJY t jzpfo epfcsi f;wlwJh u Refawmfhu dk, fawGUjzpf&yfwpfck
wi fjyygOD;r , f/ NyD;cJhwJhESpfu u Gsefawmfu ½SfrD;, m;o Gm;wJht cg av , mOfysHeJY
u Refawmfhq D pmwpfapmi f a&mu fv mw, fv dkY t dyfru fjr i fygw, f/ rdwfaq GawG
u dk ' Dt dyfru ft aMu mi f; ajymjyNyD; u Refawmf u dk, fwdki fu awmharho Gm;ygw, f/
&u ft wefi , f Mu mwJhaemu frSm By Airforce v dkYa&;o m;x m;wJh pmwpfapmi f
u Refawmfhq Da&mu fv mygw, f/ yx rcv Dzmo ci f&JUo m;awmf rD, meft Af
' Gpfpv mrfu t J' Dpmu dkawGUo Gm;wJt cg u Refawmfht dyfru fu dk jyefo wd ay;cJh
ygw, f/
' gawGu awmh t v ’m[ f½Si fjrwfo n f t u G, fu t aMu mi f;awGu dk
o dpGrf;wJht ½Si f jzpfaMu mi f; OyrmawGyg/ ' ght jyi f pGrf;&n fjyn fh0wJh t o dyn m
½Sdjci f;[ mv n f; x m0&b k&m;o ci f½SdaMu mi f; t ax mu ft x m;rsm; t eu frS
o m"u wpfckjzpfygw, f/ ' Dyn m&yf&JU t x n f0g t cr f;em;q Hk;ao m OyrmyHk
aq mi fcsu fu awmh u sr f;jrwfu k&ft mefyJ jzpfygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mef
u dk, fwdki fu rdrdu Jho dkYao m rku ©ygXfawmfu dk b , fo lrS rzefwD;r jyKv kyfEdki f
aMu mi f; a<u ;aMu mfx m;NyD; jzpfygw, f/ u kefu kefajym&&i f t m, wfrku ©ygXf
awmfo Hk;yk' fu dkawmi f jyKv kyfEdki fpGr f;r½Sdygb l;/ u sr f;jrwfu k&ft mef[ m , aeY
wdki fo Hk;pGJaewJh (b mo mpu m;) pu m;v Hk;awGeJY zGJUpn f;wn faq mu fx m;
ygw, f/ t m&ADb m o mpu m;ajymq dkwJho lawGx JrSm t pöv mrfh&efo lBu D;awG
v n f;½Sdygw, f/ b mo mw&m;u dk q efYu si fykwfcwfo l b mo mrJhawGv n f;
½Sdyg w, f/ ' gayrJhv n f; , aeYwdki f u k&ft mef&JU o n fa<u ;aMu mfpdefac:csu fu dk
b , fo lrS acszsu fEdki fpGr f;r½SdMu ygb l;/
aemu fwpfckOyrmu rq D[ farmft l' fo ci fa&;o m;jyKpkwJh t m&ADu sr f;
![Page 156: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/156.jpg)
132
pmt kyfawGyJ jzpfygw, f/ o ci fBu D;u v n f; rdrdu sr f;[ m t EIdi f;r JhaMu mi f;
a<u ;aMu mfx m;o ljzpfNyD; ]b , fo lrq dk ' Dv dku sr f;rsdK; a&;o m;jyKpkEdki fw, fq dk&i f
jyKpkMu u kef}v dkY pdefac:x m;ygw, f/ r q D[ farmft l' fo ci f[ m t m&Afv lrsdK;
v n f; r [ kwfygb l;/ o ci fBu D;&JU &efo lawGx JrSm t m&Afr [ kwfwJh t dkv rm
(o mo emhyn m½Si f)awGa&m t m&Aft dkv rmawGyg yg0i fygw, f/ ' gayrJh ' Dv l
awGt m;v Hk; o ci fBu D;&JUt rSm;u dk ax mu fjyEdki fMu w, fv dkYo m a<u ;aMu mfae
Mu ayrJh o ci fBu D;&JUu sr f;u Jho dkYao mu sr f;rsdK; a&;o m;jyKpkEdki fpGr f;r½SdMu ygb l;/
NyD;cJhwJh&u ft awmt wGi f;rSm ygarmu ©rm*dkv u f a&mu f½Sdv mygw, f/ ¤i f;[ m
t *Fv dyfv lr sdK;awGx Jr Smr S t m&ADb mo mpu m;u dk v GefpGmwwfajr mu f
u Rr f;u si fo lv dkY , lq cH&o l jzpfygw, f/ o leJY u Refawmf rdka*sZm (jAm#d[ m
wefcdk;edrdwf)t aMu mi f;awG aq G;aEG;Mu ygw, f/ ]u sr f;jrwfu k&ft mefu Jho dkY
wefcdk;jAm#d[ mu dk t ckv n f;jyv dkY&ygao ;o v m;}v dkY o lu ar ;v mygw, f/
t HhMo p&mau mi f;wmu t v ’m[ f[ m rq D[ farmft l' fo ci ft m;jzi fh x i fay:ap
cJhwJh]rdka*sZm}u dkyJ o lY&JUEIwfyg;pyfeJY awmi f;cHapcJhygw, f/ u Refawmfu o lYu dk
]o n fb u facwfrSmv n f; jyo Ekdi fygw, f? ' gwi fru jyv n f;jyo cJhNyD;ygNyD}v dkY
u Refawmfu ajymygw, f/ u Refawmfu rq D[ farmft l' fo ci f&JU u sr f;pmt kyf
wpft kyfjzpfwJh ]El½kv f[ yfu f} rn fao mu sr f;u dk o lYa½SUrSmcsay;v dku fygw, f/
NyD;awmh u Refawmfu ]' Du sr f;eJY x yfwln DwJhu sr f;rsdK; a&;o m;jyEdki f&i f ½lyDi g;
ax mi fay;r , f}v dkY o ci fBu D;u aMu n mx m;aMu mi f; ajymv dku fwJht cgrSm
o lv Hk;0u dkEIwfq dwfo Gm;cJhygw, f/
t v ’m[ fh&JU *kP fawmfawGeJYpyfv sOf;v dkY u Refawmft csdKUao m OyrmyHk
aq mi fcsu fawGu dk wi fjyo Gm;NyD;jzpfygw, f/ ' gt m;jzi fh t v ’mh[ f&JU*kP fawmf
wdki f;o n f t ½Si fjrwf½SdaMu mi f; t ax mu ft x m;awGyJ jzpfw, fq dkwm o do m
v Sygw, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; o u fao jyzdkY
![Page 157: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/157.jpg)
133
&mt wGu f t awG;t ac:? ' ó ew&m;awGrv dkt yfo v dk t jcm;rn fo n fh
t &mrSv n f; rv dkt yfygb l;/ wpfpkHwpfOD;u x m0&b k&m;½SdaMu mi f; o u fao
wpfpHkwpf&m awmi f;q dkv mcJh&i f v lo m;eJY q u fEG, faewJh rn fo n fh*kP fawmf
rq dk t o dx JrSmay:v mwmeJY t J' gu dkcsjyv dku fyg/ ' Dt ax mu ft x m;u dk
, SOfNydKi f&yfwn fEdki fpGr f; b , fo lYrSmrSr½Sdygb l;/ t v ’m[ fhx HawmfrSm t rn f
emr t en f;q Hk; 99rsdK; ½Sdaeygw, f/ ' gaMu mi fh*kP fawmf 99yg;½SdNyD; *kP fawmf
99yg;pv Hk;[ m t v ’m[ f½SdaMu mi f; o u fao awGcsn fhyJjzpfygw, f/
*kP fawmfawGu dk apm' u wu fjci f;ESi fht ajz
*kP fawmfawGeJUt ax mu ft x m;jyNyD;wJhaemu frSm u Refawmfht aeeJY
x m0&b k&m; o ci ft v ’m[ f wn f½Sdjci f;u dk v u frcHo lrsm;u t ½Si fh*kP fawmf
awGu dk v u frcHji i f;q dkv su f apm' u wu fwmawGu dk t ajzay;o Gm;yghr , f/
t csdKUao m*kP fawmfawGeJYpyfv sOf;v dkY ]u sKyfwdkY ½Sn fv sm;ax Gjym;NyD; a½S;a[ mi f;
aESmi f;jzpfawG aq G;aEG;wmu dk rESpfo u fb l;/ b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f;
t aMu mi f;t &m o Hk;cku dko mo u fao jyyg}v dkY awmi f;q dkv mMu ygw, f/yx r
t csu fu ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU t o dÓP fawmf}? ' kwd, u ]x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU wefcdk;pGr f;t m;awmf}? wwd, u ] x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f&JU zefq i f;jci f;}pwJht aMu mi f;awGygyJ/ ]t u , fí x m0&b k&m;o ci f
[ m yn mÓP fawmf ½Sdw, fq dk&i f? ' Dr Smpmt kyf½Sdw, f? t J' gu dkzwfjy/
t u , fí x m0&b k&m;o ci frSm wefcdk;awmf½Sdw, fq dk&i f u saewJhau mu f½dk;
u dk ]r }jy/ t u , fí x m0&b k&m;o ci frSm zefq i f;½Si fjzpfw, fq dk&i f ajrBu D;eJY
wpfpHkwpfck zefq i f;jy}po jzi fh q dkMu ygw, f/ rq D[ farmft k' fo ci fu ]t v ’m[ f
o n f u REkfyft m;t u G, frS t aMu mi f;t &mrsm;u dk t o day;v su f½Sd\ }v dkY
aMu n mv dku fwJht cg c&pf, mefb kef;awmfBu D;wpfyg;u (t x u frSm wi fjycJhwJh
apm' u q efao mar ;cGef;rsdK;awG)ar ;ygw, f/ b kef;awmfBu D;u ]u Refawmf
![Page 158: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/158.jpg)
134
ar ;cGef;awGu dka&;NyD; pmt dwfx Jx n fhydwfx m;r , f/ v lBu D;r i f; b k&m;o ci fu dk
zwfapNyD; ' Dpmt dwfx Ju b mar ;cGef;awGv Jq dkwm ajymjyyg}v dkY awmi f;q dkyg
w, f/ ' geJUo ci fBu D;u ]au mi f;NyD/ v lBu D;r i f;ajymo v dk u Refawmfv u fcHyg
w, f/ ' gayrJh t ajzrSefu dkay;Edki fcJh&i f c&pf, meft kyfpkBu D;wpfcku t pöv mrf
b mo mo dkY u l;ajymi f;v myghr , fv dkY 0efcH&r , f/ t Jv dkrSr [ kwf&i f b k&m;o ci f
[ m v lYt Bu dKu fv dku fNyD; v lawGawmi f;q dkwdki f; edrdwfv u ©P mjyyGJv kyfav h
r½Sdb l;}q dkNyD; jyefajzcJhygw, f/
ajym&r , fq dk&i fawmh x m0&b k&m;o ci fu dk r , HkMu n fji i f;y, f
o lawG[ m ]t u , fí b k&m;o ci f½Sdw, fq dk&i f b k&m;o ci f&JUt o d ÓP fawmf?
b kef;wefcdk;awmf? t o pft o pfao m zefq i f;jci f;yHkyrmrsm; t p½Sdo n fwdkYu dk
u sKyfwdkYajymwJht wdki f; v kyfjy&r , f}v dkYo m awmi f;q dkMu ygw, f/
t ajz
ar ;cGef;wdki f;rSm &n f½G, fcsu fESpf&yf½Sdygw, f/ wpfcku A[ ko kw
wdk;yGm;csi fwJht wGu f o dcsi fv dkYar ;wJhar ;cGef;rsdK;eJY aemu fwpfcku wpfyg;o l&JU
yn m u dkpr f;csi fv dkY ar ;wJhar ;cGef;q dkNyD; ½Sdygw, f/ ar ;cGef;ar ;wJho lt aeeJY
v lwpfa, mu f &JU *kP ft q i fht wef;eJY v dku fa&mn Dax Gjzpfat mi f ar ;cGef;ar ;
&rSmjzpfygw, f/ Oyrm - ppfo m;av ;u ppfAdkv fcsKyfu dk em;½Gu fq GJNyD; ]' D[ mu
b , fv dkv J}q dkNyD; o Gm;ar;v dkY r&ygb l;/ ½kdao &rJhpn f;u rf;t m;v Hk;u dk v dku femv su f
ajymq dk&rSmjzpfygw, f/ r drdx u f t q i fht wef;t &mrSm ydkrdkjr i fhrm;o lu dk
ar ;cGef;ar ;wJht cgrSm ½kdao o r IjyK&rSmjzpfygw, f/ u dk, fhx u ft q i fhedr fhwJh
o lu dkajzwJht cg t jcm;pn f;u r f;eJYajym&ygw, f/ pmar ;yGJppf&wJhq &m? v kyf
i ef;ydki f½Si f yHkpHrsdK;awGeJYo Gm;ar ;&at mi f t v ’m[ fwn f½Sdjci f;t aMu mi f;u dk
av mu eJY rdwfq u fay;wJhyk*¾dKv fawG[ m au smi f;o m;wpfa, mu ft q i fh ' grS
r [ kwf arQmfv i fhcsu fu dk&i f0, fydku fx m;wJh 0efx r f;wpfOD;t q i fhrsdK;eJY wi fjy
![Page 159: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/159.jpg)
135
Mu wmr [ kwfygb l;/ x dkt ½Si fjrwf[ m ½Si fb k&i fjzpfNyD; b k&i fwu mhb k&i f
{u &mZf t ½Si fo ci f? r i f;r lt kyfcsKyfo l? zefq i f;½Si f? au s;Zl;jyKo l jzpfygw, f/
v lo m;wdkY u dk, fcEm t r Ieft rTm;wdki f;[ m t ½Si fjrwfzefq i f;jci f;aMu mi fh jzpf
wn fv m&ygw, f/ t u , fí v lwpfa, mu fu x dkt ½Si f&JUZmwdawmfeJY
ywfo u fv dkY ar ;r , fq dk&i fawmi f rdrd[ m b , fv dk(Bu D;u s, f jr i fhjrwfwJh)t ½Si f
t aMu mi f; ar ;pr f;aeo v Jq dkwmu dk OD;pGmo wdcsyf&ygv dr fhr , f/ t u , fí
wpfpHkwpfOD;u u sKyf[ mpDrHt kyfcsKyfa&;r I;jzpfw, f o dkYr [ kwf v u fax mu f
NrdKUe, fr I;jzpfw, fv dkYajymwJht cg v lawGu rdrdwdkYo ab m½Sd ]ar;cGef;awG ar;csi f
wdki f;ar ;? ½Si f;csi fwdki f;½Si f;cdki f;? NyD;awmhrS ci fAsm;u dk &Jt &m½Sd o dkYr [ kwf
v u fax mu fNrdKUe, fr I;q dkNyD; v u fcHr, f}v dkY o Gm;v kyf&i f&yghrv m;/ t en f;i , f
pOf;pm;v n f; Mu n fhMu ygOD;/
av mu rSm t kyfcsKyfa&;rI;t &m½Sd [ kwf? r [ kwfu dk o dcsi fwdki f;b , fo lrS
t Jo v dk rv kyfMu b J t u , fí o Ho , ½Sd&i f o u fao awmi f;cHMu NyD; o u fao
ay;wJhae&mrSmawmi f x dkt kyfcsKyfa&;t &m½Sdu rdrdpdwfBu dKu fyHkpHrsdK;eJY o u fao
ay;Edki fygw, f/ t u , fí o lay;wJht ax mu ft x m;[ m o lY&JUa<u ;aMu mf
csu fu dk t ax mu ft cHjyKaew, fq dk&i f v lawGv dkcsi fwJhyHkpHrsdK;eJY o u fao
r [ kwfawmi frS v u fcH&ygv dr fhr , f/ ' Dv dkyJ au smi f;o m;wpfa, mu f[ m q &m
u dkjyefNyD; ]u sKyf&JUq &mjzpfx dku f? r jzpfx dku f t &n ft csi f;½Sd? r½Sdq dkwm
o d&at mi f pmar ;yGJppfr , f}v dkY ajymv dkY&yghrv m;/ o lpmo i fwJht cgu srS o lY&JU
t &n ft csi f;jyn fh0r I o dkYr [ kwf t o dÓP frJhr Iu dk u dk, fwdki fo dv mrSm jzpfyg
w, f/ t J' Dt wdki f;yJ ½Si fb k&i f&JUOyrmu dkMu n hfyg/ b k&i fu dk jr i f;pD;u Gsr f;?
ru Rr f;o dcsi fv dkY ]b k&i fu dkb , fjr i f;eJY b , fv r f;o G, fav ;x Ju awmhjzi fh
jr i f;pD;NyD;jzwfcdki f;rS b k&i fjr i f;pD;wwfw, fq dkwm, Hkr , f}q dkNyD; r , Hko lawGu
t Jv dkar ;cGef;u dk ar ;yghrv m;/ t u , fí b k&i fu dk ]t ½Si fr i f;Bu D;µ jr i f;pD;u Rr f;
![Page 160: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/160.jpg)
136
u si fo v m;} v dkY b k&i fu dk wdku f½kdu fo Gm;ar ;v dkYa&m &Edki fyghrv m;/ ar ;v dkYawmi f
r&Edki fb l;q dk&i f b k&i feJYeD;pyfwJho lu dk ar ;&rSmaygh/ ' gv n f;yJ rv kyfEdki fb l;
q dk&i fawmh b k&i fjr i f;pD;wJh t cgt cGi fhu dk apmi fhMu n fhNyD; o lYjr i f;pD;pGr f;&n fu dk
t u Jcwf&rSmaygh/ t Jv dkrSr [ kwfb J b k&i fu dko Gm;NyD; ]ci fAsm;Bu D;u dk jr i f;pD;
u Rr f; ? ru Rr f; pr f;o yf&r , f}q dkNyD; o Gm;ajym&i f rkcst jypfay;cH&ygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m v lo m;awG&JU v u fat mu fcHr[ kwfb J
v lo m;u o m t ½Si fht apcHjzpfygw, f/ t ½Si fjrwfo n f t &mt m;v Hk;ay:rSm
v Tr f;rdk;x m;NyD; t ½Si fjrwfu t kyfcsKyfr i f;r lo ljzpfygw, f/ ' gaMu mi fh x m0&
b k&m;wn f½SdaMu mi f; o d&zdkY ] wdkYajymo v dk o lv kyfjy&r , f/ ' grS v u fcHr , f}
v dkYajymwm r rSefygb l;/ wu , fyJ x m0&b k&m;o ci ft aMu mi f; o dcsi fw, f
q dk&i fawmh x dkt ½Si fjrwfx HawmfrS apwJhwrefawmfawGq DrSm ar ;av Qmu f&rSm
jzpfygw, f/ x dkyk*¾dKv fawGu o m x m0&b k&m;o ci fr Sm½SdwJh *kP fawmf
awGeJUt n D ½Iax mi fhpHku ½kdao o r IjyKjci f;t r Iu dpöawGu dk OD;x dyfyefq i fNyD;
t ½Si fjrwft aMu mi f; o dat mi fv kyfx m;Mu v dkYjzpfygw, f/
' grSr [ kwf rdrdwdkYu dk, fwdki fyi f x m0&b k&m;o ci frSm½SdwJh *kP fawmf
awGu dk r su farSmu fjyKv su f t ½Si fhu dkpHkpr f;&rSmjzpfygw, f/ t Jh' Daemu frSm
t ½Si fjrwfu rdrd½SdaMu mi f; o u fao t ax mu ft x m; jyw, fq dk&i f ? x dko u fao
[ mv n f; o m"u &½SdwJh t wdki f;t wmt x djzpfcJhNyDq dk&i f t J' gu dk v u fcH
v dku fo i fhygw, f/ u sKyfwdkY jzpfapcsi fo v dk x m0&b k&m;o ci fu v kyfay;&r, f
q dkwmrsdK;awmh r jzpfo i fhygb l;/
t u , fí ckeu Refawmfwi fjycJhwJh ]b k&i f&JUOyrmu r rSefb l;?
b maMu mi fhv Jq dkawmh b k&i f[ m v lo m;jzpfaev dkYyJ/ b k&i fu v lo m;jzpfae
rSawmh v lUq Et v Hk;pHku dk jzn fhq n f;ay;zdkYq dkwm b , fen f;eJYrSr jzpfEdki fb l;/
' gayr Jh x m0&b k&m;o ci fu awmh v lYq Et v Hk;pHku dk jzn fhq n f;ay;Edki f
![Page 161: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/161.jpg)
137
wmyJav / ' gq dk u sKyfwdkYv dkcsi fo v dk b k&m;o ci fu rdrdwn f½SdaMu mi f; o u fao
jyq dk&r , fv dkYajymwm[ m b maMu mi fhr jzpfEdki f&rSmv J}v dkY apm' u wu fMu
jyefygao ;w, f/ ' g&JU t ajzu ]b k&i fu rdrd[ m v lawGv dkcsi fwJhyHkpHt wdki f;
t ppft aq ;rcH&jci f;[ m t csdefu kefrSmpdk;wJht wGu fr [ kwfb J rdrd&JUt ½Sdeft 0g?
t q i fht wef;eJY q efYu si faew, fv dkY em;v n fo ab maygu fx m;v dkYyJjzpfw, f/
' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m b k&i fawG&JU r i f;{u ú&mZfjzpfwJh
t wGu f v lawGv dkcsi fo v dk pdwfwdki f;u sawmi f;q dkcsu fawGu dk b , fv dkv kyf
jzn fhq n f;ay;Edki f&yghrv J}q dkwmygyJ/
aemu fwpfck pOf;pm;x dku fwJht csu fu v lYq Ev dkv m;csu feJYt n Do m
b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; o u fao jy&pwr f;q dk&i f wu , fv u fawGU b k&m;
o ci f ' dXt rSefwn f½SdaMu mi f; b , fv dkrSo u fao jyv dkY&Edki fr , f r [ kwfb l;/
Oyrm-armi fv SeJY armi fjrMu m;rSm jyó emwpfckjzpfv dkY w&m;½kH; a&mu f&w, f
q dkygpdkY/ armi fv Sa&m armi fjryg ' Dt r IrSm ]i gEdki frS b k&m;½SdaMu mi f; v u fcHEdki f
r , f}v dkYq dk&i f b k&m;o ci fu b , fo lYawmi f;q dkcsu fu dk v u fcH&yghrv J/ t u , fí
armi fv S&JU awmi f;q dkcsu fu dk v u fcHv dku f&i f aemu fyk*¾dKv fwpfa, mu fjzpfwJh
armi fjru b , fen f;eJYrS b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; v u fcHawmhrSm r [ kwfyg
b l;/ ' Dv dkyJ Oyrmq dkMu ygpdkY/ yx ru rÇmppfwkef;u *smreD[ m ]' DppfyGJrSm
i gwdkYEdki f&i fb k&m;½SdaMu mi f;v u fcHr , f}v dkY a<u ;aMu mfNyD; wpfzu frSm t *Fv dyf
u v n f; ]' DppfyGJrSm i gwdkYu dk b k&m;o ci fo m at mi fyGJq i fapcJh&i f b k&m;½Sd
aMu mi f; v u fcHr , f}v dkY q dkr , f/ at mi fyGJu awmh ESpfzu frSm wpfzu fo mv Qi f
at mi fyGJq i fEdki fygv dr fhr , f/ t J' Dv dkq dk&i f t kyfpkwpfcku b k&m;r½Sdb l;v dkY
ji i f;&ygawmhr , f/ ' gaMu mi fh t u , fí o m t J' Dv dken f;rsdK;eJY b k&m;½SdaMu mi f;
o u fao o m"u awmi f;q dkjci f;[ m rSefw, fq dk&i f u rÇmwpfjcr f;t wGu fu
b , fv dkv r f;ñ Tefr IrsdK;rS arQmfv i fhEdki fp&mr½Sdawmhygb l;/ o lcdk;wpfa, mu fu
![Page 162: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/162.jpg)
138
cdk;wm rat mi fjr i f&i f b k&m;r½Sdb l;v dkYrSwfr, f/ t cdk;cH&wJh ydki f½Si f[ mv n f;
o lYypön f;awGt cdk;cH&wJht wGu f b k&m;u dk , HkMu n fEdki fp&mr½Sd/ t u , fí
b k&m;o ci fo m½Sdw, fq dk&i f t cdk;rcH&at mi f apmi fha½Smu f&rayghv dkY (ydki f½Si fu
apm' u wu fygv dr fhr , f)/ ' Dv dkyJt jcm;u dpöawGrSmv n f; t v m;wljzpfygw, f/
t J' Dv dkyHkpHrsdK;eJYo m b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; o u fao awmi f;r , fq dk&i f
av mu ed, mrwpfckv Hk; u sdK;jywfo Gm;ygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci f[ m t J' Dv dken f;eJY wpfpHkwpfOD;u dkyi f r drdwn f
½Sdawmfr laMu mi f; o u fao o m"u jyv dku fjci f;jzi fh u sefo lt m;v Hk;yg b k&m;
½SdaMu mi f; v u fcHv dku fMu rSmayghv dkYq dkv m&i f b k&m;o ci fjywJh o u fao
t ax mu ft x m;awG[ m ' d| {u efrSef&u fo m;eJY v u fcHr Ir jyKMu wm[ m
b maMu mi fhygv J/ aemu fNyD; ci fAsm;wdkYb k&m;½SdaMu mi f; awmi f;cHwJh o u fao
v u ©P mawGr[ kwfb J t jcm;o u fao t ax mu ft x m;awG jycJhwmaMu mi fh
t J' gawGu dk y, fcscGi fh ci fAsm;wdkYrSm½Sdr , fq dk&i f t jcm;o lawGrSma&m b maMu mi fh
rsm;t J' D t cGi fh½Sdrae&rSmv J/ t u , fí t m;v Hk;rSmo m t J' Dv dkt cGi fht a&;
rsdK;½SdMu pwrf;q dk&i f &v ' fu awmh t x u frSmq dkNyD;cJhwJht wdki f;u dk x Gu fay:v m
ygv dr fhr , f/ t J' Dv dkq dk&i f t Drmefo u f0i f, HkMu n fr IrSm wdk;&rJht pm; o mo em
rJhr IeJYao Gzn f ji i f;y, fjci f;rSm ydkv dkYawmi f wdk;o Gm;ygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkv u fcH, HkMu n fo lawG&JU u dk, fu si fho du ©m
b k&m;o ci fwn f½SdaMu mi f; edrdwfv u ©P mawGu dk cHpm;o djr i fEdki fayrJh
x dkv u ©P mawG[ mv n f; b k&m;o ci f&JU t v dkawmfeJYt n Do m ay:v Gi fx i f½Sm;
Edki fygw, f/ t ½Si fjrwfwn f½SdaMu mi f; o do mapEdki fwJh edrdwfv u ©P mawGu dk
u RefawmfwdkYo wfrSwfwJht wdki f;Mu n hfcGi fh u RefawmfwdkYrSmr½Sdygb l;/
b k&m;o ci fwn f½Sdjci f;u dk jypfwi fa0zefwJh aemu fx yfapm' u wpfck
½Sdygao ;w, f/ t J' gu awmh ]b k&m;o ci fu dkv u fcHwJht wGu f jr i fhrm; x Gwfjrwf
![Page 163: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/163.jpg)
139
wJh u dk, fu si fhw&m; aygu fzGm;v mapw, fv dkY b k&m;o ci fu dk v u fcH , HkMu n f
o lawGu q dkMu w, f/ wu , fwr f;rSmawmh b k&m;o ci fu dk v u fcHwJho lawG
u o m u dk, fu si fhw&m;rSm ao mu fao mu fv J u sq i f;aewmu dk jr i fae
&ygw, f}v dkY q dkMu ygw, f/ t J' Dv dk apm' u rsdK;u dkawmh Oa&myeJY t m½S½Sd
' d| dawGu wu fMu wmyg/ x m0&b k&m;o ci fu dk rGwfpv i fr fawGu t rsm;q Hk;
v u fcHMu w, f/ ' gayrJh t u sOf;ax mi fawGrSmo Gm;Mu n hf&i f rGwfpv i fr ft rsm;pk
zrf;q D; csKyfaESmi fjci f;cH&wmu dko m awGUae&jyefw, f/ ' Dv dkyJ [ dELeJY c&pf, mef
awGv n f; x m0&b k&m;u dk , HkMu n fv u fcHMu ayrJh ¤i f;wdkYu dkv n f; t u sOf;ax mi f
x JrSmawGY&w, fv dkY t dEd, o m;awGu , dk;pGyfMu ygw, f/
' g&JUt ajzu ]u dk, fu si fho du ©mysu fjym;jci f;[ m x m0&b k&m;u dk
v u fcHjci f;&JU &v ' fr [ kwfb J v u frcH&jci f;&JU &v ' fo mjzpfw, f? wpfpHkwpfOD;
u EIwfyg;pyfo u fo u feJY b k&m;o ci fu dkv u fcHw, fv dkY a<u ;aMu mfae½kHrQeJY
b mt u sdK;rSr½SdEkdi fygb l;/ ]aq ;? aq ;}v dkYyg;pyfu x dki fat mfae½kHeJY a&m*g
aysmu fEdki fyghrv m;/ raysmu fEdki fb l;q dk&i fyg;pyfu b k&m;u dk v u fcH, HkMu n f
w, fv dkY a&½Gwfae½kHeJY b mt u sdK;½SdEdki fyghrv J/
t dEd, Edki fi Hu ' d| dawG[ m ' d, kprm*sf*dkP f;0i fawGjzpfw, f/ ¤i f;wdkY
*dkP f;x J 0i fa&mu fo lt rsm;pkrSm t jypfv kyfo len f;w, fv dkY v u fu rf;pmapmi fawG
x JrSmawmi f 0i fh<u m;*kP f, lpGmeJY x n hfo Gi f;a&;o m;Mu w, f/ ¤i f;wdkY&JU ' Da<u ;aMu mf
csu f[ mrSefw, f? csD;rTr f;x dku fw, fv dkYq dk&i f ' g[ mv Hk;0rSm;ygw, f/ b maMu mi fh
v Jq dkawmh ¤i f;wdkY*dkP f;x J0i fwmeJY azmi fwpf½Gu frSm b , fv dkrsdK;t jypfawG
u dkru sL;ygrn fht aMu mi f; 0efcHu wdjyK&w, f/ *dkP f;x Jr0i fci fu yi f wu , fhu dk
x i f½Sm;ay:v Gi fwJh jypfr IBu D;awGu ae u i f;o efYaeo ljzpf&rSmaMu mi fhyg/ t J' Dv dk
v kyfNyD;rSt jypfawGu u i f;o efYaew, fq dkwm b mrsm;Bu D;u s, fwJh u dpörSwfv dkY/
wjcm;t kyfpk ? *dkP f;*P awGrSma&m t jypfu i f;o efYwJh v l½kd;v lpi fawG r½Sdv dkY
![Page 164: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/164.jpg)
140
v m;/t jcm;t kyfpkawGv n f; u dk, fht kyfpkx Ju u dk, fu si fhw&m;ysu fjym;o lawGu dk
q GJx kwfypfv dku f&i f ' d, kprm*sD*dkP f;x u f t q aygi f;rsm;pGmo mydkwJh pi fMu , f
o lawGr jyaq mi fEdki fygb l;v m;/ ' d, kprm*sD*dkP f;&JU , ckv dka<u ;aMu mfr IrsdK;[ m
wyfrawmft &m½SdwpfOD;u ]i gwdkYppfwyfx J 0i fv mwJho lrSefo rQ &i ft kyfu s, fw, f?
t &yft armi f;au mi f;Mu w, f}v dkY 0g<u m;o v dkrsdK; jzpfaew, f/ wu , fq dk&i f
ppfwyfu a½G;cs, fo lrSefo rQ[ m e*dku yi f &i ft kyfu s, fNyD; t &yft armi f;
au mi f;o lawGu dko m a½G;cs, fcefYt yfMu pNrJjzpfygw, f/ ' Dv dk cEmu dk, f o efpGr f;
cdki frmjci f;[ m ppfx J0i fv dkYr [ kwfb J t J' Dv dkv lo efawGu dka½G;NyD; ppfx Jac:, l
jci f;aMu mi fh ppfwyfu o efpGrf;cdki frmo lawGeJY zGJYpn f;t yfjci f;q dkwJh*kP fu dk &½Sd
aejci f;jzpfw, f/
aemu fwpfckOyrmjy&r , fq dk&i f aq ;½kHo Gm;NyD;a&m*go n fawGu dk
Mu n hfr , f? Mu n hfNyD;awmh ]' Daq ;½kHrSm t u ef;awG? t u sdK;awG? ' ku d©w
awGcsn fhyJv dkY } ajymr, fq dk&i fwu , fawmh aq ;½kHwn faq mu f&jci f;&JU &n f½G, fcsu f
u dku t J' Dv dka&m*go n fawGt wGu fyJjzpfw, fv dkY ajz&ygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh
t u , fí ' d, kprm*sD*dkP f;rSm csdKU, Gi f;csu ft emt q m½Sdo lawG en f;yg;aer , f
q dk&i f ' g[ m ' d, kprm*sD*dkP f;&JU t u sdK;o u fa&mu fwJh o Gefo i fcsu fr [ kwfyg
b l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh e*dku yi f t jypfu dkpGefYNyD;o m;o lu dko m ' D*dkP f;x J
0i fapv dkYygyJ/ ' gaMu mi fh ' d, kprm*sD*dkP f;[ m t jypft emt q m csdKU, Gi f;
t m;en f;csu f½Sdo lawGu dk jyKjyi fajymi f;v Jay;wJh b mo mt , l0g' r [ kwfb J
t x l;jyKo wfrSwfx m;wJh v lwpfpkav mu fu dko m a½G;cs, fpk½kH;wJh t o i f;t zGJU?
*dkP f;*P wpfcko mjzpfw, f/ eADwrefawmfu awmh q &m0efeJY yrmwlNyD;
a&m*gpGJu yfaeo lawGu dk u ko ay;zdkY v ma&mu f&jci f;jzpfw, f/ x dkyk*d¾Kv f&JU
v u feJY wjzn f;jzn f;aysmu fu i f;csrf;o mrI &½SdapzdkY&m aq ;½kHrSm a&m*go n fawG
½SdaezdkYv dkt yfo v dkrsKd;ygyJ/ a&m*go n fu x dkyk*¾dKv f(wrefawmf)&JUu ko r Iu dk
![Page 165: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/165.jpg)
141
ji i f;y, fjci f;u v GJv dkY x dkyk*¾dKv f u dk, fwdki fu b , fa&m*go n fu dkrQ z, fx kwf
v dku fw, fq dkwm r½Sdygb l;/
' D, kprm*sD*dkP f;rSm t jypft emt q m½Sdo lawG u i f;rJhaew, fv dkYajymr, f
q dk&i fv n f; ' g[ mrSm;, Gi f;ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f aESmi f;ydki f;u mv rSm
¤i f;wdkYt wGi f; jyó emaygu fzGm;v mwJht cg ¤i f;wdkYt csi f;csi f;o mr u
x dk*dkP f;u dkwn fax mi fwJh acgi f;aq mi fu dkyg rsm;pGmrSapmfu m;ykwfcu f a&;o m;
cJhwmaMu mi fh ½kd;o m;wJhv lwpfa, mu fu rzwf&Jav mu fwJht ajct aex dygyJ/
Oa&myu b mo mrJh' d| dawG&JU t ajct aeu v n f; x l;r jcm;em;o mjzpfw, f/
t ar&du efu ' dXdo wi f;pmt , f' DwmwpfOD;u ] , ckt csdefx dq dk&i f u Refr [ m
v u fx u fx drf;jrm;jci f;r½Sdb J t rsdK;o m;18a, mu feJY u mrr Iu sL;v GefcJhNyD;ygNyD/
' gayrJh u Refr [ m ' Du dpörSmu dk t jypf&, fv dkY t [ efYt wm; wpfpHkwpf&m½Sdw, f
&, fv dkY r , lq ygb l;}v dkYq dkygw, f/ wu , fq dk&i f ' D(pu fq kyfp&m)v kyf&yfu dk
' d| dwpfa, mu fu awmi f rau mi f;r It jzpfo wfrSwfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk v u fcHv dku fjci f;aMu mi fh u dk, fu si fhw&m;
t ajct aeedr fh q i f;u so Gm;Edki fygo v m;
]x m0&b k&m;o ci fu dk , HkMu n fv u fcHv dku fjci f;aMu mi fh u dk, fu si fhw&m;
t ajct ae edr fhu so Gm;w, }v dkYv n f; q dkMu ygw, f/ b maMu mi fhv n f;q dkawmh
x m0&b k&m;u dk v u fcHo l[ m b k&m;o ci fay:rSm arQmfv i fhcsu fwpfpHkwpf&m
x m;NyD; au mi f;r Iv kyfwJht wGu f b k&m;o ci fq Du q kawmfv mb f awmf&½SdrSmyJ
q dkwJh arQmfu dk;csu f &i f0, fydku fx m;r It wGu faMu mi fhyJjzpfw, f/ ' gayrJhv n f;
x m0&b k&m;u dk v u fr cHwJho lu awmhau mi f;r Iu dk au mi f;r It rSwfeJYo m
v kyfaq mi fNyD; arQmfu dk;csu feJY v dkcsi fav mb wpfckckaMu mi fh r [ kwfb l;/ ' Dv dkyJ
b k&m;o ci fu dk v u fcH, HkMu n fwJho l[ m t ½Si fhu dk½GHUaMu mu fwJht wGu f rau mi f;rIu dk
pGefYv Twfjci f;jzpfNyD; b k&m;u dk, HkMu n fv u fcHjci f; r½Sdo lu awmh rau mi f;r Iu dk
![Page 166: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/166.jpg)
142
rau mi f;r It rSwfeJYo m pGefYv Twfjci f;jzpfw, f/ au mi f;r Iu dk au mi f;r It rSwf
eJYjyKv kyfjci f;? rau mi f;r Iu dk rau mi f;r It rSwfeJY pGefYv Twfjci f;awG[ m arQmfu dk;
csu feJY v dkcsi fav mb aMu mi fh au mi f;r Iaq mi fjci f;? t aMu mu fw&m;aMu mi fh
rau mi f;r Ia½Smi fjci f;x u f t q aygi f;rsm;pGm o mv Gefygw, fv dkYq dkMu ygw, f/
au mi f;r I&JUzGi fhq dkcsu ft ppft rSefo ab mu Zmwdawmf t &v Hk;0
Oó HkNyD;jyn fhpHkNyD; t jypft emt q m csdKU, Gi f;csu fu i f;wJht ½Si feJY wln Dr Iwpfck
arG;zGm;, ljci f;&JU t rn femr jzpfygw, f/ rau mi f;r I&JU t ppft rSef o ab mu
awmh Zmwdawmft & x dkNyD;jyn fhpHkwJht ½Si f&JU ESpfo u fo ab mu sjci f;? ' grSr[ kwf
v kyfaq mi fcsu f wpfckckeJY q efYu si fjci f;&JU t rn femryJjzpfygw, f/ t ½Si fjrwf&JU
jyn fh0pHkv i fwJher lemeJYwln Djci f; ' grSr [ kwf q efYu si fjci f;u dk rsu farSmu fjyKcsdef
x dk;jci f;r½Sdb J au mi f;r I&JUt ppft rSefo ab mu dk zGi fhq dkzdkY r jzpfEdki fygb l;/
t u , fí t J' Dv dkpHerlemrsdK;½Sdraeb l;q dk&i f au mi f;r IeJYrau mi f;r I&JU t ppft rSef
o ab mu dk zGi fhq dkzdkYq dkwmr jzpfEdki fygb l;/
au mi f;r I[ lo n f
x m0&b k&m;o ci fu dk v u frcHMu o lawGu b k&m;o ci f&JU t cef;u @u dk
wo D;wjcm;z, fx kwfNyD;rS u dk, fu si fhw&m;t aMu mi f;aq G;aEG;q Hk;jzwfv dkMu o l
rsm; jzpfygw, f/ o lwdkYt m;v Hk;rSm au mi f;r I&JUo ab mw&m;eJY ywfo u fv dkY
u GJv GJcsu fawG½Sdaeygw, f/ pdwfaysmf½Ti fr Iu dk t r sm;q Hk;ay;Edki fwJht &m[ m
au mi f;r Io mjzpfw, f? t Jo av mu f aysmf½Ti fr Iray;Edki f&i f rau mi f;r Ijzpf
w, fv dkY t csdKUu q dkMu ygw, f/ ]aysmf½Ti fjci f; (pdwf\ ½Ti fysau seyfjci f;)q dkwmu
b mu dkac:q dkygo v J}v dkY t csdKUu ar ;Mu w, f/ v lwpfa, mu f[ m "m;jywdku f
v dku f&v dkY aysmfaeEdki fayrJh "m;jywdku fjci f;q dkwmu au mi f;r IrSr[ kwfb J/ ' gaMu mi fh
¤i f;wdkYzGi fhq dkwJh au mi f;r I&JUo ab mw&m;[ m r rSefygb l;/ au mi f;r I&JU wu , fh
t ppft rSefzGi fhq dkcsu fu awmh u dpöwpfck[ m t rsm;q Hk;t u sdK;jzpfx Gef;apEdki fw, f
![Page 167: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/167.jpg)
143
q dk&i f t J' g[ mau mi f;r IjzpfNyD; t J' Dv dkt ajct aersdK;eJYyJ csi fhEIdi f;Mu n hfu m
t aMu mi f;u dpöwpfckrSm rajymyav mu fwJh t u sdK;u dkjzpfx Gef;apw, f o dkUr [ kwf
q Hk;½IH;epf emapw, fq dk&i f ' g[ mrau mi f;r Ijzpfw, fv dkY q dkMu jyefygw, f/
' gayrJh t J' DrSmv n f; b , fo lYu dk t u sdK;jzpfx Gef;apo v Jq dkwJh ar;cGef;u
jzpfay:v m &ygw, f/ t u , fí t jcm;o lawGu dk t u sdK;jzpfx Gef;ap&r, fq dk&i f
o lwyg;Opömypön f;u dk v k, u fawmhrJho lu dk wm;q D;&rJht pm; v k, u fzdkYu dko m
rsm;rsm; wdku fwGef;ay;&rSmaygh/ b maMu mi fhv Jq dk&i f o lv k, u fv dkY&½Sdv mrJh
ai GaMu ; (Opömypön f;)awGu o lYu dkt u sdK; jzpfx Gef;aprSmjzpfNyD; ' g[ mau mi f;r I
jzpfv dkYygyJ/
t J' Dv dkajymwJht cg wcsdKUu rdrdu dk, fu dk t r sm;q Hk;t u sdK;jzpfx Gef;
apEdki fwJh t &m[ mau mi f;r IeJY q Hk;½IH;r It r sm;q Hk;jzpfapEdki fwJht &m[ m
rau mi f;r Iv dkY q dkMu jyefygw, f/ ' Dv dkyHkpHrsdK;eJY au mi f;r Iu dk t "dyÜg, fzGi fhq dkr , f
q dk&i f x m0&b k&m;o ci fu dkv u fcH, Hk Mu n fo lawGt ay:0i fwJhapm' u [ m
b k&m;o ci fu dk r , HkMu n fji i f;y, fo lawG t ay:u dkv n f; jyefv n fo u fa&mu f
o Gm;apEdki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f ¤i f;wdkY0i fwJhapm' u [ m b k&m;o ci fu dk
o u f0i f, HkMu n fo lawGu au mi f;r Iu dkv dkcsi fav mb eJY arQmfu dk;csu fwpfckckaMu mi fh
jyKr lu si fhBu HaeMu jci f;jzpfw, fv dkY apm' u wu fajzq dk aeMu jci f;aMu mi fhygyJ/
' gayrJhv n f; au mi f;r Iu o m rdrdu dk, fu dk t r sm;q Hk; aysmf½Ti fr Ijzpfapw, f
o dkYr [ kwf t u sdK;o u fa&mu fr IjzpfapEdki fw, fv dkY zGi fhq dkr , fq dk&i f ' d| dwpfa, mu f
[ mv n f; au mi f;r Iu dkau mi f;r It rSwfeJY jyKv kyfaejci f;r [ kwfawmhb J rdrdu dk, f
u dk ½Ti fysau seyfapzdkYeJY t u sdK;jzpfx Gef;apzdkYq dkwJh arQmfv i fhcsu feJY jyKv kyfaejci f;
jzpfo Gm;ygv dr fhr , f/ t u , fí o m b k&m;o ci fu dk , HkMu n fv u fcHaeMu o lrsm;
o n f b k&m;o ci fau seyf ESpfo u fapzdkYq dkwJh&n f½G, fcsu feJY au mi f;r IjyKw, f?
o dkYr[ kwf b k&m;o ci f&JUt rsu fawmf pl;½Sjci f;cH&rSmu dk aMu mu f½GHUNyD; rau mi f;r I
![Page 168: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/168.jpg)
144
u ae a½Smi fMu Ofw, fq dk&i f t J' gu dk b maMu mi fh apm' u wu fMu &ygo v J/
Oa&myt awG;½Si frsm;u ]au mi f;r Iq dkwm r jyKrae&wm0efo mjzpfw, f}v dkY q dkcJh
Mu ayrJh t J' dzGi fhq dkcsu fu v n f; ¤i f;wdkYt wGu f t v kyfr jzpfygb l;/ b maMu mi fhv J
q dkawmh r jyKrae&wm0efq dkwm t jcm;o lwpfOD;u o wfrSwfjy| mef;ay;&wJh
t &mjzpfaev dkYygyJ/ t u , fí o mau mi f;r Iu dk r jyKrae&wm0eft jzpf o wfrSwf
v dku fr , fq dk&i f t J' Dwm0efu dk o wfrSwfjy| mef;ay;o lu dkv n f; v u fcH, HkMu n f
&rSm jzpfygw, f/ t csKyfajym&&i fawmh ]rdrdwdkYo n f au mi f;r Iu dk au mi f;r I
t jzpfo dem;v n fv su f jyKu si fhaejci f;aMu mi fh x m0&b k&m;o ci fu dk , HkMu n f
v u fcHu dk;u G, faeMu o lawG&JU &n fpl;csu fx u f jr i fhr m;o mv Gefw, f}v dkY
a<u ;aMu mfjci f;[ mv n f; wpfrsdK;ao mv Sn fhpm;cHv dku f&jci f;eJY v dr fn mcH v dku f&
jci f;yJjzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ¤i f;wdkY[ m x m0&b k&m;o ci fu dk pGefYNyD;
aemu fau mi f;r Io n f rdrdu dk, fu dk t u sdK;jzpfx Gef;apao mt &m? pdwfau seyf
aysmf½Ti fr It r sm;q Hk;jzpfapao mt &mt jzpf zGi fhq dkjci f;[ mv n f; u si f;x J
Mu yfx Ja&mu fNyD; r wwfo mwJht wGu fo mv Qi f jzpfygw, f/ t J' Dv dko m
au mi f;r Iu dkzGi fhq dkr, fq dk&i f ¤i f;wdkY[ mv n f; arQmfu dk;csu f? v dkcsi fav mb q dkwJh
pGJcsu fu ae v Gwfajrmu fo Gm;jci f;r½Sdb J ydkv dkYawmi f t J' DpGJcsu fat mu fo dkY
a&mu fv mygao ;w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ¤i f;wdkY v kyf&yfwdki f;[ m rdrdu dk, f
u dk t u sdK;jzpfx Gef;apzdkYo u fo u fjzpfaev dkYygyJ/
au mi f;r I ? rau mi f;r IeJYpyfq dki fwJh rdkt fr i fef(o u f0i f, HkMu n fo l)&JU *kP ft q i fh
b k&m;rJh0g' DawG&JUapm' u u dk t rSefwu , ft ajzay;&r , fq dk&i f
]x m0&b k&m;u dk o u f0i f, HkMu n fo lwdkY&JU v kyfaq mi fcsu fwdki f; &n f½G, farQmf
u dk;csu fv dkY ¤i f;wdkYu dk, fwdki f em;v n fo wfrSwfx m;wJht &m[ m rSefu efr Ir½SdwJh
t awG;pdwfu l;wpf&yfo mjzpfw, f/ ¤i f;wdkY[ m OD;pGmyx r u dk, fwdki fzefwD;x m;wJh
t awG;pdwfu l;u dk wn faq mu fNyD;aemu f x m0&b k&m;o ci fu dk o u f0i f, Hk
![Page 169: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/169.jpg)
145
Mu n fo lb u fo dkY &n fñ Tef;(, dk;pGyf)ypfv dku fygw, f/ b k&m;o ci fu dko u f0i f
, HkMu n fo l wpfa, mu f[ m pdwfx JrSmawmh rau mi f;r Iv kyfcsi fayrJh b k&m;o ci f
u dk½GHUaMu mu fwJht wGu f rv kyfb Jaev dku fjci f;jzpfw, f o dkYr [ kwf au mi f;r Iu dk
awmh yGm;rsm;t m;x kwfjci f;r jyKv dk/ o dkYayrJh v dkcsi fav mb ? arQmfv i fhcsu f wpfpHk
wpf&maMu mi fh au mi f;r IjyKw, fv dkY b , fv dkv kyf ¤i f;wdkY x i fjr i fcsu fay;
Edki frSmv J/ ' g[ m ppfrSefwJho u f0i f, HkMu n fo lu dk rw&m;pGyfpGJr Io mjzpfNyD;
wu , fq dk&i f o u f0i f, HkMu n fo l[ m ¤i f;wdkYx i fjr i f, lq wmx u f jr i fhwJh
t q i fhrSm½Sdw, f/ x m0&b k&m;o ci fu kd o u f0i f, HkMu n fo l[ m b k&m;o ci f
q Du ae q kv mb f&ygapq dkwJh arQmfv i fhcsu feJY au mi f;r IjyKaejci f;r [ kwfo v dk
b k&m;o ci f&JU jypf' P fcwfr Iro i fhat mi f rau mi f;r IrS a½Smi fMu Ofjci f;v n f;r
[ kwfygb l;/ x m0&b k&m;o ci fu dk o u f0i f, HkMu n fo lwpfa, mu f au mi f;r I
aq mi fjci f;ESi fhrau mi f;r Ia½Smi fjci f;wdkY[ m x m0&b k&m;o ci fu ¤i f;u dkx dk
t wdki f;o mjyKu si fh&ef v rf;ñ Tefx m;wJht wGu faMu mi fho mjzpfygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh ¤i f;[ mx m0&b k&m;o ci fu dk o u f0i f, HkMu n fo l jzpfwJht wGu f b k&m;
o ci f&JU t rdefYawmfu dk x r f;½Gu fjci f;o n f r jyKrae& wm0eft jzpfrSwfydku f
x m;v dkYo mjzpfNyD; q kv mb fwpfpHkwpf&m arQmfv i fhwmaMu mi fhao mfv n f;au mi f;?
t jypf' P fo i fhrSmu dk aMu mu f½GUHwJht wGu faMu mi fhao mfv n f;au mi f; x dko dkYv dku fem
jyKu si fh&jci f;r [ kwfygb l;/
wwd, t ajzu ] au mi f;r IjyKu si fhwJht wGu f au mi f;u sdK; q kv mb f
cHpm;&jci f;? rau mi f;r Iu sL;wJht wGu f t jypf' P fo i fhcH&jci f;awG[ m t pöv mrfrSm
wu , fhu dk b mrQrajymyav mu fwJh u dpöav ;wpfckt jzpf rSwf, lx m;Mu wmyg/
t u , fí x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o u f0i f, HkMu n fo lwpfa, mu fu
(ermZf) 0wfjyKjci f;wn faq mu fu m w&m;b m0empD;jzef;r Ir sm; jyKv kyfae
&jci f;o n f (*sEéo f) o kcb Hk&v dkwJh t wGu fv dkYajymr, fq dk&i f ' g[ mwpfrsdK;ao m
![Page 170: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/170.jpg)
146
(½S&Du f) , SOfwGJu dk;u G, fjci f;o m jzpfo Gm;ygv drfhr, f/ t pöv mrf&JU wu , fht ppf
t rSefo ab mw&m;eJY u Gm[ o Gm;ygv drfhr, f/ wu , fawmh o u f0i f, HkMu n fo l
[ m au mi f;rIaq mi f&jci f;eJY rau mi f;rIa½Smi f&jci f;rSm au mi f;r I&JUt &i f;t jrpfrSm
u dku t v Sw&m;u def;0yfv su f½SdNyD; rau mi f;r I&JU t &i f;t jrpfrSm t u sn f;wefrI
awG u def;at mi f;aewmu dk o daev dkYyJjzpfw, f/ c0yfu dk;u G, f q n f;u yfjci f;eJY
q dki fwJh au mi f;r Iq dki f&mt 00u dk x m0&b k&m;o ci fu x dk(au mi f;r IawG)x JrSm
ajrmu frsm;pGmao m t u sdK;au s;Zl;awG x n fho Gi f;ay;x m;aMu mi f; o daewJh
t wGu f jyKu si fhae&jci f;jzpfw, f/ o u f0i f, HkMu n fo lwpfa, mu f[ m o kcb Hk
&ygapq dkwJh&n fpl;csu feJY (ermZf)0wfjyKw&m;b m0empD;jzef;aejci f; r [ kwf
o v dk i &Ju dkaMu mu fv dkY Oyko fapmi fhjci f; u si fho Hk;aq mu fwn faewmv n f;
r [ kwfygb l;/ wu , fawmh o u f0i f, HkMu n fo l[ m b k&m;o ci fu rdrdu dk
zefq i f;awmfr lx m;w, f? ]&AlAD, o f}b k&m;o ci f&JU zefq i f;ar G;jr LjyKpk
ysdK;ax mi fawmfr lao m? ]&m[ frmefeD, o f} rawmi f;b J jzn fhq n f;ay;awmf
r lao mpwJh*kP fawmfawGeJY rdrdt ay:au s;Zl;jyKawmfr lx m;wJh t wGu faMu mi fh
¤i f;[ m c0yfu dk;u G, fq n f;u yfjci f;au mi f;r Irsm;u dk v kyfaq mi faejci f;o m
jzpfw, f/o ab mu awmh o u f0i f, HkMu n fo l[ m t em*wft u sdK;t wGu f
v dkcsi fav mb ? arQmfu dk;csu f wpfpHkwpf&maMu mi fh r [ kwfb J v GefcJhwJhu mv rsm;
rS (v lo m;\ rn fo n fht m;x kwfr IrQr½Sdci f)u o lYt ay:jyKx m;cJhNyD;o m;
au s;Zl;awmf? q kv mb fawmfawGaMu mi fh b k&m;o ci fu dk au s;Zl;o dwwfjci f;
o n fo m &n f½G, f&i f;t ppft rSef jzpfw, f/ er mZf0wfjyKr IrSm o u f0i f
, HkMu n fo lu b mu dk½Gwfzwfo &ZÑ, fygo v J/ ¤i f;&JUa<u ;aMu mf&i fhu sL;csu f
u awmh
![Page 171: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/171.jpg)
147
]csD;u sL;ax mremjci f;t aygi f;o n f pMu 0Vmav mu cyfo dr f;t m; t q i fhq i fh
zefq i f;arG;jrL jyKpkysdK;ax mi fawmfr lao m t v ’m[ ft ½Si fjrwft zdkYo mwn f;/
x dkt ½Si fjrwfo n f rawmi f;cHb J jzn fhq n f;ay;o em;awmfr lao mt ½Si fESi fh
t zefwv Jv J o em;Mu i femawmfr lao mt ½Si fjzpf\ / x dkt ½Si fo n f jypf' P fESi fh
q kv mb fay;awmfr lrn fhaeYawmfBu D;\ t ½Si fo ci fv n f; jzpfo n f} (1;2-4)
azmfjyyg rku ©ywfawmfawGu dk o Hk;o yfMu n hfr , fq dk&i f t ½Si fjrwf q kv mb f
ay;csD;jr§i fhx m;jci f;t ay: au s;Zl;o dr Iu dk azmfx kwf&i fhu sL;aejci f;o m jzpfyg
w, f/ t em*wfr Sm (v lo m;&JUt m;x kwfr IaMu mi fh) &½Sdv mrJhq kv mb feJY
ywfo u fv dkYu awmh t u sOf;csKyfo m azmfjyx m;w, f/ ' gaMu mi fh o u f0i f, Hk
Mu n fo l&JU u dk;u G, fq n f;u yfr Iwdki f;[ m au s;Zl;o dwwfr IeJY, SOfNyD; v dkcsi f
av mb wpfpHkwpf&maMu mi fh r [ kwfygb l;/ au s;Zl;o dwwfjci f;u dk av mu ½Sd
rn fo n hfrsdK;EG, fu rQ rau mi f;b l;v dkY rajymMu b J t m;v Hk;[ m jyKo i fhjyKt yfwJh
v kyf&yfv dkYo m em;v n fo ab maygu fx m;Mu w, f/}
b mo mo mo emrsm;rSmau mi f;r IjyKu si fhjci f;aMu mi fh t pm;ay;t ae
eJY t u sdK;q kv mb f&½Sdr , fq dkNyD; u wdjyKx m;w, fq dkwJh ar ;cGef;wpfcku sefyg
ao ;w, f/ ' g&JUt ajzu ]b k&m;o ci f&JUv kyfaq mi fcsu f[ lo rQ[ m t ½Si fjrwf
&JU v kyfydki fcGi fhx JrSm½SdNyD; t ½Si fh&JUwkefYjyeft pm;ay;jci f;q dkwm o u f0i f, HkMu n f
o lu ' Dq kv mb fu dk arQmfv i fhv dkY au mi f;r IyGm;rsm;jci f;u dk q dkv dkwmr[ kwfygb l;/
o li , fcsi f;eJYawGUzdkYo Gm;wJho lu dk x dko li , fcsi f;u t au mi f;q Hk;jyKpk {n fhcHrSmo m
jzpfw, f/ ' gayrJhv n f; jyKpk{n fhcHr Iu dk cHcsi fwJht wGu f o li , fcsi f;eJYawGUq Hk
zdkYo Gm;jci f;r [ kwfo v dk pm;au mi f;ao mu fzG, fawG pm;ao mu fcsi fv dkY o Gm;awGU
jci f;v n f;r [ kwfb J o li , fcsi f;u dkcspfci fv dkYo m o Gm;a&mu fjci f;jzpfNyD; o li , fcsi f;
u {n fhcHjyKpkjci f;u v n f; arwåm½Sdjci f;aMu mi fhyJ jzpfygw, f/
![Page 172: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/172.jpg)
148
NyD;jyn fhpHkwJhau mi f;r Iu dk x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ ft m; o u f0i f
, HkMu n fo lo m jyKv kyfEdki fjci f;
t u , fí t ao t csmav hv mo Hk;o yfMu n hfr , fq dk&i f x m0&b k&m;
o ci fu dk o u f0i f, HkMu n fo l a&mu f½SdEdki fwJhau mi f;r I&JUt q i fhrsdK;t x d t jcm;
o lra&mu fEdki faMu mi f; awGU&ygv dr fhr , f/ x m0&b k&m;o ci fu dk q n f;u yf
u dk;u G, fo lwpfOD;jyKu si fhwJh au mi f;r It rsdK;t pm;t m;v Hk;u dk t jcm;o lwpfOD;OD;
em;v n fEdki fpGr f;rSmr[ kwfygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ajrmu fr sm;pGmao m
au mi f;r Irsm;[ m au mi f;r IjyKo lt wGu f b mt u sdK;rSr jyKygb l;/ Oyrm- rdb u dk
au mi f;rGefpGmq u fq Hjci f;[ m o m;o rD;t wGu f b mt u sdK;rsm;½SdEdki fo v J/
' gaMu mi fh rdb ESpfyg;t wGu f o m;o rD;u ' ku ©cHwm? ai GaMu ;t u keft u scHwm
awG[ m b mo mr JhawGt wGu f r au mi f;r Ijzpfo i fhygw, f/ r db t wGu f
o Hk;pGJv dku fwJh ai GaMu ;u dk rdrdt u sdK;pD;yGm;t wGu fo Hk;pGJjci f;[ m au mi f;r Ijzpfo i fh
wmaygh/ ' gayrJh b mo mrJhawGu v n f; t J' Dv dkv kyfaq mi fjci f;r½Sdygb l;/ ¤i f;wdkY
[ mv n f; rdb ESpfyg;u dk au mi f;rGefpGmq u fq HMu wmygyJ/ wu , fq dk&i f ' Dv dk
au mi f;rGefpGm q u fq Hjci f;u dk x m0&b k&m;o ci ft m; v u fcH, HkMu n fwJho lu
o mv kyfEdki faMu mi f; pOf;pm;Mu n hfu o dEdki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x m0&
b k&m;o ci fu dk , HkMu n fo l[ m au s;Zl;o dwwfjci f;u dk au mi f;r Iv dkY em;v n f
o ab maygu fx m;NyD; au s;Zl;o dwwfjci f;u v n f; x m0&b k&m;o ci fu dk
v u fcHNyD;rSo m au mi f;r Iv dkYq dkEdki fv dkYygyJ/ ' ght jyi f t EdIi f;r Jht v Sw&m;eJY
jyn fh0wJh t ½Si fwpfyg;½SdNyD; x dkt ½Si feJYwln Dr Iu dk aygu fzGm;at mi fjyKv kyf&ef
u RefawmfwdkYt wGu fv dkt yfw, f/ x dkt ½Si f&JUt eu fzGi fhq dkcsu ft &o mv Qi f
au mi f;r Iv dkY ac:q dkEdki frSmjzpfygw, f/ t J' Dv dkrSr [ kwf&i fawmh t u sdK;au s;Zl;eJY
½Ti fysau seyf&jci f; ½Iax mi fht & au mi f;r IawGv dkY b , fen f;eJYrS rac:q dk
Edki fygb l;/ t o u fZD0defu dkpaw;jci f; ? b 0wpfckv Hk;rSmcHpm;&Edki frJh at ;csrf;aysmf½Ti fr I
![Page 173: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/173.jpg)
149
t v Hk;pHku dk pGefYv Twfpaw;jci f;pwJh t aMu mi f;u dpöawG[ m x m0&b k&m;
o ci fu dk csD;rTr f;r I jyKjci f;jzi fho mv Qi f au mi f;r IawGv dkY ac:q dkEdki fygv dr fhr , f/
' gaMu mi fh x m0& b k&m;o ci fu dk q n f;u yfu dk;u G, fo l[ m o lawmfpi fjzpfEdki f
ygw, f/ t u , fí x m0&b k&m;o ci fu dk v u frcHwJho l[ m rdrdcH, la<u ;aMu mfcsu f
eJYt n D t u si fhwpfpHkwpf&myGm;rsm;t m;x kwfr , fq dk&i f o lYt wGu f o lawmfpi f
jzpfzdkY&m b , fv dken f;eJYrS r jzpfEdki fygb l;/ ' gayrJh t HhMo p&mau mi f;wmu
b mo mrJho l[ m x m0&b k&m;o ci fu dk v u fcHo l&JU u dk, fu si fhw&m;u dk apm' u
wu fMu ayrJh rdrdwdkYb mo m au mi f;rI&JUt eu fo ab mu dk zGi fhq dkjci f;rS ysu fu Gu fv su f
x m0&b k&m; o ci fu dkv u fcH, HkMu n fo l&JUt "dyÜg, f zGi fhq dkcsu feJYt n DjyKr l
u si fhBu Hv su f rdrdwdkYa<u ;aMu mfcsu fESi fhq efYu si fu m v dku fv HjyKr lMu NyD; rdrdwdkY&JU
a0zefwwfwJhpdwfrS cHpm;o djr i fr Iu dk zGi fh[ rajymMu ygb l;/ wu , fq dk&i f t Jv dk
jyKr ljci f;u dku rdrdwdkYa<u ;aMu mfcsu fu dk u dk, fwdki facszsu faejci f;jzpfygw, f/
ao ;EkwfwJht &mt wGu f Bu D;jr wfwJht &mu paw;cH&jci f;
x m0&b k&m;o ci fu dkji i f;y, fo lrsm;&JU aemu fapm' u wpfcku awmh
]t u , fí b k&m;o ci fo m½Sdw, fq dk&i f jci fESi fhyv dyfa&m*gydk;awG&JU ½Si fo efr I
[ m v lawG&JU paw;cHjci f;ay:rSmr lwn fw, f? Bu D;jrwfwJht &mu ao ;EkwfwJh
t &mt wGu f paw;cH&w, fq dkwmr [ kwfb l;/ ' gaMu mi fh ' Dav mu Bu D;
v Iyf½Sm;v n fywfaewJh , Eå&m;pepfBu D;[ m &n f½G, fcsu f½SdwJht ½Si f&JU x def;csKyf
u Gyfu Jr It rdefYat mu frSm v n fywfaewm r [ kwfaMu mi f; o d&w, f}v dkYq dkMu
ygw, f/
jci fESi fht jcm;ao mydk;rTm;rsm;u dk b maMu mi fhzefq i f;x m;&o v Jq dkwJh
t aMu mi f;u dk t ao ;pdwfraq G;aEG;ci f av mav mq , fawmh ao ;EkwfwJht &m
t wGu f Bu D;jrwfao mt &mu b maMu mi fhpaw;&o v Jq dkwmu dkajzygr , f/
av mu pepfv n fywfv Iyf½Sm;ae&jci f;eJY v lu dkzefq i f;&wJh &n f½G, fcsu fjyn fhpHk
![Page 174: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/174.jpg)
150
ap&eft wGu f wcsdefcsdefrSm v l[ mao ay;&r , f/ x dkao ;EkwfwJhydk;rTm;av ;
awGu v lu dkao apjci f;&JU t aMu mi f;cHawGx Ju t csdKUao mt aMu mi f;cHawG
yJjzpfw, f/ v lo m;ao q Hk;u G, fv Gef&jci f;[ mv n f; a½SUq u fwdk;wu fjci f;&JU
v r f;pyJjzpfw, f/ ' dt wGu faMu mi fhv n f; v lu dkao apEdki fwJht aMu mi f;
w&m;awG zefq i f;x m;&jci f;yJjzpfw, f/ ' gaMu mi fh ydk;rTm;awGt m;jzi fh Bu D;jrwf
wJht &m[ mao ;EkwfwJht &mt wGu f paw;cHae&jci f;r sdK;r [ kwfawmhb J
Bu D;jrwfwJht &mu dk ydkrdkt q i fhjr i fhwJhae&mwpfckq Do dkY ac:aq mi fo Gm;jci f;
o mjzpfygw, f/
u sr f;jrwfu k&ft mefrSm b k&m;rJh0g' u dk acsyx m;csu fb maMu mi fh r½Sd&o v J
]b k&m;rJh' d| d0g' Drsm;u x m0&b k&m;o ci fo m½Sdygr l t J' Dt ½Si f[ m
rdrd u srf;awmfrSm ' d| d0g' u dk r [ kwfr rSefaMu mi f;acsyji i f;q dkr Ir jyKx m;b J b m
aMu mi fh EIwfq dwfae&wmv J/ t u , fí b k&m;½Sdw, fq dk&i f OD;pGmyx ru srf;pm
awGrSm b k&m;rJh0g' u dk acszsu f&rSmjzpfw, f/ ' gaMu mi fh u sr f;pmt m;v Hk;u
' d| d0g' u dk ½Si f;v i f;ji i f;q dkr Ir jyKx m;o n fu dk ax mu fcsi fhjci f;jzi fh x dko n fh ]u sr f;}
q dko n frsm;rSm v lu zefwD;x m;wJht &mawGo mjzpfNyD; x dkacwfx dk t cgu
b k&m;rJh ' d| d0g' v n f; ray:aygu fao ;wmaMu mi fh ajz½Si f;csu fv n f; ay;ae
p&mrv dk/ ' Dv dkrSr [ kwf&i f ' Dav mu fBu D;wJh ' d| d0g' u dk v spfv sL½Iv dku fzdkY&m
r jzpfEdki f/ au mi f;u i fu su sr f;awGt eu f u k&ft mefu sr f;rSm aemu fq Hk;u sr f;
jzpfwmawmi f v Hk;0½Si f;csu fay;rx m;/ wu , fq dk u k&ft mefu sr f;u (½S&Du f)
wkzu f, SOfwGJx m;u dk;u G, fr I0g' u dk t jyi f;t x efwdku fx kwfx m;wmyJ/
' gt m;jzi fh wrefawmfrkd[ r®' f[ m ' d| d0g' D wpfOD;wpfa, mu frSr½SdwJh ae&m
a' o rSm aex dki fBu D;jyi f;cJhw, f q dkwmo dEdki fw, f/ ' gaMu mi fhyJ o lUu sr f;rSm
' d| d0g' t aMu mi f; azmfjyrx m;&jci f;jzpfw, f/ ' gayrJh wkzu f, SOfwGJu dk;u G, fr I
u dkawmh t awmfjyi f;jyi f;x efx efacszsu f azmfjyx m;w, f/ ' gv n f; o lYywf
![Page 175: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/175.jpg)
151
0ef;u si fav ;b u fav ;v HrSm ½kyfwkq i f;wku dk;u G, fo lawGeJY jyn fhaev dkYygyJ}
po jzi fh apm' u wu fMu ygw, f/
wjcm;o mo emawGeJY ywfo u fv dkYawmh u Refawmfrajymv dkyg/
t pöv mrfeJY ywfo u fv dkYajym&&i fawmh ]' Dt q dk (apm' u )[ mrSm;, Gi f;ygw, f/
' d| d0g' eJY pyfv sOf;NyD; wrefawmfjrwfo d½SdaMu mi f; [ ' D;pfMo 0g' awmfawG
t m;jzi fho d&ygw, f/ [ ' D;pfawmfwpfckrSm v m½Sdygw, f/ ]acwfq dk;Bu D;wpfck
q dku fa&mu fv mv wåHU/ x dkacwf½Sdv lwdkYo n f av mu t m;rn fo lzefq i f;aMu mi f;
ar ;Mu NyD; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fzefq i f;aMu mi f; t ajzjyefay;o n fht cg
x m0& b k&m;o ci ft v ’m[ fu dka&m rn fo lzefq i f;o en f;[ k jyefv Sefar ;cGef;
x kwfMu v dr fhOD;rn f/} ' Dar ;cGef;u dkyJ ' dXd0g' ]pyi fpm&f}u o lUpmt kyfrSmar ;cGef;
x kwfx m;ygw, f/ t x u fyg [ ' D;pfawmft m;jzi fh wrefawmfjrwfu dk o b m0
0g' eJYywfo u fNyD; t v ’m[ fht o day;csu f½Sdx m;aMu mi f; x i f½Sm;ygw, f/
wu , fq dk t ma&AsrSm ' d| d0g' r½SdcJhygb l;/}
t ck u Refawmfht aeeJY u srf;jrwfu k&ft mefrSm ' d| d0g' u dk yGi fhyGi fhv i f;v i f;
b maMu mi fh½Si f;wr f;r x kwfx m;&wmv Jq dkwmu dk ajzyghr , f/ t u , fí
u srf;jrwfu k&ft mef[ m x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fb u fawmfrS u srf;wpfapmi f
jzpfw, fq dkwm x i f½Sm;wJho u fao &o Gm;NyDq dk&i f wrefawmfjrwfo n fv n f;
t v ’m[ fhb u fu yk*¾dKv fjrwfjzpfw, fq dkwmyg wpfygwn f; o u fao &o Gm;
Edki fygv dr fhr , f/ ' Dv dkq dk&i f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f t rSefwu , fwn f½Sd
aMu mi f;v n f; o u fao &o Gm;v dr fhr , f/ ' gaMu mi fh u k&ft mefrSefu efaMu mi f;
o u fao &o Gm;NyDq dk&i f ' d| d0g' q dkwmu dkt pt eygru sef acszsu fo kwfo i f NyD;o m;
jzpfo Gm;v dkYygyJ/ t J' Dv dkt ajct aersdK;rSm u k&ft mef&JUpu m;v Hk; wpfv Hk;csi f;pD
[ mv n f; ' d| d0g' u dk acszsu fwJht o Gi fu dk u l;ajymi f;o Gm;ygw, f/ ' gaMu mi fh
u k&ft mefu ' d| d0g' u dk b maMu mi fh½Si f;wr f;rx kwfx m;&o v Jq dkwJh apm' u [ m
![Page 176: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/176.jpg)
152
cdki frmNyD; t NrJwn fwJhar ;cGef; b , fv dkrSjzpfEdki fp&m r½Sdawmhyg/ u k&ft mefu sr f;
jrwf[ m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU EIwfawmfx Gu f pu m;v Hk; awGeJYwn f
aq mu fx m;wm jzpfw, fq dkwJht aMu mi f;o m jywfo m;x i f½Sm; o Gm;NyD q dk&i f
' d| d0g' jyó emv n f; t v dkav smu f ajyv n fo Gm;ygv dr fhr , f/ o dkYayr Jh
t v ’m[ fwn f½Sdawmfr laMu mi f; o m"u &o Gm;NyD;wJh aemu frSmv n f; t v ’mh[ f
&JUr ku ©ygXfawmft aMu mi f; ½Si f;jyzdkYu sefaeOD; r Smjzpfw, f/ ' gaMu mi fh
t v ’m[ f½Si fjrwfu t ar ;ESpf&yfu dk t ajzwpfckwn f;eJY ½Si f;x kwfwJhen f;u dk
t o Hk;jyKx m;&jci f;jzpfygw, f/ q dkv dkwmu u k&ft mefu sr f;jrwfu jr i fhjrwfawmf
r lwJhx m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fb u fu t rSefwu , f u sa&mu fv maMu mi f;
t cdki ft rm o u fao &NyDq dk&i f ' d| d0g' jyó emt wGu f t ajzv n f; t v dkv dk
&NyD;o m; jzpfo Gm;ygw, f/' gaMu mi fh wkzu fx m;u dk;u G, fr I0g' u dkacszsu fjci f;
u o m u k&ft mefrSmt ajrmu ft rsm; awGUae&w, fq dkwJh apm' u [ m rSm;, Gi f;
ygw, f/ wkzu fx m;u dk;u G, fr I? q i f;wku dk;u G, fr IeJYywfo u fv dkY t x l;jyK
t m, wf rku ©ygVfawmfawGrSmo m½SdayrJh u k&ft meft m, wfwdki f;u ' d| d0g' u dk
acszsu faerSawmh o D;o efYajzMu m; ½Si f;v i f;zdkY b , fv dkt yfawmhrv J/
t rSefawmh u k&ft mefu sr f;jrwfx JrSm ' d| d0g' u dk acszsu fx m;wJh t m, wf
o D;o efY t ax mu ft x m;awGv n f; ½Sdygw, f/ o dkYayrJh ' gu dkb , fv dkacgi f;pOf
t rn femrrS ray;cJhygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' dXd0g' DawGu v n f; rdrdwdkY&JU
t rn fu dk u dk, fwdki fray;cJhMu v dkYjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f;o u f0i f, HkMu n fNyD;aemu ft ajct ae
x m0&b k&m;wn f½SdaMu mi f; ' ghjyi f b k&m;wn f½Sdjci f; t ay:
wu fwJhapm' u pwmawGu dk ajz½Si f;NyD;aemu f o dv dkpdwfjyi f;jypGm
csOf;u yfjci f;r n fwJh t q i fho dkY a&mu fcJhygNyD/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
wpfOD;wpfa, mu fu rdrdu dkzefq i f;arG;jrLao mt ½Si f t rSefwu , fwn f½SdaMu mi f;
![Page 177: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/177.jpg)
153
o d½Sdo Gm;&i f x dkt ½Si fb , fo lv J? b , fv dk½Sdo v J/ x dkt ½Si fESi fhi g b , fv dkrsm;
q u fEG, faeo v J ? i g[ mx dkt ½Si f u dk b , fv dkq u fo G, fEdki fo v Jpo jzi fh
o dv dkpdwfwzGm;zGm; ay:aygu fv mEdki fygw, f/ t csKyfq dk&&i f t J' Dar ;
cGef;aygi f;rsm;pGmu dk rajz½Si f;b J x m0& b k&m;wn f½Sdjci f;q dki f&mt aMu mi f;rSm
b , fv dkrS NyD;jyn fhpHkEdki fr , f r [ kwfb l;/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m; wn f½SdaMu mi f;u dk
v u fcH, HkMu n fNyD;r S pdwfESv Hk;wGi f; aygu fzGm;jzpfay: v mEdki fwJh
ar ;cGef;r sm;pGmx JrS t &m0i fav ;eu fwJh ar ;cGef; r sm;u dkwpfckNyD;wpfck
t ajzay;ygr , f/
x m0&b k&m;o ci f&JU t r n femr awmf
wpfpHkwpf&mESi fhpyfv sOf;NyD; yDyDjyi fjyi f o dv dku f&NyDq dk&i f x dkt &m&JU
t rn femru dk OD;pGmo dv dkpdwf jzpfay:v mwwfjci f;[ m v lYo b m0yi fjzpfyg
w, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;&JU Zmwdawmfq dki f&m t rn femr½Sd ? r½Sdq dkwmu dk
yP mrt aeeJY ½Si f;v i f;v dkygw, f/ wpfpHkwpf&m&JU emrn fro d&b J v lUt o dpdwf
rSm yHkazmfv dkYr&wwfb l;q dkwm o b m0yg/ o dkYayrJh t pöv mrf o mo emawmf
rSt y t jcm; rn fo n fho mo emu rS x m0&b k&m;&JU Zmwdemrawmfu dk
azmfjyjci f; r½Sdygb l;/ , [ l' DwdkYv n f; azmfjyjci f;r½Sdo v dk [ dEL ? Ak' ? c&pf, mef?
Zdk½kdt u fpwmeJY t jcm;rn fo n fho mo emu rS azmfjyEdki fpGr f;r ½SdMu ygb l;/
¤i f;o mo emawGu x m0&b k&m;&JU *kP fawmfq dki f&m t rn femrawGo m
azmfjyjci f;jzpfygw, f/Oyrm - [ dELawGu ]y&mrmwr } (t Bu D;jrwfq Hk;
ao mt v i f;awmf) ]y&ro D0} (t Bu D;q Hk;ao mo D0)/ ' Dt rn femrawGu dk ax mu f½Ijci f;
jzi fh ¤i f;wdkYo n f x m0&b k&m;u dk av mu &JUwpdwfwa' o t jzpfo m v u fcHMu
aMu mi f;awGU&rSm jzpfygw, f/ q dkv dkwmu ¤i f;wdkYwi fjywJh b k&m;q dkwm
t v Gefw&m Bu D;jrwfayrJhv n f; av mu eJYo D;o efY&yfv su f½Sdo n fr [ kwfb J
av mu eJY aESmi fwn f;zGJUaewJht ½Si fu dk q dkv dkaejci f;ygyJ/ ' Dv dkyJ Zdk½kdt u fpwm
![Page 178: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/178.jpg)
154
b mo mu v n f; *kP fawmfq dki f&m emrawmfu dko m wi fjyMu ygw, f/ ¤i f;wdkYrSn fhwn f
x m;wJh b k&m;o ci f&JUt rn femrawmfu dk ax mu fcsi fhjci f;jzi fh Zmwdemrawmf
r[ kwfb J *kP fawmfq dki f&memrawmfo mjzpfaMu mi f; x i f½Sm;ygw, f/ c&pf, mef
awGrSmv n f; *kP fawmfemrawmf awGo m½Sdwmyg/ , [ l' D(*sL;)awGrSm x m0&
b k&m;u dk ], a[ m0g} v dkYac:Mu wmu dk ax mu f½Ijci f;jzi fh *kP fawmf emrawmf
jzpfaMu mi f;o dEdki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f ], a[ m0g} q dkwm ], [ f0D}
q dko n fh pu m;v Hk;u q i f;o u fv mv dkYygyJ/ t "dyÜg, fu ]o u fq i f;<u jref;o l}
v dkYt eu fa[ mygw, f/ v lo m;ay:o dkY b k&m;o ci f o u fq i f;jci f;u dk q dkv dkjci f;
jzpfygw, f/ ' gayrJhv n f; o u fq i f;<u jref;jci f;u x m0&b k&m;&JU ]rko u v r f}
(pu m;ajym? Asm' dwfo u fapawmfr l ao mt ½Si f) ? ]ElZlv f} (q i f;o u f<u jref;
awmfr lao mt ½Si f) pwJh *kP fawmfawGo mjzpfaMu mi f;x i f½Sm;ygw, f/
' gaMu mi fh ' g[ mb k&m;o ci f&JU Zmwdemrawmfr [ kwfb J *kP fawmfemrawmf
o mjzpfaMu mi f; o dEdki fwmyg/ wu , fawmh ], a[ m0g} q dkwm ], m[ l} q dkwJh
pu m;v Hk;u o u fwmyg/ t "dyÜg, fu ]t dkµwn f½Sdo l} v dkYx Gu fygw, f/wen f;
t m;jzi fh (b , fo lb , f0gq dkwJh) emrn ft wdt u s azmfjyx m;jci f; r [ kwfygb l;/
yrmjyK&&i f cyfv Sr f;v Sr f;r Smo Gm;aewJhv lwpfa, mu fu dk u dk, fu v n f;
o lYemrn f ro dawmh ]a[ h ? a[ hv l ? [ dkv l ? a½SUu v l} po jzi fh ra&&m rao csm
wJh t o Hk;t EIef;v dkrsdK; wpfpHkwpfa, mu fawmhwu , f ½SdayrJhv n f; x dkt ½Sd
w&m;u dk v Sr f;ac:aeo v dk rsdK;ygyJ/ t J' gu dk csi fhax mu fjci f;jzi fh ], m[ l} rSm
t ½Sdw&m;o u fo u f u dkac:q dkNyD; t J' Dx JrSm *kP fawmfemrawmf ao mfv n f;au mi f;?
Zmwdemrawmf ao mfv n f;au mi f; b memrawmfrS rx i f½Sm;ray:v Gi fyg/
t pöv mr frwdki frD r n fo lYu dkr S x m0&b k&m;o ci f&JU Zmwdemr awmfu dk
t o day;jci f; r cHcJh&
wu , fawmh t pöv mrfrwdki frD b , fv lrsdK;EG, f? t kyfpku dkrS b k&m;o ci f&JU
![Page 179: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/179.jpg)
155
t rn femrawmf&i f;u dk t o day;jci f;rcHcJh&yg/ t J' DrSmv n f;eu feJwJh t ajrmf
t jr i f ½Sdaeygw, f/ t J' gu awmh t ½Si fjrwf&JUZmwdt rn fem rawmft wGi f;
r Sm t ½Si fjr wf&JU *kP fawmft v Hk;pHk[ m u def;0yfaeNyD; t J' D*kP fawmf
t aygi f;[ mv n f; rdk[ r®' f(q G)u dk t aMu mi f;cHu m u dk, fawmfh t Gr®o ft wGi f;
rSmo m ay:v Gi fx i f½Sm;v dkYv m&rSmjzpfv dkYygyJ/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf[ m rdrd&JU
Zmwd t rn femrawmfu dk b , fo lYu dkrS x i fay:apawmfr r lcJhjci f;jzpfygw, f/
, [ l' Drsm;t wGi f;rSm x m0&b k&m;o ci f&JU t rn femrawmfu dk wx l;w
*kP fo du ©may;jci f;
, [ l' DawG[ m ], a[ m0g} q dkwJht rn femru dk w*kP fwx l;jzi fh t i frwef
½kdao o r IjyKMu ygw, f/ NyD;awmh ]t J' dt rn femr jzpfwJh ], a[ m0g} u dk t NrJ
t pOft zdkY&m b , fo lrS ro Hk;pGJ ? rac:a0:&/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t Jv dk
v kyfjci f;aMu mi fh ], a[ m0g} u dk apmfu m;&ma&mu fw, f} q dkNyD;ajymMu q dk
Mu ygw, f/' gaMu mi fhyJ , [ l' Do mo emh yn m½Si fawGu o m ], a[ m0g} emrn f
u dk o Hk;pGJr IjyKMu ygw, f/ ], a[ m0g} q dkwJh t o Hx Gu f[ mv n f; t o Hx Gu f
r [ kwfao ;b J t o Hx Gu ft rSefu dkawmh , [ l' D o mo emhyn m½Si fawG u yJ
t o Hx Gu fwwfygw, f/t u , fí , [ l' D o mo emhyn m½Si fr [ kwfb J
wpfpHkwpfOD;u x dkt rn femru dk t o Hx Gu f&i f b k&m;o ci f&JU t rsu fawmf
½Sjci f; cH&Edki fw, fv dkYt q dk½Sdygw, f/ b mo ma&;o rm;r [ kwfb J ]a, a[ m0g}
&JUt rn femru dk a&½Gwfr , fq dk&i f ¤i f;&JUpsmyeu dk zwf½Gwfay;jci f;cH&rSm
r[ kwfaMu mi f;v n f; t q dk½Sdygw, f/ (psmyezwfjci f;[ lo n f ¤i f;wdkY\ x Hk;wrf;
"av ho mjzpfNyD; t pöv mrfh *semZm zwfjci f;ESi fhwln Do n f r [ kwfacs) NyD;awmh
ao q Hk;o l[ mv n f; b , fv dkau mi f;csD;u dkrS &, lcHpm;Edki fv dr fhr , fr [ kwfb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmh ¤i f;&JU0dn mOf ru Rwfao ;b l;v dkY o lwdkYu , lq Mu wJh t wGu fyJ
jzpfygw, f/ t u , fí , [ l' Do mo emhyn m½Si fawGyi fv Qi f v lx ka½SUarSmu f
![Page 180: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/180.jpg)
156
]a, a[ m0g} t rn femru dk a&½Gwfajymq dkr , fq dk&i f r l&i f;t rn fu dk ajymq dkjci f;
r [ kwfb J t o Hx Gu fao GNyD;rS ajymq dkav h½SdMu ygw, f/ t J' Dv dkt m;jzi fh t jypf
rx dku fapzdkY jzpfygw, f/ , [ l' DawG[ m ]a, a[ m0g} t rn femrawmfu dk
v QdKU0Su fpGm o Hk;aeMu jci f;aMu mi fhyJ *sL;v lrsdK;awGu ]a, a[ m0g} t rn femr
awmf&JU au mi f;csD;r*Fv mawmfaMu mi fh rdrdwdkYu dkat mi fEdki fcJhw, fv dkY t D*spfawGu
, lq v Qu f x dk], a[ m0g} t rn femrawmfu dk t x l;wv n f pl;prf; ax mu fv Srf;
zdkY Bu dK;pm;cJhNyD; t D*spfawG[ m arSmft wwfx JrSm ' D ], a[ m0g} t rn femrawmf
u dk x n fho Gi f;½Gwfq dkMu ygw, f/ ' gaMu mi fh t D*spfawG&JU arSmft wwfx JrSm
]a, a[ m0g} t rn femrawmfu dk rv GJrao Go Hk;pGJMu aMu mi f;awGU&ygw, f/
t pöv mrfrSm x m0&b k&m;o ci f&JU Zmwdt rn femrawmf[ lo n f
rGwfpv i fawGu v n f; , [ l' DawGv dk v Sn fhpm;jci f;x Ju sa&mu fcJhygw, f/
t J' gu awmh ]rGwfpv i ft kdv rm o mo emhyn m½Si fawGo m o du Rr f;Mu wJh
t v ’m[ f&JU t rn femrawmf wpfrsdK;½Sdaeao ;NyD; x dkt rn femru dk o mrmef
v lwef;pm; a½SUrSmx kwfajym&av hr½Sd ? v sdKU0Su fx m;Mu w, fq dkwJh t awG;rsdK;
½SdMu ygw, f/ t v ’m[ fht rdefYawmfu v n f; t Jv dkv la½SUx kwfrajymb J zkHk;u G, f
v sdKU0Su fx m;jci f;u dko mv dkv m;w, f/ t J' Dt rn femru dk rGwfpv i fr fawGu
]t pöarht t fZmrf} (Bu D;jrwfao m t rn femrawmf) v dkYac:wGi fMu w, f/ yD;&f
q &mo ci fBu D;x HrSm q n f;u yfNyD;rS t J' Dt rn femrawmfu dk &, lEdki fw, f/
t J' Dt rn femrawmf &½Sdo Gm;o l[ m t v Hk;pHku dk &½Sdydki fq dki fo Gm;o lo mjzpfw, f}
q dkNyD; rGwfpv i fx kx JrSm ysUHESHUaeygw, f/
wu , fq dk&i f , [ l' DawGu dk b k&m;o ci f&JUrn fo n fhZmwdemrawmfrS t o d
ay;jci f; rcHcJh&b J ]a, a[ m0g} q dkwJht rn femr t ygt 0i f ½Sdo rQao mt rn f
emrt v Hk;pHkrSm *kP fawmfq dki f&m t rn femrawmfawGo mjzpfygw, f/ ' gayrJh
u RefawmfwdkY (rGwfpv i f) awGu dk csD;jr§i fhcHx m;&wJh t pöarht t fZmrf (t Bu D;jrwf
![Page 181: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/181.jpg)
157
q Hk;t rn femrawmf) [ mb , fv dkrS u G, f0Su fzHk;u mx m;v dkYr&Edki fav mu f at mi fu dk
x i f½Sm;ay:v Gi fv Sygw, f/ t J' D t rn femrawmfu awmh ]t v ’m[ f} yJjzpfyg
w, f/ ' Dt rn femrawmf[ m zHk;0Su fx m;&rJh emrawmfr [ kwf? x kwfazmfjyo
&rJh t rn femrawmfo mjzpfygw, f/ ' gaMu mi fhv n f; t o Hu s, fav mi fpGmjzi fh
t mZmefay;wJht cgrSm ? ermZf0wfjyKwJh t cgrSm ]t v ’m[ f[ k t u fb &f} (t v ’m[ fo n f
t Bu D;jrwfq Hk;jzpfawmfr l\ )v dkY a<u ;aMu mf&jci f; jzpfygw, f/ t ESpfcsKyf
ajym&r, fq dk&i f t pöv mrfo mo emrSmo m b k&m;o ci f&JU Zmwdemrawmf u dkawGU½Sd
&NyD; x dkemrawmfu awmh ]t v ’m[ f}yi f jzpfygw, f/
]t v ’m[ f}q dkwJhpu m;v Hk;[ m pu m;v Hk;a0g[ m&rsm;pGmaygi f;pyfNyD;rS
jzpfwn fv mwmr[ kwfo v dk pu m;v Hk;wpfckcku ae cGJx Gu fNyD;jzpfay:v m
jci f;v n f;r [ kwfygb l;/ ' ghjyi f t eu ft "dyÜg, fwpfpHkwpf&mv n f; au mu f, l
v dkYr&Edki fb J t rn femr o u fo u fygyJ/ wcsdKUu v n f; ]v mt Dv m} q dkwJh
pu m;pkrS ][ r fZm} u o D;o efYz, fcGmv Qu f]t v ’m[ f} q dkwJhpu m;v Hk;jzpfv m&
wmygv dkY q dkMu ygw, f/ ' g[ m v Hk;0rSm;, Gi f;ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f ]v mt Dv m}
q dkwJhpu m;v Hk;[ m t ppft rSefu dk;u G, f&meJY pyfv sOf;v Qu f v n f;au mi f;
t wkt a, mi fu dk;u G, f&meJY pyfv sOf;v Qu fv n f;au mi f; ajymq dko Hk;pGJwJhpu m;
v Hk;o mjzpfv dkYyg/ ' gayrJh ]t v ’m[ f}q dkwJhpu m;v Hk;u dkawmh t m&AfawG[ m
x m0&b k&m;o ci frSv GJNyD; rn fo n fhu dk;u G, fcHt wGu frS o Hk;pGJav hr½Sdygb l;/
t u , fí o m t v ’m[ fq dkwJhpu m;v Hk;[ m ]v mt Dv m} q dko n fh pu m;pku ae
jzpfay:v mwmo mq dk&i f ½kyfwkq i f;wkawGt wGu f ]t v ’m[ f} q dkwJhpu m;v Hk; u dk
b maMu mi fhro Hk;pGJMu &wmv J/ aemu fwpfcku u srf;jrwfu k&ft mefrSm t v ’m[ feJY
ywfo u fNyD; o HkEIef;wJht cgwdki f; Zmwdt rn femrawmft wGu fo m o Hk;pGJac:a0:
av h½SdNyD; ]q GDzo f} *kP fawmfq dki f&m t rn femro Hk;EIef;wJht cgrSmawmh ]t v ’m[ f}
q dkwJht rn fydki f½Si fb u fo dkYo m ñ Tef;q dkav h½Sdygw, f/ ' gt m;jzi fh t v ’m[ f[ m
![Page 182: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/182.jpg)
158
x m0&b k&m;&JU Zmwdt rn femrawmfjzpfNyD; *kP fawmft rn f emr r [ kwfaMu mi f;
o do mx i f½Sm;ygw, f/
t m&ADpmayt ajccHo ab mt & pu m;v Hk;wpfv Hk;u dkt x l;jyKo n fho ab m
]t v Dzf ? v mr f} eJYt pjyKv su f ac:a0:o Hk;pGJr IjyKwJht cg x dkpu m;v Hk; (ESpfv Hk;)
&JUa½SUrSm ]t dku f , k[ m} q dkwJhpu m;v Hk;u dk x n fhaygi f;ay;&wwfygw, f/ o dkYay
r ]Jht v ’m[ f}u dk wr f;w[ pfac:wJht cg ], mt dku f, k[ v fv m[ f} v dkYac:a0:
av hr½Sdb J ], mt v ’m[ f} v dkYo mwrf;wMu pNrJyg/ ' gaMu mi fh ]t v ’m[ f}q dkwJh
pu m;v Hk;rSmygwJh ]t v Dzf ? v mr f} [ mt x l;jyKjci f;t wGu f o Hk;pGJx m;jci f;
r [ kwfb J ]t v ’m[ f} q dkwJhpu m;v Hk;&JU t pdwft ydki f;o mjzpfygw, f/
]t v ’m[ f}[ lo n f
]x m0&b k&m;o ci f&JU Zmwdemrawmfu dko d½Sd&NyD;wJhaemu frSm ]t v ’m[ f}
v dkYac:wGi fwJh Zmwdawmft ½Si f[ m rn fo len f;} q dkwJhar;cGef;jzpfay:v mygw, f/
t cka&mu f½Sdv mwJht q i fhrSm ]a, a[ m0g} v dkYac:p&mrv dkawmhwJh t q i fhu dk
a&mu f½Sdv mcJhygNyD/ b maMu mi fhv Jq dk&i f t J' Demrawmfu dk u RefawmfwdkYt aeeJY
o d½Sdv dku f&NyD;jzpfv dkYygyJ/ (wen f; b k&m;o ci f&JU Zmwdemrawmft ppft rSef
u dk o d½SdNyD;jzpfv dkYygyJ) t ckawmh x dkZmwdemrawmf½Si f[ m rn fo ljzpfaMu mi f;
pl;pr f;&ygr , f/
]t v ’m[ f}eJYywfo u fNyD; Oa&myo m;wdkY&JU t awG;t jr i f
t OD;q Hk; u Refawmfht aeeJY t v ’m[ feJYywfo u fv dkY x m0&b k&m;u dk v u fcHwJh
Oa&myo m;awG&JU t awG;t jri fu dkwi fjyyghr, f/ yx rt awG;t jri fu ]x m0&b k&m;
½Sdao mfv n f; x dkt ½Si f[ m pMu pVmBu D;u dkzefq i f;NyD; pGefYv Twfx m;v dku fw, f/
t ckawmhjzi fh x dkt ½Si feJYu rÇmav mu Mu m;rSm b mt q u ft o G, frS r½Sdawmh/
b maMu mi fhv Jq dk&i f ]av mu eJYb k&m;o ci f q u fEG, faeygw, f/ wpHkw&m
zefq i f;ygw, f} q dkwJhrn fo n fh t ax mu ft x m;rS rawGU&v dkYyJjzpfw, f/
![Page 183: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/183.jpg)
159
' gaMu mi fh t ckawmhjzi fh b k&m;o ci f[ m av mu Bu D;rSm wpHkw&m jyKv kyfaq mi f½Gu f
jci f;i Sm rpGr f;o mawmh/zefq i f;cHawG[ mv n f; b k&m; o ci feJY v u fawGUu su s
rn fo n fhq u f EG, fr IrSr½Sdawmh}
' kwd, t awG;t jr i fu ]pMu 0Vmcyfo dr f;u dk x def;csKyfv n fywfapwJh
ae&mrSmawmh o Ho , r½Sd b k&m;o ci fu rn fo dkYrSrv kyfaq mi fawmhayrJh b k&m;o ci f
[ m u dk, fu si fhw&m;a&;&m v rf;ñ Tefcsu fay;r I ½Iax mi fht &awmh x i f½Sm;ay:v Gi f
v kyfaq mi fv su f½Sdw, f/ q dkv dkwmu pdwfESv Hk;awGay:rSm pi fMu , fau mi f;
jrwfwJh t awG;pdwfu l;awGu dk x n fho Gi f;v su f½Sdw, f}
' Dav mu ft x d b k&m;o ci fu dk v u fcHMu wmyJ o lwdkYu dkau s;Zl;wi f&r , f/
a½SUq u fNyD;awmh aemu fx yf t awG;t jr i fawGv n f;½Sdygao ;w, f/ wcsdKUu
]b k&m;o ci f[ m v lo m;u dkzefq i f;NyD; t rdefYawmfawGcsrSwfu m av mu o dkY
apv Twfv Qu f t u , fí v lo m;[ m b k&m;o ci fcsrSwfx m;wJh t rdefYawmf
awGeJYt n D aq mi f½Gu fr Ir½Sdv Qi f t jypf' P fcwfjci f;cH&r , f}v dkY q dkMu ygw, f/
wcsdKUu v n f; ]b k&m;o ci feJYjypf' P fcwfjci f;rSm rn fo dkYao m q u fEG, fr Irsm;
½Sdygv dr fh} v dkYq dkMu ygw, f/ ' ghjyi f ]u sKyfwdkYu b k&m;½Sdw, f? x dkb k&m;[ m v l
o m;awGu dk zefq i f;w, f v dkYv u fcHaewmu dkawmi f au s;Zl;wi f&OD;r , f/
t Jv dkt ajct aersdK;rSm b k&m;o ci f&JU t rdefYawmf q , fckt ckESpfq , f av mu f
u dk r emcHwmeJY t jypf' P fb maMu mi fhr sm; cwf&wmygv dr fh/ ' gaMu mi fh
u sKyfwdkYu b k&m;o ci f &JUt rdefYu dkemcH&i f b k&m;u u sKyfwdkYu dk q kv mb fcsD;jr§i fh
r , f? v u frcHo lawGu dkawmh t jypfay; awmfr lrSmr[ kwf}v dkY wi fjyMu yg w, f/
t awG;t ac:yn m½Si f ]aq ;v f}u q kv mb fay;awmfr ljci f;t aMu mi f;u dk
zdt m;ay;wi fjyygw, f/ wcsdKUu t jypf' P fcwfjci f;u dk ji i f;y, fjci f;t m;
zdt m;ay;wi fjy&jci f;r Sm ]b k&m;o ci f&JU cHpm;r Iu t m;au mi f;v SNyD;
t &Si fjrwfu pdwfx dcdku femu si fr Iu dk t i frwefcHpm;wwfwmaMu mi fh b k&m;
![Page 184: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/184.jpg)
160
o ci fu wpfpHkwpfOD;u dk t jypf' P fcwfw, fq dkwm v u fcHEkdi fzG, fr½Sd}v dkY
q dkMu ygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwfu rau mi f;r It wGu f t jypf' P fcwf&ef
ji i f;q dkv Qu f au mi f;r It wGu f q kv mb fay;jci f;u dk wn fwHhapcJhw, fv dkY , lq
Mu ygw, f/
x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;NyD; c&pf, mefwdkY&JU t awG;t jr i f
t ck b mo mt , l0g' t o D;o D;&JU x m0&b k&m;o ci fq dki f&mt , lt q u dk wrsdK;
csi f;pD cGJx kwfwi fjyo Gm;yghr , f/ NyD;awmh x dkb mo mt , l0g' awG[ m b k&m;eJY
pyfv sOf;v dkY b , fv dko Gefo i fcsu fawGay;x m;aMu mi f; ' ghjyi f o lwdkY&JU o Gefo i fcsu f
[ m b , ft wdki f; t wmx drSefw, f? rSm;w, fpwmawGu dk csjyo Gm;yghr , f/
, ckacwf t cgrSm c&pf, mefawG[ m u rÇmt 0Sef;u dk v Tr f;rdk;x m;wJht wGu f
aMu mi fh yx rOD;q Hk; c&pf, mef0g' ½Sd b k&m;o ci fq dki f&mt , lt q ? t awG;t jri fu dk
wi fjyyghr , f/ b k&m;o ci fwpfyg;u rS t u dki f;t cwfo Hk;ck u GJjzmx Gu faew, f
v dkY c&pf, mefwdkYu , HkMu n fMu ygw, f/ (1)crn f;awmf (2)o m;awmf (3)o efY½Si f;ao m
0dn mOfawmf wdkYyJjzpfygw, f/ x dkb k&m;o Hk;q l[ m o Hk;yg;aygi f;wpfq lv n f;
jzpfygw, f/ ¤i f;wdkY&JUt awG;t jr i fu ]b k&m;o ci f&JU *kP fawmfawGx JrSmrS
w&m;rQwjci f;*kP fawmf[ m x l;jcm;wJh*kP fawmf jzpfw, f? t u , fí b k&m;u
w&m;rQwo l r jzpfv Qi f v Gefu sL;o ljzpfo Gm;rSmaygh/ t Jawmh b k&m;o ci f[ m
b , fen f;eJYrS u sL;v Gefb u fv dku fo l rjzpfEdki fb l;}po jzi fh , lq Mu ygw, f/ ' gaMu mi fh
b k&m;o ci f&JU w&m;rQwjci f;*kP fawmfrSm b , ft ajct aerSmrS cRwfacsmf
ajymi f;v Jr I ½SdraeEdki fb l;/ , ckt cg t r sm;t m;jzi fh av mu wpfcGi fv Hk;rSm
t x l;o jzi fh c&pf, mefav mu rSm t jypfawGu sL;v GefaeMu wm pOfq u fr jywf
awGUjr i fae&ygw, f/ ' gaMu mi fh ]t jypfawGu ae v Gwfajrmu fu , fwi fjci f;
&½SdzdkY&mr jzpfEdki f&jci f;u dkawGUae&w, f/ v lo m;[ mu si fhBu Ht m;x kwfr lUjzi fh
t jypfax mi facsmu frS v Gwfajrmu fEdki fjci f;r½Sdb l;/ b k&m;o ci f&JU w&m;rQwjci f;
![Page 185: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/185.jpg)
161
*kP fawmfu t jypfo m;u dk t jypfay;&efv dkv m;awmfr lw, f/ ' gaMu mi fh
b k&m;o ci f&JU w&m;rQwjci f; *kP fawmf[ m t jypfo m;awGu dk t jypfrS v GwfNi drf;
csr f;o mcGi fhay;&mrSm t [ efYt wm;jzpfaewmu dk jr i fawGU&wJht cg rdrd&JU
wpfyg;wn f;ao mo m;awmfu dk v lo m;t o Gi faq mi fapv su f v lawG&JUt jypfu dk
o , fydk;u , fcRwfzdkY av mu o dkYapv Twfv dku fw, f} q dkNyD; ¤i f;(c&pf, mef) wdkY[ m
t jypfrSv Gwfajrmu fa&; w&m;u dk v lx ka½SUarSmu fo dkY t J' Dv dkwi fq u fMu ygw, f/
]rq D[ ft Dpm(a, ½Ic&pfawmf)[ m x m0&b k&m;o ci f&JUo m;awmfjzpfNyD;
v lo m;t o Gi feJY x i fay:v mcJhw, f/ ¤i f;[ m t jypfu i f;pi fo ljzpfv su fESi fh
v lo m;awG&JU t jypft emt q mawGu dk o , fydk;v Qu f u m;pi fo dkYwi fcHcJh&w, f/
a, ½Ic&pfawmf x dko dkYt jypfrJho lt jzpfeJY v lo m;awGu dk u , fwi f&efu m;pi f
t wi fcH&jci f; wpfen f;q dk&&i f t jypfu kd, fpm;cHjci f;u dk o u f0i f, HkMu n fo l
o n f t jypfrsm;rS u , fwi fv Gwfajrmu fr Iu dk&½Sdr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
a, ½Ic&pfawmf[ m x dko lu dk u , fcRwfv dku fwJh t wGu fyJjzpfw, f/ ' gaMu mi fh
b k&m;o ci f&JU w&m;rQwjci f;*kP fawmf[ mv n f; cRwf, Gi f;ysu fjy, fr Ir½Sdb J
v lawGu dk t jypfrSu , fcRwfEdki fo Gm;NyD}po jzi fh c&pf, mefawGu , HkMu n fx m;Mu
ygw, f/
x m0&b k&m;o ci fu dk, HkMu n fjci f;q dki f&m c&pf, mefwdkY&JUt , lt q u dk
apm' u 0i fjci f;
' gayrJh c&pf, mefawG, HkMu n fo v dkrsdK;o mq dk&i f b k&m;o ci fu dk jypfwi f
a0zefr Irsm;pGm jzpfv mEdki fygw, f/ c&pf, mefwdkY\ t , lt q t &q dk&i f t jypf
u sL;v GefrdNyD; x m0&b k&m;o ci fx HrSm x GefYx GefYv l;wdk;v QdK;awmi f;yefv Qu f
]t dkµ cGi fhv Twfawmfr lao mt ½Si f}v dkY t Bu dr fBu dr ft cgcg wr f;w[ pfac:
aeOD;awmh wdk;v QdK;awmi f;yefo l&JUt o Hu dk x m0&b k&m;u v u frcHy, fcsae
rSmyJv dkY , lq &rv dkkjzpfaeygNyD/ b maMu mi fhv Jq dk&i f (c&pf, mef)b k&m;[ m t jypfo m;&JU
![Page 186: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/186.jpg)
162
q kawmi f;u dk v u frcHcGi fhv TwfEdki fpGr f;r½Sdv dkYygyJ/ t u , fí b k&m;o ci fu o m
v lo m;awGx u fydkNyD; cGi fhv Twfawmfr lwJht ½Si fjzpfw, fq dk&i f v lawmi frS o lYu dk
u sL;v GefrIjyKNyD;awmi f;yef&i f cGi fhv Twfao ;wm b k&m;o ci fu b maMu mi fhrsm;
cGi fhrv Twf&wmygv drfh/ t Jv dkcGi fhv Twfv dku fjci f;jzi fh b k&m;o ci f&JU w&m;rQwjci f;
*kP fawmfu dk x dcdku fapw, fv dkY ajymr , fq dk&i fawmh ' g[ mv Hk;0u dk rSm;, Gi f;
wJht awG;t ac:yg/ b maMu mi fhv Jq dk&i f v lo m;awmi frS wpfpHkwpfOD;u dk
cGi fhv Twfw, f q dk&i f o l[ mw&m;rQwo ljzpfcGi fh r½Sdawmhb l;wJhv m;/ r [ kwfyg/
v lo m;[ m wpfpHkwpfOD;u dk cGi fhv Twfv dku f&i fawmi f o lY&JUw&m;rQwr IrSm
x dcdku fr Ir ½Sd/ yu wd t wdki f; w&m;r Qwr I[ m wn faev dr fhr , fq dk&i f
x m0&b k&m;o ci f[ m t jypfu dk cGi fhv Twfv dku fv dkY t ½Si fh&JU w&m;rQwjci f;
*kP fawmf rwn fwHhEdki fwm b maMu mi fhygv J/ c&pf, mefawG[ m x m0&
b k&m;o ci fu dk crn f;awmfv dkY ac:a0:&jci f; t wGu f t i frwef *kP f, l0i fh<u m;
Mu ygw, f/ x m0&b k&m;o ci f (crn f;awmf) [ m v lo m;awGu dk zci fu
o m;o rD;u dk q u fq H, k, o v dkrsdK; q u fq Hawmfr lw, f v dkY c&pf, mefawGu
q dkMu ygw, f/ ' gq dkzci f[ m o m;o rD;awG b , fav mu fyJi dka<u ; awmi f;
yefaeygap/ v Hk;0cGi fhrv TwfwmrsdK; ½Sdygo v m;/ c&pf, mefawGt aeeJY v lo m;
zci f[ m t o dyn men f;r I? ro drdku frJr IaMu mi fh x dko dkYcGi fhv Twfjci f;jzpfw, f
t Jv dkr [ kwfb J zci fu o m w&m;rQwjci f; *kP ft &n ft ao G;u dk rsu farSmu f
jyKv dku fr , fq dk&i f o m;o r D;awG&JUt jypfu dk t jypfu dk, fpm;cHjci f; r½Sdb J
cGi fhv Twfv dkYr&jzpfaerSmaygh/ b maMu mi fhv Jq dk&i f a, ½Io ci fu kd, fawmfwdki f
o r®mu sr f;rSm x m0&b k&m;o ci fu dk zci fjzi fh OyrmyHkaq mi fcsu fay;u m
b k&m;[ mv lo m;awGu dk zci fv dk q u fq Hawmfr laMu mi f; at mu fygZmwfu Gu f
wpfckjzi fh cHpm;csu fu dkx kwf azmfjyo x m;ygw, f/
]wpfpHkwpfa, mu fao mo lü o m;ESpfa, mu f½Sd\ /o m;t i , fo n f
![Page 187: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/187.jpg)
163
t b x Ho dkYo Gm;í ? t b ? t u REkfyf&x dku fao m t arGOpömu dka0í ay;yg[ k
awmi f;yefv Qi f? t b o n f Opömrsm;u dka0í o m;wdkYt m;ay;av \ / x dkYaemu f
rsm;rMu m?o m;t i , fo n f rdrdOpömrsm; u dko dr f;, lí a0;pGmao mjyn f o dkYo Gm;
v Qi fx dkjyn frSm u mr*kP fü v Gefu sL;ao mt m;jzi fh OpömjyKef;wD;í ? ½Sdo rQ
u kefao mt cg x dkjyn fü Bu D;pGmao mt pmacgi f;yg;jci f;jzpfí o lo n f t v Gefq i f;&Jjci f;o dkY
a&mu f\ / x dkt cg jyn fo m;wpfa, mu fx Ho dkY o Gm;í t apcHv Qi f 0u fwdkYu dk
au smi f;apjci f;i Sm o lUo ci fo n fawmo dkYapv Twfo jzi fh o lo n f 0u fpm; wwfao m
yJawmi fhu dkyi f pm;csi frwwfi wfrGwfv su f ae&\ / t b , f o lrQt pmu dk rau R;/
x dkt cgo wd&v Qi f i ght b \ t dr fü t cpm;ao mo lrsm;wdkYo n f 0pGmpm;Mu
&\ / i gr lu m; þ jyn füao at mi f t i wfcH&\ / i gx í t b x Ho dkYo Gm;rn f/
t b t u REkfyfo n f b k&m;o ci fu dk¤i f;? u dk, fawmfu dk¤i f; jypfrSm;ygNyD/ , ckrS
pí u dk, fawmf\ o m;[ lí ac:jci f;u dkrcHx kdu fyg/ o li Sm;t &mü t u REkfyfu dk
x m;awmfr lyg[ k i gajymrn f[ lí t Bu H½Sdo n fESi fhx í t b x Ho dkYo Gm;av \ /
o Gm;í a0;ao ;ao mt cg t b o n fo lYu dkjr i fv Qi f o em;pdwf½Sdo n fESi fh
ajy;o Gm;í o m;\ v n fyi f;u dkydku fzu fv su f er f;½Iyfav \ / o m;u v n f;
t b t u REkfyfo n f b k&m;o ci fu dk¤i f;? u dk, fawmfu dk ¤i f;jypfrSm;ygNyD/ , ckrSpí
u kd, fawmf\ o m;[ lí ac:jci f;u dkrcHx kdu fyg[ kq dkv Qi f t b u jrwfao m
0wfv Hku dk, lcJhí o lYu dkNcHKMu ? o l\ v u füv u fpGyfwefq mu dkq i fMu / ajcei f;
u dkv n f; pD;apMu / q lat mi fau R;ao m EGm;u av ;u dk, lí o wfMu / o dkYNyD;rS
i gwdkYo n f pm;Mu u keft Hh?aysmfarGUjci f;u dkjyKMu u keft Hh/ i gho m;o n f t x u fu
ao \ / , ck½Si fjyef\ / t x u fu aysmu f\ / , ckawGUjyef\ [ k t apyg; wdkYu kd
q dkNyD;rS x dko lt aygi f;wdkYo n f aysmfarGUjci f;u dkjyKMu \ / o m;t Bu D;o n f
awmi f, mu v mí t drft eD;o dkYa&mu fao mt cg u jci f; ? wD;rIwfjci f;o H u dkMu m;v Qi f
i , fo m;wpfa, mu fu dkac:í t b , fo dkYao m t jci f;t &men f;[ kar ;\ /
![Page 188: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/188.jpg)
164
i , fo m;u o ci f\ n Do n f a&mu fv mygNyD/ ab ;ESi fhu i f;v Gwfv su f ½Sdo n fu dk
t b awGUao maMu mi fh q lat mi fau R;ao mEGm;u av ;u dk o wfygNyD[ k ajymq dk
\ / o m;t Bu D;o n f t rsu fx Gu fí t dr fo dkY r0i fb Jae\ / t b o n f o lYq Do dkY
o Gm;í acsmharmh&\ / o m;t Bu D;u v n f; t u REkfyfo n f u mv wm½Sn fpGm
t b \ t apu dkcHygNyD/ t b \ t v dku dk wcgrQrv Gefu sL;yg/ o dkYao mfv n f;
t u REkfyfo n f t aq GwdkYESi fh t wlaysmfarGUjci f;u dk jyKapjci f;i Sm t b o n f q dwfu av ;
wpfau mi fu dk wcgrQray;/ jyn fhwefq mrdef;rwdkYESi fh aygi f;azmfí rdrdOpömu dk
jzKef;ao m þ o m;i , fa&mu fv mao m t cgrlu m; t b o n f q lat mi fau R;ao m
EGm;u av ;u dko wfav NyDwu m; [ kq dk\ / t b u v n f; i gho m; o i fo n f
i ghx HrSm t pOfae\ / i g\ Opöm½Sdo rQo n f o i f\ Opömjzpf\ / o i f\ n Dr lu m;
t x u fu ao \ / , ck½Si fjyef\ / t x u fu aysmu f\ / , ckawGUjyef\ /
x dkYaMu mi fh aysmfarGU0rf;ajrmu fp&m t aMu mi f;½Sd\ t b q dko n f[ k rdefYawmfr l\ }
(½Si fv k u m 15 ; 11 - 32)
t x u fygyHkaq mi fcsu ft m;jzi fh b k&m;o ci f[ mv n f; v lo m;awGu dk x dko kdY
ao mt cspfrsdK;eJYo m cspfjrwfEdk;aMu mi f; x i f½Sm;apat mi f jyo v dku fjci f;jzpf
w, f/ v lo m;u t jypfu sL;v GefNyD;rS b k&m;o ci fx Hawmfyg;u dk jyefv n f0i f
a&mu fcpm;v mwJht cg t azu o m;u dku ½kP mo u f cGi fhv Twfo v dk b k&m;
o ci fo n fv n f; u ½kP mo u fax G;ayGUawmfr lw, f/ t v Geft HhMo p&m
au mi f;aewJhu dpö&yfwpfcku a, ½Ic&pfawmfu awmh t x u fyg O' [ ½kP f
v i f;jycsu fjzi fh b k&m;o ci feJYv lo m;t Mu m; q u fEG, fr Iu dk ½Si f;v i f;jyo v su f
b k&m;o ci frSm t au mi f;q Hk;cGi fhv Twf u ½kP mo u fo lt jzpf o rkwfawmf r lcJhayrJh
c&pf, mefr sm;rSmr l v lo m;o n f t b , frQwdk;v QdK; awmi f;yefo n fjzpfap
o lYu dkcGi fhv Twfawmfr r lb l;q dkNyD; b k&m;o ci fu dk t wdki f; x u fv Gefu sL;o l
pm&i f;x Jx n fho Gi f;cJhw, f/ a, ½Ic&pfawmf OyrmyHk aq mi fjyo awmfr lcJhwJh
![Page 189: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/189.jpg)
165
crn f;awmf[ m rdrdx Hawmfyg; csOf;u yf0i fa&mu f v mwJho m;i , fu dk ½kdu f
ESu fNyD;rScGi fhv TwfcJhygo v m;/ ' grSr [ kwf o m;i , f&JU aemi fw&jci f; t m;
v u fcHv su fo lYu dk rn fo n fht jypfwpHkw&mrQrcwfb J v GwfNi dr f;csr f;o m
cGi fhay;cJhygo v m;/ o m;i , fjyefa&mu fv mwJht wGu f zci f[ m aysmf½Ti fcJhyg
o v m;/ (q dkwmajymprf;yg) t u , fí zci fu o m;i , f jyef v n fa&mu f½Sdv mjci f;
u dk ]r i f;u dkt &i ft jypf' P fcwfNyD;rS cGi fhv Twfr , f} o dkYr [ kwf ]r i f; t pfu dku dk
r i f;t pm;Bu dr f' P fcwfNyD;rS r i f;u dkcGi fhv Twfr , f} v dkYo m ajymcJhr , f q dk&i fawmh
t jypfu dk, fpm;cHjci f;t , lt q rSefw, fv dkYajym&rSmyg/ ' gayrJhv n f; a, ½Ic&pf
&JU OyrmyHkaq mi fjycJhwJht x JrSm t J' Dv dkrSrjzpfcJhb J/ wu , fawmh c&pfawmf[ m
t J' DyHkaq mi fcsu fu dkazmfjyv su f t jypfu dk, fpm;cHjci f;t , lu dk t jr pfr S
q GJv SefypfcJhwmjzpfw, f/ x m0&b k&m;o ci fu a, ½Ic&pfawmfu dk Asm' dwf
t m;jzi fh ]o i fhaemu fv dku fawG wpfcsdefrSm t Jo v dkt , l rsdK;u dk v u fu dki fjyK Mu v drfhr, f}
v dkY wi fBu dKt o day;cJhyHk&ygw, f/ ' gaMu mi fhyJ c&pfawmf[ m t J' DyHkaq mi fcsu f
jzi fh x dkt , lt q t q dyfu dkjy, fapcJhjci f; jzpfygw, f/
b k&m;o ci feJYpyfv sOf;v dkY c&pf, mefawGv u fcHx m;wJh , HkMu n fcsu fu
wpfzu frSm ¤i f;wdkY, HkMu n fwJhb k&m;[ m x m0&b k&m;o ci f&JU o m;awmf
v dkYajymMu NyD; wpfzu frSmawmh x dkb k&m;o m;awmf[ m ao jci f;r&P w&m;&JU
o m;au mi fjzpfo Gm;w, fq dkwmu dk v u fcHaeygw, f/ wcsdKUv lawG&JU t , l
t q t & ]a, ½Ic&pf[ m v lo m;awG&JUt jypfaMu mi fh i &Jjyn frSmo Hk;&u fwdki f
aex dki fcJh&NyD; t jypfcHcJh&wm}v dkY ajymwJht x dygyJ/ wpfen f;t m;jzi fh (a, ½I)
b k&m;[ m i &Jjyn frSmo Hk;&u fwdki ft jypfv n f;cH&w, fv dkYq dkygw, f/ c&pf, mef
awG&JU ' D, HkMu n fcsu fu dk, füu cRwf, Gi f;csu f½SdaMu mi f;x i f½Sm;aewmaMu mi fh
' dx u fydkNyD; aq G;aEG;wi fjyaezdkY rv dkawmhygb l;/
Zdk½kdt u fpwmb mo m0i fwdkY&JU x m0&b k&m;o ci fq dki f&mt awG;t jr i f
![Page 190: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/190.jpg)
166
c&pf, mefwdkY&JU t awG;t jr i ft aMu mi f;ajymNyD;aemu f Zdk½kdt u fpwmwdkY&JU
b k&m;o ci fq dki f&m t awG;t jr i fu dk aq G;aEG;ygr , f/ Zdk½kdt u fpwmwdkY&JU t , l
t q t & ]b k&m; o ci fx Hawmfyg;rS t v i f;a&mi fv ma&mu fwwfNyD; ' ku ©eJY
ylaq G;r IwdkYo n f rv ma&mu fwwf/ ' gaMu mi fh ¤i f;wdkY[ m b k&m;o ci fESi fh
, SOfv su f t rdku ft arSmi f? t jypf? ' ku ©rsm;ay:x Gu f&m wpfrsdK;ao m pGrf;t i f
x l;u dk v u fcHMu w, f/ pMu 0Vmu rÇmav mu rSm ajymi f;v Jjzpfx Gef;v su f½Sd
o rQ t &mwdki f;[ m x dkpGrf;t m;½Si fESpfyg;&JU &i fq dki f, SOfNydKi f(ppfyGJjzpf) &mrSay:
x Gu fv maMu mi f; ¤i f;wdkYu t , l½SdMu ygw, f/ wpfcgwpf&H ESpfyg;t eu f
wpfyg;ao mt ½Si fu v Tr f;rdk;t Edki f&v su f wpfcgwpf&HwGi f aemu fwpf
yg;u t Edki f&w, f/ ' gayrJh aemu fq Hk;acwfrSm au mi f;r I&JUpGrf;t m;u rau mi f;
r I&JUpGrf;t m; t ay: at mi fEkdi fv Tr f;rdk;o Gm;NyD; ¤i f;wdkYu ]t [ &fref} v dkYac:Mu
wJh ½Idi fo mefrm&fewf[ m acsr Ief;jci f;cH&rSmjzpfw, f/
Zdk½kdt u fpwmwdkY&JU x m0&b k&m;o ci fq dki f&m t , lt q t awG;t jr i f
u dkwu fwJhapm' u
¤i f;wdkY&JU ' Dt , lt q u dkv n f; apm' u rsm;pGm0i fp&m½Sdygw, f/Oyrm-
¤i f;wdkY, HkMu n f wJh x dkt , lt q t & ½Idi fo mefrm&fewfu v n f; b k&m;o ci f&JU
Zmwdawmft wGi f;rSm wGJzu fyg0i fv su f ' Dv dkeJY b k&m;o ci f wpfyg;wn f;t pm;
b k&m;ESpfyg;jzpfo Gm;ygw, f/ ' gu dk Zdk½kdt u fpwmb mo m0i fwdkYu dk, fwdki f
rESpfNrdKU Mu ygb l;/ ¤i f;wdkYx Ju o kawo Dt csdKUu ]b k&m;o ci f[ lo n f t v Gefjr i fhrm;
*kP f½Sdef Bu D;ao m t ½Si fwpfyg;jzpfu m au mi f;jci f;(t jyK)t i ft m;pkeJY rau mi f;jci f;
(t zsu f) t i ft m;pku dk x dkt ½Si fu zefq i f;jci f;jzpfo n f} v dkYq dkMu jyefygw, f/
' gayrJh ' Dt , lt q u v n f; apm' u 0i fp&m ½Sdygw, f/ t J' gu awmh
]t u , fí o m x m0&b k&m;o ci fu r m&fewfu dkzefq i f;NyD; o lYt m;jzi fh
t rdku ft arSmi fawGu dk aygu fzGm;apw, fq dk&i f wpfen f;t m;jzi fh b k&m;o ci f
![Page 191: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/191.jpg)
167
u dk, fwdki fu t rdku ft arSmi f awGu dk zefq i f;w, fq dkwJho ab m o u fa&mu f
aeygv dr fhr , f/
¤i f;wdkYt , lt q u dk aemu fwpfckapm' u wu fv dkY&ygao ;w, f/ t J' g
u awmh ]q Hk;½IH;epfemr Iu dk jzpfay:v mapwJht &mawGu dk rm&fewfu zef
q i f;cJhw, fv dkY ¤i f;wdkY, lq aeMu wJh t &mawGrSmv n f; t u sdK;u dkjzpfx Gef;ap
aMu mi f; o djr i fawGU½Sdae&NyD; wu , fau mi f;u sdK;jzpfapwJht &mawGq dkwm
o u fao x i f½Sm;v su f½Sdaeygw, f/ Oyrm - t arSmi fx kt aMu mi f;q i fjci f
Mu n hfpdkY/ t u , fí (n )t arSmi fx ko mr½Sdygr l t o u f½Si fv n fywfaeEdki f zdkY
(u sef;rmaezdkY) t dyfpu ft em;, ljci f;v n f;r jyKEdki fygb l;/ b maMu mi fhv Jq dk&i f
aeYt cgrSm t dyfpu fjci f;x u f n t cgrSmt dyfpu fjci f;[ m ydkv dkYt u sdK;½SdaMu mi f;
aq ;yn mt &o d&v dkYjzpfygw, f/rsm;pGmao m au mu fyJo D;ESHrsm;? o pfo D;0v H
awG[ m t arSmi fv Tr f;ao m n t cgrSo m a0q mBu D;x Gm;v mwwfygw, f/
t pOfo jzi fh ? t csdef jyn fh t v i f;a&mi f½Sdaejci f;u rsu fpdu dk x dcdku fr IjzpfapNyD;
t jr i ft m½kHu dkt m;en f; v mapygw, f/ ' gaMu mi fh t rdku farSmi fu dk rm&fewf
o m zefq i f;jci f;jzpfw, fq dk&i f b k&m;o ci f[ m av mu zefq i f;&mrSm NyD;jyn hf
0rIr½Sdb J rm&fewf&JUt u lt n DeJYo m jyn fhpHkjci f;o dkYa&mu f&w, fv dkY q dk&rv dkkjzpfae
ygv dr fhr , f/}
[ dELwdkY&JU x m0&b k&m;o ci fq dki f&mt , lt q
av mu ½Sd wwd, t Bu D;q Hk;b mo mrSm [ dELjzpfw, f/ ¤i f;wdkY&JU b k&m;o ci f
q dki f&m t , lt q rSmv n f; rsm;pGmao mcsdKU, Gi f;csu fawG½Sdaew, f/ ' grSr [ kwf
¤i f;wdkYwi fq u fwJh t , lt q u t o dÓP f eJYq efYu si fv su f½Sdaew, f/ ¤i f;wdkY
&JU t , lt q t & b k&m;o ci f[ m ]at mi fo m&} t jzpfv n f; av mu o dkY <u jref;
v mwwfNyD; zefq i f;cH(wpfrsdK;rsdK;) t jzpfv n f; arG;zGm;wwfw, fv dkY , HkMu n f
Mu w, f/ x dkt , lt q u dk q dk;0g;wJhyHkpHeJY wi fjyMu NyD; b k&m;o ci f[ m wd&dpämef
![Page 192: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/192.jpg)
168
awGx JrSm 0u feJYrdau smi f;t jzpfu dkawmi f cH, lv su f av mu rSm arG;zGm;
v mwwfw, fv dkY q dkwJht x dygyJ/ t u , fí ¤i f;wdkYo m t ao t csm q i fjci f
pOf;pm;r , fq dk&i f b k&m;o ci f[ m av mu rSm o wå0gwpfrsdK;rsdK; t jzpfcH
, lar G;zGm;jci f;[ m t u efYt o wfab mi fx Ja&mu fo Gm;&w, fq dkwm
jr i fo dv mygv dr fhr , f/ ' Dx u fydkNyD; b k&m;o ci f[ m 0u feJYrdau smi f;t jzpf
arG;zGm;v mwwfw, fq dkwJh t , lt q u dkyg x yfNyD;q i fjci fMu n hfr , fq dk&i f
b k&m;o ci fu dk ydkNyD;awmhawmi f ESdr fhcsao ; o dr fat mi fjyKaeo v dk jzpfw, f
q dkwm cHpm;o djr i fv mrSmyg/ t J' D, HkMu n fcsu faMu mi fh b k&m;o ci f&JU*kP fawmf
Bu D;jrwfr Ix i f½Sm; ay:v Gi f&rJht pm; b k&m;u dko du ©mcso v dk jzpfaeygv drfhr , f/
' Dv dkyJ [ dELawG&JUt , lt q x JrSm b k&m;o ci ft jyi f ewfa' 0wm
awGu dkv n f; , HkMu n fMu NyD; pMu 0Vmav mu , Eå&m;Bu D; v Iyf½Sm;o u f0i fae
jci f;rSm ewfa' 0wmawG&JU yg0i fywfo u fr Ir sm;pGm½Sdaew, f/ [ dELwdkY&JU
t v dkt & x i f½Sm;Bu D;u s, fcr f;em;wJh b k&m;o Hk;q lu dk v u fcH, HkMu n fMu NyD;
yx rwpfq lrSm pMu 0Vmav mu Bu D;u dk zefq i f;ysdK;ax mi fwJh ]b &mrm} rn f ao m
zefq i f;½Si f/ ' kwd, wpfq lrSm pm;eyf&du ©m ax mu fyHhwJh ]o D0} rn fao m t ½Si f
wwd, wpfq lrSm t o u fEIwfwJh ]Adó Edk;}rn fao m t ½Si f/ po n fwdkYyJ
jzpfygw, f/ t J' Dt , lt q aMu mi fh [ dELt r sm;pk[ m ]Adó Edk;}eJY ]o D0} u dk
awmh u dk;u G, fq n f;u yfMu NyD; ]b &mrm}u dkawmh u dk;u G, fjci f;r½Sdygb l;/b maMu mi fhv J
q dkawmh ]b &mrm}zefq i f;½Si f[ m o lv kyfp&m½SdwJht v kyfu dk v kyfaq mi fNyD;
jzpfwJht wGu f t em*wfu mv rsm;rSm pm;eyf&du ©max mu fyHh ay;o em;rJh t ½Si f
eJY t o u fEIwf' P fcwfrJht ½Si fo m t v kyfv kyfrSmjzpfwJh t wGu faMu mi fh
x dko n fhESpfyg;ao mt ½Si fu dko mv Qi f q n f;u yfu dk;u G, fo i fhw, fv dkY [ dELwdkYu
x i fjr i f, lq Mu v dkYjzpfw, f/ t J' Dt aMu mi f;eJYpyfv sOf;v dkY yHkjyi fwpfyk' fv n f;
ajymprSwfjyKMu ygw, f/
![Page 193: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/193.jpg)
169
]o m;a, mu sFm;av ;r x Gef;u m;ao mb k&i fwpfyg;wpfyg;½SdcJh\ /
x dkb k&i fo n f o m;av ;x Gef;u m;v m&ef t v dkYi Sm ]b &mrm}x HwGi f u dk;u G, f
q n f;u yf NrJr jywf½SdcJh\ / x dko dkY q n f;u yf&jci f;\ t u sdK;&v ' ft jzpf o lYü
o m;a, mu sFm; av ;x Gef;u m;v mo n f/ x dko n fhaemu f b k&i fo n f ]b &mrm}
rv kdt yfawmh [ k, lq v su f ]b &mrm} t m; u dk;u G, fq n f;u yfjci f;r jyKawmhb J
pGefYv dku f av \ / , ckawmhjzi fh o m;av ;t o u f½Si f&ef t o u fEIwfjypf
' P fcwfwwfo n fh t ½Si fo ci fu dk u dk;u G, f&rn f[ k, lq \ / b k&i fv n f;
x dko n fht , lt q t m;av smfpGm jyKu si fhav o n f/ o m;av ;rSm t ½G, fa&mu f
Bu D;jyi f;v mo n fh t cg ]i ghu dkzefq i f;ysdK;ax mi fay;wJht ½Si f[ m i ght ay:rSm
Bu D;pGmao mau s; Zl;½Sd\ / i g o lYu dku dk;u G, f&raygh}[ k awG;rdav o n f/ x dko dkYjzi fh
o li , fav ;o n f ]b &mrm}u dk q n f;u yfu dk;u G, fav o n f/ o li , fav ;rSm
]b &mrm}t ½Si ft m; x dko dkYu dk;u G, fq n f;u yfo n fu dk zci fo dao mt cg
t rsu fa' go acsmi f;acsmi f; x Gu fav \ / zci f\ a' go o n f t x Gwft x dyfo dkY
a&mu f½Sdo Gm;u m t o u fEIwfao m ]Adó Edk;}t ½Si fx H o m;&JU t o u fu dk EIwfo drf;
ay;&ef wdk;v QdK;yefMu m;o n ft x d jzpfv mav \ / x dko dkYjzi fh ]Adó Edk;}o n f
o li , fav ;u dk t o u fEIwfypf v dku fav o n f/ x dko n fht aMu mi f;u dk ]b &mrm}
t ½Si fo dao mt cg ]x dko li , fo n f i ght wGu ft o u fpGefYv dku f& jci f;jzpfwhJ
t wGu f aemu fwpfBu dr f o lYu dkjyefv n fzefq i f;&r , f} [ kt awG; 0i fav \ /
x dko dkYjzi fh ]b &mrm}o n f o li , fu dk jyefv n f zefq i f; v dku fav o n f/ þ o dkYjzi fh
(x dkb k&m;rsm;t Mu m;) rNyD;Edki f rq Hk;Edki fao m ppfyGJu dkq i fETJaeav awmho n f}
t J' DppfyGJBu D; b , fv dkt q Hk;o wfo Gm;w, f? o lwdkYt Mu m;b , fv dk
ajyNi dr f;r I &, lv dku fMu o v Jq dkwmawmh ro dygb l;/
x m0&b k&m;o ci fq dki f&mt m&d, mwdkY&JU t , lt q ? t awG;t jr i f
t m&d, mq dkwm [ dELx Ju *dkP f;*P wpfckjzpfygw, f/ ' gayrJh ¤i f;t m
![Page 194: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/194.jpg)
170
&d, mwdkY[ m [ dELx Ju cGJx Gu fwJh *dkP f;jzpfao mfv n f; t , lt q t awmfrsm;
rsm;u dk ajymi f;v Jypf v dku fNyD;jzpfwmaMu mi fh ¤i f;wdkYeJYywfo u fNyD; o D;o efY½Si f;
v i f;wi fjyo Gm;yghr , f/ t m&d, mwdk&JU b k&m;o ci fq dki f&m t , lt q rSmv n f;
t m;en f;csu faygi f;r sm;pGm ½Sdaeygw, f/ av mu ½Sd ½kyfj' yfr sm;eJY 0dn mOf
rsm;[ m o lYt v dkv dkjzpfay:&yfwn faejci f;jzpfNyD; b k&m;o ci f zefq i f;cJhwm
r [ kwfb l;/ b k&m;o ci f[ m x dk½kyfeJYemr fu dkaygi f;pyfay;jci f; o u fo u frQ
jzpfw, fv dkY , HkMu n f, lq v su f b k&m;o ci f&JUb kef;wefcdk;pGr f;t m;Bu D;rm;jci f;
*kP fawmf [ lo rQu dkji i f;q dkMu ygw, f/ ¤i f;wdkYu b k&m;o ci f[ m pm;eyf&du ©m
ax mu fyHhay;o em;awmfr lao m ]&mZDu f}t ½Si f? ]cgv Du f} zefq i f;½Si f ? ][ zD;Zf}
x def;o dr f;u mu G, f apmi fha½Smu fawmfr lao mt ½Si ft jzpf , HkMu n fv u fcH
Mu wmr[ kwfygb l;/ ¤i f;wdkYwi fq u fMu wJh b k&m;o ci f q dki f&m t awG;t jr i fu dk
v u fo i fhcHv dku f&i f b k&m;o ci f[ m ao jci f;w&m; q dku fcJh&i f awmi f av mu
pepf, EÅ&m;Bu D; v n fywfaejci f;rSm rn fo dkYao m t [ efYt wm;rQjzpfr
o Gm;Edki fb l;q dkwmu dkyg v u fcHv dku f&ygv dr fhr , f/ b k&m;o ci f ½Sdo n fjzpfap
? r½Sdo n fjzpfap v lo m;awGu awmh (o lwdkYb mo m &yfwn fEkdi f v su f)
½SdaeMu ygv dr fhr , f/ ' Dv dkt awG;t ac: r sdK;u dkv n f; v lYt o dÓP fu
b , fv dkrSv u fcHv dkY r&Edki fygb l;/
x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;NyD; t pöv mrfu b , fv dkwi fjyo v J
t x u frSmwi fjycJhwJh o mo emt m;v Hk;ESi fh, SOfv su f t pöv mr fu
b k&m;o ci f ESi fhpyfv sOf;NyD; b , fv dkwi fjyygo v J/ wu , fawmh u Refawmf ' Dar;cGef;eJY
ywfo u fv dkY wi fjycsi fwmyg/ ' gaMu mi fh u Refawmf t ao ;pdwf wi fjyo Gm;
yghr , f/ b k&m;o ci fq dki f&m t pöv mr fho Gefo i fcsu fu dk OD;pGmwi fjyyghr , f/
b k&m;o ci fo n f Bu D;rm;jrwfx GwfNyD; *kP fawmft aygi f;pkpn f;&m ESi fhrdrdb mo m
&yfwn faeawmfr lao mt ½Si f? rdrdb mo mNyD; jyn fhpHkawmfr lNyD; t jcm;t &mrsm;
![Page 195: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/195.jpg)
171
u dkv dkv m;jci f;rS u i f;yawmfr lao mt ½Si f ? t u efYt o wfu i f; awmfr lao m
t ½Si f? rdk;au mi f;u i füwn f½Sdo u Jho dkY ajr jyi fu rÇmrSmv n f; wn f½Sdawmf
r lao mt ½Si f? ae&mESi hfv m;&mo wfrSwfcsu frS u i f;pi fawmfr l ao mt ½Si f?
acwft csdefu mv o n f v Tr f;rdk;csKyfu dki fEdki fjci f;i Sm rpGr f;Edki fao m t ½Si f? t v Gef
a0;v H aeo n fhwdki ft eD;t yg;wGi f½Sdawmfr lao mt ½Si f? t v Gef eD;u yfaeo n fhwdki f
a0;v H&mwGi fv n f; ½Sdawmfr lao mt ½Si f? x dkt ½Si ft m; rn fo lrQrzefq i f;cJh?
½Sd½Sdo rQt &mwdki f;t m; x dkt ½Si fu o mzefq i f;awmf r lao mt ½Si f? t &mwdki f;
x u ft jr i fhrm;q Hk;ao mt ½Si f? t &mwdki f;u dkrdrd\ pdk;ydki fr Iat mu fwGi f ½Sdapawmf
r lao mt ½Si f? x dkt ½Si f\ t v dkq Er½Sdygb J rn fo n fht &mrQ wpfpHkwpf&m
jyKv kyfjci f; i SmrpGr f;o m/ { u ú&mZft ½Si fo ci f? pdk;rdk;t kyfcsKyfao mt ½Si f?
v r f;rSefu dkñ Tefawmfr lao mt ½Si f? x def;o drf;u mu G, f apmi fha½Smu fawmf r lao m
t ½Si f? *kP fo du ©m&jci f;ESi fhu sjci f;wdkYu dk q kyfu dki fx m;ao mt ½Si f? Mu m;awmf
r lao m? jr i fawmfr lao m? t &mwdki f;u dk o du Rrf;awmfr lao m t ½Si f (jzpfaMu mi f;
u dk t pöv mrfu u sL;&i fhazmfjyjci f;) jzpfygw, f/
' gayrJh x dkt ½Si f[ m Mu m;wJh? jr i fwJh? o dwJhae&mrSm v lo m;awGv dk
t aMu mi f;cH wpfpHkwpf&m rv dkt yfygb l;/ pMu 0Vmu rÇmav mu rSm jr i fjr i f&
o rQ t &mwdki f;u t ½Si fjrwf&JU *kP fawmfrsm; u GefYjrL;v Iyf½Sm;aejci f;o mjzpf
w, f/ x dkt ½Si f[ m ' d| {u efwn f½Sdawmfr lNyD; t NrJx m0pOfwn fNrJaeOD;
r , fht ½Si fv n f;jzpfw, f/ x dkt ½Si fo n f pMu 0Vmav mu Bu D;u dk t x l;&n f
½G, fcsu fjzi fh zefq i f;awmfr lcJhjci f;jzpfw, f/ pMu 0Vmav mu Bu D; wpfckv Hk;
x dk&n f½G, fcsu fu dk jzn fhq n f;&ef t ½Si fjrwfv dkv m;awmfr lw, f/ t J' Dv dkjzn fh
q n f;v dku fem&jci f;rSm t ½Si fjrwf&JUt u sdK;wpfpHkwpf&mrQr½Sdb J av mu &JU
t u sdK;ESi fhwdk;wu fzGUHNzdK;&eft wGu fyJjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci frSm ykHo @ef½Sdo v m;
![Page 196: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/196.jpg)
172
x m0&b k&m;o ci feJYywfo u fNyD; b k&m;rSmyHko @ef½Sdv m; q dkwJhapm' u
ar ;cGef;rsdK; ay:aygu fv mwwf ygw, f/ t J' Dar ;cGef;u dk t pöv mrfu ]x m0&
b k&m;o ci frSm b myHko @efrSr½Sd}v dkY , wdjywfajzygw, f/ yHko @efv dkYq dk&mrSm
t pdwft ydki f;½SdwJh ½kyfcEmwpfck½Sdjci f;v dkYo ab m&ygw, f/ cEmt pdwft ydki f;
wdki f;rSm u efYo wfr IwpfckpD½Sdygw, f/ ' gayrJh b k&m;o ci f[ m u efYo wfrIwdki f;?
pdwfjzmydki f;jcm;r Iwdki f;rS u i f;o efYawmfr lao m t ½Si fo mjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh
t ½Si fhrSm rn fo dkYao myHko @efrS½SdraeEdki f&jci f;jzpfygw, f/ yHko @efq dkwm
½kyf0w¬Kt wGu fo mjzpfNyD; o dyfo n f;q rsm;n pfax ;ao m ½kyfj' yft wGu f
o mjzpfygw, f/ b k&m;o ci frSm rn fo n fhyHko @efrSr½Sdb J x dkyHko @ef ? ½kyfj' yf
u dk zefq i f;wJh zefq i f;½Si fo mjzpfygw, f/
wr efawmfjr wf(q G)&JU[ ' D;pfMo 0g' awmfawGrSmx m0&b k&m;o ci feJY pyf
v sOf;NyD;yHko @eft aMu mi f;azmfjyx m;csu fawG&JUt " dyÜg, ft eu fo
ab m
x m0&b k&m;rSmyHko @efr½SdaMu mi f;aq G;aEG;&i f; ][ ' D;pfMo 0g' awmf
awGrSmu sawmh t v ’m[ feJYywfo u fNyD; yHko @ef½SdaMu mi f;awGv m½Sdx m;w, f/
t J' gu a&m b , fv dkt "dyÜg, fo ab mawGrsm;v J}v dkY ar ;p&mjzpfv mEdki fv dkY t J' D
t aMu mi f;u dkv n f; ½Si f;v i f;yghr, f/ [ ' D;pfawmfwpfckrSm v m½Sdygw, f/ wpf&u f
rSm wrefawmfjrwf(q G) t jyi fx Gu fv mwJht cg v lwpfa, mu f o lYau s;u Refu dk
½kdu fESu faewmjri fv dku f&w, f/ ' Dt cg u dk, fawmfu ]t i fefev fv m[ cv u t m' r
t v mq l;&o d[ f} (rGwfpfe' ft [ fr ' fb i fef[ rf b v f wGJ-2 pm244?251?315)
(t v ’m[ fo n f t m' r fu dk rdrd\ yHko @efESi fht n D zefq i f;x m;jci f;jzpf\ /
x dkYaMu mi fh o l\ yHko @efu dk ½kdao o r IjyK wefzdk;x m;q u fq H&rn f) v dkYrdefYMu m;
v dku fw, f/ ' D[ ' D;pfawmft m;jzi fh b k&m;o ci frSm yHko @ef½SdaMu mi f; x i f½Sm;
w, f/ o dkYr [ kwfygr l wrefawmf jrwf(q G)u ]t v ’m[ fo n f t m' r fu dk rdrdyHk
![Page 197: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/197.jpg)
173
o @efESi fht n D zefq i f;x m;o n faMu mi fh t ½Si fjrwf\ yHko @efu dk wefzdk;x m;
½kdao ygav }v dkYrdefYMu m;p&m t aMu mi f;r½Sdygb l; v dkY ar ;cGef;x kwfEdki fygw, f/
wrefawmfjrwf(q G)&JU ' DrdefYMu m;csu feJYywfo u fv dkYt eu f ESpfrsdK;ay;jci f;u dk
rSwfo m;x m;&r , f/ wpfcku ]q l&o f}q dkwJht "dyÜg, ft eu fo ab m[ m t m&AD
pmayr Sm t &n ft ao G;eJY*kP ft &n ft csi f;v dkYv n f; t eu fay;ygw, f/
' gaMu mi fh t x u fyg[ ' D;awmf&JU t "dyÜg, ft eu fo ab mu ]t v ’m[ fo n f
t m' r fu dk rdrd\ *kP ft &n ft ao G;rsm;ESi fh t n Dzefq i f;x m;\ }v dkYq dkv dk
wmjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh ]t i fefev fv m[ cv u t m' r t v mq l;&o d[ f}
q dkwm&JU t eu fo ab mu ]t v ’m[ fo n f t m' r fu dk rdrd\ *kP ft &n f
t ao G;rsm;ESi fht n D zefq i f;x m;\ } q dkwJho ab mygyJ/u sr f;jrwfu k&ft mefrSm
t ½Si fjrwfu ]{u efr kcs t v ’m[ fo n f v lo m;wdkYESi fh
pyfq dki fao m *kP ft &n ft ao G;[ lo a½GU t m' r ft m; o i fMu m;jyo ay;
awmfr l\ } (2 ; 32) q dko n fh t m, wfrku © ywfawmfrSm rdefYMu m;x m;awmfr l
o v dkrsdK;yJjzpfygw, f/ q dkv dkwmu ]x m0&b k&m;o ci fo n f v lo m;t m;rdrd
\ *kP fawmft &n ft ao G;rsm; azmfu sL;jyo Edki fpGr f;o n fh OD;aESmu frsdK; csD;jr§i fh
ay;o em;x m;\ } v dkYq dkv dkjci f;o mjzpfw, f/ u Refydki f½Si f[ mu Ref&JU rsu fESm
u dk½kdu fESu faewJht wGu f x dku Ref&JUOD;aESmu fu dk x dcdku fo Gm;Edki fwmaMu mi fh
wrefawmfjrwf (q G)u t J' Dv dk½kdu fESu fjci f;r jyK&ef wm;q D;v dku fjci f;jzpfw, f/
t J' Dv dk ½kdu fESu fjci f;aMu mi fh v lu dkzefq i f;cH&jci f;&n f½G, fcsu f ysu f, Gi f;o Gm;
Edki faMu mi f; &n fñ Tef;jci f;jzpfygw, f/ t jcm;[ ' D;pfawmfawGrSmv n f; u dkf, fawmf
[ m rsu fESmu dkr½kdu fESu f&ef rdefYMu m;x m;o n frsm;v n f;½Sdygw, f/ (rGwfpfe' f
t [ fr ' fb i fef[ r f ? wGJ - 2 - pm244) b maMu mi fhv Jq dk&i f OD;aESmu f[ m
*kP ft &n ft ao G; t m;v Hk;pka0;&m| mae jzpfwJht wGu f x dk*kP ft &n f t ao G;rsm;
x i f½Sm;u Gef;jr L;jci f;rSm t wm;t q D;jzpfapwJh t wGu faMu mi fhjzpfygw, f/
![Page 198: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/198.jpg)
174
' gaMu mi fh wrefawmfjrwf(q G)u ]t v ’mh[ f *kP fawmfrsm;t m; wefzdk;x m; ½kdao
o r IjyKMu &ef ? t v ’m[ fo n f v lo m;\ OD;aESmu fu dk rdrd*kP fawmfrsm;t m;
v dku femu si fho Hk;Edki f&eft wGu f zefq i f;x m;jci f;jzpf ao mfv n f; t o i fwdkYrSm
u m; v lo m;\ rsu fESmu dk½kdu fESu fMu í rsu fESmESi fht v Gef eD;u yfv Qu f½Sdao m
OD;aESmu fü x dcdku frIjzpfapNyD; v lzefq i f;cH&jci f;\ &n f½G, fcsu fu dk r jzn fhq n f;
Edki fb J v u fv Twf q Hk;½IH;rn fu dk pdk;&dr fo jzi fh} rdefYawmfr lx m;jci f;jzpfygw, f/
t x u fazmfjyyg[ ' D;pfawmf&JUaemu fwpfrsdK;ao mt "dyÜg, fu ]t v mq l;
&o D[ f} q dko n frSm ]t v mq l;&o dv f t i fefq m;ed} [ lí v n f; t eu fau mu f, l
Edki fygw, f/ q dkv dkwmu ]t v ’m[ fo n f v lo m;t m; o lESi fho i fhav smf u dku fn Dr I
t ½Sdq Hk;ao m yHko @efjzi fhzefq i f;x m;o n f} [ lv dk/ t J' Dv dkt "dyÜg, fo ab m
t &q dkv Qi f ] u Refydki f½Si fo n f u Refu dk t m;u kefv TJ½kdu faeo n fht wGu f o l\
u dk, fcEmt pdwf t ydki f;wpfckck ysu fq D;o Gm;Edki fp&m½Sdayo n f/ x dkYaMu mi fh
wrefawmfjrwf(q G)u t v ’m[ fo n f v lo m;t m; o lESi fhv dku fav smn Dax Gjzpf
rn fhyHko @ef u dk, fx n fjzi fh zefq i f;x m;ao mfv n f; t o i fu x dkv dku fav sm
n Dax Gjzpfr Iu dk jyefv n fjyKjyi fv dko av m} [ k rdefYv dku fjci f;jzpfw, f/ wpfen f;
t m;jzi fh u dk, fawmfq dkv dkwmu ]t v ’m[ fu v lu dkzefq i f;wJhae&mrSm v GJrSm;
o Gm;wJht wGu f t o i fu jyefv n frSefu efat mi f jyKv kyfv dko av m} v dkYq dkv dku f
jci f; jzpfygw, f/ ' Dt ajct aerSm u dk, fawmfh' Dt rdefYawmf[ m Bu drf;armi f;v dku f
wJh pu m;rsdK;o mjzpfNyD; b k&m;o ci fr SmyHko @efwpfckck½SdNyD; t J' geJYt n D
zefq i f; x m;jci f;jzpfw, fv dkY q dkv dkwmv Hk;0r [ kwfygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUt ppft rSefo ab mu dk em;v n fEdki fpGr f;o v m;
]t u , fí b k&m;o ci f[ m t v Gefo dcu feu feJawmfr lwJh t ½Si fjzpf
w, f ? x dkt ½Si f u dkb , fo lrS r½SmazG Ekdi fb l;q dk&i f x dkt ½Si fu dk b , fv dkem;v n f
o d½SdEdki fyghrv J ? ' ghjyi f x dkt ½Si f&JUwn f½Sdawmfr ljci f;u dk t o dÓP feJYb , fv dk
![Page 199: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/199.jpg)
175
arQmfjr i fpdwfu l;Edki fyghrv J ? t ½Si fh&JU t ppft rSefo ab mu dk b , fv dkem;v n f o d½Sd
Edki fyghrv J} q dkwJht awG;0i fa&mu fau mi f; 0i fa&mu fv mEdki fygw, f/
t J' g&JUt ajzu ]x m0&b k&m;o ci f&JU ZmwdawmfeJYt ppft rSefo ab mu dk
b , fo lrS o dEdki frSmr[ kwfb l; / b maMu mi fhv Jq dkawmh t &mwpfck&JUt ppft rSef
o ab mu dk o d½SdNcHKi HkEdki fNyDq dk&i f t J' Dt &mu dk zefwD;jyKv kyfEdki fpGr f;v n f; ½Sdo Gm;
v dkYjzpfw, f/ b k&m;o ci f&JU t ppft rSefo ab mu dk x Jx J0i f0i fem;v n fo d½Sd
o Gm;jci f;&JUo ab mu x dkt ½Si fu dkjyKv kyfzefwD;Edki fpGr f;½SdNyDv dkY q dkv dk&ma&mu f
ygw, f/ Oyrm-em&Dt aMu mi f;? em&Dv n f ywfyHk? v u fwHawGv Iyf½Sm;yHk? em&Djzpfv m
apwJhypön f;0w¬KawG? em&Dwpfv Hk;jzpfay:v myHk pwJht aMu mi f; cHt m;v Hk;u dk
t jyn fht 0em;v n fv dku fNyDq dk&i f em&Daemu fwpfv Hk; zefwD;jyKv kyfv dku fzdkY v Hk;0
u dk jzpfEdki fo Gm;ygNyD/ ' Dv dkyJb k&m;o ci f&JUt ppft rSefo ab mu dk i Hkrdo Gm;NyD
q dkwm&JUo ab mu b k&m;eJY q i fq i fwlwJht &mwpfcku dk zefwD;jyv dkY&Edki f
o Gm;NyDq dkwJho ab mygyJ/ b k&m;o ci fu dk em;v n fEdki fpGr f;zdkY rq dkx m;ESi fh?
v lo m;awG[ m rdrdwdkYu dk, fu dkyi f em;v n fEdki fpGr f;r½SdaMu mi f; awGUaejr i f ae&
ygw, f/t J' gu dk u av ;awGawmi fo dygw, f/ u av ;awG aq mhu pm;Mu wJh
t cg u av ;wpfa, mu fu o lYu pm;azmf u dk ]i ghrdat mi fzr f;v dkY } ajymNyD;
t u , fí o lYcEmu dk, ft pdwft ydki f; wpfckcku dkrdo Gm;wJht cg ]r i f;i ghu dkrdwmrS
r[ kwfb J? i ghv u fu dkrdwm? ajcax mu fu dkrdwm? acgi f;u dkrdwmyJ} po jzi fh ajymwwf
ygw, f/ t J' Du pm;yGJu dko Hk;o yfMu n hf&i fv n f; v lo m;&JU t ppft rSef o ab m
u v n f; wdrfjrKyfzHk;u G, fv Qu f ½Sdw, fq dkwmu dkyJñ Tef;q dkv Qu f&SdaMu mi f; o dEdki fygw, f/
t en f;i , frQao m t &mrsm;u o m x i f½Sm;ay:v Gi faejci f;yg/ u rÇmav mu rS
t awG;½Si f wdkY[ mv n f; u dk, fhu dk, fu dk ]i g[ mb mv J} v dkYar ;cGef; x kwf&i f;eJYo m
ao v GefcJhMu wmjzpfNyD;' geJYywfo u fv dkYt awG;½Si fawG[ m rn fo n fh &v ' f
wpfpHkwpf&mu dkrS av hv mazmfx kwfo Gm; Edki fcJhjci f;r½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh v l[ m
![Page 200: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/200.jpg)
176
rdrdu dk, fu dkawmi frS b mrSef;t ao t csm ro dEdki f&i f b k&m;o ci feJYywfo u fv dkY
rn fo dkYi Hkrd o d½SdEdki fyghrv J/ [ ' D;pfawmfwpfckrSmv m½Sdygw, f/ ]u Gv fv ku Grf
zD;Zmo dv f v m[ d [ r fu m} (x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fESi fh pyfv sOf;í
t o i fv lo m;wdkY t m;v Hk; t HhMo b eef;jzpf? ylyi fao mu ayGMu &o n fhwdki f
t ½Si f\ Zmwdawmf t aMu mi f; t o i fwdkY v Hk;0o dem;v n fEdki fMu v dr fhrn f
r [ kwf)
t ppft r Sefo ab m[ lo r Q wdr fjr KyfzHk;u G, fv Qu f½SdpNr Jo m
]t u , fí x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft aMu mi f;em;rv n fEdki f ? t ½Si fh&JU
t ppf t rSefo ab mu dk r i HkrdEdki frSawmh b k&m;u dk, HkMu n fo u f0i faev dkY b mt u sdK;
½SdrSmv J} q dkwJh o Ho , u dk ½Si f;x kwfzdkYt wGu fb k&m;o ci fo n f½Sd o rQao m
t ppft rSefo ab mt m;v Hk;u dk wdr fjrKyfzHk;u G, fapx m; &jci f;jzpfygw, f/
t ao ;i , f? t r IefrTm;q Hk;ao m t ppft rSefo ab mu dkyi f v lo m;wdkY[ m o d½SdzdkY
r jzpfEdki fygb l;/ pm;yGJwpfv Hk;u dkyJ er lemt aeeJYMu n hfyg/ pm;yGJ&JUt v sm;? t eH?
t ao G;t a&mi fawGu dk jr i f&o n fhwdki f t v sm;t eHeJYt a&mi fu dk pm;yGJv dkY ac:q dk
Edki fygo v m;/ u RefawmfwdkYu t J' Dt &mawGu dkMu n hfNyD; u RefawmfwdkYt o drSm
]' gb mpm;yGJ}q dkwJht o du dk &½Sdwmjzpfygw, f/aemu fwpfckOyrm t aeeJY
v lwpfa, mu f[ m t jcm;v lwpfa, mu fu dk]' gu sKyfo m;jzpfw, f} v dkYajymjci f;
rSm b mt "dyÜg, f u dkaq mi fygo v J/ o lY&JUt &yft armi f;? t o m;t a&mi f
u dkMu n hfNyD; ]o m;}v dkYac:q dkjci f;jzpfygo v m;/ r [ kwfygb l;/ o lYt o dÓP f
rSmjzpfx Gef;wJh pdwfcHpm;csu f (o dpdwft pOf) aMu mi fho m ' Dt &mawG&JU t ppf
t rSefo ab mu dko d&wmjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh b k&m;o ci f&JU Zmwdawmf [ m
t NrJt pOf wdr fjrKyfzHk;u G, fv Qu fo m½Sdw, fq dk&i f x dkt ½Si f[ m' d| {u ef wn f½Sd
awmfv Qu f t u sdK;jyKEdki fawmfr lw, fq dkwm b , fv dkv kyfo dEdki fyghrv Jq dkwJh
o Ho , u dkz, f½Sm;ypfzdkY u sef½Sd½Sdo rQao mt &mawG&JU t ppft rSefo ab mu dk
![Page 201: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/201.jpg)
177
zHk;u G, fwdr fjrKyf apawmfr l&jci f;jzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f; b , fv dko dEdki fr v J
t J' Dav mu f o dr farGYeu feJwJht ½Si f½SdaMu mi f; b , fv dko dEdki frv Jq dkwJhar ;cGef;
&JUt ajzu awmh u Refawmf a½SUrSmajymcJho v dk Asm' dwfawmft m;jzi fho dEdki fw, f
q dkwmygyJ/
]t o i fwdkYo n f b k&m;o ci f\ x Hawmfyg;o dkYwdki f raygu fa&mu fEdki f / x dkYaMu mi fh
t o i fwdkY pdk;&dr fr It v sOf;r jzpfMu av ESi fh/ i gt ½Si fjrwfo n fyi f t o i fwdkY\
x Ho dkY a&mu f½Sdv mawmfr layt Hh} (5 ; 104)
o lawmfpi fwpfyg; t aMu mi f;u dkwi fjyygr , f/ ] x dko lawmfpi fBu D;
o n f t dr fx JrS t drfjyi fo dkYx Gu fav hr½Sd/wpfcgrSm ½Si fb k&i fx HrS q i fhac:pmwpf
apmi f o lawmfpi fBu D;x H a&mu f½Sdv mNyD;pmx JwGi f b k&i fu rdrdt m; t v si f
t jrefv ma&mu fawGUq Hkyg&ef rdefYMu m;zdwfac:x m;\ /x dkt cg o lawmfpi fBu D;
\ rdwfaq Gu t b , ft aMu mi f;rsm;½Sdí b k&i fo n f o lawmfpi fBu D;t m;
þ o dkY q i fhac:v dku f&aMu mi f; pdk;&dr fru i f; jzpf&av o n f/x dkYaMu mi fh t b , f
u dpöaMu mi fh o lawmfpi fBu D;t m; b k&i fq i fhac:&jci f;u dk o dap&ef apmi fhq dki f;
apcsi fao mfv n f; o lawmfpi fBu D;u b k&i fESi fhawGUq Hk&ef x Gu fo Gm;av awmh
o n f/ n t arSmi fzHk;csdefwGi f ½kwfw&u f rdk;o n f;x efpGm½Gmo Gef;v mo n fht cg
o lawmfpi fBu D;rSm awmeu fx Ja&mu faeo n fht wGu f t eD;t yg;½SdwJwpfv Hk;
wGi f rwwfo mb J ydki f½Si fx H cGi fhawmi f;u m acwårQpwn f;cs wn f;cdk&awmh
\ /wJt wGi f;o dkY 0i f&efcGi fhawmi f;o n fht cg wJt wGi f;½Sd ydki f½Si fu 0i fcJh&ef
o lawmfpi fBu D;t m; q dkv dku f\ / o lawmfpi fBu D; t x Jo dkY0i fa&mu fo Gm;o n fh t cg
ro efrpGr f;v lwpfa, mu fu dk awGU&av o n f/ o lawmfpi fBu D;u rdrdb , fo l
b , f0gjzpfaMu mi f; ajymjyao mt cg x dkro efrpGrf;v lu ]u Refawmf[ m o ci feJY
![Page 202: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/202.jpg)
178
q Hkq n f;cGi fh&&ef t v ’m[ fhx Hawmfyg; t csdefu mv t wefMu mu yi f
awmi f;q kyefaecJhw, f/ , cko ci f u Refawmfhq D a&mu f½Sdv mwm[ m t v ’m[ fu
o ci fhu dk u Refawmfht wGu fo m apv Twfv dku fjci f;jzpfrSmyg} [ ki dka<u ;v su f
ajymav o n f/ x dko lawmfpi fBu D;v n f; wpfn v Hk;x dkwJt wGi f;ü ro efrpGr f;v l
ESi fho m t wl½SdaecJh\ / aemu faeY rdk;v i f;o n fht cg b k&i hfb u fo m;wpfOD;
a&mu fv mNyD; b k&i fu o lawmfpi fBu D;u dkq i fhac:jci f; r [ kwfaMu mi f;? , ckawmh
jyefEdki fNyDjzpfaMu mi f; q i fhq dkpmv u fcH&½Sdv mo n fht cg x dkro efrpGr f;v lrSm
þ o n ft v ’m[ f\ t pDt rHo mjzpfaMu mi f; ydkv dkYyi f , HkMu n frIrSm cdki frm v mawmh
o n f/}
ro ef;rpGr f;v l[ m o Gm;v mv Iyf½Sm;Edki fr Ir½SdayrJh o lq Hkq n f;csi fwJh o lawmf
pi fBu D;eJY q Hkq n f;awGYq HkcGi fh&cJho v dk u RefawmfwdkYv lo m;awG[ mv n f; t v ’m[ f
eJYawGUq Hk&ef Bu dK;pm;jci f;r Sm ro efrpGr f;v lx u fyi f ydkrdkcsn fheJYayrJhv n f;
t v ’m[ feJY x dken f;wl q Hkq n f;Edki fygw, f/ q dkv dkwmu t v ’m[ fu dk, fawmfwdki f
v lo m;wdkYx H t a&mu fv Sr f;v mv Qu f t ½Si fjrwfu dk, fawmfwdki f r drdwn f
½Sdjci f;u dk v lo m;wdkYt m; x i f½Sm;jyo jci f; jzpfygw, f/ t ½Si fjrwfeJY q Hkq n f;cGi fh
&&ef q mav mi fi wfrGwfaeMu o lawGu dk t ½Si fjrwf u dk, fawmfwdki fv ma&mu f
v su f rdrdu dkzl;awGU&jci f;q dkwJh t azsmf, ru mu dk wdku fau R;u m i wfrGwfr Iu dk
ajyaysmu fapygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o dEdki fwJhÓP fpOf b , fv dk&Ekdi fr v J
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fwn f½SdaMu mi f;u dk ]t Dv f[ mr f} Asm' dwft m;
jzi fhawmh o djr i fEdki fayrJh t ½Si fjrwfu dko dwJh ÓP fpOfu dkb , fv dk&Edki frv J/
b maMu mi fhv Jq dk&i f zefq i f;½Si fESi fhzefq i f;cHt Mu m;½Sd&rJh t q u ft o G, f[ m
o dpdwfo u fo u feJY rv Hkav mu fv dkYyJjzpfw, f} pwJhar ;cGef;aygu fzGm;v m&yg
w, f/
![Page 203: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/203.jpg)
179
' g&JUt ajzu ]b , fypön f;0w¬Krq dk ¤i f;&JUÓP fpOft o du dk&½SdzdkY en f;v r f;
o Hk;o G, f½Sd w, f/ yx rwpfen f;u - 0w¬Kypön f;wpfcku dk rsu farSmu fo dkY aq mi f
, lv mu m? wpfa, mu fu x dkypön f;u dk t ao t csm pr f;o yfu dki fwG, fMu n hf
½INyD; ' geJYpyfv sOf;wJh t o dÓP fpOfu dk&, l&r , f/ Oyrm - wpfpHkwpfOD;[ m
armi fv St rn f½Sd v lwpfa, mu fu dk wpfcgrSr jr i fzl;b l;q dk&i f armi fv Su dk o lYa½SU
ac:v mNyD; rdwfq u fay;&o v dkrsdK;yg/ ' kwd, wpfen f;u - x dkt &m&JUyHkyef;
o @efu dk t Ekv kHy#dv Hk ay:v Gi fat mi f ½Si f;jy&rSmjzpfw, f/ Oyrm - Edki fi Hwpf
Edki fi HrSm pm;yGJ? u kv m;x dki f t o Hk;jyKwJht av ht x r½Sdb l;q dk&i f x dkEdki fi Ho m;awG
u dk pm;yGJ ? u kv m;x dki fq dkwJhemrn feJY yHkyef;o @efu dkygjr i fat mi f t ao ;pdwf
½Si f;jy&rSmjzpfw, f/ t Jv dkt m;jzi fh o lwdkYt o dÓP frSm pm;yGJ ? u kv m;x dki fu dk
yHkazmfv ddkYrSmjzpfw, f/ wwd, en f;u (aeYpOf) t o Hk;jyKaeayrJh o mrmefrsu fpdeJY
r jr i fEdki fwJht &mawGu dk o lY&JU*kP ft &n ft ao G;awGeJY t ESpfo ab mu dk em;v n f
apjci f;jzpfw, f/ Oyr m-t v i f;a&mi f/ t J' Dt v i f;a&mi f q dkwmu dk
yHkyef;o @efeJYajymjyv dkY r&Edki fwmaMu mi fh rsu fr jr i fwpfa, mu fu dk t v i f;
a&mi frSm½SdwJh *kP ft &n ft ao G;awG u dko majymjyv dkY&Edki fo v dkrsdK;yg/ rsu fpd[ m
t v i f;a&mi faMu mi fh x dawGUpr f;o yfr Iu dkr jyK&b J t &m0w¬Kwpfck[ m b , f
av mu f½Sn fo v J ? b , fav mu fu s, fo v J? b , fav mu fjr i fho v J? b mt
a&mi f½Sdo v Jq dkwmu dk rsu fr jr i fu ro dEdki fayrJh o lYu dk½Si f;jywJht cg o lYpdwfu l;eJY
yHkazmfv dku frSmjzpfw, f/ ' Dv dkyJ *kP ft &n ft ao G;awGajymv dku fjci f;jzi fh o dv dkY
&Edki fwJh t &m0w¬Kypön f;awG t rsm;t jym;½Sdw, f/x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f
u dk v n f; t J' Den f;jzi fho m o d½SdEdki frSmjzpfw, f/ *kP fawmft m;jzi fho m v lo m;
u v n f; t ½Si fjrwfu dk o dEdki frSmjzpfw, f/}
x m0&b k&m;q dkwmwpfyg;wn f;v m; (o dkYr [ kwf) wpfyg;x u fydkv m;
u rÇmav mu &JUo rdki f;u dk o d&wJht csdefu pNyD; v lo m;wdkYu ]wpfyg;
![Page 204: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/204.jpg)
180
wn f;ao m t ½Si fu dko m i gwdkYv lo m;awGemcHysyf0yfx dku fo av m o dkYr [ kwf
b k&m;t rsm;u dk emcHv dku fem&rn fav m} q dkwJhar;cGef; ay:aygu fv m&ygw, f/
' g&JUt ajzu dk t pöv mrfu t v Gef½Si f;v i f;jywfo m;pGm? t i ft m;t jyn fhygwJh
pu m;v Hk;jzi fh ]x m0&b k&m;wpfq lwn f;½SdNyD; x dkt ½Si fESi fh, SOfwGJ wkzu fo l rn fo lrQ
r½Sd} q dkNyD; t ajzay;x m;ygw, f/ ' ghjyi f t o dÓP ft &v n f; b k&m;o ci frSm
wpfyg;wn f;o m½SdEdki fNyD; ESpfyg;r½SdEdki fygb l;/ ]ESpf}q dkwJhpu m;v Hk;u dku t u efY
t o wfab mi f½Sdjci f;u dk&n fñ Tef;NyD; t u efYt o wf? t wdki f;t wm rJhwJht ½Si f
q dkwm[ mv n f; (ESpfyg; q dkwJh)t u efYt o wfx J a&mu fo Gm;jci f;aMu mi fh
b k&m;o ci fr Sm½SdwJh t u efYt o wfrJh? t q Hk;r JhjzpfNyD; pGr f;t m;u v n f;
t q Hk;o wfed*Hk; csKyfo Gm;&ygw, f/' gaMu mi fh b k&m;o ci fq dkwmwpfyg;wn f;
o m½SdEdki fNyD; ESpfyg;r½Sd Edki f&jci f;jzpfygw, f/
½S&Du f(x m0&b k&m;eJYwkzu fx m;u dk;u G, fjci f;)[ lo n f
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk rsu fpdjzi fh r jr i fEdki fb l;q dkrSjzi fh t ½Si f
jrwfeJYwkzu f x m;, SOf wGJu dk;u G, fjci f;? t ½Si fjrwfeJY, SOfwGJ &m½Sdw, fv dkY, lq
jci f;[ m b , fv dkaMu mi fh jzpf&wmv J ' ghjyi f b mu dkq dkv dkwmv }J/ ' Dar ;cGef;u
v n f; [ dk;a½S;, ci fu mv awGrSmyi f t NrJt pOf v lawGOD;aESmu fajcmu fap&wJh
ar ;cGef;r sdK;jzpfygw, f/wpfyg;wn f;? wpfq l wn f;ao mb k&m;o ci fu dko m
t jyn fht 0, HkMu n fv mMu wJho lawGu dk t csdKUu ]' Dv dkwpfyg; wn f;, HkMu n f
jci f;[ mv n f; ½S&Du fjzpfw, f} v dkYpGyfpGJMu ygw, f/ t u , fí t Jv dkajym
cH&wJho lawG&JU t ajct aeu dk o Hk;o yfMu n fhwJht cg ¤i f;wdkY&JU pdwfx JrSmyi f
wpfckcku dk ½GHr kef;wJh"mwfcHawG awGU&ygw, f/ r Swfo m;x m;&r Smu
½S&Du fq dkwJht aMu mi f; u dpö[ m v lt rsm; em;v n f x m;o v dkrsdK; ½kd;½kd;½Si f;½Si f;
r [ kwfb J t v Gef½Iyfax G;eu feJwJh t aMu mi f;t &mjzpfygw, f/ ' gaMu mi fhv n f;
v lt rsm;pk[ m t ay:, HrSm ½S&Du fu dkq efYu si faeMu o n fhwdki f v u fawGUrsu f
![Page 205: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/205.jpg)
181
awGUr Smawmh ¤i f;wdkY[ m ½S&Du fx Jr Sm epfaeMu o lawGo mjzpfygw, f/
t Jv dkjzpf&wJht aMu mi f;&i f;u ¤i f;wdkY[ m ½S&Du f&JU o ab mw&m;u dk
x J0i feu f½Idi f;pGm ro dMu v dkYjzpfygw, f/ wu , fawmh ½S&Du feJY ywfo u fv dkY
½Iax mi fhwpfckwn f;u zGi fhq dkv dkYr&b J ½Iax mi fhaygi f;rsm;pGmu aet J' D½S&Du f
q dkwJha&m*g&JU t ppft rSefo ab mu dk em;v n fEdki frSmjzpfygw, f/ t Jv dkr
[ kwfb J ½Iax mi fhwpfckeJY zGi fhq dkzdkYBu dK;pm;aeao ;o í ' Dt x Hk;t zGJUu dk jzn fEdki frSm
r [ kwfygb l;/½S&Du fu dkem;v n fzdkYt wGu f at mu fazmfjyyg t csu f
t v u fawG[ m t awmfhu dk t u sdK;½SdEdki fygv dr fhr , f/
yx r t csu f / / ]av mu rSm wpfq lx u fru wJh b k&m;t rsm;½SdNyD; x dk
b k&m;awG[ m wln Dao mpGrf;t m;rsm; (ydki fq dki f)x m;½SdMu u m av mu u dk t wlwu G
t kyfcsKyfMu w, f}
' Dv dkawG;ac:r IrsdK;u dk x m0&b k&m;o ci f&JUZmwdawmfeJY , SOfb u fx m; u dk;u G, f
jci f;v dkYac:w, f/
' kwd, t csu f / / ]av mu u dk r i f;r lt kyfcsKyfv su f½SdwJh b k&m;t rsm;½SdMu NyD;
b k&m;wpfq l rSm pGrf;t m;wpfrsdK;pD t o D;o D;½SdaeMu w, f}
wu , fawmh ' Dv dkawG;x i f, lq r IrsdK;[ mv n f; x m0&b k&m;o ci f&JU Zmwd
awmfESi fh , SOfb u fx m;u dk;u G, fjci f;o mjzpfw, f/
wwd, t csu f / /]v lrsdK;t o D;o D;rSm u sdK;EGHESdr fhcsr IyHkpH t rsdK;rsdK;t jym;jym;
½SdMu NyD; t J' Dx Ju rS t wdki f;x u f t v GefESdr fhcsu sdK;EGHrIu dk x m0&b k&m;o ci frS
t yjzpfao mt &mrsm;t wGu f t o Hk;csjci f;[ m ½S&Du fjzpfw, f}
Oyrm - t v Geft r i f;ESdr fhcsu sdK;EGHjci f;eJY½kdao cefYn m;r I&JUen f;wpfo G, fu awmh
ysyf0yfOD; csjci f;yi fjzpfw, f/ t J' Dhx u fydkwJh u sdK;EGHESdr fhcsjci f;yHkpH r½Sdawmhygb l;/
b maMu mi fhv Jq dk&i f t Jv dkysyf0yfv dku fjci f;[ m v lo m;u rdrdu dk, fu dk ajrBu D;wrQ
o wfrSwfv dku fjci f;aMu mi fh jzpfygw, f/ t J' dx u fydkwJhu sdK;EGHESdr fhcsr IrsdK; v lUt o d
![Page 206: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/206.jpg)
182
ÓP fu rpOf;pm;Edki fawmhygb l;/ ' gaMu mi fh ' Dv dkESdr fhcsysyf0yfjci f;u dk x m0&
b k&m;o ci ft wGu fo mjyKv kyfo i fhNyD; t jcm;rn fo lYt wGu fu dkrS r jyKv kyfo i fh
ygb l;/ t Jv dkt m;jzi fh x m0&b k&m;o ci feJYt jcm;ao mt &mrsm;rSm u GJjym;
jcm;em;r I½SdaerSmjzpfygw, f/ ]ESdr fhcsu sdK;EGHr It rsdK;t pm;aygi f; r sm;pGm½Sdo n fh
t eu fwpfr sdK;u dk i gt ½Si fjrwf t wGu fo D;o efYx m;&rn fjzpfNyD; u sefao m
ESdr fhcsr IyHkpHrsm;t m; t jcm;t &mrsm;t wGu fx m;Mu u kef/ ESdr fhcsr I yHkpHwpfrsdK;
wn f;u dko m i gt ½Si ft wGu fa&m t jcm;o lr sm;t wGu fyg t o Hk;jyKjci f;rSm
rn fo dkYrSr jzpfEdki f/t aMu mi f;r l þ o dkYjyKjci f;o n f i gt ½Si fjrwf\ *kP fb kef;
½Sdef0gESi fhq efYu si fv su f½Sdao maMu mi fhjzpf\ / x dkYt wGu faMu mi fh i gt ½Si fjrwf
t wGu f u sdK;EGHrIyHkpHwpfrsdK;u dk o D;o efYx m;Mu u kef/ t u , fí x dkwpfrsdK;wn f;
ao m ESdr fhcs u sdK;EGHrIyHkpHu dko m t jcm;o lrsm;t wGu fygt o Hk;jyKaern f q dkygu
t jcm;o lrsm;o n fv n f; i gt ½Si fjrwf ESi fhwef;wljzpfo n f[ k &i fhu sL;aeo u Jho dkY
½Sdcsdrfhrn f}q dkwJhb k&m;o ci f&JUt rdefYawmfu dkrsu farSmu fjyKawG;awm o i fhygw, f/
v lr sdK;wdki f;rSm ESdr fhcsu sdK;EGHjci f;yHkpHt jzpf ysyf0yfOD;csjci f;t jyi f t jcm;ao m
yHkpHrsm;u dk v n f; o wfrSwfx m;Mu ygw, f/ Oyrm - v u fydku f &yfjci f;? OD;ñ Twfjci f;?
ykq pfwkyfx dki fjci f; pwJht jyKt r lawGu dkawmh x m0& b k&m;o ci fu rdrd
t wGu fo m t x l;jyKx m;NyD; x m0&b k&m;o ci fu dk 0wfjyKjci f;t jzpf o wfrSwf
x m;ygw, f/ ' gaMu mi fh t J' Dv dkESdr fhcs jci f;q dki f&m t jyKt r lawGu dk x m0&b k&m;
o ci frSv GJNyD; t jcm;rn fo lYt wGu frS jyKydki fcGi fhr½Sdo n fh t jyi f t Jv dkjyKjci f;[ m
½S&Du fx JrSmt ygt 0i fjzpfygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;)pwkw¬t r sdK;t pm;
pwkw¬½S&Du ft rsdK;t pm;u awmh A[ d' t aMu mi f;cHawGeJYywfo u fv dkY
]½kyfydki f; 0w¬Kypön f;t aMu mi f;cH awG[ mi ghv dkt yfcsu frSefo rQu dk jyn fhpHk
at mi fjzn fhq n f; ay;v dr fhr , f/ t Jv dkjzn fhq n f;ay;wJhae&mrSm x m0&b k&m;
![Page 207: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/207.jpg)
183
o ci ft v ’m[ f&JUpGu fzu fr I ryg0i fb l;/ jyi fyt aMu mi f;cH½kyf 0w¬Kypön f;awG
o mv Qi f v dkt yfcsu f[ lo a½GUu dk jzn fhwi f;ay;v dr fhr , f} v dkY awG;x i fjci f;yJ
jzpfygw, f/ Oyrm- x ri f;pm;&i frv GJrao GAdku fjyn fhr, f? t J' Du dpörSm b k&m; o ci f&JU
pGu fzu frI wpfpHkwpf&mryg0i fb l;v dkYawG;x i fjci f;? csrf;at ;wJh&mo DrSm b , ft aEG;
x n f 0wf&i fjzi fh csr f;at ;r Iu ae rkcst u mt u G, f&rSmjzpfNyD; b k&m;o ci f
u mu G, fr IaMu mi fhr [ kwf v dkYawG;x i f, lq jci f;? t aMu mi f;cHwpfckaMu mi fh
v kyfi ef; t x ajrmu fat mi fjr i fo Gm;rSmyJv dkY awG;x i f, lq jci f;pwm awG[ m
½S&Du fjzpfygw, f/ ' gayrJh ' Dv dk0w¬Kypön f;awGrSm b k&m;o ci fu pGrf;t m;wpfpHk
wpf&m x n fho Gi f;ay;x m;NyD; b k&m;o ci f&JUv kyfaq mi fcsu f eJY&n f½G, f v rf;ñ Tefcsu f
at mu frSm v Iyf½Sm;jci f;aMu mi fh &v ' fwpfpHkwpf&m x Gu fay:v mjci f; jzpfw, f
v dkY x i fjr i f, lq cJhr , fq dk&i f ' g[ m½S&Du fr jzpfawmhygb l;/ ' gaMu mi fh ½S&Du f
q dkwmu (wpfpHkwpf&m&v ' fx Gu fay: v m&jci f; &JU) aemu fq Hk;u Gi f;q u fu dk
b k&m;o ci feJYo u fq dki fr Ir jyKb J t aMu mi f;cHwpHkwpf&maMu mi fhv dkY o wfrSwf
v dku fjci f; u dkac:q dkwmjzpfw, f/ t q Hk;pGefq Hk;ao m t aMu mi f;cHu dk
b k&m;o ci fx HrS t jcm;ao mt &mawGu dk ay;v dku fjci f;q dkwJh t aMu mi f;
t &m[ m ' D½S&Du f&JUt x JrSm wdr fjrKyfzHk;u G, faewJh t rSefw&m; jzpfygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) yÍ ör t r sdK;t pm;
yÍ ör½S&Du ft r sdK;t pm;u awmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu rdrd
t wGu f t x l;o D;o efYo wfrSwfx m;wJh *kP fawmfawGjzpfwJh o lao u dk½Si f
at mi fv kyfjci f;? wpfpHkwpf&mzefq i f;jyjci f;? t &mwdki f;o n f edpöo ab m jzpfNyD;
r&P w&m;&JU o m;au mi frsm;jzpfao mfv n f; x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fo n f
t NrJx m0pOfwn fwHhaeEdki fjci f;ESi fh ao jci f;w&m;rS v HkNcHK u i f;v Gwfjci f; po n fh
t ½Si fjrwf&JUx l;jcm;ao m*kP fawmfrsm;wGi f t ½Si fjrwf u dk, fwdki fu rdrdq E
awmfjzi fh wpfpHkwpfOD;u dk yg0i fywfo u fapx m;o n fhwdki f wyg;o lu dk (x dk*kP fawmf
![Page 208: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/208.jpg)
184
rsm;t m;) cGJa0ay;awmfr lw, fv dkY, lq jci f;[ m ½S&Du fjzpfygw, f/ 0r f;en f;p&m
au mi f;wmu t J' Dv dk ½S&Du frsdK;awGx JrSm , aeYrGwfpv i fawGyg epfrGef;aeMu jci f;
ygyJ/ wu , fq dk ' Dv dk½S&Du frsdK;awG[ m o do mx i f½Sm;wJh½S&Du fawGyg/[ mZ&wft Dpm
(t ) (o ci fa, ½I) [ mq dk&i f , aeYwdki f rdk;au mi f;u i fay:rSm t o u f½Si fv Qu f
½Sdaeao ;w, fq dkwJht awG;[ m rGwfp v i f awGt Mu m;rSm ysHUESHUa&yef;pm; aeq Jjzpf
ygw, f/ wu , fq dk v lo m;wdki f;[ m ysu fq D;csKyfNi drf;&rJh o lawGcsn fho m jzpfygw, f/
r&P w&m;u aev Gwf ajrmu faeo lq dkv dkY t v ’m[ f&JU ZmwdawmfwpfckyJ ½Sdygw, f/
NyD;awmh rpm;? rao mu f? v lwpfa, mu fv dkt yfwJh v dkt yfcsu f[ lo rQ rv dkt yf
wJh o b m0v Gef½Si fo efr I b 0q dkwmu x m0&jzpfjci f;&JU aemu fwpfrsdK;ao m
t rn femr jzpfygw, f/ x m0&b k&m;o ci f[ m wpfBu dr fwpfcgawmhjzpfjzpf
v lYt o u fu dk EIwfo dr f;r IjyKNrJjzpfNyD; ' daemu frS x m0&t o u fu dk ay;w, f
q dkwmu awmh wpfu @ayghav / ' gu v n f; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu
' Dav mu rSm (*sEéo f) o kcb Hku dkzefq i f; x m;jci f;r½SdwmaMu mi fhyJjzpfygw, f/
t Jv dkt m;jzi fh r&P w&m;u v GwfNi dr f;cGi fh&ae wJhv lu dkjr i fawGU&NyD; x m0&
b k&m;o ci f t v ’m[ f&JU t edpöwn fNrJaejci f;ay:rSm o Ho , r0i f o Gm;Ekdi fat mi f
v dkYygyJ/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) q | r t r sdK;t pm;
q | r t rsdK;t pm;½S&Du fu awmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f zefq i f;
x m;wJh t aMu mi f;cHawGu dk v spfv sL½INyD; t ½Si fjrwfo wfrSwfawmfr l x m;ao m
t J' Dt aMu mi f;cH awGu dk t o Hk;jyKjci f;r½Sdb J rdrdyi fu dk, fpGr f;&n f eJYwpfpHkwpfck
zefwD;jyKv kyfEdki fpGr f;w, fv dkY , HkMu n fjci f;[ mv n f; ½S&Du fyJjzpfygw, f/ Oyrm-
t v ’m[ fu rD;u dkav mi fwwfwJh o ab mo b m0eJYzefq i f;x m;ygw, f/ t J' gu dk
] wpfpHkwpfOD;[ m rD; ' grSr [ kwf t aMu mi f;cHwpfckcku dk t o Hk;jyKjci f; t v sOf;
r½Sdb J u dk, fydki fpGr f;&n feJYrD;av mi fapv dku fw, f? wen f;t m;jzi fhav mu ed, m
![Page 209: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/209.jpg)
185
ru dk csdK;zsu fypfv dku fw, f} v dkYrSwf, l&i f ' g[ m½S&Du f jzpfygw, f/ ' gayrJh
t Jv dkjyKv kyfjci f;x JrSm ]rpfZfr , f&pfZi fr f} v dkYac:wJh pdwfn dKUyn mawmh rygygb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmhpdwfn dKUyn mu dk, füu av mu ed, mr&JU at mu frSm
½Sdaev dkYyJjzpfNyD; wpfpHkwpfOD;&JU yi fu dk, fpGrf;&n faMu mi fh r [ kwfv dkYygb J/ ' Dv dkpGrf;&n f
rsdK;[ m v lwdki f;q DrSm½SdaeNyD; o b m0ed, mru dk pepfwu s t o Hk;jyKjci f;&JU
&v ' faMu mi fhygyJ/ ' gaMu mi fh t J' Dv dkyn m&yfu dkt o Hk;jyKNyD; rsu fpdt jr i fu dk v Sn fhpm;
ypfjci f; ? arharsmapjci f; ? cEmu kd, f u dkx Hkat mi fv kyfjci f; pwmawGu dk , HkMu n fjci f;
[ m ½S&Du fv dkYrac:q dkEkdi fygb l;/
' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu 0w¬Kypön f;wpfpHkwpf&m
jzpfay:v mapzdkY t aMu mi f;cHawG jyKv kyfx m;NyD; x dkt aMu mi f;cHawGro Hk;pGJb J
wpfpHkwpfa, mu fu rdrdb mo m yi fu dk, fpGr f;&n feJY jyKv kyfw, f ' grSr [ kwf
x dku dpöjzpfay:v mapzdkY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fq DrSm awmi f;q k' dkt m
jyKv kyfjci f;r½Sdb J jzpfay:v mapw, fpo jzi fh awG;awmx i fjr i fr , fq dk&i f
' g[ m½S&Du fjzpfygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) o wår t r sdK;t pm;
o wår t rsdK;t pm;½S&Du fu awmh ]t v ’m[ fu wpfpHkwpfOD;u dk v GefpGm
cspfjrwfEdk; jci f;aMu mi fh o lb mu dkyJawmi f;q dko n fjzpfap v u fcHjyKv kyf ay;w, f}
v dkY, lq &i fv n f; ½S&Du fjzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t J' Dv dk , lq jci f;&JU
t "dyÜg, fu x dko lYrSm b k&m;o ci fv dkrsdK;*kP fo wådpGrf;&n fawG u def; at mi f;aew, f
v dkY q dkv dk&ma&mu fo Gm;wmaMu mi fhyg/ NyD;awmh o lb majymajym b mawmi f;
awmi f; b k&m;o ci fu v u fcHw, fv dkY , HkMu n fjci f;[ mv n f; ½S&Du fjzpfygw, f/
x dko dkYao mo lu dk b k&m;o ci fv dkYr rSwf, lb J b k&m;o ci f&JU au s;u Reft jzpf
rSwf, lo n fhwdki f o lYajympu m; ? awmi f;q dkcsu fwdki f; b k&m; o ci fv u fcHw, fv dkY
, lq aejci f;[ m½S&Du f jzpfygw, f/ yD;&fq &mo ci fawG ? zu D&fawG u dkv lawGu
![Page 210: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/210.jpg)
186
x dko dkY o mx i fjr i faeMu ygw, f/u RefawmfwdkY t [ fr ' D, m*srmt o fv n f;
t J' Dv dkt awG;t x i fr sdK;awGu ae a½Smi fu sOfae&ygr , f/ *srmt o fo m;
wpfcsdKUq dk ]o ci fBu D; awmi f;q kjyK&i fawmh t v ’m[ fu rkcsv u fcHu dk v u fcHrSmyg}
v dkYu Refawmfhu dk wdku f½kdu fajymMu ? pma&;Mu wmawGv n f;½Sdygw, f/ t v ’m[ f
½Si fjrwf[ m t ½Si fo ci fjzpfNyD; t apcHr [ kwfwmaMu mi fh t J' Dv dkpu m;rsdK;awG
ajymwm? rSwf, lwm[ m t v ’m[ fhu dkapmfu m; &ma&mu fwJht jyi f ½S&Du fv n f;
jzpfapygw, f/ u Refawmf[ m wu , fhBu D; u s, fw Jh(t v ’mh[ fwrefawmfawGv dk)
t q i fhrsdK;rajymeJY o lwdkYajcz0g;u ajr r Iefav mu f awmi f*kP fj' yfr½SdwJho lyg/
o lwdkYawmi f t J' Dv dkt q i fhrsdK;r&cJh&i f u Refawmfu b , fv dkv kyf &Edki fyghrv J/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) t | r t r sdK;t pm;
t | r t rsdK;t pm;½S&Du fu awmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f zefq i f;
x m;wJh o b m0ed, mrx JrSm b , fv kyfi ef;wpfpHkwpf&mu dkrS v kyfaq mi fEdki fpGr f;
x n fho Gi f;r x m;wJho lu dk wpfpHkwpfck v kyfaq mi fEdki fw, fv dkY, HkMu n fawG;
x i fjci f;[ mv n f; ½S&Du fjzpfygw, f/ Oyrm-o lao t aeeJY ½kyfav mu eJY
rn fo dkY rQ t q u ft pyfrjyKEkdi f? wpfpHkwpf&m v kyfaq mi fEdki fpGrf;r½Sdwmu dk wpfckck
v kyfaq mi f ay;zdkY o lao q DrSmwdk;v sdK; awmi f;yefw, fq dk&i f' g[ m½S&Du fu dk
u sL;v Gefjci f;jzpfygw, f/ ' Dv dkyJ½kyfwkq i f;wkawG? jrpfacsmi f;awG? yi fv , f
o rk' &mawGeJYae? v pwmawGq DrSm' dkt mawmi f;q kjyKjci f;? jyKcdki f;jci f;
wdkY[ mv n f; ½S&Du f jzpfygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) e0r t r sdK;t pm;
e0r t rsdK;t pm;½S&Du fu awmh t ck½S&Du f t jzpfro wfrSwfMu awmh
o n fhwdki f ½S&Du fwkzu fx m; u dk;u G, fjci f;&JUt rSwfv u ©P m t jzpf½SdcJhwJh"av h
x Hk;wr f;pOfv m t m;v Hk;u dk u si fho Hk;jci f;jzpfwmaMu mi fh' gv n f; ½S&Du fjzpfyg
w, f/ Oyrm- t kwf*lwpfcka½SU&yfNyD; x dkt kwf*lq Du q k' dkt mrawmi f;o n f
![Page 211: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/211.jpg)
187
jzpfap? rawmi f;cdki f;o n fjzpfap x dkt kwf*lay:rSm q DrD;x Gef;n §djci f;[ mv n f;
½S&Du fx J rSmt ygt 0i fjzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x dko dkYao m "av h
awG[ m a½S;, ci fu ½S&Du ft jyKt r lawG&JUt <u i f;t u sefjzpfcJhv dkYygyJ/ ao NyD;
o Gm;o lawG[ m t kwf*lq Du dkjyefv mw, f? t kwf*lu dkt ½kdt ao ay;wJh o lawGu dk
x dkt kwf*l½Si fu q kawmi f;v mo l&JUv dkt i fu dkjzn fh q n f;ay;w, fv kYd , HkMu n f
Mu wJht wGu f ¤i f;wdkY[ m t kwf*lay:rSm q DrD;x Gef;jci f;? ypön f;wpfpHkwpf&mwi f
x m;cJhjci f; po n f wdkYu dkjyKv kyfwwfMu jci f;yJjzpfygw, f/ aemu fNyD; t J' D"av hawGu dk
o pfv Gi fq ef;o pf apjci f;[ m v n f; ½S&Du fu dkyHhydk;u ln D&ma&mu fwJht wGu f
' Dv dk"av h[ mv n f; ½S&Du fx JrSm yg0i fygw, f/ ' ghjyi f o pfyi fawGrSm Bu dK;awG
csn fjci f;? ' grSr [ kwf o csÐKi f;*lay: t 0wfu dkNcHKay;jci f;? *gx mrsm;pDrHjci f;
pwmawG[ m ½S&Du fx JrSm yg0i fNyD; t pöv mrfh½I ax mi fht & v Hk;0[ &mrft jzpf
wm;jrpf&mawG o mjzpfygw, f/ v dkt yfcsu fwpfpHkwpf&m r½Sdygb J t J' Dv dk
t v kyfrsdK;awG v kyfjci f;[ m ½SD&du fjzpfw, fv dkY u Refawmfajymq dkcJhwm &JUq dkv dk&i f;u
v lwpfa, mu f [ m wpfae&mo Gm;ae&i f; arSmi frdku fo Gm;NyD; o csÐKi f;*lwpfae
&mrSm &yfem;v dku f &w, f? t J' Dv dkt ajct aersdK;rSm c&D;o Gm;t aeeJY arSmi feJY
rn f;rn f;x JrSmyJ ae&r , fv dkYq dkv dkwmr[ kwfb J o lYt aeeJY t v i f;a&mi f&zdkY
(t kwf*lay:rSm) q D;rD;x Gef;n §dEdki fygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;) ' ó r t r sdK;t pm;
' ó r t rsdK;t pm;½S&Du fu awmh t v ’m[ fx u fydkrdkNyD; wpfpHkwpfOD;u dk
cspfjci f; ? aMu mu fjci f; ? ½kdao o r IjyKjci f; ? arQmfv i fhcsu fx m;jci f; pwmawGu dk
u m, u Hajrmu f ru sL;v Gefo n fhwdki f pdwfx JrSmt J' Dv dk cHpm;csu fawG½Sdaejci f;
[ mv n f; ½S&Du fjzpfygw, f/
o n f½S&Du ft rsdK;t pm; (10)rsdK;t jyi f t jcm;ao m½S&Du fawGawmh
u Refawmfhx HrSm r½Sdygb l;/t v ’m[ fo mt o dq Hk;jzpfygv dr fhr , f/ u Refawmfo d&
![Page 212: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/212.jpg)
188
o av mu fawmh ½S&Du ft rsdK;t pm;t awmf rsm;rsm;[ m ' Dt csu f(10)rsdK;x JrSm
o m t Bu HK;0i faeygw, f/
½S&Du fb mv Jq dkwmeJYywfo u fNyD; u Refawmfhwpfo u fwmv Hk; pl;pr f;
½SmazGaecJhygw, f/ v lawGu awmh ' g[ m t v GefyGi fhv i f;x i f½Sm;ygw, f v dkYq dkMu
ygw, f/ u Refawmf au smi f;o m;b 0rSmu wn f;u ' D½S&Du feJYywfo u fwJh
t aMu mi f;u dk o dcsi faecJhwmjzpfayrJhv n f; r o dEdki fjzpfcJhygw, f/ ' D[ m
o n f½S&Du fjzpfw, f? r jzpfb l;q dkwmav mu fyJo dcJhygw, f/ ½S&Du feJYywf
o u fq u fEG, faewJh t aMu mi f;t m;v Hk;a&m>yef;yg 0i faewJh t aMu mi f;t &m
wpfcku dkawmh r&Edki fcJh ygb l;/ ' gayrJh ½S&Du fu dkwpfrsdK;wpfpm;wn f; zGi fh
q dkjci f;u u dkrSm;w, fq dkwJh &v ' fu dk&cJhygw, f/ wpfen f;q dk&&i f t v ’m[ fwn f½Sdjci f;
t aMu mi f; pOf;pm;awG;ac: &mrSm Zmwdyu wdawmf t &v n f;au mi f;?
*kP fawmft & v n f;au mi f; zGi fhq dk& o v dkygyJ/ wpfcgwpf&HrSm t apcHv lo m;u dk
ay;r x m;wJh*kP f t &n ft csi f;u dk v n f;au mi f;? wpfcgwpf&H v lo m;
u dkay;x m;wJh *kP ft &n ft csi f;u dkv n f;au mi f; r su far Smu fjyKav hv m
o Hk;o yfNyD;awmhr S ½S&Du ft r sdK;t pm;awGu dk cGJjcr f;pdwfjzmNyD; av hv m
o Hk;o yfo i fhygw, f/
½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;)u dk acszsu fjci f;
½S&Du ft aMu mi f;r dwfq u fNyD;wJhaemu f x dk½S&Du ft awG;t jr i fu dk
b , fv dkacszsu f y, fo wf&o n fESi fhpyfv sOf;v dkY aq G;aEG;ygr , f/ u Refawmf[ m
½S&Du fy, fo wfjci f; t aMu mi f;u dk t ao t csmpOf;pm;awG;ac:cJhNyD; t v Gefav ;eu f
aMu mi f;u dkv n f; o dcJhygw, f/ o mrmefv lawGt aeeJY ' Dt aMu mi f;eJYpyfv sOf;v dkY
' ó et awG;t jr i feJY t v Geft Ekpdwfv SwJht aMu mi f;awGu dk em;v n fzdkY
rv G, fEdki fygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t rsm;pku t awG;t jri f ' ó eaq G;aEG;cef;
awGx JrSmo m epfrGef;wwfMu NyD; ' gu dkv lo mrmefawG em;v n fzdkYcu fv dkYygyJ/
![Page 213: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/213.jpg)
189
½S&Du fu dk &i fq dki fzdkY wu , fht ppft rSefen f;v r f;u awmh v lYpdwfo b m0u dk
pl;pr f;wD;acgu fjci f;ygyJ/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu ½S&Du feJYq efYu si fNyD;
v lUpdwfo b m0rSm "mwfo ab mwpfrsdK;u dkx n fho Gi f;x m;NyD; t J' Du wq i fh
pl;pr f;wD;acgu fjci f;u b , fv dkr St csn f;ESD;jzpfo Gm;Edki fp&m r ½Sdygb l;/
t u , fí r k½S&Du f (t v ’m[ fESi fhwkzu fx m;u dk;u G, fo l) wpfa, mu fu dk
½S&Du fwdku fzsu fa&; t aMu mi f; ' ó eq efq efaq G;aEG; csu frsm;rv kyfb J
o lY&JUt o dÓP feJY yi fu dk, fpdwfu dkar ;jref;apv su f o l&JUt m½kHu dk t J' Db u fo dkY
OD;v Sn fhapr , fq dk&i f o l[ m t rSefw&m;b u fu dk t v si ft jr efu l;ajymi f;
v mEdki fygw, f/ u sr f;jr wfu k&ft mef u v n f; t J' Dv dken f;v r f;u dkyJ
t x l;EdI;aq mfx m;ygw, f/ b , f[ mu jzi fh t v ’m[ feJYwkzu fx m;r I
½S&Du fjzpfo v m;? r jzpfb l;v m;q dkwJht aMu mi f;u dk aq G;aEG;ji i f;cHkjci f;jyKrJht pm;
t v ’m[ f&JU au s;Zl;awmft pHku dk o wd&wo apv Qu f t jcm;o lr sm;u dk
b k&m;t &mr ay;zdkY ? b k&m;eJYwef;wlr x m;zdkYu dk o wdcsyft m½kHjyKapNyD;
b k&m;o ci feJYwkzu fx m;wwfwJh t &mrsm;&JU t m;en f;csu fawGu dk*½k"r®jyKap
ygw, f/ t Jv dken f;jzi fh v lawG&JUt ppft rSefo b m0 pdwfu dk wyfv SefYEdI;
q Gay;NyD; ' g&JUt u sdK; o u fa&mu fr Iu awmh Edki fi Hv Hk;u Rwf½S&Du f u dkpGefYNyD;
]ao mi f[ D;' f}wpfq l½Si fb u fu dk t v Hk;t &i f;eJY jyefv Sn fhv mygv dr fhr , f/
wu , fawmh t v ’m[ f[ m ed, mrwpfrsdK;u dk zefwD;o wfrSwfx m;NyD;
jzpfu m v lu dkay;t yf&rJhpGrf;t i f [ lo a½GUu dkv n f; ay;t yfNyD;jzpfygw, f/
v lo m;u dk ay;x m;wJh pGr f;t i fawGrSt y t jcm;t v kyfawGu dk v lo m;[ m
v kyfcsi faeo n fhwdki f t Jo v dkv kyfEdki f wJhpGrf;t i fu dkawmh t v ’m[ f[ m rdrd&JU csKyfu dki frI
t wGi f;rSmo m x m;½Sdawmfr lygw, f/ t Jo v dkt m;jzi fh v lo m;[ m x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fb u fu dk t m½kHa&mu faeapzdkYygyJ/ t u , fí ½Sd½Sdo rQv kyfi ef; aq mi fwm
awG t m;v Hk;u dk v lu csn fhv kyfaeEdki f&i f b k&m;o ci fb u fu dk b , fo lu t m½kH
![Page 214: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/214.jpg)
190
pdku fEkdi fyghrv J/ ' gaMu mi fh t v ’m[ f[ m ed, mrwpfrsdK;u dk zefwD;jyKv kyf x m;NyD;
x dked, mrw&m;u dkajymi f;csi fw, f q dk&i fawmh t v ’m[ fq DrSm awmi f;q kjyK&rSm
jzpfygw, f/ t J' Ded, mru dkajymi f;v JEdki fpGr f;u dk t &Si fjrwf[ m b , fo lUu dkrS
ay;rx m; ygb l;/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m v lo m;u dk ' dkt mawmi f;q k
q dkwJht aMu mi f;cHwpfcku kd ay;t yfx m;NyD; ' dkt mq dkwmu v n f; t v ’m[ fq Du
v GJv dkY wjcm;b , fo lUYq DrSmrS awmi f;cHv dkYr&Edki fygb l;/
t jcm;o lr sm;u dk awmi f;q kjyKcdki f;jci f;&JU o ab mrSef
]' gq dk wjcm;o lawGu dk awmi f;q k' dkt mjyKcdki f;jci f;[ mv n f; cGi fhjyKcsu f
r½SdwJh u dpöyJjzpf&rSmaygh/ t J' gu sawmh b mv dkYcGi fhjyKx m;&wmv J}v kdY ar;Edki fygw, f/
' g&JUt ajzu ]t J' Dv dk cGi fhjyK&jci f;rSmv n f; wdr fjrKyfzHk;u G, faewJh t ajr§mft jr i f
o ab m½Sdaew, f/ t u , fí o m t J' Dt ajr§mft jr i fo ab mr½SdcJh&i f wyg;o lu dk
' dkt mq kawmi f;cdki f; jci f;[ mv n f; ½S&Du fjzpfrSmygyJ/ ' g&JUo ab mu awmh -
v lt rsm;pk[ m t m;en f;csu f½SdwJh o lawGjzpfNyD; ¤i f;wdkYrSm u dk, fhajcax mu fay:
u dk, f&yfEkdi fpGr f;r½Sdygb l;/t Jv dk v lawGt wGu f (t wk, lzdkU) a½SUaq mi fer lem
wpfa, mu f v dkt yfygw, f/ t u , fí t J' Dv dkt wk, l zG, fer lemr½SdcJh&i f
¤i f;wdkUt wGu f t v ’mh[ fq Dx dwdki f aygu fa&mu fzdkY cu fcJo Gm;ygv dr fhr , f//
' gaMu mi fhyJ b k&m;o ci f[ m ' dkt mawmi f;q ku dkv u fcHjci f;t q i fht wef;awGu dk
o wfrSwfx m;&jci f;jzpfw, f/ t Jv dkt m;jzi fh v lo mrmefawGt aeeJY o lpi fo ljrwf
awGeJY aygi f;azmf&ef v dku fv H½SmazGzdkYjzpfNyD; rau mi f;wJht aygi f;t azmfu ae
a½Smi f½Sm;zkdUyJ jzpfw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh yk*¾dKv fwpfOD;&JU awmi f;q k' dkt mawG
rsm;pGmv u fcHjci f;cH& w, fq dkwmu dkMu m;o d&wJht cg o lUb u fu dk v lt rsm;[ m
t m½kHpdku fMu NyD; o leJYt wlaygi f; azmfv mMu jci f;[ m o b m0ed, mrwpfck
jzpfv dkYygyJ/ t Jv dkaygi f;azmf jci f;&JU&v ' fu awmh x dko l&JUt u si fhawGrSm awmfwn fh
rSefu efr IawG jzpfay:v mjci f;ygyJ/ ' dkt mq kawmi f;cdki f;wJho l[ m rdrdt wGu f
![Page 215: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/215.jpg)
191
' dkt mq kawmi f;zdkY ajymjci f;cH&wJho lu dk o lYrSmt pGrf;t p wpfpHkwpf&m ½SdrSmyJq dkwJh
t rSwfeJY ' dkt mq kawmi f;cdki f;jci f;r sdK;r [ kwfb J o l&JU' dkt mq kawmi f;awGu dk
t v ’m[ fv u fcH&jci f;[ m o lYrSmau mi f;jci f;rsm;pGm ½Sdaev dkYo m jzpfaMu mi f;
em;v n f x m;v dkYyJjzpf&ygr , f/ ' gayrJhv n f; u dk, f' dkt mawmi f;cdki f;wJho l&JU
' dkt mawG t m;v Hk;u dk t v ’m[ fu v u fcHawmfr lw, fv dkY b , fawmhrS r, lq v dku f
ygeJY/ t u , fí t Jv dk o m, lq r , fq dk&i f x dko l[ m t v ’m[ feJYwkzu fx m;
u dk;u G, fo l ]rk½S&Du f}jzpfo Gm;ygv dr fhr , f/ t v ’m[ f&JU v dkv m; awmi fhwjci f;
u i f;pi fawmfr l ao mt ½Si f ]CeD} q dkwJh*kP fawmfu dk x dko lUt aeeJY t pOfrsu farSmu f
jyKae&rSmjzpfw, f}
o lao u dk ' dkt mq kawmi f;cdki f;jci f;[ m t v ’m[ feJYwkzu fx m;r I ½S&Du fjzpfjci f;
]t u , fí wyg;o lu dk ' dkt mq kawmi f;cdki f;jci f;[ m ½S&Du fr jzpfb l;
q dk&i f o lao u dk v n f; ' dkt mawmi f;cdki f;v dkY&&rSmaygh/ b maMu mi fhv Jq kdawmh
o lao Mu m;Ekdi fjci f;eJY ywfo u fNyD; [ ' D;pfMo 0g' awmfawGr Smawmi f
o lao rsm;Mu m;Edki fw, fq dkwmygwmyJ? ' gq dk b mv dkYo lao u dk ' dkt mq kawmi f;
cdki f;jci f;[ m ½S&Du fjzpfo Gm;&wmv J} v dkYapm' u wu fMu ygw, f/ ' g&JUt ajzu
]t v ’m[ fu r dr dv u fawmfr Sm x m;½Sdawmfr lwJht a&;u dpö r sm;t wGu f
½Si faewJho lq Du ' dkt mq kawmi f;cdki f;jci f;yi fv Qi f ½S&Du fjzpfw, f/ ' dkt m
awmi f;q kq dkwm o b m0ed, mrw&m;x u fyi f jr i fhrm;wmaMu mi fh ao o l
q Du awmi f;cdki f;jci f;[ m b , fv dkv kyfcGi fhjyKx m;wJh u dpöjzpfEkdi fyghrv J/
]t o u f½Si faewJho lawmfpi fu dk ' dkt mawmi f;cdki f;v dkY&ae&i f o lao q Du
' dkt mawmi f;cdki f;jci f;[ m ½S&Du fjzpfp&m t aMu mi f;r½Sdb l;} v dkY apm' u wu fEdki f
ygao ;w, f/' Dapm' u &JUt ajzu ]o lao [ m Mu m;Ekdi fayrJh o lU&JUMu m;jci f;[ m
t v ’m[ f&JU t x l;t rdefYawmfat mu frSm ½SdaeNyD; o lao [ m o mrmef½Si faewJh
o lawGv dk o lU&JUo csÐKi f;*lrSm v majymo rQao m pu m;awGu dk rMu m;Ekdi fygb l;/
![Page 216: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/216.jpg)
192
' gayrJh o l&JU0dn mOfu dk o ljrwfEdk;pHkru fwJhav mu o m;awGeJY q u fEG, fr IwpfrsdK;
aygu fzGm; zdkYt wGu f t csdKUao mt aMu mi f;u dpöawGu dk o lYt m;emMu m;apw, f/
o lwdkU&JU Mu m;jci f;[ m, HkMu n fv dkU&wJht rSwfrSm½SdraewJht jyi f t v ’mh[ f&JUt x l;
t rdefYawmfat mu frSmo m Mu m;Edki fMu wJh x dko lao awGq Du ' dkt mq kawmi f;
cdki f;zdkY q Ex m;½Sdjci f;[ m t csdefjzKef;jci f;o mjzpfw, f/ t Jav mu fMu mwJh t csdefrSm
t v ’mh[ fq D u b mv dkU ' dkt mrawmi f;&wmv J/ t u , fí ao q Hk;o Gm;NyDjzpfwJh
o lpi fo ljrwfwpf a, mu fu dk ½lyg½kHjr i fu Gi f;rSmjzpfjzpf? t dyfru frSmjzpfjzpf
q Hkq n f;cGi fh&cJh&i f x dko lawmfpi f u dk ' dkt mawmi f;cdki f;jci f; o dkYr [ kwf ]½Szmt o f}
(t jypfrsm;t wGu f Mu m;0i fav Qmu fv Jay;jci f;rsm; ) jyKv kyfay;Edki faMu mi f;ESi fh x dk
o lawmfpi f t m; rdrdt wGu f ' dkt mawmi f;zdkYyefMu m; jci f;rsm; v kyfydki fcGi fh½Sdw, f/
' g[ mv n f; t v ’mh[ f&JUt ajr§mft jr i fawGx Ju wpfrsdK;jzpfNyD; 0dn mOfa&;q dki f&m
eu feJao mt o dx l; csD;jr§i fhjci f; cH&o lwdkYo m em;v n fEkdi fwJht aMu mi f; u dpöjzpf
w, f/ t Jv dkt ajct aersdK;awGrSt y ]o lao u u dk, fajymwJhpu m;u dk v Hk;0
Mu m;Edki fw, f? o lYq Du ' dkt mawmi f;cdki f;&i f rkcsv u fcHjci f;cH&rSmyJ} pwJht awG;awGeJY
ao o lu dk' dkt mawmi f;cdki f;&i fawmh ' g[ m t v ’m[ feJYwkzu fx m; u dk;u G, fo l
]rk½S&du f} jzpfNyD; ]rk½S&du f}awGv kyfwJh t v kyfu dku sL;v Gefjci f;yJjzpfw, f ]ao o lawG
[ m t jcm;av mu rSm ½SdNyD; t v ’mh[ f&JUt x l;v kyf&yfeJYo m x dkao o lawG[ m
av mu &JU t o Hu dkMu m;Ekdi fw, f? t v ’mh[ f&JUt x l; cGi fhjyKcsu feJYo m t Jv dk' dkt m
awmi f;q kjyK cdki f;v dkY&r, f? x dko dkYawmi f; cdki f;o n fhwdki f t v ’m[ ft v dk½Sd&i f v u fcHNyD;
t v dkr½Sd&i f v u frcHb l;} v dkY em;v n frSwf, l wJho lawG&JU ao o lawGq DrSm
' dkt mawmi f;cdki f;wJh q Ex m;½Sdjci f;[ m½S&Du fr [ kwfygb l;/ wcgw&H u sawmh
v n f; t J' Dv dko lao q Du ' dkt mawmi f;cdki f;jci f;[ m ½S&Du ft x rajrmu fo n fh
wkdi f t csn f;ESD;v kyf&yfeJY t csdefjzKef;jci f;o mjzpfw, f/ wcgw&H rSm ½GHrkef;p&m
au mi f;wJhv kyf&yfjzpfNyD; wcgw&HrSm cGi fhr jyKx m;wJh v kyf&yfjzpfw, f/ b maMu mi fhv J
![Page 217: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/217.jpg)
193
q dkawmh wyg;o lq Du ' dkt mawmi f;cdki f;jci f;&JU t "du t ajr§mft jr i fu awmh
o lpi fo ljrwfeJY q u fEG, faeap&ef EdI;aq mfzdkYq dkwJh &n f½G, fcsu f jzpfaev dkYygyJ/
t u , fí o lao q Du ' dkt mawmi f;cdki f;jci f;q dkw JhwHcg;o mzGi fhx m;½kd; rSef&i f
o l½Si fawGq Du ' dkt m awmi f;cdki f;jci f;eJY o lpi fo ljrwfeJY t aygi f;t azmf jyKv su f
t u sdK;&, lcHpm;jci f;t pOf t v m[ mv n f; t i frwefu dk en f;yg;o Gm; ygv dr fh
r , f/ t Jv dkaMu mi fh av mu rSm 0dn mOfa&; wdk;wu fr Iu dkv n f; x dcdku fapygv dr fh
r , f/ u Refawmfht jr i ft &awmh o u f½Sdx i f½Sm;½Sdae o lwpfa, mu f[ m o lao
wpfa, mu f&½SdcJhwJht q i fht wef;x u f t q rsm;pGmedr fhyg; aeygap? x dko lYx HrSm
' dkt mawmi f;cdki f;jci f;[ m t q i fhjr i fhwJho lao q Du ' dkt mawmi f; cdki f;jci f;x u f
ydko maeygv drfhr, f} (cRi f;csu ft aeeJY t Jv dkt ajct aerSm o lao q Du ' dkt m
awmi f;cdki f;jci f;[ m rdrdt wGu ft u sdK;jzpfx Gef;apw, fv dkY v u fcHx m;r , f
q dk&i faygh)
o lao q Du ' dkt mawmi f;cdki f;jci f;eJYywfo u fNyD; u Refawmfwi fjycJhwJh
cRi f;csu fawG u dk rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU b 0rSm awGU&ygw, f/ o ci fBu D;u dk
]u ½Szf}½lyg½kHjr i fu Gi f; rSm wrefawmfjrwf(q G)eJY wrefawmf t Dpm(t )wdkYu dk
jr i fawGUcGi fh &cJhygw, f/ o ci fBu D;u o lwdkY ' dkt mawmi f;ay;&ef q EjyKcJhygw, f/
t J' Dt aMu mi f;u dk o ci fBu D;u rdrd&JUwcsdKU u sr f;awGeJYu AsmawGrSm a&;o m;cJh
ygw, f/t o dÓP facgi f;yg;wJh rGv fv m (b mo ma&;yn m½Si f)awGu t J' gu dk
apm' u wu fcJh Mu ygw, f/
½S&Du f[ m cGi fhv Twfjci f;r cH&Edki fb l;v m;
]½S&du f}[ m t v Geft Ekpdwfeu feJwJht &mjzpfaMu mi f; u Refawmfu
t av ; t eu fx m; wi fjycJhwmaMu mi fh ' Dav mu feu feJt EkpdwfwJht aMu mi f;
t &m(u dku sL;v Gefjci f; aMu mi fht a&;, lcH&NyD;) v Hk;0u dkcGi fhv Twfjci f;rcH&Edki fb l;v dkY
b maMu mi fh o wfrSwf&wmv Jq dkwJh o Ho , yGm;p&mjzpfv mEdki fygw, f/ t J' g&JU
![Page 218: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/218.jpg)
194
t ajzu ]t v ’m[ f&JU &n f½G, fcsu fu awmh (ao mi f0fb m) 0efcsawmi f;yefv Qi f
v n f; ½S&Du fu dk v Hk;0cGi fhrv Twfb l;&, fv dkYawmhr[ kwfygb l;/ cGi fhv Twfjci f;rcH
&wJh t jypf&, fv dkYv n f;r½Sdygb l;/ t v ’m[ fu ½S&Du fu dkcGi fhrv Twfb l;v dkY rdefYq dk&
jci f;&JU q dkv dk&i f;u ]t csdKUt jypfrsm;[ m t csdKUau mi f;jci f;awGeJU , SOfx dk;u m
v lo m;&JU0dn mOf a&;wdk;wu fr IawGrSm t wm;t q D; r jzpfwmaMu mi fh t Jv dk
t ajct aersdK;rSmawmh v lo m;[ m u , fwi fv Gwfajrmu fjci f; &½SdEdki fw, f/
' gayrJh ½S&Du fu awmh t J' Dv dk t jypft rsdK;t pm;awGx Ju r [ kwfygb l;/ ]rk½S&du f}
(t v ’m[ feJYwkzu fx m;u dk;u G, fo l) wpfa, mu f[ m o lU&JUt jcm;ao m t r lt u si fh
awGrSmb , fav mu fyi f au mi f;aeo n fjzpfap o l[ mrdrd&JU0dn mOfa&;pi fMu , f
apzdkY t m;x kwfBu dK;yrf;&rSmjzpfw, f/ NyD;awmh wcsdKUt ajct aeawG u aev n f;
jzwfo ef;&rSmjzpfNyD; t Jv dkjzwfo ef;jci f;r½Sdb J wrv Gefav mu a&mu fo Gm;v Qi f
0dn mOf[ m rdrdrSmpGJu yfaewJh emrfa&m*gawGu dk aysmu fu i f;apEdki frSm r[ kwfygb l;/
' g[ m x i f½Sm; yGi fhv i f;wJh ½S&Du fu dkq dkv dkNyD; wdr fjrKyfzHk;u G, faewJh½S&Du ft wGu f
r[ kwfygb l;/ zHk;u G, faewJh½S&Du feJY ywfo u fv dkYu awmh jyKv kyfo l&JU&n fpl;csu feJY
t m;x kwfr I ay:rSmMu n hfNyD; q Hk;jzwf&rSmjzpfw, f}
½S&Du feJYq efYu si fv su fu k&ft mef&JUen f;pepf
½S&Du feJUywfo u fNyD; q efYu si fajymq dkMu &rSm v lawG[ m rSm;, Gi f;wJh
yHkpHawGeJY zGi fhq dkji i f;ckefaq G;aEG;r IawGjyKv kyfMu ygw, f/ ' gaMu mi fh x Gu fay:v m
wJh &v ' f[ m cdki frmjci f;r½Sdwmjzpfygw, f/ u Refawmf t x u frSm ½S&Du feJY ywfo u f
v dkY t u sOf;csKyfwi fjyv mcJhNyD; ' Dt aMu mi f;u dk t u s, fw0i fh½Si f;v i f; zGi fhq dkzdkY
v dkt yfygv dr fhr , f/ Oyrm-]pyf*sf' g}OD;csysyf0yfjci f;/ ]p*sf' g}OD;cs ysyf0yfo i fh
o v m;? ro i fhb l;v m;q dkwJht aMu mi f;u dk aq G;aEG;&rSmx u f ]pyf*sf' g} v kyfx dku f
wJh t ½Si fu b , fo lv Jq dkwJht aMu mi f;u dk aq G;aEG;&rSmjzpfNyD; x dkt ½Si fu dk
u RefawmfwdkYa½SUar Smu fwi fjy&r Smjzpfygw, f/ u sr f;jr wfu k&ft mefu
![Page 219: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/219.jpg)
195
' Den f;v r f;u dko m t o Hk;jyKx m;wmaMu mi fh ]rk½S&du f}wkzu fu dk;u G, fo l[ m
]rk0g[ D' f}wpfq l½Si f0g' Do rm;&JUa½SUrSm jyefay;Edki fp&mt ajzr½Sdb J EIwfq dwfv dku f
&w, f/ Oyrmt aeeJY at mu fygt m, wfrku ©ygXfawmfu dk wi fjyygr , f/
t v ’m[ frdefYMu m;awmfr l o n frSm -
]]t o i fwdkYo n f t o i fwdkUESi fh t o i fwdkYt b b dk;b Gm;rsm;u dk, fwdki fu t rn f
ay;x m;cJhMu o n fh , i f; (b k&m;wkrsm;) rSv GJí t jcm;rn fo n fu dkrQ u dk;u G, fMu
o n f r [ kwfacs/ t v ’m[ fo n f , i f;t m;ax mu fcHv su f at mi fEdki fv mrn fh
o u fao t ax mu ft x m; wpfpHkwpf&mu dk ydkYcsawmfrr lcJhacs/ pD&i fq Hk;jzwfr I
t mP mo n f t v ’m[ frSv GJí rn fo lUx HwGi frQr½Sdacs/t ½Si fjrwft rdefYay;awmf
r lo n frSm t o i fwdkYo n f t ½Si fjrwfrSv GJí t jcm;rn fo n fu dkrQ c0yfu dk;u G, f
jci f; r jyKMu u kefv i fh/þ o n f wn fwHhaern fh ? x dkYjyi fwn fwHhapawmfr lrn fh
o mo emawmfjzpf\ /o dkY&mwGi f rsm;pGmao mv lo m;wdkYo n f ro d½SdMu acs/ }}
(12 ; 41)
' Dt m, wfawmfrSm rdefYMu m;x m;awmfr lwmu ]t v ’m[ frSv GJNyD;
aemu fx yfu dk; u G, fcHx dku f&mt ½Si f½Sdao ;o v m; ? r½Sdb l;v m;q dkwJh t aMu mi f;
u dk t ½Si fjrwfu aq G; aEG;aejci f;r [ kwf/t o i fwdkYu dk;u G, faewJh ½kyfwkawGrSm
t v ’m[ fhb kef;wefcdk;awmfawG ½Sdaeo v m;q dkwJht aMu mi f;u dk ar ;jref;aejci f;
jzpfw, f/ x dk½kyfwkawG[ m o m;a, mu sFm; av ;ay;pGr f;Edki fNyD;? ' ku ©o ku ©awG
![Page 220: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/220.jpg)
196
u aea0;apEkdi fwJhpGr f;t m; wpfpHkwpf&mydki fq dki fx m;w, fq dkwmu dk o i fwdkY
o u fao jyEdki fv Qi f x dk½kyfwkawGu dk u dk;u G, f&m t ½Si ft jzpfv u f cH, HkMu n fjci f;
rSm rn fo dkUrQa0zefapm' u wu fp&mr½Sd/ t u , fí ½kyfwkawGrSm b mt pGrf;
t prS½Sdraeb l;q dkv Qi fawmh t b , fo dkYrsm; ¤i f;wdkY[ m u dk;u G, fcHx dku f&mb k&m;
jzpfEkdi fyghrv J}/ rk½S&du fawGu dk ¤i f;wdkY x m0&b k&m;eJY wkzu fx m;u kd;u G, faewJh
½kyfwkawG[ m b k&m;jzpfw, fq dkv Qi f b k&m;jzpfaMu mi f; o u fao jyMu v kYd
ar ;jref;Mu n hfMu yg/ ]pD&i fq Hk;jzwfrIt mP mo n f t v ’m[ frSv GJí rn fo lUx HwGi f
rQr½Sdacs} (12 ; 41) v dkY t v ’m[ frdefYMu m;awmfr lae rSjzi fh ¤i f;(b k&m;wkawG)
q DrSm b mrSr½SdEdki fygb l;/ ' gayrJh t o i fwdkY (rk½S&du f)awGu awmh rdrdwdkY½kyfwk
awG[ m b mv kyfEdki fw, f n mv kyfEdki fw, fv dkY a<u ;aMu mfaewJht wGu f t J' D
½kyfwkawG[ m wu , fyi f wpfpHkwpfckv kyfEdki faMu mi f;? b k&m;o ci fq dki f&m
wef;cdk;awmfawG o lwdkYrSm½SdaeaMu mi f; o u fao jyMu yg/
u sr f;jrwfu k&ft mef aemu fwpfae&mrSm t ½Si fjrwfrdefYMu m;awmf
r lo n frSm - ]t v ’m[ f\ zefq i f;cHrsm;o n f ay:v Gi fx i f½Sm;v Qu f½SdNyD;t o i fwdkY
u dk;u G, faeao m (x dkt &mrsm;wGi f) pGr f;t m;wpfpHkwpf&m½Sdji m;t Hh/ , i f;t m;
x kwfaq mi fjyo av mh/ x dk½kyfwkrsm;u zefq i f;x m;ao m t &mrsm;o n f
t b , frSmen f;} (31 ; 12)
' Dae&mrSm wrefawmft m' r fu dk pyf*sf' gOD;csysyf0yfzdkY au mi f;u i f
wrefrsm;u dk t rdefYay;jci f;cH&wJht aMu mi f;eJY wrefawmf, lpGzfu dk pyf*sf' gOD;cs
ysyf0yf&ef o lUzci fu dk t rdefYay;cH&aMu mi f;wdkYu dk u k&ft meft &o d&wJht wGu f
t u , fí t v ’m[ frSt yao m t jcm;t &mrsm;u dk OD;cscGi fhr½Sd&i f ' Dv dkawG
b maMu mi fh t rdefYay;apcdki f;&wmv Jv dkY wpfcsdKUo lawG&JUpdwfrSm t awG;ay:
v mEdki fp&m½Sdygw, f/ ' g&JUt ajzu ]pyf*sf' g q dkwJhpu m;v Hk;&JUt "dyÜg, fu
]emcHjci f;} u dkv n f;ac:q dkw, f/ au mi f;u i fwrefawGu dk wref awmft m' r ft m;
![Page 221: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/221.jpg)
197
emcH&ef t rdefYay;cHcJh&wmjzpfw, f/ wrefawmf, lpGzfeJY ywfo u fv dkYazmf
jyx m;wJh t m, wfrSm]pyf*sf' g}&JU t eu fo ab mu wrefawmf, lpGzf&JU wdk;wu frI
eJY Ni dr f;csrf;pGm½Sdaer Iu dkjr i f&u m o lU&JUzci fu au s;Zl;o dwwf o n fho ab mjzi fh
t v ’m[ fu dk pyf*sf' g ysyf0yfOD;cs v dku fjci f;o mjzpfNyD; wrefawmf, lpGzfu dkpyf*sf' g
OD;csjci f;r [ kwfygb l;}
½S&Du fu dk t v Geft r i f; r ESpfNr dKU&jci f;t aMu mi f;
½S&Du fu dk b maMu mi fh t Jav mu fawmi f rESpfNrdKU&wmv Jq dkwmeJY
ywfo u fNyD; wi fjyyghr, f/ u k&ft mefwpf apmi fv Hk;rSm &S&Du fu dkrkef;wD;&jci f;
t aMu mi f; u dk azmfjyx m;ygw, f/
yx r t csu f / /t v ’m[ feJYwkzu fx m;u dk;u G, fjci f;]½S&Du f}aMu mi fh
t ½Si fjrwf&JUrcHcsi fpdwf[ m t Hk<u v dkYv m w, f/t ½Si fjrwf[ m rdrdydki fq dki fx m;wJh
*kP fx l;0dao o awGu dk wpfyg;o lt m; ay;t yfjci f;u dk rESpfo u fygb l;/
aemu fNyD; rcHcsi fpdwfq dkwmu v n f; t v Geft q i fhjr i fhrm;wJh *kP ft &n ft ao G;
awGx Ju wpfckjzpfw, f/t J' D*kP fawmfu dk ydki fq dki fx m;jci f;u u dk t ½Si fjrwfrSm
NyD;jyn fhpHkwJh *kP fawmfawG½SdaeNyD; t ½Si fjrwfr SmcsdKUwJhcsu fr½SdaMu mi f;u dk
o u fao jyaeygw, f/
' kwd, t csu f / /zefq i f;cHawGu dk o em;n §mwmax mu fx m;jci f;eJY
t ½Si fhau s;Zl;awmf u v n f; ½S&Du fu ae wm;jrpfjci f;&JU t aMu mi f;cHwpfck
jzpfw, f/ t u , fí v lawG[ m t v ’m[ ft jyi f t jcm;ao m u dk;u G, f&mawG
u dkv n f; , HkMu n faer , fq dk&i f t rsm;pk[ m ZGJv HkUv en f;yg;r IaMu mi fh (t awGU
t Bu HKt & x dko dkYo mjzpfaeo n fu dk awGU&\ ) ] b k&m;wkb k&m;a, mi f? t ao ;
t rTm;b k&m;av ;awGu dk au seyfat mi fjyKNyD;jzpfwmaMu mi fh u sKyfwdkYt wGu f
' Dav mu fq dkv Hkav mu fNyD/ a½SUq u fNyD; b mv kyf&OD;rSmv J}v dkY q dkv m Mu r , f/
' Dv dkeJY emrfydki f;q dki f&mwdk;wu fr It wGu f t a&;Bu D;v dkt yfwJh x m0&b k&m;u dk
![Page 222: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/222.jpg)
198
u dk;u G, fq n f;u yfr Iu ae v u fv Twfq Hk;½IH; o Gm;ygv drfhr , f/ ' gaMu mi fh v lawGu dk
ysu fpD;jci f;u ae u , fwi fzdkY ½S&Du fu dk z, f½Sm;o kwfo i fjci f; b u fo dkY t v ’m[ f
u wjcm;t aMu mi f;t &mawGx u f ydkNyD;t m½kHpdku fap&jci f;jzpfw, f/
wwd, t csu f / / b k&m;wkb k&m;a, mi fawGrSm wpfpHkwpf&m
jyKpGrf;Edki fwJh t pGr f;o wdåawG ½Sdaeygw, fv dkY v u fcHv dku fr , f q dk&i f NyD;awmh
t rSefwu , fyJ t J' Db k&m;wkb k&m;a, mi fawGq DrSm x m0&b k&m;o ci ft jyi f
t pGr f;t pwpfpHkwpf&mjr i fawGUae&w, fq dk&i f x m0&b k&m;o ci f[ m rdrdeJY
zefq i f;cHv lo m;wdkYMu m;rSm t zHk;t u mwpfpHkwpf&mu dk csx m;NyDv dkY , lq &yg
v dr fhr , f/ wu , fq dk&i f v lu dkzefq i f;&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu dku zefq i f;½Si feJY
eD;pyfr Iu dk&½Sdap&eft wGu fjzpfw, f/ ½S&Du ft m;jzi fh zefq i f;½Si ft v ’m[ fu dk
cspfjrwfEdk;jci f;rSm av smhen f;v mNyD; zefq i f;cH&jci f;&JU&n f½G, fcsu f wdr fjrKyfo Gm;yg
v dr fhr , f/ t J' Dv dko mq dk&i f zefq i f;½Si ft v ’m[ fu rdrdeJYzefq i f;cHawG&JUMu m;rSm
t wm;t q D;wpfcku dk jyKv kyfx m;csi fwJho ab mrsdK;jzpfaerSmaygh/ ' gaMu mi fh
t v ’m[ f[ m rSm;, Gi f;azmu fjyefaewJh, HkMu n fr IawGu dk z, f½Sm;o kwfo i fNyD;
v lUpdwfESv Hk;x Jr Sm r drdt cspfu dk aygu fzGm;jzpfwn fapcsi fwmjzpfw, f/
t J' g[ mv n f; wpfq l½Si f0g' t ay:, HkMu n fr Ir½Sdb J jzpfu dkr jzpfEdki fygb l;/
pwkw¦t csu f / /½S&Du faMu mi fh rko m0g' ? ro drdku frJjci f;eJY o l&Jab m
aMu mi fjci f;awGu dk jzpfay:apw, f/ x m0&b k&m;o ci fu t J' Dv dk csKdU, Gi f;csu f
awGx JrSm rdrdt apawmfawGu dk repfrGef;apcsi fwJht wGu f ' Dro efYpi f wJh½S&Du f
u dk z, f½Sm;½Si f;v i f;&jci f;jzpfw, f/½S&Du faMu mi fh v dr fn mr Ijzpfay: v m&jci f;
u awmh b k&m;wk awGq DrSmr½Sdwmu dk ]b , fo lUr Smawmhjzi fh ' grSr [ kwf
b , ft &mrSmawmhjzi fh b m½Sdw, f} po jzi fh ½Sdaeo a, mi f v kyfBu Hajymq dkwJh
t wGu fjzpfw, f/ ½S&Du faMu mi fh ro drdku frJjci f;u awmh zefq i f;½Si fu v lYt u sdK;
i Sm zefq i f;ay;x m;wJh? v lu dkt v kyft au R;jyKzdkYjyKv kyfx m;wJh zefq i f;cHawGu dk
![Page 223: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/223.jpg)
199
r i f;r lt kyfcsKyfo lt jzpfrSwf, ljci f;aMu mi fh t J' Dt &mawGq Du t u sdK;&, l
cHpm;jci f;rS v u fv Twfq Hk;½IH;&w, f/ ¤i f;wdkYu si fho Hk;aewJh en fv r f;aMu mi fh
x dkt &mawGx Hu t u sdK;&, lcHpm;csi fayrJhv n f; cHpm;v dkYr&Edki fb Jjzpfaew, f/
½S&Du faMu mi fh o l&Jab maMu mi f &jci f;u awmh u dk, fhu dkb mrS q Hk;½IH;x dcdku fepfem
at mi f v kyfEdki fpGrf;r½SdwJht &mawG? aMu mu fp&mrv dkwJht &mawGu dk aMu mu faewJh
t wGu f o l&Jab maMu mi f&jci f; jzpfw, f/
wu , fq dk&i f ½S&Du f[ m v lUt jr i fu dk u sOf;ajrmi f;at mi f t u efYt o wf
ab mi fwpfckx J q GJ, lx n fho Gi f;v dku fNyD; ZGJo wådu dk edr fhyg;at mi fjyKv kyfv dku fwJh
t jyi f v lU&n f½G, fcsu fu dk edr fhu sat mi fjyKv kyfypfw, f/ rk½S&du f(wkzu fx m;
u dk;u G, fo l)[ m x m0&b k&m;o ci fx H wdku f½kdu fq u fo G, fa&mu f½Sdjci f;r½SdEdki f?
' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci feJYv lo m;t Mu m; q u fo G, fay;rJhMu m;cH wpfpHkwpf&m
v dkt yfw, fv dkY awG;x i fw, f/ wu , fawmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu
rdrdeJYzefq i f;cHv lo m;Mu m;rSm rn fo n fhq u fo G, fay;r Jht &mu dkrS r x m;
½Sdygb l;/ x m0&b k&m;o ci f[ m v lt m;v Hk;u dk wajy;n D cspfw, f/ ' gayrJh
v lo m;awG&JU t r lt u si fhrSm u GJjym;jcm;em;r I½SdwJht wGu f t ½Si fjrwf[ m
v lUt u si fhpm&dwåay:r lwn fNyD; cGJjcm;q u fq Hr IjyKw, f/ t J' gu v GJNyD;
v lo m;wdki f;u dk zefq i f;cHjzpfjci f;t q i fht wef;t aeeJYawmh , HkMu n fo l?
r , HkMu n fo l q dkNyD;cGJjcm;q u fq Hjci f; r jyKb J t m;v Hk;u dkwajy;n Dq u fq Hw, f/
v lo m;t m;v Hk;t wGu f t ½Si fjrwf&JUwHcg;awmfu dk zGi fhx m;NyD; rn fo lrq dk t ½Si fjrwfeJY
eD;pyfr Iu dk awmi f;cH½SmazGEkdi fw, f/ t v ’m[ fu rdrdeJYv lo m;t Mu m;r Sm
eADwrefawmfyi fjzpfygap? q u fo G, f csdwfq u fay;rJh wpfpHkwpf&m ydwf&yf
aejci f;u dk r v dkv m;rESpfo u fb l;/ t ½Si fjrwf[ m rdr da½SUawmfarSmu fu dk
v lo m;u dk, fwdki fv ma&mu fwmu dkv dkv m;awmfr lw, f/b k&i f[ m rdrdjyn fo m;eJY
pu m; ajymcsi fayrJh ¤i f;u wjcm;o lu dk ]o i fb k&i fhq Di ght pm;o Gm;yg/ i gawmh
![Page 224: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/224.jpg)
200
ro Gm;b l;} v dkYajym&i f b k&i fESpfo u fEdki fyghrv m;/ ]b k&i f[ m v lwdki f;u dk
rq u fo G, f Edki fb l;/ aemu fq Hk; b k&i fu o lU&JUv u fax mu f u dk, fpm;v S, f
av mu fo m cefYt yfx m;ygw, f}v dkY awG;awmapm' u wu fjci f;[ mv n f;
rSm;, Gi f;w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh b k&i fu v n f; v lo m; jzpfaewJht wGu f
o lU&JUv kyfEdki fpGr f;awGu u efYo wfr Iab mi fx JrSmo m½Sdv dkYyg/ ' gayrJh zefq i f;½Si f
t v ’m[ f&JUv kyfEdki fpGr f;u awmh t u efYt o wfrJhw, f/b k&i ft wGu fu awmh
v lwdki f;eJYq u fo G, fzdkY q dkwm r jzpfEkdi fayrJh t v ’m[ ft wGu fu awmh v lwdki f;eJY
wdku f½kdu fq u fo G, fzdkY[ m jzpfEdki fw, f/ t v ’m[ f[ m rdrdeJYzefq i f;cH t apawmf
&JU t Mu m;rSm wpfpHkwpfOD;u t wm;t q D;t jzpf½Sdaejci f;u dk rv dkv m;rESpfo u f
ygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t v ’m[ fu v lu dkzefq i f;&jci f;&JU &n f½G, fcsu f
u u dk rdrdeJYeD;pyfapcsi fv dkYyg/}
wpfq l½Si f0g' u dk v u fcH, HkMu n fv dku fwJht wGu f v lo m;u t jr i f
b , fav mu fu s, fv mv Jq dkwm Mu n hfyg/v lo m;&JUwpfckwn f;ao m &n f½G, fcsu fu
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY wdku f½kdu fq u fo G, fzdkYyJjzpfygw, f/ v lo m;u dk
b k&m;o ci feJY q Hkq n f;apzdkYt wGu f rn fo n fheADwrefawmfrS? rn fo n fh o lawmfpi f
rS Mu m;0i fay;zdkY rv dkt yfygb l;/
wr efawmfawGu dk aemu fv dku femcH&jci f;t aMu mi f;
' Dv dkwi fjywJht cg ]' gq dk wrefawmfawGu dk b maMu mi fhemcH aemu fv dku f
zdkY v dkt yf&wmv J}v dkY ar ;jref;Mu ygw, f/t J' g&JUt ajzu ]aemu fv dku femcHjci f;
eJYMu m;cHt q u ft o G, fq dkwm[ m rwlu GJjym;wJht aMu mi f;t &m ESpfckyJ
jzpfw, f/ aemu fv dku femcHjci f;&JUo ab mu v lwpfa, mu fav Qmu fwJhv r f;u dk
x yfMu yfru Gm v dku fav Qmu fjci f; o dkYr[ kwf x dko lwn faq mu fzGJUpn f; o wfrSwf
cJhwJh u si fhx Hk;awGu dkv dku femu si fhr ljci f;yJjzpfw, f/ Mu m;cHt q u ft o G, f
q dkwmu awmh o lU&JUt cGi fhr ½Sdb J x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fx Hawmfyg;
![Page 225: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/225.jpg)
201
r0i fa&mu fEdki fwJh t q i fhrsdK;eJY v lwpfa, mu fu dk t v ’m[ fzefq i f;w, f? ' grS
r [ kwf wm0efay;cefYt yfv dku fjci f;jzpfw, f? ' grSr [ kwf t v ’m[ frSm½SdwJh
*kP fawmft csdKUt m;jzi fh o lv n f;u r Çmav mu u dkx def;au smi f;Edki fat mi f
t v ’m[ fo mjyKv kyfEdki fwJhpGr f;aq mi fEdki fr Ir sdK;u dk o lYu dkv n f;ay;x m;w, f
v dkYq dkv dkjci f;jzpfw, f/ eADwrefawmfawG&JUOyrmu awmh ae&m| me wpfcku dk
o Gm;zdkY v r f;ro do lu dk v r f;jyac:aq mi fNyD; u dk, fwdki fu dk, fu s t a&mu f
ydkYaq mi fay;o leJY yrmwlw, f/ t Jv dkv rf;jyo lu dk b , fo lu rS Mu m;cHq u fo G, f
ay;wJho lv dkY ac:rSmr[ kwfb J v rf;jyo l? v rf;ñ Tefo l ? q &mv dkYo mac:rSmjzpfNyD; (x dkae&m
| meu dka&mu fat mi fwefcdk;£ #dywfeJY) Mu m;cHaq mi f½Gu fay;o lv dkYawmh ac:rSm
r[ kwfygb l;/ t Jv dkv r f;jyo l[ m t v ’mh[ f&JU pGr f;t i fawGu dk ydki fq dki f csKyfu dki f
Edki fjci f;v n f;r½Sdygb l;/ wrefawmfq dkwm v lawGu dk ac:aq mi fzdkYv mwJho lo m
jzpfNyD; v lawGa½SUu ae wHcg;ydwfNyD;&yfaewJho lawmh r [ kwfygb l;/
cv DzmawGeJY wrefawmft Mu m; q u fo G, fr Iu v n f; t J' Dv dkygyJ/
cv DzmawG[ m wrefawmfawG&JU o Gefo i fcsu fawGu dk v lawGv dku fem u si fho Hk;
v mat mi fjyKv kyfay;o leJY ? pn f;pepfawGwn faq mu fcsrSwfzdkY t wGu fjzpfNyD;
wrefawmfawGeJYv lawG&JUt Mu m;rSm ydwfq dkYaewJht wm;t q D;awGr[ kwfygb l;/
' Dt csu fu dkyJ [ mZ&wft [ fr ' fq &f[ ED(&[ )&JUEIwfyg;pyfu ae x Gu fay:v mcJhjci f;
jzpfygw, f/
]] yef*sm ' &f yef*smat cdk' g' g&r f
refau s; y&f0g;a, rGwfpfo zGm' g&r f }}
t Jv dkr GefjrwfwJhyk*¾dKv fr sdK;[ m wrefawmfjrwf(q G)u kd apmfu m;ygw, fv dkY
pGyfpGJajymq dkv dkYr &Ekdi fygb l;/¤i f;o D u sL;cJhwJhu Asm&JU ' kwd, pmo m;[ m
wrefawmfjrwfu dk r av ;r pm;jyKw, fq dkwJht csu fu dk t ax mu ft cHjyK
r aeygb l;/ ¤i f;o Du sL;cJhwJhu Asm&JUt "dyÜg, fo ab mu ]t v ’m[ fo n f
![Page 226: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/226.jpg)
202
rdrdESi fheD;pyfap&eft v dkYi Sm t m;v Hk;t wGu fv r f;rsm;u dk zGi fhcsjyo cJhNyD;jzpfo n f/
x dkYaMu mi fh t ½Si fjrwfESi fheD;pyf&ef wrefawmfjrwf (q G)yi fjzpfv i fhu pm;
rn fo l\ Mu m;0i fav Qmu fv Jjci f;t q u ft o G, fu dkrQrv dkt yf} [ kko m jzpfygw, f/
]v lo m;[ m t v ’m[ feJYeD;pyfr Iu dk&½Sd&ef b , fo lY t q u ft o G, fMu m;cHrSrv dk}
q dkwJht csu frSm o Ho , yGm;zG, f&m v Hk;0r½Sdyg/ o dkYayrJh o lYt wGu f pHer lemeJY
v r f;ñ Tef½Si fawmh v dkt yfygw, f/
v lo m;u dkzefq i f;&jci f;&n f½G, fcsu f
v lo m;[ m rdrd&JUyHk&dyfu dkMu n hfzdkY rSefu dkjyKv kyfo v dkrsdK; x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fu v lu dk rdrd&JU *kP fawmfawG x i f[ yfay:v Gi fv mapwJh aMu ;rHkjyi f
o zG, fjyKv kyfzdkY&n f½G, fzefq i f;cJhjci f;jzpfygw, f/ t u , fí rSefay:rSmrdrdyHk&dyf
x i f[ yfrv mcJh&i f rSefMu n hfo l[ m pdwfq dk;t rsu fx Gu fo v dkrsdK; zefq i f;½Si feJY
zefq i f;cHt Mu m; (yHk&dyfx i f[ yfzdkYt a&;) wpfpHkwpf&mt wm;t q D; cHaer , f
q dk&i f zefq i f;½Si fu ESpfo u fawmfr r lygb l;/
v li , fb 0wkef;u u Refawmf t dyfru fwpfckjr i fru fcJhygw, f/ t dyfru f
x JrSm u Refawmfu wpfae&mrSm rdefYcGef;rdefYMu m;aeNyD; ]zefq i f;cHv lo m;eJY
zefq i f;½Si ft v ’m[ ft Mu m; q u fo G, fr I[ m Mu n hfrSefeJYMu n hf o l(v l)t Mu m;
t q u ft o G, fv dkrsdK;jzpfw, f/ t u , fí v lwpfa, mu f&JUMu n hfrSef[ m
ysu f, Gi f;aeNyD; o lu rSefMu n hfcsi fayrJh rSefrSmo lUyHk&dyf x i f[ yfay:v Gi f rv mwJh
t cg x dko lb mv kyfrv J/ Mu n hfrSefu dk x dko l[ m t m;yg;w&u dki fu m ½kdu fcGJypfv dku frSm
o mjzpfNyD; t pdwfpdwft rTmrTmjyKv kyfv dku fypfv dku frSmjzpfw, f} v dkY rdefYcGef;rSm
ajymMu m;aecJhygw, f/t Jv dkt csdefrSmyJ u Refawmf[ m rdrdv u fx JrSm rSefwpfcsyf
½Sdaewmu dko wdx m;rdv dku fygw, f/ t J' DrSefu dk u Refawmft m;yg;w& ajr jyi frSm
ypfaygu f½kdu fcGJv dku fygw, f/ rSefu t pdwfpdwft rTmrTm u GJaMu o Gm;NyD; rSefu GJ
o H[ m u s, fav mi fpGmx Gu fay:v mygw, f/
![Page 227: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/227.jpg)
203
u Refawmfht dyfru f&JU wdw¬KHzGi fhq dkcsu fu awmh zef;q i f;cHv lo m;&JU
ESv Hk;o m;[ m zefq i f;½Si f&JUaMu ;rHk jzpfw, f/ t J' DESv Hk;o m;rSeft dr frSmyJ t ½Si f
jrwf&JU *kP fawmfawG x i f[ yfwmjzpfw, f/ t u , fí t ½Si fjrwf u dk, fwdki fu
x kdESv Hk;o m;rSeft drfeJYt ½Si fjrwft Mu m;rSm wpfpHkwpfOD;u dk Mu m;cHt jzpf &yfwn fap
jci f;rSt y rn fo lrq dk rdrdo ab meJY Mu m;cHv m&yfo n fq dku t ½Si fjrwf u x dko lu dk
t v GefrESpfro u fjzpfwwfygw, f/ wrefawmfu dk emcHv dku fem&jci f;&JU o ab mu
wpfpHkwpfOD;u dk Mu n hfrSefajymi fv u f0i f;yv mat mi f wdku fcRwf aq ;aMu mzdkY
wm0efay;cefYt yfwJho ab mw&m;eJYwln Dygw, f/ aemu fNyD; ½S&Du f(wkzu fx m;
u dk;u G, fjci f;)u dk zefq i f;cHeJYzefq i f;½Si ft Mu m; Mu m;cH q u fo G, fay;o l t jzpf
rSwf, ljci f; [ mv n f; wpfpHkwpfOD;u Mu n hfrSefu dkzkef t v drf;v drf; wu fat mi f
o dkYr[ kwf aemu fu sdrJarSmi fayu sJo Gm;at mi f o kwfv drf;aewJh yrmeJYwlygw, f/
u RefawmfwdkY v lo m;awG[ m rSefcsyfawGjzpfNyD; wrefawmfjrwf (q G)u
u RefawmfwdkYu dk Mu n fv i fjywfo m;at mi f wdku fcRwfNyD; zefq i f;½Si f a½SUawmf
arSmu fu dk q u fo ay;o ljzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh u dk, fawmfu t x l;
pGefYv Ipaw;r IawG? t x l;t rdefYemcHrIawGeJY v lo m;[ m zefq i f;½Si f t x dwdki f
aygu fa&mu fEdki frJhv r f;u dk em;v n fo d½Sdat mi fv kyfcJhNyD; u RefawmfwdkYu dk t J' Dv r f;
jyo cJhu m u RefawmfwdkYu v n f; u dk, fawmfhaemu fu dkv dku fcJhjci f; aMu mi fhygyJ/
' gayrJh ½S&Du f[ m zefq i f;½Si feJYzefq i f;cHt Mu m; ydwfq dkYaewJh t wm;t q D;
wpfckjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfq dkwm b mv J
½S&Du ft aMu mi f;u dk zGi fhq dkwi fjyNyD;wJhaemu f cku Refawmf t v ’m[ fh
*kP fawmfawGt aMu mi f;u dk zGi fhq dkwi fjyygr, f/ yx rar ;cGef;t aeeJY t v ’m[ fh
*kP fawmfq dkwmb mv J q dkwmyg/t v ’m[ fh*kP fawmfq dkwmu awmh zef q i f;½Si f
eJYzefq i f;cHv lo m;t Mu m; q u fo G, fwJht rn femr (*kP ft &n f t ao G;)awGo m
![Page 228: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/228.jpg)
204
jzpfygw, f/ ' grSr [ kwf zefq i f;½Si f&JU o u fq i f;<u jref;awmf r ljci f;q dki f&m
t ajct aeu dk jyq dkjci f;jzpfw, f/ q dkv dkwmu zefq i f;½Si f&JU *kP fawmfawGrSm
b , fv dk*kP fx l;0dao o awG½Sdo v J? zefq i f;cHv lo m;eJY b , fv dk t q u ft o G, f
v kyfq u fq Ho v Jq dkwmawGyg/ u sr f;jr wfu k&ft mefü t v ’m[ f½Si fjrwf
rdefYMu m;awmfr lo n frSm -
]x dkt ½Si fjrwfo n f t v ’m[ fjzpfNyD; t ½Si frSv GJí c0yfu dk;u G, f
cHx kdu f&m t ½Si fr½Sd/ t ½Si fjrwfo n f r i f;r l t pdk;&ao m½Si fb k&i fjzpf\ /
o efY½Si f;pi fMu , f awmfr l\ / Ni dr f;csr f;r IwdkYx Gu fay:&mpr f;aygu fjzpfNyD; Ni dr f;at ;
apawmfr lao mt ½Si fjzpf\ / x def;o dr f;apmi fha½Smu fawmf r lao m t ½Si fjzpf\ /
v Tr f;r dk;at mi fEdki fawmfr lao mt ½Si fjzpf\ / q Hk;½IH;ysu fpD;r Irsm;t m; jyKjyi fay;
awmfr lao mt ½Si fjzpf\ / *kP ft q i fhjr i fhrm;awmfr lao mt ½Si fjzpf\ /t v ’m[ f
o n f ¤i f;wdkY\ , SOfwGJEdIi f;, SOfwwfao mt awG;wdkUrS o efY½Si f;pi fMu , f awmfr l
\ / x dkt ½Si fo n ft v ’m[ fjzpfNyD; zefq i f;awmfr lao mt ½Si fjzpf\ /yHko @ef
o Gi f;awmfr lao mt ½Si fjzpf\ / ykHyef;t o Gi fay;awmfr lao mt ½Si fESi fh t ½Si fjrwf
\ t wGi f;ü au mi f;jr wfv Syao m*kP fawmfr sm;o m½Sd\ / x dkt ½Si fo n f
at mi fEdki fv Tr f;rdk;awmfr lao mt ½Si fESi fht o dÓP ft ajr§mft jr i f wdkYjzi fhjyn hf0
![Page 229: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/229.jpg)
205
awmfr lao m t ½Si fjzpfawmfr l\ } (59 ; 24 - 25)
t x u fygt rn femrawGu awmh zefq i f;½Si ft v ’m[ fu zefq i f;cH
v lo m;awGeJYq u fEG, fwJh *kP fawmfrsm;yJjzpfw, f/ o dkUr[ kwf t J' D*kP fawmfawG
t m;jzi fh v lo m;wdkYt wGu f t ½Si fhjrwfeJYeD;pyfr I&JU t aMu mi f;w &m;awGu dk
aygu fzGm;v mapEkdi fw, f/ o dkYr [ kwf t J' D*kP fawmfawGt m;jzi fh v lo m;eJY
zefq i f;½Si frSm u GJjym;r I½Sd aMu mi f; o u fao &½SdEdki fw, f/ t rn femrq dkwm
t m&ADb mo mpu m;rSm ]q GDzo f}*kP fawmfq dkwJhpu m;v Hk; t wGu fv n f;
t Bu HK;0i fygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefeJY[ ' D;pfawmfawGrSmv m½SdwJh t rn femr
q dkwmu *kP fawmfawGu dkyJ &n fñ Tef;q dkv dkaewmjzpfygw, f/ t J' D*kP fawmf
t rn femrawGx JrSmrS Bu D;u s, fcr f;em;wJh t rn femr *kP fawmfawGu awmh
]u l' l;pf} (pi fMu , fo efY½Si f;awmfr lao mt ½Si f) ]pv mr f} (Ni dr f;csr f;awmfr l
ao mt ½Si f) ]rdkt fr i fef} (u kd, fwdki fNi dr f;csr f;NyD; wyg;o lu dkv n f; Ni dr f;csr f;ap
ao mt ½Si f) ]r k[ dki f;r i f;ef} (x def;o dr f;apmi fha½Smu fao mt ½Si f) ]t ZD;Zf}
(at mi fEdki fv Tr f;rdk;ao mt ½Si f) ]*sAÁm&f} (ysu f, Gi f;o Gm;o n fu dkjyjyKi f ajymi f;v J
rGr f;r H=ao mt ½Si f) ]r ko u AÁ&f} (*kP ft q i fhjr i fhrm;ao mt ½Si f) ]&[ D;r f}
(t zefwv Jv Jo em;Mu i fem ao mt ½Si f) ]cgv Du f} (zef;q i fao m t ½Si f)
]b m&d} (yHko Gi f;awmfr lao mt ½Si f) ]q Gr ' f} (t &mwdki f;\ rSDwG, f&m t ½Si f)
]0' l;' f} (cspfarwåmx m;ao mt ½Si f) po n fwdkYyJjzpfygw, f/ ' D*kP fawmf t rn f
emrawGu dk azmfu sL;jy&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu awmh zefq i f;cHv lo m; t aeeJY
' D*kP fawmft rn femrawGt m;jzi fh zefq i f;½Si feJY b , fyHkb , fen f; q u fEG, fv dkY
&o v Jq dkwmu dk o do mEkdi fapzdkYygyJ/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk t rn fa½G;cs, fay;jci f;
ck ar;cGef;wpfckjzpfv mwmu x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSmrGefjrwf
v SwJh t rn femrawG½Sdw, fv dkY t v ’m[ fu dk, fwdki fu rdefYMu m;aeNyD q dk&i fjzi fh
![Page 230: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/230.jpg)
206
u RefawmfwdkYu v n f; au mi f;rGefwJht rn femrawGu dk t ½Si fhb u f o dkY &n fñ Tef;
v dkYEdki frv m; q dkwmyg/
u Refawmfht jr i ft &awmh t J' Dv dkrv kyfo i fhygb l;/t aMu mi f;u awmh
t Jv dkt rn frSn hfv dku fjci f;rSm Bu D; rm;wJh t rSm;t , Gi f;awGjzpfv mEkdi frSmrdkYv dkYyg/
u sr f;jrwfu k&ft mefü t v ’m[ frdefYMu m;awmfr lo n frSm-
]au mi f;jrwfv Syao m t rn femrt m;v Hk;wdkYo n f t v ’m[ fht zdkYo m
jzpf\ / o dkYjzpf&m , i f;(emrawmfrsm;jzi fh) t ½Si fjrwft m; [ pfac:wr f;w
Mu u kef/ x dkYjyi f t ½Si fjrwf\ emrawmfrsm;ESi fhpyfv sOf;í au GUau mu f
r Iu dku si fho Hk;o lwdkYt m; v Twfx m;v dku fygav / o lwdkYjyKv kyfav h½Sdo n frsm;aMu mi fh
o lwdkYo n f t rSefyi f t pm;ay; jci f;cHMu &rn fjzpf\ } (7 ; 181)
v l[ m t v ’m[ fh*kP fawmfrsm;u dk pOf;pm;awG;ac:wJht cg t rn femr
wpfckr [ kwfwpfcku dk rdrdwdkYb mo m rSn fhwwfMu ygw, f/ ' gaMu mi fh ' Dv dkv kyf
jci f;[ m r rSefu efygb l;/ ' gayrJh t v ’m[ fu dkcspfwJht cspfawGjyn hf v QHv mo l
wpfa, mu fu ' Dv dkt rn femr(rdrdb mo m)rSn fhcJh&i f o lYv kyf&yfu dk q dk;w, fv dkY
ajymv dkYr&ygb l;/ armi fv mem½lrD&JUru fpfe0Du sr f;x JrSm yHkjyi fwpfyk' fv m ½Sdyg
w, f/ o dk;au smi f;o m; av ;u ]t u , fí i g[ m b k&m;o ci fu dko m awGU&cJh&i f
o lYu dko efY½Si f;a&; v kyfay;r , f? EdkUwdku fr, f? o lYajcax mu fav ;u dk v u fq kyfv u fe, f
jyKay;r , f} v dkYajymaecdku frSmyJ t em;u ae wrefawmfr lpmjzwfo Gm;wJht cg
o lajymaewmawG Mu m;NyD; t Jo v dkrajymzdkY at mfai gu fv dku fw, f/ t J' Dt cdku f
rSm t ½Si fjrwfu wr efawmfr lpmu dk &n fñ Tef;rdefYMu m;&mr Sm - ]t o i f
b maMu mi fh x dko l i , f&JUpdwfESv Hk;u dkemu si fat mi fjyK&o en f;/ o lYrSmt o dyn m
![Page 231: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/231.jpg)
207
en f;yg;wJht wGu f o lUt o deJYt n D t cspfu dkazmfu sL;aewmyJ}/ ' gayrJh t u , fí
o m o dk;au smi f;o m; t cspfpdwfjyi f;jyaecsdef &i fhu sL;v dku fwJh pu m;[ m , HkMu n frI
Bu D; wpfcko zG, ft jr pfwG, fo Gm;r , f? v lawGu v n f; t J' D, HkMu n fr Iu dk
aemu fv dku fMu r , fq dk&i f b k&m;o ci feJYywfo u fNyD; b , fav mu fawmi f
t ½kyfq dk; t u sn f;wefwJh t awG;t ac:o m u sef&pfcJhygrv J/ [ dELawGx JrSm
t Jv dkt awG; t jr i frsdK; awGu t v Gefu s, fjyefYpGmeJY jzefYu su fx m;NyD;jzpfygw, f/
ya&ar½S0J&f b k&m; t dyfpu fwJht cg v u fcsfrD;ewfo rD;u ya&ar½S0J&f&JUajcax mu f
u dk n i fo mpGm ajcq kyfv u fe, fjyKay;w, fv dkY [ dELawGu q dkMu ygw, f/
b maMu mi fhv Jq dk&i f ¤i f;wdkYu pn f;pdr fOpömu dk t v Gefru farmwmaMu mi fh
ya&ar½S0J&fv n f; t Jv dkyJ aerSmv dkY rSwf, lv dku f&i f; b k&m;o ci f&JUt Bu D;u s, f
t jr i fhjrwfq Hk; *kP fb kef;½Sdef 0gu ] b k&m;o ci ft dyfpu fwJht cg "eOpömq dki f&m
ewfo rD;v u fcsfrD;u ya&ar½S0J&f x Hyg;o Gm;NyD; o lU&JUajcax mu fu dk ajcq kyf
v u fe, fjyKay;w, f} v dkY , lq Mu v dku fygw, f/
t Jv dkyJ c&pf, mefawGq DrSmv n f; t i frweft HhMo p&mau mi f;wJh
t awG;t jr i fawG ½Sdaeygw, f/ ckwav m ¤i f;wdkYu v lawGu dk rdrdwdkYo mo em
b u ft m½kHu sv mat mi f Zmwfv r f;wpfrsKd; zef;wD;x m;w, f/ t J' DjyZmwfu
awmh o ci fa, ½Iu m;pi fwi fcH&cgeD; ab ;wpfzu fcef;rSm x m0&b k&m;o ci f
u t dyfaew, f/ v lwpfa, mu fu ajy;v mNyD; t cef;wHcg;acgu fw, f/ ]zcrn f;
awmf x ygav mh/ o m;awmfu m;pi fwi fcH&awmhr, f} v dkYv mEId;awmh x m0&
b k&m;o ci fu t dyfcsi fr l;wl;eJYx v mNyD; ]i gh0dn mOfu dk rm&fewfyJ aq mi f, lo Gm;
wmaev dr fhr, f/ i g' Du dpöu dkro dv dku fb l;} q dkwJhjyZmwfwpfcku dk c&pf, mefwdkYu
zefwD;cJhMu w, f/
' gaMu mi fh ESpfo u fjrwfEdk;p&mau mi f;wJhen f;v rf;u awmh b k&m;o ci feJY
ywfo u fNyD; rdrdwdkYb u fu rn fo n fht rn femrrS r rSn fhzdkYb Jjzpfw, f/u srf;jrwf
![Page 232: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/232.jpg)
208
u k&ft mefü t v ’m[ f½Si fjrwfrdefYMu m;awmfr lo n frSm-
]t v ’m[ fht m; t av ;x m;x dku fo n fESi fht n D t av ;rx m;cJhMu acs}
(6 ; 92)
rdrdwdkYb mo m b k&m;o ci f&JUt rn femru dk a½G;rSn fhwwfMu wJho lawG[ m
wpfckr [ kwfwpfcku dk jyKv kyfwDx Gi fwwf Mu ygw, f/c&pf, mefawGu x m0&
b k&m;o ci fu dk w&m;rQwwJht ½Si ft jzpfjyKv kyfNyD; b k&m;o ci f[ m o em;
n §mwmrIr jyKEdki faMu mi f; q dkMu ygw, f/ o lwdkY[ m b , ft ajct aex d a&mu f
o Gm;NyDv Jq dkwm q i fjci fMu n hfyg/ ' gaMu mi fh b k&m;o ci f&JU t rn femrawGu dk
t ½Si fjrwfu dk, fwdki fu a½G; rSn fhay;jci f;jyKrSo m rSefu efEdki frSmjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU b , fv kyfaq mi fcsu fu dkrS t rn femrwyfwmrsdK;
rv kyft yf
' Dx da&mu fNyD; aemu fx yfar ;cGef;wpfckjzpfv mwmu ]u sKyfwdkYpOf;pm;
awG;ac:NyD;rS b k&m;u dkt rn fr rSn fh awmhb l;/ ' gayrJh b k&m;o ci fu dk, fwdki fu
r dr db u fo dkY&n fñ Tef;wJht aMu mi f;u dpö(v kyf&yf)awGu dkawmht rn facgi f;
pOfwyfay;v dkY&wmyJ} v dkYajymMu ygw, f/
u Refawmhft jr i ft &awmh ' Dv dkv n f;rv kyfo i fhygb l;/ b maMu mi fhv J
q dkawmh t v ’m[ fhv kyfi ef;aq mi fwm awG[ m pn f;u r f;csu fawGeJYv Iyf½Sm;wJh
t u efYt o wfawGv n f;½Sdwwfv dkYyg/ ' gayrJh t rn femrawGrSmawmh t J' Dv dk
u efYo wfr Ir sdK;awGr½Sdygb l;/ Oyrm-u k&ft mefwpfae&mrSm (, k' GDv fv kb d
[ du pD;&fa&mi f) ]r sm;pGmao mo l r sm;u dkv r f;v GJapo n f} v dkYv m ½SdNyD;
aemu fwpfae&mrSm (0rm, l' GDv fv kb d[ dt dv fv v fzmpDu D;ef) ]ykefu efjcm;
em;o lr sm;u dko mv r f;v GJapo n f} v dkYv m½Sdjyefygw, f/ t u , fí wpfpHk
wpfa, mu fu x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fu dk ], mrk' DGv f} (t dkµv r f;v GJ
![Page 233: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/233.jpg)
209
apao mt ½Si f) v dkY [ pfac:wr f;wr , fq dk&i f awmfwn fhrSefu efr Ir½Sdygb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmh], l' DGv f} (v r f;v GJapjci f;) q dkwJht v kyf[ m pn f;u rf;csu f
wpfckeJYt wl t o Hk;jyKaev dkYjzpfNyD; t J' Dv dk u efYo wfNyD;t v kyfv kyfwJht &mu
t rn femreJYq dkay:v Gi fr Ir½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh b k&m;o ci f &JUt rn femr[ m
t ½Si fjrwfu dk, fwdki frSn hfrSo mjzpfEdki fygr , f? o dkYr [ kwf wrefawmfjrwfu
ajymjyrSo mjzpfEkdi fr, f? o dkUr[ kwf rq D[ farmft k' fo ci fu ajymjyrSo m jzpfEkdi fr, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh t v ’m[ fhb u fu wrefawmfawG[ m rdrdwdkYb mo m
t v ’m[ fht rn femru dk a½G;rSn fhMu o n fr[ kwfb J t v ’m[ fAsm' dwf ay;csu f eJYo m
t ½Si fjrwf&JUt rn fu dk rSn fhac:Mu v dkYkjzpfygw, f/
t v ’m[ fh*kP fawmft rsdK;t pm;rsm;
t v ’m[ fh*kP fawmfawGrSm t rsdK;t pm;av ;rsdK;½SdaMu mi f; u Refawmf
wi fjyygr , f/ yx r t r sdK;t pm;u awmh t v ’m[ fhwef;cdk;pGr f;t m;awmfawG
t aMu mi f;u dk azmfjywJh*kP fawmf/ t J' D*kP fawmfawGrSmv n f; t r sdK;t pm;
av ;r sdK; ½Sdjyefygw, f/ yx r t r sdK;t pm;u t OD;t peJYq dki fwJh*kP fawmf/
q dkv dkwmu zefq i f;½Si feJYzefq i f;cHMu m;u q u fEG, fr I&JUt OD;t pu dk azmfjyx m;
ygw, f/ o ab mu v lo m;u dkzefq i f;jci f; ? jzpfwn f½Sdv mapjci f;pwJh t OD;t p
u mv u yi f ' g&JU&i f;jr pfu dkzefq i f;jci f;/ ' kwd, t r sdK;t pm; u awmh
au mi f;jci f;t jzmjzmaq mi fMu Of;ay;jci f;eJYq dki fwJh*kP fawmf/ q dkv dkwmu
]&m[ frmef} (rawmi f;cHb Jjzn fhq n f; ay;o em;awmfr lao mt ½Si f) ]&[ D;r f}
(t zefwv Jv Jo em;Mu i femawmfr lao mt ½Si f)po n f / wwd, t rsdK; t pm;u
awmh rau mi f;r Iu dk z, f½Sm;u mu G, fay;jci f;q dki f&m*kP fawmf/ q dkv dkwmu
][ zD;Zf} (t kyfx def;u mu G, fao mt ½Si f) ]rk[ dki f;r i f;ef} (x def;o dr f; apmi fha½Smu f
ao mt ½Si f)/ pwkw¬ajrmu f t r sdK;t pm;u awmh remcHjci f;aMu mi fh t jypf
' P fcwfjci f;eJYq dki fwJh*kP fawmfwdkYjzpfygw, f/
![Page 234: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/234.jpg)
210
' kwd, t r sdK;t pm;*kP fawmfawGu awmh t v ’m[ f[ m rdrdrSm
csdKU, Gi f;csu f t emt q mu i f;aMu mi f; azmfu sL;wJh*kP fawmfrsm;jzpfygw, f/
q dkv dkwJho ab mu t v ’m[ f[ m b , fo lUo m;rSr[ kwf ? b , fo lYzci frS r [ kwf?
t v ’m[ fo n f pm;jci f;ao mu fjci f;rS pi fMu , fjci f;? t dyfpu fi dku frsOf;jci f;rS
u i f;yjci f; po n fwdkYyJ jzpfygw, f/ ' D*kP fawmfawGrSm rsm;ao mt m;jzi fh
t v ’m[ feJY pyfv sOf;NyD; v lawG&JU rSm;, Gi f;wJh t awG;t jr i fawGu dk y, fjci f;u dk
*½k"r®x m;ygw, f/ v l[ m rdrdeJYwdki f;wmcsdefx dk;NyD; (b k&m;o ci frSmv n f;
' Dv dkawG½SdrSmyJ) v dkY b k&m;o ci fb u fo dkY &n fñ Tef;awG;x i fwwfMu wmawGu dk
t "du acszsu fr Iu dk t m½kHjyKx m;wJh*kP fawmfawGjzpfygw, f/
wwd, t rsdK;t pm;*kP fawmfu awmh t v ’m[ f[ m rdrdrSm Zmwdawmf
t &½SdwJh yi fu dk, fo drfarGUv SywJh t v Sw&m; t &n ft ao G;awGu dk azmfu sL;jyjci f;
*kP fawmfrsm;jzpfygw, f/
pwkw¬t rsdK;t pm;*kP fawmfu awmh t v ’m[ f[ m rdrdo n f t EdIi f;rJh
wpfq lwn f;jzpfaMu mi f;? t v Gefw&mBu D;jr i fhjrwfaMu mi f;u dk azmfu sL;wJh
*kP fawmfrsm;yJjzpfygw, f/ Oyrm - ]t [ ' f} (t EdIi f;rJh wpfq lwn f; jzpfao m
t ½Si f) q dkwJh*kP fawmf/ t J' D*kP fawmf[ m b k&m;o ci fo n f t EdIi f;r Jh
wpfq lwn f;wpfyg;wn f;jzpfaMu mi f;u dk o u fao cHaeNyD; t ½Si fjrwfeJY wkzu f, SOfwGJ
Edki frJh t jcm;t &m½Sdaeao ;jci f;t awG;u dkyi f v Hk;0v u frcHwJh *kP fawmf jzpfyg
w, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawG[ m v lo m;ydki fq dki fwJh *kP ft &n f
t csi f;awGeJYwln Do v m;
' Dae&mrSm ar;cGef;wpfckjzpfv mwmu ] wi fjyv mcJho rQao m t v ’m[ fh
*kP fawmft r sm;pk[ m v lrSm½SdwJh*kP ft &n ft csi f;eJYwln DaeNyD;? v lrSmv n f;
t Jv dk*kP fawG½SdaewmawGU&ygw, f/ Oyrm - b k&m;o ci f[ m cspfwwfw, f?
![Page 235: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/235.jpg)
211
zefq i f;cHv lo m;[ mv n f; cspfwwfwmygyJ/ ' gq dkb k&m;o ci f&JUt cspf[ m v lo m;
awG&JU t cspfeJYwlygo v m;/ aemu fNyD; b k&m;o ci fu Mu m;w, fq dk&i f v lo m;awG
Mu m;o v dkyJ Mu m;wmv m;/ b k&m;o ci f pu m;ajym&i fv n f; v lo m;awG pu m;
ajymo v dkyJv m0;} po jzi fh ar ;jref;Mu ygw, f/
t v ’m[ fb u fo dkY &n fñ Tef;wJh*kP fawmfawG[ m v lo m;awGrSm awGU&wwf
wJh *kP ft &n ft csi f;awG eJYwax &mwn f;wlw, fv dkYq dkv dkwmr[ kwfaMu mi f;
rSwfo m;x m;o i fhygw, f/ ' Dae&mrSm rSwfo m;x m;o i fhwJh aemu fwpfcsu fu
v lo m; awGrSm rsu fv Hk;? em; po n fwdkUrSwq i fh jr i fu Gi f;½Iu Gu fawGjr i f&jci f;?
t o HMu m;&jci f;eJY v Iyf½Sm;rIyHk&dyfawGu dkem;v n fo n fh t o dwpfrsdK;jzpfay:o v dk
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo n fv n f; jr i fu Gi f;½Iu Gu fawGjr i fjci f;? t o HMu m;
&jci f; ? v Iyf½Sm;r IyHk&dyfawGu dko djci f;pwJh t o dwpfrsdK;½Sdo n f [ krSwfx m;½Hko m
&n f½G, f&i f;jzpfygw, f/ aemu fwpfrsdK;ajym&r, fq dk&i f v lo m;[ m rdrd&n f½G, f
csu fu dk EIwfyg;pyfjzi fh azmfu sL;o v dk t v ’m[ fo n fv n f; rdrd&n f½G, fcsu f q Eu dk
azmfu sL;ygw, f/ t Jh' Dx u fydkNyD; t v ’m[ fh*kP fawmfeJYv lo m; &JU*kP ft &n ft csi f;
rSm wln Dr Ir½Sdygb l;/ ' ghjyi f t Jv dk*kP fwln Djci f;&JU t "dyÜg, fu v lo m;[ m
u dk, fx n fwpfckckeJY wpHkw&mjyKv kyfaq mi f½Gu fo v dk t v ’m[ fu v n f; jyKv kyf
aq mi f½Gu fw, fv dkY q dkv dkwmr[ kwfygb l; t J' gjyi hfv lo m; &JUt wGi f;o Eåmef
x JrSm½SdaewJhcHpm;csu ft ajct aeawGt wdki f; t v ’m[ fht wGi f;o Eåmefx JrSm
v n f; x dko dkYo m½Sd v dr fhr , fv dkY , lq v dkYr&ygb l;/ Oyrm - a' go x Gu fwJht cg
v lo m;[ m rsu fESmx u frSm eDjref;v mu m w½I;x dk;ao G;wdk;v mNyD; pdwfESv Hk;eJY
OD;aESmu ft x d wu fv mwwfygw, f/ ' gayrJh u srf;awmfx JrSm b k&m;o ci f[ m
, [ l' Dv lrsdK;wdkYt ay: t rsu fa' go ½Sawmfr lw, fv dkYv m½Sdw, fq dk&i f t J' g&JU
t "dyÜg, fu ]t v ’m[ frSmv n f; u dk, fx n f½Sdr , f/ t J' Du dk, fx n frSm ao G;awG
q lyGwfNyD; a' go ykefx r, f} v dkYq dkv dkjci f;r [ kwfb J v lo m; awG&JUa' go pdwf[ m
![Page 236: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/236.jpg)
212
wpfpHkwpf&mu dk t v Geft r i f;rESpfro u fjzpfwJht cg jzpfay:wwf o v dkrsdK;
t v ’m[ fo n f v n f; v lawG&JUwpfcsdKUao mrau mi f;wJhv kyf&yfaMu mi fh rESpfrsdKUrI
jzpfay:NyD; ¤i f;wdkYeJYq u fEG, faewJh t csdKUao m q u fEG, fywfo u fr Iu dk
jzwfawmu fypfv dku fjci f;u dk q dkv dkwmjzpfygw, f/ aemu fwpfck Oyrmjy&&i f
t cspfpdwfu dkMu n hfyg/ t cspfpdwfrSmv n f; v lo m;[ m x u fo efwwf<u rI jzpfwwf
ygw, f/ ' gayrJh t cspfpdwf[ mrESpfrsdKUjci f;u dkjzpfay:apjci f;r [ kwfb Jpdwfwdr f;
ñ Twfjci f;u dkjzpfay:apwwfygw, f/ ' gayrJh t cspfq dkwJh pu m;v Hk;u dk t v ’m[ f
u rdrdb u f&n fñ Tef;NyD;t o Hk;jyK&i f ' g[ mv lo m;awGrSm pyfq u f ]jzpfay:wwf
wJh t cspf pdwfrsdK;u dk q dkv dkjci f;r [ kwfb J v lawGrSm rdrdcspfwJho lu dk au mi f;rGefpGm
q u fq HNyD; o lUu dkab ;' ku ©t cu ft cJawGeJY q dk;u sdK;awG u aeaq mi fr u ln Dwwf
u m? Ni dr f;csr f;r Iaq mi fMu Of;ay;wwfo v dkrsdK; t v ’m[ fu v n f; t csdKU o lawG&JU
jzLpi fr IeJYcspfarwåmu dk½Iu m o lYu dkx dkt wdki f;q u fq Hwu fjci f;u dk q dkv dkwmjzpf
ygw, f/
t J' gt m;jzi fh v lo m;wdkYv kyfaq mi faewJh *kP ft &n ft csi f;rsdK;u dk
t v ’m[ fu v n f; v kyfaq mi fazmfu sL; jyaMu mi f; o d&ygw, f/' gayr Jh
t ajct aecsi f;awmh u Gmwmaygh/q dkv dkwmu *kP ft &n ft csi f; azmfu sL;jywJh
ae&mrSmawmh v lo m;eJYt v ’m[ f[ m wln DNyD; *kP ft &n ft csi f; wn fwHhjzpfay:jci f;
ae&mrSmawmh rwlygb l;/ t v ’m[ feJYv lo m;&JU t csdKUao m*kP fawG pu m;v Hk;
azmfjycsu ft & wln Daeo n fhwdki f t v ’m[ fu (v dki f;pu rDpfv d[ d½Idi f;t f)
]t ½Si fjrwfESi fh wln Do n fht &m rn fo n fht &mwGi frQr½Sd} (pl&m[ f½I&m[ f -
12)[ k rdefYMu m;x m;NyD; jzpfygw, f/ *kP ft &n ft csi f;q dki f&m pu m;v Hk; wln Dr I
awGu dk t v ’m[ fu v lo m;wdkYem;v n fv G, fap&ef o Hk;pGJ&jci f;o mjzpfygw, f/
t v ’m[ fh*kP fawmfeJYywfo u fNyD; x dk*kP fawmfawG[ m t pOft NrJ
x i f½Sm;ay:v Gi fv Qu f½Sdo v m;? ' grSr [ kwf t x l;jyKx m;ao macwfu mv wGi frS
![Page 237: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/237.jpg)
213
azmfu sL;wwfo v m;q dkNyD; ar ;p&mjzpfv mygw, f/ ' g&JUt ajzu ]t v ’m[ fh&JU
*kP fawmfawG[ m b , fawmhrSwdr fjrKyf aysmu fu G, fo Gm;wwfjci f; r½Sdb J , aeY
wdki f *kP fawmf azmfu sL;x i f½Sm;jci f;wHcg;awmf[ m zGi fhx m;v Qu f½SdNyD; ydwfo Gm;
rSmr[ kwfaMu mi f; rdkt fr i fef, HkMu n fo lrsm;o dkY o wi f;au mi f; yg;v dku fygw, f}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawG[ m t u efYt o wfrJhjci f;
] t v ’m[ fh*kP fawmfawGeJYywfo u fNyD; u k&ft mefeJY[ ' D;pfrSm azmfjy
v m½SdwJh*kP fawmfawGav mu fyJ½Sdwmv m;? ' dt jyi f x yfr½Sdawmhb l;v m; }
v dkYar ;Edki fp&m ½Sdygw, f/ u Refawmfht jr i ft & t v ’m[ fh*kP fawmfawG[ m
t ½Si fjrwf&JU Zmwdawmfv dkrsdK;yJ t u efYt o wfrJhw, fq dkwmygyJ/u k&ft mefeJY
[ ' D;pfrSm azmfjyx m;wJh *kP fawmfawGu awmh ' Dav mu eJY ywfo u f q u fEG, f
aewJh *kP fawmfawGjzpfygw, f/ t J' D*kP fawmfawGt jyi f au mi f;u i fwrefawGeJY
pyfq dki fwJh*kP fawmfawGv n f; ½Sdygw, f/ ' grSr[ kwf v lo m;awGeJY q u fEG, fr IayrJh
o kcb HkrSmo m q u fEG, fr I½SdwJh *kP fawmfjzpfygw, f/ t J' Db 0[ mo n f
r su far Smu fav mu eJYawmh v Hk;0u dkr q dki fwJht jyi f t J' D*kP fawmfawGu dk
u RefawmfwdkYu ' Dav mu rSm em;v n fo ab maygu f Edki frSmv n f; r [ kwfygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ frSm aemu fx yf*kP fawmfrsm;pGm ½Sdaeao ;aMu mi f;
o u fao t ax mu ft x m;
]t v ’m[ frSm aemu fx yf*kP fawmfawGv n f; ½Sdao ;w, fq dkwm pdwfu l;
o u fo u fo mjzpfw, f/ t Jv dk½SdaeaMu mi f; u sKyfwdkYb , fv dko dEdki f? , HkMu n f
Edki fyghrv Jv dkY (apm' u 0i fEdki fygw, f/) x m0&b k&m;o ci frSm½SdaewJh v lo m;wdkY
o dEdki fwJh *kP fawmfawGt jyi f aemu fx yf *kP fawmfrsm;pGm ½Sdao ;aMu mi f;
wrefawmfjrwft m;jzi fh o d½Sd&ygw, f/ ' geYJywfo u fNyD; wrefawmfjrwf&JU
awmi f;q k' dkt m wpfck½Sdygw, f/
]]t dkµt v ’m[ f - t ½Si fjr wfo wfr SwfrSn fhac:x m;awmfr lao m
![Page 238: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/238.jpg)
214
t ½Si fjrwf\ emrawmfrsm;t m;jzi fhv n f;au mi f; (o dkYr [ kwf) t ½Si fhrku ©ygXfywf
awmfwGi f rSn fhwGi fx m;ao m emrawmfrsm;t m;jzi fhv n f;au mi f; (o dkYr [ kwf)
t ½Si fhzefq i f;cHwpfOD;OD;t m; t ½Si fo i fMu m;ay;x m;ao m emr awmfrsm;
t m;jzi fhv n f;au mi f; (o dkYr [ kwf) t ½Si fhZmwdawmfx JwGi f zHk;u G, f x m;v Qu f
, i f;ESi fhpyfv sOf;í rn fo lrQro dMu ao m emrawmfrsm; t m;jzi fh v n f;au mi f;
t ½Si fhx HawmfwGi f ' dkt mawmi f;q kjyKyg\ }} (rGwfpfe' f t [ fr ' fb i fef[ rfb v f
u srf; ? wGJ - 1 ? pm - 452 - ' g½kv fzDu D&fyHkESdyf - ' kwd, t Bu drf x kwfa0jci f; ?
1978)
t x u fygawmi f;q k[ m t b , frQ½Sn fv sm;wJh]q GDzo f}*kP fawmfawGeJY
jzefYu su fx m;NyD; t b , frQt pGr f; x u fwJh awmi f;q k' dkt mjzpfygo v J/
t J' Dv dkawmi f;q krsdK;u dk t o dyn mÓP fpOfrSm &i fhu su fjyn hfpHkwJho lrSo m
&Ekdi fygv dr fhr , f/ wrefawmfjrwf(q G)[ m v lo m;ro dEkdi fwJh *kP fawmfawG
u aev n f; t u sdK;&, lcHpm;NyD; x dk*kP fawmfawGu dk t aMu mi f;cHv Qu f rn fo dkY
awmi f;q kjyK x m;o v Jq dkwmu dk ½Ipm;Mu yg/
' D[ ' D;pfMo 0g' t m;jzi fh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fq DrSm v lo m;wdkY
ro dEkdi fwJh t jcm;jcm;ao m*kP f awmfaygi f;r sm;pGmv n f;½Sdaeao ;aMu mi f;
o dEkdi fygw, f/o mrmefv lo m;rsm;rq dkeJY wrefawmfjrwf(q G) u dk, fawmfwdki f
ro dwJht jyi f t jcm;rn fo n fhzefq i f;cHrSv n f; ro dygb l;/ u RefawmfwdkYo dwJh
t v ’m[ fh*kP fawmfawGq dkwm u RefawmfwdkYv lo m;awGeJY q u fEG, f ywfo u f
aewJh *kP fawmfawGav mu fo m o dwmyg/ t J' D*kP fawmf awGx u fydkNyD; ' Dav mu
rSm v lo m;awGeJYywfo u fq u fEG, faeao ;wJh t jcm;*kP fawmfawGr½Sdygb l;/
t J' Dv dkrSr [ kwfb J t u , fí v lo m;eJYpyfq dki fwJh*kP fawmfwpfckck u sef½Sd
aeao ;w, fq dk&i f wrefawmft aygi f;&JUem, u OD;pD;OD;aq mi f ]cgwref
eAD, D;ef}yGi fhay:v mzdkY½SdaewJht wGu fv dkYq dk&ygr , f/ ' gayrJh wrefawmft aygi f;
![Page 239: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/239.jpg)
215
&JU OD;pD;acgi f;aq mi fem, u ]cgwrefeAD, D;ef}v n f; <u jref;yGi fhay:cJhNyD; jzpfwJh
t wGu f ' Dav mu eJYpyfq dki fwJh t v ’m[ fh *kP fawmf[ lo a½GUu dkv n f; u dk, fawmf
u x kwfazmfwi fjycJhNyD;jzpfygw, f/
v lo m;wdkYeJUpyfq dki fwJh*kP fawmf99yg;yJ t v ’m[ fr Sm½Sdw, fv dkY
rGwfpv i fx kBu D;u awG;x i faeMu ygw, f/
o dkYayrJh ¤i f;wdkYu [ ' D;pfMo 0g' awmfwpfyk' fu dk t "dyÜg, fau mu fv GJNyD; t x i frSm;
cJhMu wmyg/ wu , fq dk&i f ' Dav mu eJYywfo u fq u fEG, faewJh t v ’m[ fh
*kP fawmfawG[ m 99 yg;ru ygb l;/ t v ’m[ fhu srf;awmfx JrSm wcsdKU *kP fawmf
awGu dk pu m;v Hk;t m;jzi fhazmfu sL;NyD; wcsdKUu dk t &dyft >ru feJY azmfjyx m;ygw, f/
t &mwdki f;o n f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo mv Qi f jzpfjci f;(wpfen f;)
0g[ f' o lv f0l*sL' f
' Dae&mrSm u Refawmfht aeeJY t aMu mi f;t &mwpfcku dk wi fjycsi fyg
w, f/ t J' gu b mv Jq dkawmh t v ’m[ f x m0&b k&m;o ci fo n f wpfq lwn f;
wpfyg;wn f;jzpfjci f;? wkEdIi f;rJht ½Si fjzpfjci f;? zefq i f;½Si fjzpfjci f; po n f wdkYu dk
rsu farSmu fjyKv Qu f wcsdKUv lawGrSm o Ho , yGm;zG, f&mawG jzpfyGm;v mjci f;ygyJ/
¤i f;wdkYu ]t v ’m[ fx m0& b k&m;o ci fwpfq lwn f; wpfyg;wn f;jzpfw, f
q dkwm *kP fawmft &eJY u dk;u G, fq n f;u yfcHx dku f&mt ½Si fjzpfjci f; t &o m
r[ kwfb J ½Iax mi fhwdki f;? en f;v r f;wdki f;t & wpfq lwn f;wpfyg;wn f;jzpfw, f?
' gaMu mi fh av mu rSm x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu v GJNyD; t jcm;b mrSr½Sd}
v dkYq dkv mMu NyD; ' Dv dkt , lt q ? t awG;t jri frSm rGwfpv i ft csdKUv n f; yg0i faeMu wmu dk
0r f;en f;zG, fawGU&ygw, f/ t J' Dt awG;t ac: ydkNyD;cdki frmv mat mi f ' ó e
yn m&yfq Du v n f; u ln DyHhydk;r I&aeygw, f/ x dkt , lt q t & j' yf0w¬Kwpfck
o n f t jcm;j' yfwpfckrSo mv Qi f jzpfay:v mEdki fp&m½SdNyD; b mrSr½SdwJht &m[ m
]t &m0w¬K} wpfck&, fv dkYjzpfv mEdki fp&mr½Sdq dkwJht , lt q ygyJ/ t &mwdki f;o n f
![Page 240: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/240.jpg)
216
x m0&b k&m;o ci fo mv Qi f jzpfwn faewmjzpfw, fq dkwJh ]0g[ f' o fo kv f0l*sL' f}
0g' [ m t dEd, wdku fi , frSm ysHUESHUaeNyD; t x l;o jzi fh zu D&f&ao hawGrSm t J' D
t awG;rsdK;½SdMu ygw, f/ ' gaMu mi fh ' Dt awG;t ac:[ m t ajct jrpfr½SdaMu mi f;
OD;pGmem;v n fo ab maygu fx m;zdkYv dkt yfygw, f/ t dEd, wdku fi , frSm ½SdwJh
zu D&fawG&JUt , lt q u av mu ½Sdt &mwdki f;o n f x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fo m
jzpfw, fq dkNyD;awmh ajymaewmu dk Mu m;&ygv dr fhr , f/ ¤i f;zu D&fwdkYu ]x m0&
b k&m; o ci ft v ’m[ fu wpfyg;wn f;½SdaewmaMu mi fh t u , fí aemu fx yf
t ½Sdw&m;wpfcku dk v u fcHv dku fr , fq dk&i f ESpfyg;jzpfo Gm;rSmaygh/ x m0&b k&m;
o ci f t v ’m[ f&JU wpfq lwn f;wpfyg;wn f;jzpfjci f; u sefEdki fawmhrSmr[ kwf}
v dkYq dkMu ygw, f/ ' ghjyi f ¤i f;wdkYu ]jrpfwpfpi f;ay:u a&jrKyfav ;awGu dk
½kwfw&u fMu n hf&i f jrpfeJYa&jrKyf[ m o D;jcm;v kdYo mx i f&ayrJh? wu , fawmh
o D;jcm;r[ kwfb J wo m;wn f;o mjzpfw, f} v dkY av mu ½Sda0ae, s zefq i f;cHawG
½Sdaejci f;u dk Oyrmay;cdki f;EdIi f;Mu NyD; ]av mu rSm yHko @eft rsdK;rsdK;eJY t &m&mu dk
jr i fawGUae&ayrJh wu , fu t J' Dt &mt m;v Hk;[ m x m0&b k&m; o ci ft v ’m[ f
rSv GJNyD; t jcm;b mrSr [ kwf? a&jrKyfav ;awGu a&&JUt o Gi f o @efwpfrsdK;jzpf
o v dkav mu rSm½Sdo rQt &mwdki f;[ m x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f&JUt o Gi fo @ef
wpfrsdK;yJjzpfw, f} v dkYq dkMu ygw, f/ wu , fawmh ' DOyrm ay;csu fawG[ m
v Hk;0rSm;, Gi f;ygw, f/ ¤i f;wdkYay;Mu wJh a&jrKyf&JU Oyrmu dkjyv dkygw, f/ a&jrKyf
q dkwmb mygv J/ a&x JrSmav cdkNyD; a&ylaygi f;jzpfo Gm;jci f;ygyJ/t u , fí
zefq i f;cHa0ae, st aygi f;&JUOyrm[ mv n f; a&ylaygi f;v dkyJq dk&i f t v ’m[ f
t jyi f t jcm;t &mo u fo u f&SdaMu mi f;u dkyg v u fcH&ygr , f/ zefq i f;cH[ m
av t o Gi faq mi fNyD; b k&m;o ci ft wGi f;rSm a&maygi f;v Qu f t rsdK;rsdK;o @ef
o ½kyfawG jzpfo Gm;w, fv dkY , lq &ygr , f/ (et lZdkb Dv fv m[ f)
rn fo dkYq dkap ]wpfckwn f;ao mt &mrS t o Gi fo @efaygi f;rsm;pGm
![Page 241: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/241.jpg)
217
u GJx Gu fv mjci f;} q dkwJht , lt q ? t awG;t jr i ft wGu f ¤i f;wdkY[ m b mo mw&m;
q dki f&m o u fao o m"u rsm;v n f; wi fjyMu ygw, f/ Oyrm- ]]v mt Dv m[
t Dv fv v fv m &JUq dkv dk&i f;t "dyÜg, fu t v ’m[ frSv GJí t jcm;u dk;u G, f cHx dku f&m
t ½Si fr½Sdv dkYq dkayrJh av mu rSm½Sdo rQ t &max mi fao mi f;ru r sm;pGmu dk
u dk;u G, fq n f;u yf&mt jzpfjyKv kyfx m;Mu ygw, f/ ' gq dk t x u fyg ]u v Drm}rSm
a<u ;aMu mfx m;csu fjzpfwJh t v ’m[ fu v GJNyD; u dk;u G, fcHx dku f&m r½Sdq dkwm
v kyfBu Hv dr fn mx m;o v dkjzpfro Gm;b l;v m;/ ' gaMu mi fh ]u v Drm} t &o d&wmu
t v ’m[ frSt yjzpfwJh v lawGu dk;u G, f aeMu wJht &mawG[ mv n f; t v ’m[ f&JU
t pdwft ydki f;awGyJjzpfw, f/ ' gaMu mi fh t v ’m[ fu rn fo n fht &mu dkyi f
u dk;u G, fo n fjzpfap aemu fq Hk;u dk;u G, f&mrSm t v ’m[ fo m jzpfw, f/ t v ’m[ frS
v GJNyD; t jcm;b mrSr½SdwmaMu mi fh t ½Si fjrwfu v GJNyD; t jcm;u dk;u G, f&mv n f;
b , f½Sdawmhrv J}} v dkY ajymq kdMu ygw, f/
u sr f;jr w fu k&ft mefx Ju t m, w fr ku ©yw fawmfjzpfwJh
] } (38;6) t m;jzi fhv n f; ¤i f;wkdYu ]t v ’m[ frS v GJNyD;
b mrSr½Sdb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh (wrefawmfjrwfacwfu ) r , HkMu n f
ji i f;y, fo lawG u dk;u G, faeMu wmawGu v n f; t v ’m[ fr [ kwfwJh t jcm;t &m
awGr[ kwfb J t v ’m[ fhx Ju t pdwf t ydki f;awGo mjzpfNyD; ¤i f;wdkYu t Jo av mu f
rsm;jym;wJhb k&m;awGu dk wpfq lwn f;wpfyg;wn f; t jzpfjyKv kyfv dku f Mu w, fv dkY
q dkaeMu wmaMu mi fhjzpfw, f/ aemu fwpfcku (t m&Afu r , HkkMu n fji i f;y, f
o lawGu ) t m&ADb mo m pu m;u dkau mi f;pGmwwfu Rr f;Mu o lawGjzpfNyD;
¤i f;wdkYu ]u v Drm} &JU t "dyÜg, fo ab mu dk t J' Dv dkyJ, lq Mu w, f/ ' gu dk
u k&ft mefu v n f; ji i f;rx m;b l;/ ' gu dkMu n hfjci f;jzi fh ¤i f;r , HkMu n fji i f;y, fo lawG
]u v Drm} b u fo dkY &n fñ Tef;cJhwJho ab mw&m;[ m t rSefjzpfw, fq dkwm
o dEkdi fw, f} v dkY ax mu fjyajymq dkMu ygw, f/
![Page 242: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/242.jpg)
218
wwd, t ax mu ft x m;t aeeJY ¤i f;wdkYwi fjywJht m, wfrku ©ywf
awmfu
(50;17)
yJjzpfygw, f/ t J' Dt m, wfrSm t v ’m[ fu ]i gwdkYo n f v lo m;\ t o u f
ao G;aMu mrx u fyi f ¤i f;v lo m;ESi fh eD;pyf\ } / t Jawmh t v ’m[ f r [ kwfwJh
wjcm;t &mu b , fv dkv kyfNyD; v lYt o u fao G;aMu mx u fydkrdkeD;pyfEdki fygh rv J/
' Dawmh v lo m;awG[ mv n f; t v ’m[ fhx Ju t pdwft ydki f;awGyJq dkwm ½Si f;½Si f;
v i f;v i f;o d&w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh (0l*sLa' rko v yfu f) t v Hk;pHku dk
x def;csKyfao mt ½Si f[ m (0l*sLa' rku dki f, D;' f) t u efYt o wf½Sdao m t &mx u f
ydkeD;pyfjci f;aMu mi fhyJjzpfw, f} v dkYq dkMu ygw, f/
pwkw¬t ax mu ft x m;t aeeJY ¤i f;wdkYu t v ’m[ f½Si fjrwfeJYywfo u fNyD;
u sr f;jrwfu k&ft mefrSmv m½SdwJh ] }
(57;4) ]t v ’m[ fo n f t pjzpfawmfr lNyD; t q Hk;v n f;jzpfawmfr l\ / t v ’m[ f
o n f x i f½Sm;ay:v Gi fv Qu f½SdNyD; wdr fjrKyfzHk;u G, fv Qu fv n f;½Sdawmfr l\ /}
t u , fí t v ’m[ fyJt pjzpfNyD; t q Hk;v n f;jzpfw, f/ x dkt ½Si fyJ t x i ft ½Sm;
½SdNyD; wdr fjrKyfzHk;u G, fv Qu fv n f;½Sdw, fq dk&i f b , ft &mu sef½Sd OD;awmhrv J}
v dkYq dkMu yg w, f/
aemu fwpfckt ax mu ft x m;t aeeJY jyMu wmu u srf;jrwf u k&ft mef
rSm v m½Sdo n frSm -
]
]u r Çmajr ESi fhr dk;au mi f;u i f½Sdo r Qao mt &mwdki f;o n f t v ’m[ fhu dko m
p*sf' g[ f0yfwGm;v Qu f½SdaeMu \ /} t u , f í t v ’m[ ft jyi f av mu rSm
wjcm;wpfpHkwpf&m½Sdaeao ;v Qi f ' Dt m, wf[ m rSm;, Gi f;o Gm;rSmjzpfw, f/
![Page 243: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/243.jpg)
219
b m aMu mi fhv Jq dkawmh v lawG[ m t jcm;ao mt &mawGu dkv n f; u dk;u G, f
aewmaMu mi fhygyJ/ t u , fí ½kyfwkq i f;wk awG[ m x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f
r [ kwfb l;q dk&i f v lawG[ m t v ’m[ frSt y t jcm;t &mawGu dk pyf*sf' gysyf0yf
OD;csaewmv dkY em;v n f&r SmjzpfNyD; ' Dt m, wf[ mv n f; r Sefu efr I½SdrSm
r[ kwfygb l;/' gaMu mi fh t J' Dt &mawG v n f; b k&m;jzpfw, fq dkwmo d&ygw, f}
v dkYq dkygw, f/
] t u , fí ' go mrSefw, fq dk&i f ½S&Du f(wkzu fx m;u dk;u G, fjci f;)
q dkwmu a&mb mv J/ NyD;awmh t v ’m[ f r [ kwfwJh t jcm;t &mawGa½SUrSm
0yfwGm;jci f;u dka&m b maMu mi fhwm;jrpfx m;&wmv J} v dkY ar ;wJht cgrSm ¤i f;wdkYu
]t &mwdki f;[ m t v ’m[ fjzpfaeo n fhwdki f t csdKUao may:v Gi f x i f½Sm;aewJh
t &mt m; u dk;u G, fjci f;u dk ½S&Du fwkzu f x m;u dk;u G, fjci f;v dkYo mac:&rSmyg/
b maMu mi fhv Jq dkawmh ½kyfwkq i f;wkawGu dk 0yfwGm;½Sdcdk;wwfMu o lawG[ m
b k&m;t rSwfeJY½Sdcdk;aeMu wmr[ kwfb J b k&m;o ci f&JUt ½kdu ft &mcHawGt rSwfeJY
u dk;u G, faeMu jci f;aMu mi fhyg/ ' gaMu mi fh ½kyfwkawGu dk b k&m;r [ kwfb l;q dkwJh
t awG;eJY u dk;u G, f½Sdcdk;aejci f;aMu mi fh ½S&Du fjzpf&wmyg} v dkY jyefajzwwfMu
ygw, f/
t &mwdki f;u dk ]t v ’m[ f} v dkY rSwf, lo lawG&JU o u fao jycsu frsm;u dk acsyjci f;
, ck u Refawmfht aeeJY ¤i f;wdkY&JU o u fao jycsu f t ax mu ft x m;
awGu dk acsy½Si f;v i f;yghr, f/OD;pGmyx r ¤i f;wdkYwi fjywJh ]v mt Dv m[ t Dv fv v fv m}
&JU t "dyÜg, fq dkv dk&i f; o ab mrSm v Hk;0rSm;, Gi f;aMu mi f; q dkcsi fygw, f/ ' Dae&mrSm
]t Dv m[ } q dkwJh t "dyÜg, fu dk ¤i f;wdkYu rdrdwdkYv dkcsi fwJht "dyÜg, fu dk wZGwfx dk;jyef
q dkNyD; t J' Day:rSm o lwdkY&JUa<u ;aMu mfcsu ft kwfjrpfu dk pdku fx lv dku fMu ygw, f/
]t Dv m[ } q dkwJh t m&ADa0g[ m&&JUt "dyÜg, fu ESpfr sdK;ESpfpm;½SdNyD; yx r
wpfr sdK;u u dk;u G, f&mt wkt a, mi fjzpfap? u dk;u G, f&mt ppft rSefyJjzpfap
![Page 244: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/244.jpg)
220
rn fo n fhu dk;u G, f&mt wGu frq dk , i f;pu m;v Hk;u dk t o Hk;jyKygw, f/ ' kwd,
wpfr sdK;u r [ kwfr r SefwJh u dk;u G, f&mu dkq dkv dkjci f;r [ kwfb J t ppft r Sef
u dk;u G, f&mu dk q dkv dkygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefrSm t Jv dkt "dyÜg, f ESpfrsdK;pv Hk;
u dk t o Hk;jyKx m;wm awGU&ygw, f/ ' gu dk ¤i f;wdkYu r [ kwfr rSefu dk;u G, f&m
q dkwm v Hk;0r½Sdb l;q dkwJh yHkpHeJY ]t Dv m[ } &JUt eu fu dk au mu f, lx m;Mu ygw, f/
]v lawG[ m t v ’m[ ft jyi f t jcm;ao mu dk;u G, f&mrsm; u dkv n f; q n f;u yf
u dk;u G, fMu \ } v dkY u sr f;jrwfu k&ft mefu ½Si f;½Si f;v i f;v i f; rdefYMu m;x m;w, f/
o dkYq dkv Qi f ]t Dv m[ }&JUt "dyÜg, fu t ppft rSefu dk;u G, f&mt wGu fu v GJNyD;
t jcm;rn fo n fht wGu frS o Hk;pGJcGi fhr½Sdb l;q dkwJh o ab mu dk ñ Tefjyaew, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh ppfrSefwJht eu ft "dyÜg, fq dkwm ajymq dko l &n fñ Tef;&mu dk
o Hk;o yfq i fjci fNyD; au mu f, l&wmrsdK;jzpfwmaMu mi fhyg/ aemu fNyD; t ½Si fjrwf
u u sr f;jrwfu k&ft mef&JU t jcm;wpfae&mrSm ]v lawGu t v ’mh[ ft jyi f
t jcm;ao m u dk;u G, f&mrsm;u dkv n f; u dk;u G, fq n f;u yfMu \ } v dkYrdefYMu m; x m;w, f
q dk&i fjzi fh ]v mt Dv m[ t dv fv v fv m[ f} &JUt "dyÜg, ft eu fu dk r [ kwfr rSef
u dk;u G, f&mv n f; r½Sd t ppft rSefu dk;u G, f&mv n f;r½Sd (t &mwdki f; t v ’m[ f
jzpfw, f) v dkY jyefq dkv dkYr&Edki fygb l;/ ' g&JUt ppft rSef t eu ft "dyÜg, fu t v ’m[ frS
v GJí ppfrSefao m u dk;u G, f&mt ½Si f t jcm;r½Sdv dkYo m au mu f, ljyefq dkEdki frSmjzpf
ygw, f/ t J' Dv dkt "dyÜg, frsdK;eJYo mq dk ]0[ f' o fo lv f0l*sL' f} (t &mwdki f;b k&m;jzpfjci f;0g' )
q dkwm ay:aygu f v mEdki fp&mu dkr½Sdygb l;/
]t Dv m[ } &JUt "dyÜg, fu ESpfrsdK;ESpfpm;½Sdw, fq dk&i f ]0[ f' o fo lv f
0l*sL' f0g' D} awG t eu fau mu f, ljyefq dko v dkrsdK; b maMu mi fhv u frcHEkdi f&rSmv J?
t Jv dkrsdK;(wpfzu fwn f;t eu fau mu f, ljci f;jzi fh) ]u v Drm} wpfckwn f;
ay:rSm t ajcjyKwn faq mu fx m;wJh t pöv mr fo mo emay:rSm o Ho ,
r0i fEdki fb l;v m; v dkYar ;p&m½Sdygw, f/ ' g&JUt ajzu ]pu m;v Hk;wpfv Hk;&JU
![Page 245: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/245.jpg)
221
t "dyÜg, fjym;r Iu dkMu n hfNyD; ae&mwu m t "dyÜg, ft r sdK;r sdK;eJY o Hk;pGJjyefq dk
aejci f;u rSefu efr Ir½Sdb l;/ ajym&&i f u sr f;jrwfu k&ft mef[ m t m&ADb mo m
pu m;eJY o u fq i f;v mwmjzpfNyD; ' Db mo mpu m;&JU x Hk;en f;Oya' t &
pu m;v Hk;wpfck&JU t eu ft "dyÜg, ft rsdK;rsdK;u dk 0gu swdki f;rSm o Hk;pGJav hr½Sdygb l;/
' g[ m t m&ADb mo mpu m;wpfckwn f;o mr [ kwfygb l;/ pu m;v Hk;wpfv Hk;rSm
t eu ft "dyÜg, fb , fav mu f yi frsm;jym;o n fjzpfygap ajymaewJh t aMu mi f;t &m
eJY o u fq dki fwJh (o dkYr [ kwf) t J' D(u sr f;)pmt kyf&JU t jcm;ae&mawGrSm o Hk;pGJx m;wJh
' Dpu m;v Hk;&JU t eu fo ab mawGeJY u dk, fn DpGmyJ jyefq dkt eu f au mu f, lv dkY
&Edki fw, fq dkwm[ m b mo mpu m;wdki f;&JU t ajccHOya' jzpfw, f/ t Jv dkr[ kwfb J
' Dpu m;v Hk;&JU t b d"mefu ay;wJh t "dyÜg, fawGt m;v Hk;u dk , lo Hk;v dkYr&ygb l;/
t ck t aMu mi f;t &meJYywfo u fNyD;awmhv n f; t v ’m[ fu u sr f;jrwfu k&ft mef
rSm ]rk½S&Du f (wkzu fx m;u dk;u G, fo lrsm;)o n f t v ’m[ ft jyi f t jcm;t &m
rsm;u dk u dk;u G, fMu o n f} v dkY t Bu dr fBu dr ft cgcg rdefYq dkx m;NyD; t u , fí
t ½Si fjrwfu ]t v ’m[ fu v GJNyD; t jcm;u dk;u G, f&m t ½Si fr½Sd} v dkY rdefYq dkv dku fwJh
t cg t jcm;t m, wfawmfawGeJY aygi f;pyfNyD; ]t v ’m[ fu v GJí t jcm;u dk;u G, f
cHx dku f&m ppfrSefao mu dk;u G, f&mt ½Si f [ lí r½Sd} v dkY t eu fau mu f, ljyefq dk
&rSmjzpfNyD; t jcm;t aMu mi f;t &m t m, wfawGeJY pyfq u fu m ]u v Drm}
&JUt "dyÜg, fu ½Si f;v i f;jywfo m;pGmay:v Gi f v mNyD; o Ho , yGm;p&m pdk;pOf;rQ
r½Sdawmhygb l;/
aemu fwpfckt m, wfjzpfwJh ] } (38;6)
&JUt "dyÜg, fu v n f; ¤i f;wdkYzGi fhq dko v dk r [ kwfygb l;/wu , fawmh t J' D
t m, wf&JUt "dyÜg, fu ]u dk;u G, f&mt wkt a, mi frsm;t m;v Hk;u dk z, f½Sm;v Qu f
¤i f;wdkY&JUae&mrSm t ppft rSefu dk;u G, f&mu dk o wfrSwfjci f;o mjzpfygw, f/
' Dae&mrSm ] } &JUt "dyÜg, fu ]o wfrSwfjci f;} v dkYjyefq dk&rSmjzpfygw, f/
![Page 246: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/246.jpg)
222
t Jv dkr [ kwfb J pu m;v Hk;t eu fo u fo u fq dkv Qi f ]u dk;u G, f&m b k&m;wk
b k&m;a, mi fawGu dk pkpn f;NyD; wpfq l½Si fjzpfapv dku fw, f} q dkNyD; t "dyÜg, f
o u fa&mu fo Gm;ygv dr fhr , f/ ' gayr Jh ¤i f;wdkY t Jv dkt "dyÜg, fr sdK;u dkawmh
rau mu f, lMu o v dk u RefawmfwdkYu v n f; ]u dk;u G, f&m t rsm;t jym; u dkz, f½Sm;
o kwfo i fu m u dk;u G, f&mwpfq lwn f;jyKv kyfv dku fw, ff} q dkNyD; t eu fzGi fhq dk
au mu f, lr Ir jyK v kyfMu ygb l;/
¤i f;wdkYwi fjywJh wwd, ajr mu ft m, wfjzpfwJh ]
} (50;17) q dkwm&JU t "dyÜg, f o ab m
[ m ¤i f;wdkY, lq o v dk [ kwfu dkr [ kwfygb l;/ ¤i f;wdkYu ]r lu dki f, ' f} (t u efY
t o wf½SdwJht &m)x u f ]r lo v yfu f} (t v Hk;pHku dkv Tr f;rdk;x m;ao mt &m) u
ydkrdkeD;u yfr I½Sdw, fv dkY , lq Mu w, f/ ' gayrJh ]r lu dki f, ' f} u rdrd&JU yi fu dk, fZmwdeJU
, SOf&i f ]r lo v yfu f} x u fydkNyD; b maMu mi fh eD;u yf&wmv Jq dkwm ar ;p&m
jzpfv mw, f/ (t v ’m[ ft jyi f) t jcm;b , ft &mrSr½Sdb l;q dkrSjzi fh ]rko v yfu f}
eJY ]r lu dki f, ' f} q dkwJht aMu mi f; ' Dae&mrSm x n fhaq G;aEG;ji i f;cHk p&myi fv dkawmhr, f
r [ kwfyg/ ]r lu dki f, ' f} eJY ]r lo v yfu f}q dkwm t jcm;wpfckck ½Sdaeao ; w, f
q dkwmu dk x n fhpOf;pm;NyD; jzpfay:v mwJh pu m;v Hk;awGo m jzpfygw, f/
t aMu mi f;t &m[ m wpfckwn f; jzpfaeNyDq dk&i fjzi fh ]r lu dki f, ' f} (t u efYt o wf
½Sdao mt &m)u dk b , fo lu (jyef)x def;csKyf u efYo wfv dku f&wmv J/
t J' Dt m, wf t jyn hft pHku awmh -
]{u efpi fppf i gwdkYo n f v lo m;wdkYt m; zefq i f;awmfr lNyD; , i f;v lo m;wdkY\
pdwfESv Hk;ü rn fo n fu dkv kyfí rn fo n fu dkrv kyf&rn fESi fhpyfv sOf;í o Ho ,
![Page 247: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/247.jpg)
223
r sm;yGm;rsm;v dr fhrn fu dk o dawmfr l\ / o dkYao mf i gwdkYo n f v lo m;wdkYt m;
zefq i f;NyD; x dkt wdki f;(t x def;t u Gyfr Jh)v Twfx m;o n fr [ kwfb J o lwdkY\
t o u fao G;aMu mrx u fyi f ydkrdkeD;pyfv Qu f½Sdawmfr l\ } (50;17)
' Dae&mrSm ] } q dkwm ESv Hk;u ae OD;aESmu fu dkwu fwJh
ao G;v TwfaMu mu dkq dkv dkwmjzpfygw, f/ OD;aESmu fx Ju dk ao G;ydkYaq mi fr Ir½Sdv Qi f
OD;aESmu f[ m t v kyfrv kyfaMu mi f; aq ;yn mt &o d&ygw, f/wen f; q dk&&i f
OD;aESmu ft v kyfv kyfjci f;[ mv n f; t o u fao G;aMu mr&JUt u lt n Day:rSm
rSDwG, fae&ygw, f/' gaMu mi fh t v ’m[ f½Si fjrwfu ]] b 0o n f t awG;t jr i f
rsm;ESi fhaygi f;pyfv Qu f½SdNyD; t awG;t jr i frsm;o n f o Ho , rsm;ESi fh aygi f;pyfv Qu f
½Sdao maMu mi fh x dko Ho , r sm;o n f v lYb 0wdk;wu fa&;v r f;aMu mi f;wGi f
t wm;t q D;jzpf aeo n f/ o dkYao mf i gwdkYo n f v lYt o u fao G;aMu mx u fyi f
ydkrdkeD;u yfv Qu f½Sdao maMu mi fh t o u fao G;aMu m jywfawmu fo Gm;v Qi fyi f v lo n f
t o u fx Gu fzdkY pu úefYydki f;awmh Mu mOD;rn fjzpfao mfv n f; i gwdkY\ t u lt n D
t apmi ft ru dkydwfq dkYypfv dku frn fq dkv Qi f v lo m;ysu fq D;zdkY&m t csdef(pu úefY)
t en f; i , frQyi f Mu mjr i fhrn fr [ kwf/ o dkYq dkv Qi f v lo m;o n f o Ho , yGm;aeo n fh
t cdku ft wefYü o l\ o Ho , r sm;u dk z, f½Sm;ypfapjci f;i Sm i gwdkYb u fo dkY
t b , faMu mi fh t m½kHr jyK&ygo en f;/ x dkv lo m;wdkY\ cEmu dk, ft r Ieft rTm;
wdki f;o n f i gwdkY\ x def;csKyfu Gyfu Jr Iat mu füo m½Sdaeo n fht wGu f o l\ o Ho ,
r sm;t m; z, f½Sm;Ekdi fa&;aq ;en f; i gwdkYx Hür½Sdb l;[ k , lq ae o av m/
wu , fq dkv Qi f o Ho , r sm;ESi fh t awG;pdwfu l;r sm;o n f b 0\
t u dki f;t cu fwpfckjzpfNyD; b 0u dk, füu i gwdkYt m;jzi fho m &yfwn faejci f; jzpf\ /
x dkYaMu mi fh o l\ t cu ft cJrsm;t m; ajz½Si f;zdkY&mv n f; i gwdkYwwfpGrf;Edki fawmf
r l\ }} v dkY q dkv dkaejci f;jzpfygw, f/
t csKyfq dk&&i f ] } q dkwm ' Dae&mrSm v lUb 0&JU t rSDt wG, f
![Page 248: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/248.jpg)
224
q dkwJh t "dyÜg, fo ab meJY o Hk;pGJx m;jci f;jzpfygw, f/ ' gayrJh, i f;u dk rSm;, Gi f;wJh
t "dyÜg, fzGi fhq dkcsu fawG jyKv kyfv dku fMu wmjzpfygw, f/
aemu fwpfck o lwdkYjywJh o u fao t ax mu ft x m;t m, wfwpfcku
-
] }
]t ½Si fjrwfo n fyi f t pjzpfawmfr lNyD; t ½Si fjrwfo n fyi f t q Hk;jzpfawmfr l\ /
x dkYjyi f t ½Si fjrwfo n f ay:v Gi f x i f½Sm;v Qu f½Sdawmfr lNyD; wdrfjrKyfzHk;u G, fv Qu f
v n f;½Sdawmfr l\ } (57;4)
]' Dt m, wfawmfu dkax mu fjyNyD; ae&mwdki f;rSm t v ’m[ fo mv Qi f ½Sdw, f
q dkwJht ax mu ft x m;&w, f} v dkYq dkMu ygw, f/ ' Dt m, wfeJY t ax mu ft x m;
jyq dkjci f;u v n f; rSm;, Gi f;ygw, f/' Dae&mrSm t p? t q Hk;? ay:v Gi fx i f½Sm;?
wdrfjrKyfzHk;u G, f q dkwJh pu m;v Hk;av ;v Hk;o Hk;x m;&jci f;&JU &n f½G, fcsu fu x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ ft jyi f t jcm;t &mawGv n f;½Sdao ;aMu mi f;u dk o m"u
&½Sdygw, f/ t u , fí t jcm;rn fo n fht &mrSr½Sdb l;q dkv Qi f t p? t q Hk; v dkY
b maMu mi fh ajymp&mv dko v J/ ay:v Gi fx i f½Sm;? wdr fjrKyfzHk;u G, f v dkYv n f;
b maMu mi fh ajymp&mv dko v J/ t J' Dv dkr[ kwfb J wu , fajym&rSmu t ½Si fjrwfu
v GJNyD; u sefwmb mrSr½Sdv dkYo m ajymo i fhwmaygh/
wu , fawmh ' Dt m, wfawmf&JUq dkv dk&i f;t "dyÜg, fu t ½Si fjrwfo n f
]rk[ D;o f} t &mwdki f;t ay:v Grf;NcHKx m; awmfr lao mt ½Si fjzpfw, f q dkwmygyJ/
½Sdo rQt &mwdki f;[ m t v ’m[ fo mv Qi fjzpfw, fv dkY q dkv dkwmr[ kwf ygb l;/
ay:v Gi fx i f½Sm;jci f; ? wdrfjrKyfzHk;u G, fjci f; ? t pjzpfjci f;ESi fh t q Hk;jzpfjci f; pwJh
pu m;v Hk; awGu t &mwdki f; u dkv Tr f;NcHKx m;jci f;q dkwJhb u fo dkY &n fñ Tef;v dkjci f;
o mjzpfygw, f/ ' Dawmh ' Dt m, wf&JUq dkv dk&i f;u ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f
o n f rdrd\ ]q GDzo f}*kP fawmfrsm;ESi fht wl t &mwdki f;t m; v Tr f;NcHKx m;o n f}
![Page 249: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/249.jpg)
225
v kYd q dkv dkwmyg/
¤i f;wdkYo u fao jywJh aemu fwpfckt m, wfjzpfwJh
] } (13;16) ]t &mwdki f;o n f t v ’m[ ft m;
t r defYemcHv Qu f½Sd\ } q dkwJh t "dyÜg, ft eu fu dka[ mygw, f/ ]p*sf' g}&JU
wu , fht ppft rSeft "dyÜg, fu t rdefYemcHjci f;jzpfNyD; ]pyf*sf' g}rSm OD;ESdr fcs0yf
wGm;jci f;q dkwJho ab mu wi fpm;wJht aeeJYjzpfygw, f/t rdefY emcHjci f; o ab m
t & t v ’m[ fht rdefYu ae ao Gzn faewJh wpfpHkwpf&mrsm; av mu rSm½Sdyg
o v m;/ av mu ½Sd t r Ieft rTm;wdki f;o n f t v ’m[ f&JUt rdefYu dk emcHv Iyf½Sm;
ae&wmcsn fhygyJ/ Oyrm v Qmu dkyJMu n hfyg/ t csdKu dk v Qmay:wi f&i f csdKwJht &o mu dk
cHpm;&r , f/ t cg;u dk v Qmay:wi f&i f t cg;t &o mu dk cHpm;&r , f/
v lwpfa, mu fu t v ’mh[ fu dkv u fcHjci f;? v u frcHjci f;u (t "du ajymcsi fwJh
t aMu mi f;r [ kwfb J) o D;o efYu dpöjzpfygw, f/ ' gayrJh x m0& b k&m;o ci f
t v ’m[ fu o wfrSwfjyXmef;x m;wJhOya' u dk o l[ mv Hk;0 pGefYv Twfji i f;q efEdki frSm
r[ kwfygb l;/ t rdefYremcHb Ju dkaev dkYr&ygb l;/ ' gq dk&i f v lo m;[ m x m0&b k&m;
o ci ft v ’m[ fu dk remcHzDq efrIu dkv n f; jyKw, f r [ kwfv m;v dkY ar ;v mr , fq dk&i f
remcHzDq efjci f;q dkwm b , fv dkae&mrSm v l[ mremcHzDq efwmv J/ x m0&m
b k&m;o ci fu o lYu dkpr f;o yf ppfaq ;wJh t aeeJY o lYu dkv kyfydki fcGi fhay;NyD;
v Gwfv yfpGmx m;jci f;ay:rSm (remcHzDq efEdki fjci f;) jzpfygw, f/ x m0&b k&m;
o ci fu dk, fwdki f v lu dkpr f;o yfwJht aeeJY v kyfaq mi fEdki fpGr f;u dkay;NyD; v Gwfv yf
cGi fh ay;x m;v dkY v lo m;[ m remcHzDq efr IjyKEdki fwmu dk u RefawmfwdkYu ]v l[ m
x m0&b k&m;u dk emcHjci f;&JU ab mi ft jyi fu dk a&mu faew, f}v dkY ac:q dkv dkY
r&Ekdi fygb l;/ t b l*s[ v feJY zD&fat mi f(zm½kdb k&i f) u x m0&b k&m;o ci f
zefq i f;o wfr Swfx m;wJh o b m0ed, mr u ae r emcH zDq efcJhv dkYv m;/
t u , fí o lwdkYremcHzDq efjci f;r½SdcJhb l;q dk&i f (av mu ½Sd) t &mt m;v Hk;v n f;
![Page 250: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/250.jpg)
226
remcHzDq efjci f;rv kyfb J emcHjci f;ab mi fx J rSmo m½Sdaew, fygr , f/
(t &mwdki f;t v ’m[ fx m0&b k&m;jzpfw, fv dkYq dkaeo lawG[ m)
u k&ft mefygt m, wfjzpfwJh ]t ½Si fjrwfo n f Mu m;Ekdi fjr i fEkdi fao mt ½Si fjzpf\ }
q dkwmu dkax mu fjyNyD; t v ’m[ fo mMu m;Ekdi fjr i fEdki fw, fq dk&i fjzi fh av mu ü½Sd
o rQt &mt m;v Hk; t v ’m[ fo mv Qi fjzpfw, fq dkwmu dk o d&w, f? b maMu mi fhv J
q dkawmh jr i fjci f;? Mu m;jci f; q dkwJhae&mrSm v lo m;awGv n f;jr i fwm? Mu m;wmyJ/
t u , fí v lo m;awGu o m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f r [ kwfb l;q dk&i f
' Dt m, wfrSm;, Gi f;rSmaygh} v dkYq dkMu ygw, f/ wu , fq dk&i f ' Dt m, wfu dk
ax mu f½INyD; t ckv dk &v ' fx kwfu m , lq aejci f;[ mv n f; rSm;, Gi f;ygw, f/
b maMu mi fhv Jq dk&i f wpfpHkwpfa, mu fu csD;jr§i fh ay;x m;wJhypön f;q dkwm
x dko lydki fq dki fwJht &mo mjzpfv dkYygyJ/ t jr i ft m½kH[ m x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ f
csD;jr§i fhx m;wJht &mjzpfNyD; x dkt m½kHeJY v lo m;wdkY[ mjr i fu Gi f;½Iu Gu fawGu dk
jr i fawGUcHpm;Mu u m t Mu m;t m½kH[ mv n f; t ½Si fjrwf csD;jr§i fhx m;jci f;jzpfwm
aMu mi fh x dkt m½kHeJYv lo m;wdkY[ m t o HawGu dk em;ax mi f Mu wmjzpfNyD;
t rSefwu , fu x m0&b k&m;o ci fo mjr i fwJhMu m;wJht ½Si f jzpfygw, f/
t ppft rSefo ab mb u fo dkYax mu fcHñ Tefjyao mu k&ft mefYt m, wfawmfrsm;
u k&ft mefx Ju t jcm;t m, wfawGu dk av hv mMu n hfwJht cg ¤i f;wdkY
o u fao jycJhwJht csu ft v u fawG[ m v Hk;0rSm;, Gi f;aMu mi f; x i f½Sm;v mygw, f/
t v ’m[ fx m0&b k&m;o ci f[ m rdrdwn f½Sdawmfr ljci f;eJYpyfv sOf;v dkY rdefYMu m;
o n frSm -
] }
]t ½Si fjrwfESi fhwln Dao mt &m[ lí r½Sd} (42;12) rn fo n fht &mrS t ½Si fjrwf
ESi fhrwln Dyg/t u , fí av mu rSm t ½Si fjrwfu v GJNyD; rn fo n fht &mrSr½Sd ?
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo m½Sdw, fq dk&i f ] }u b mu dk
![Page 251: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/251.jpg)
227
q dkv dkygo v Jv dkY ar ;csi fygw, f/]0[ f' o fo lv f0*sL' f} 0g' DawGu av mu rSm
wpfckwn f;ao mt &mrSv GJNyD; u sefwmb mrSr½Sdv dkYq dkaeMu w, f/o dkYq dkv Qi f
t v ’m[ fx m0&b k&m;eJYwln DwJht &mb mrSr½Sd v dkUrdefYaejci f;u b mu dkq dkv dkcsi f
wmygv J/
aemu ft m, wfwpfcku ] } (26;78)
]pMu 0Vmav mu cyfo dr f;t m;zefq i f; awmfr lao mt ½Si frSt y t jcm;ao m
u dk;u G, f&mrsm;o n f x dkt ½Si f\ &efo lrsm;jzpfMu \ /t aMu mi f;q dkao mf i g t ½Si f
o n f ¤i f;t &mrsm;t m; q efYu si fao mt ½Si fjzpfjci f;aMu mi fhyi f} / ' gq dk r [ kwf
r rSefwJhu dk;u G, f&mawGu wu , fyi f x m0&b k&m;o ci f t v ’m[ fjzpfw, f
q dk&i f ]r ku dki f, ' f} yHko @efjzi fht u efYt o wft ajct aerSm &efo ljzpfNyD;
]rko v yfu f} v Tr f;NcHKx m;wJht ajct aerSm rdwfaq Gjzpfw, fv dkY q dkv dk&ma&mu f
ygw, f/ ' gayrJh ' Dv dkt "dyÜg, fzGi fhq dkjci f;[ mv n f; v Hk;0u dkrSm;, Gi f;ygw, f/
wwd, wi fjyrJh t m, wft & t v ’m[ fx m0&b k&m;t jyi f t jcm;
ao mt &mawGv n f;½SdaMu mi f; o do mx i f½Sm;ygv dr fhr , f/ t J' gu awmh
]t dkµ t o dÓP facgi f;yg;o lwdkY - t o i fwdkYo n f t v ’m[ fht jyi f t jcm;t &m
rsm;u dk u dk;u G, fzdkY&m i ght m;zdwfac: o n fav m} q dkwJht m, wfjzpfygw, f/
' Dt m, wfrSm ½kyfwkq i f;wku dk;u G, fo lawG&JU q i f;wkawGu dk ]*dki f;½kv f v m[ f}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fr [ kwfao m t jcm;t &mrsm;v dkY rdefYMu m;x m;
ygw, f/
pwkw¬ajr mu ft m, wfu awmh ]
}] t v ’m[ ft jyi f ¤i f;wdkYu dk;u G, fq n f;u yf ao m
![Page 252: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/252.jpg)
228
u dk;u G, f&mrsm;u dk q Ja&;jci f;r jyKMu ESi fh/o dkYq dkv Qi f , i f;wdkYo n fv n f;
t v ’m[ fht m; &efv dkjci f;pdwfrmefaMu mi fh t o dw&m;rJhpGmjzi fh q Ja&;jci f;rsm;
jyKv kyfMu v dr fhrn f} (6;109)
t u , fí t &mwdki f;[ m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo mjzpfygr l
]t v ’m[ fr St yao mt jcm;t &mrsm;} v dkY b mMu mi fh rdefYq dkx m;&ygo v J
q dkwmu dk ar ;v dkygw, f/ (wrefawmfjrwfacwfu ) rk½S&Du f(½kyfwku dk;u G, fo l)
awGu rdrdwdkYu dk;u G, f&mrsm;u dk ]t v ’m[ frSt yao mt &mrsm;} v dkY ajymprSwf
jyKcJhMu o jzi fh ¤i f;wdkY&JU, HkMu n fcsu feJYt n D ]t v ’m[ frSt yao mt &mrsm;} q dkNyD;
o Hk;pGJcJhwmo mjzpfw, fv dkY ajymq dkapm' u wu fMu r , fq dk&i f ¤i f;wdkY q n f;u yf
wJh u dk;u G, f&mrsm;u dk ]ykwfcwfajymq dkq Ja&;r Ir sm;r jyKMu ESi fh? o dkYr [ kwfygr l
¤i f;wdkYu v n f; t v ’m[ fhu dkapmfu m;ykwfcwfq Ja&;Mu v drfhrn f} v dkY b maMu mi fh
rdefY&o v J? ' ghjyi f wu , frdefY&rSmu ]¤i f;wdkY\ u dk;u G, f&mrsm;u dk q Ja&;r Ir jyK
Mu ESi fh/t aMu mi f;q dkao mf x dkt &mrsm;o n fv n f; t v ’m[ fx m0& b k&m;jzpf
jci f;aMu mi fhwn f;}/ q dkv dkwmu ' Dt o dw&m;rJhwJh ]r k½Sd&Du f}awGu rdrdwdkY
u dk;u G, f&mrsm;u dk t v ’m[ ft jyi f t jcm;t &m t rSwfeJYu dk;u G, faeMu NyD;
t v ’m[ fx m0&b k&m;&JUt pdwft ydki f;wpfckcku dk ykwfcwfq Ja&;jci f;u dk wm;jrpf
jci f;u v n f; t v Hk;pHku dkpdk;ykdi fwJh t ppft rSefu dk;u G, f&mb k&m;o ci fu dk ykwfcwf
apmfu m;q Ja&; v mrSmjzpfjci f;aMu mi fh r [ kwfb J x dkt &mu dk, füu x m0&
b k&m;o ci fjzpfjci f;aMu mi fh wm;jrpf&wmjzpfw, fv dkY b maMu mi fhrsm;t ½Si fjrwf
u rdefYq dkjci f;r jyKo v Jv dkY ar ;v dkygw, f/
t &mwdki f;u dkx m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft jzpfrSwf, lMu o lawG&JU, Hk Mu n fcsu f[ m
NyD;jyn fhpHkyg&JUv m;
' gawmi f ¤i f;wdkYu ]wdkYwawGu v GJNyD; wjcm;b , fo lY, HkMu n fcsu fu rS
jyn hfpHkr Ir½SdEdki fb l;? b maMu mi fhv Jq dk&i f , HkMu n fcsu fq dkwm x m0&b k&m;o ci f
![Page 253: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/253.jpg)
229
t v ’m[ fu dk zl;awGUcGi fhr&b J r jyn fhpHkEkdi fwmaMu mi fhjzpfw, f/ t jcm; o lawGu
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk t v Gefw&mrSeu feJo dr farGU0Su fu G, fawmfr lao m
t ½Si ft jzpfrSwf, lu m ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk x dawGUcHpm; ro dr jr i fEdki f}
v dkY, lq aeMu w, f/ wdkYwawGu u sawmh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk cHpm;
o djr i fx dawGUEkdi fwJht wGu f wdkYwawG&JU, HkMu n fcsu fu rS wu , fNyD;jyn hfpHkwm}
v dkYajymMu w, f/
t Jv dkyHkpHrsdK;eJYo m ¤i f;wdkY&JU, HkMu n fcsu f jyn hfpHkcdki frm&pwrf;q dk&i f
½kyfwkq i f;wku dk;u G, fwJho lawGu ydkNyD;awmi f , HkMu n fcsu fcdki frmjyn fhpHk o lawG
jzpf&rSmaygh/ b maMu mi fhv Jq dkawmh q i f;wku dk;u G, fo lawGu rdrdwdkYu dk; u G, f&m
u dk a½SUwn fhwn fhrSm x m;v su fu dk;u G, fMu jci f;aMu mi fhyg/ ' ghjyi f q i f;wk
u dk;u G, fo lawGu ]x m0&b k&m;o ci fu dk t m½kHjyKEkdi fzdkYt wGu f t J' Dv dku dk;u G, f
Mu &wmyg} v dkYq dkMu ygw, f/
q i f;wku dk;u G, fo lawGu rdrdwdkYu dk;u G, f&mu kd x m0&b k&m;o ci f
r [ kwfao mt jcm;t &mt jzpfo wfr Swf, lq aeMu wJht wGu f ¤i f;wdkY&JU
t J' Dv kyf&yf[ m cGi fhrydki fb l;v dkY ajymr , fq dk&i f u RefawmfwdkYu v n f; ] ci fAsm;
wdkY[ m x m0&b k&m;eJq Hkq n f;&jci f;u dk ydkrdkjyn fh0pHkv i fapzdkYt wGu f t J' Dt &m
awGu dk v Hk;0Oó Hkx m0&b k&m;yJq dkwJht rSwfeJYb maMu mi fhru dk;u G, f? rq n f;
u yf&wmv J} v dkYwefjyefar ;cGef;x kwfv dkygw, f/
' geJYywfo u fwJh ' kwd, t ajzu awmh ] , HkMu n fcsu ft wGu f Bu Hpn f
pdwfu l;zdkYrv dkt yfb l;/ Bu Hpn f pdwfu l;jci f;q dkwm&JU t "dyÜg, fo ab mu yHkyef;
o @efu dk t o dpdwfrSm yHkay:v mat mi f½IrSwfjci f; jzpfw, f/ x m0&b k&m;
o ci frSm rn fo n fhyHkyef;o @efrS r½Sdygb l;/ t u , fí t J' g&JUt "dyÜg, fu
*kP fawmfu dk½IrSwffjci f;jzpfw, fv dkY zGi fhq dkr, fq dk&i f ]0[ f' o f0*sL' f} 0g' DawG[ m
t J' Dv dkrsdK;yHkpHeJY yHkazmfEdki fNyD; yHkv n f;azmfaeMu wmygyJ/ aemu fNyD; t J' Dv dk
![Page 254: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/254.jpg)
230
yHkazmfMu n hfjci f;[ mv n f; pdwfESv Hk;wn fNrJapzdkYt wGu f v Hkav mu fygw, f/
v Qyfppfq dkwm jr i f&wJht &mr[ kwfygb l;/ v Qyfppfq dkwJhpu m;v Hk;u dk Mu m;v dku f½kH
eJY o dpdwfrSm yHkay:ygw, f/ t Jo v dko dpdwfrSm yHkay:v m½kHeJY rv Hkav mu f
b l;v m;/
pdwfu l;yHkazmfjci f;q dkwJhpu m;v Hk;[ mv n f; ]0[ f' o fo kv f0*sL' f}
0g' DawG wDx Gi fzefwD;x m;wJh pu m;v Hk;yi fjzpfw, f/ x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ fu i gt ½Si fhu dk pdwfu l;yHkazmfMu n hfMu } v dkY rn fo n fhae&mrSmrS rdefYq dk
x m;jci f;r½Sdygb l;/ ]i gt ½Si fjrwfu dk o drSwfMu av mh/i gt ½Si fjrwfESi fhpyfq dki fao m
t o dyn mu dk ½SmazG&, l Mu av mh} v dkYo m rdefYq dkx m;NyD; ' g[ mv n f; t ½Si fjrwf
&JU]q GDzo f}*kP fawmfawGt m;jzi fho m jyKv kyfEdki fwJhu dpöawGyg/}
wwd, t ajzu awmh ]t o dÓP fpOfeJYywfo u fwJh en f;v rf;t aMu mi f;cHawG
t rsdK;rsdK;t jym;jym;½Sdw, f} q dkwmygyJ/ wpfcgwpf&H t o d[ m pdwfu l;yHkazmfjci f;
jzi fh&½Sdw, f/ wpfcgwpf&H' g&JUt rSwfv u ©P mawGu dk pdwfu l;yHkazmfjci f;
jzi fhv n f;au mi f;? q i fwl½kd;rSm;t ajct aeawGu dk pdwfu l;yHkazmfv su fv n f;au mi f;
&½Sdw, f/ Oyrm - u dk, fa' go jzpfwmu dko dNyD;wjcm;o lawGa' go jzpfw, fq dkwm
u dkcefYrSef;Edki fw, f/ wpfcgwpf&HrSm t o dÓP fpOfq dkwmMu m;zl;cJhwJh t aMu mi f;
t &m wpfcku dkjyefo wd&NyD; jzpfay:v mwJhcHpm;csu fv n f;jzpfw, f/ t Jv dkyJ
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fq dki f&mt o dx l;[ mv n f; aemu fq Hk;t aMu mi f;
o Hk;r sdK;jzi fh&½Sdw, f/
wu , fu x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJYywfo u fNyD; v lo m;o do rQ
? , HkMu n fo rQawGaMu mi fh t ½Si fht aMu mi f;wi fjyajymq dkwmeJYwNydKi feu f t ½Si fh
*kP fawmfawG[ m v lo m;&JUpdwfESv Hk;rSm ]rdrd[ m t ½Si fhb u f o dkY q GJaq mi fjci f;
cHae&ygv m;} q dkwJhcHpm;csu frsdK; jzpfay:v mapygw, f/ t u , fí ]x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ fb , fo lv J} v dkY wpfpHkwpfOD;u dkar ;jref;pl;pr f; Mu n hfr , f
![Page 255: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/255.jpg)
231
q dk&i f x dko l[ m t v ’m[ fh*kP fawmfawGu dkpwi f a&wGu frSmjzpfNyD; t ½Si fjrwf
[ m&[ frmef(rawmi f;b Jay;ao mt ½Si f)? &[ D;r f(awmi f;cHao m t cgay;ao m
t ½Si f? Bu dK;pm;t m;x kwfao mt cg&v ' fay;ao mt ½Si fESi fh t zefwv Jv J
o em;ao mt ½Si f)? &t l;zf(t u efYt o wfr½Sdcspfci fMu i femao m t ½Si f)
cgv Du f (zefq i f;½Si f) ? rmv Du f(t csKyft jcmt mP mpdk;ydki fao mt ½Si f)
pwmawGjzpfw, fv dkY ajymq dkygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fht ½Si fjrwf&JUppfrSefwJh
yHko @ef[ m t ½Si fh*kP fawmfawGt m;jzi fho m ay:v Gi fx i f½Sm;Ekdi faMu mi f;
o d&ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh zefq i f;cHv lo m;t aeeJY zefq i f;½Si feJY
q u fo G, fzdkYq dkwm t ½Si fh*kP fawmfawGt m;jzi fho m jzpfEkdi fwmaMu mi fhyg/
t J' Dv dkrSr [ kwf&i f t jcm;zefq i f;cH(t &m0w¬K) awGu dko Hk;o yfNyD; ¤i f;t &mawGeJY
ywfo u fwJht awG;o m0i fa&mu fEkdi fu m x m0&b k&m;o ci feJY ywfo u fwJh
t awG;0i fEdki fp&mr½Sdygb l;/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU&[ frmef(t zef
wv Jv Jo em;wwfjci f;) *kP fawmfu dk awG;awmNyD; o dkYr [ kwf t ½Si fh&JU]&[ fro f}
u ½kP mw&m;&JUt rSwfv u ©P mawGu dk jr i fo dq i fjci fNyD;aemu f v lYpdwfESv Hk;
rSm t ½Si fht ay: ppfrSefwJhcspfjci f;ar wåm ay:aygu fr v mEkdi fb l;q dkwm
b , fv dkv kyfv u fcHEkdi fyghrv J/ o dkYayrJh b l;o D;u dkMu n hfNyD; b l;o D;eJYywfo u fwJh
t awG; 0i fa&mu fv m&rJht pm; x m0&b k&m;o ci fq dki f&mt awG; b , fv dkv kyf
0i fa&mu fv myghrv J/
t &mwdki f;u dk x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ ft jzpf v u fr cHjci f;aMu mi fh
t ½Si fjrwfu dkrzl;awGUEkdi fb l;v m;
]u rÇmav mu ½Sd t &mwdki f;u dk x m0&b k&m;t jzpf v u frcHjci f;o n f
x m0&b k&m;u dk zl;jr i fawGUjci f; u dk ji i f;y, fjci f;jzpfo n f} v dkY ]0[ f' o fo lv f
0l*sL' f}0g' Drsm;u , HkMu n fMu ygw, f/b maMu mi fhv Jq dk&i f ]0[ f' o fo lv f ½I[ l' f}
(av mu ½Sd t &mwdki f;o n f x m0&b k&m;½Sdjci f;o u fao )q dkwJh , HkMu n fjci f;
![Page 256: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/256.jpg)
232
½Iax mi fht & x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f u dkrsu fjr i f' dX zl;jr i f&zdkYr jzpfEdki f
wmaMu mi fhyg/ wu , fq dk&i f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;u dk
b mo ma&; acgi f;aq mi f? o lawmfpi ft m;v Hk; , HkMu n fMu wmygyJ/
' gayrJh zl;jr i f&jci f;q dkwJhu dpöeJY ' D, HkMu n fcsu feJY[ m v Hk;0u dkywfo u fr I
r½Sdygb l;/ x m0&b k&m;o ci f&JUZmwdawmfu dk t v Gefo dr farGUv sdKU0Su feu feJ
w, fv dkY v u fcHo n fhwdki f zl;jr i f&jci f;q dkwJhu dpö[ m jzpfEdki fNyD; zl;v n f;zl;jr i fMu
&ygw, f/ x m0&b k&m;o ci fu dkzl;jr i f&jci f;q dk&mrSm pdwfESv Hk;t dr frS jr i fawGU&
jci f; (o dkYr[ kwf) *kP fawmfawG u GefYjrL;x i f½Sm;v mjci f;u dk jri fawGU&jci f; (o dkYr[ kwf)
t ½Si fjrwf&JU*kPfawmfawGu dk rdrdt wGi f;rSm q GJi i fyHkwlu l;, ljci f; pwJhyHkpHrsdK;awGeJYq dk&i f
t &mwdki f;u dk b k&m;o ci ft jzpf rSwf, laezdkYv Hk;0 rv dkt yfygb l;/
t u , fí ]0[ f' o fo lv f0l*sL' f} 0g' DawGu x m0&b k&m;o ci f u dk
pdwfrsu fpdeJYa&m ½kyfrsu fpdeJYyg jr i fawGU&wmaMu mi fh ¤i f;wdkY&JUzl;jr i f&jci f;u
t q i fhjr i fhv dr fhr , fv dkY ajymr , fq dk&i f ' g[ m x i fa, mi fx i frSm;jzpfjci f;v dkYo m
u Refawmfjr i fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dk&i f u rÇmav mu u dk½Ijr i fo Hk;o yfNyD;
zefq i f;½Si fu dk jr i f&w, fq dk&i f ' g[ m b mrSt HhMo p&mau mi f;wJh x l;q ef;ax G
v mu dpöwpf&yfr [ kwfyg/ t J' Dv dkyHkpHrsdK;eJY x m0&b k&m;o ci fu dk jr i fawGU&jci f;
[ m o lcdk;o l0Su feJY"m;jy (v dk' kp½kdu fo rm;) awGawmi f jr i fawGU&wmygyJ/ ' gq dk
x m0&b k&m;o ci fu dk zl;jr i f&jci f;q dkwm ]t &mwdki f; x m0&b k&m;jzpfw, fv dkY
, HkMu n f, lq v dku f½kHeJY ' ghjyi f av mu rSm½Sdo rQt &mwdki f;u dk jr i fawGU&jci f;u
b k&m;o ci fu dk jr i fawGUzl;jr i f&jci f;jzpfw, fv dkY q dk½kHeJY v Hkav mu fae&at mi f}
wefzdk;r Jhaeygo v m;/
]0[ f' o fo lv f0l*sL' f} 0g' b , fu aeay:x Gef;v mo v J
' Dae&mrSm ' D(0[ f' o fo lv f0l*sL' f)0g' b , fu aeay:x Gef;v mo v J
q dkwJhar ;cGef;u dkv n f; t v sOf;o i fhv dkY ajzcsi fygao ;w, f/ ' D0g' &JU a&ao mu f
![Page 257: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/257.jpg)
233
jrpfu awmh ]rJhjci f;t wdb mrSr½Sd} jci f;u ae wpfpHkwpf&mao m ]t ½Sdw&m;}
b , fv dkv kyfjzpfv mEkdi fyghrv Jq dkwJh ' ó eu ae aygu fzGm;v mjci f;ygyJ/t J' D
' ó eq efwJhar ;cGef;u dk ¤i f;wdkYu rajzEkdi fwJht cg ]av mu rSm x m0& b k&m;
u v GJNyD; t jcm;b mrSr½Sd} q dkwJhen f;v r f;u dko m a½G;cs, fu si fho Hk;v dku fMu
ygawmhw, f/¤i f;wdkY[ m t J' D, HkMu n fcsu fu dk zefwD;v dku fMu NyD; ' Dt , lt q eJY
q i fq i fwlwJh ]q lzD} o lawmfpi fawG&JU t q dkt rdefYt csdKUu dk, lNyD; ]av mu rSm
x m0&b k&m;o ci fo mv Qi f½Sdw, f ? t &mwdki f;[ m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f
u GefYjr L;x i f½Sm;jci f;yJjzpfw, f} v dkYq dkMu ygawmhw, f/wu , fq dk&i f
' Dt awG;t jr i f&JU t kwfjrpfcso lt jzpfo wfrSwfcH&wJh r k[ dki f;, k' f' D;eft dAfae
t &fADo ci f&JU u sr f;awGrSm ]t v ’m[ fr [ kwfao mt jcm;t &mrsm;} q dkwJh
pu m;v Hk;u dk o Hk;pGJr I jyKwmawG½Sdygw, f/ ' gu dkMu n hfjci f;jzi fh ¤i f;[ m ' Dt awG;t ac:u dk
, HkMu n fo l r[ kwfaMu mi f;o do mygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmhrn fo n fht q i fhjri fh
o lawmfpi fwpfOD;OD;&JUt q dkt rdefYu dkyJMu n hfMu n hf' Dv dko Hk;pGJrIrsdK;[ m yrmcdki f;EdIi f;wi f
pm;wJho ab momjzpf aMumi f;awGU&ygv drfhr, f/ wu , fawmh ¤i f;o lawmfpi fawG[ m
t v ’m[ fu o u fo u f? zefq i f;cHwdkYu o D; jcm;o mjzpfaMu mi f; rSwf, lx m;Mu
o lrsm;o mjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu b , ft &meJYrSro u fq dki f wo D;wo efYjzpfaMu mi f;
t , lt q
]0[ f' o fo lv f0*sL' f} eJY, SOfv Qu f ]0[ f' o fo lv f½I[ l' f} q dkwJht , lt q
v n f;½Sdygao ;w, f/t J' Dt , lt q u dk , HkMu n fMu o lawG[ m *dkP f;*ersm;pGmrSm
ysHUESHUNyD;jzpfygw, f/
yx rt kyfpk / /¤i f;wdkYu ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m o D;o efYjzpfNyD; zefq i f;cHu
o D;jcm;jzpfw, f/ b k&m;o ci f[ m u dk, fx n fjzpfw, f/ t u efY t o wfx JrSm½Sdw, f/
]t &f½Sf}ykv ’i fx u frSm pHjref;aeawmfrlw, f} v dkYq dk Mu NyD; ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk
![Page 258: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/258.jpg)
234
t J' Dv dkrsdK;v u fcHjci f;[ m b , fv dkt wm;t q D; rsm;½Sdaev dkYv J} v dkY q dkMu jyefw, f/
]b k&m;o ci frSma&m v u fawG ? ajcawG½Sd o v m;} v dkY¤i f;wdkYu dkar;jref;&i f ]½Sdw, f?
' gayrJhv lawGrSm½SdwmeJY, SOf&i fawmh t i frwefjr i fhrm;wJht ajct aersdK;eJY ½Sdaewm
jzpfw, f}v dkYajzwwfMu w, f/ ¤i f;wdkY&JUt awG;t jr i f?t , l t q u awmh ]b k&m;
o ci f[ mu dk, fx n feJYjzpfNyD;t J' gu dk]rk*sprD;, m;} t ½kyft x n f jzi fhwn f½Sdjci f;}
v dkYq dkMu ygw, f/
' kwd, t kyfpk / /aemu ft kyfpkwpfcku awmh t [ fav [ ' D;pf (wrefawmfjrwf
\ Mo 0g' u dko mOD;pm;ay;o n fh 0g' Drsm;) (o dkYr [ kwf) t o dyn mu dpöawGu dk
ay:v Gi fwJht ydki f;b u fo dkYau mu f, lwJht kyfpkjzpfygw, f/ ¤i f;wdkYu ]x m0&b k&m;
o ci ft v ’m[ fo n f u rÇmav mu u dk zefq i f;ao m eu feJo dcu fv sdKU0Su fwJh
t ½Si fjzpfNyD; u rÇmav mu u dkzefq i f;cJhu m av mu eJYwo D;wo efYjzpfwn f
aew, f/ t v ’m[ f[ m eu feJo dcu fv sdKU0Su fwJht ½Si f jzpfo n fhwkdi f ]t &½Sf}
ykv ’i fx u frSm pHjref;aeNyD; t ½Si fhrSmv u fawGajcawG½Sdw, f/ o dkYwdki fat mi f t ½Si fhu dk
u sKyfwdkYu u dk, fx n ft jzpf½Sdw, fv dkYawmh rq dkb l;/ u k&ft mefeJY[ ' D;pf rSmv m½SdwJh
t ½Si fh*kP fawmfawGu dkv n f; t "dyÜg, fzGi fhq dkydki fcGi fh½Sdw, fv dkY u sKyfwdkYr, lq b l;}
v dkYq dkMu o lawGjzpfygw, f/
wwd, t kyfpk / /wwd, t kyfpku awmh ]t v ’m[ fo n f o dcu feu feJu G, f0Su f
aewJht ½Si fjzpfNyD; zefq i f;cHawGeJY v Hk;0u dk o D;o efYjzpfw, fq dkwmav mu fo m
q dkEkdi fr , f/ zefq i f;cHawGrSm½SdwJh *kP ft &n ft csi f;awGeJY rwlwJht o Gi feJY
t ½Si fhrSm*kP fawmfawG½Sdw, f/ t ½Si fhrSmv u fawGajcawG½Sdw, fv dkYq dk&mrSmed
rdwfyHkaq mi fwi fpm;csu fo mjzpfw, f/ zefq i f;cHq dkwmb mv J/ zefq i f;cH eJYywfo u fNyD;
]t v ’m[ fu o m zefq i f;cHawGu dkzefq i f;jci f;jzpfw, f/ b , fv dk zefq i f;w, fq dkwm
![Page 259: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/259.jpg)
235
u sKyfwdkYro db l;}v dkYq dkMu ygw, f/ u Refawmfht jr i f t &awmh o mrmefv lawGt wGu f
' Dt , lt q x u fydkNyD; v HkNcHKrJht jcm;t , lt q r½SdEkdi fygb l;/
pwkw¬t kyfpk/ /wwd, t kyfpk&JUt , lt q u rdrdwdkY, HkMu n fcsu f t wGu f
v Hkav mu f½kHo m½SdayrJh q efYu si fo lawG&JUa0zefwdku fcdku fr IawGu dk t ajz
ay;wJhae&mrSmawmh ½Iax mi fhwpfckcku ae t jyKo ab m aq mi fwJh t ajzwpfpHk
wpf&mu dk jyefay;&ygw, f/ ' gaMu mi fh o kawo DawGu u rÇmajrzefq i f;jci f;
t aMu mi f;u dk ydkrdku s, fjyefYpGm ½Si f;jy&NyD; t q Hk;rSm ]x m0&b k&m;o ci fu
u i f;rJhjci f;t wdjzpfaewJhaMu ;rHkrSm rdrd*kP fawmfawGu dk x i f[ yfapu m x dkrS
wq i fho u f½Sd? o u frhJawGu dkzefq i f;w, f}q dkwJh&v ' fu dk x kwfaq mi fjyMu yg
w, f/ ' Dt kyfpku awmh t wdki f;t wmwpfckt x d b k&m;rJh0g' u dk wdku fx kwf
Edki fcJhygw, f/ o dkYwdki fat mi f ]*kP fawmfyHk&dyfx i fjci f;[ m b , ft &may:rSm
x i f[ yfw, f? *kP fawmfx i f[ yf&at mi f u i f;rJhjci f;t wdq dkwm b mt &m
wpfckrSr [ kwfb l;} v dkY apm' u wu fr IawGyg½Sdv mjyefygw, f/
' Dt , lt q u dkwi fjyo lawG[ m t v Geft q i fhjr i fhwJho lawGjzpfNyD;
o lwdkYt ay: t ppft rSefo ab m yGi fhv i f;x i f½Sm;cJhNyDjzpfygw, f/ ' gayrJh
' gu dkrwi fjywwfMu b l;(o dkYr [ kwf)yHkyrmwi fpm;jci f;x JrSm x dko ab mw&m;u dk
u G, f0Su fx m;v dku fMu ygw, f/
yÍ ör t , lt q
yÍ ör t , lt q u awmh ]u r Çmav mu [ m x m0&b k&m;o ci f
r [ kwfwJht jcm;t &mwpfckjzpfw, f/o dkYayrJht J' Dv dk t jcm; t &m wpfckjzpf
jci f;q dk&mrSm v lo m;wdkYawG;x i fo v dk wo D;wjcm; u GJx Gu faewJh t &mr[ kwfb l;/
wu , fawmhav mu rSm½Sdo rQao m 0w¬Kypön f;t v Hk;pHk[ m b k&m;o ci f&JUt o d
yn meJY&n f ½G, fcsu ft m;jzi fh zefq i f;jci f;jzpfNyD; ]r Jhjci f;t wdb mrSr½Sdjci f;}
![Page 260: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/260.jpg)
236
u aejzpfwn fv mwmr [ kwfb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ]rJhjci f;t wdb mrS
r½Sdjci f;} q dkwm wpfpkHwpf&mrQ r½Sdjci f;aMu mi fhyg/ ' ghjyi f x m0&b k&m;o ci frS
t y t NrJx m0&wn fwJh t jcm;t &mr½SdwJht wGu f wpfpHkwpf&m ao mt ½Sd
w&m;u aev n f; jzpfay:v mwmr[ kwfygb l;/u sr f;jrwfu k&ft mefrSmv m½Sd
o v dk ]t ½Si fh t o dÓP fawmfrSm½Sdao mt &mo n f jzpfay:v dkYv mo n f} q dkwJh
t ½Si fhpu m;awmf x m;o n fht wdki f;yJjzpfw, f/ t ½Si fjrwf&JU q Hk;jzwfcsu fu yJ
t ½Si fjrwfu dkyHkyrmaq mi fapwmjzpfw, f/' gaMu mi fh av mu rSm½Sdo rQao m
t &mwdki f;[ m t ½Si fht o dÓP fawmfeJYt n D t ½Si fhq Hk;jzwfcsu ft wdki f; jzpfay:
v mapwJhyHkaq mi fcsu fawGo mjzpfw, f/ t jyn fht 0NcHKi Hko Hk;o yfEdki fjci f;eJY pyfv sOf;v dkY
ajym&r, fq dk&i f zefq i f;cHr [ kwfwJht &mu dk t jyn hft 0NcHKi Hko Hk;o yf em;v n fEdki frSm
r[ kwfb l;/ v lo m;u t J' dt ppft rSefo ab mu dkt jyn hft 0 o d½SdEdki fv dr fhr, f
v dkYx i faewm[ mb , fawmhrSr jyn hf0Ekdi fwJhq Ewpfcko m v Qi fjzpfw, f/
t OD;t prSm ]rJhhjci f;t wdb mrSr½Sd} ? ' daemu f zefq i f;cHrsm;jzpfay: x i f½Sm;v mjci f;
wu , ft rSefawmho Ho , t m;v Hk;[ m ]rJhjci f;t wdb mrSr½Sdjci f; } u ae
jzpfwn fr IwpfpHkwpf&mb , fv dkjzpfay:v m&o v J}q dkwJht aMu mi f; ay:r l
wn fNyD;aygu fzGm;v m&jci f;jzpfygw, f/ ' gayrJhu sr f; jrwfu k&ft mefrn fo n fh
ae&mrSmrS ]rJhjci f;t wdb mrSr½Sdjci f;} u ae wpfpHkwpf&mjzpfx Gef;v mygw, f
v dkYazmfjyx m;csu fr ½Sdygb l;/ u RefawmfwdkYu ]t &m0w¬Kypön f;awG[ m
, ci fu r½Sd? ' Daemu fwGi f zefq i f;cHcJh&w, f} v dkYo m q dkMu jci f;jzpfygw, f/
r ½Sdjci f;? u i f;r Jhjci f;u aex i f½Sm;ay:aygu fjzpfwn fv mw, fv dkYq dkwJh
0gu swpfcku dk, lNyD;x i fa, mi fx i frSm;jzpfu kefMu wmyg/ o dkYayrJh ' Dt aMu mi f;
t &mu dkwu , fwwfo dwJho lawGu r½Sdjci f;? u i f;rJhjci f;u ae wpfpHkwpf&m
jzpfwn fv mw, fv dkY v Hk;0q dkMu v drfhr, f r [ kwfb J ]t pu eOD;rSmr½Sd ' daemu fjzpf½Sd
x i f&Sm;v mw, f} v dkYo mq dkMu rSmyg/
![Page 261: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/261.jpg)
237
[ dELt m&d, *dkP f;0i fawG[ mv n f; ]½kyfj' yfwpfpHkwpf&mr ½Sdb J
x m0&b k&m;o ci fu b , fv dkv kyfNyD;zef q i f;cHawGu dk zefq i f;o v J?
' gt m;jzi fh x m0&b k&m;o ci f[ m ½kyfj' yfu dkzefq i f;cJhwmr[ kwfb l;q dkwm
o daew, f} q dkwJhu dpö ay:rSmyJ v Sn fhpm;cHv dku f&wmyg/ o dkYayrJh ' Dv dkt aMu mi f;
jycsu fay;wm[ mv Hk;0rSm;, Gi f;ygw, f/ x m0&b k&m;o ci f&JU*kP fawmfawGeJY
zefq i f;cHv lo m;awG&JU*kP ft &n ft ao G;awGeJY rSef;q awG;awmjci f;u u dk
rSm;, Gi f;aeygw, f/ rn fo n fhv lo m;rS ½kyfrsu fpdr½Sdb J r jr i fEdki fb l;/ o dkYayrJh
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu awmh ½kyfrsu fpdrygb J jr i fEdki fpGr f;w, f/ u rÇm
av mu rSm rn fo n fht &m0w¬KrS &i f;jrpf½kyfj' yfr½Sdb J jzpfwn frv m Ekdi fb l;/
t m&d, *dkP f;0i frsm;u v n f; x m0&b k&m;o ci feJUpyf v sOf;NyD;t ½Si fjrwf o n f
½kyfj' yfr [ kwfaMu mi f;v u fcHMu w, f/ 0w¬Kypön f;wpfpHk wpf&mu dk wpfae&m
rSmx m;v dku fv Qi f aemu f0w¬Kypön f; wpfck&JUv r f;rSmt wm;t q D;? t ydwft q dkY
jzpfEkdi faMu mi f;eJY ¤i f;&JU t 0ef; t 0dki f;u dk u efYo wfv dku fEdki faMu mi f; t awGUt Bu HK
awGt &o d&w, f/ o dkYayrJh t m&d, m*dkP f;0i frsm;[ mx m0&b k&m; o ci ft jyi f
0dn mOfeJY ½kyfj' yfu dk v u f cHaeo n fhwdki f x m0&b k&m;o ci fu dkawmh u efYo wfr I
ab mi ft wGi f;½Sdaew, fv dkY v u frcHMu ygb l;/ ' gt m;jzi fh0dn mOfeJY ½kyfj' yf&JU
t ajct aeu dk csi fhcsdefpOf;pm;wGu fq o v dkrsdK; x m0&b k&m;o ci fu dk EdIi f;, SOf
pOf;pm;v dkYr&Ekdi fb l;q dkwmu dk t m&d, *dkP f;0i fwdkYu dk, fwdki fv n f; v u fcHae
aMu mi f;o d&w, f/ o dkYq dkv Qi f x m0&b k&m;o ci f[ m ½kyfj' yfu dk zefq i f;Edki fpGr f;
r½Sdb l;v dkY b , fv dkt ax mu ft x m;o u fao eJYajymEkdi fyghrv J/ t u , fí x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUZmwdawmf[ m v lo m;awG&JUpOf;pm;ÓP f? ajrmfjr§i fEdki f
pGr f;x u fydkNyD;t q i fhjr i fhw, fq dk&i f v lYOD;aESmu ft o dÓP f (pOf;pm;ÓP f)eJY
x m0&b k&m;o ci ft wGu f Oya' jyXmef;csu fawGu dk b , fv dkzefwD;jyKv kyf
Edki fyghrv J/
![Page 262: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/262.jpg)
238
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu &i f;jr pf½kyfj' yfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si f
x m0&b k&m;o ci f[ m &i f;jrpf½kyfj' yfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si f[ kwf?
r [ kwf av hv mq ef;ppfMu n hf&at mi f/ ' Dt csu fu dkq Hk;jzwfzdkYt wGu fv lo m;
awG&JUjyXmef;csu fOya' eJY pGr f;yu m;awGu dkax mu f½INyD; q Hk;jzwfv dkY&Edki frSm
r[ kwfb J ' gu dk (q Hk;jzwft ajz½SmzdkY) wjcm;en f;eJYrS &Edki fr , f/ u Refawmfwi f
jyrJhen f;v r f;[ m pmrwwfo lawmi f t rSefw&m;u dk o dem;v n fEdki frJhen f;
Oyrm-v , fci f;eJYywfo u fNyD; v , fo rm;ESpfa, mu f t csi f;rsm;wJht cg v , fo rm;
wpfa, mu fu ]i ghv , fci f;[ mb , ft x dydki fw, f}? ' Dt cgu sefv , frm;wpfa, mu fu
]o i fykdi fwm' Dae&mx dr [ kwfb l;? [ dkae&mx dyJ}v dkYjyefajymr , fq dk&i f ' gu dk t q Hk;
t jzwfay;zdkYt wGu f e, fajr ydki feu fwdki f; wm&zdkYjzpfv mygw, f/
' Dae&mrSmv n f; ½kyfj' yfeJYywfo u fNyD; t ji i f;yGm;p&mjzpfv mwmu
]' D½kyfj' yf[ mo lYt v dkv dk e*dkt pu yi f jzpfwn faeNyD;jzpfw, f/ o dkYr [ kwfx m
0&b k&m;o ci fu zefq i f;v dku fw, f} v dkY t ji i f;yGm;aejci f;aMu mi fh ' DrSmv n f;
wdki f;wmrIjyKzdkYv dkt yfv mygNyD/ wdki f;wmwJht cgrSm t o Hk;jyKav h½SdwJhen f;u dkyJ
cku dpörSmv n f;v dkt yfygw, f/ ajru dkwdki f;wJht zcgrSm v Hk;0ajymi f;v Jjci f; r½Sdb J
t NrJwn frJh ajrae&mu dka½G;cs, fwdki f;wm&o v dkrsdK;yg/ Oyrm-a&wGi f; a[ mi f;
o dkYr [ kwf o pfyi ft dk½SdwJhae&mu dk prSwf, lNyD; wdki f;wm&r, f/ a&wGi f;a[ mi f;
o dkYr [ kwf o pfyi ft dkrSpwi fNyD; pm½Gu frSm a&;rSwfx m;wJht wdki f; wdki f;x Gmv su f
wpfOD;OD;&JUydki fq dki fr IrSm½SdwJhajru dkx dko lYu dkay;NyD;aemu f u sefwJhajr t pdwft ydki f;
u wjcm;o l&JUydki fq dki fr Ijzpf&r , f/
' Dv dkyJ t ½Si fh*kP fawmfawGeJYpyfv sOf;v dkY u RefawmfwdkY pOf;pm;o Hk;
o yfEdki fygw, f/ q dkv dkwmu t rsm;v u fcHx m;wJht aMu mi f;u dpöu dkx kwf, lu m
t rsdK;rsdK;ao mt , lt q awGx Ju b , ft , lt q u dk ax mu fcHaeo v Jq dkwm
q i fjci fo Hk;o yfv su f t J' dt , lt q u dko m v u fcH&rSmjzpfygw, f/ b maMu mi fh
![Page 263: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/263.jpg)
239
v Jq dkawmh t aMu mi f;u dpöwpfcku dk t jcm;t aMu mi f;u ax mu fcH&i f t J' dt awG;
t jr i f[ m r rSm;Ekdi fwmaMu mi fhyg/
' Djyó emrSmt wdki f;t x GmjyKzdkYx m0&b k&m;o ci f&JUt jcm;ao m *kP f
awmfawG½Sdygw, f/ t u , fí t m&d, *dkP f;0i fawGu yi fv Qi f v u fcHx m;Mu wJh
x m0&b k&m;o ci f&JU*kP fawmfawGu ½kyfj' yf&i f;jrpfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si ft jzpf
o u fao jyKEkdi fcJh&i fawmh t ½Si fjrwf[ m ½kyfj' yf&i f;jr pfawGu dk zefq i f;wJh
t ½Si fjzpfaMu mi f; u RefawmfwdkY v u fcHv dku f&rSmjzpfygw, f/ o dkYayrJh ¤i f;wdkYo m
' Dt , lt q u dky, fzsu fMu r , fq dk&i f t ½Si fjr wf[ m½kyfj' yfu dkzefq i f;wJh
t ½Si fr [ kwfb l;v dkYq dk&ygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ]t v D;r f} (t <u i f;r Jho dawmfr lao mt ½Si f)
*kP fawmfu ½kyfj' yf&i f;jr pfu dk zefq i f;aMu mi f;o u fao jyKaejci f;
u Refawmfht aeeJY t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGx JrSmrS ' Dar ;cGef;u dk
rD;armi f;x dk;jyEdki fq Hk;ao m*kP fawmft jzpf]t v D;r f} (t <u i f;rJho dawmfr lt ½Si f)
q dkwJh *kP fawmfu dk OD;pGmyx rwi fjyyghr , f/ x m0&b k&m;o ci fu dk u Refawmf
wdkY]t v D;r f}t jzpf v u fcH, HkMu n fo v dkrsdK; t m&d, mrsm;u v n f; v u fcH, HkMu n ff
u ygw, f/ t ½Si fjrwf[ m t aMu mi f;u dpöwdki f;u dk t <u i f;r Jho du Rr f;w, f?
t ½Si fht o dÓP fawmf[ mNyD;jyn hfpHkw, fq dkwm t m&d, mwdkY v n f;v u fcHMu yg
w, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci f[ m ½kyfj' yfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si fjzpfjci f;
t ar ;ykpämu dk rSefu efpGmwdki f;wmwGu fcsu fzdkY NyD;jyn hfpHkwJh t o dÓP fydki f½Si fq dkwJh
*kP fawmfay:rSm t jyn hft 0 , HkMu n fv dkY&Edki fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
(t pöv mrfeJY [ dELt m&d, m)t kyfpkESpfckpv Hk;[ m ' D*kP fawmfu dk v Hk;0rajymi f;rv J
wn fwHhaewJh*kP fawmfeJY t NrJrSefu efNyD; wpdk;wpdrQ o Ho , 0i fp&mr½SdwJh
*kP fawmft jzpf v u fcH, HkMu n fMu v dkYjzpfygw, f/ t u , fí ' Dt aMu mi f;u dpöu dk
t ao t csmq i fjci fMu n hfwJht cg t &m0w¬K wpfckeJYywfo u fNyD; jyn fhpHkwJht o d
![Page 264: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/264.jpg)
240
½Sdr, fq dk&i f t J' dt &m0w¬Ku dk jyKv kyfEdki fpGr f;v n f; ½SdrSmjzpfw, fq dkwJht csu f
u dkjr i fo mygv dr fhr, f/ Oa&myo m;awGq dk &i fo b m0ed, mrt & jzpfwn fv mwJh
ax mi faygi f;r sm;pGmao m 0w¬Kypön f;awG&JU NyD;jyn hfpHkwJht o du dk &½Sdat mi f
Bu dK;yr f;NyD;aemu f x dkt &mu dk pwi fzefwD;jyKv kyfygawmhw, f/ a&arT;jzpfv m
Edki fwJhen f;u dk*smrefawGu o do Gm;Mu NyDjzpfwJht wGu faMu mi fh , ci fu q dk
yef;awGu x kwf, l&wwfwJh arT;&eHYu dk *smrefawGu "mwkaA' en f;pepfawGeJY
a&arT;x kwfaeMu ygNyD/ ¤i f;wdkY[ mrdrdwdkYv dkcsi fwJhyef;&eHUu dk&½SdzdkY"mwkaq ;
t r sdK;rsdK;aygi f;NyD; a&arT;jyKv kyfaeMu NyD/ ' Dv dkyJwDx Gi fzefwD;aeq JjzpfwJh
rsm;pGmao m 0w¬Kypön f;awG½SdaeygNyD/ Oyrm- ydk;x n f/
t csKyfq dk&&i f ]' DOyrmawGt & v lo m;wpfOD;t aeeJwpfpHkwpf&m
ypön f;0w¬KeJYpyfv sOf;v dkY t jyn hft 0t o dx l;&cJhNyDq dkwJht cg x dkt &mu dk wDx Gi f
zefwD;Edki fpGr f;v n f; ½Sdo Gm;NyDjzpfaMu mi f;}o dEdki fygw, f/ ' Dt aMu mi f;&yfawG
t m;jzi fh o u fao &½Sdo Gm;NyD;aemu f t u , fí x m0&b k&m;o ci f[ m NyD;jyn hf
pHkao mt eEÅÓP fawmfydki f½Si fjzpfw, fq dk&i f ½kyfj' yfu dkv n f; rv GJ{u efzefq i f;
Edki fpGrf;½Sdw, fq dkwJhu dpörSm b , fv dko Ho , rSr½SdEdki fygb l;/ t u , fí t ½Si fjrwf[ m
½kyfj' yfu dk zefq i f;Ekdi fpGrf;r½Sdb l;q dk&i ft ½Si fht o d ÓP fawmf[ mv n f; NyD;jyn hfpHkjci f;
r½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh u RefawmfwdkY (rGwfpv i fr fawG)eJY [ dELt m&d, mwdkYu yg
v u fcHx m;Mu NyD;jzpfwJh t <u i f;rJh o dawmfr lao m*kP fawmf[ m]x m0&b k&m;
o ci fo n f zefq i f;Ekdi fpGr f;½Sdw, f}q dkwJht aMu mi f;u dk t ax mu ft cHjyKae
ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU]r mv Du f}(t v Hk;pHku dkt pdk;&awmfr lao m
t ½Si f)*kP fawmfu &i f;jr pf½kyfj' yfu dkzefq i f;aMu mi f; o u fao jyKaejci f;
t x u frSmwi fjywJho u fao u dk pdwfau seyfr Ir ½Sdao ;b l;q dk&i f
aemu fx yf *kP fawmfwpfckeJY q u fv u fwdki f;wmjyEkdi fygao ;w, f/ ' D&n f&G, fcsu f
![Page 265: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/265.jpg)
241
t wGu f]rmv Du f} (t v Hk;pHku dkydki fq dki fawmfr lao mt ½Si f)*kP fawmfu dk u Refawmf
wi fjyyghr, f/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu ]rmv Du f}*kP fawmfu dk ydki fq dki faMu mi f;
u RefawmfwdkYa&m q efYu si fb u ft kyfpku yg v u fcHMu ygw, f/ ydki fq dki fr I[ m
b , fv dkjzpfay:v mo v Jq dkwm o Hk;o yfMu n hf&at mi f/ ydki fq dki fr I[ m ]wq i fh
t arGq u fcHo ab mr sdK;eJYwpfpHk wpf&mu dkv u fq i fhu r f;&, lydki fq kdi fjci f;
(o dkYr [ kwf) wpfpHkwpfa, mu fu ay;jci f; (o dkYr [ kwf)0, f, l&½Sdjci f; (o dkYr [ kwf)
u dk, fwdki fzefwD;(zefq i f;)jci f;}wdkYt m;jzi fh ydki fq dki fr Iu dk&½Sdygw, f/ ydki fq dki fr I&JU
t aMu mi f;w&m;av ;ckjzpfwJh wpfpHkwpfOD;q Du t arGcH&½Sdjci f;? v u faq mi f
&jci f;? 0, f, l&jci f;eJY u dk, fwdki fzefwD;(zefq i f;), l&jci f;wdYk jzpfwmaMu mi fh x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk ]rmv Du f} (t v Hk;pHku dk ydki fq dki fawmfr lao mt ½Si f)v dkY
ac:q dk&jci f;[ m ½kyfj' yfrsm;u dk t ½Si fu t arGt jzpf &½Sdjci f;v m;? wpfOD;OD;u
v u faq mi fay;wmv m; (o dkYr [ kwf) t ½Si fjrwfu 0, f, lcJhwmv m; (o dkYr[ kwf)
t ½Si fjrwfu rdrdb mo mzefq i f;jci f;aMu mi fhv m;/ [ dELt m&d, awGu v n f;
yx r t aMu mi f;w&m;o Hk;csu faMu mi fh x m0&b k&m;o ci f[ m ]rmv Du f}
(ydki fq dki fo l)jzpfw, fq dkwmu dk v u frcHMu ygb l;/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf[ m
t v Hk;pHku dkydki fq dki fawmfr lao m ]rmv Du f} t ½Si fjzpfw, fq dk&i f t ½Si f[ m
½kyf0w¬Kypön f;rsm;u dk zefq i f;jci f;aMu mi fho m ydki fq dki fw, fq dkwmu dkv u fcH&yg
v dr fhr , f/ t u , fí t J' Dv dkyHkpHrsdK;eJYo u f ao r&Edki fb l;q dk&i fawmh x m0&
b k&m;o ci f[ m ½kyf0w¬Kypön ;fawGu dkpdk;ydki fwJh ]rmv Du f}t ½Si fr jzpfawmhb J
rw&m;o dr f;, lo l ]*gZpfAf} jzpfo Gm;ygv dr fhr , f/(et lZlb Dv fv m[ f)
x m0&b k&m;o ci f&JUt jcm;ao m*kP fawmfr sm;t & &i f;jr pf½kyfj' yfo n f
zefq i f;cHjzpfaMu mi f;o u fao
x m0&b k&m;o ci f&JU t jcm;ao m*kP fawmfrsm;u dk o Hk;o yfNyD;ykpäm
u dkt ajz½SmMu n hfwJht cg ½kyf0w¬Kypön f;awG[ m zefq i f;cHjzpfaMu mi f; &v ' fo m
![Page 266: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/266.jpg)
242
x Gu fay:v mygw, f/ Oyrm - x m0&b k&m;o ci f[ m t v Hk;pHku dk wwfpGr f;Ekdi f
wJh ]u m' D&f}t ½Si fjzpfNyD; ' gu dku RefawmfwdkYa&mt m&d, wdkYyg v u fcHMu w, f/
t u , fí t ½Si fjrwfu ½kyf0w¬Ku dk rzefq i f;Edki fb l;q dk&i f t ½Si fjrwf[ mNyD;jyn hf
pHkao m]u m' D&f} (t v Hk;pHku dkjyKpGrf;Ekdi fwJht ½Si f)jzpfawmhrSmr[ kwfb l;/ t m&d, mwdkYu
]½kyfeJYemrfu dk aygi f;pn f;ay;jci f;[ mx m0& b k&m;o ci f&JUt v Hk;pHku dkjyKpGrf;Edki f
wJhb kef;wefcdk;awmfjzpfw, f}v dkYq dkMu ygw, f/ o dkYayrJh t Jv dkaygi f;pn f;ay;½kH
o u fo u fx u f x dkt &mawGu dkzefq i f;jyjci f;u ydk NyD;Bu D;u s, fwJh b kef;wefcdk;
awmfydki fq dki fr Iu dk jyñ Tef;aeygw, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci f[ m½kyfj' yfu dk
zefq i f;w, fv dkY q dkjci f;o mrSefu efr I½Sdygw, f/ ' ghjyi f¤i f;wdkYu ]b k&m;o ci f[ m
au s;Zl;jyKao mt ½Si feJY v GefpGmo em;Mu i femwwfwJht ½Si f}jzpfw, fv dkYq dkyg
w, f/ u RefawmfwdkYv n f;' gu dk v u fcHMu wmygyJ/ ' gq dk] x m0&b k&m;
o ci f[ m ½kyfeJYemr fu dk r zefq i f;b l;q dk&i f x dk½kyfeJYemr fu dkb mt aMu mi f;eJY
t jypfay;ygo v J}v dkY ar ;v dkygw, f/ ' gjhyi f ' D½kyfeJYemrf[ m x m0&b k&m;o ci f
u dk rv dkt yf&i f x m0&b k&m;o ci frSm ½kyfeJYemrft wGu f Oya' jyXmef;zdkYv n f;
t cGi fhr½Sdawmhb l;/ t Jv dk Oya' jyXmef;cGi fhv n f;½Sdraeb l;q dkwJh t ajct aerSm
Oya' csdK;azmu fo lawGu dk t jypfay;ydki fcGi fhv n f;½Sdraeawmhygb l;/ ½kyfeJYemrf
aygi f;pn f;ay;v dku f½kHeJYawmh t jypfay;zdkYt cGi fhr&o Gm;ygb l;/ b maMu mi fhv J
q dkawmh t jypfay;ydki fcGi fhq dkwm r i f;r lt pdk;&wJh {u ú&mZfq DrSmo m½SdNyD; t J' g
u v n f; b k&m;o ci frSm½SdraewJht wGu faMu mi fh&, f? NyD;awmhb k&m;o ci fu
½kyfeJY emrfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si fr [ kwfwJht wGu faMu mi fh&, f? b k&m;o ci f&JU
v kyfydki fcGi fhu v n f; rdrdv u fx JrSm½SdraewJht wGu fawG&, faMu mi fhygyJ/ t csKyf
ajym&r, fq dk&i f ½kyfeJYemrfu dk zefq i f;cHt jzpf v u frcHjci f;&JU t u sdK;q u fu
awmh x m0&b k&m;o ci f[ m t zefwv Jv Jo em;ax mu fx m;wwfwJh ]&[ D;r f}
t ½Si fv n f;r jzpfEdki fb J Edki fv dkr i f;x u fjyKwJht ½Si ft jzpfo m o wfrSwf&yg
![Page 267: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/267.jpg)
243
v drfhr , f/ o dkYayrJht m&d, awGt m;v Hk; x m0&b k&m;o ci fu dk t zefwv Jv J
o em;ax mu fx m;wwfwJh ]&[ D;r f}t ½Si ft jzpf v u fcHx m;Mu wmygyJ/
' gaMu mi fhx m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m ½kyfj' yfawGu dkzefq i f;wJhzefq i f;
½Si fq dkwmu dk r jzpfraev u fcH&ygr , f/
t x u frSmwi fjycJhwJh t aMu mi f;w&m;av ;csu ft m;jzi fh ½kyfj' yf[ m
zefq i f;cHjzpfaMu mi f; o u fao &½SdygNyD/ t u , fí wpfOD;OD;u , ckwdki fv n f;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fo n f ½kyfj' yfu dkzefq i f;wJh zefq i f;½Si fr [ kwfb l;}
v dkYapm' u 0i faeOD;r , fq dk&i f' Do Ho , t awG;aygu fzGm;v mjci f;[ mapm'
u ½Si f&JU em;v n fo ab maygu fEdki fpGr f; t m;en f;r IaMu mi fhyJjzpfygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft csdKUu dk apm' u 0i fjci f;ESi fh
, i f;apm' u rsm;t wGu ft ajz
t ck u Refawmfht aeeJY x m0&b k&m;o ci f&JU *kP fawmfay:rSm0i fwJh
Bu D;rm;wJhapm' u awGu dk x kwfEIwf½Si f;v i f;t ajzay;o Gm;yghr , f/ ' Dapm
' u awG[ mv n f; t rsm;t m;jzi fh b k&m;rJh0g' DawGb u fu wu fv mwJhapm
' u awGjzpfygw, f/ x m0&b k&m;o ci fu dkv u fcHwJh wcsdKUt awG;t ac:yn m
½Si fawGv n f; t v Hk;pHku dkwwfpGrf;Edki fao m t ½Si fq dkwJh*kP fawmfu kd v u fcH0Hh
jci f;r½SdMu ygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUr [ mu ½kP m½Si f]&m[ fr mef}*kP fawmfo dkY
wu fao mapm' u
yx rq Hk;eJY t ajccHt u sq Hk;apm' u u awmh b k&m;o ci f&JUr [ m
u ½kP mw&m;q dki f&m*kP fawmfu dkwu fwJh apm' u yJjzpfygw, f/ ]t u , fí
r [ mu ½kP m½Si f*kP fawmf[ m x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f o mjzpf½kd;rSefv Qi f
u rÇmav mu rSm b maMu mi fht r sdK;rsdK;ao mt cu ft cJ? ' ku ©? pr f;o yfr IawG
Bu HKawGUap&wmv J b maMu mi fht EÅ&m, fjyKEkdi fwJh u sm;? jcao Fh? a>rq dk; pwJh
o wå0gawG zefq i f;x m;&wmv J}v dkUq dkMu ygw, f/
![Page 268: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/268.jpg)
244
Oa&myo m;wdkU&JUt ajz
' Dapm' u t wGu f t ajzt aeeJY Oa&myo m;awGu ]x m0&b k&m;
o ci fu rdrdwwfpGrf;Edki fo av mu f t pGr f;u kef t au mi f;q Hk;yHkpHu dk zefq i f;
jyKv kyfo Gm;wmyJ/ ' g[ mb k&m;o ci f&JU t jypfrSr [ kwfwm/ &i f;jrpf½kyfj' yfrSm
½SdwJhyHkpHt aet x m;eJYt n D 0w¬Kypön f;u dk zefq i f;jyKv kyf&wmyJ/ j' yf0w¬Ku dk
zefq i f;zdkYu x m0&b k&m;o ci frSm rwwfpGr f;Ekdi fb l;/ ' gaMu mi fhyJb k&m;
o ci f[ mt jzpfEdki fq Hk;? t au mi f;q Hk;yHkpHeJY jyKv kyfv dku fwmyg} v dkYt ajzay;
Mu ygw, f/ wen f;t m;jzi fh Oa&myo m;awG[ m ' Dapm' u u dkacsyzdkYt wGu f
x m0&b k&m;o ci f&JU t &mwdki f;u dkwwfpGrf;Ekdi fwJh b kef;awmft eEÅu dkyg ji i f;
y, fv dku fMu ygw, f/ wcsdKUOa&myo m;awGu sjyefawmh ]' Dv dkrsdK; u dpöeJYywf
o u fNyD; t ajct wi fajymq dkji i f;ckefr IjyKjci f;[ m t csn f;ESD;o mjzpfw, f/
wu , fu x m0&b k&m;o ci f&JU r [ mu ½kP mw&m;v Tr f;NcHKx m;r Iu dk o b m0
ed, mrx JrSm awGU&Edki fw, f/ ' Dv dkyJ t EÅ&m, fau mi fawGjzpfwJh u sm;? jcao Fh
awGv n f;awGUae&w, f/ ' Dt jzpft ysu fawG[ m t m;v Hk;&JUrsu farSmu frSm
t x i ft ½Sm;½SdaeNyD; pl;pr f;av hv mzdkYv dkt yfwJh u dpöawGr[ kwfb l;}v dkY t ajzay;
wwfMu jyefygw, f/
t dEd, o m;wdkY&JUt ajz
t dEdo m;awGu sjyefawmh ' Dapm' u u dk ]b k&m;o ci f[ m u sm; ? jcao Fh
awGu dk t " dyÜg, fr Jhzefq i f;x m;wm r [ kwfb l;/ t wdwfb 0u t jypf
u sL;cJhwJh0dn mOfu dk t jypf' P fcwfwJho ab meJY ckv dkt EÅ&m, fjyKwwfwJhwd
&dpämefawGt jzpf zefq i f;jyKv kyf&jci f;jzpfw, f/ t Jv dkzefq i f;jci f;aMu mi fh
b k&m;o ci f&JUw&m;r Qwjci f;eJY u ½kP mw&m;u dkb mr Sx dcdku fr Ir ½Sdb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmht &mwdki f;[ m rdrdwdkY&JUv kyf&yfawGt m;jzi fho m au mi f;
u sdK;q dk;u sdK;ay;cH&wmjzpfw, f/ jcao Fhu q dwfu dku dku fjzwfpm;aomufjci f;
![Page 269: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/269.jpg)
245
[ mt wdwfb 0wkef;u q dwfu jcao Fhu dk u dku fjzwfpm;ao mu fcJhzl;v dkYyJjzpfw, f/
o dkYr [ kwf t jcm;t jypfwpfpHkwpf&maMu mi fhjzpfw, f}v dkY t ajzay;wwf
Mu ygw, f/ wen f;t m;jzi fhOa&myo m;awGeJYt dEd, o m;([ dELb mo m0i f)
awG[ mzefq i f;cHawGu dkrw&m; u sL;v Gefo l (t jypfo m;) awGt jzpfo m jr i f
Mu ygw, f/ a½SUq u fNyD; Oa&myo m;awGu ]x m0&b k&m;o ci f[ m rwwf
o mo ljzpfw, f/ r drdwwfpGrf;Edki fo av mu fo m zefq i f;Edki fw, f}v dkYq dkMu NyD;
' D(t dEd, Edki fi H) rSm½SdwJho lawGu ]b k&m;o ci fu b mrSv kyfray;b l;/ v lawGu o m
rdrdwdkYv u fv kyf&m&JU t u sdK;q u fu dk cHpm;pHpm;ae&jci f;jzpfw, f}v dkY q dkMu
ygw, f/
apm' u &JUt ajzrSef
' Dapm' u t wGu f yx r t ajzu ]u rÇmav mu rSm u ½kP m (eJY
ywfo u fwm) wpfpHkwpf&mrsm;½Sdav o v m; (o dkYr [ kwf)rw&m;jyKr Icsn f;o m
awGUae&o v m;q dkwmo Hk;o yfyg/ t u , fí o em;ax mu fx m;r I? u ½kP meJY
ywfo u fwm wpfpHkwpf&mawGU&w, fq dk&i f x m0&b k&m;o ci f[ m o em;
wwfwJh? u ½kP mx m;wwfwJht ½Si fo m jzpfygv dr fhr , f/ t u , fí u sefao m
t &mt m;v Hk;[ m u ½kP mw&m;at mu fr Sm½Sdr aeb l;q dk&i f x dkt &m
awGeJYywfo u fNyD; x dkt &mawG[ mb , fyHkb , fen f;eJY u ½kP mw&m;at mu frSm
½SdaeMu o v Jq dkwm u RefawmfwdkY(v lo m;)awG ro dMu ao ;v dkYo mjzpfygw, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh t jcm;ao m*kP fawmfawGt m;jzi fh x m0&b k&m;o ci f
u o em;Mu i femwwfwJht ½Si fjzpfaMu mi f; o u fao cHaev dkYjzpfygw, f/ t u , fv dkY
t Jv dkt ax mu ft x m;r&b l;q dk&i f ' gu dko dat mi fv kyfzdkY v dkaeao ;v dkYyg/
ro djci f;aMu mi fhawmhwpfpHkwpf&mr½Sdjci f;q dkwm r jzpfEdki fygb l;/
' kwd, t ajzu ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu u sr f;jrwfu k&ft mef
rSm rdefYMu m;x m;o n frSm -
![Page 270: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/270.jpg)
246
q dkv dkwmu ]t o i fwdkYo n fo m zefq i f;cHrsm;r [ kwfMu b J t jcm;ao m zefq i f;
cHrsm;v n f;½SdMu u kef\ / t o i fwdkYu dkzefq i f;jci f;ü t ajr§mft jr i fw&m;½Sd
o u Jho dkY , i f;wdkYt m;zefq i f;jci f;üv n f; t ajr§mft jr i fw&m;o n f½Sd\ / t o i f
wdkYt v dkYi Sm, i f;wdkYt m;zefq i f;x m;jci f;o n f , i f;wdkYrSm t NrJt pOfwn fwHhrn fh
t &mrsm;r [ kwfjci f;u dk t "dyÜg, fro u fa&mu fb J , i f;wdkYt m;jzi fhv n f; t ½Si f
jrwf\ t csdKUao m*kP fawmfrsm; ay:v Gi fx i f½Sm;v Qu f½Sdaeav o n f/}(6 ; 39)
wwd, t ajzu ]t csdKU0w¬Kypön f;rsm; zefq i f;x m;jci f;rSm t u sdK;rJh
t csn f;ESD;o mjzpfw, f v dkYq dkjci f;[ m rSm;, Gi f;ygw, f/ wu , fawmh u Refawmf
wdkYv lo m;awGu t J' Dt &mawG&JUt u sdK;jzpfx Gef;r I(t o Hk;0i fr I)u dk ro dv dkY
q Hk;½IH;epfemaprJht &mawGv dkY x i fae&jci f;yg/ x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu
]i gt ½Si fjrwfo n f t v Hk;pHkao mt &m0w¬Kypön f; (o u f½Sd? o u frJh) rsm;t m;
t o i fwdkYt u sdK;t v dkYi Sm zefq i f;x m;jci f;jzpfo n f} v dkYrdefYMu m;x m;wmaMu mi fh
]t csdKU0w¬Kypön f; (o u f½Sd? o u frJh) awG[ m q Hk;½IH;epfemrIu dkjzpfapw, fv dkY
ajymwmrrSefu efygb l;/ u rÇmav mu rSmb , f0w¬Kypön f;u a&m t u sdK;jzpf
x Gef;r Io u fo u fu dko may;wJht &m&, fv dkY½Sdv dkYv J/ x dko dkYt ajct ae½Sdae
o n fhwdki f t csdKU0w¬Kypön f;awGu dkau mi f;(u sdK;o may;)w, fv dkY rSwf, lMu wmyJ
r [ kwfv m;/x dcdku fq Hk;½IH;r Iu dkjzpfapwJh wd&dpämefawGrSmyi fv Qi f t u sdK;jzpfx Gef;
apwJht medo i fawG u def;aewmygyJ/ a>rq dyf[ mrsm;pGmao m a&m*gawG
t wGu ft u sdK;½SdNyD; u sm;q G, f[ mv n f; a&m*gaygi f; rsm;pGmt wGu f t u sdK;
![Page 271: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/271.jpg)
247
jzpfapygw, f/ ' Dv dkyJt EÅ&m, fo may;Ekdi fw, fq dkwJh wd&dpämefaygi f;r sm;pGm
&JUt wGi f;rSmt u sdK;jyKwJht medo i fawGu def;aeaMu mi f; av hv mazmfx kwf
o d½SdaeMu &ygNyD/ ckx d t awmfrsm;rsm; t pdwft ydki f;awG[ m v sdKU0Su fwdr fjrKyf
v Qu f½Sdq JygyJ/ t ckv u f½Sdt aet x m;&JU t o dyn m[ m t OD;t pt q i fhrSm
o m½Sdao ;wmaMu mi fh t J' Dt ay:rSmt ajccHNyD; b , ft &mu awmh t EÅ&m, f
ay;w, fpo jzi fh ajymq dkjci f;[ m rrSefygb l;/ rsm;pGmao m 0w¬Kypön f;awG[ m
, ci fu t u sdK;rJhw, fv dkYx i fcJh&ayrJh , ckt u sdK; jzpfx Gef;apaMu mi f; o u fao
awG x Gu fay:v maeygNyD/ , ci fu t EÅ&m, fjzpfapw, fv dkY x i frSwf&wJh
t &mawG[ mv n f; , ckq dk x dkt &mawG&JUt o Hk;0i fr I[ m ay:v Gi fv maeygNyD/
' gaMu mi fhu dk, fh&JUr jyn fhpHkwJht o daMu mi fh wpfpHkwpf&mao m ypön f;0w¬KeJY
pyfv sOf;v dkY ' g[ mt u sdK;, kwfapwJhypön f;yJv dkY q dkjci f;[ mr rSefygb l;/
pwkw¬t ajzu ] x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m t zefwv Jv Jo
em;wwfao m? awmi f;cHwdk;v QdK;wJh t cgay;wwfao m ]&[ D;r f} t ½Si fjzpfayrJh
t ½Si fjrwf[ m rdrd&JU"eOpöm(wpfen f; - ay;u r f;jci f;)u dk t ajr§mft jr i f ½SdpGmeJY
cGJa0ay;u r f;wwfaMu mi f;u dk rn fo n fht o dÓP f½Sdo lu rS apm' u wu f
v dkYr&Edki fygb l;/ b , fo lu awmhjzi fh ydku fq H½Sdygv su feJY u sKyfu dk 10½lyD;yJay;NyD;
½lyD;100ray;v dkY o l[ m o l, kwfrmjzpfw, fv dkYajymv dkY&yghrv m;/ o lU&JU½lyD
wpfq , fay;jci f;[ m ax mu fx m;o em;jci f;u dk o u fao jyaeNyD; rw&m;
jyKjci f;u dk o u fao cHraeygb l;/ t Jv dkyJt ½Si fjrwfu v n f; t csdKUypön f;0w¬K
awGrSm t u sdK;o u ft o Hk;0i fr Iu dk x n fho Gi f;ay;x m;NyD; t csdKUypön f;awGrSm
t EÅ&m, ft q dyft awmu fu dk x n fhay;x m;w, f/ t EÅ&m, ft q dyf t awmu f
ay;wJht &mawGrS z, fcGmv Qu faeNyD; x dkt q dyft awmu fawGx JrSm x n fhay;
o rQ t u sdK;o u ft o Hk;0i fr Iu dk ax mu fx m;o em;r It jzpf rSwfydku fMu v Qu f
t u sdK;&Edki fo av mu f t o Hk;csMu &rSmjzpfw, f/ b , fo lu awmh u sKyfu dk 8yJ
![Page 272: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/272.jpg)
248
ay;NyD;wpfu syfray;b l;? o l[ mo l, kwfrmyJv dkY rn fo n fho lzkef;pm;u rS ajymv dkY
r&Edki fygb l;/ ay;u r f;o l&JUax mu fx m;r I[ m o lU&JU8yJ ]ay;u rf;jci f;}rSm x i f½Sm;
ayrJho lUq DrSm½SdwJh½lyDwpfax mi f ]ray;u r f;jci f;}aMu mi fh o l[ mo l, kwfr m
jzpfaMu mi f;rSm b , fv dkrSay:v Gi fr Ir½Sdygb l;/
yÍ ör t ajzu ] x dcdku fepfemrIjzpfapwJht &mawGu dk t ½Si fjrwfu
zefq i f;x m;&jci f;rSm b , fo lawG[ m au s;Zl;ro dwwfo lawGv Jq dkwmu dk
o do mapzdkYyJjzpfw, f/ ' gaMu mi fh t EÅ&m, fjzpfapwJht &mawGu v n f; t u sdK;
½SdapNyD; ]t ½Si fhu dkcspfwJh t cspfrSm b , fo lYt cspfu awmhjzi fh wpfu dk, fau mi f;
q efr IeJY, SOfNyD; b , fo lYt cspfu awmhjzi fh jzLpi fr IeJY, SOfw, fq dkwmu dk cGJjcr f;
pdwfjzmay;zdkYv n f;jzpfw, f/ rsm;pGmao m v lawG[ mo u fao mi fho u fo m?
at ;csr f;r I½SdaewJht cdku frSm b k&m;o ci fu dko wd&Mu NyD; ' ku ©a&mu fwhJt cgrSm
awmh n Of;wGm;r IawGjyKwwfMu w, f/ o dkYao mf ' ku ©a&mu fwJht cgrSmv n f;
t ½Si fjrwfu dkrarhwJho l[ m t ½Si fjrwf&JU t cspfawmfjzpfw, f/ [ mZ&wf
v Gwfu frmef(t )&JUjzpf&yfeJYywfo u fNyD;v m½Sdo n frSm ]]o ci f[ m zr f;q D;csKyf
aESmi fcH&NyD; v lwpfa, mu fq D ai G0, fu Reft jzpf a&mi f;cscHv dku f&w, f/
o dkYayrJho ci fhu dk0, fo Gm;wJhydki f½Si f[ m o ci fhu dkau mi f;rGefpGmq u fq Hw, f/
' Dv dkeJYwpf&u f o ci fhydki f½Si fx Ho dkY &mo DrJhz&Jo D;wpfv Hk; v u faq mi ft jzpfydkYv m
w, f/ o ci fh&JUydki f½Si fu o ci fhu dk z&Jo D;wpfpdwfau R;v dku fw, f/ ' geJY o ci fu
v n f; ydki f½Si fu r f;wJh z&Jo D;pdwfu dk Nrdefa&½Su fa±o Hk;w, f/ o ci fhydki f½Si f
u ]o l z&Jo D;t awmfBu dKu fwmyJ} t x i feJY aemu fwpfpdwfx yfu r f;ygw, f/
' gu dkv n f;v Gwfu frmefo ci f[ m Nrdefa&½Su fa& t m;yg;w±o Hk;jyefygw, f/
ydki f½Si fu aemu fwpfpdwfx yfay;jyefw, f/ ' gu dkv n f;o ci fu x yfpm;v dku f
w, f/ ' gu dk ydki f½Si fu (t awmft &o m½Sdr , f t rSwfeJY) wpfpdwfav mu f rdrd
yg;pyfx Jx n fhv dku fw, fq dk&i fyJ t v Gefrwef cg;o u fwJht &o maMu mi fh
![Page 273: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/273.jpg)
249
rat mi fht D;Edki fb J at mht efygawmhw, f/ ' geJYydki f½Si fu o ci fhu dk]' Dav mu f
cg;wJhz&Jo D;u dk o i fu b mv dkYpm;&wmv J? i gwpfpdwfNyD;wpfpdwfau R;wmu dk
cg;w, f?awmfNyD v dkY b maMu mi fhrajym&wmv J} v dkYar;w, f/ ' Dt cgrSm o ci fu
]t csdKrsm;pGmau R;cJhwJhv u feJYyJ w&HwcgrSm t cg;au R;cJhrdv dkY b mrsm;jzpfrSmrdkYv J?
NyD;awmh u RefawmfrsdK;[ m t csdKrsm;pGmu dkawmhpm;o Hk;cJhNyD; wpfcgav ;t cg;
pm;rd½kHeJY at mf[ pfn Of;wGm;u m au s;Zl;u ef;o lwpfOD; jzpfv dku f&wJhv m;}
v dkYjyefv n fajzMu m;v dku fygw, f/ }}
t csKyfajym&&i f x dcdku fepfemr IjzpfapwJht &mt m;jzi fho m au s;Zl;
o dwwfr I&JUpHEIef;u dk o d&wmyg/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwfu t EÅ&m, f(jzpfapwJh
t &m)awGu dkv n f; zefq i f;x m;&jci f;jzpfygw, f/ t Jv dkt m;jzi fh t ½Si fjrwfu
rdrdzefq i f;cHv lo m;awG[ m b , fav mu ft wdki f;t wmx d t ½Si fau s;Zl;awGu dk
o dwwfo v J ? v lawGx JrSmb , fo lawGu au s;Zl;o dwwfwJh pdwf"mwf½SdaeNyD;
b , fo lawGu at mf[ pfn Of;wGm;rIjyKo v Jq dkwmu dk o do mapEkdi fzdkYyJjzpfygw, f/
q Xr t ajzu ]t EÅ&m, fjzpfapwJh t &m0w¬KawGu dk zefq i f;x m;&
jci f;u v lo m;&JUpdwfo b m0[ m EkwJht ajct aersdK;rSm t aMu mu fw&m;u dk
v dkt yfNyD; t ½Si fjrwfb u fu dk , dr f;ñ Twfv mEdki fapzdkY t cu ft cJ ? t wm;t q D;
awG u sa&mu fap&jci f;jzpfw, f/ o dkYjzi fh v lUt aMu mu fw&m;aMu mi fh t ½Si f
jrwfb u fo dkY t m½kHjyKwdr f;ñ Twfr Ijzpfay:v mapzdkYygyJ/ yrmjyK&&i f u av ;i , f
[ m wpfae&mu dko Gm;zdkYv kyfaeNyDq dk&i f o lYu dk[ dkb u fo n fb u fu aeajcmu fv SefY
wJht cg u av ;i , f[ m ajzmi fhajzmi fho Gm;jci f;aMu mi fh csdKi fhx Jru sb J v HkNcHKrI&ap
zdkYygyJ/ o dkYr [ kwf t dr farG;wd&dpämefwpfau mi f[ m wn fhwn fhro Gm;b J [ dkau GU
o n fau GUo Gm;aev dkY wkwfwpfacsmi f;eJY[ efYwm;wJht cg wn fhwn fhrwfrwfo Gm;
ygw, f/ t EÅ&m, fay;wJh ypön f;0w¬KawG[ mv n f; v lu dkwn fhwn fh rwfrwf
av Qmu fapwJh ]wkwf} acsmi f;&JU o ab mw&m;v dk pDrHx m;jci f;jzpfygw, f/
![Page 274: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/274.jpg)
250
t u , fí t J' Dypön f;awGo mr½SdcJh&i f wn fhwn fhrwfrwfav Qmu faewJh rsm;pGm
ao mv lawG[ m v r f;v GJu dkcRwfacsmfEdki fp&m½Sdygw, f/
]b k&m;o ci fu t aMu mu fw&m;u dkzefq i f;x m;NyD; wpfpHkwpfa, mu f
t o u fygo Gm;w, fq dk&i f b k&m;o ci fwm0efjzpfr , f/ t u , fí v lwpf
a, mu fu dk u sm;u dku fv dkYjzpfap? a&m*gaMu mi fhjzpfap ao q Hk;o Gm;w, fq dk&i f
o lYu dkajcmu fv SefYv dkY b mt u sdK;½Sdrv Jv dkU } ar ;wwfMu ygw, f/ ' g&JUt ajz
u awmh ]t u , fí u sm;u dku fv dkYjzpfap? a&m*gzdpD;r IaMu mi fhjzpfap ao q Hk;
o Gm;w, fq dk&i f t Jv dk(ao t Hhq Jq J)t csdefrSmaMu mu fNyD; t jypfawGu ae
aemi fw&0efcsawmi f;yefr IjyKwJht cg t ½Si fjrwfau mi f;csD;q kv mb fawmf&JU
at mu fo dkYa&mu f½Sdo Gm;ygw, f/ t u , fí t Jv dkao t Hhq Jq J jzpfaecsdefrSm
yi fv Qi f (jyKjyi fajymi f;v Jjci f;r½Sd?aemi fw&w&m;r&b J) acgi f;rmaeOD;r , f
q dk&i f o l[ mt jypfu scH&Ekdi fygw, f/ ' Dawmh ' gu dkb , fv dkv kyfapm' u wu f
Edki fyghrv J/
aemu fNyD; u rÇmav mu rSm ao ;zGJwJht &mawG[ m Bu D;jrwfwJht &m
t wGu f paw;ay;ae&wmawG jr i faeawGUae&w, f/ t u , fí x dk (ao ;zGJwJh
t &m)awG&JU ao q Hk;ay;&jci f;rSm wyg;o lt wGu fo i fcef;pm&r, fq dk&i f ' ghjyi f
¤i f;ao q Hk;o Gm;jci f;rSm wyg;o l&JUv Gwfajrmu fr I½Sdaew, fq dk&i f (apm' u
wu fjci f;[ m r rSefu efEdki fygb l;)
o wår t ajzu ] x dcdku fepfemrIjzpfapwJht &mawGu dk zefq i f;x m;
jci f;aMu mi fh x m0&b k&m;o ci fu o em;ñ Smwmax mu fx m;wJht ½Si fo mv Qi f
r [ kwfb J t jypfay;t a&;, l&mrSm jyi f;x efwJht ½Si fjzpf (aMu mi f;ygo d&)
w, f/ t jypf½Sdo l? v lq dk;v lo Gr f;awGu dk x dkt q dyfjzpfapwJht &mawGeJY t jypf
ay;wwfw, f/ t u , fí 0Hykav Go mzefq i f;rx m;&i f wrefawmfjrwf(q G)
u dk &efjyKq efYu si fo lwpfOD;[ m 0Hykav Gu dku fv dkYao wJh t jypf' P fcH&p&m
![Page 275: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/275.jpg)
251
r½Sdb l;/ o dkYr [ kwf yv dyfa&m*gydk;o mr½Sd&i f rq D[ farmft k' f(t )&JU q efYu si f
b u f&efo lawGay:rSm rn fo dkYt jypf' P fu sa&mu fEdki fyghrv J/ ' gaMu mi fh t ½Si f
jrwf&JU u ½kP mw&m;q dki f&m*kP fawmfu rdrdzefq i f;cHawGay:rSm x i f½Sm;
jyzdkYv dkv m;NyD; ¤i f;zefq i f;cHv lo m;awGu dk o u fao mi fho u fo mjzpfapv dkw, f/
' Dv dkyJt ½Si fjrwf&JU t jypfay;t a&;, l&mrSm jyi f;x efjr efq efwJht ½Si fq dki f&m
*kP fawmfu v n f; x i f½Sm;zdkY&mv dkt yfNyD; t q dyft awmu ft EÅ&m, fjzpfapwJh
t &mawGu wpfq i fh ' D*kP fawmfx i f½Sm;ay:v Gi fjyEdki fw, f/
t ½Si fjrwf&JU t a&;, l&mrSmjyi f;x efwJht ½Si fq dkwJh*kP fawmfu dk
apm' u wu fo lawG&JUt ajct aeu i Su fu kv m;t kwf yHkjyi fv dkjzpfaeygw, f/
]]o lYu dk wpfa, mu fu ]o i fMu u fjzpfNyD; b mv dkYrysHwmv J} v dkYar ;w, f/
' geJY o lu ]u kv m;t kwfysHwmjr i fzl; v dkYv m; }v dkYjyefajzv dku fw, f/ ' geJY [ dkv lu
]o i fu kv m;t kwfo mrSef&i f 0efpn fpv G, fawGwi f&at mi f }v dkY jyefajymw, f/
' Dt cg o lu ]i Su fawG[ m 0efpn fwi fv dkY&Edki fau mi f;o wJhv m;} v dkYjyefajzw, f/ }}
ysHwJhae&mrSm o lu u kv m;t kwfjzpfv dku f ? 0efpn fx r f;&rJht cgu s
awmh i Su fjzpfv dku feJYv kyfaew, f/ x dkv lawG&JUt ajct aeu v n f; ' DyHkjyi f&JU
Oyrmv dkjzpfaeygw, f/ t u , fí t ½Si fjrwfrSm u ½kP mw&m; o m½Sdw, f
q dk&i f t jypf' P fcwfEdki fwJht pGr f;o wåd t ½Si fjrwfrSmb mv dkYr½Sd&wmv Jv dkY
ar ;cGef;x kwfwwfMu NyD; t jypf' P fcwft a&;, lEdki fpGr f;v n f;½Sdw, fq dk&i f
' Db kef;o wåd b maMu mi fh½Sd&wmv Jv dkY ar ;cGef;x kwfjyefygw, f/
t Xr t ajzu awmh ]cu fcJMu yfwn f;r IeJY &i fq dki f&o n fjzpfap?
v G, fu lacsmarGUrIeJYBu HKBu dKu f&o n fjzpfap o D;cHNrJNrHjci f;jzi fh &yfwn fo Gm;r , f
q dk&i f wdk;wu fr IwHcg;awGyGi fho Gm;rSm t rSefjzpfw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
wdk;wu frIwdki f;&JU t ajccHt aMu mi f;w&m;[ m cu fcJMu yfwn f;r Io mjzpfv dkYygyJ/
cu fcJu sOf;ajrmi f;wJh v r f;u ae jzwfau smfo Gm;Ekdi fo lo m t ½Si fjrwfeJY eD;pyfr I
![Page 276: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/276.jpg)
252
u dk &½Sdo ljzpfo Gm;ygw, f/ t u , fí cu fcJMu yfwn f;r I o m½Sdraev Qi f v lo m;
u dkawmi f zefq i f;p&mt aMu mi f;r½Sdygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t cu ft cJ½Sd
raev Qi f ' ghjyi fv l[ m t J' dt cu ft cJ u Gefx JrSmrNi dcJhv Qi f o lYu dk t ½Si fjrwfu
b , fhES, fhv kyf q kv mb fcsD;jr§i fhv dkY&Edki fygawmhrv J/ v lu dkzefq i f;x m;wJh &n f½G, f
csu fu dk b , fv dk&, lq Gwfcl;Edki fygawmhrv J/ au smi f;awGrSmq dk au smi f;o m;awG
u dk t ajy;NydKi fyGJawG u si f;yay;av h½Sdygw, f/ NydKi fyGJrSmyg0i f, SOfNydKi fjci f;r jyKo l
u dk q kb , fv dkcsD;jr§i fhEdki fyghrv J/ ajy;wJht cgrSmv n f; t cu ft cJwpfr sdK;u dk
cHpm;&w, f/ o dkYayrJh 0i fajy;wJho lrSo m q k&Ekdi frSmjzpfw, f/ t Jv dkq k&jci f;[ m
cHpm;&wJh' ku ©eJYt n D q Gwfcl;&½Sdjci f;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci feJY
eD;pyfr Iq dkwm t v Gefrweft q i fhjr i frm;wJh q kx l;q kv mb fjzpfwmeJYt n D
cHpm;&wJh ' ku ©u v n f;q kv mb feJYn DrQ&ygw, f/
]t Jv dk(t EÅ&m, fo u fa&mu fx dcdku fepfemwJh)t jzpfrsdK;eJY ao q Hk;cJh&i f
u G, fv Gefao q Hk;o leJY ywfo u f&mywfo u faMu mi f; aq GrsdK;eD;pyfawGu
apm' u wu fv mcJh&i f b , fES, fhv kyfr v J} v dkYar ;Ekdi fygw, f/ ' g&JUt ajzu
]x m0&b k&m;o ci fu dk v u fcHwJht kyfpkeJY v u frcHwJht kyfpkq dkNyD; v lt kyfpkESpfrsdK;
ESpfpm;½Sdw, f/ x m0&b k&m;o ci fu dk v u fcH, HkMu n fo lt kyfpku t ½Si fjrwf
zefq i f;x m;wJh o b m0ed, mrat mu frSm rdrd&JUu si hfBu Ht m;x kwfr I(v kyf&yf)
eJYt n D (o dkYr[ kwf) t ½Si fjrwf&JU t x l;ÓP ft ajr§mft jr i feJYt n D ao q Hk;&jci f;
jzpfw, fv dkY ajymrSmjzpfNyD; x m0&b k&m;o ci fu dkv u frcHo lt kyfpku o lwdkY[ m
x m0&b k&m;o ci fu dkv u frcHb l;q dkrSawmh rdrdwdkYo dwJho b m0ed, mru dkyJ
q Ja&;jypfwi fMu ygv dr fhr , f}
t jcm;ao m0w¬Kypön f;(o u f½Sd? o u fr Jh)cyfo dr f;u dk zefq i f;&jci f;
&n f½G, fcsu f
]0dn mOf(emrf)½SdwJhzefq i f;cHeJYywfo u fv dkY , i f;wdkYt wGu f o D;o efY
![Page 277: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/277.jpg)
253
t ½Sdw&m;½Sdw, f/ ' gaMu mi fh zefq i f;&wmygv dkY ajymMu ygw, f/ o dkYayrJh
v Qyfppfrdk;Bu dK;u Jho dkYao m t EÅ&m, fjzpfapwJht &mu dk b mv dkYzefq i f;&wmv J}
q dkNyD; (apm' u wu f)ar ;jr ef;p&m½Sdygw, f/
' g&JUt ajzu ]] t Jv dkt &mawGu dkv n f; zefq i f;½Si fu o b m0ed, mr
eJYt n D zefq i f;x m;jci f;jzpfNyD; e*dkt pu wn f;u ½Sdaewmjzpfw, f/ wpfpHk
wpfOD;ay: rdk;Bu dK;ypfcsr , fq dkrS v Qyfppfrdk;Bu dK;u dk(au mu fu mi i fu m) zefq i f;
v dku fwmrsdK;r [ kwfb l;/ t ½Si fjrwfu Oya' wpfcku dk o wfrSwfjyXmef;x m;NyD;
x dkjyXmef;x m;wJhOya' eJYq efYu si fNyD; rn fo lrq dkwpfpHkwpfckv kyfr , fq dk&i f awmh
rkcsysu fpD;rSmygyJ/ aemu fwpfcku t Jv dk(t EÅ&m, f u dko may;w, fx i f& wJh
rdk;Bu dK;u Jho dkYao m) t &mrsdK;awGrSm t u sdK;jzpfx Gef;r Iv n f;½Sdaewwfw, f/
t Jv dkt &mawGrSm t u sdK;eJYt jypfu dk csdefq u fMu n hf&i f t u sdK;u o mydkNyD; t jypf
u en f;aewmawGU&rSmyg/ Oyrm-o b m0t av smu fpdwfu dk ajcmu fjcm;
apwwfwJh t &mawGx JrSm t q dk;q Hk;u i v si fyJjzpfw, f/ o dkYao mf i v si fv Iyfr I
aMu mi fhyJ u rÇmajr [ m (q u fv u f) aex dki fv dkY&wJh ae&mXmaewpfckt jzpf
wn fae&jci f;jzpfw, f/ t ckx dv n f;yJi v si faMu mi fh u rÇmajrBu D;rSm ajymi f;v J
r IawG aygu fzGm;jzpfwn faeNyD; ' geJYywfo u fwJh t aMu mi f;t &mt csdKUu dk
o dyÜHyn m½Si fawGu o dem;v n fMu ayrJh t csdKUt aMu mi f;awGu dk o dyÜHyn m½Si f
awGyi fv Qi f azmfx kwfv dkYr&Edki fao ;b J wdr fjrKyfzHk;u G, fv Qu f½Sdaeao ;w, f/
wu , fawmhi v si f[ m u rÇmajr&JUo u fwr f;u dk t "GefY½Sn fat mi fjyKv kyfzdkY
v Iyfcwf&jci f;jzpfw, f/ i v si faMu mi fhyJ v lo m;wdkYt wGu f r½Sdr jzpfv dkt yfwJh
0w¬Kypön f;aygi f;rsm;pGmu dk aygu fzGm;jzpfwn fapzdkY o dkYr [ kwf (½SdNyD;o m;ypön f;
0w¬KawGu dk) x def;o dr f;apmi fha½Smu fzdkY t aMu mi f;w&m;awG jzpfx Gef;v mjci f;
ygyJ/ wrefawmfawG&JUacwft cgawGrSm i v si fv Iyfcwfr IjzpfyGm;cJh&jci f;[ m
u rÇmajrq u fv u fwn fNrJ&yfwn fzdkY t ajct aewpf&yf aygu fzGm;apjci f;yJ
![Page 278: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/278.jpg)
254
jzpfw, f/ ' Dv dkygyJ? wpfpHkwpfOD;ay: rdk;Bu dK;ypfcsw, fq dk&i f x dko l[ mt rsm;eJY
q dki fwJh jyXmef;x m;NyD;Oya' wpfckat mu frSm jzpfysu fo Gm;jci f;o mjzpfw, f/
t u , fí r dk;Bu dK;ypfcwfr IaMu mi fh ao q Hk;o Gm;o l[ m x m0&b k&m;o ci fu dk
, HkMu n fo ljzpfw, fq dk&i f t J' Dt wGu f wkefYjyeft pm;ay;jci f;u dk wrv GefrSm
&½Sdygv dr fhr, f/ t u , fí x dko l[ m r , HkMu n fji i f;y, fo ljzpf&i f o lYv kyf&yfrsm;
eJYt n Dt jypfay;jci f;cH&ygr , f/ ]rdk;Bu dK;ypfcwfr IaMu mi fh v lwpfOD;ao q Hk;o Gm;
w, fq dkayrJh o def;aygi f;rsm;pGmao m v lawGu awmh v Gwfajrmu fo Gm;w, f}
q dkwJht csu fu dk o wdjyKrSwfo m;o i fhw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh rdk;Bu dK;ypfcwf
r IaMu mi fh ra&rwGu fEdki fwJh t q dyfawGeJYt q dyft awmu fjzpfapwJh a&m*g
ydk;r sm;ao aMu ysu fpD;o Gm;wmaMu mi fhygyJ/ v Qyfppf"mwfr Syi f v QyfppfrD;
(t v i f;a&mi f) u dkzefwD;&, lMu w, f/ rD;&x m;armi f;ESi fEdki fw, f/ pu f½kHawG
v n fywfEdki fw, f/ r a&r wGu fEdki fwJhv lawG[ m v Qyfppf"mwft m;jzi fh
v n fywfwJhpu f½kHawGrSm t v kyfv kyfu dki f&i f; ½SmazGpm;ao mu fb 0au smi f;
v r f;Mu &w, f/ ' Daemu fra&rwGu fEdki fwJh a&m*gb , awGu ae x dkrdk;Bu dK;
v Qyfppft m;jzi fh aysmu fu i f;r I&Mu w, f/ rsm;pGmao m a&m*ga0' emawG[ m
v QyfppfaMu mi fhaysmu fu i f;o Gm;Mu w, f/ o dkYayrJh v lawGu rdk;Bu dK;aMu mi fh
ao Mu wmu dkyJjr i fNyD; a½SUq u fb 0av Qmu fv Sr f;Edki fat mi f t u sdK;jyKwJh½Iax mi fh
u dkawmh r jr i fMu b l;/ ' gt m;jzi fh ]¤i f;wdkYrSm apm' u wu fzdkY &n f½G, fcsu f
o m½SdNyD; t rSefw&m;u b mv Jq dkwmu dk pl;pr f;zdkY&n f½G, fcsu fr½SdaMu mi f;}
o d&w, f}}
a&m*ga0' emq dkwm b mv J? b maMu mi fh½Sdae&wmv J
b k&m;rJh0g' D ' dXdawGu ]rdk;Bu dK;v Qyfppf? i v si f eJY t q dyf½Sdwd&dpämefawG
zefq i f;x m;&jci f;rSm t ajr§mft jr i f½Sdw, fq dkwm u sKyfwdkYv u fcHygNyD&JU? o dkYayrJh
a&m*ga0' emawG½Sdaejci f;u a&m b maMu mi fhv J} v dkY apm' u wu fMu ygw, f/
![Page 279: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/279.jpg)
255
' g&JUt ajzu ]a&m*gq dkwmb mv J}u dk OD;pGmMu n hf½Io Hk;o yf&r , f/
yx r t csu fu cEu dk, fwpfae&mrSm pGefYypf"mwfypön f;v dkwmx u fydkNyD;
pkrdaeNyDq dk&i f t J' gu dka&m*gv dkY t rn fwyfw, f/ ' kwd, t csu fu v lYcEm
u dk, f[ m "mwfypön f;awG t csdK;u sa&maESmNyD; jzpfwn fv mjci f;jzpfw, f/
t J' D"mwfawGx Ju rS ½Sdo i fhwmx u f av smhen f;o Gm;jci f;u dk a&m*gv dkYac:w, f/
wwd, t csu fu jyi fyt &m0w¬Kypön f;awG&JU o u fa&mu fr Iu v lay:u dk
u sa&mu fwwfjci f;jzpfw, f/ Oyrm - v l[ mpm;w, f? ao mu fw, f? t o u f½I
w, f? t eHYcHw, f/ wcgw&HcEmu dk, fwGi f;pepfv Iyf½Sm;yHk[ m jrefq efo Gm;NyD;
wcgw&H aES;au G;o Gm;w, f/ t J' gu dka&m*gv dkY acgi f;pOfwyfjci f;jzpfw, f}
v dkt yfwmx u fydkNyD; u dk, fwGi f;pGefYypf" mwfypön f;]r sm;}jci f;aMu mi fh
a&m*gjzpfay: jci f;
t x u frSmazmfjycJhwJh t csu fo Hk;csu fu dk wpfcsu fcsi f;pD aq G;aEG;ygh
r , f/ u dk, fwGi f;pGefYypf"mwfypön f; v dkwmx u fydkv mjci f; b , fv dkjzpfay:&
o v J/
' g&JUt ajzu ]t pmeJYa&u dk t v Geft u RHpm;ao mu fjci f; o dkYr [ kwf
t pmracsEdki fwJht &mwpfckckpm;o Hk;NyD; u sefo Gm;jci f;rsm;aMu mi fh a&m*gjzpf
wwfw, f/ Oyrm - a&EIwfajrmi f;rSm t wm;t q D;jzpfapwJht &mwpfck
ydwfq dkYo Gm;&i f a&q i f;p&m v rf;r½Sdjzpfwwfo v dkyJ 0rf;Adku fx JrSmv n f; t ydwf
t q dkYt wm;t q D;jzpfapwJht &mcHaewJht cg a&m*gjzpfwwfw, f/ ' gq dk
v lrSma&m*gr½Sdjci f;q dkwm b , fv dkt "dyÜg, fo ab mu dk aq mi fo Gm;ygo v J/
u dk, fwGi f;rSm rv dkt yfwJh"mwfypön f;awG pka0;o Gm;jci f;u dk q dkv dkwmr[ kwf
b l;v m;/ ' gu dk wjcm;ao mpu m;v Hk;t & v l[ mb , fav mu fyJ pm;ao mu f
o n fjzpfap x dkpGefYypf"mwfrsm;r S v Gwfajr mu fap&r , f/ ' Dv dkOya' r sdK;
jyXmef;u m u rÇmav mu u dk armi f;ESi fv n fywfapr , fq dk&i f o lYx Hysu fpD;jci f;
![Page 280: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/280.jpg)
256
awG t v si ft jrefu sa&mu fv mwmawGU&r, f/ o dkYayrJhv lwpfOD;[ m t wdki f;
t wmwpfckx dpm;NyD; &yfv dku fr , f/ pm;&wmt &o m½SdayrJh &v ' fu q dk;NyD;
u dk, fcEmrSm a&m*gjzpfapwwfaMu mi f;u dk o dv dkYyJjzpfw, f/ t u , fí
t v Geft u RH pm;ao mu fayrJhv n f; b ma&m*grSr jzpfb l;q dk&i f v lwpfa, mu f
wn f;u &meJYcsDwJhv lawG&JUt pm;t ao mu fawGu dk pm;ao mu fNyD; rwi f;wdr f
Edki fwJht ajct aejzpfaeygv dr fhr , f/ ' grSr [ kwf v l[ m b mrSrpm;rao mu fb J
ae&i fau mi f;r , fq dkNyD; awG;v mEkdi fw, f/ t J' g&JUo ab mu v lYcEmu dk, frSm
t rsdK;rsdK;ao m jyKjyi fajymi f;v Jr I awGu ae v HkNcHKrIu dk&o Gm;NyD; wpfen f;t m;jzi fh
b k&m;jzpfo Gm;w, fq dk&i f t Jo v dkyHkpHrsdK;eJYv lu dk zefq i f;&jci f;&JU&n f½G, fcsu fu
b mv Jv dkYar ;&r , f/]t csdK? t cg;? t i ef pwJht pm;t ao mu fawGt m;v Hk;
u dkpm;ao mu fjci f;u ae ydwfyi fv dku fr , f? ' gq dk b ma&m*grSjzpfrSm r[ kwfawmh
b l;/ t Jv dkq dk ci fAsm;wdkYo ab mwlv m;? ESpfo u fv m;} v dkY v lawGu dk ar ;Mu n hf&i f
v lawGu ]t Jv dk b mrSrpm;rao mu fjci f;u dküu a&m*gwpfrsdK;yJ? ' gu dkb , fo lu
o ab mwl ESpfo u fEdki fyghr v J} q dkwJht ajzu dko m ay;ygv dr fhr , f/
t Jv dkawG;jci f;u ]ESmacgi f;eJYarT;&eHYu dkv n f; ½I½Idu fcHpm;Edki fNyD; t eHYq dk;u dkv n f;
½I½dIu fcHpm;Ekdi fwJh v lu dko lU&JUt eHYcHEdki fwJh o wådt m½kHu dkysu fpD;q Hk;½IH;at mi f
v kyfay;r , f/ t Jv dkt m;jzi fh arT;&eHYu dka&mt eHYq dk;u dkyg r½I½Idu fr cHpm;Ekdi f
at mi fyJjzpfw, f} q dkNyD;ajymr , fq dk&i f t Jo n fv lu ESpfo u fEdki fyghrv m;/
o lYu dkapmfu m;w, fv dkY rSwf, lNyD; rkcsv u fo D;v u farmi f;wef;awmhrSmygyJ/
' ghjyi f ]t u , fí v l[ mt pm;t ao mu f t v Geft u RHpm;Edki fcGi fh
r½Sdb l;/ v lwpfa, mu f[ m o lYt wdki f;t wmeJYav smfn DpGm aygi frkefYwpfcsyf?
ESpfcsyf? o Hk;csyf? av ;csyf pm;Ekdi fw, fq dkayrJh o lpm;aewJht csdefrSmyJ au mi f;u i f
wrefu a&mu fv m?o lYv u fu dkzr f;u dki fNyD; ]o dyfr sm;r sm;rpm;eJY u dk, fwGi f;
t ydk"mwfawG t q DawGyGm;v mNyD; a&m*gjzpfv dr fhr , f}v dkY ajymaew, fq dk&i f
![Page 281: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/281.jpg)
257
wpfen f;t m;jzi fh o lYx Ho dkYx m0&b k&m;o ci fu a&mu fv mjci f;o zG, fjzpfwm
aMu mi fh v lu dkpr f;o yfppfaq ;zdkYt ajct aersdK; ½SdawmhrSmr[ kwfygb l;/ t Jv dkq dk
zefq i f;&jci f;&n f½G, fcsu f ysu fjy, fo Gm;Ekdi fw, f/ v lo m;&JU b , fn mwpfzu f
wpfcsu fpDrSm ]b , f[ mrpm;eJY? b , f[ mpm;/ ' Dav mu frpm;eJY? [ dkav mu fpm;}
po jzi fh ajymq dko wday;rJh au mi f;u i fwrefESpfyg;cefYx m; ay;&rv dkjzpfaeNyD/
Oyrm-v lwpfa, mu frSm o leJYrwn fhwJh t pm;t pm½Sdw, f? b l;o D;yJx m;
ygawmh/ b l;o D;u dk aps;q dki fu 0, fw, fq dk&i fyJ au mi f;u i fwrefwpfyg;u
wrk[ kwfcsi f;a&mu fv mNyD; o lYv u fx Ju b l;o D;u dkv ku m q dki f½Si fu dkjyefay;NyD;
q dki f½Si fq Du ydku fq Hu dkv ku m o lYv u fx J jyefay;w, fq dkygpdkY/ ' g[ m t HhMo p&m
au mi f;wJh o a&mfr Iv dkjzpfo Gm;NyD; v lo m;u dkzefq i f;&jci f;&n f½G, fcsu f[ m
v n f; v Hk;0ysu fjy, fo Gm;rSmjzpfw, f/
]v lYcEmu dk, ft wGu f v dkt yfwJht wdki f;t wmeJYt n D t pm;t ao mu f
awGu dkpkyf, lNyD; rv dkt yfwmu dk pGefYx kwfv dkY&at mi f t pmt dr fu dkjyKv kyfx m;o i fh
w, f}v dkYapm' u ½Si fawGu t x GefYwu fwwfMu ygw, f/ t Jv dkajymr , fq dk
]t pmt dr fr Smv n f;ck&½Sdx m;wJh t o dÓP fx u fydko mwJh ÓP fwpfr sdK;u dk
wyfq i fay;x m;&r , fq dkwJh o ab mrsdK;jzpfaeygv dr fhr , f/ ' grSt pmt dr fu
ao csmpl;pr f;NyD; t EÅ&m, fjzpfapwJht pmwpfck 0i fv mwmu dko dwmeJY csu fcsi f;
pGefYx kwfypfv dkY&Edki fraygh/ t Jv dkjyKv kyfv dku fr , fq dk&i f v lq dkwJht rSwfv u ©P m
b mu sefOD;awmhrv J/ pu f½kyfv dkjzpfo Gm;NyD; u dk, fhv kyf&yfu dk u dk, fwdki fx def;csKyf
Edki fpGr f;r½SdEdki fawmhygb l;/ ' gq dk&i fzGHUNzdK;wdk;wu fr Iq dkwmv n f; b , f½Sdawmh
rv J/ ' ght jyi ft EÅ&m, fjzpfapwJht pm;t pm t pmt dr fx Ja&mu fo Gm;&i f q GJ
x kwfypfjci f;u dk, füu emu si fcHpm;&wJhv kyf&yfjzpfNyD; a&m*g&, fv dkYrac:Edki f
b l;v m;/
jyi fyrS t u sdK;o u fr Irsm;aMu mi fh a&m*gjzpfjci f;
![Page 282: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/282.jpg)
258
aemu fwpfcku a&m*gq dkwm jyi fyrSv mwJh t u sdK;o u fr IawGaMu mi fh
v n f;jzpfEdki fygw, f/ Oyr m- t at ;rdo Gm;&i f au smu fu yfemv mr , f/
o dkYr [ kwf wjcm;emu si fcHpm;&wJha0' emawG jzpfay:v mr , f/ ' gaMu mi fh
a&m*gr½Sdjci f;&JUo ab mu jyi fyu v mwJht u sdK;o u fr IawGu dk cHpm;Ekdi fpGr f;
r½Sdjci f;u dk q dkv dkaeygw, f/ at ;jci f;? yljci f; u dkcHpm;Edki fwJht m½kHu i f;rJhjci f;yg/
wen f;t m;jzi fh yHkpHt o pfeJY v lo wå0g jzpfo Gm;jci f;yg/ ylaEG;wJhrkefY? a&at ;
q dkwmawG[ m x dkyHkpHt o pfeJYv lo m;t wGu f b mrSu dkr [ kwfawmhygb l;/ t aEG;
"mwfay;wJhNcHKapmi f? awmi fwef;ay:rSmwdku fcwfwJhav Ekat ; pwmawG[ m
v n f; o lYt wGu fb , fv dkrSraeawmhygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh o l[ mt yl?
t at ;&JUo u fa&mu fr Iu dk r cHpm;&jci f;aMu mi fhyg/ ]b ma&m*grSawmh½SdrSm
r[ kwfawmhb l;? o dkYayrJh t m½kHcHpm;Edki fpGr f;t m;v Hk; q dwfo kOf;o Gm;r , f} q dkwJh
t csu feJY ]t m½kHcHpm;Ekdi fpGr f;½Sdr , f? o dkYayrJh a&m*gawmhjzpfay:r , f} q dkwJh
(t csu fESpfcsu frSm) b , ft csu fu dk ESpfo u fo v Jv dkY wpfpHkwpfa, mu fq DrSm
ar ;jr ef;pl;pr f;Mu n hfyg/
aemu fNyD; v Qm? ESmacgi f; pwJh t m½kHcHt *FgawGu dkv GJrSm;pGmt o Hk;jyKjci f;
aMu mi fhv n f; a&m*gjzpfay:wwfygw, f/ Oyrm-&o m½kH/ wcgw&HrSm wwf
Edki fpGr f;x u f ydkrdkpm;o Hk;wJht wGu faMu mi fhv n f; a&m*gjzpfwwfygw, f/ a&m*g
jzpfay:jci f;u dk azsmu fzsu fv dkw, fq dk&i f &o m½kH (t &o mcHpm;jci f;t m½kH)
u dk q dwfo kOf;o Gm;at mi fv kyfNyD; ajrBu D;eJYo Mu m;&JU t &o m[ m wpfrsdK;wpfpm;
wn f;jzpfaeu m t csdK ? t cg; t &o m[ mv n f; wpfpm;wn f; jzpfo Gm;ygv dr fh
r , f/ t ckv u f½Sd ydki fq dki fx m;wJh t ajct aeu dkESpfo u fo v m;? b k&m;rJh0g' D
awGwi fjywJh t ajct aersdK;u dk ESpfo u fo v m;q dkNyD; a&m*gcHpm;ae&o lu dk
ar ;jr ef;Mu n hfyg/
azmXyg½kH (u dk, fcEmt x dt awGUjzi fh rmau smjci f; ? El;n Hhjci f;u dkcGJjcm;
![Page 283: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/283.jpg)
259
o dt m½kH) aMu mi fhv n f; a&m*gjzpfay:wwfygw, f/ o dkYr [ kwf v lYcEmu dk, f
zGJUpn f;x m;yHk[ m o drfarGUEl;n Hhr IeJYzGJUpn f;x m;wmaMu mi fh yi fu dk, fo b m0 u dk, f
üu o u fao mi fho u fo mjzpfr Iu dk v dkv m;cHpm;wwfw, f/ t J' dEl;n HhwJh
u dk, fcEmu dk jyi f;jyi f;x efx ef x dcdku frdr , fq dk&i f ' P f&mt emw&jzpfwwf
w, f/ a&m*gjzpfay:wJht aMu mi f;cHu dk z, f½Sm;jci f;&JU aemu ft eu fo ab m
wpfcku t Jv dkx dawGUcHpm;wwfwJht m½kHu dk z, f½Sm;ypfjci f;ygyJ/ ' gq dkt J' d
azmXyg½kHu dk q dwfo kOf;apMu n hfv dku fyg/ b , fv dk&v ' fx Gu fay:v mrv J o d&
ygv dr fhr , f/ u dk, fcspfwJho lu dk u dki fwG, fyGwfo yfMu n hf&i f au smu fcJv dkrmau sm
aewmu dkawGU&v dr fhr , f/ wu , fu u dk, fhrSmazmXyg½kH q dwfo kOf;aejci f;o m
jzpfNyD; b mrSx dawGUcHpm;v dkYr&jci f;yg/ av jzwfaeo l&JUcEmu dk, fu dk wpfpHk
wpfckeJY x dawGUo Gm;w, fq dk&i f b mrSrcHpm;&ygb l;/ t Jv dkcHpm;r Iu i f;r Jh
wJht ajct aersdK;u dk ESpfo u fwJho la&m½Sdygo v m;/ u rÇmav mu rSm rsm;pGm
ao m aysmf½Ti fzG, f&mrsm;eJY ? pdwfMu n fEl;yDwdjzpfp&mau mi f;wJht &mawG[ m
x dawGUcHpm;v dkY&wJh azmXyg½kHeJYrSo dEdki fNyD; u dk, fcEm&JUel;n Hhr IaMu mi fhv n f;
jzpfygw, f/ ' gq dka&m*gjzpfwmu dk z, f½Sm;ypfzdkYazmXyg½kHeJY cEmu dk, fEl;n Hhr Iu dk
z, f½Sm;ypfv dku fr , fq dk&i f emu si fjci f;eJY ' P f&mt emw&jzpfr Iu awmh v Hk;0
yaysmu fo Gm;rSmjzpfayrJh v l&, fv dkYb , fv dkrSac:x dku f awmhrSmr[ kwfawmhb l;/
cEmu dk, f&JU o u fao mi fho u fo mjzpfr Iu dkv n f;rcHpm;Ekdi f? wyg;o lu dk x dawGU
v dkYrS b mcHpm;r IrQr jzpfay:Ekdi f? u kefu kefajym&i f u dk, fhu dkx r f;ydk;rcsDo Gm;v dkYrS
rn fo n fhcHpm;o dr IrS r½SdawmhwJhau smu fcJv dkYyJ ac:x dku fawmhraygh/
(t x u frSmwi fjycJhwJh) OyrmyHkaq mi fcsu fawGu dk pdwfrSmx i fat mi f
Mu n hfNyD;t yl? t at ; cHpm;Ekdi fwJhcHpm;csu ft m½kH aysmu fysu fq dwfo kOf;o Gm;
r , f? aEG&mo DeJYaq mi f;&mo D&JUcHpm;r Iu wpfr sdK;wpfpm;wn f;jzpfo Gm;r , f?
a&aEG;? a&at ;u dk cHpm;wwfwJht m½kHo dv n f; u sefrSmr[ kwfawmhb l;? t csdK?
![Page 284: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/284.jpg)
260
t cg;?t zef cGJjcm;o dwwfwJhcHpm;r Iv n f;½SdrSmr [ kwfawmhb J cEmu dk, fu
o Hv dkrmau smo Gm;NyD; arT;&eHYeJYt ykyfeHUu dkv n f; cGJjcm;o drSmr[ kwfawmhb l;q dk&i f
t Jv dkjzpfjci f;&JU&v ' ft aeeJY a&m*gq dkwmjzpfay:v mrSmawmhr [ kwfb l;/
o dkYao mft Jv dkb 0rsdK;u dk wpfav mu v Hk;u a&m*gv dkYo wfr SwfMu r v m;?
q kv mb fwpfr sdK;v dkY o wfrSwfMu rv m;/ t o dÓP f½SdwJh rn fo lYa½SUrSmrq dk
' Dt awG;t ac:u dkcsjyr, fq dk&i f x dko lYu dkt ½l;v dkYo mo rkwfygv dr fhr, f/ t Jv dkq dk
a&m*gjzpfjci f;wHcg; v Hk;0ydwfo Gm;v dr fhr , fq dkNyD; t cgaygi f;o def;csD em;csapOD;
awmh b , fawmhr Sv u fcHv dr fhr , fr [ kwfygb l;/ ]a&m*gq dkwmwcgw&H
v lt csdKUrSm jzpfay:wwfayrJh ci fAsm;&JUt Bu Hu awmh v lwdki f;t wGu f b 0
&yfwn f½Si fo efr IwHcg; ydwfo Gm;v dr fhr , f? ckv dkcHpm;csu ft m½kH½Sdjci f;u dku u sKyf
t wGu f t v kyfjzpfw, f? u sKyfb 0u dkpdwf0i fpm;zG, fjzpfat mi f v kyfay;wJh
t aMu mi f;cHjzpfaeapw, f}q dkNyD;awmh jyeft ajzay;ygv drhfr , f/
wu , fawmh zefq i f;½Si ft v ’m[ f[ m b 0u dkpdwf0i fpm;zG, fjzpfapzdkY
t wGu f v lu dkt m½kHcHpm;Ekdi fpGr f;awG csD;jr§i fhx m;&jci f;jzpfw, f/ t J' dt m½kHawGu dk
v lu v GJrSm;pGmt o Hk;cs&i fa&m*gq dkwmjzpfv mr , f/ a&m*gu dkazsmu fv dkw, f
q dk&i ft m½kHcHEkdi fpGr f;awGu dk azsmu fzsu f&rSmjzpfygw, f/ o dkYr [ kwf v lrSm
u dk, fydki fa½G;cs, fcGi fhr½Sdb J u dpöwdki f;rSmrwwfo mwJht ajct aerSm½Sd&r , f/
' kwd, t csu fygt ajct aeu dk v dku femjci f;jzi fh v lo m;zefq i f;&jci f; &n f½G, fcsu f
u dk ysu fjy, fo Gm;apygw, f/ t m½kHcHt pGr f;o wådu i f;rJhwJh a&m*g jzpfay:wwf
jci f;u dk v lo m;u dk, füu ESpfo u fEdki frSmr[ kwfygb l;/ ' gaMu mi fh zefq i f;½Si fu
o wfrSwfx m;wJhen f;pepfu o m t m;v Hk;eJYv dku fav smn Dax G½SdwJh en f;pepf
jzpfygw, f/
b , ft v kyfrSmrq dk ' ku ©½Sdw, f
b , ft v kyfrSmrq dk ' ku ©½SdaMu mi f; apm' u ½Si fawGt aeeJY pOf;pm;
![Page 285: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/285.jpg)
261
o i fhygw, f/ v , fo rm;wpfOD;u pdku fci f;u dk pysdK;wJht cg wrk[ kwfcsi f;
t yi faygu fa0q m o Gm;wwfygo v m;/ x Gef, u f&NyDq dk t Bu dr faygi f;rsm;pGm
v Sn fhywfx Gef, u f&w, f/ aeyl' P feJY cdku fcdku fwkefat mi fcsr f;wJh' P fu dk
u sdwfrSdwfcHpm;&w, f/ ZeD;eJYo m;o rD;awG[ mv n f; (v , fci f;t wGu f)
q dki f&mwm0efawGu dk , lMu &NyD; ' ku ©cHv Qu fBu dK;pm;v kyfu dki fMu &w, f/ a&m*g
u yJ v lu dk(' ku ©)jzpfapwwfwmr [ kwfb J pm;0wfaea&;t wGu fv n f;
' ku ©cH&ygw, f/ t u , fí ' ku ©u dkz, f½Sm;yaysmu fjci f;rSmo m zefq i f;½Si f&JU
u ½kP mw&m;q dki f&m*kP fawmfu dk o dEdki fr , fq dk&i f 0rf;pm½Smt v kyft m;v Hk;u dk
yaysmu fz, f½Sm;ypfv Qu f t v Hk;pHkao mBu dK;pm;t m;x kwfjci f;awGu dkv n f;
z, f½Sm;&rv dkjzpfaeygw, f/ ' ghjyi fyn m½SmazGq n f;yl;zdkY ESpfaygi f;rsm;pGm
Bu dK;yr f;t m;x kwf&NyD; ' ku ©cHMu &w, f/ jzpfo i fhwmu u av ;wpfa, mu f
arG;zGm;v mwmeJYwNydKi feu f t v Hk;pHkao myn m&yfawG wwfajrmu fNyD;jzpfae
&rSmaygh/ v , fo rm;u pdku fci f;ysdK;wJht cg ' ku ©cH&w, f/ o dkYao mfjzpfo i fhwm
u ' ku ©cH&jci f;r½Sdb J t v dkt av smu f (r sdK;aphawG) aygu fa&mu f½Si fo ef
Bu D;x Gm;v mNyD; t v dkv dkt dr fx Jo dkYwdki fa&mu f½Sdv mu m o lYt v dkv dk (x r i f;awG)
aygi frkefYawGjzpfo Gm;&r , f/ t 0wft x n fawG , u fv kyf&mrSmv n f; ' ku ©½Sd
aeygw, f/ jzpfo i fhwmu t v dkv dkt 0wft x n fawG jzpfo Gm;&rSmaygh/
t csKyfajym&&i f v dkt yfo rQypön f;ypö, sawG t v dkt av smu f jzpfo Gm;o i fh
ygw, f/ t v kyf½kHawGt m;v Hk; ydwfo Gm;NyD; 0r f;pm½Smt v kyfr½Sd? yef;yJo rm;r½Sd?
v u fo rm;r½Sd? t 0wfav Qmfo lr½Sd? t yfcsKyfo rm;r½Sd? pmydkYv kv i fr½Sd? &x m;
v kyfo m;r½Sd? &x m;ar mi f;ESi fo lr ½Sd? b mr Sr½Sd/ a½S;, ci fwkef;u ' ku ©dw
awGx m;wJh a*[ mawG½Sdw, f/(t J' DrSm v u fr½Sdo lawGu dkydkYx m;Mu w, f)
t Jawmh wpfav mu v Hk;' ku ©dwa*[ myJ jzpfv dku fyg/ v lawGt m;v Hk; t dyf, mx J
rSmyJ v Jav smi f;aev dku fMu / v rf;av Qmu f&wJh' ku ©? x x dki f&wJh' ku ©? v u fawG
![Page 286: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/286.jpg)
262
ajcawG v Iyf½Sm;&wJh' ku ©u ae u i f;v Gwfo Gm;NyD; t v kyft m;v Hk;o lYt v dkv dk
NyD;o Gm;v dr fhr, f/ NyD;awmh wdk;wu fzGHUNzdK;jci f;t m;v Hk; &yfwHho Gm;NyD; , SOfNydKi fr IawG
csKyfNi dr f;o Gm;r , f/ t J' gu awmh ' ku ©awGydwfq dkY&yfwefYo Gm;r Iu dk v dkv m;ae
o lawG&JU u rÇmjzpfygw, f/
ao jci f;w&m;o mr ½SdcJhv Qi f
aemu fx yf½Iax mi fhwpfcku dk wi fjyygOD;r , f/ ao jci f;w&m;aMu mi fh
jzpf&wJh' ku ©u dk yaysmu fz, f½Sm;ypfMu n hfv dku f&i f b mjzpfrv Jq dkwm o Hk;o yfMu
ygOD;pdkY/ rsdK;q u fo pfawG arG;zGm;v mv Qu f½SdNyD; rn fo lrQrao b l;q dk&i f t ESpf
wpfax mi fMu mwJht cg u rÇmajr rSmajccsp&mae&myi f ½Sdawmhr, fr [ kwfyg/
' Dav mu frsm;jym;wJhv lo m;awGt wGu f t pmt m[ m&v n f; zlv Hkat mi f
&½SdrSmr[ kwfb l;/ ' Dv dkt aMu mi f;awGu dk apmau smNyD; t ½Si fjrwf&JUu ½kP m
awmfu dk apm' u wu fo lawGu yJ ]u REkfyfwdkY&JU rdb b dk;b Gm;awGu dk b maMu mi fh
rao apwmv J? ' grSo m u REkfyfwdkYacgi f;cszdkY t dr frSmae&m&rSmjzpfNyD; t pm;
t pmu dkv n f; 0v i fat mi fpm;o Hk;Ekdi fMu r , f}v dkY x m0&b k&m;o ci fu dk jypfwi f
ajymq dkr IawG jyKwwfMu jyefw, f/
t u , fí v u f½Sdav mu [ m ' ku ©awGeJY jyn hfESu faewJhae&mXme
wpfckyJv dkY ½Ijr i fMu w, fq dk&i f b maMu mi fhu dk, fhu dk, fu dk ao aMu mi f;rBu Hpn fMu
wmv J/ u dk, fhu kd, fu dkao aMu mi f;Bu Hpn fv dkY&wJhwHcg;u yGi fhaewmyJr [ kwf
v m;/ o dkYayrJh apm' u wu fo lawGu a&m t jcm;o lawGu yg b , fo lu rS
u dk, fhu dk, fu dkao aMu mi f;awmhrBu HMu ygb l;/ b , fv dkv lawGu u dk, fhu dk, fu dk
ao aMu mi f; Bu HzdkY t o i fhjzpfo Gm;Mu o v J/ ao aMu mi f;Bu HMu wJho lawGu dka&m
wpfav mu v Hk;u b majymMu v J/ ]' Dv l ½l;v dkYao aMu mi f;Bu Hwm} v dkYyJ
ajymrSmygyJ/ t u , fí o n f½kyfav mu Bu D;[ m wu , fyJ' ku ©cHpm;&wJh
ae&mXmejzpfcJh&i f u dk, fhu dk, fu dkao aMu mi f;Bu Ho lu ½l;wmr[ kwfb J wpfrdepf
![Page 287: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/287.jpg)
263
t wGi f;rSm ' ku ©u aecsKyfNi dr f;ypfwwfwJh t v GefrwefÓP f½Sdo l jzpfo Gm;
ygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh u dk, fhu dk, fu dkao aMu mi f;Bu H0Hho lu dk t ½l;v dkYo rkwfjci f;
jzi fh apm' u ½Si fawG u dk, fwdki fo Ho , awG½Sdaev i fhu pm; av mu r Sm
q u fv u ft o u f½Si f aex dki fv dkMu wmygyJ/ t Jawmh o lwdkYpdwfx JrSm t Jo v dk
pdwfcHpm;csu ft ajct ae½Sdaew, fq dk&i f b maMu mi fhapm' u wu f&wmv J/
t csKyfajym&&i f (t x u frSmwi fjycJhwJh) t ajct aet &yf&yf[ m
v lo m;t wGu fv dkt yfygw, f/ t J' gu dkapm' u 0i fjci f;[ m t csn f;t ESD;o m
jzpfygw, f/ (av mu rSm ckv dk ' ku ©eJY, SOfwJht ajct aersdK;½Sdjci f;[ m) zefq i f;½Si f
&JU pGr f;aq mi fEdki fr Iu t u efYt o wfx JrSm ½SdaewmaMu mi fh r [ kwfwJht jyi f
o Ho &mv n fjci f;&JU t u sdK;q u faMu mi fhv n f; r [ kwfyg/ ' gawGt m;v Hk;[ m
zefq i f;½Si f&JU t ajr§mft jr i fawG x n fho Gi f;x m;jci f;aMu mi fhyJjzpfygw, f/
' ku ©a&mu fwJht cg b maMu mi fhaMu u GJ0r f;en f;r I jzpf&wmv J
a½SUrSmwi fjycJhwmawGu dk apm' u ½Si fawGu aemu fwpfckapm' u
x yfwu fygao ;w, f/ t J' gu ]av mu [ m ckv dk ' ku ©eJY, SOfwJht ajct ae
½Sdaewm[ mzefq i f;½Si f&JU t ajr§mft jr i fBu D;r IaMu mi fhjzpfw, f/ ' ghjyi ft Jv dk
t ajct aersdK;r½Sdb J av mu [ m rv n fywfEdki fb l;q dkwmawGt m;v Hk;v u fcH
ygNyD&JU/ o dkYayr Jht dr fwpft dr frSm t o kb jzpfNyDq dkt dr fo lt dr fo m;awGu
b maMu mi fh 0r f;ajrmu faysmf½Ti fjci f;r jzpfb J ylaq G;ao mu a&mu fMu &wmv J/
a&m*gjzpfNyD q dk b maMu mi fhr aysmf½Ti fb J ylaq G;ao mu jzpf&wmv J}
q dkwmyJjzpfygw, f/
' g&JUt ajzu ]a&m*gaMu mi fh ' ku ©rcHpm;&b kl;v dkYawmh rq dkygb l;/
t u , ffí a&m*gjzpfjci f;&JUt aMu mi f;cHawGu dk z, f½Sm;ypfv dku f&i f jzpfv mrJh
t u sdK;q u faMu mi fh ' ku ©awGydkrdkrsm;jym;v mr, fv dkY q dkv dkjci f;jzpfw, f/ v lwpf
a, mu f a&m*gjzpfwJht cg o u fao mi fho u fo m½Sdw, fv dkY q dkcsi fwmr[ kwfb J
![Page 288: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/288.jpg)
264
a&m*gq dkwmu dk z, f½Sm;Edki fwJh Oya' jyXmef;v dku fr , fq dk o dkYr [ kwf v lu dkrv TJ
ra½Smi fo mt ajct aersdK;jzpfat mi f zefq i f;cJh&i f o dkYr [ kwf t m½kHcHpGrf;t m;
awGu dk q dwfo kOf;apcJh&i f a&m*gjzpf&wmx u fu dk t q aygi f;r sm;pGm ydkNyD;
rcHr&yfEdki fwJht ajct ae rsdK;jzpfo Gm;v dr fhr , fq dkwmu dkajymcsi fwmyg/ v u f½Sd
yHkpHeJY zGJUpn f;wn faq mu fx m;wJh av mu Oya' aMu mi fh v lo m;&JUYwdk;wu fr I
jzpfpOfawGu dk *½k"r®jyKNyD; a&m*g? ' ku ©t cu ft cJ pwJht &mt m;v Hk;[ m
x m0&b k&m;&JU u ½kP mw&m;awGjzpfw, f/ o dkYr [ kwf u ½kP mw&m; u ae
wdr f;a½Smi fx Gu fajy;jci f;&JU t jypf' P fyi fjzpfw, f/ t Jv kdt ajct aersdK;½Sd
aewmaMu mi fh x m0&b k&m;&JU(r awmi f;b Jay;u r f;&u fa&mwwfwJh)]
&m[ frmef} *kP fawmfeJY? (wdk;v QdK;awmi f;cHwJht cgrSmv n f; t q aygi f;rsm;pGm
ay;u r f;wwfwJh? t zefwv Jv Jo em;Mu i femwwfwJh)]&[ D;r f}*kP fawmfawGu dk
b , fv dkrSapm' u 0i fv dkYr&Edki fygb l;/
' ghjyi f ' ku ©q dkwmo Hk;rsdK;o Hk;pm;½Sdw, f/ yx rwpfrsdK;u ]½S&Dt wf}"r®
Oya' u dk csdK;azmu fwJht cg? wefzdk;rx m;wJht cg jzpfay:v mwJh' ku ©/ ' kwd,
wpfrsdK;u o b m0ed, mru dk csdK;azmu fwJht cg jzpfay:wJh' ku ©/ ' kwd, t rsdK;
t pm;u dkyrmjyK&&i f v lwpfa, mu f&JUt pmt dr f[ m rkefYo Hk;csyfu dkyJ v u fcHEdki f
ayrJh o lu av ;csyfpm;w, f/ ' daemu fa&m*gjzpfw, f/ wwd, wpfr sdK;u
wdku fq dki fr IaMu mi fh jzpfay:wJh' ku © / Oyrm - v lwpfa, mu frSm b mt jypfrS
r½SdayrJh o l[ mt ½Si fh&JUt jypf' P fu yfq dk;q dku faewJhae&mu dk wdku fwdku f
q dki fq dki fyJ a&mu f½Sdo Gm;NyD;o lyg t J' Du yfx JrSma&mygo Gm;jci f; o dkYr [ kwf
v r f;av Qmu fae&i f; ½kwfw&u f o lYay: eH&Ht rdk;awGNydKu su m ao q Hk;jci f;
pwmawGyJjzpfw, f/ ' Dt rsdK;t pm;o Hk;r sdK;u dk wpfrsdK;csi f;pD em;v n fo ab m
aygu fzdkYq dkwmcJ, Of;w, f/ ' gaMu mi fh x m0&b k&m;o ci fu dk ½kdu sdK;aMu mu f½GHU
wwfo l&JU t OD;q Hk;v kyf&rJhwm0efu o lYt aeeJY' ku ©u dk rdrdv kyf&yf&JUt u sdK;q u f
![Page 289: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/289.jpg)
265
t jzpfrSwf, lv Qu f aemi fu mv rSmay:x Gu fv mrJh q dk;u sdK;&v ' fawGt wGu f
pdk;½GHUae&r , f/ ' g[ mv n f; ' ku ©a&mu fjci f;u dk pdk;&dr fao mu jzpf&jci f;&JU
t aMu mi f;w&m;wpfrsdK;jzpfw, f/
aemu fwpfck q i fjci fpOf;pm;&rJht csu fu ]' ku ©u dk (o djr i f) cHpm;wwf
wJh cHpm;csu fu o D;o efYt aMu mi f;wpfckjzpfNyD; , i f;u dkt ajr §mft jr i feJY
t o dÓP fjzi fhawG;ac:q i fjci f&wmu o D;o efYt aMu mi f; wpfckjzpfw, f}
q dkwmygyJ/ Oyrm - q &m0efu rsu fpdemaeo lu dk rsu fpOf;cyfay;w, fq dk&i f
' g[ m au mi f;o v m;? rau mi f;b l;v m;/ rau mi f;b l;v dkYawmh b , fo lu
rSajymrSmr[ kwfb l;/ o dkYayrJh rsu fpOf;cyfcsdefrSmawmh v lem[ m a0' emcHpm;
&wmaMu mi fh at mf[ pfn Of;n Lv dr fhrv m; o dkYr [ kwf &, farm½Ti fyspGmjzi fh
]r su fpOf;cyf&i fa&m*gaysmu fo Gm;awmhr Sm} q dkNyD; ajymrv m;/ a0' em
cHpm;&wmeJYywfo u fv dkY ' Dv dkapm' u wu fjci f;[ m b k&m;r Jh0g' DawG
t jr i fr Smv n f; aemu fq Hk;aysmu fu i f;csr f;o mjci f;q dkwJh &v ' fu dko m
ay;wwfw, fv dkY v u fcHx m;Mu wJh ' ku ©cHpm;&jci f;q dkwmu dk au seyf
ESpfo u frSo m rSefEkdi fygv dr fhr , f/ Oyrm-q &m0efu v lem&JU rsu fpdx Ju wdr fu dk
cGJx kwfaewJht cdku frSm v lemu ]aemu fq Hk;awmh a&m*gaysmu fo Gm;v dr fhr , f}
q dkNyD; jrL;x l;pGmeJY ajymyghrv m;} q dkwmyJjzpfygw, f/
' gaMu mi fh a&m*gaysmu fu i f;o Gm;r IaMu mi fh jzpfay:wJh yDwd[ m
o D;o efYt aMu mi f;wpf&yfjzpfNyD; a&m*gjzpfaecsdefrSm cHpm;&wJh' ku ©t ay:
ylaq G;0r f;en f;jci f;u o D;o efYjzpfygw, f/ v lo m;awG[ memu si fr I
cHpm;ae&csdefrSm 0r f;en f;ylaq G;Mu wmjzpfNyD; u ko r I&JU&v ' ft jzpfa&m*g
aysmu fo Gm;jci f;aMu mi fh ao mu r jzpfMu ygb l;/
wd&dpämefawGrSm b maMu mi fh' ku ©½Sd&wmv J
]wd&dpämefawGr Smb maMu mi fh ' ku ©cHpm;r Iu dk ay;x m;&wmv J/
![Page 290: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/290.jpg)
266
t dr fajr§mi fawGu ydk;rTm;awGu dkpm;Mu w, f/ q dwfwdkYo dk;wdkYu dk u sm;u u dku fo wf
pm;w, f/ t J' dwd&dpämefawGu dk b maMu mi fh' ku ©a&mu fap&wmv J/ wd&dpämef
awGt wGu f b , fv dkwefjyeft u sdK;u dk jyefv n fcHpm;&½Sdrv J/ v lu q dwfo m;
pm;NyD; t &o mq dkwJht &mu dk wefjyefcHpm;&½Sdw, f/ q dwfu o lay;q yfv dku f
&wJh' ku ©t wGu fb mjyefcHpm;&½Sdrv J} v dkYar ;wwfMu ygw, f/
' g&JUt ajzu ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu b , fo lYt m;x kwfr Iu dkrS
t csn f;ESD;jzpfapav hr½Sdb l;/ u rÇm av mu rSm ½Sdo rQt r Ieft rTm;wdki f; t ½Si fh
t rdefYawmfeJYt n D v Iyf½Sm;aeMu jci f;jzpfw, f/ t r Iefwpfr Iefcsi f;pD[ m t rdefY
emcHrIaMu mi fh t u sdK;q kv mb fu dk wefjyefcHpm;Mu &wmcsn f;yJjzpfw, f/ o dkYayrJh
o lwdkY&JU ' Dv dkt rdefYemcHv Iyf½Sm;jci f;q dkwJh t m;x kwfr IaMu mi fh wefjyeft u sdK;u dk
&u dk&&r , fq dkwJh &ydki fcGi fho ab mrsdK;awmhr [ kwfygb l;/ x m0&b k&m;o ci fu
o m o lwdkYrSm t u sdK;cHpm;cGi fhu dk o wfrSwfay;&jci f;jzpfw, f/ &ydki fcGi fhq dkwm
rsdK;awmh r½SdayrJhv n f; t ½Si fjrwfu o lwdkY&ydki fcGi fhu dk ay;jci f;o mjzpfw, f/
q dwfwpfau mi f&JUt wGi f;rSm½SdwJh q Jv fwpfck[ m q dwfu dkv n fv SD;o wfjzwfjci f;
aMu mi fh? t u , fí av mu u dk jyKjyi fwn fhrwfay;wJh Bu D;u s, fao m o lawmfpi f
Bu D;wpfyg; o dkYr [ kwf av mu u dkt u sdK;jyKaeo lwpfOD;&JUcEmu dk, f t pdwft ydki f;
rSmyg0i faygi f;pn f;o Gm;w, fq dk&i f t J' gu x dko wå0g&JU t u sdK;q kv mb fyJ
r [ kwfv m;/ o l[ m t J' Dv dkeJY jr i fhrm;wJht q i fho dkY a&mu f½Sdo Gm;ygw, f/
(o u f½Sd ? o u frJh) t &m0w¬Kwdki f;wkefYjyeft pm;ay;r I&½Sdjci f;
t &m0w¬Kwdki f;[ m rdrdwdkY t m;x kwfr Iay:r lwn fNyD; wkefYjyeft pm;ay;
r I&½SdaMu mi f; o b m0ed, mrw&m;Bu D;u dk o Hk;o yfq i fjci fjci f;jzi fh o dEkdi fyg
w, f/ o pfyi feJYo wå0grsm; pwi fjzpfay:wdk;wu fr IOya' t &t &mwdki f;u
wkefYjyeft pm;ay;jci f; &½SdMu aMu mi f;u dk jru fyi ft añ Smi fhu av ;rQyi fjzpfap
t pm;jyef&aeaMu mi f; o d&ygw, f/ o dkYayrJh wkefYjyeft pm;ay;r I[ m o lYt ajc
![Page 291: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/291.jpg)
267
t ae (t wdki f;t wm)eJYt n D &½Sdjci f;jzpfygw, f/ v lYt m½kHcHpGr f;&n f[ m
t jcm;o u f½Sd? o u frJh t &mt m;v Hk;x u fydkNyD; wdk;wu fzGHUNzdK;r I t m;au mi f;
wmaMu mi fh v lo m;t wGu f wkefYjyeft pm;ay;r I[ mv n f; t NrJx m0& wn f½SdrSm
jzpfygw, f/ t jcm;t &mawG&JU t m½kHcHpGrf;&n f[ m t u efYt o wf eJYo m½Sdwm
aMu mi fh o lwdkYt wGu f wkefYjyeft pm;ay;jci f;[ mv n f; rv GJrao G&rSmjzpfayrJh
t wdki f;t wm? t u efYt o wfeJYo mjzpfygw, f/ u sr f;jr wfu k&ft mefrSm
t v ’m[ f½Si fjrwfrdefYMu m;o n frSm -
]u rÇmajrwGi fu su fpm;o Gm;v maex dki fMu ao mwd&dpämefrsm; o dkYr [ kwf
a0[ i fwGi f0JysHaeMu ao mi Su frsm; t m;v Hk;wdkYo n f t o i f(v lo m;) wdkYu Jho dkYyi f
t kyfpkrsm;jzpfMu NyD; t o i fwdkYu Jho dkYyi f r sdK;pdwfwpfckjzpfMu \ / i gwdkYo n f
þ u sr f;awmfwGi f rn fo n fht &mu dkrQ Oayu ©mjyKcsefv Syfx m;cJhjci f;r½Sdacs/
aemu fq Hk;wGi f o lwdkYo n frdrdwdkYt m;zefq i f;arG;jrL ysdK;ax mi fawmfr lao m
t ½Si fx Hawmfo dkYo mv Qi f pk½kH;a&mu f½SdMu &ayrn f}(6;39)
v lo m;wdkYt jyi f t jcm;o u f½Sdo wå0gawG[ mv n f; rdrdwdkY0wå&m;rsm;
u dk jzn fhq n f;jci f;aMu mi fh wkefYjyef t pm;ay;jci f;cH&rSmjzpfaMu mi f; t x u fyg
u sr f;jr wfu k&ft meft m, wfawmfu ½Si f;v i f;pGmrdefYq dkaeygw, f/ ' gayrJh
' DwkefYjyeft pm;ay;r I[ mv n f; o lYrsdK;pdwfrSm½SdwJh pGr f;t i feJYt n D &½SdcHpm;&rSm
jzpfNyD; v lo m;v dkrsdK;awmh&½Sdv dr fhrSmr[ kwfygb l;/ ' gaMu mi fh v lo m;u v GJNyD;
t jcm;o u f½Sdo wå0gawG&JU t m;x kwfr It wGu f b , fv dkwkefYjyeft pm;ay;jci f;
u dkrSrcHpm;&b l;v dkYq dk&i frSm;ygv dr fhr , f/ t &mt m;v Hk;[ mwkefYjyeft pm;ay;
jci f;u dk&½SdMu ygv dr fhr , f/ wr efawmfjr wf(q G)&JU[ ' D;pfMo 0g' awmfr Sm
![Page 292: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/292.jpg)
268
v m½Sdo n frSm - ]q dwfwpfau mi fo n f t jcm;q dwfwpfau mi f\ OD;csdKu dku sdK;
at mi fjyKv Qi f u , mro faeYawmfBu D;ü x dk(OD;csdKt csdK;cH&ao m)q dwfu dk ]¤i f;\
OD;csdKu dkjyefcsdK;av mh}[ kt v ’m[ fu rdefYMu m;awmfr layv dr fhrn f}
(rGwfpfe' ft [ fr ' fb i fef [ r fb v fu sr f; -wGJ 2 -pm -235)
' gaMu mi fh rn fo n fh0dn mOf½Sd(o wå0g)rS (rdrdwdkYt m;x kwfr I&JU) t u sdK;
q u f u dkrcHpm;&b l;q dkwmr½Sdygb l;/ o dkYayrJh q dki f&mq dki f&m0dn mOfay:r lwn fNyD;
t pm;ay;jci f;cH&rSmjzpfygw, f/ ' gu dk t ao ;pdwf½Si f;p&mrv dkb l; x i fyg
w, f/
t csKyfajym&&i f t pm;ay;r IrcH&wJh t &m&, fv dkYr½Sdygb l;/ o dkYayrJh
v lo m;[ mNyD;jyn hfpHkwmaMu mi fh x m0&b 0t o u fu dk&½SdrSmjzpfNyD; t jcm;
o u f½Sd ?o u frJhawGu NyD;jyn hfpHkr Ir½Sdjci f;aMu mi fh x m0&b 0t o u fu dk &½SdrSm
r[ kwfygb l;/ Oyrm- t o wfcH&wJhv l&JU ZeD;o m;o rD;(rdo m;pk0i f)awGay:rSm
b , fv dkt u sdK;o u fr I½Sdo v Jq dkwmq i fjci fMu n hfyg/ o dkYayrJh q dwfwpfau mi f
t o wfcHv dku f&&i f q dwf&JUu av ;u *½kawmi fjyKrdrSmr[ kwfygb l;/ t u , fí
q dwfaygu fu av ;u 0r f;en f;r , fq dk&i fawmi f (o lY&JUylaq G;0r f;en f; r Iu )
&u ft en f;i , fo m jzpfygv dr fhr, f/ v lo m;u awmh ]½S&Dt o f} "r®Oya' jyXmef;
r IawGu dkv dku femu si fho Hk;&ayrJh t jcm;o u f½SdawGu awmh t Jv dkjyXmef;x m;r I
r sdK;r½Sdygb l;/
o u f½Sd?o u fr Jh zefq i f;cHcyfo dr f;u dkzefq i f;jci f;aMu mi fh x m0&b k&m;
o ci ft v ’m[ f&JUCeD(v dkv m;jci f;u i f;ao mt ½Si f) q dkwJh*kP fawmf
ESi fhq efYu si fr Ir½Sdjci f;
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU u ½kP mw&m;q dki f&m*kP fawmfu dk
apm' u wu fNyD;wJhaemu f v dkv m;jci f;u i f;ao mt ½Si fq dki f&m*kP fawmfu dk
apm' u wu fMu jyefygw, f/ ]t u , fí x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu o m
![Page 293: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/293.jpg)
269
v dkv m;jci f;u i f;wJht ½Si ft r Sefwu , fjzpfw, fq dk&i f (o u f½Sd? o u fr Jh?
½kyfav mu pwJh) zefq i f;cHawGu dkzefq i f;zdkY b maMu mi fhv dkt yfrSmv J}q dkNyD;
apm' u wu fMu wmyg/
' g&JUt ajzu ]]o lzkef;pm;wpfa, mu fu ay;u r f;pGefYBu Jo lu dk
]t u , fv dkY u sKyfo mr½Sd&i f t o i fay;u r f; pGefYBu Jv dkYr&Ekdi fb l;? ' gaMu mi fh
t o i f[ m u sKyfu dkv dkt yfjci f;½Sdw, f} v dkY ajymEdki fw, fq dk&i f zefq i f;cHv lo m;
u v n f; zefq i f;½Si fu dk ]t ½Si f[ m u Refawmfr sdK;u dkv dkt yfjci f;½Sdw, f}
v dkYq dkEdki f&r, faygh/ o dkYayrJhb , fo lzkef;pm;u rS ay;u r f;pGefYBu JwJh ai Gt o jymu dk
&, lv dku f&v dkY ay;u r f;pGefYBu Jo lu dk ]o i f[ mu sKyfu dkv dkt yfjci f;½Sdw, f/
b maMu mi fhq dk o i fhq Du ai G av ; ? i g; ? ½Spfu syf , lv dku fawmhrS o i fhv dkt yfjci f;
jyn hfw, f} v dkYajymwmu dk Mu m;zl;Mu r , fr [ kwfb l;/ t HhMo p&mau mi f;wmu
ai Gav ;?i g;?½Spfu syf &, lv dku f&v dkY o lzkef;pm;&JU v dkt yfjci f;½Sdwmu dk o u fao jy
aeayrJh ay;u r f;o l&JU v dkt yfjci f;u dkawmh o u fao jyaew, fv dkY rajymygb l;/
o dkYayrJh v lo m;u x m0&b k&m;o ci feJYpyfv sOf;v dkY ajru rÇm? rdk;au mi f;u i feJY
v lo m;u dk, fwdki f&JU t wGi f;o EÅmefx JrSm½SdwJh t &n ft ao G;awGu dk &, lNyD;
aemu f ]x m0&b k&m;o ci f[ m i ghu dkv dkt yfjci f;½Sdw, f? i go mr ½Sd&i f' D
(zefq i f;x m;wJh) ypön f;0w¬KawGu dkb , fo lv mt o Hk;jyKrv J} v dkYa0zefajym
q dkwwfygw, f}}
' kwd, t ajzu ]] v dkt yfjci f;q dkwm x m0&wn fwHhEkdi fwJht &mawGrSm
o mjzpfEkdi fwJhu dpöyg/ v lY*kP f&n fawG x i f½Sm;ay:v Gi fv mapjci f;u dk v dkt yfcsu f
½Sdw, fv dkYajymv dkYr&Edki fygb l;/ Oyrm-v dkt yfjci f;q dkwm wyg;o l&JU t u lt n D
rygb J r jzpfEdki fwJhu dpöu dk ac:q dkwmjzpfw, f/ o dkYayrJh rdrd&JU*kP ft &n ft ao G;
u dkay:v Gi fx i f½Sm;apjci f;u v dkt yfjci f;aMu mi fhr [ kwfb J v kyfEdki fpGr f;½Sdjci f;
v dkYo mq dk&ygr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh x m0&b k&m;o ci f[ m wyg;o l&JU
![Page 294: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/294.jpg)
270
t u lt n Du dk , lp&mrv dkwJht wGu faMu mi fh t ½Si fjrwfu v dkt yfawmfr lw, fv dkY
q dkv dkYr&Edki fv dkYygyJ/ t ½Si fjrwf[ m rdrd&JUwefcdk;pGr f;t m;awmfeJYav mu u rÇmu dk
zefq i f;awmfr lwmaMu mi fh t ½Si fjrwf[ m v dkt yfjci f;½Sdo lr [ kwfawmhb J
b kef;wefcdk;jyn hfNzdK;wJho lo m jzpfo Gm;w, f/ t ½Si fjrwf[ m wpfpHkwpf&mu dk
zefq i f;NyD; x dkt &mu dka½G;cs, fu m *kP fjr i fhrm;r Iu dk csD;jr§i fhawmfr ljci f;yJ
jzpfw, f}}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU b kef;wefcdk;awmfu dkapm' u wu fjci f;eJY
, i f;t wGu ft ajz
x m0&b k&m;o ci f&JU b kef;wefcdk;awmfq dki f&m*kP fawmfu dkv n f;
]t u , fí x m0&b k&m;o ci fu o m wefcdk;pGr f;t m;½Sdw, fq dk&i f zefq i f;jci f;
t r IrSmb maMu mi fh t csdefu mv Mu man mi f;&wmv J} v dkY u sr f;jrwfu k&ft mefyg
au mi f;u i feJYajrBu D;u dk ajcmu f&u ft wGi f; zefq i f;w, fv dkYv m½Sdjci f;u dpöu dk
t x l;o jzi fh apm' u wu fMu ygw, f/
au mi f;u i feJYajrBu D;u dk t csdefu mv b , fav mu ft wGi f;rSm zefq i f;o v J
au mi f;u i feJYajrBu D;u dk t csdefu mv b , fav mu ft Mu mrSm zefq i f;
o v Jq dkwJh ar ;cGef;&JUt ajzu ]rdk;eJY ajru dk ajcmu f&u ft wGi f;rSm zefq i f;w, f}
v dkY rSwfydku fjci f;[ m t , lt q v GJaewmyg/ t &ADpu m;v Hk; ]a, mi fr f} q dkwm
aeY&u fu dkcsn f;yJajymwmr [ kwfb J ]t csdefu mv }u dkv n f;q dkv dkygw, f/
aeY&u fq dkwm]t csdefu mv }&JU t pdwft ydki f;jzpfjci f;aMu mi fh aeY&u ft wGu f
v n f; ]a, mi fr f} q dkwJhpu m;v Hk;u dko m o Hk;EIH;&jci f;jzpfw, f/ u RefawmfwdkY
u awmh rdk;eJYajru dk ESpfy#dap' o ef;eJYu ka#eJYcsDwJh u mv rSmzefq i f; jzpfwn f
v maMu mi f; , lq Mu w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh , aeYacwfo dyÜHu v n f;
(a, mi f r f&JUt "dyÜg, fu ) t Jav mu fESpfy#dap' Mu man mi f;cJhjci f; b u fo dkYo m
ñ Tef;q dkaewJht wGu fjzpfw, f/ ]r dk;eJYajru dkzefq i f;jci f;rSm ESpfaygi f;o ef;
![Page 295: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/295.jpg)
271
eJYu ka#eJYcsDNyD; Mu man mi f;w, fv dkY o i fwdkYu q dkaewJht wGu f u sKyfwdkYwu fwJh
apm' u [ m ydkv dkYyi fcdki frmo Gm;ao ;w, f} v dkYajymau mi f;ajymv mygr , f/
(' Dt wGu fv n f; t ajzay;o Gm;yghr , f)
yx r t ajz
' Dapm' u &JU yx r t ajzu ] em;v n fo ab maygu fEdki fpGr f; r½Sdao ;
wJhu dpöwpf&yf jzpf½Sdx i f½Sm;aepOfrSm t J' gu dk apm' u 0i fv dkY r&Edki fao ;yg/
t u , fí x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f t rSefwu , f½Sdw, f? ' ghjyi f t ½Si fjrwf
[ m ½kyfav mu Bu D;u dk zefq i f;x m;jci f;jzpfw, fq dkwmu o m o u fao &x i f
ay:cJhNyDq dk&i f t ½Si fjrwf b , ft &mu dkrq dk jyKv kyfEdki fpGr f;wJh b kef;wefcdk;awmf
eJYjyn fhpHkaMu mi f; ay:v Gi fx i f½Sm;o Gm;NyD jzpfygw, f/} t ½Si fjrwf[ m b maMu mi fh
wrk[ kwfcsi f; u rÇmav mu u dk rzefq i f;&wmv Jq dkwJhar ;cGef; u sefygao ;
w, f/ ' gu dkajz&&i f ]wrk[ kwfcsi f;rSm b maMu mi fhrzefq i f;&wmv J}q dkNyD;
apm' u 0i f&rSmr [ kwfb J t v Gefq Hk; ]' Dv dk (t csdefu mv Mu man mi f;pGm)
zefq i f;&jci f;&JU t ajr§mft jr i fo ab mu dk u RefawmfwdkY em;rv n fMu ao ;b l;}
v dkYo m ajym&rSmyg/
' kwd, t ajz
' kwd, t ajzu ]]x m0&b k&m;o ci f[ m rdk;eJYajru dko m wjzn f;jzn f;
csi f; (wpfq i fhNyD;wpfq i fh) zefq i f;cJhwmr[ kwfb J u rÇmav mu rSm½Sdo rQ
o u f½Sd?o u frJh t &m0w¬Kt v Hk;pHku dk wpfq i fhcsi f;o m zefq i f;cJhjci f;jzpfw, f/
t Jv dkwpfq i fhcsi f; wjzn f;jzn f; zefq i f;&jci f; v sdKU0Su fcsu fu t &mwdki f;[ m
o lYywf0ef;u si frSm½SdaewJh t jcm;t &mawGeJY v dku fav smn Dax G o [ Zmwjzpfr I
u dk &, lEdki fzdkYyJjzpfw, f/ t Jv dkt m;jzi fh t v Hk;pHkao m ypön f;0w¬KawG[ m wpfckeJY
wpfckaygi f;pyfNyD; v Iyf½Sm;Edki fzdkYygyJ/ t &m0w¬KawGt csi f;csi f; wpfckeJYwpfck
yl;wGJq u fpyfv Qu fv Iyf½Sm;Edki fapzdkY t ½Si fjrwfu wjzn f;jzn f;csi f; zefq i f;
![Page 296: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/296.jpg)
272
&jci f;jzpfw, f/ wrk[ kwfcsi f; wpfpHkwpf&mzefq i f;Edki fpGr f; t ½Si fjrwfrSm½SdayrJh
v lo m;awGt wGu fu wq i fhcsi f;zefq i f;jzpfwn fv mapzdkY v dkt yfv dkYyg/
t Jv dkt m;jzi fh v lo m;t csi f;csi f; t m½kHñ Twfapv Qu f o Ha, mZOfjzpfv mEkdi f
zdkYjzpfw, f/ a&pkyfpu fu dk a&x JESpfNyD; csu fcsi f;q GJx kwfv dku f&i f au mi f;pGm
pdkpGwfrSmr[ kwfygb l;/a&u dkpkyf, lEdki fzdkYt wGu f a&jrKyfu dk t csdeft wdki f;t wm
wpfckx d a&x JESpfx m;zdkY v dkt yfw, f/ ' grSr [ kwf yJBu D;u dk a&Mu mMu mpdr frS
yGv mEdki fo v dkrsdK;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh zefq i f;jci f;rSm t csdefu mv Mu m
an mi f;jci f;[ m x m0&b k&m;o ci f&JU rwwfEdki fpGr f;r I t m;en f;csu faMu mi fh
r [ kwfb J v lo m;awG&JUt m;en f;csu f? rpGr f;o mr IaMu mi fhyJjzpfw, f}]
wwd, t ajz
wwd, t ajzu ]]t ½Si fjrwf&JU b kef;wefcdk;awm[ m wrk[ kwfcsi f;
zefq i f;zdkYv dkv m;awmfr lw, fq dk&i f t &mwdki f; wrk[ kwfcsi f; jzpfay:x i f½Sm;
v mygv dr fhr , f/ t u , fí t Jv dk(wrk[ kwfcsi f;)jzpfay:v mwwfwJh Oya'
rsdK;u dk u rÇmav mu rSm jyXmef;v n fywfapyg/ ' daemu f b mawGq u fjzpfrv J
q dkwm ½Ipm;Mu yg/ ' Dv dkOya' rsdK;eJYo m u dk;v Mu mrSarG;wwfwJhu av ;u dk
wrk[ kwfcsi f;arG;zGm;v mapr , f/ t Jv dkq dk b , fv dkt u sdK;q u f x Gu fay:
rv Jq dkwm pOf;pm;Mu n hfMu yg/ cdku fcdku fwkefat mi fcsr f;wJh aq mi f;wGi f;n
o ef;acgi ft csdef q i f;&Jo m;wpfOD;u (ZeD;eJYpyf, Su fNyD;NyD;csi f;) u av ;arG;
w, fq dk&i f u av ;t wGu f t 0wft x n fu dk csu fcsi f;v u fi i f; b , fu
&Ekdi fr v J/ t u , fí u sef;rmo efpGr f;wJho lu o lYZeD;eJYx dkt r IYu dk x yfrHjyK
NyD;NyD;csi f; u av ;arG;jyefw, fq dk&i f t apmu wpfa, mu f arG;NyD;wmeJYq dk&i f
u av ;aemu fwpfa, mu far G;v mygv dr fhr , f/ aemu fwpfcg ZeD;eJYx yf
aeNyD;v Qi fNyD;csi f; wwd, ajrmu fu av ; x yfarG;v mjyefygv dr fhr , f/ t Jv dkeJYyJ
wpfn wn f;rSmyi f u av ;awGt rsm;t jym;arG;zGm;v mygv dr fhr , f/ ' daemu f
![Page 297: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/297.jpg)
273
r dk;v i f;wmeJY u av ;r sm;pGmu dk ½SmazG au R;ar G;zdkY 0efx kyf0efydk;u dk
zci fOD;acgi f;ay: u sa&mu fv mygawmhr , f/ ' Dv dkwr k[ kwfcsi f;
(jzpfysu fwwfwJh) Oya' rSm wpfESpft wGi f; v lOD;a& b , fav mu frsm;jym;
o Gm;rv Jq dkwm cefYrSef;Mu n hfyg/ t Jv dk ed, mr rsdK;eJYo mq dk ZeD;armi fESHu
zdkrpyf, Su fr Iu dpöt em;o dkYyi f ru yf0Hhawmhb J &yfwefYv dku fMu ygv dr fhr , f/
u av ;wpfa, mu fu dk rD;zGm;wJht cg t rsdK;o rD;t wGu f rcHr&yfEdki f
av mu fat mi f t v Gefrwef emu si fr Ia0' em cHpm;&wwfw, f/ t rsdK;o rD;u
aemu fq dku av ;rD;zGm;wJha0' em rcHpm;&awmhat mi f o m;t dr fu dkyi fx kwfypf
v dku f&rJht ajct ae jzpfo Gm;ygv drfhr, f/ t u , fí u av ;awG wpfa, mu fNyD;
wpfa, mu f wNydKi fwn f; wpfcsdefwn f;rSm arG;aer , fq dk&i f v u fx yfx dr f;jrm;
jci f;t r Iu dkyi f pGefYv dku frv m; o dkYr [ kwf a, mu sFm;wpfa, mu fu yJ &meJYcsDwJh
rdef;rawGu dk v u fx yfcGi fh&o Gm;rv m; ro dygb l;}}
u r Çmav mu u dkwjzn f;jzn f;csi f; zGHUNzdK;&i fhu su fr v mapcJhv Qi f
' daemu f apm' u ½Si fawGu ]zefq i f;½Si f[ m u r Çmav mu u dk
wjzn f;jzn f;csi f; b maMu mi fh Bu D;x Gm;zGHU NzdK;&i fhu su fap&wmv J} v dkY apm' u
wu fMu jyefw, f/ ' g&JUt ajzu ]u av ;wpfa, mu f ar G;NyD;v Qi fNyD;csi f;
Bu D;x Gm;v mwJh u dpöu dkMu n hfyg/ t u , fí o m wrk[ kwfcsi f; Bu D;x Gm;&i fhu su f
apcJh&i f aemu fx yf t cu ft cJ ' ku ©wpfcku 0i fv mjyefygv dr fhr , f/ u av ;
wpfa, mu f arG;NyD;wmeJYwNydKi feu f rdci fv kyfo lu u av ;t wGu f zdeyfpDpOf
ay;?u av ;u dk, fwdki f;eJY t 0wft pm;csKyfay;?t Jv dkpDpOfNyD;NyD;csi f;r SmyJ
u av ;u dk zdeyfeJYt 0wf t pm; 0wfq i fay;r , fv kyfwJht cg u av ;&JUt ½G, fu
i g;ESpfajcmu fESpft ½G, frSm ½SdwwfwJh cEmu dk, ft ½G, f t pm;u dka&mu faeNyD;
zdeyfeJYt 0wft pm;v n f; 0wfq i fay;v dkY&awmhr , fr [ kwfyg/ ' daemu f
ckESpfESpf ½SpfESpft ½G, f u dk, fwdki f;u dk pDpOfay;NyD; 0wfq i fay;zdkYv kyfwJht cg
![Page 298: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/298.jpg)
274
rkwfq dwfzm;zm;t ½G, f½Sd a, mu sFm;wpfa, mu f jzpfaewmu dkawGU&ygv drfhr , f}
t csKyfajym&&i f wrk[ kwfcsi f;zefq i f;r IeJY csu fcsi f;v u fi i f; Bu D;x Gm;
&i fhu su fapr IaMu mi fh ' ghjyi f av mu rSmjzpfay:v mrJh' ku ©awGaMu mi fh apm' u
wu fo lawGu dk, fwdki f u dk, fhem;½Gu fu dk, f v u feJYu dki fNyD; ]u sKyfwdkYx m0&b k&m;
o ci f&JU b kef;wefcdk;awmfu dk jr i fawGU&NyD ? ckawmh apm' u rwu f0Hhawmhyg}
q dkNyD; ajymMu &rJht ajct aejzpfo Gm;ygv dr fhr , f/
au smfMu m;wJh yHkjyi fav ;wpfyk' f½Sdygw, f/ ]v lwpfa, mu fu yef;NcHx J
o Gm;wJht cg ajrav Qmu fEG, fyi fawGrSm cyfBu D;Bu D;t o D;awG o D;aeNyD; Bu D;rm;
rwfapmu fwJh t yi fBu D;awGrSmawmh t o D;ao ;ao ;av ;awGo m o D;aewm
awGU&w, f/ ' Dt cgo lu ]v lawGu ajymawmh b k&m;o ci fu ÓP fyn meJY
jyn hfpHkwJht ½Si fwJh? ckawmh b k&m;o ci fu b , fv dkt Hv GJr IawG pDrHzefwD;x m;
rSef;u dk ro db l;} v dkYawG;awm&i f; o &u fyi fat mu frSm t dyfaysmfo Gm;cJhw, f/
t J' Dt cg o &u fyi fu ae o &u fo D; o lYay:a<u u sv mw, f/ au mu fu mi i f
u m o lx x dki fNyD; ]t dkµ b k&m;o ci f - u RefawmfrsdK;[ m t ½Si fh&JU t ajr§mft jr i f½Sdr I
ÓP fyn mu dk o ab maygu fygNyD/ t u , fí u Refawmfht ay:u dk b l;o D;a<u &i f
u RefawmfrsdK;b 0awmh rawG;0Hhp&myJ/t ½Si fjyKv kyfo rQ v kyf&yfwdki f;[ m
awmfwn fhrSefu efygayw, f/ u RefawmfrsdK; o Ho , 0i fapm' u wu fcJhrdwm
u RefawmfrsdK;t rSm;yg}v dkY 0efcsawmi f;yef&ygawmhw, f}
t csKyfajym&&i f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU b kef;wefcdk;awmfu dk
apm' u wu fo lawG[ m av mu rSm ro drdku fr Jq Hk;o lawGo mjzpfygw, f/
rdrdwdkYu dk zefq i f;arG;jrLwJhzefq i f;½Si fu dk t o dw&m;rJhpGm apm' u wu fMu o l
awGjzpfygw, f/ ¤i f;wdkYv dkv lr sdK;awG[ m t ½Si fha½SUawmfar Smu fr Sm
(t ½Si fzefq i f;wJh) , i fau mi fwpfau mi fav mu fyi f t q i fhr½Sdo lawGjzpf
ygw, f/
![Page 299: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/299.jpg)
275
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU(v r f;ñ Tefao mt ½Si f) ][ m' D} *kP fawmfu dk
apm' u 0i fjci f;eJY , i f;t wGu ft ajz
]wpfav mu v Hk; v r f;v GJr Ib u fo dkYo m av Qmu fv Sr f;aewmyJ/ x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU v r f;ñ Tefwwf ao mt ½Si f ][ m' D} *kP fawmfu a&m
b mv kyfaev J } v dkY apm' u wu fMu ygw, f/
t u , fí ' Dapm' u &JUq dkv dk&i f;u ]v lawGu dk rau mi f;r lu sL;v Gef
zdkY x m0&b k&m;o ci fu b maMu mi fh t cGi fhay;&wmv J} v dkYq dk&i f t J' g&JUo ab m
u ]x m0&b k&m;o ci fu v lawGu dk b maMu mi fh t wi f;t "r® rv kyf&wmv J}
q dkwJho ab mjzpfaeygw, f/ wpfen f;t m;jzi fh t &u fao mu fzdkY wpfpHkwpfOD;u
t &u fq dki fo Gm;wJht cg t ½Si fjrwfu wm;q D;v dku f&r , fq dkwJh o ab mrsdK;yg/
t u , fí t J' Dv dkt "r®jyK&wJht ajcrsdK;jzpf&i f t u sdK;q kv mb fq dkwm b ,
v dkv kyf q Gwfcl;x dku fawmhrv J/ wu , fawmh t Jv dkyHkpHrsdK; apm' u wu f
wJho lawGu apm' u wu fa0zefpOfrSm ]u rÅmav mu u dk b maMu mi fh zefq i f;
&o v J} q dkwJh &n f½G, fcsu fu dk ar haeMu v dkYo mjzpfygw, f/ t ½Si fjrwf
&JUzefq i f;jci f; &n f½G, f csu fu dkarhNyD; apm' u wu fw, f (o dkYr [ kwf) ½l;
aMu mi faMu mi f apm' u wu fjci f;o mjzpfygw, f/ zefq i f;½Si fu v lo m;wdkYu dk
t u sdK;q u fq kv mb f eJY wdk;wu fzGHUNzdK; r I csD;jr§i fhcsi fv dkY av mu u dkzefq i f;jci f;
jzpfygw, f/ t u , fí o mt wi f;t "r® (wpfpHkwpf&m v kyfaq mi fapr , f)
q dk&i f q kv mb fay;u r f;jci f;u v GJrSm;o Gm; ygv dr fhr , f/ x m0&b k&m;o ci fu
t u sdK;q kv mb fcsD;jr§i fhzdkYt wGu fv lu dk t au mi f;eJYt q dk; cGJjcm;o djr i fwwfwJh
t o dÓP fcsD;jr §i fhNyD; v kyfaq mi fEkdi fpGr f; v n f;ay;x m;ygw, f/ ' ghjyi f
]t u si fho Dv u dkBu dK;pm;t m;x kwf&i f q kv mb f&½Sdr, f? t m;rx kwf (rv kyfaq mi f)
b l;q dk&i fawmh jypf' P fay;jci f;cH&r , f} q dkwJho ab meJY v n fywfaeapwmyg/
q kv mb f&wJho lq dkv dkY t a&t wGu f en f; en f;o m½SdaMu mi f; ½Si f;v i f;o do mwJh
![Page 300: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/300.jpg)
276
u dpöjzpfygw, f/ wu úo dkv f au smi f;awGrSm pmayar ;yGJat mi fw au smi f;
o m;30?35&mcdki fEIef; av mu fo m½Sdygw, f/ ]t Jav mu f&mcdki fEIef;av ;
yJat mi fcsu f½Sdawmh b mt u sdK;½Sdrv J} v dkYapm' u wu f&i f t Jv dkapm' u wu f
ar ;jref;o l[ m ro drdku fr Jo ljzpfaMu mi f; o Ho , jzpf p&mt v sOf;r½SdEkdi fyg/
o dkYayrJh x dkwu úo dkv fawG&JUv kyfaq mi fr I&v ' fu o mrn rQo mjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci f&JUv lu dkzefq i f;&jci f; &n f½G, fcsu f[ m t i frwefBu D;u s, f
cr f;em;wmaMu mi fh t ½Si fjrwfppf aq ;wJhpmar ;yGJ(' ku ©t cu ft cJ) rsm;u
ydkNyD;jyi f;x efcJ, Of;ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu pr f;o yfppfaq ;jci f;(' ku ©)u dk v G, fu lat mi f
jyKay;x m;jci f;
]x m0&b k&m;o ci f&JU &n f½G, fcsu fu q kv mb fay;zdkYjzpfw, fq dk&i f
pr f;o yfppfaq ;jci f; (' ku ©)u dk v G, fu lat mi fjyKay;x m;o i fhw, f} q dkNyD;
apm' u wu fMu ygw, f/
' g&JUt ajzu ]] au mi f;r It rsm;pk[ m v lu dkt u sdK;jzpfx Gef;apwJht
wGu f t J' gx u fydkrdkv G, fu lwJh pr f;o yfppfaq ;r I b , frSm½Sdyghrv J/t J' gawGu dk
r v kyfaq mi fjci f;[ m v lwpfa, mu fu dk u dk, fhwdku ft dr fu dk t *FaweJY
t acsmu dki fygv dkYajymayrJh x dko lu rv kyfwJht jyi f ]' Dav mu fcu fwJht v kyfu dk
v kyft m;cr ay;wJht wGu f b mv dkYv kyf&r Smv J}v dkYajymo v dkr sdK;jzpfw, f/
t ½Si fjrwfu ]rcdk;r0Su fMu ESi fh} v dkY t rdefY½Sdx m;o n fhwdki f cdk;0Su fMu r , fq dk ' gu
u sL;v Gefo lt wGu fyJ q Hk;½IH;epfemrI½Sdo v m; ' grSr [ kwf t rdefYay;apcdki f;wJh
x m0&b k&m;o ci fu yJ q Hk;½IH;epfemEdki fr v m; (awG;Mu n hfyg) aemu fNyD;
]rko m;pu m;rq dkMu ESi fh} v dkY t ½Si fjrwfu t rdefYay;x m;o n fhwdki f t u , fí
rko m;pu m;ajymr , fq dk&i f t ½Si fjrwft wGu f b , fv dkx dcdku fq Hk;½IH;rIrS r½SdEdki fb J
v dku femu si fho Hk;r Ir½Sdo lt wGu fyJ x dcdku fv Qu f v lawGu o lYu dk , HkMu n f
![Page 301: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/301.jpg)
277
Mu awmhrSmr[ kwfygb l;/ ' DOyrmawGt wdki f;yJ t ½Si fjrwfu pr f;o yfppfaq ;
r IrSm at mi fjr i fwdk;wu fv Sr f;o Gm;Edki fav mu fat mi f pr f;o yfr IawGu dk v G, fu l
ap&ef jyKv kyfay;x m;wmawGt m;v Hk;[ m zefq i f;cHv lo m;t u sdK;t wGu fo m
jzpfw, f/ o dkYayrJh t csdKUt &mawGu awmh av mu Da&; ' grSr [ kwf u dk, fu si fh
w&m;a&;&mawGt wGu f t ay:, Ht m;jzi fh &t yfwJht u sdK;au s;Zl;awGu dk
r jr i fEkdi fygb l;/ Oyrm - ermZf? ½kdZm? Zu m;o f? [ *sf x r f;aq mi fjci f;q dki f&m
t rdefY&yfawGyJ jzpfw, f/ wu , fawmh t J' Dx r f;aq mi fap&jci f; awGrSmv n f;
v lo m;&JUt u sdK;au s;Zl;t wGu fo mjzpfw, f/ ermZfeJYpyfv sOf;NyD; u sr f;jrwf
u k&ft mefrSm v m½Sdo n frSm -
]emrmZf0wfjyKwn faq mu fjci f;o n f rau mi f;r Irsm;ESi fh n pfn r f;r I
rsm;rS wm;q D;ayo n f} (29;46)
' gaMu mi fh pOf;pm;q i fjci fMu n hfr , fq dk&i f t ½Si fjrwf[ m pr f;o yfr IawGu dk
ppfaq ;r IjyKv kyf&mrSm ]t dr fwHcg;aq ;o kwfjci f;? acgi frdk;zmax ;apjci f;? t 0wf
t pm;av QmfzGyfapjci f;? t pm;t ao mu wGi fajr Bu D;? t r dIu fr sm;r
ygap&efao csm ppfaq ;pm;ao mu fapjci f;? aq mi f;wGi f;r Sm emr u sef;
r jzpfap&efr D;zdkapjci f; (aEG;aEG;ax G;ax G;aeapjci f;) pwJhwm0ef0wå
&m;awGu dk x r f;aq mi fNyD;aemu f ]o i f' Dt v kyfawGt m;v Hk;t ao t csm
jyKv kyfaq mi f½Gu fcJh&JUv m;} q dkNyD; t ½Si fjrwfu ar ;r , f/ ao o yfu sepGm
x rf;aq mi fcJho lu dk *sEéo fo kcb Hkx Ju dk 0i fa&mu fapr , f/} ' dx u f ydkrdkv G, fu lwJh
pr f;o yfppfaq ;r I b , frSm½Sdygawmhrv J/' dx u fydkv G, fwJh pr f;o yfr Iq dkwm
u awmh Bu dKu fESpfo u f&mo mv kyfawmh? *sEéo fu dk rv GJrao GydkYaq mi fr , fv dkY
t rdefYcsrSwf½kHo m½Sdygawmhw, f}}
![Page 302: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/302.jpg)
278
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft csdKUu t csdKU*kP fawmfawGx u f
jrwfo v m;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGeJYpyfv sOf;v dkY t csdKU
*kP fawmfawGu t csdKUx u fjr i fhjrwfo m v Gefr I½Sdo v m;} q dkNyD; ar ;Edki fygw, f/
' g&JUt ajzu ]]jr i fhjrwfo mv Gefr Iq dkwmr½Sdb J *kP fawmfwpfckcsi f; pD[ m q dki f&m
q dki f&m v kyfi ef;wm0efawGu dk x r f;aq mi fjci f;rSm v n fywfv Iyf½Sm;aeMu NyD;
pDrHu Gyfu Jr Iwpfck at mu frSm wn f½SdaeMu wmjzpfw, f/ o dkYayrJh wpfcgwpf&H
t csdKU*kP fawmfu t csdKUx u f u s, fjyefYeu f½Idi f;r Iae&mrSmawmh rwln DEdki fb l;/
wcsdKU*kP fawmfawG x i f½Sm;ay:v Gi fjci f;[ m wcsdKU*kP fawmfawGay:v Gi f
x i f½Sm;jci f;x u f ydkrdku s, f0ef;w, f/ wcsdKUu sjyefawmh t ½Si fjrwfu sr f;jrwf
u k&ft mefrSm rdefYMu m;o v dk ]i gt ½Si fjrwf\ u ½kP mw&m;o n f t &mwdki f;
t ay:v Tr f;NcHKx m;\ } (7;157) q dkwmrsdK;½Sdw, f/ q dkv dkwmu zefq i f;cHawGu dk
t jypfay;t a&; , lwwfwJh*kP fawmfx u f u ½kP mo u fax mu fx m;jci f;
*kP fawmfu ydkrdkNyD; ay:v Gi fx i f½Sm;jci f;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh u RefawmfwdkYu
awmh *kP fawmfeJYywfo u f&i f b , f*kP fawmfu b , f*kP fawmfx u f jrwfo
v Jq dkwmx u f b , f*kP fawmfu ydkrdku s, fjyefYpGm x i f½Sm;wwfo v Jq dkwJh
pu m;v Hk;u dko m o Hk;EHI;csi fygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh *kP fawmfwpfcku
t jcm;*kP fawmfwpfckx u f o mv Gefjr i fhjrwfw, fv dkYq dkjci f;[ m t ½Si fhu dk
t ½kdt ao rwef&mu sv dkYyg/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawG wpfckeJYwpfckq efYu si faeo v m;
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGwpfckeJYwpfck q efYu si f 0da&m"d
jzpfaew, fq dk&i f t ½Si fjrwfu b , fv dkjyKr laq mi f½Gu frv J}q dkwJh ar ;cGef;ar ;
Edki fygw, f/ ' g&JUt ajzu ]wpfOD;wn f;x HrSm rwlu GJjym;wJh t &n ft csi f;
ESpfrsdK;½Sdjci f;[ m q efYu si f0da&m"djzpfaewmr [ kwfygb l;/ q efYu si fb u fjzpf
![Page 303: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/303.jpg)
279
jci f;q dkwmu wpfcku x i f½Sm;&i f u sefwpfcku ay:v Gi fjyv dkYr&jci f;u dk q dkv dk
jci f;jzpfw, f/ t Jv dkrsdK;u x m0&b k&m;o ci f&JU *kP fawmfawGr Sm r jzpf
ay:Edki fwJht aMu mi f;u dpöo mjzpfw, f/ x m0&b k&m;o ci f[ m o em;u ½kP m
x m;wwfwJht ½Si fq dk&i f t jypfay;t a&;, lwwfwJht ½Si fjzpfcGi fhr½Sdb l;v dkY
ajymMu wmawG½Sdw, f/ o em;u ½kP mx m;wwfwJht ½Si fq dk&i f t jypfay;
t a&;, lwwfwJht ½Si f r jzpf&b l;/ t a&;, lt jypfay;wwfwJht ½Si fq dk&i f
o em;wwfwJht ½Si f jzpfv dkYr&b l;q dkwJho ab mygyJ/
t Jv dkapm' u wu fo lawGt aeeJY rdrdwdkYu dk, fwdki fu dk o Hk;o yfNyD; a0zef
Mu n hfapcsi fygw, f/ ]' Dv lu o em;ñ Smwmpdwf½SdwmyJ}v dkYwpfa, mu fu
ajym&i faemu fwpfa, mu fu ]r [ kwfb l;? o lYrSmo em;ñ Smwmpdwfr½Sdb l;/
raeYu u sKyfo m;u dk ½kdu fwmawGUw, f} v dkYajymr , fq dk&i f ' Dpu m;pjrn fu
rSefu efawmfwn fhr I½Sdw, fv dkY v u fcHEdki fyghrv m;/v Hk;0v u fcHEdki frSmr[ kwfygb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmh t ESDyk*¾dKv f[ mo em;ñ Smwm&rJhae&mrSm o em;NyD;
t jypfay;zdkYv dkt yfv mwJht cg t jypfay;jci f;aMu mi fhyg/ ' gaMu mi fhv n f;
t ½Si fjr wfeJYpyfv sOf;NyD; ]x m0&b k&m;o ci f[ m t jypfay;t a&;, lwwf
wJht ½Si fq dk&i f o em;u ½kP mx m;wwfwJht ½Si fr [ kwfb l;/ o em;u ½kP m
x m;wwfwJht ½Si fq dk&i f t jypfay;t a&;, lwwfwJht ½Si fr [ kwfb l;} v dkYajymv dkY
r&Edki fyg/ b maMu mi fhv Jq dkawmh o em;&rJht cgt cGi fhrSm t ½Si fjrwfu o em;NyD;
t a&;, l&rJht cdku frSmawmh t a&;, lt jypfay;wwfv dkYyg/ wpfen f;q dk&&i f
t jypf' P fcwfjci f;q dkwm v lwpfOD;jyKjyi fajymi f;v JEdki fzdkYu dk *½k"r®x m;Mu n hf½I
&wmaMu mi fh t Jv dkt jypfay;t a&;, ljci f;rSm o em;u ½kP mo u fjci f;eJY v Hk;0
q efYu si fr Ir½Sdb J o em;u ½kP mo u fjci f;&JU t u dki f;t cwfwpfcko mjzpfw, f}}
' Dae&mx da&mu fNyD; aemu fx yfapm' u wpfckwu fEdki fygw, f/ ]v l[ m
o em;jci f;eJY t rsu fa' go jzpfjci f; (pwJh *kP ft &n ft ao G;) awGu dk o lYt cg
![Page 304: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/304.jpg)
280
t cGi fheJYo lazmfu sL;&wwfayrJh x m0&b k&m;o ci fu dku sawmh wpfcsdefwn f;
wpfNydKi fwn f;rSm (*kP fawmf)t m;v Hk;azmfu sL;wwfaMu mi f; b maMu mi fh v u fcH
Mu &wmv J/ (x m0&b k&m;, HkMu n fo lawG&JUt jr i frSm) x m0&b k&m;o ci f&JU
t rdefYeJY wpfae&mrSmu av ;arG;NyD; wpfcsdefwn f;rSmyJ aemu fwpfae&mrSm
ao q Hk;aeMu w, f? wpfzu frSm wrefawmfx Ho dkY au mi f;csD;r*Fv mawG o u f
q i f;u sa&mu fv Qu f½SdNyD; u sefwpfzu frSmawmh r , HkMu n fo lu mzD&fawGx H u yf
ab ;awGq dku fa&mu faewwfwm b maMu mi fhv J}}q dkNyD; apm' u wu fEdki f
ygw, f/
' g&JUt ajzu ]]t u efYt o wf½SdwJho l&JUv kyfaq mi fr IawG[ m t u efY
t o wf ab mi fx JrSmyJ½SdEkdi fw, f/ (v l[ mu efYo wfr Iab mi fx JrSm½Sdw, f)
' gaMu mi fh wpfcsdefwn f;wpfNydKi fwn f;rSm t aMu mi f;u dpöESpf&yfu dk t m½kHpl;
pdku fr Ir jyKEkdi fb l;/ o dkYayrJh x m0&b k&m;o ci feJYywfo u fv dkYawmh t J' Dv dk, lq v dkY
r &Edki fb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t ½Si fjr wf[ m t u efYt o wfr½SdwJh
b kef;wefcdk;pGr f;t m;awGu dk ydki fq dki fx m;NyD; wpfcsdefwn f;rSm wpfav mu v Hk;
&JU t aMu mi f;u dpöawGu dk o dEkdi fo v dkrsdK; wpfcsdefwn f;rSmyJ o em;u ½kP m
*kP fawmfeJY t jypfay;t a&;, lwwfwJh*kP fawmfu dk wpfNydKi fwn f;u GefYjrL;
v Iyf½Sm;Ekdi fwmaMu mi fhjzpfw, f/ v lYpGrf;t m;eJY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU
pGrf;t m;u dk csi fhEIdi f;o Hk;o yfv dkY r&Edki fygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t ½Si fjrwfu
b , ft &m? b , fo leJYrS wln Dr Ir½SdwJht wGu faMu mi fhyg}}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmft m;v Hk; (wpfcsdefwn f; wpfNydKi f
wn f;) b , fv dkx i f½Sm;o v J
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU t rsdK;rsdK;ao m *kP fawmfawG[ m
wpfcsdefwn f;wpfNydKi fwn f;rSm b , fv dkx i f½Sm;o v J} q dkwJh ar ;cGef;[ mv n f;
q i fjci fpOf;pm;p&mau mi f;wJht csu fygyJ/
![Page 305: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/305.jpg)
281
' g&JUt ajzu ]t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfwpfcku t csdKUao mt ajccH
ed, mrOya' eJYt n D *kP fawmft csdKUu dkv Iyf½Sm;apNyD; *kP fawmft csdKUu dku sawmh
wm;q D;q dki f;i Hhx m;wwfwJh *kP ft &n ft ao G;wpfrsdK; t ½Si fjrwfrSm½Sdw, f/
' Dv dk*kP ft &n ft ao G;rsdK; t ½Si fjrwfrSm½SdaMu mi f; u sr f;jr wfu k&ft mef&JU
t m, wfrku ©yg#fawmfawGt &o dEkdi fw, f/ ' ghjyi frq D[ farmft k' f (t ) o ci fq D
u sa&mu fwJh 0[ DAsm' dwfawmfawGt m;jzi fhv n f;o dEkdi fw, f/ wrefawmfjrwf
(q G)u t ½Si fjrwfeJYpyfv sOf;v dkY (½SmzD) ]t ema&m*grsm; aysmu fu i f;csr f;o m
r Iu dkay;ao m *kP fawmf½Si f}q dkwJhpu m;v Hk;u dkt o Hk;jyKNyD; t ½Si fjrwf[ m
x dk*kP fawmfu dkydki fq dki faMu mi f; r defYMu m;cJhwJhOyrmeJY wpfax &mwn f;wlyg
w, f/ ' gayrJh u sr f;jrwfu k&ft mefrSmt v ’mh[ ft wGu f ' Dpu m;v Hk;u dkrazmfjy
x m;ayrJh ]t ½Si fjrwfo n f aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dkay;awmfr l\ } (26;81)
q dkwJh wrefawmft DA&m[ Dr f(t )&JU ajympu m;u dk u k&ft mefrSmazmfjyx m;
ygw, f/}
rq D[ farmft k' f(t )o ci fx Ho dkY x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU x l;jcm;wJh
*kP fawmfwpfrsdK; x i f½Sm;jci f;
rD&fZmq Af(rq D[ farmft k' f(t )o ci f)v n f; wrefawmfwpfyg;jzpfwm
aMu mi fh ' ghjyi fo ci fu ]eADwdkYrn fo n f o dcu feu feJ&mrsm;u dk azmfx kwf½Si f;
v i f;wi fjy&ef yGi fhay:v mjci f;jzpfo n f}v dkYo ci fu dk, fwdki f&JU a&;o m;x m;csu f
½Sdjci f;aMu mi fh o ci f[ mv n f; eu feJv sdKU0Su f&mawGu dk rkcswi fjyrSmygyJ/ t J' d
v sdKU0Su feu feJ&mawGx Ju wpfckao mo dcu feu feJ&mu awmh o ci fhu dkt ½Si f
jrwfu 0[ DAsm' dwfjzi fhrdrd&JU*kP fawmfawGu dk v Spf[ o i fjyay;jci f;yJjzpfyg
w, f/ o ci fhu dkt ½Si fjrwfo i fjyay;wJh t ½Si fh*kP fawmfawGx Ju wpfcku t ½Si fh
*kP fawmft rsdK;rsdK;u dk x def;csKyfay;jci f;jzi fh x i f½Sm;wwfwJh*kP fawmfwpfrsdK;
yJjzpfygw, f/ t J' Dx def;csKyf*kP fawmf u GefYjrL;v Iyf½Sm;aMu mi f; o ci fh&JU0[ D
![Page 306: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/306.jpg)
282
Asm' dwfawmfawGx Ju wpfckjzpfwJh ]t i fefeD r t &f&plv d t u l;rk 0t Gwfzf o dG½k0
t pl;rk}(o u fZfu d&m-pm-49 pwkw¬t Bu drfx kwf)q dkNyD;jzpfygw, f/
]t Gwfzfo Gd½k} q dkwJhpu m;v Hk;[ m u sr f;jrwfu k&ft mefrSm t ½Si fjrwf
t wGu f &n fñ Tef;o Hk;pGJcsu fryg½Sdo v dk ]t pl;rk} q dkwJhpu m;v Hk;v n f;ryg½Sdygb l;/
v lo m;b u fu t ½Si fjrwft wGu f rn fo n fht rn femryi frq dk rSn fhwGi fcGi fh
r½Sdo v dk t ½Si fjrwfb u fo dkY rn fo n fhq i fwl, dk;rSm;v kyf&yfu dkrS &n fñ Tef;cGi fh
r½Sdyg/ o dkYayrJht ½Si fjrwfu o ci fhu dkrdrdu dk, fawmfwdki f 0[ DAsm' dwfrSm ]t Gwfzf
o Gd½k0t pl;r k}q dkwJhpu m;v Hk;u dko Hk;pGJNyD;o i fjyay;wmu ]t ½Si fjrwf&JUt jcm;
ao m*kP fawmfawGu dk v Iyf½Sm;apjci f;ESi fh ydwfyi fwm;q D;jci f;wm0efu dk
x r f;aq mi fao m *kP fawmfwpfrsdK;½Sdw, f}q dkwmygyJ/ ]t Gwfzfo Gd½k}q dkwm ]i g
t ½Si fjrwfo n f rdrd*kP fawmfrsm;v Iyf½Sm;v n fywfap&ef t rdefYay;\ }v dkY
t "dyÜg, f&NyD; ]t pl;r f} q dkwm&JUt eu fu ]i gt ½Si fjrwfo n f rdrd*kP fawmf
azmfu sL;jci f;u dkwm;q D;w, f} v dkYt eu fay;ygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU t Dv f[ mrfAsm' dwfawmf wpfck&JUq dkv dk&i f; t "dyÜg, f
t x u fygAsm' dwfawmf&JU v Hk;au mu ft "dyÜg, fu ]i gt ½Si fo n f½kdZm
Oyko faq mu fwn f\ / x dkYjyi fOyko fajz\ } t b d"mefo ab mt &q dk&i f ]i gt ½Si f
o n f &yfwefYq dki f;i Hhawmfr l\ / x dkYjyi f &yfwefYjci f;(t wm;t q D;)u dk z, fcGmap
o n fht csdefu dk t pdk;&awmfr l\ }v dkY&½Sdygw, f/ wu , fu ' DAsm' dwf&JUq dkv dk&i f;
rSm ]i gt ½Si fo n f rdrd\ t csdKU*kP fawmfrsm;u dk &yfwefYq dki f;i hHv dku fo n fh t csdef
u mv v n f;½SdcJhNyD; jyefv n fv Iyf½Sm;apo n fh t csdefu mv v n f;½Sd\ } q dkwm
yJjzpfygw, f/ ' gaMu mi fht ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGx Ju *kP fawmfwpfckrSm
t jcm;*kP fawmfawGt m;jzi fh v kyfaq mi fawmfr laMu mi f;o d&ygw, f/ t csdKU
*kP fawmfawGu dk a½SU? aemu fajymi f;v JapNyD; t csdKU*kP fawmfawGu dk &yfwefY
q dki f;i Hhapw, f/ t csdKUu dkv Iyf½Sm;v n fywfapw, f/ ' DAsm' dwf&JUt "dyÜg, fu
![Page 307: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/307.jpg)
283
]t ½Si fjrwf[ m t csdefu mv wpfckrSm rdrd&JU*kP fawmfrsm;u dkwm;q D;NyD; aemu f
t csdefu mv wpfckrSm v n fywfapw, f}o mq dk&i f ]t Gwfzfo d&0t pl;r f} q dkNyD;
t ½Si fjrwfu b maMu mi fhrdefY&wmv J/ i gt ½Si fo n f rdrd*kP fawmfawGu dk [ efY
wm;jci f;v n f;jyKawmfr lo v dk , i f;t wm;t q D;u dk jyefv n fí zGi fhv Spfv n f;
ay;awmfr lo n f}v dkY b maMu mi fhrdefYawmfr r l&wmv J}q dkNyD;ar ;p&m½Sdygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )o ci fBu D;&JU Asm' dwfawmfrSmyg0i fwJh jyn hf0ao m yn m
ÓP f t ajr§mft jr i fq dki f&mpu m;v Hk;rsm;
t x u fygar ;cGef;&JUt ajzu ] t v ’m[ f&JUpu m;awmfawG[ m u s, f
jyefYwJht "dyÜg, fo ab mu dkaq mi fw, f/ ]i gt ½Si fo n f*kP fawmfrsm;t m; wm;
q D;o n f/ x dkYaemu f jyefv n fzGi fhv Spfo n f}v dkYrdefYq dkjci f;rSm ]t Gwfzfo d½k t 0pl;rk}
q dkwJhpu m;v Hk;av mu f o drfarGUv Syeu f½Idi f;r IrsdK;r½Sdygb l;/ ]t Gwfzfo d&0t pl;rk}
q dkwJhpu m;v Hk;u dko Hk;pGJNyD; t ½Si fjrwf[ m rdrd&JUv kyfaq mi fr Iu dk Oyko fapmi fho l
wpfa, mu f&JUv kyfaq mi fr IeJY cdki f;EdIi f;azmfjyjci f;jzpfw, f/ ½kdZmOyko fapmi fh
o lwpfOD;rSm t c&mt u sq Hk; t csu fo Hk;csu fawGUEkdi fw, f/
yx r t csu f/ /r drdv u f0, fydki fq dki fx m;NyD; o Hk;pGJv dkY&wJht &mawGu ae
Oyko fapmi fho l[ m(t pm;t ao mu f)r o Hk;r pGJb Jaew, f/ Oyr m-t pm;
t ao mu frsu farSmu f½Sdaeo n fhwdki f r pm;rao mu fjci f;/ o l[ mv dkt yfcsu f
½Sdv dkY &yfwefYNi dr fo u fwmr [ kwfb J v kyfEkdi fpGr f;½Sd&u feJY u dk, fho ab meJYu dk, f
rv kyfb J&yfwefYjci f;o mjzpfw, f/ o lY&JUOyko fjzn fjci f;[ mv n f; q mav mi f
rGwfo dyfjci f;aMu mi fhr [ kwfb J u dk, fhq EeJYu dk, f u dk, fho ab mu dk, faq mi fNyD;
jzn fjci f;o mjzpfw, f/ wpfen f;t m;jzi fh t ½Si fjrwfu *kP fawmft csdKUu dk
rdr do ab mq EeJYo m &yfwefY&jci f;jzpfaMu mi f; Oyko fo n feJYyrmcdki f;EdIi f;
azmfjyv dku fjci f;jzpfNyD; v dkt yfcsu f½Sdv dkY&yfwefY&jci f;r [ kwfyg/ v Iyf½Sm;
v n fywfaeapwJh *kP fawmfawGu dkv n f;t ½Si fjrwfu r drdo ab meJYo m
![Page 308: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/308.jpg)
284
v Iyf½Sm;aeapwmjzpfNyD; v dkt yfcsu faMu mi fhr [ kwfyg/
' kwd, t csu fu ] &yfwefYjci f;o u fo u f[ m pdwfrSmyi fyef;EGr f;e, f
r IaMu mi fhv n f;jzpfEdki fw, f/ t jyi fyef;t & wpfpHkwpf&mt cu ft cJr½SdayrJh
pdwfrSmEGr f;e, fr IcHpm;&jci f;? Oyrmv lo m;[ m pm;ao mu f&i f;eJYAdku fjyn hf
o Gm;&i f x yfrpm;awmhb J&yfv dku fayrJh Oyko fo n fwpfa, mu fu awmh pm;
ao mu fjci f;rS&yfwefYjci f;[ m rpm;rao mu fEkdi fwJht wGu fv n f;au mi f;? pm;
ao mu fzdkYt i ft m;r½SdwmaMu mi fhv n f;au mi f; r [ kwfb J u dk, fho ab meJYu dk, f
rpm;rao mu fjci f;jzpfw, f/ ' gaMu mi fh Oyko fo n feJYcdki f;EdIi f;yHkaq mi fv Qu f
t ½Si fjrwfu ajcu kefv u fyef;u sv dkY rdrd*kP fawmfawGu dk r x i fay:apb J
&yfwefYwmr[ kwfo v dk t ½Si fjrwfrSmpGrf;t i fo pfawG ay:aygu fv mv dkY , i f;
u dkx i fay:apwmv n f;r [ kwfb J rdrdo ab mq EeJYt n D ' ghjyi ft ½Si fjrwf[ m
rdrd&JUt x l;ÓP ft ajr§mft jr i ft m;jzi fh *kP fawmfawGu dkv Iyf½Sm;x i fay:apjci f;eJY
Ni dr fo u f&yfwefYjci f;awGu dk jyKv kyfaMu mi f;o d&w, f/}
wwd, t csu fu ]t ½Si fjrwf&JU t jypf' P fay;awmfr lwJh*kP fawmf[ m
0dn mOfa&;t arSmi fu swJht cgrSm x i fay:v mpNrJjzpfNyD; (Asm' dwfu sa&mu fjci f;
[ m ' D*kP fawmfeJYq u fEG, fjci f;aMu mi fh) 0dn mOfa&;pi fMu , fr Iaygu fzGm;jzpf
wn fv mwJht cg ' D*kP fawmf&yfwefYapawmfr lw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
*kP fawmf&yfwefYNi dr fo u fjci f;u mv [ m t ½Si fht v i f;awmfpwi fu GefYjrL;csdef
rSm t pjyKv dkYjzpfNyD; t jypf' P fcwfjci f;*kP fawmfv Iyf½Sm;jci f;[ m t rdku f
t arSmi fpwi fzHk;v Tr f;csdefrSm t pjyKv dkYygyJ/ wpfen f;t m;jzi fh x kdo n fhwln Dr IeJY
pyfv sOf;v dkU rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU t Dv f[ mr fAsm' dwfawmfrSm azmfjyx m;
jci f;jzpfw, f/ ]t u , fí au mi f;r IeJYjzLpi fr I av mu rSmwn faewJht cg jypf
' P fcwfwwfwJh*kP fawmfawGu dk &yfwefYNi dr fo u fapNyD; t rdku ft arSmi fzHk;
v Tr f;v Qu fv lawG[ m t jypf' kp½kdu fawGeJYq dk;, kwfazmu fjyefr Ix JrSm t v Gef
![Page 309: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/309.jpg)
285
t r i f; epfjrKyf, pfr l;aeMu NyDq dk&i f &yfwefYx m;wJht jypfay;jci f;q dki f&m *kP f
awmfawGu dkv Iyf½Sm;apNyD; t jypfay;wwfaMu mi f; ]t ½Si fjrwfu Oyko fo n feJY
yrmcdki f;NyD;wi fjyx m;jci f;jzpfw, f/}
t ckMu n hfMu yg/ b , fav mu fawmi fu s, fajymNyD; ÓP ft ajr§mft jr i f
eJYjyn hf0wJho Gefo i fcsu fjzpfygo v J/ u rÇmav mu rSm 0dn mOfa&;t v i f;a&mi f
awGx i fay:v mwJht cg t ½Si fjrwfu t jypf' P fpD&i fwwfwJh*kP fawmfawGu dk
&yfwefYx m;NyD; t rdku ft arSmi fzHk;v Tr f;wJhu mv rSm &yfwefYr Iu dkpGefYu m t jypf
' P fcwfwwfwJh*kP fawmfawGu dk v Iyf½Sm;v n fywfav mhv dkY o ci fh&JUAsm' dwf
awmfrSm t ½Si fjrwfu rdefYMu m;awmfr lx m;jci f;jzpfygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )o ci fx H ydkYcswJhAsm' dwfawmf&JU t eu ft "dyÜg, f aemu fwpf
r sdK;
t ½Si fjrwf&JU zefq i f;½Si f*kP fawmfu dk u dk, fpm;jyKwmu awmh (El&f)
t v i f;a&mi fq dkwmyJjzpfNyD; b mr Sr½Sdu i f;r Jhaecdku frSm u dk, fpm;jyKwmu
t rdku ft arSmi fjzpfygw, f/ t &ADb mo mpu m;rSm ]cv u f}zefq i f;jci f;u dk
]zv u f} v dkYv n f;ac:ygw, f/ ]zv u f}q dkwm t m½kP fOD;t v i f;u dkac:ygw, f/
wen f;t m;jzi fh zefq i f;cHwdkY[ mv n f;t v i f;a&mi fjzpfNyD; u i f;rJhjci f;q dkwm
b mrSr½Sdjci f;jzpfygw, f/ wu , fht ½Sdw&m;u t v i f;a&mi fjzpfNyD; t v i f;
a&mi fu i f;r Jhcdku frSm ae&m0i f, lwmu awmh t rdku ft arSmi fyJjzpfw, f/
' gaMu mi fh ]t Gwfzfo d½k 0t pl;r f} &JU t "dyÜg, ft eu fo ab mu ]t ½Si fjrwf&JU
t csdKU*kP fawmfawG[ m 0dn mOfa&;t v i f;a&mi fu i f;rJhcdku frSm v Iyf½Sm;wwfwJh
*kP fawmfawGv n f;½SdNyD; t csdKU*kP fawmfrsdK;[ m emr fw&m;q dki f&mt v i f;
a&mi fwn fNrJaecdku frSm v Iyf½Sm;wwfw, f} q dkwmyJjzpfygw, f/ zefq i f;½Si fu
j' yfu dk b maMu mi fh, ckrzefq i f;o v Jv dkY ar ;jref;Mu ygw, f/ b mrSr½Sd Av medx ¬d
jzpfaepOfrSm t ½Si fjrwf&JU½kyfj' yfu dk zefq i f;awmfr lwJh *kP fawmfu v Iyf½Sm;
![Page 310: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/310.jpg)
286
aq mi f½Gu fygw, f/ o dkYao mf ½kyfj' yf0w¬Kypön f;rsm;wn fwHhv mNyD;wJhaemu frSm
zefq i f;cHrsm;&Si fo ef&yfwn fEdki fa&;t wGu f v dkt yfwJh*kP fawmfrsm;u v Iyf½Sm;
aq mi f½Gu fv mMu ygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )o ci f&JU Asm' dwft m;jzi fh yGi fhv i f;jr i fo mv mwJh
t o dyn m[ m b , fav mu fawmi fBu D;u s, fv dku fygo v J/ ]x dkAsm' dwfawmfeJY
ywfo u fNyD; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu t ckrpm;awmhb l;v dkYajym&at mi f
t pm;t ao mu fpm;v dkYv m;}v dkY apm' u wu fo lawGu wwfMu ygw, f/
wu , fu apm' u wu fo lawG[ m x m0&b k&m;o ci f&JU rku ©ygXfAsm' dwf
awmfu dk em;v n fo dpGr f;Edki ft m;r½Sdat mi f x Hkx dki f;v Gef;Mu ygw, f/ rq D[ f
armft k' f(t )o ci fu dk wr efawmfjr wf(q G)yGi fhNyD; ESpfaygi f;1300au smf
u mv r Sm b , fo lu rSrwi fjyEdki fcJhwJht o dyn m v sdKU0Su feu feJ&mawGu dk
t ½Si fjrwfu t o day;awmfr lcJhjci f;jzpfygw, f/ ' DAsm' dwfwpfckwn f;u yJ
b , fav mu fu s, fjyefYwJh t aMu mi f;t &mu dkwi fjyo v Jq dkwm o Hk;o yfMu n hfyg/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfawGb , fv dkv Iyf½Sm;v kyfaq mi fo v J
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawG b , fv dkv Iyf½Sm;v kyf
aq mi fwwfo v Jq dkwJht aMu mi f;u dk ½Si f;v i f;zdkYu sefygao ;w, f/ ' geJYywfo u f
v dkYu ]zefq i f;cHv lo m;eJYpyfq dki fwJh *kP fawmfawGrSm u ½kP m*kP fawmf&JU
e, fy, fu dk u s, fjyefYpGmv Tr f;NcHKx m;aMu mi f; OD;pGmo dx m;zdkYv dkygw, f/ u srf;jrwf
u k&ft mefüv m½Sdo n frSm - ]i gt ½Si fjrwf\ u ½kP mw&m;o n f t &mwdki f;
t ay:NcHKv Tr f;x m;v Qu f½Sdo n f}v dkY r defYMu m;x m;wmaMu mi fh ' Du ½kP m
*kP fawmf[ mt &mwdki f;u dk v Tr f;NcHKx m;Edki fav mu fat mi fu s, fjyefYygw, f/
' ghjyi fu sefwJh*kP fawmfawG t m;v Hk;x i fay:jci f;awGu dkv n f; v Tr f;r dk;x m;
ygw, f/ b , fav mu fx dat mi fv Jq dk&i f x m0&b k&m;o ci f&JU ÓP fawmf
t eEåq dki f&m*kP fawmfu dkv n f; u ½kP m*kP fawmfu yJ v Tr f;½kHx m;ygw, f/
![Page 311: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/311.jpg)
287
t ½Si fh&JUt o dÓP fawmfu dkyg ' D*kP fawmfu b , fv dkv Tr f;NcHKaeo v Jq dkwJhu dpöu dk
t HhMo au mi f;t HhMo Ekdi fygw, f/ ' gayrJh]r lb ½SD&mo f}t ½Si fjrwfb u fu 0r f;
ajrmu fzG, fo wi f;au mi f;awGu o m t ajrmu ft jrm;v ma&mu fwwfNyD; ]r lefZD
&m;o f} o wday;EdI;aq mfwJh? t jypf' P fcwfwJht aMu mi f; o wday;ajcmu fv SefY
wJh o wi f;awGen f;yg;wmu dkMu n hfjci f;jzi fh ' Dt csu frSefu efaMu mi f;u dko d½Sd
&ygw, f/ wrefawmfjrwfu o wday;ajcmu fv SefYwJht dyfru fawG rsm;pGmru f
w, fq dk&i f t J' gu ½Idi fo mefb u frSjzpfaMu mi f; rdefYMu m;x m;ygw, f/ ' DrdefYMu m;
csu f&JUo ab mu x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fhb u fu o wday;ajcmu fv SefY
wwfwJht dyfru fawGrv mb l;v dkY q dkv dkwmr[ kwfygb l;/ b maMu mi fh v Jq dkawmh
t Jv dko wday;wJht dyfru fawG wrefawmfjrwf(q G)u v n f; jr i fru fwwfv dkY
yJjzpfygw, f/ ' DrdefYMu m;csu f&JU wu , fht ppft rSefo ab mu ]Ncdr f;ajcmu f
wwfwJht dyfr u fyJr u fw, fq dk&i f ' g[ mb k&m;o ci fb u fu r [ kwfb l;/
b maMu mi fhv Jq dkawmh b k&m;o ci fb u fu pOfq u fr jywfAsm' dwfawG o u f
q i f;&½Sdo lrSm 0r f;ajrmu fzG, fo wi f;pu m;yg0i fwJh Asm' dwfo u fq i f;jci f;
ydkrdkrsm;jym;wmaMu mi fhjzpfw, f/ t q u ft jywf Asm' dwfv u fcH&½Sdo lu b k&m;
o ci f&JUt cspfawmfyJ&½SdEdki fNyD; t ½Si fht cspfawmfq dkrSawmh t jypf' P fx u f
q kcsD;jr§i fhr IeJY ydkrdkx dku fwefo lrdkYv dkYyJjzpfw, f}q dkwmygyJ/ t csKyfajym&&i f
v lo m;wdkYeJYpyfq dki fwJh t ½Si fht o dÓP fawmfq dki f&m *kP fawmfrSmv n f; t ½Si fh
u ½kP m*kP fawmfu ydkrdku s, fjyefYpGmjzefYMu u fx m;ygw, f/ av mu "mwfo dyÜH
yn m&yfawG ½SmazGazmfx kwfEkdi fjci f;rSmv n f; t ½Si fh&JUo em;awmfu ½kP m
w&m;q dkwJh*kP fawmfu o m u s, fjyefYpGmjzefYMu u fx m;r IaMu mi fhyJ (azmfx kwf
Ekdi fwm) jzpfw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh rdrdpl;pr f;av hv mawGU½SdwJh t o dyn m
rSm u ½kP mw&m;*kP fawmf (wen f;-t o dyn mzGi fhay;jci f;)q dki f&m ½Iax mi fh
u t jypf' P fcwfjci f;(wen f; - t o dyn mrzGi fhay;b J wm;q D;ydwfyi fjci f;)
![Page 312: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/312.jpg)
288
*kP fawmfu dk ydkrdkv Tr f;rdk;x m;jci f;aMu mi fhygyJ/
x m0&b k&m;o ci f&JU u ½kP mw&m;q dki f&m*kP fawmf&JU u s, fjyefYeu f½Idi f;r I
u ½kP mw&m;&JU u s, fjyefYeu f½Idi f;r Iq dk&mrSm en f;v r f;t o G, fo G, f½Sd
ygw, f/ yx ren f;v r f;u ]v l[ m t jypfu sL;v Gefw, fq dk&i f b k&m;o ci fu
cGi fhv Twfay;w, f/ rau mi f;r It rsdK;rsdK;u dk v l[ mra½Smi fMu wmawG½Sdo n fhwdki f
&v ' fq dk;awGu ae wcsdKUv n f;v Gwfajrmu fo Gm;Mu w, f/ wcgw&HrSmawmh
, i f;&JU&v ' fu dk cHpm;Mu &w, f/} ' kwd, en f;v r f;u ] v lu u sL;v Gefv dku fwJh
r au mi f;r IaMu mi fh o l[ mt jypf' P fcH&zdkYx dku ffo Gm;ayrJh b k&m;o ci fu
jypf' P fcwf&mrSm x dkv l&JUjypf' P fu dkav Qmhcsay;wwfw, f/ ' ghjyi ft jypf' P f
cwfjci f;rSmv n f; u ½kP mu v Tr f;NcHKv Qu f½Sdaew, f/ t jypf' P fcwfjci f;q dk
wm ]½S' D;' Gv ft Du m;b f} q dkwJh*kP fawmf&JU x def;csKyfr Iat mu frSmv Iyf½Sm;ae
ayrJh ¤i f;ay:rSmv n f; u ½kP mu yJv Tr f;NcHKx m;v Qu f½Sdw, f/ wen f;q dk&&i f
t u s, f0ef;q Hk;e, fy, fu dk u ½kP m*kP fawmfu yJ o dr f;ydku fx m;jci f;jzpfw, f/
t J' De, fy, fx JrSmyJ yx r t q i fhu t jypfu dku Gi f;v Hk;u RwfcGi fhv Twfwwfjci f;?
' kwd, t q i fhu t jypfu dkav Qmhayghwwfjci f;eJY wwd, t q i fhu t jypf' P f
cwfv dku fo n fhwdki f t q Hk;rSmv GwfNi dr f;csr f;o mcGi fhay;jci f;jzpfw, f/ wref
awmfjrwf&JU [ ' D;pfMo 0g' rSmv m½Sdo n frSm ]i &JwGi f½Sdo lt m;v Hk; wpfaeYwGi f
v Gwfajrmu fr I&Mu v drfhrn f/ x dkt cgi &JwHcg;o n f av wdku fcwfr IaMu mi fh , drf;
x dk;v Iyfcgaeayv dr fhrn f}/
aemu fwpfcku t ½Si fjrwf[ m t jypfawGu aea½Smi fMu OfEkdi fapzdkY
t aMu mi f;cHawGu dk zefwD;ay;jci f;jzpfygw, f/ wrefawmfawGapv Twfjci f;?
rk*s' D' ft v i f;jyyk*¾dKv fawGapydkYjci f;eJY wzef t ½Si fjrwfb u f, dr f;ñ Twfat mi f
t cu ft cJawG x n fho Gi f;ay;jci f;wdkYjzi fh u ½kP m*kP fawmfu dkazmfu sL;ygw, f/
pwkw¬en f;u awmh ]t ½Si fjrwf[ m wpfpHkwpfa, mu fu dk t jypf' P f
![Page 313: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/313.jpg)
289
cwfzdkY t rdefYcsv dku fwJht wGu f t ½Si fh&JUu ½kP mq dki f&m*kP fawmfu &yfwefY
Ni dr fo u fo Gm;jci f;r½Sdb J t rsdK;rsdK;ao m*kP fawmfawG[ m q dki f&mwm0efu dk x rf;
aq mi fv Iyf½Sm;aeMu NyD; *kP fawmfwpfcku t jcm;*kP fawmfwpfcku dk [ efYwm;
ydwfq dkYypfwmrsdK;v n f;r½Sdygb l;/ Oyrm - wpfOD;wpfa, mu fu dk t ½Si fjrwfu
t rsu fawmf½SwJht cg x dko lu sL;v GefwJht jypft rsdK;t pm;eJYav Qmfn DpGm u ½kP m
*kP fawmfwpfcku dk ydwfypfv dku fayrJh wjcm;u ½kP m*kP fawmfawGu dkawmh ydwf
ypfv dku fwmrsdK;r½Sdb J , ci fu t wdki f;yi f x dko lYay:o dkY q dki f&mq dki f&m (e, f
y, frSm v Iyf½Sm;v Qu f½SdwJhu ½kP m*kP fawmfawGeJY) t u sdK;o u fa&mu fr IawG
ay;NrJay;v Qu f½Sdygw, f/ t ½Si fjrwf&JU t J' Dv dkrsdK;v kyfaq mi fcsu fawG[ m
v lo m;wpfOD;&JU v kyfaq mi fcsu feJYawmh t u GmBu D;u Gmjcm;ygw, f/ t v kyf&Si f
[ m t v kyfo rm;u dk ½lyD;ai Gwpfax mi fo Hk;pGJzdkYay;ayrJh x dkt v kyfo rm;u
t v GJo Hk;pm;v kyfjzKef;wD;ypfv dku fr , fq dk&i f t v kyfjzKwfypfv kdu fygv dr fhr , f/
' geJYwi ft m;r&ao ;b J x dko lYu dkt a&;v kyf pu m;awmi fajymrn fr [ kwfb J
t q u ft o G, fygjzwfypfv dku fygv dr fhr , f/ v lo m;&JU' Dv dkv kyf&yfrsdK;eJY q efYu si f
v Qu f t ½Si fjrwfu wpfpHkwpfOD;t jypfu sL;w, fq dk&i f u sL;v GefwJht jypfeJYq dki fwJh
u ½kP m*kP fawmfu dkyJ ydwfx m;v dku frSmjzpfNyD; o lYt ay:rSmt u sdK;jyKaewJh
wjcm;u ½kP m*kP fawmfawGu dkawmh ydwfypfrSmr[ kwfb J q u fv u fay;u r f;
aeaprSmjzpfygw, f/ Oyrm-wrefawmfu dk &efjyKq efYu si fwJho lu dk zsu fq D;ypfzdkY
wpfzu frSm t a&;, lt jypfay;jci f; *kP fawmfv Iyf½Sm;o u f0i fv mayrJh u sef
wpfzu frSmawmh t ½Si fjrwf&JUt jypfu dkzHk;t kyfwwfwJh ]q u fo fo m&f} *kP fawmf
u u GefYjrL;v Iyf½Sm;v mNyD; x dk&efo l&JUpdwfESv Hk;rSm½SdwJh cRwf, Gi f;csu ft n pf
t aMu ;awGu dk v lawGro dat mi f zHk;t kyfu mu G, fay;x m;v dku fygw, f/
t u , fí a&m*gysHUjci f;q dki f&m t rdefYu dkcsrSwfv dku fw, fq kd&i f t ½Si fjrwfu
¤i f;&JUydki fq dki f&mawGu dkawmh x def;o dr f;apmi fha½Smu fay;NyD; &du ©m&NrJ&v Qu f
![Page 314: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/314.jpg)
290
½Sdapygw, f/ ' daemu f ao q Hk;o Gm;NyDq dk&i f t ½Si fjrwf&JU]½Si fo efr Ib 0u dkay;
ao m]r l[ D;o f}*kP fawmf u v Iyf½Sm; v mNyD; wrv GefrSm t o u fjyef½Si fapu m
jyKjyi fjci f;q dki f&m*kP fawmfu x i fay:v Qu f *s[ Eér fi &JrSm u ko r IcH, l&jci f;
aMu mi fh (emr fydki f;q dki f&mt ema&m*g)awGu ae aysmu fu i f;pi fMu , fo Gm;&
ygw, f/ t csKyfq dk&&i f t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGv Iyf½Sm;jci f;[ m en f;pepf
wpfr sdK;eJY v Iyf½Sm;aejci f;jzpfygw, f/ v lo m;awGu awmh t Jv dkr [ kwfb J
wpfpHkwpfOD;u dk cspfci fMu i femNyDq dk t cspfawGcsn fho may;NyD; rkef;NyDq dkv n f;
t zu fzu fu yHkpHt rsdK;rsdK;eJY t rkef;w&m;u dko mjyo ygawmhw, f/ t ½Si fjrwfu
v lwpfOD;&JUt rSm;aMu mi fh o lYu dk rdrd*kP fawmfwpfcku ae ydwfq dkYv dku fNyDq dkayrJh
t jcm;*kP fawmfawGu dkawmh v Iyf½Sm;v n fywfaeapv Qu fo m½Sdygw, f/ t ½Si f
jrwf&JU*kP fawmfawG v Iyf½Sm;ao mq dki f&me, fy, ft o D;o D; o wfrSwfx m;NyD;
x dk*kP fawmfawGu o lYe, fy, fx JrSmo m v n fywfv Iyf½Sm;v Qu f ]i gt ½Si f\
u ½kP mw&m;o n f t &mwdki f;t ay:v Tr f;rdk;x m;\ }q dkwJhjr i fu Gi f;u dk jr i fawGU
&ygw, f/ Oyrm - ao Gzn fo lu mzD&fwpfa, mu fu dk o lu sL;wJht jypfaMu mi fh
t ½Si fjr wfu ]½l;o Gyfap}q dkNyD; t rdefYcsrSwfwJht cg ¤i f;[ mo l½l;jzpfo Gm;
&ygw, f/ t u , fí t ½Si fjrwfae&mr Sm t jcm;v lo m;wpfOD;OD;o mq dk
' Dav mu feJYt m;r&b J x dkv lYu dk½kdu fESu fo wfjzwfypfv dku fygv dr fhr , f/ o dkYayrJh
t ½Si fjrwf&JU t a&;, lt jypfay;jci f;q dki f&m*kP fawmfu x dko lYu dk o l½l;jzpfapv dkY
t rdefYcsayrJh wpfzu frSm t ½Si fjrwf&JU&du ©may;o em;jci f;*kP fawmfu ]o l[ m
i ghzefq i f;cHt apawmfjzpfjci f;aMu mi fh o lYu dkpm;eyf&du ©may;ap}v dkYt rdefYcsyg
w, f/ t Jv dken f;eJY t ½Si fheJY*kP fawmfawG[ m v kyfaq mi fv Iyf½Sm;aewmjzpf
ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawGeJY pyfq dki fwJhaemu fOya' wpfck
t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawG ay:v Gi fx i f½Sm;zdkY&m ' kwd, Oya' wpfck
![Page 315: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/315.jpg)
291
jyXmef;x m;NyD; t ½Si fjrwfu v n f; x dkOya' u dku ln DyhHydk;v Qu f½Sdygw, f/ t J' D
Oya' u dk o b m0ed, mrOya' v dkYac:ygw, f/ o b m0ed, mr jyXmef;csu f
at mu frSm v lo m;&JUu si fhBu Ht m;x kwfr I o dkYr [ kwf av mu &JUajymi f;v Jwdk;wu f
v mjci f;eJYt n D jzpfay:v mwJht ajct aet m;av QmfpGm t ½Si fh*kP fawmfawGu
v n f; , i f;eJYv dku fav smn Dax G o [ ZmwjzpfpGm x i fay:v Iyf½Sm;r IjyKygw, f/
wpfen f;q dk&&i f t ½Si fjrwfu v lo m;&JUt m;x kwfBu dK;yr f;r IeJY o b m0ed, mr
ajymi f;v Jr IawGu dk yHhydk;u ln Dv Qu f½Sdygw, f/ rdrdwdkYjyKr lv kyfaq mi fcsu feJYt n D
&v ' fawGx Gu fay:apygw, f/ u sr f;jrwfu k&ft mefrSm ' Do ab mw&m;t
aMu mi f;rdefYMu m;o n frSm -
]i gt ½Si fjrwfo n f , HkMu n fo ljzpfap? r, HkMu n fo ljzpfap v lwdki f;\ t m;x kwfr I
rsm;eJYav smfn DpGm &v ' frsm;x kwfaq mi fay;v su f½Sd\ } (17 ; 21)
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawG x i fay:v Iyf½Sm;&me, fy, ft
0ef;t 0dki f;ESpfck
*kP fawmfawGay:v Gi fx i f½Sm;jci f;eJYpyfq dki fwJh wwd, Oya' wpfck
u awmh t ½Si fjrwf[ m *kP fawmfawGu dk e, fy, ft 0ef;t 0dki f;ESpfckrSm v Iyf½Sm;
apw, fq dkwmygyJ/ u rÇmN*dKv f[ mo lYb mo mo lv n fywfaeo v dk aeu dkA[ dkjyK
í v n f; v n fywfv Iyf½Sm;v Qu f v Iyf½Sm;r IESpfckwm0efESpfckx rf;aq mi fo v dkrsdK;
t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGrSmv n f; wpfrsdK;u t csdefjyn fh t u sdK;o u fr Iay;
aew, f/ o dkYayrJh v lo m;&JUt m;x kwfBu dK;yr f;r Iu t ½Si fh&JUwpfyg;wn f;jzpf
awmfr ljci f;eJY , SOfv mr, fq dk&i fawmh csu fcsi f;&yfwefYo Gm;rSmjzpfw, f/ aemu f
e, fy, ft 0ef;t 0dki f;wpfcku awmh v lo m;u rdrd&JUt m;x kwfr Ijzi fh *kP fawmf&JU
![Page 316: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/316.jpg)
292
t u sdK;o u fr Iu dkq GJi i fwJht cg x i fay:wwfNyD; t m;x kwfBu dK;yr f;r Ir jyK&i fawmh
ay:v Gi fx i f½Sm;jci f;r½SdEdki fygb l;/ ' daemu f *kP fawmfawGu dk q GJi i fjci f;ESpfrsdK;
jzpfay:ygw, f/ wpfrsdK;u o b m0ed, mr&JUt u lt n DeJYjzpfNyD; aemu fwpfrsdK;
u awmi f;q k' dkt mt m;jzi fh&½Sdygw, f/ t csdefjyn hft u sdK;o u fr Iay;wJh t ½Si fh
*kP fawmfeJYywfo u fv dkY Oyrmay;&&i fawmh ]pm;eyf&du ©mu dk t ½Si fjrwfu
t o Gi fwpfrsdK;eJY t csdefjyn hfay;v su f½Sdw, f/ v lYcEmu dk, frSm½SdwJh t r Ieft rTm;
wdki f;u dk t csdefjyn fhao G;ydkYaq mi fae&NyD; r ydkYaq mi f&i fv lao Ekdi fw, f/
x dken f;wl ao G;u dko efYpi fapwJhav u v n f; v lYcEmu dk, fwGi f;x Ju dk t q u f
r jywf0i fae&w, f/ v l[ m t dyfaysmfaeo n fjzpfap? Edk;x aeo n fjzpfap?
o wd½Sdo n fjzpfap? arharsmaeo n fjzpfap t csdefwdki f;r Sm t ½Si fjrwf&JU
*kP fawmfu ' Dv dkv lYv dkt yfcsu frSefo rQu dk jzn fhq n f;ay;aeygw, f}/
' Dv dkyJ zHk;u G, fr Iq dkwmv n f;½Sdygao ;w, f/ t ½Si fjrwfu v lYOD;aESmu f
rSm awG;awmaewmawGu dk wyg;o lo dcGi fhr&at mi f t zHk;t u mjyKv kyfay;wJh
Oya' wpfcku dkv n f; jyXmef;x m;ygao ;w, f/ OD;aESmu frSm ra&rwGu fEdki f
av mu fat mi f rau mi f;wJht awG;awGu dk awG;awmaewwfygw, f/ t u , f
í ' Dv dkzHk;u may;jci f;q dki f&m*kP fawmfo m½SdraecJh&i f v lt csi f;csi f;t csdef
jyn hf jyó emawGjzpfaeMu rSmyg/ wpfa, mu fu wpfa, mu fq Du dk awGUq HkzdkY
o Gm;wJht cg zu fv SJwu i f;Bu dKq dkNyD;wmeJY]r i f;i ghrau mi f;aMu mi f; awG;aewm
r[ kwfv m;}q dkNyD; o wfykwfu kefMu ygv dr fhr , f/ t J' Dv dkyJ ZeD;armi fESHMu m;rSm
v n f; wpfa, mu feJYwpfa, mu f rau mi f;wJht awG;awG;rdwwfMu wmu dk
t jyeft v Sefo do Gm;Mu NyDq dk&i f o lwdkYMu m;rSm½SdwJh cspfarwåmawGv n f; av smhyg;
v mMu ygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf&JU zHk;u G, fay;wwfwJh*kP fawmf[ m
v n f; t csdefeJYt rQv Iyf½Sm;v Qu f½Sdaew, fq dkwmygyJ/ ' Dv dkyJ t ½Si fjrwf&JU
cGi fhv TwfOayu ©mjyKay;jci f;]*zfzm&f}*kP fawmfv n f;½Sdygao ;w, f/ av mu rSm
![Page 317: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/317.jpg)
293
t csdef½Sdo a½GU (v lawG[ m) t jypfu sL;v GefaewwfMu NyD; w&Hwcg½kyfydki f;
t jypfu sL;jci f;? w&Hwcg "r®Oya' u dk csdK;azmu fjci f;awG jyKv kyfaeMu ygw, f/
(½kyfydki f;)pm;ao mu fwJhae&mrSm o wdv u fv Gwfrq i fr jci fpm;ao mu fwJht cg
v lUcEmu dk, fu v yfpn f;awGrSmv n f; t rSm;rSm;t , Gi f;, Gi f;jzpfNyD; a&m*gydk;rTm;
awG cEmu dk, fx J0i fu kefMu ygw, f/ o dkYayrJh t ½Si fjrwfu t Jo v dkt v Gef
t u RHjzpfwJht cg 0i fa&mu fv mwwfwJh rsm;pGmao mq dk;u sdK;awGu dk t ½Si fjrwf
&JUu ½kP m*kP fawmfu t v dkt av smu f o kwfo i f½Si f;v i f;r IjyKv Qu f½Sdygw, f/
u sef;rmjci f;cGeft m;u dkjzpfapwJh"mwfawGu a&m*gjzpfapwJh t u sdK;t medo i f
o u fa&mu fv mrIawGu dk ckcHz, f½Sm;ypfNyD; a&m*gydk;rTm;awGu dk acszsu fwdku f
x kwfEdki fwJhydk;awG o dkYr [ kwf t q dyf"mwfwpfrsdK;u dk x kwfv Twfwwfygw, f/
]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu v lu dkb mrsm;u ½kP mo u fwm½Sdv dkY
v J} q dkNyD; apm' u ½Si fawGu apm' u wu fMu ygw, f/ aq ;yn mt & 99%
(&mcdki fEIef;)rQ½SdwJha&m*gawG[ m v lUcEmu dk, fwGi f;rSmwi f acszsu faysmu f
u G, fo Gm;wwfaMu mi f;o d&ygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawG
ay:v Gi fx i f½Sm;jci f;[ m t csdefeJYt rQjzpfay:aeaMu mi f;? ' ghjyi fb , fao m
t cgrS x dk*kP fawmf[ m csKyfNi dr f;o Gm;rSmr[ kwfaMu mi f;o d&ygw, f/ Oyrm-
ajym&&i f t ½Si fjrwf[ m ]prDt f}t v Hk;pHku dkMu m;ao mt ½Si fjzpfw, f? EIwfyg;pyf
u awmi f;q kr jyKv Qi fv n f; v lUcEmu dk, fu v yfpn f;wdki f;? t pdwft ydki f;
wdki f;u t ½Si fjrwfx HrSm t u lt n Dawmi f;cHv Qu f½Sdw, f/ ' ghjyi f t ½Si fjrwf[ m
awmi f;q ku dkv u fcHao m*kP fawmfydki f½Si f(r l*sD;Af)jzpfwmaMu mi fh cEmu dk, f
t pdwft ydki f;wdki f;&JUac:o Hu dk em;pGi fht ajzay;v Qu f½Sdygw, f/
*kP fawmfawG&JUaemu ft pdwft ydki f;wpfcku wr f;w[ pfac:wJht cg
x i f½Sm;jywwfwJh*kP fawmfjzpfNyD; t J' DrSmESpfrsdK;ESpfpm;½Sdygw, f/ wpfcku
o b m0ed, mr t m;jzi fh t u lt n Dt apmi ft r&wwfNyD; aemu fwpfcku
![Page 318: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/318.jpg)
294
o b m0ed, mrr [ kwfb J "r®ed, mr t m;jzi fh&½Sdwwfjci f;yJjzpfw, f/ o b m0
ed, mr t m;jzi fh &½Sdydki fq dki f&wJh*kP fawmfawG&JUOyrmu ]t pm;t pmcsu fjyKwf
&i f u su fu dku su fr , f}/ t Jv dkt ajct aerSm t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfwpfcku
x i f½Sm;ay:v Gi fo Gm;ygNyD/ o dkYayrJh t J' D*kP fawmfx i f½Sm;jci f;u v lUv kyfaq mi f
csu f&JU&v ' fjzi fho m x i f½Sm;Ekdi fw, f/ Oyrm - zHk;u G, fay;wwfwJh*kP fawmfrSm
t ½Si fh&JUx dk*kP fawmfay:v Gi fv Iyf½Sm;zdkY&m t ½Si fjrwfu Oya' wpfckjyXmef;
x m;ygw, f/ t u , fí x dk*kP fawmft & v lwpfa, mu fu cdk;r Iu sL;v Gefv Qi f
awmi f v Gwfajrmu fEdki fajc½Sdygw, f/ n b u frSmcdk;0Su fNyD; v lro do lro d o wd
0d&d, Bu D;Bu D;eJYaecJh&i fawmh v Gwfajrmu fr , f/ t Jv dkr [ kwfb J ' DOya' jyXmef;
csu feJYq efYu si fNyD; wpfpHkwpfckv kyfaq mi fcJhr , fq dk&i fawmh cdk;r Iay:rSyJjzpf
ygw, f/ cGi fhv TwfOayu ©mjyKay;wwfwJh*kP fawmf[ mv n f; ' Dv dkygyJ? rau mi f;
r Iu sL;jci f;eJYt wl au mi f;r Iv n f;jyKr , f o dkYr [ kwf t pma½Smi fjci f;eJYt wl u ko
rIv n f;cH, lr , fq dk&i f cGi fhv TwfOayu ©mjyKjci f;*kP fawmf&JU x da&mu fr Ix i f½Sm;
rSmjzpfNyD; t wdki f;t wmwpfckt x d &v ' fq dk;awGu ae v Gwfajrmu faerSm
jzpfygw, f/
' D*kP fawmf&JU aemu f(yHkpH)wpfckjzi fh x i f½Sm;&mu awmh "r®ed, mr
t m;jzi fhygyJ/ Oyrm - awmi f;q kjyKjci f;/ awmi f;q kjyKjci f;q dkwm o b m0
ed, mr&JU t pdwft ydki f;r [ kwfb J " r®ed, mrx Ju t pdwft ydki f;jzpfygw, f/
awmi f;q kjyKjci f;t m;jzi fh ' D*kP fawmfawGu t x l;o wfrSwfx m;wJht csdefx i fay:
u GefYjrL;v mwwfygw, f/ t rSefwu , fu t ½Si fh*kP fawmfawGu dk "r®ed, mrav mu f
o b m0ed, mru q GJi i fEdI;q Gr Ir jyKEdki fygb l;/
NcHKi Hkajym&&i f t ½Si fh*kP fawmfawG[ m e, fy, ft rsdK;rsdK;rSm v Iyf½Sm;
v Qu f½Sdygw, f/ t ½Si fh*kP fawmfawGu dk o wdrr l? *½krx m;? rsu farSmu fr jyK
&i f *kP fawmfx i f½Sm;ay:v Gi fjci f;t aMu mi f;[ m o Ho , 0i fp&m½Sdygw, f/
![Page 319: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/319.jpg)
295
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY q u fo G, fEdki fo v m;
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJYpyfv sOf;wJh t o dyn mawGu dk o d½Sd&NyD;
aemu f ]x m0&b k&m;o ci feJYq u fo G, fv dkY&Edki fyghrv m;} q dkwJh pdwfcHpm;csu f
(ar ;cGef;)[ m v lYpdwfrSmo b m0t av smu f jzpfay:v mEkdi fygw, f/ ' Dar ;
cGef;u dk t pöv mrfo mo emu ]q u fo G, fv dkY&Edki faMu mi f;jzi fh} t ajzjyefay;
ygw, f/ q u fo G, fv dkY &rJhen f;u awmh ]t ½Si fh*kP fawmfrsm;t m; rdrdt wGi f;
t ZÑwåü aygu fzGm;jzpfwn fv mapav mh}q dkwmygyJ/ wrefawmfjrwf(q G)u
v n f; ]t ½Si fjrwfo n f ]wpf}q lwn f;jzpfNyD; ]wpf}pn f;wpfv Hk;wn f;jzpfjci f;u dk
ESpfo u fjrwfEdk;\ } (o D&farZDu sr f; - 0Do D&ft cef;) [ krdefYMu m;x m;ygw, f/
' ghjyi f wrefawmfjrwf(q G)q u fv u frdefYq dko n frSm - ]t ½Si fjrwfo n fv Sy
wi fhw, f\ / v Syjci f;u dkjrwfEdk;awmfr lo n f} (rkpfeu f' ft [ fr ' fb i fef [ r fb v f
u sr f; ^ wGJ- 4 pm - 151)
t x u fygrdefYMu m;csu fawGt & zefq i f;cHv lo m;u zefq i f;½Si feJY
q u fo G, fv dkY&aMu mi f;o dEdki fygw, f/ q u fo G, f&rJhen f;u awmh v lo m;t aeeJY
t ½Si fjrwf&JU*kP fa&mi fu dk q dk;, l&r , f/ ' daemu f rdrdu dk, fu dkt ½Si fjrwf&JUyHk&dyf
x i f&m aMu ;rHkjzpfap&r , fq dkwmyJjzpfygw, f/ wrefawmfjrwf(q G)&JU aemu f
x yf[ ' D;pfMo 0g' awmfwpfckv n f;½SdNyD; x dkrdefYMu m;csu ft & t ½Si fjrwfeJY
q u fo G, fv dkY&rJhen f;u dk o dEkdi fygw, f/ wrefawmfjrwf(q G)u - ]t ½Si fjrwfwGi f
99yg;ao mt rn femr½SdNyD; , i f;u dk t m*kHaq mi fu su frSwfo lo n f o kcb Hko dkY0i f
a&mu f&rn f}v dkYrdefYMu m;x m;ygw, f/ ' Dae&mrSm ]][ dzDZf}} ]t m*Hkaq mi fjci f;}
q dkwm&JUo ab mu t csn f;ESD;r jzpf&at mi f x def;o dr f;apmi fha½Smu fjci f;u dk
v n f;q dkv dkygw, f/ ' gaMu mi fh ' D[ ' D;pfMo 0g' &JUt "dyÜg, fo ab mu ]t ½Si fjrwf
&JU cGi fhv TwfOayu ©mjyKwwfao m]*zfzm&f} *kP fawmfu dk Mu m;em&w, fq dk
t csn f;ESD;r jzpfapb J rdrdpdwft wGi f;o EÅmefrSm ' D*kP fawmf&JUt wdr ft eu f
![Page 320: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/320.jpg)
296
aygu fzGm;apav mh/ rawmi f;cHb Jay;wwfao m ]&m[ frmef}*kP fawmfu dkMu m;
w, fq dk rdrdt wGi f;t ZÑwårSm x dk*kP fawmfu dk u l;, lx i f[ yfapav mh} po jzi fh
q dkv dkjci f;jzpfNyD; ]t ½Si fjrwf&JUt rn femrawmf99yg;u dk t m*Hkaq mi ft v Gwf
u su f&i f o kcb Hko dkY0i fa&mu fcGi fh&rn f} v dkYq dkv dkjci f;r [ kwfygb l;/ t J' Dv dko mq dk
*sEéo fo kcb Hkq dkwJht &mu av Smi fajymi fo a&mfp&mwpfckv dkjzpfo Gm;ygv drfhr , f/
][ dzDZf}q dkwm v HkNcHK at mi fjyKv kyfv Qu f t jyi fb u fx Gu fr o Gm;at mi f
o dr f;q n f;jci f;jzpfygw, f/ ' ghjyi fv l[ m (t ½Si fjrwfrSm½Sdao m *kP fawmfawG
jzpfwJh)]pGAf[ mef}pi fMu , fjci f;? ]u ' D;&f} wwfpGr f;Edki fjci f;? ]&m[ frmef} rawmi f;
cHb Jay;u r f;&u fa&mwwfjci f;? ]&[ D;r f}t zefwv Jv Jo em;jci f;eJY awmi f;cH
wdk;v QdK;v m o lu dkay;u r f;&u fa&mjci f;pwJh u dk, f&n fu dk, fao G;t jyn hf½SdwJho l
jzpfat mi fv kyf&rSmu dk &n fñ Tef;jci f;jzpfygw, f/ rdrdt wGi f;o EÅmefrSm t ½Si f
jrwf&JU*kP fawmf99yg;u dk aygu fzGm;apo lu o kcb HkrSmr0i fa&mu f&i f b , fo l
u rsm;0i fa&mu fEdki fyghrv J/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;
zefq i f;cHv lo m;eJYzefq i f;½Si ft v ’m[ f q u fo G, fv dkY&Edki faMu mi f; o d
&NyDq dkwJht cgrSm Bu D;u s, fwJhajymi f;v Jr IawG jzpfay:v mygw, f/ t pyx r
u zefq i f;½Si f½Sd? r½Sd ar ;cGef;jzpfv mcJhNyD; t u , fí zefq i f;½Si f½SdaMu mi f;
o dv dku f&NyDq dkwJht cg t ½Si fh&JU*kP fawmfawGu a&m b , fv dk½Sdo v J? wzef*kP f
awmfawGu dk o dv mwJht cg av hv mpl;pr f;v mMu w, f/ t ½Si fh*kP fawmfawGu
u RefawmfwdkYt ay: b , fv dkt u sdK;jyKo v Jq dkwmav hv mNyD;aemu f t ½Si fh*kP f
awmfawG[ m u s, fjyefYeu f½Idi f;aMu mi f; x yfq i fho dv m&w, f/ ' ghjyi f t ½Si fh
*kP fawmfawGu dk rdrdwdkYt wGi f;rSmaygu fzGm;apEdki faMu mi f;? t Jv dkt m;jzi fh t ½Si f
eJYq u fo G, fv dkY&aMu mi f;o d&wJht cg v lYpdwft m½kHrSm Bu D;pGmao majymi f;v Jr I
wdkYjzpfay:v mygv dr fhr , f/ t Jv dkt ajct aea&mu fNyDq dk o l[ mNrdKUx Jav Qmu f
![Page 321: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/321.jpg)
297
v n fNyD; t &m&mu dkv dkcsi fru farmwwfwJh u av ;i , fwpfOD;v dkjzpfv mv Qu f
t x u fazmfjyyg*kP ft &n ft ao G;? pGr f;t m;t v Hk;pHkeJY jyn hfpHkwJht ½Si f
wn f½SdaMu mi f; o u fao &½Sday:v Gi fx i f½Sm;o Gm;NyDq dk o lYpdwfrSm x dkt ½Si fu dk
zl;jr i fcsi f? x dkt ½Si feJYeD;pyfu Rrf;0i fcsi fwJhq Et [ kef[ mt v dkt av smu f aygu f
zGm;jzpfay:v mrSmygyJ/ aemu fq Hk;rSmo l[ m }x m0&b k&m; o ci f(zefq i f;½Si f)
u dk zl;jr i fv dkY&Edki fo v m;}q dkNyD; ar ;u dkar ;v mrSmjzpfygw, f/ ' Dar ;cGef;t wGu f
t ajzrsm;pGm½SdwmaMu mi fh , ci fu o mo emhyn m½Si fawGrSm u GJv GJr IawGjzpf
cJhygw, f/ t csdKUu ]t ½Si fjrwfu dkjr i fv dkYr&b l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t ½Si fjrwf
[ m t v Gefo drfarGUeu feJ0Su fu G, fwJht ½Si fjzpfNyD; v lo m;u ½kyfj' yfeJYzGJUpn f;x m;
wmaMu mi fh t ½Si fjrwfu dkjr i fv dkYr&Edki fb l;}v dkY, lq Mu ygw, f/ ]' Dav mu rSm r jr i f
Edki f½kHrQru wrv Gefav mu rSmv n f; jr i fv dkYr&Ekdi fb l;/ wrv GefrSmv n f; v l[ m
zefq i f;cHt jzpfeJYo m½SdrSmrdkYv dkYjzpfw, f/ ' ghjyi ft ½Si fjrwfu dk t dyfru frSm jr i f
awGUzdkYv n f; r jzpfEkdi fb l;/ t u , fí t dyfru frSmo mjr i fawGUEdki fw, fq dk&i f
½kyfrsu fpdt m;jzi fhv n f; jr i fawGUEkdi f&rSmaygh/ ' gaMu mi fh t dyfru frSmt ½Si fjrwf
u dk jr i f&w, fq dk&i f ' g[ mrm&fewf&JUv Sn hfzsm;r Io mjzpfw, f}v dkYq dkMu ygw, f/
t csdKUu v n f; ]' D½kyfav mu rSm t ½Si fjrwfu dkjr i fcGi fhr&Ekdi fayrJh wrv GefrSm
awmh zl;jr i fcGi fh&Ekdi fr , f}v dkYq dkMu ygw, f/ t csdKUu v n f; ]ESpfav mu ESpfXmae
pv Hk;rSm t ½Si fjrwfu dk zl;jr i fawGU&Ekdi fw, f/ ' D½kyfav mu rSma&m wrv Gef
av mu rSmyg zl;jr i fawGU&Ekdi fw, f}v dkYq dkMu ygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dkwmb mv J
' D½kyfav mu rSma&m wrv Gefav mu rSmyg t ½Si fjrwfu dkawGUjr i fzdkY
q dkwm r jzpfEdki fb l;v dkYq dkaeMu o lawG[ m ] t ½Si fjrwfo n f t v Gefv Qi fo dr farGU
eu feJwJh t ½Si fjzpfwJht wGu fr jr i fEdki f&wm}v dkY t aMu mi f;jyayrJh wu , fh
ar ;cGef;u ]t ½Si fjrwfu dkjr i f&jci f;q dkwm b mu dkac:q dkwmv J}q dkwmyJjzpf
![Page 322: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/322.jpg)
298
ygw, f/ ]v lu x m0&b k&m;o ci fu dkNcHKi HkrdrS jr i f&Edki fjci f;u dpöjzpfEdki frSm rdkYv dkY
jzpfw, f} v dkY t ajzjyefay;&i fawmh ][ kwfw, f? t Jv dken f;eJYawmh t ½Si fjrwfu dk
r jr i f&Edki fb l;} v dkY (u RefawmfwdkYu v n f; q dkcsi fygw, f)/ ' ghjzi fh&i ft &Si fjrwfu dk
jr i fawGU&jci f;q dkwmt ½Si fjrwf&JUyHko @efu dk jr i f&jci f;a&mr jzpfEkdi fb l;v m;/
b maMu mi fh(t Jv dkar ;&o )v Jq dk&i f t ½Si fjrwfu dkjr i fawGUEkdi fw, fv dkY , HkMu n f
aeMu o lawG[ m t ½Si fjrwfeJYywfo u fNyD; rn fo n fhyHko @efu dkrS v u fr cH
wmaMu mi fhyJjzpfygw, f/ ' gq dk ]t ½Si fjrwfu dkjr i fawGU&jci f;} q dkwmu t v ’m[ fh
&JU*kP fawmfawG o u fq i f;v mv Qu f yHkaq mi fcsu fo @efjzpfv mNyD; ' g&JU
x Gef;v i f;awmu fyr Iu dk v lu jr i f&jci f;yJr [ kwfv m;/ o dkYr [ kwf v lo m;u
rdrdpdwfESv Hk;rSm t v ’m[ feJY0dn mOfa&; t &eD;pyfaygi f;pn f;r Iu dkawGU ½Sd&NyD;
' gu dkyHkaq mi fcsu fjzi fh t ½Si fjrwfu dk jr i f&jci f;v dkYo mq dkEdki fr , f/t Jv dken f; eJY
t ½Si fjrwft m;jr i f&jci f;u dk b , fo lu rS ji i f;rSmr[ kwfb J wjcm;t &mrsm;pGm
u dkv n f; v l[ m' Den f;t wdki f;o m jr i fae&wmygyJ/Oyrm - t o dyn mwdkY?
t ½Su fo du ©mwdkYq dkwm yHkaq mi fNyD;awmhrS jr i fawGU&Ekdi fwJht &mawG jzpfygw, f/
wu , fu t o dyn meJY t ½Su fo du ©mq dkwm pdwåZer fawGo mjzpfNyD; (u dki fwG, f
wdkYx djr i fawGUv dkY&wJh) ½kyfx n f½SdwJht &mawGr[ kwfygb l;/' ghaMu mi fh t ½Si fjrwf&JU
*kP fawmft csdKU[ m yHkyrmaq mi fv Qu f o u fq i f;NyD; Oyrmaq mi fpu m;jzi fh
v lu dko djr i fo mapcJh&i f ' g[ mwjcm;t &m0w¬KawGu dk jr i f&jci f;ü t u sdK;½Sd
o v dkrsdK; t u sdK;½Sdapygw, f/t u , fí pdwfo EÅmefrSm t ½Si fh*kP fawmfawG
x i f[ yfay:v Gi fcJh&i f ' Dhx u fydkt u sdK;½Sdygv dr fhr , f/
cdki fv HkwJhOyrmeJYajym&&i f x m0&b k&m;o ci fx Hu Asm' dwfo u fq i f;
wJhrku ©ygXfawmfawGu dk u RefawmfwdkYzwf½GwfMu w, f/ zwfNyD;wJhaemu f pu m;
v Hk;awGaysmu fu G, fo Gm;ayrJh b , fawmhrS raysmu fu G, fb J o leJYt wlwn f
aerJht &mu awmh v lYpdwfrSm aygu fzGm;cJhNyDjzpfygw, f/' gaMu mi fh t "dyÜg, f
![Page 323: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/323.jpg)
299
o ab mu yHkyef;o @eft jzpf t o Gi faq mi fjci f;u dpö[ m ½Sn f½Sn fa0;a0;
pOf;pm;ae&rJh u dpör [ kwfygb l;/' Dv dkyJ t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGu dk yHkaq mi f
azmfjyawmfr ljci f;[ mv n f; r jzpfEdki fp&mr½Sdygb l;/
wr efawmfr lpmESi fhx m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;t aMu mi f;
]wrv Gefa&mu frS t ½Si fjrwfu dkjr i f&r , f? ' Db 0rSmr jr i f&Edki fb l;}v dkY
q dkaeo lawG[ m at mu fygu sr f;jrwfu k&ft mefyg t m, wfawmfu dk ax mu fjy
ajymq dkMu jci f;o mjzpfygw, f/
¤i f;wdkYu t x u fygq l&m[ ft mt f&mzf t m, wft rSwfpOf 144 u dk
ax mu fjyNyD; ]]wrefawmfr lpmu ]t kd-t ½Si fjrwfµu RefawmfrsdK;t m; t ½Si fh
yHko @efu dku dk, fx i fjyo awmfr lyg} v dkY t v ’m[ fhx Hyg; awmi f;q dkwJht cg
t v ’m[ fu wrefawmfr lpmt m; ]t o i fjr i fEdki frn fr [ kwf? x dkYaMu mi fh t o i f
]awmi f}u dkMu n hfav mh/ x dkawmi f wn fwHhaeEdki fv Qi f t o i f i gt ½Si fhu dkjr i fawGU
Ekdi frn f[ kq dk\ / o dkYao mf ]awmi f}ay:o dkY rdk;Bu dK;ypfcsv dku fo n fht cg ]awmi f}o n f
t pdwfpdwft rTmrTmjzpfo Gm;v Qu f wrefawmfr lpmrl;arhv Ju so Gm;\ / x dkYaemu f
o lo wd&v mo n fht cg ]t dkµt v ’m[ f- t ½Si fjrwfo n f o efY½Si f;pi fMu , fawmf
r lyg\ / u RefawmfrsdK;(rdrdt jypfrS)0efcsawmi f;yefyg\ / x dkYaMu mi fh u RefawmfrsdK;
o n f t ½Si fht m; t OD;q Hk;o u f0i f, HkMu n fo ljzpf&ef Bu dK;yr f;ygrn f}q dkwJh ajym
![Page 324: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/324.jpg)
300
pu m;t & t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&zdkYr jzpfEkdi fb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh wref
awmfr lpmu t ½Si fhu dk jr i fawGUcsi fpdwfx m;cJhayrJh r jyn hf0cJhb Jr l;arhv Ju so Gm;
cJh&wmaMu mi fhjzpfw, f}}v dkYq dkMu ygw, f/
' g&JUyx r t ajzu ]]' Dt m, wft m;jzi fh t ½Si fjrwfu dkr jr i fEdki fb l;
v dkYax mu fjywm rrSefygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t m, wfx JrSm t ½Si fjrwfu
]' D½kyfav mu rSm t o i fr jr i f&Ekdi f}v dkY jyefajzx m;csu fryg½Sdb J t o i fu t ½Si fh
u dk v Hk;0jr i fEkdi frn fr [ kwfq dkNyD;o m ajzx m;csu f½SdwmaMu mi fhyg/ t u , fí
' DajzMu m;csu fu t ½Si fjrwfu dkjr i fEdki fzdkYq dkwm v Hk;0r jzpfEdki fq dkNyD;o m t "dyÜg, f
o u fa&mu f&i f wrv GefrSmv n f; jr i fEdki fp&mr½Sdygb l;/ ' gaMu mi fhwrv Gef
av mu rSm t ½Si fjrwfu dkjr i f&r, fv dkY , HkMu n faeo lawG[ mv n f; ' dt m, wf&JU
o ab mo u efu dk av hv mo Hk;o yfq i fjci fzdkYv dkygv drhfr , f}/
' kwd, t ajz/ ]]wrefawmfr lpmu t v ’m[ f&JUwrefawmfjzpfwm
aMu mi fh t ½Si fjrwfu dkjr i fEdki f? r jr i fEdki fq dkwJhu dpöu dkro db l;v m;/ t u , fí
wjcm;t ao ;t zGJu dpöq dkv n f; t aMu mi f;r [ kwfb l;/ ' g[ mt b , frQBu D;u s, f
wJhu dpöv Jq dk&i f wrefawmfr lpm rdrdwrefawmfjzpfaMu mi f; a<u ;aMu mfwJhaeY
rSmyJ (t v ’m[ fhu dk jr i fEkdi f? r jr i fEdki fq dkwJhu dpöu dk) o dae&rSmjzpfw, f/ ' gaMu mi fh
wrefawmfr lpmu ' dt &i f t ½Si fjrwfu dkzl;jr i fcJh&wmjzpfEdki fw, f/ u sr f;jrwf
u k&ft mefrSm v m½Sdo n frSm -
![Page 325: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/325.jpg)
301
(20;10-14)]wrefawmfr lpmu wrefawmfr jzpfrDt v si f rD;&JUt v i f;u dk
awGUjr i fcJh&w, f/ ' gu dk o lu t v ’m[ fx i f½Sm;jyjci f;v dkY em;v n fv dku fw, f/
b maMu mi fhv Jq dkawmh t v ’m[ fu pu m;ajymawmfr lwmaMu mi fhyg/ ' geJY o lu
ZeD;o n fu dk ]rD;wpfck} jr i fcJhaMu mi f;ajymjycJhw, f/ ' Dae&mrSm ]wpfck} q dkwm
wrefawmfr lpm ½lyg½kHjr i fu Gi f;t m;jzi fh jr i f&jci f;q dkwmx i f½Sm;w, f/ t Jv dkrS
r [ kwf&i f rD;u dkjr i f&w, fv dkYajym&rSmjzpfNyD; ]rD;wpfck}v dkYajymrSmr [ kwfb l;/
' Djr i fu Gi f;[ m ½lyg½kHjr i fu Gi f;jzpfaerSawmh ' g&JUq dkv dk&i f;o ab mu t ½Si fjrwf
&JUb kef;wefcdk;awmfx i f½Sm;jci f;yJjzpfEdki fw, f/ ' Dt m, wfrSma½SUq u fNyD;o Hk;
x m;wJh pu m;v Hk;t o Hk;t EIef;awGu dkMu n fhjci f;jzi fh wu , fhrD;u dkajymjci f;
r [ kwfaMu mi f;jyq dkaeygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh wpfpHkwpf&mu dk t jcm;
wpfpHkwpf&meJY cdki f;EdIi f;azmfjycH&&i f x dkwpfpHkwpf&mao m0w¬Kypön f;rSm½SdwJh
t &n ft ao G;u dkv n f; yHkyrmjyKjci f;rSm t o Hk;jyKwwfw, f/ Oyrm - wpfpHk
wpfa, mu fu dk jcao FheJYcdki f;EdIi f;&i f o ljcao Fhv dkrdefYcGef;ajymaew, fv dkY b , fo lrS
ajymrSmr [ kwfb J o l[ mjcao Fhv dk rmefzD[ def;a[ mu fw, fv dkYo majymrSmyg/
' gaMu mi fh t v ’m[ fx i f½Sm;jci f;u dk r D;eJYcdki f;EdIi f;azmfjycJh&i f a½SUq u fNyD;
t ½Si fjrwfrSm½SdwwfwJh x i f½Sm;ao m0dao o awGu dkv n f; rD;eJYq u fEG, fwJh
t rn femrawGu dkyJ rSn fhwGi faprSmjzpfw, f/ wrefawmfr lpmu ]i grD;, lv m
w, f o dkYr [ kwf i gv r f;ñ Tefawmfaq mi f, lv mw, f} po jzi fh ajymwJhpu m;awG
&JUt "dyÜg, fu ]wrefawmfr lpm[ m ' go n fwrefawmfjzpfjci f;t wGu f *kP fawmf
x i f½Sm;jci f;av m o dkYr [ kwf o lawmfpi fjzpfjci f;t wGu f *kP fawmfx i f½Sm;
jci f;av m q dkwmawGu dk t Jv dkrD;u dkjr i f&csdefwdki fat mi f ro dao ;wmaMu mi fh
wrefawmfr lpmu rdrdZeD;o n fu dk ]t u , fí t J' DrD;jr i fjci f;u o m wref
awmfjzpfjci f;v r f;ñ Tefjzpfw, fq dk&i f ' ghjyi ft jcm;o lawGu dk o Gefo i fyJhjyi fcsu f
ay;zdkYjzpfw, f? t o i fr t wGu faq mi f, lv m&rn fav m? t u , fí r drd
![Page 326: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/326.jpg)
302
t wGu fo D;o efYo mjzpfwJh o lawmfpi fjzpfjci f;&JU v r f;ñ Tefcsu fo mjzpfw, f
q dk&i f i gu dk, fwdki fv r f;ñ Tefr I&o Gm;v dr fhr , f}po jzi fh ajym&jci f;jzpfw, f/
wrefawmfr lpm rD;q Do dkYo Gm;wJht cg t J' g[ mt ½Si fjrwfx i f½Sm;jci f;
q dkwmu dko dv dku f&NyD; rD;x HrS ]t o i f av mu Dt q u ft o G, fu dk jzwfawmu f
av mh} q dkwJht o Hv mw, f/ ' gaMu mi fh o l[ mt J' dae&mrSm t ½Si fjrwf*kP fawmf
x i f½Sm;jci f;u dk Mu n fh½INyD;jyefv mcJhawmhrS ]t ½Si fjrwfu dk jr i fEdki f? r jr i fEdki f}u dpörSm
b , fv dkv kyf o Ho , 0i fEdki fp&m½Sdyghrv J/ t u , fí ]o l&f}awmi ft jzpft ysu f
u t ½Si fjrwf&JUyi fu dk, fZmwdawmfu dkjr i f&jci f;u dk awmi f;q dkjci f;jzpfw, fv dkY
ajymr , fq dk&i f wrefawmfr lpmu dk pGyfpGJjci f;o mjzpfv dr fhr , f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh wrefawmfr lpm[ m zD&fat mi f(zm½kdb k&i f)eJY x m0&b k&m;o ci f
t v ’m[ f&JU o dr farGUeu feJpGmwn f½SdaMu mi f; aq G;aEG;ji i f;ckefcJho lwpfa, mu f
[ m ]t ½Si fjrwf&JUyi fu dk, fZmwdu dkjr i fv dkygw, f}v dkY awmi f;q dkwm[ m jzpfEdki f
yghrv m;/ t Jv dkawmi f;q dkrIrsdK;u dkawmh t ½l;wpfa, mu fu yJ v kyfEdki fygv drfhr , f/
wrefawmfr lpmu t v ’m[ fhx HrSm rn fo dkYao m zl;jr i fjci f;u dk awmi f;cHcJho v J
]' gq dk wrefawmfr lpm(t )u b maMu mi fh t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&ygv dk\ }
v dkYawmi f;cH&o v J} v dkYar;Mu ygw, f/ wi fhw, fv SywJht &mu dk t Bu drfBu drfawGU
jr i fv dkpdwfv lrSm o b m0t av smu f½SdwmeJYt n D o lu v n f; t ½Si fhu dkjr i fawGU
v dkaMu mi f; awmi f;q dk&jci f;jzpfw, fv dkY jyefv n ft ajzay;wJht cg ]' gq dk o lu
b maMu mi fht J' DrSmo wdv pf&o v J? yx rq Hk;t Bu dr f t ½Si fhu dkjr i f&u wn f;u
b mv dkYo wdrv pf&o v J}v dkYar ;Mu ygw, f/
u Refawmfht jr i ft & t Jv dkkjzpf&jci f;t aMu mi f;u awmh t v ’m[ fu
wrefawmfr lpmu dk ]t o i feJYwlNyD;? t q i fht wef;t &mrSm t o i fhx u fjrwfrJh
wrefawmfrdk[ r®' f(q G)yGi fhay:rSmjzpfw, f}v dkYt rdefY½Sdwmu dk o d½Sd&wJht cg
wrefawmfr lpm&JUpdwfESv Hk;rSm o b m0t wdki f;yi f t ½Si fjrwf&JUx dk*kP fawmf
![Page 327: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/327.jpg)
303
x Gef;awmu fr Iu dk jr i fv dkpdwfaygu fzGm;v mwmjzpfygv dr fhr , f/ ]u RefawmfrsdK;
u dv n f; wrefawmfrkd[ r®' ft ay: x Gef;v i f;rJh*kP fb kef;t ½Sdeft 0gu dk jr i fv dkyg
\ / t J' dacwfrSmb , fv dk*kP f½SdefrsdK;eJY o l(rkd[ r®' fo ci f)yGi fhay:v mrSmv J t J' d
t cg t ½Si fjrwfu ] t o i f o lY&JUawmu fyrJhv i f;v u fr It ½Sdeft 0gu dk cHEkdi f&n f
½Sdr , fr [ kwfb l;}v dkYajzMu m;awmfr lNyD;wJhaemu f wrefawmfr lpmu dk o lYq Et m;
jzn fhq n f;ay;v Qu f wrefawmfjrwf(q G)t ay:x Gef;awmu frJh *kP ft ½Sdeft 0g
u dk jyo wJht cg wrefawmfr lpmu cHEdki f&n fr½SdcJhygb l;/ o dkYayrJhwrefawmfjrwf
(q G)u cHEkdi f&n f½SdcJhw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t J' d*kP ft ½Sdeft 0g[ m
wrefawmfjrwf (q G)&JU *kP ft q i fhjzpfjci f;aMu mi fhygyJ/
o dkYayrJh t x u fyg ]zl;jr i fcJh&jci f;}u dpöu dk v u fo i fhrcHEkdi fb l;q dk&i f
awmi f ]zl;jr i f&jci f;}u dpöjzpfysu fo Gm;cJhaMu mi f;u dk o u fao o m"u &Ekdi fyg
w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ]zl;jr i f&jci f;}u dk ji i f;q efwJho lawGu dk, füu
wrefawmfr lpm t v ’m[ fu dkjr i fawGU&v dkY o wdv pfcJh&w, fv dkY v u fcHaewm
aMu mi fhjzpfw, f/ t u , fí ¤i f;wdkYu ]zl;jr i f&jci f;} u dpö[ mr jzpfEdki fb l;v dkY
q dkae&i f t J' dr jzpfEkdi fwJht &mu dkjr i fcJh&wmu b , fv dkt "dyÜg, fu dkaq mi fae
ygo v Jv dkYar ;csi fygw, f/ ]ae}u dkMu n hfNyD; rsu fpdu sdef;pyfo Gm;w, fv dkY ajymv dkY
&Ekdi fayrJh t o dyn mu dkjr i fNyD; r su fpdu sdef;pyfo Gm;w, fv dkYajymv dkYr&Edki fb l;/
' gaMu mi fh o wdv pfo Gm;jci f;q dkwJhpu m;v Hk;u o wdv pfapEkdi fav mu fwJh
t &mu dkjr i fawGUjci f;b u fo dkY ñ Tefjyaeygw, f/ wrefawmfr lpm[ mx dk*kP fb kef;
t ½Sdeft 0gu dkzl;jr i f&NyD;aemu f o wdv pfo Gm;cJhjci f;jzpfygw, f/ t Jv dkt m;jzi fh
x dkt &mu dkjr i fawGU&jci f;[ m v lYt pGr f;x JrSm½SdaMu mi f;o dEdki fygw, f/
aemu fwpfcku ]wrefawmfr lpmay:u dk t v ’m[ fu v i f;0i f;x i f½Sm;
jyw, f}v dkYajym&at mi f t J' Dt m, wf&JUb , fae&mrSmygv dkYv J/ v i f;0i f;x i f½Sm;
jyjci f;u awmi fay:u dkjyjci f;jzpfw, f/ t u , fí t v ’m[ fhb kef;awmfx i f½Sm;
![Page 328: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/328.jpg)
304
jyjci f;[ m b mrQrajymyav mu fwJh]zefq i f;cH}ay:rSmyi fv Qi f jyo Ekdi fw, f?
' ghjyi f x dkjyo cH&wJht &mu v n f;cHEkdi fw, fq dk&i f t q i fhjr i fh(zefq i f;cHjzpf)wJh
v lay:u dk v i f;0i f;jyo zdkY b maMu mi fhr jzpfEkdi f&rSmv J/ zHk;u G, fwdr fjrKyfv Qu f
½SdwJhpGrf;t i fawG awmi fay:rSm½SdNyD; t ½Si fjrwfu awmi fay:rSm x i f½Sm;jy
w, fq dk&i f wrefawmfr lpmu t J' dx i f½Sm;v i f;0i f;jyr Iu dk b , fv dkjr i fcJh&o v J/
wrefawmfr lpm[ m ]i v si f} v IyfcJhwmaMu mi fh aMu mu fv efYwMu m;
jzpfcJh&w, fv dkYajymr , fq dk&i f o u f0i f, HkMu n fo lwpfOD; t x l;o jzi fh wref
awmfwpfyg;[ m t Jv dkyJ o l&Jab maMu mi fwwfygo v m;/ t u , fí t Jv dk
aMu mu fv efYcJhw, fyJx m;OD;/ ' gq dk wrefawmfr lpm o wd&v mawmh ]u Refawmf
rsdK;o n f t OD;q Hk;o u f0i f, HkMu n fo ljzpf\ } v dkYb maMu mi fhajym&wmv J/ b , ft
&mu dko lu , HkMu n fv dkY t Jv dkajym&wmv J/ ]i v si f}v IyfwmawGUcJhNyD; aMu mu f
v efYo Gm;jci f;u dk , HkMu n fv dku fwmv m;/ jzpfEdki fwmu awmh t ½Si fjrwf&JU
*kP fawmfawGv i f;0i f;x i f½Sm;jycH&rJh wrefawmfrdk[ r®' fu dk t OD; q Hk;, HkMu n f
o ljzpfaMu mi f;0efcHv dku fjci f;yg/ wrefawmfr lpmeJYywfo u fNyD; u sr f;jrwfu k&f
t mefü - ]o lo n f o u f0i f, Hk Mu n fcJhao mfv n f; t o i fwdkYo n f yv Tm;ax mi f
x m;r IjyK\ }v dkYazmfjyx m;ygw, f/ ' gaMu mi fhv n f; wrefawmfjrwf (q G)u
]t u , fí r lpm(t )ESi fht Dpm(t ) t o u f½Si fv Qu f½SdcJhygr l o lwdkYESpfOD; pv Hk;yi f
u REkfyfaemu fo dkYv dku fjci f;rS t jcm;v r f;r½SdNyD} v dkYrdefYMu m;cJhjci f;jzpf ygw, f/
(t v f, 0gu do f0v f*s0g[ D&f wGJ - 2 pm - 22) v dkY rdefYMu m;cJh&jci f;
jzpfygw, f/
wrefawmfr lpm&JU0efcsawmi f;yefr I
]t u , fí ' Dt m, wfawmf&JUt "dyÜg, fo ab mu t x u frSmwi fjycJh
o v dko mq dk wrefawmfr lpm b maMu mi fh0efcsawmi f;yef&o v J} v kdYar;p&m½Sdyg
w, f/ ' g&JUt ajzu ]t u , fí 0efcsawmi f;yefr Iq dkwJh pu m;v Hk;o Hk;EIef;r , f
![Page 329: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/329.jpg)
305
q dk&i f t jypfv kyfjci f;aMu mi fh awmi f;yef0efcs&jci f;v dkY t eu fx Gu fygv dr fhr , f/
' gq dk wrefawmf r lpmu b mt jypfu sL;v GefcJhv dkYv J/t u , fí zl;jr i fcGi fhawmi f;
jci f;[ m t jypfq dk&i f t Jv dkt cGi fhawmi f;q dkwJh t cdku frSmwn f;u rdrdo m;awmf
t wGu f awmi f;q kjyKwJht cg wrefawmfEl[ f(t )u dk t v ’m[ fu [ efYwm;
awmfr lcJho v dk wrefawmfr lpmu dkv n f; [ efYwm;awmfr l&rSm jzpfw, fo lawmi f;
q dkwJht wdki f; v dku fav smcGi fhjyKp&m t aMu mi f;r½Sdyg/]o kb f o kt Dv dki f;u } &JU
t "dyÜg, fu t jypfu ae 0efcsawmi f;yefjci f;u dk q dkv dkwm r [ kwfb J ]t dkµ
*kP fawmft aygi f;jzi fhNyD;jyn hfpHkawmfr lao mt ½Si f - t ½Si fjrwf \ t q i fho n f
t v Gefjr i fhrm;awmfr ljci f;aMu mi fh u RefawmfrsdK;o n f t ½Si fhb u f o dkY, dr f;ñ TwfOD;
v Sn fhyg\ /x dkYjyi f yGi fhay:v mrn fh x dkwrefawmfu dkv n f; t OD;q Hk;o u f0i f
, HkMu n fyg\ } v dkYq dkv dkjci f;jzpfygw, f/
[ ' D;pfMo 0g' awmft csdKU&JU t eu ft "dyÜg, ft rSef
]t ½Si fjrwfu dkzl;jr i f&jci f;} u dkv u frcHji i f;y, fMu o lawGu ]t o i fwdkY
t wGi f;rS rn fo lrQyi f rao q Hk;o rQ t ½Si fjrwft m; awGUjr i fEdki frn fr [ kwfacs}
(rGwfpfe' ft [ fr ' fb i fef[ r fb v f wGJ - 5 pm - 433)q dkwJh [ ' D;pf awmfu dk
ax mu fjyMu ygw, f/' Dae&mrSmo Hk;EIef;x m;wJh ]zl;jr i f&jci f; (&0D, o f)} &JU
t "dyÜg, fu ru s, fjyefYygb l;/wrefawmfjrwf(q G)u ½Si fjyefx ajrmu f&rJh
aeYawmfBu D;q dki f&m zl;jr i f&jci f;t aMu mi f;u dk ½Si f;v i f;&i f; ]rn fo lrq dk rao
q Hk;o rQu mv ywfv Hk; (wrv Gefq dki f&m) ]zl;jr i f&jci f;} (t awGUt Bu HK) u dk
&½SdcHpm;&rn fr [ kwf} aMu mi f;rdefYMu m;x m;jci f;jzpfNyD; ' Do ab mw&m;u dk
u RefawmfwdkYv n f; v u fcHMu ygw, f/
' Dv dkyJ aemu f[ ' D;pfawmfwpfckrSm v lawGu wrefawmfjrwfu dk ]u dk, f
awmfµ t v ’m[ fhu dkjr i fzl;ygo v m;} v dkY ar ;av Qmu fcsu fv m½Sdygw, f/wref
awmfjrwfu ]t ½Si fjrwfo n f El;&fa&mi fjcn fawmfjzpfwmrdkY i gu dk, fawmf
![Page 330: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/330.jpg)
306
t b , fo dkY awGUjr i fEdki fygt Hh} v dkY jyefv n fajzMu m;awmfr lygw, f/ ]zl;jr i f&jci f;}
u dk ji i f;o lawGu ]t v ’m[ fhu dk zl;jr i fEdki fjci f;r½SdaMu mi f;} jzi fh ' D[ ' D;pfawmfu dk
v n f; t ax mu ft x m;t jzpfwi fjyMu ygw, f/o dkYayrJh ' D[ ' D;pfu ar ;
av Qmu fo l&JUt ar ;u dko m jyefv n fajzMu m;x m;jci f;o mjzpfygw, f/' Dae&mrSm
ar ;jref;o lu ]u dk, fawmf t v ’m[ fh&JU yi fu dk, fZmwdawmfu dk jr i fzl;o v m;}
v dkYar ;jref;wmjzpfEdki fwmaMu mi fh u dk, fawmfu v n f; awGUv dkYr&Edki faMu mi f;
jyefv n fajzMu m;jci f;jzpfwef&mygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m [ ' D;pfMo 0g' awmfrsm;
]zl;jr i f&jci f;} eJYywfo u fwJh o u fao t ax mu ft x m;awGu dk wi fjy
ygr , f/]wrv Gefüzl;jr i f&jci f;}eJYpyf q dki fwJhrsm;pGmao m [ ' D;pfawmf awG½Sdyg
w, f/t J' D[ ' D;pfawmfawGt m;jzi fh t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&jci f;u dpö[ m jzpfEdki f
aMu mi f; o d&ygw, f/
]jrwfao mt dyfru f[ lo n fu m; t v ’m[ fhu dkao mfv n f;au mi f; ?
rdb ESpfyg;u dkao mfv n f;au mi f; jr i fr u f&jci f;jzpfo n f} (rGwfpv i fu sr f;
u do mb Gv ft Drmef) ' D[ ' D;pft m;jzi fh t ½Si fjrwfu dkzl;jr i f&Edki fw, fq dkwm o d&
NyD; t u , fí t jcm;o lawGu yi fv Qi f jr i fawGU&Ekdi fw, fq dk wrefawmfr lpmv dk?
wrefawmfjrwfv dk yk*¾dKv fawG u r jr i fawGUEdki fb J ½SdrwJhv m;/t dyfru fwdw¬HK
½Si f;v i f;zGi fhq dko lawGu ]t dyfru frSm t v ’m[ fhu dk jr i fru f&ygr l o kcb Hkü pHjref;
&v wåHU} q dkNyD; azmfjya&;o m;x m;ygw, f/t dyfru fwdwåHKzGi fhq dkcsu f[ m
o lawmfpi fawG&JUt dyfru fu dk pHx m;NyD; zGi fhq dkMu jci f;jzpfwmaMu mi fh ' g[ m
r jzpfEkdi fb l;q dk&i f ¤i f;wdkYb maMu mi fh t Jo v dkt dyfru fMu o v J/t u , fí
t v ’m[ fhu dk zl;jr i fjci f;u dpö[ m r jzpfEdki fb l;q dk t dyfru fwdwåHKzGi fhq dkrIyn m&yfrSm
' gu dkb maMu mi fh azmfjyx m;&o v J/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i fjci f;q dki f&m t q i fhrsm;
![Page 331: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/331.jpg)
307
t csKyfajym&&i f t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&jci f;u dkji i f;y, fzdkY t ax mu f
t x m;t aeeJYwi fjywJh t m, wfawG [ ' D;pfawG[ m ]zl;jr i f&jci f;} u dk ji i f;q ef
Mu o lawG em;v n fx m;Mu o v dk r [ kwfygb l;/' ghjyi f wjcm; t m, wfawGeJY
[ ' D;pft ax mu ft x m;awGt & zl;jr i f&jci f;u dpöu dk t ax mu ft cHjyKae
aMu mi f; x i f½Sm;ygw, f/ zl;jr i f&jci f;u dk ji i f;y, fwJh t ax mu ft x m;t jzpf
¤i f;wdkYwi fjywJh t m, wfawGu dk, füu zl;jr i f&jci f;u dk ax mu fcH½kHrQru
o Gpfv Gi fao mo u fao o m"u u dk&½Sdapygw, f/t ck u Refawmfht aeeJY t ½Si f
jrwfu dk zl;jr i f&jci f;rSm t q i fhrsm;pGm½SdaMu mi f; wi fjyv dkygw, f/ u kefu kefajym
&&i f t jyi fyef;t & b k&m;o ci fu dk , HkMu n fo lv dkYx i f&ayrJh t wGi f;Bu dwf[ ef
aq mi fo lyi f t ½Si fhu dkzl;jr i f&jci f;&JU t edr fhq Hk;t q i fhu dk &½SdEdki fygw, f/ wpfzef
jr i fhrm;wJht q i fhawGx d½SdNyD; b , fawmhrS ru kefq Hk;Edki fwJht q i fhawGx d½Sdygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f; t r sdK;r sdK;
t ½Si fjrwf&JUZmwdawmfu dkjr i f&jci f;u awmh wpfr sdK;wn f;o m½SdNyD;
wpfrsdK;wn f;yJ½Sdo i fhygw, f/o dkYayrJh *kP fawmfu dk jr i fawGU&jci f;u awmh t rsdK;
rsdK;t jym;jym;½Sdygw, f/rq D[ farmft k' f(t )o ci fu dk yx rcv Dzmo ci f u
v n f; o u f0i f, HkMu n fv u fcHcJhNyD; armfv 0Dt Af' Gv fu &D;r fu v n f; , HkMu n f
v u fcHcJhwmygyJ/o dkYayrJh yx r cv Dzmo ci f&JU ]zl;jr i f&jci f;} t q i fhu wpfrsdK;
jzpfNyD; armfv 0Dt Af' Gv fu &D;r f&JUt q i fhu wpfr sdK;jzpfygw, f/t ½Si fjrwfu dk
jr i f&jci f;[ m *kP fawmfu dk jr i f&jci f;jzpfwmaMu mi fh rkcst q i fhrsm;pGm ½Sdyg
w, f/b maMu mi fhv Jq dk awmh *kP fawmfu GefYjrL;x i f½Sm;jci f;q dkwm jr i fawGU&wJh
yk*¾dKv f&JU 0dn mOfa&;t q i fheJYav smfn DpGm x i f½Sm;v mrSm jzpfwmaMu mi fhyg/
jr i f&o l&JU0dn mOfa&; t ajct aeay:r lwn fNyD; t ½Si fh*kP fawmfu dkjr i f&jci f;jzpf
ygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t &mwdki f;[ m rdrdeJYt rsdK;csi f;wlo lu dko mjr i f&
wwfNyD; rwln DwJho lu dk r jr i f&ygb l;/v lo m;[ m ½kyfcEmjzi fh½SdNyD; ½kyfydki f;q dki f&m
![Page 332: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/332.jpg)
308
0w¬KjzpfwmaMu mi fh t ay:, H½kyfydki f;u dk jr i fawGU&Edki fayrJh t &n ft ao G; t ESpf
o m&u dk r jr i f&Ekdi fyg/' daemu f v lo m;x u ft q i fhydkjr i fhNyD; ½kyfj' yfeJYjzpfwn f
aewJht &mawG ? ½kyf0w¬Kygv dkYq dkv dkYr&Edki fwJht &mawGeJY t jcm;0w¬Kypön f;
awG½SdMu NyD; ajym&&i f v lo m;rsdK;pdwf r [ kwfwJht &mawGu dk r jr i fawGUEdki fyg/
' gaMu mi fh wpfckeJYwpfck rsdK;rwlo rQ ? t ajct ae csi f;rwlo rQ jr i fawGUv dkY
r&Ekdi fygb l;/ t ½Si fjrwfu dk jr i fawGU&eft wGu fv n f; v dku fav smn Dax G ?
o [ Zmwjzpf&ef r½Sdr jzpfv dkt yfNyD; t Jv dko [ Zmwjzpf wln DwJhae&mrSm
v n f; u GJjym;jcm;em;r Iu v n f; v dkt yfjyefygw, f/ wpfcsdKUu rsm;r, f/wpfcsdKUu
en f;r , f/' gaMu mi fh t m;v Hk;wdkYu rdrdwdkYrSm½SdwJh o [ Zmwjzpfjci f;eJYav smfn DpGm
t ½Si fhu dkzl;jr i fjci f;jzpfygw, f/ t J' Dt cg t ½Si fjrwf rdrdx i f½Sm;jyrJh o lU&JUt ajc
t aeeJY v dku fav smn Dax GpGm o u fq i f;awmfr lv Qu f x i f½Sm;jyo rSmjzpfw, f/
' g&JUOyrmu t jr i fhwpfae&mrSm &yfaewJhv lwpfa, mu fu dk at mu frSm&yf
aeMu wJh t &yft edr fht jr i fhrwlo lawGu v u fq GJEIwfq u fjci f;jyKv dkwJht cg
t &yfydkjr i fhwJho lt wGu f t jr i fhrSm&yfaeo lu t en f;i , fo m cg;u dki f;&NyD;
t &yfedr fho lawGt wGu f cg;u dkydkrdkñ Twf&o v dkrsdK;yi fjzpfygw, f/ t ½Si fjrwfu dk
jr i f&jci f;rSmv n f; t ½Si fh*kP fawmfrsm;eJY ydkrdkí v dku fav smn Dax G½Sdo lt wGu f
t ½Si fjrwfu t en f;i , fo mñ Twf&NyD; t en f;i , fo mv dku fav smn Dax Gjzpfo l
t wGu f ydkNyD;ñ Twfq i f;&ygw, f/t ½Si fjrwf ydkrdkñ Twfq i f;&av av t ½Si fjrwf
u dk jr i f&jci f;u v n f; t q i fhedr fhav av jzpfNyD; v lwpfOD;u t q i fhjr i fhrm;
av av t ½Si fhu dkzl;jr i f&jci f;u v n f; t q i fhjr i fhrm;av av yJjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkzl;jr i f&jci f;q dki f&m jr i fhrm;ao mt q i fht wef;rsm;
t ½Si fhu dkzl;jr i f&jci f;t q i fhrsm;u dk ' D½kyfav mu rSm r jzwfo ef;Edki f
½kHo mru wrv GefrSmv n f; t u keft pi fr jzwfo ef;rau smfv Gefygb l;/v lo m;
&JU v kyft m;? Bu dK;yr f;t m;x kwfrIu x m0&r [ kwfwmaMu mi fh x m0&u , fwi f
![Page 333: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/333.jpg)
309
v Gwfajrmu fjci f;u dkv n f; r&Edki fb l;v dkY [ dELt m&d, *dkP f;0i fawGu apm' u
wu fMu ygw, f/x m0&u , fwi fv Gwfajrmu fjci f;t wGu f t ½Si fjrwf&JU *kP f
awmfwpfyg;v dkt yfaMu mi f; u Refawmfwi fjyv dkygw, f/t J' D*kP fawmfu awmh
]t , f[ f' D, o f} (t EIdi f;rJh wpfyg;wn f;jzpfawmfr ljci f;) *kP fawmfyJjzpfNyD;
' D*kP fawmfu x i f½Sm;r Ir½Sdao ;ygb l;/ v lwpfOD;ao q Hk;o Gm;NyD;wJhaemu frSm
]t u , fí i go m ' dx u fESpft en f;i , fydkNyD; t o u f½Si fcJhygr l x m0&b k&m;
o ci f&JU t ppft rSefo ab meJY t o dyn mu dk q n f;yl;o d½SdEdki fau mi f;yg&JU} v dkY
q dkEkdi fayrJh t ½Si fjrwfu x m0&v Gwfajrmu f½Si fo efr I csD;jr§i fhcJhNyD; ]t o i fv dkcsi f
wJh ½Si fo efr I i gt ½Si fay;v dku fNyD; ckwdki fat mi f t o i f i gt ½Si fht aMu mi f;
t u keft pi fo dpGrf;Edki frn fr [ kwf} v dkY t ½Si fjrwfu rdefYrSmygyJ/wrefawmfjrwf
(q G) rdefYawmfr lo n frSm- ]t v ’m[ fhu dk t o i fwdkY t u keft pi f pl;prf;av hv mEdki f
v dr fhrn f[ k rx i frSwfMu u kefv i fh/ t v Geft q i hfjr i fhao mo lrsm;o n fyi f t ½Si f
ESi fhpyfv sOf;í t o i fwdkYu Jho dkY pl;pr f;av hv mcJhMu \ /o dkYao mf rn fo lrQt u kef
t pi f em;v n fzGi fhq dkEkdi fjci f;r½Sd}
wjcm;o lawGv n f; t ½Si fht aMu mi f;eJY t ½Si fh*kP fawmfu dkjr i fzdkY pl;pr f;
av hv mcJhMu o v dk wrefawmfr lpm ? wrefawmfjrwf(q G)v dk yk*¾dKv frsdK;awGv n f;
av hv mpl;pr f;cJhMu wmygyJ/ o dkYayrJh rdrdwdkYav hv mpl;pr f;wmeJY t rQ*kP fawmf
awGo dcGi fh&cJhMu NyD; t u keft pi fo d½Sdo Gm;jci f;r½SdcJhMu o v dk *kP fawmf wpfrsdK;
wn f;&JU t wdr ft eu fu dkawmi f t u keft pi fo d½Sdo Gm;Edki fjci f; r½SdcJhMu yg/
t u efYt o wfr½SdwJh v lYzGHUNzdK;wdk;wu fr IjzpfpOf
t ½Si fhu dkzl;jr i f&jci f;t q i fhawG[ m t q Hk;pGef&, fv dkYr½Sdb l;q dkNyD;
pdwfysu ft m;av smhjci f;r jzpfo i fhyg/ b maMu mi fhv Jq dkawmh u RefawmfwdkYu t ½Si fh
&JUZmwdawmfu dk jr i fEdki fpGr f;r½Sdo v dk jr i f&zdkYv n f;Bu dK;pm; aeMu o lawGr[ kwfb J
pi fppf u RefawmfwdkYu t ½Si fh&JU*kP fawmfrsm;u dk jr i fawGUzdkY Bu dK;pm;ae o lawG
![Page 334: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/334.jpg)
310
jzpfygw, f/ t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfrsm;[ m t u efYt o wfab mi fr Jhjci f;&JU
t "dyÜg, fu u RefawmfwdkYv lo m;awG&JUwdk;wu frI[ mv n f; t u efY t o wfrJhu m
u RefawmfwdkYt m;v Hk; q u fv u fwdk;wu f zGHUNzdK;Edki fMu wmaMu mi fh yJjzpfygw, f/
t J' DjzpfpOfu b meJYwlo v Jq dk&i f v lwpfa, mu fu ru kefcef;Ekdi fwJh a½TwGi f;
wpfcku dkawGU&&i f x dkv l[ m b , fawmhrSpdwfysu fawmhrSmr[ kwfb J 0r f;ajrmu f
aerSmyg/ t Jv dkyJ t ½Si fjrwfeJYeD;pyfr I&½Sdjci f;&JUv r f;rsm;[ m t q Hk;r½Sdjci f;eJY
t ½Si fh&JU*kP fawmfu dk zl;jr i f&jci f;rSm t q Hk;r½Sdjci f; pwmawG[ m u RefawmfwkdY
t wGu f pdwfysu ft m;i , f&rJht aMu mi f;awGr[ kwfb J ' g&JU q dkv dk&i f;o ab mu
u RefawmfwdkY&JU wdk;wu fr IkjzpfpOf[ mv n f; t u efYt o wfr½Sd ? u RefawmfwdkY
v lo m;awGt wGu fu a½SUq u fwdk;v Sr f;NrJwdk; v Sr f;o Gm;&rJh t aMu mi f;cHw&m;
awG ½Sdaejci f;yJjzpfygw, f/
t cku Refawmfht aeeJY [ ' D;pfawmfawGrSwpfq i fho d&wJh t ½Si fhu dk
zl;jr i f&jci f;q dki f&m x i f½Sm;ay:v Gi fwJh t q i fhawGu dk wi fjyo Gm;yghr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m yx r t q i fh
yx r t q i fhrSm , HkMu n f[ efaq mi fo l ]rkemzpfu f} awGawmi f yg0i f
ygw, f/]u , mro f} pD&i fppfaMu mrn fh aeYawmfBu D;a&mu fv Qi f ][ ½S&f}&i fjyi f
awmfü v lo m;t m;v Hk;u dkwef;pDapv Qu f u m;pi f0g' u dk , HkMu n fo lr sm;u
a½SUwef; ? o lwdkYaemu fwef;rSm ½kyfwkq i f;wku dk;u G, fo lrsm; ? o lwdkYaemu fwef;
rSm x m0&b k&m;eJY , SOfwGJNyD; t jcm;ao mt &mu dku dk;u G, fo lrsm; u q i fhu J
av Qmu fap} [ k t o Hq i fhr I a&mu f½Sdv mrn f/x dkYaemu f , i f;wdkYu dk;u G, fcJho n fh
u dk;u G, f&mrsm;u dk o lwdkYt zdkY ½kyfo @efaq mi fv Qu f av Qmu faprn f/¤i f;wdkYt m;
u dk;u G, fo lrsm;u ¤i f;wdkYaemu fo dkYv dku fMu ayrn f/x dko n fhaemu f rGwfpv i f
rsm;o m u sef½Sdrn f/q dkv dko n frSm rGwfpv i fx kwpf&yfv Hk;ESi fht wl , HkMu n f
[ efaq mi fo l]rkemzpfu f}rsm;v n f; yg0i frn fjzpf\ /x dkao mt cgwGi f t v ’m[ f
![Page 335: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/335.jpg)
311
½Si fjrwfo n f v lo m;wdkYrSwfrdo d½SdEdki fav mu fao m yHko @ef jzi fh <u a&mu fv m
rn fjzpfNyD; ]i gt ½Si fo n f x m0&b k&m;t v ’m[ f jzpfawmfr l\ /i gt ½Si fjrwf
\ aemu fo dkYv dku fMu } [ krdefYq dkrn f/x dkt cg rGwfpv i frsm;u ]u REkfyfwdkY t o i fh
aemu fo dkY v dku fav Qmu frn fr [ kwf/u REkfyfwdkYo n f t v ’m[ fhx Hyg;cdkv IHyg\ }
[ kq dko n fht cg t v ’m[ fu G, faysmu fo Gm;rn fjzpfNyD; t jcm;yHko @efwpfckjzi fh
x i fay:v mv dr fhrn f/x dkt cg¤i f;wdkYu ]u REfkyfwdkYo n f t o i fhaemu fv dku f
rn fr [ kwfyg/u REkfyfwdkYo n f t v ’m[ fhu dkr jr i f&o rQ þ ae&mrS z, fcGmMu rn f
r [ kwf} [ kq dkMu v dr fhrn f} q dkNyD; [ ' D;pfawmf rSmv m½Sdygw, f/ (o D&farZDu sr f;)
[ ' D;pfrSmv m½SdwJh t ½Si fjrwf&JUay:v Gi fx i f½Sm;r I[ mv n f; wu , f
awmh t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfu t o Gi faq mi fNyD; x i f½Sm;jyv dkY t ½Si fhu dkzl;jr i f
&o v dkyJjzpfygw, f/t ½Si fjrwfu dk ' Dv dkzl;jr i f&jci f;rSm , HkMu n f[ ef aq mi fo l
]r kemzDu f}awG[ mv n f; t ygt 0i fjzpfv dr fhr , f/o dkYayrJh ao Gzn fo lu mzD&fm
u awmh t J' du ae v u fv Twfq Hk;½IH;v dr fhr , f/, HkMu n f [ efaq mi fo lawG[ m
t ay:, HrSmawmh t pöv mrfht ESpfu dk jr i f&o a, mi f½SdayrJh wu , ft rSefrSm
awmh jr i fcJh&jci f;r½Sdo v dk aemu fq Hk;aeYawmfrSmv n f; t ½Si fjrwfu rdrd&JU
t ppft rSef *kP fb kef;t ½Sdeft 0gx i f½Sm;jyrSmr [ kwfb J t ½Si fh*kP fawmf
o u fq i f;jci f;u t v Gefo dyfo n f;wJh t zHk;t u meJYv Tr f;NcHK v Qu f½SdaerSmjzpf
w, f/ t csdKUo lawG t dyfru frSm t ½Si fjrwfu dk zci ft o Gi feJYjr i fawGU&wwfNyD;
' g[ m t ½Si fjrwf&JU t ½Sdeft 0gawmfjyo aeygv m;q dkNyD;awmi f t dyfru fo lu
rawG;rdo v dkeJY yrmwlygw, f/ t J' dt csdeft x d , HkMu n f[ efaq mi fo lawG[ m
t ½Si fjrwf&JU*kP ft ½Sdeft 0gawmfu dk ESpfrsdK;eJYawGUjr i f&rSmjzpfayrJh t ½Si fjrwfu
t i frwefBu D;rm;wJhwefcdk;Mo ZmeJY<u v mNyD; ]OD;csMu av mh} v dkYt rdefY½SdwJht cg
t m;v Hk;[ m wNydKi fwn f; OD;csv dku fMu rSmjzpfygw, f/' Dt cg , HkMu n f[ efaq mi f
o lawG&JUrsu fv Hk;awG u sdef;o Gm;NyD; o lwdkYv n f; OD;cszdkYBu dK;pm;Mu v drfhr , f/o dkYayrJh
![Page 336: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/336.jpg)
312
OD;ñ TwfEdki fpGr f;awmi f ½SdMu rSmr[ kwfygb l;/]t o i fwdkYo n f i gt ½Si ft v dkYi Sm
q n f;u yfjci f;r jyKcJhMu ao maMu mi fh , aeYwGi f t ppft rSef*kP fb kef;½Sdef0g x Gef;
awmu fr IjyKwJht cg q n f;u yfu dk;u G, fcGi fhrsdK; t o i fwdkY &Mu v dr fhrn f r [ kwf}
v dkY t ½Si fjrwfu rdefYMu m;rSmjzpfw, f/' Dt cg o lwdkYu dk i &Jx Jo dkY ydkYaq mi fjci f;
cHMu &v dr fhr , f/ u sr f;jrwfu k&ft mefu azmfjyo n frSm -
]]t Mu i faeYawmfBu D;wGi f jyi f;x efao m aMu mu f½GHUzG, f&mu dk &i fq dki f
awGUq Hk&ayv dr fhrn f/x dkYjyi f , i f;wdkYt m; ]p*sf' g[ f} OD;cs&efzdwf ac:jci f;cH
&ayv dr fhr n f/o dkYao mf (OD;cs) Edki fpGr f;½SdMu rn fr [ kwfacs/, i f;o dkYao m
t ajct aewGi f , i f;wdkY\ rsu fpdrsm;o n f at mu fo dkYpdku fv su f ½Sdaeay
v dr fhrn f/, i f;wdkY t ay: *kP fo a&, kwfav smhjci f;o n f v Tr f;rdk;aeayv dr fhrn f/
x dkYjyi f { u efpi fppf, i f;wdkY at ;csr f;pGm½SdcJhMu pOf , i f;wdkYt m;]p*sf' g[ f}
OD;csjci f;b u fo dkY zdwfac:jci f;cHcJhMu &ayo n f}} (68;43-44)
' Dt m, wft m;jzi fh ]zl;jr i f&jci f; ESpfr sdK;ESpfpm;½SdaMu mi f; , HkMu n f
[ efaq mi fo lawGyg jr i f&Ekdi fayrJh t ppf t rSef*kP f½Sdefx Gef;awmu f jyo rJh
wwd, t Bu dr frSmawmh ¤i f;wdkYcHEdki f&n fpGr f;½SdMu v dr fhr , fr [ kwfaMu mi f;} wdkYu dk
o d&ygw, f/
[ ' D;pfawmfawGt m;jzi fh t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m t rsdK;rsdK;ao mt q i fhrsm;
' kwd, t ajct aeeJYywfo u fNyD; v m½Sd&mrSm - ], HkMu n fo lrsm; ]*sEéo f}
o kcb Hko dkY0i fa&mu fMu ao mf t ½Si fjrwf t o i fwdkYt m;jyKcJho rQao m u wdrsm;
![Page 337: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/337.jpg)
313
t m;v Hk; jzn fhq n f;ay;NyD/ o dkYao mf u wdwpfcko m u sefawmhrn f} [ k t o Hv m
v dr fhrn f/x dkt cg o u f0i f, HkMu n fo lrsm;u ]t ½Si fo n f u wd t m;v Hk;u dk
jzn fhq n f;ay; cJhNyDjzpfo n f/ aemu frn fo n fht &mu sefygOD; rn fen f;} [ k
av Qmu fx m;t Hh/x dka&mt cg t ½Si fjrwfu ]i gt ½Si fo n f rdrdu dk, fu dk t o i fwdkY
t m; x i f½Sm;jy&ef u wdpu m;jzn fhq n f;zdkYu sef½Sd ao ;\ } v dkYrdefYMu m;ygw, f/
wu , fq dk o Hk;Bu drfwdki f ¤i f;wdkYMu n hf½IcJh&NyD; jzpfygw, f/ ' gt m;jzi fh zl;jr i f&jci f;
t q i fhrsm;pGm½SdaMu mi f;o d&NyD; wcsdKU zl;jr i f&jci f;t q i fhawGu dk rsu farSmu fjyK
*½k"r®x m;v Qu f ' dx u fydkedr fhwJh zl;jr i f&jci f;t q i fhawGu dk zl;jr i f&jci f;v dkYawmi f
rac:q dkx dku fygb l;/ t u , fí t Jv dkr [ kwfcJhb l;q dk&i f o Hk;Bu dr fwdki f zl;jr i f&NyD;
aemu f t ½Si fjrwfu ]i gt ½Si fht m; zl;jr i f&jci f;q dki f&mu wdawmfr jyn hfajrmu f
b l;} v dkY rdefYawmfr lp&mr&Sdygb l;/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i fEdki f&efen f;v r f;
' D½kyfav mu rSmyi f t ½Si fjrwfu dk zl;jr i f&jci f;q dki f&m en f;v r f;u
awmh ]v lo m;[ m t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGu dk rdrdt wGi f;o EÅmefrSm rsm;rsm;
pkpn f;Edki fwmeJYt n D t ½Si fh&JU*kP fb kef;½Sdef0g[ mv n f; ay:v Gi fx Gef;awmu f
jyjzpfw, f/b maMu mi fhv Jq dkawmh t ½Si fhu dk o u f0i f, HkMu n fo l&JUt q i fhu dk
ydkrdkjr i fho x u fjr i fhaprSmaMu mi fh o lY&JUzl;jr i f&jci f;t q i fht wef;u dkv n f; wdk;jr§i fh
aprSmaMu mi fh jzpfygw, f/wrv GefrSm&rJh zl;jr i f&jci f;u v n f; wdk;wu fjr i fhrm;
aerSmjzpfygw, f/wcsdKUv lawGu dkq dk ' D½kyfav mu &JU&u fo wåywfrSmyi f t ½Si f
jrwf&JU ' kwd, t Bu dr fajrmu f *kP fb kef;½Sdef0g x i f½Sm;jyjci f;u dk zl;jr i f&ap
ygw, f/q dkv dkwmu ]*sEéo f}o kcb HkrSm 0dn mOfa&;wdk;wu fr Iaemu fwpfq i fhu dk
&u fo wåywft wGi f; jzwfo ef;Edki fMu o lrsm;½SdMu ygv dr fhr, f/ ' gaMu mi fh ¤i f;wdkY&JU
aemu fwpfBu dr fajrmu f zl;jr i f&r Iwdki f;[ m &u fo wåywft wGi f;rSm jzpfay:
v Qu f ½SdaerSm jzpfygw, f/ o lwdkYx u fydkNyD; wdk;wu fjr i fhrm;wJho l[ m reu fa&m
![Page 338: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/338.jpg)
314
n aeyg t ½Si fjrwft m; zl;jr i fcGi fh&Mu r , f/ ' g&JUq dkv dk&i f;u ¤i f;wdkY[ m reu f
rSm 0dn mOfa&;t q i fhwpfck&w, fq dk&i f n aerSmaemu fwpfq i fh&r , f/ aemu f
wpfaeYreu frSm aemu ft q i fhwpfck&v dr fhr , f/ ' dx u fydkrdkwdkawmi f;wJht csdefwdk
t wGi f;rSm 0dn mOfa&;t q i fh wdk;wu fEdki fav mu fat mi f t q i fhydkjr i fh wJho lawG
v n f;½SdEdki fygao ;w, f/ o dkYayrJh [ ' D;pft &awmh ' Dav mu fyJo d&ygw, f/
t q i fht r sdK;rsdK;½SdwmaMu mi fh zkl;jr i f&jci f;q dki f&m t ajct aeawGu
v n f; t rsdK;rsdK;½SdaMu mi f; ' D[ ' D;pft & o d&ygw, f/(v lo m;t aeeJY) ' D½kyf
av mu rSm 0dÓP pGrf;t m;awG rsm;rsm;aygu fzGm;Edki fav av wrv Gefav mu
rSm zl;jr i f&jci f;t q i hfawG t v si ft jref jr i fhwu fo Gm;Ekdi fav yJ jzpfygw, f/
wpfen f;t m;jzi fh t en f;q Hk; &u fo wåywf(t csdefwdk)t wGi f;rSm o lY&JU arG;zGm;
jci f;t o pf jzpfay:v mygv dr fhr , f/ o lU&JU0dn mOf[ m t o pfwzef jzpfwn fv m
o v dkrsdK; wdk;wu fjr i fhrm;o Gm;ygv dr fhr , f/ ' ghjyi f t q i hfjr i fhrm;wJh ]rdkt fr i fef}
o u f0i f, HkMu n fo l[ m q , fESpfem&DMu mwJht cgwdki f;rSm t q i fhwpfq i fh wdk;
wu fv Qu f½SdaerSmjzpfygw, f/
t ½Si fjrwf&JUwrefawmfawG[ m t v Gefo dr farGUeu f½Idi f;v SwJh edrdwf
v u ©P mawGeJY b , fyHkb , fen f; x i f½Sm;jyo v Jq dkwm pOf;pm;Mu n hfyg ]o u f
0i f, HkMu n fo l[ m eHeu fci f;t csdeft cgrSmv n f; t ½Si fh&JU*kP fawmfv i f; 0i f;r I
u dkjr i f&NyD; n ci f;csdefcgrSmv n f; x dken f;v n f;au mi f; x i f½Sm;jywwf\ } q dkwJh
wrefawmfjrwf(q G)&JU ' DrdefYMu m;csu fu dk t ao t csm awG;ac:pOf;pm; Mu n hf
r , fq dk&i f wrefawmfjrwf&JUt o dyn m[ m t b , frQ u s, fjyefYeu feJ aMu mi f;eJY
u dk, fawmfh&JUt jr i f[ m b , ft x du dk aygu fa&mu fEdki fo v Jq dkwm o dEdki fygv dr fh
r , f/ aemu f [ ' D;pfMo 0g' awmfwpfyk' frSm v m½Sdo n frSm - ]t o i fwdkYo n f
t ½Si fjrwft m; zl;jr i fcGi fh&½Sdydki fq dki f v dko n fq dku ]z*s&f}eHeu fci f; ESi fh]t q &f}
n aeci f;ermZf0wfjyKr It m; rysu fru Gu f wn faq mu fMu u kef} (b lcg&Du sr f;)
![Page 339: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/339.jpg)
315
' D[ ' D;pft m;jzi fh eHeu fci f;0wfjyKr I(z*s&fermZf)eJY n aeci f; 0wfjyKr I(t q &f
ermZf)awGt m;jzi fh t ½Si fh*kP fawmfu dk zl;jr i fpGr f;Edki fr I t ajc t aejzpfay:
aMu mi f; wrefawmfjrwfu au mu fcsu fcscJhygw, f/b maMu mi fhv Jq dkawmh
t ½Si fjrwf[ m v kyfaq mi fr Iay:rSm &v ' fay;wwfwJh t ½Si fjzpfwm aMu mi fh
eHeu fci f;0wfjyKr IaMu mi fh eHeu fci f;t wGu f zl;jr i f&jci f;u dkjzpfapNyD; n aeci f;
0wfjyKrIv kyft m;rSm n aeci f;zl;jr i f&jci f; u dkjzpfaprSmaMu mi fh jzpfygw, f/
' gaMu mi fhyJ wrefawmfjrwf(q G)u ]eHeu fci f;0wfjyKr IESi f hn aeci f;
0wfjyKr Iu dk rysu fru Gu f 0wfjyKwn faq mu fMu u kef} v dkY rdefYawmfr l&jci f;jzpf
ygw, f/' Dv dkrdefYMu m;jci f;u ]z*s&fermZfeJYt q &fermZfu dkyJ wrefawmfjrwfu
t x l; jyKrdefYx m;wmaMu mi fh u sefwJhermZfo Hk;Bu dr fu dk pGefYv Twfv dkY&wmyJ} q dkwJh
t "dyÜg, frsdK;r [ kwfygb l;/ ' DermZfESpfBu dr fu dk t x l;jyKwdku fwGef;EId;aq mf&
jci f;[ m ]' DermZfESpfBu dr frSmyJ rdrdwdkYjyKv kyfcJho rQ v kyf&yfawGu dk t ½Si fha½SUawmf
arSmu f wi fq u f&wmaMu mi fh ' DermZfrsm;u dk]*srmt o f}t pkt zGJUeJY0wfjyKzdkY
wdku fwGef;&jci f;jzpfNyD; u sefwJhermZfo Hk;Bu dr fu o dyft a&;rygb l;} v dkYq dkv dkjci f;
r [ kwfb l;} q dkwJh t "dyÜg, fo ab myJjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkzl;jr i f&jci f;&JU t OD;q Hk;t u sdK;au s;Zl;rSm t v S
w&m;u dkjzpfay:apjci f;
]zl;jr i f&jci f;} [ m v klo m;&JUt wGi f;o EÅmefrSm ajymi f;v Jjci f;u dk
jzpfay:apygw, f/u sr f;jrwfu k&ft mefrSm azmfjyrdefYMu m;o n frSm
]x dkaeYawmfBu D;wGi f t ½Si fjrwfa½SUawmfarSmu f cpm;0i fa&mu fv mMu rn fh
o lrsm;\ rsu fESmrsm;o n f ½Ti fv ef;awmu fyv Qu f½Sday rn f} (75;23-24)
b maMu mi fh' Dv dkjzpf&o v J/' g[ m rdrdwdkY&JUzefq i f;½Si fu dk zl;jr i f&jci f;
![Page 340: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/340.jpg)
316
aMu mi fhjzpfygw, f/t ½Si fjrwf&JU(v i f;0i f;x i f½Sm;r I)t ½Sdeft 0g[ m rsu farSmu f
rSm½SdwJht cg t ½Si fh&JU r*Fv mjyn hfNzdK;aewJh t v i f;a&mi fjcn fawmfawGaMu mi fh
rdkt fr i fef, HkMu n fo lawG&JUrsu fESm[ m ½Ti fv ef;awmu fyo Gm;Mu ygv dr fhr , f/
t ½Si fht ½Sdeft 0gawmf ½SdaeNyDq dk&i fjzi fh 0dn mOfrSm t u sdK;o u fr IjzpfNyD; wrk
[ kwfcsi f; wdk;wu fzGHUNzdK;v mu m jr i fhrm;wJht q i fhu dka&mu f½Sdo Gm;apygw, f/
' D½kyfav mu rSm u RefawmfwdkY(v lo m;awG)&JU0dn mOf[ m wrv Gef a&mu fwJht cg
u dk, fcEmjzpfv mNyD; u , mro frwdki frD Mu m;u mv (b &fZmcf) rSm0dn mOft o pf
u dk pDrHrSmjzpfw, f x dk0dn mOf[ mv n f; t q i fhq i fhwdk;wu f&i f; 0dn mOfa&;&m
t o pfwpfzefjyefv n farG;zGm;r I &½SdaerSmjzpfygw, f/
t csKyfajym&&i f t ½Si fjrwf[ m zl;jr i f&jci f;&JUt u sdK;q u f&v ' ft jzpf
½Ti fv ef;awmu fyr Iu dk&½SdEdki fjci f; en f;v r f;u dkcsrSwfx m;ygw, f/ [ ' D;pfMo 0g'
awmfüv m½Sdo n frSm ]v lo m;wdkYt ay: t ½Si fjrwf\ *kP fb kef;½Sdef0gay:v Gi f
x i f½Sm;o Gm;NyD;aemu f x dkv lo m;wdkYo n f rdrdaet dr fo dkY jyefo Gm;o n fht cg t dr f
o m;rsm;u ]t o i fhrsu fESm t b , fo dkYrsm;ajymi f;v Jo Gm;o en f;} [ k ar ;jref;
Mu v dr fhrn f/ x dkt cg ¤i f;wdkYu ]u REkfyfwdkYo n f zefq i f;½Si f t v ’m[ fu dkzl;jr i f
&NyD;jzpfao maMu mi fh u REkfyfwdkYrsu fESm ½Ti fv ef;awmu fy&efx dku fo Gm;aMu mi f;
jzi fh} jyeffv n fajzMu m;v dr fhrn f}
' gaMu mi fh zl;jr i f&jci f;t q i fhu dk &½Sdo Gm;o lawG&JU 0dn mOfawG[ m
ajymi f;v Jo Gm;av h½Sdygw, f/ ' D½kyfav mu rSmyi f t ½Si fhu dkzl;jr i f&o lawG&JU
0dn mOf[ m t q i fhjr i fhrm;o Gm;o n fESi fht rQ wpfrsdK;wpfzHk ajymi f;o Gm;aMu mi f;
awGU&ygw, f/ o lwdkY&JU0dn mOfawG[ m t q i fhjr i fho Gm;½kHo mru o lwdkY&JU½kyfcEm
rSmv n f; El&ft v i f;a&mi fo u fq i f;a0jzmv mjci f;eJYt wl au mi f;r IawG
x i f½Sm;ay:v Gi fv mygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu yHkaq mi fjyawmfr ljci f;
![Page 341: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/341.jpg)
317
]zl;jr i f&jci f;} u dpö[ m t ½Si fh*kP fawmfawG yHkt o Gi faq mi fNyD;x i f½Sm;
jci f;jzpfw, fq dkwJh o ab mu dk ½Si f;v i f;wi fjycJhwmaMu mi fh ]t ½Si fjrwf
u kd, fawmfwdki fu dk jr i f&wmrSr [ kwfb J ? ' gq dkzl;jr i f&jci f;q dkwm b mo ab m
ygv dr fh} q dkNyD; pdwfx JrSm o Ho , 0i fEdki fau mi f;ygw, f/
' gu dk½Si f;v i f;&&i fawmh ]t J' Dv dk *kP fawmfx i f½Sm;jci f; jzi fht ½Si fhu dk
zl;jr i f&jci f;[ mv n f; t ppft rSefzl;jr i f&jci f;jzpfNyD; t awG;pdwfu l; o u fo u f
r [ kwfygb l;/b maMu mi fhv Jq dkawmh t u efYt o wfrJhwJh t ½Si fu dk zl;jr i f&jci f;
q dkwm x dko dkYao men f;rsdK;eJYyJ jzpfEdki fv dkYyg/zl;jr i f&jci f;q dkwm&JU &n f½G, f&i f;
t ppft rSefu jzpfay:v mrJht u sdK;q u f&v ' ft wGu fyg/ *kP fawmf x i f½Sm;
jyjci f;t m;jzi fh t J' dt u sdK;q u f&v ' fawG[ mv n f; ay:x Gu fv mav h½Sdygw, f/
o dkYjzi fh zl;jr i f&jci f;u v n f; jyn fhajrmu fo Gm;ygw, f/ ' g&JUOyrmu aeeJYt v m;
o @efwlygw, f/ aeu dk ' DaeY' Dt csdefx d b , fo lu rS r jr i fzl;Mu ygb l; t Jv dkajym
&i f t HhMo au mi f;t HhMo Ekdi fygw, f/ o dkYayrJh ' DaeYx dwdki faeu dk jr i fzl;o lr½Sdb l;
q dkwmu t rSefw&m;yg/ b maMu mi fhv Jq dkawmh t &m0w¬Kwdki f; a½GUv sm;wJht cg
rSm t csdefv dkt yfo v dk aet v i f;u rÇmajru dk a&mu f½SdzdkY&mv n f; t csdefv dkt yf
ygw, f/ aet v i f;[ m wpfpu úefYu dk 186000 rdki fEIef;eJY c&D;q efYygw, f/
ae[ m u rÇmajru ae rdki faygi f; 90000000 a0;wmaMu mi fhaet v i f;u rÇm
u dka&mu fzdkY 8rdepfeD;yg;Mu mjr i fhygw, f/ u rÇmu v n faewmaMu mi fh aet v i f;
u RefawmfwdkY (v lo m;awG)&JU rsu fpdeJYjr i f&wJht csdefrSmae[ m o lYae&mu ae
8rdepfc&D;q efYcJhNyD;jzpfygw, f/ u RefawmfwdkYjr i f&wm[ m aer [ kwfb J v GefcJhwJh
8rdepft &i fu ae&JUt v i f;o mjzpfygw, f/ u RefawmfwdkY aeu dkjr i f&wJhae&m
rSm wu , fawmhae[ m½Sdraeawmhb J 125 rdki feD;yg; a½SUu dka½GUo Gm;NyDjzpfyg
w, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh u rÇm[ m t Jhav mu f½SdwJh t csdefu mv t wGi f;rSm
125rdki f v n fywfa½GUv sm;NyD;o Gm;v dkYygyJ/
![Page 342: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/342.jpg)
318
t Jv dkyJ ae0i fwmu dk u RefawmfwdkYjr i f&jci f;rSmv n f; v GefcJhwJh7rdepf
t &i fu 0i fNyD;o Gm;NyDjzpfwmaMu mi fh 8rdepft &i fu u sefcJhwJhae&JU t v i f;&dyf
u dk o m u RefawmfwdkYu jr i fae&jci f;jzpfygw, f/ ' gu dk u RefawmfwdkYu aev dkYx i f
aeMu wmyg/ ' gaMu mi fh wu , fhaet ppfu dk b , fo lrS r jr i fzl;Mu b Jae&JUt
v i f;&dyfo m jr i f&jci f;jzpfygw, f/t Jav mu f½SdwJht csdefu mv t wGi f;rSm ae[ m
a½SUo dkYa½GUo Gm;NyDjzpfygw, f/ ]aet ppfu dk b , fo lrS r jr i fzl;wmaMu mi fh t ½Si f
jrwfu dkzl;jr i f&jci f;[ mv n f; rn fo n fht u sdK;au s;Zl;rS r½SdEdki fb l;} v dkYq dkEdki f
ygo v m;/ aeu 0i fo Gm;o n fhwdki f u sefaeao ;wJh ae&JUt v i f;&dyfu dko mjr i f
&jci f;jzpfayrJh aeq Du wdku f½kdu ft u sdK;&, lcHpm;&o v dkrsdK; t J' dt v i f;
&dyfq Du t u sdK;cHpm;&wmyJr [ kwfv m;/ t ½Si fjrwfu dkzl;jr i f&jci f;[ mv n f;
x dken f;v n f; au mi f;ygyJ/ t ½Si fh&JUZmwdawmfu t u efYt o wfrJhjci f;aMu mi fh
t ½Si fjrwf u dk, fawmfwdki fu dk r jr i f&o n fhwdki f t ½Si fh*kP fawmfawG&JU yHkaq mi f
x i f½Sm;jyr Iu dk jr i fawGU&v su f t u sdK;&½SdcHpm;jci f;[ m t ½Si fhu dkjr i f&jci f;
aMu mi fh t u sdK;&½Sd o v dkrsdK;cHpm;Mu &ygw, f/ t ½Si fjrwf[ m ½kyfo @efr½Sdjci f;
aMu mi fh ½kyfyHk o @efu dk jr i f&jci f;rSv GJNyD; *kP fawmfx i f½Sm;jyr I jr i f&o lt wGu f
b , fv dkrS t u sdK;r , kwfEdki fygb l;/ t wdki f;t wmt u efYt o wfx JrSm½SdayrJh
t q rwef Bu D;rm;wJht &mawGu dk yHkyrmaq mi fcsu feJYo m jr i f&Edki fw, fq dk&i f
t ½Si fjr wf&JU t u efYt o wfr JhwJhZmwdawmfu dk wu , fht ppfjr i fu Gi f;eJY
b , fv dkjr i fawGUEkdi fygh rv J/ae[ m t csi f;rdki f2500000 (ESpfo ef;cGJ) Bu D;rm;
ayrJh u rÇmu aecyfao ;ao ;o m u RefawmfwdkY jr i f&ygw, f/ b maMu mi fhv J
q dkawmh u RefawmfwdkYv lo m;awG&JU rsu fv Hk;[ m t Jav mu fBu D;rm;wJhu dk, fx n f½Sd
ypön f;u dk Mu n hfjr i fzdkY rpGr f;o mv dkYygyJ/ aeu dk u rÇmu ae yef;u efwpfcsyfpm
av mu fo mjr i f&ygw, f/ aeu u rÇmu ae t v Gefu Gma0;wJht wGu f t J
av mu fu av ;o mjr i f&jci f;jzpfygw, f/ ae[ m u dk, fjr i f&wJhyrmP x u f
![Page 343: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/343.jpg)
319
ydkBu D;aMu mi f; a½S;u t o den f;wJhv , fo rm;awGawmi f o dMu ygw, f/' geJY
ywfo u fwJh u Asmav ;wpfyk' f½Sdygw, f/ t J' g&JUt eu fo ab mu . . .
]Mu , f[ m Bu D;rm;wJhawmi fBu D;wpfckav mu f½SdNyD; v [ may200
ywfv n fajru Gu fav mu fBu D;rm;u maeu awmh cefYrSef;v dkYr&Edki fav mu f
at mi fBu D;rm;w, f} q dkNyD;jzpfygw, f/ ' DcefYrSef;csu fu rSm;ayrJha½S;wkef;u v , f
o r m; v lwef;pm;awGawmi f ]a0;v HwJhae&mu t &m0w¬Kypön f;awGeJY
Bu D;rm;wJh0w¬Kypön f;awG[ m rdrd&JUA[ dkcsu feJY u RefawmfwdkYrsu fpdt jr i f&JU
rSef;q csu feJYt n Do m jr i f&jci f;} jzpfaMu mi f; em;v n fMu ygw, f/ t Jv dk t ajc
t aersdK;½Sdo n fhwdki f ]aeu dkjr i f&jci f;[ m t ppft rSefjr i f&jci f; r [ kwfwJh
t wGu f t u sdK;r½Sdb l;} po jzi fh b , fo lu rS a0zefajymq dkwmrsdK;r½Sdygb l;t ½Si f
jrwfu dk zl;jr i f&jci f;[ mv n f; x dken f;v n f;au mi f;ygyJ/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkzl;jr i f&jci f;aMu mi fh &t yfwJh ' kwd, t u sdK;au s;Zl;
x m0&b k&m;u dkzl;jr i f&jci f;aMu mi fh&½SdrJh ' kwd, t u sdK;au s;Zl;u awmh
rsu farSmu fx i f½Sm;v mwJh *kP fawmfu ESv Hk;o m;u dk awmfv Sefajymi f;v Japjci f;
ygyJ/' gu dk ]zl;jr i f&jci f;aMu mi fh b mt u sdK;½Sdrv J} v dkYar ;wm t HhMo p&myg/
t u , fí u dk, fhcspfwJho lwpfOD;OD; cGJcGmawmhr, fq dk&i f ¤i f;u dk"mwfyHk½kdu fMu r, f
o dkUr [ kwf ao q Hk;o Gm;wJho m;o rD; o kdYr [ kwf aq GrsdK;o m;csi f;wpfOD;OD;u dk
t dyfru fjr i fr , fq dk&i f t v Gefaysmf½Ti f0r f;ajrmu f rSmjzpfNyD; t dyfru fjr i fu Gi f;
aMu mi fh pdwfrSmt u sdK;o u fa&mu fr I jzpfay:ygv dr fhr , f/t u , fí t Jv dkt
aMu mi f;awGaMu mi fh t u sdK;jzpfx Gef;w, fq dk&i f t ½Si fjrwf&JU t ppft rSeft ½Sdef
t 0gjyjci f;u b maMu mi fht u sdK;r jzpfx Gef;&rSmv J/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkzl;jr i f&jci f;aMu mi fh &t yfwJh wwd, t u sdK;au s;Zl;
wwd, t u sdK;au s;Zl;u t ½Si fjrwf&JU *kP fb kef;½Sdef0g[ m o b m0
v Gefjzpfw, fq dkwmrSefayrJh zefq i f;cHv lo m; Mu n hfjr i fEkdi fav mu fwJh t ae
![Page 344: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/344.jpg)
320
t x m;rsdK;eJY½SdNyD; , i f;eJYt wl t u sdK;o u fa&mu fr Iu pdwfESv Hk;u dkv i f;0i f;
awmu fyapjci f;jzpfygw, f/wpfen f;q dk&&i f zHk;u G, fv Qu f½SdwJh t u sdK;o u fr I
awGt m;jzi fh pdwfESv Hk;u dk pi fMu , fapygw, f/ ' gaMu mi fh t rSefwu , f
t ½Si fhu dkzl;jr i f &NyD;wJhaemu f v lo m;[ m rdrdu dk, fu si fh w&m;eJY0dn mOfa&;rSm
t v GefBu D;u s, f wJh wdk;wu fajymi f;v Jr IrsdK; jzpfay:v mapygw, f/wrefawmf
awGeJY o lawmfpi f awGv dk rdrdu kd, fu dk t ½Si fjrwfb u fo dkY q GJi i fcH&r Iu dkcHpm;
&ygw, f/ ' Dv dk t u sdK;q u f&v ' f[ m zl;jr i f&jci f;aMu mi fhyJ ay:aygu fjzpfwn f
Edki fygw, f/
v lo m;u x m0&b k&m;o ci feJY b , fav mu ft wdki f;t wmx d q u fo G, fEdki fo v J
]v lo m;awG[ m t ½Si fjrwfeJY b , fav mu ft wdki f;t wmx d q u fo G, f
r Iwn faq mu fEdki fo v J} q dkwJhar ;cGef; ar ;p&m½Sdygw, f/ ' Dar ;cGef;rsdK;[ m
x m0&b k&m;(zefq i f;½Si f)wn f½SdaMu mi f; pl;pr f;av hv mr It pydki f;rSmyi f
jzpfay:Ekdi fwJh ar ;cGef;rsdK;ygyJ/o dkYayrJh ckar ;v mwJhar ;cGef;u sawmh t o dyn m
½Iax mi fhu pl;pr f;av hv mrIq dki f&m t awG;jzpfo Gm;ygNyD/ t x u fygav hv mcsu f
NyD;aemu f ]t u si fhw&m;eJYt wl t ½Si fhx Hawmfyg;q Dx dwdki fat mi fa&mu fcsi f
wJhq E} pdwfrSmx yfx yfNyD; aygu fzGm;v mygw, f/ ' Dt q i fhx da&mu f NyDq dk&i f
wpfen f;t m;jzi fh v lwpfa, mu f&JUa½SUarSmu frSm rdk;eJYajr&JU &wemo dku fBu D;u dk
zGi fhv Spfay;wJh t ajct aersdK;a&mu f½Sdo Gm;NyD; ¤i f;u ]' D[ mawG t m;jzi fh
b mt u sdK;au s;Zl;&, l&rv J/ b , fae&mrSm b , fv dkt o Hk;jyKv dkY&rv J} q dkNyD;
ar ;jci f;eJYwlygw, f/' gaMu mi fh , cku RefawmfwdkYb u fu ] t ½Si fjrwf*kP f
awmfawG&JU t u efYt o wfr½SdwJh &wemo dku fu dkrS b mt u sdK;au s;Zl;&, l
Edki frv J/ b , fv dkt u sdK;cHpm;&Edki frv J/ ' ghjyi f ¤i f;t m;jzi fh 0dn mOfa&;u dkb , f
t wdki f;t wmx d wn fhrwfay;Edki frv J} q dkwJhar ;cGef;v dk ½Si f;v i f;wi fjyyghr , f/
![Page 345: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/345.jpg)
321
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f\ *kP fawmfawG&JU eu feJwJht o dyn maMu mi fh
v lo m;wdkYt wGu f b mt u sdK;au s;Zl;½Sdrv J
yx rOD;q Hk; t u sdK;au s;Zl;u ]t ½Si fh*kP fawmfawGu dk o dv dku f&wJh
v lwpfa, mu f[ m pmwpfv Hk;rSrwwfo lyi fjzpfygap Mo Zmt Bu D;q Hk;o dyÜH
yn m½Si fwpfa, mu fyi fv Qi f ¤i f;pmrwwfo leJY, SOfv dku f&i f b mrSrajymy
av mu fwJht ajct aerSm &Sdo Gm;jci f;jzpfw, f}/ ' gaMu mi fh yx r t u sdK;au s;Zl;u
t ½Si fh*kP fawmfawGu dk o d&o l q Du dk t o dyn m&wemo dku fBu D; a&mu f½Sdv myg
w, f/ 0w¬Kypön f;wpfpHkwpf&meJY ywfo u fNyD; ro dao ;o rQ ' gu dkb , fv dk
t o Hk;cs&rv Jq dkwmu dk o dEkdi frSmr[ kwfygb l;/ Oyrm - t zsm;a&m*gu dku k&i f
aysmu fEkdi faMu mi f; ro db l;q dkv Qi f t zsm;a0' emcHpm;ae&wJht cg u kzdkYBu dK;pm;
rSmawmi f r [ kwfawmhygb l;/ t u , fí u kv dkY&Edki faMu mi f;o mo d&&i f u ko zdkY
t m½kHpdku f v mrSmjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fh*kP fawmfawG&JU &wemo dku fu dk
o d½Sd v dku f&NyDq dk&i f v lYt awG;t ac:u ajymi f;v Jo Gm;&ygw, f/ ' g[ m a&m*g
u dk u kEkdi frJhaq ;u dko dNyD; x dkaq ;u dkt o Hk;jyKv Qu f aysmu fu i f;r I&o Gm;wJha&m*g
o n feJY yrmwlygv dr fhr , f/ o dkYayrJh a&m*gaysmu faq ;u dkro dwJh a&m*go n f
u awmh t dr frSmyJx dki faeNyD; aq ;½Sd&u feJYaq ;u dkt o Hk;r jyKb Jae&i f; ao q Hk;
o Gm;ygv dr fhr , f/ awmi fay:o m;v lrsdK;awGrSm a&m*gjzpfNyDq dkru kwJht wGu f
b mrSrajymyav mu fwJha&m*geJY ao q Hk;o Gm;wwfMu ygw, f/ ' Dv dkyJ t ½Si f
jrwf&JU*kP fawmfawGu dk o dwJho lt wGu f t csdefwdki f;rSm rdrdu kd, fu dk jyKjyi f
ajymi f;v Jr IeJY 0dn mOf a&;wdk;wu fr I&JU wHcg;u dk zGi fhv Spfx m;ayrJh ' D*kP fawmf
awGu dk ro dwJho lu awmh pdwf"mwfu sv Qu f x dki faerSmjzpfNyD; 0dn mOfa&;
wdk;wu fr Ib u fo dkY t m½kHpdku frSmr[ kwfygb l;/
aemu ft u sdK;au s;Zl;wpfcku ]v lo m;t aeeJY t ½Si fjrwf&JU t u efY
t o wfr½SdwJh *kP fb kef;½Sdef0gu dk jr i fawGU&NyDq dk&i f t o dyn m[ m eu f½Idi f;NyD;
![Page 346: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/346.jpg)
322
v Tr f;NcHKv dkYr&Ekdi fb l;q dkwmo d½Sdo Gm;v Qu f t o dyn m[ m t u efY t o wfr½Sd
aMu mi f;em;v n fo Gm;&jci f;} yJjzpfygw, f/ ]o dyÜHyn m ? pm&i f;t i f;yn m ?
aq ;yn m? t i f*sDeD, myn m pwJhyn m&yfawGrSm av mu [ mt x Gwf t x dyf
u dk wdk;wu fo Gm;cJhNyD} v dkY b , frGwfpv i fu rS ajymrSmr[ kwfb J ]' Dyn m &yft m;
v Hk;[ m t u efYt o wfr½SdwJht ½Si fq Du v mwmaMu mi fh b , fao m t cgrS
u kefcr f;rSmr[ kwfaMu mi f;} ¤i f;(rGwfpv i f)wdkYu em;v n fx m;Mu yg w, f/
o dkYayrJh t Jv dkem;v n fx m;v dkY yn m&yfwpfckcku dk v dku fpm;v Qu f ? wdk;wu f
at mi f jyKjci f;u aeawmh aemu fq kwfrSmr[ kwfygb l;/ , ck, ckq dk ]*&dt awG;
t ac:yn m½Si fawGaemu fu dkv dku fNyD; b , fyn m&yfu awmhjzi fh q Hk;cef;wdki f
o Gm;NyD} v dkY rGwfpv i fawGu yi fv Qi f v GJrSm;pGmajymq dkaeMu ygw, f/t J' g&JU
t u sdK;q u fu awmh ¤i f;wdkY[ m yn m&yfrsm;u dk v dku fpm;jci f;u ae aemu f
q kwfv dku fMu jci f;ygyJ/ t Jv dkwpfae&mwn f;rSm &yfwefYv dku fjci f;&JU ed*Hk;u
t o dyn mrJhr I r v GJrao Gay:zGm;v mjci f;ygyJ/t u , fí rGwfpv i fawG[ m
t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfawGu dk awG;ac:q i fjci fcJh&i f , aeYav mu rSm t Bu D;
u s, fq Hk;yn m½Si fawGu rGwfpv i fawGo mjzpfaeygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh
t ½Si fh&JU *kP fawmfawGu dk em;v n fo ab maygu fjci f;jzi fh &½SdrJhBu D;u s, fv SwJh
t u sdK; au s;Zl;u awmh b , fyn m&yfu dkrS t u efYt o wfeJYo m½Sdygw, fv dkY
ro wfrSwf Edki fjci f;yJjzpfygw, f/
rn fo n fhrGwfpv i fu rS t o dyn m&yfawGu dk t u efYt o wf½Sdw, fv dkY v u fcH
Edki fr , fr [ kwf
u ko en f;o dwJha&m*gawG½Sdo v dk ro dwJha&m*gawGv n f;½SdaMu mi f;
pwmawGu dk Oyrmay; ½Si f;v i f;wi fjyo Gm;yghr , f/ , ci fu u k&mex ¬daq ;
r½SdwJh a&m*gawG½SdaMu mi f;ajymcJhwJh u mv ½SdcJhzl;ygw, f/ wu , fawmh
]u k&mex ¬daq ;r½Sd} q dkwm t csn f;ESD; t "dyÜg, frJhwJh pu m;jzpfygw, f b m
![Page 347: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/347.jpg)
323
aMu mi fhv Jq dkawmh t ½Si fjr wfu o m t v Hk;pHku dkwwfpGr f;Ekdi fwJh t ½Si f
jzpfw, fq dk&i f a&m*gwpfckck[ m u kr&b l;q dkwm b , fv dkv kyfjzpfEdki fyghrv J/
u ko en f;u dk]ro d}b l;q dk&i fawmh v u fcHv dkY&ygw, f/ o dkYayrJh b , fa&m*gu awmh
jzi fh u ko en f;v Hk;0r½Sd (u kv dkYv Hk;0r&) v dkYq dkjci f;[ m t ½Si fjrwfu dk t v Hk;pHk
ay:wwfpGr f;Edki f wJht ½Si ft jzpfv u fcH, HkMu n fr Ir½SdwJh ' dXdo mjzpfEkdi f ygw, f/
, aeYwdki fat mi f t csdKUa&m*gawG[ m ]u k&mex ¬daq ; r½Sd} b l;v dkYajym Mu wm
awG½Sdygw, f/ pmayrwwfu Rr f;o lv dkY ¤i f;wdkYu q dkMu wJh wrefawmfjrwf
(q G) u ]u ko í r&ao ma&m*g[ lo n fr½Sd} v dkYrdefYMu m;x m;ygw, f/ ' Dpu m;u dk
wrefawmfjrwfu b maMu mi fhrdefY&o v J/t v ’m[ f[ m ]½SmzD} (aysmu fu i f;
csrf;o mr I ay;Edki fao mt ½Si f) q dkwmu dk u dk, fawmfu o dwJht wGu f a&m*gwdki f;
rSm u kv dkY&wJhaq ;½SdaMu mi f; rdefY&jci f;jzpfygw, f/ wrefawmfjrwf[ m v GefcJhwJh
ESpfaygi f; 1300t &i fu yJ , aeYwdki f Oa&myo m;awG½SmazGv dkYr&Edki fao ;
wJht &mu dk pl;pr f;av hv m½SmazGazmfx kwfcJhNyD;jzpfygw, f/ aq ;yn m
t v Geft m;en f;aewJhacwfrSm wrefawmfjrwf(q G)u ]u k&mex ¬daq ;r½Sd
q dko n fhpu m;rSm t csn f;ESD;t "dyÜg, frJhjzpfaMu mi f; ? av hv mpl;pr f;o kawo e
jyKjci f;u dk pOfq u fr jywf jyKaer , fq dk&i f u k&maq ;en f;ay:v mr Sm
jzpfaMu mi f;? t ½Si fjrwfo n f ]½SmzD} aysmu fu i f;csr f;o mr Iu dkay;o n fh
t ½Si fjzpfaMu mi f; ?x dkx dkao ma&m*g wdkY\ u k&maq ;en f;u dkv n f; o b m0
ed, mrx Jü pDrHx m;½SdrSmjzpfaMu mi f;? x dkYaMu mi fh Bu dK;pm;½SmazGpl;pr f; aeo i fh
aMu mi f;} po jzi fh r defYcJh&jci f;jzpfygw, f/ ]aysmu fu i f;r Iu dkay;ao m}
½SmzD*kP fawmfu dk ]o d}wJht wGu f wrefawmfjrwf (q G)jr i fwJh ½Iax mi fh[ m
rdrdacwfNydKi fyn m½Si fawGjr i fwJh½Iax mi fheJYa&m aemu frSmv mrJh yn m½Si fawG
jr i fwJh½Iax mi fheJYyg b , fav mu fawmi f jcm;em;o v Jq dkwm pOf;pm;o Hk;o yf
Mu n hfyg/u dk, fawmfhacwfu v lawGa&m u dk, fawmfhaemu frSma&mu fv mMu wJh
![Page 348: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/348.jpg)
324
rsdK;q u fo pfv lo m;awGu yg rdrdwdkY plpr f;av hv mx m;wJhyn m&yf[ m t awmf
[ kwfaeNyDv dkY x i frSwfv su f½SdMu ygw, f/ o dkYayrJh wrefawmfjrwf(q G)&JU t o d
yn m[ m t v ’m[ fh*kP fawmfawG&JUt o dyn may:rSm t ajcwn fx m;wm
jzpfygw, f/ u dk, fawmf[ m pmrwwfo ljzpfv i fhu pm; ]u k&mex ¬daq ;r½Sd[ k
q dkjci f;o n f v Hk;0r Sm;, Gi f;\ / a&m*gwdki f;t wGu f u k&maq ;en f;½Sd\ /
o kawo ejyK½SmazGazmfx kwf&rSmu v lo m;wdkYwm0efjzpfo n f}q dkNyD; rdefYcJh
ygw, f/ u dk, fawmfh&JU ' DrdefYMu m;csu feJY, SOfNyD; yn m½Si ft rn fcHx m;o lawG&JU
pdwfysu fv u frdIi fcsr I[ m b , fav mu fawmi f edr fhu sao ;o dr f? t ½kyfq dk;
t u sn f;wefo Gm;apygo v J/ ]yn m½Si fr sm;v dkYa<u ;aMu mfx m;wJhMu m;u
av mu rSm o u fao mi fho u fo mjzpfap&ef 0w¬Kypön f;rSefo rQu dk r&Edki fb l;?
wu , fawmh o u fao mi fho u fo mjzpfap&eft aMu mi f;cHawG t pu wn f;u
zefq i f;rx m; ? ' ghjyi f aq ;yn mq Hk;cef; wdki fcJhNyD}po jzi fh q dkaeMu jci f;[ m
ÓP frdku fjci f;aMu mi fho mjzpf&wmyg/ , aeYwdki f a&m*gwdki f;t wGu fawmh aq ;
ray:ao ;b l;q dkwmrSefayrJh a&m*gwdki f;t wGu f t v ’m[ fu aq ;u dkzefq i f;
x m;NyD;jzpfygw, f/ wrefawmfjrwf(q G)eJY, SOf&i f yn m½Si ft rn fcHx m;o lawG&JU
t ajct aeu a&wGi f;x Ju zm;o li , fv dk a&wGi f;u dkyJ t awmfu s, fv SNyD
x i faeo v dk ¤i f;wdkY[ mv n f; rdrdwdkYo dx m;wJhyn mav mu fu dko m t [ kwf
rSwfaeMu NyD; u dk, fawmfht ajct aeu o rk' &mo n fyi f rsu fpdx JrSmu sOf;o v dk
jzpfaeygw, f/
(pmt kyfwpft kyfrSmygwJh t jzpft ysu fav ;wpfck wi fjycsi fygw, f)
]t ar&du efEdki fi Ho m;wpfa, mu fu t *Fv efEdki fi Ho dkY a&mu f½Sdv mNyD; u m;i Sm;
pD;wJht cg t *Fv dyfu m;' ½kdi fb mu ]t ar&du efrSmjrpf½Sdv m;}v dkY x dkt ar&du ef
Edki fi Ho m;u dkar;w, f/ o n ft cg t ar&du efEdki fi Ho m;u ]jrpf½SdaMu mi f;} jyefajzw, f/
t ar&du efo m;u o lwdkYt ar&du efEdki fi Hu wpfav mu v Hk;½Sd jrpfrsm;x u f
![Page 349: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/349.jpg)
325
ydku s, fwJhjrpfu dkawGUzl;cJho ljzpfw, f/ ' ½kdi fb mu cyfBu D;Bu D;acsmi f;wpfpi f;
o mo m½Sdo n fh t *Fv efu o dr f;jr pfav mu fo m jr i fzl;x m;o lyg/ ' Dt cg
' ½kdi fb mu o dr f;jr pfu dkñ TefjyNyD; ]' Dav mu fBu D;wJhjrpfa&m t ar&du efrSm
½Sdo v m;}v dkY t ar&du efo m;u dk ar ;v dku fwJht cg ]ci fAsm;jrpft aMu mi f; ar;ae
wmv m;? acsmi f;eJYywfo u fNyD;ar ;aewmv m;? ' gu acsmi f;yJ? jr pfv dkYb , f
ac:Edki frv J}v dkY t ar&du efo m;u jyefajzw, f/ ' ½kdi fb mu ½Su fpdwfrTefx l
o Gm;NyD; ]ci fAsm;u v lv dr fyJ? ci fAsm;eJYu sKyf pu m;rajymawmhb l;}v dkY t ar&du ef
o m;u dk a' grmefeJY ajymv dku fygw, f}/
t u efYt o wfab mi fx Ju Oa&myo m;r sm;
t ½Si fh*kP fawmfawGu dk ESv Hk;o m;rSmae&mray; rawG;ac:rq i fjci f
Mu wJho lawG&JU t ajct ae[ mv n f; x dken f;v n f;au mi f;o mjzpfNyD; o lwdkY&JU
t o dyn m[ m t u efYt o wfx JrSmo m½Sdaeygw, f/ Oa&myo m;awGu yn m?
yn mv dkY a<u ;aMu mfaeayrJh o lwdkY[ m t u efYt o wfab mi fx JrSm u si fv n f
aeMu ygw, f/ t o pft q ef;wpfcko dv dku f&NyD(½SmazGawGU½Sdv dku fNyD)q dkwmeJY
t J' gu dk(zefq i f;½Si f)x m0&b k&m;r½SdaMu mi f; o u fao wpfckt aeeJY [ pfa<u ;
Mu ygawmhw, f/ wen f;t m;jzi fh pMu 0Vmwpfckv Hk; t x def;t u Gyfr JhpGm
v n fywfaew, fq dk&i f zefq i f;½Si f½Sdw, fq dkwJh o ab mrsdK;jzpfNyD; t u , fí
pepfwu sv n fywfaewmu dk o d&NyDq dk&i f zefq i f;½Si fr½Sdb l;v dkY , lq Mu yg
w, f/ zefq i f;½Si ft v ’m[ f&JUv kyf&yfwdki f; t o dyn mt ajr§mft jr i fw&m;
ay:rSmo mt ajccHNyD; t ½Si fjrwfzefq i f;x m;wJh Oya' pepfwdki f; cdki frmr I½Sdu m
t Ekpdwfao o yfwJhpepfay:rSm &yfwn faeaMu mi f; x dkt o dacgi fo lawG em;rS
rv n fMu ygb l;/ ¤i f;(Oa&myo m;)wdkY o kawo ejyKcsu fu dkv n f;Mu n hfyg/
Oyrm - v lo m;&JUyi fu dk, fZmwd[ m wpfo D;wpfo efYjzpfwn fwJh o wå0g
r [ kwfb J v lYcEmu dk, frSm o D;jcm;pD&yf wn f½Si fo efaeNyD; o drfarGUt Ekpdwfv SwJh
![Page 350: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/350.jpg)
326
u v yfpn f; t r Ieft rTm;awGeJY zGJUpn f;x m;jci f;jzpfu m x dkt &mwpfckcsi f;pDu
o lYae&mrSmo l½Si fo efaeaMu mi f; o kawo ejyK azmfx kwfv dku fw, f/ wen f;
t m;jzi fh v lYcEmu dk, fq dkwm o u f½SdawG wn fzGJUaex dki fwJhNrdKUjzpfw, fv dkYq dk
v dkcsi fwmyg/ ' daemu f ¤i f;wdkYu a½SUwdk;v Sr f;NyD; ]v ljzpfv mwJh u v yfpn f;
u dk, füu o dr farGUt Ekpdwfv SwJh t jcm;t r Ieft rTm;awGeJY a&maygi f;NyD; jzpf
wn fv mjci f;jzpfw, f}q dkwmu dkv n f; o kawo ejyKazmfx kwfjyefw, f/t J' d
o kawo ejyKcsu fu ae ]pMu 0Vmq dkwm pepfOya' wpfckat mu frSm jzpfwn f
aewmaMu mi fh zefq i f;½Si fr½Sdb l;q dkwmo d&w, f}q dkwJh t ajzu dk x kwfjyMu
w, f/ o u f½Sdu dk t en f;t u sOf;av mu fav hv mv dku f½kHeJY o lwdkY[ m ckv dk
ax mi fv Tm;ajymq dkaeMu w, f/ o dkYayrJh wrefawmfjrwf(q G)u ]v lo m;eJY
t v ’m[ fMu m;ü ckESpfao mi f;rQao m t zHk;t u mo n f½Sd\ }v dkY rdefYx m;ygw, f/
q dkv dkwmu ra&rwGu fEdki fav mu fwJh t aMu mi f;cHt csdwft q u fawG t q i fhq i fh
u dkjzwfo ef;au smfv GefNyD;u mrS pMu 0Vmu rÇmav mu u dk zefq i f;jci f;q dkwJh
t q i fhx d a&mu fv mEdki fwmyg/ u dk, fawmfh&JU ' Dt o dyn m eJY, SOf&i f Oa&my
o m;awG&JU o kawo ejyKav hv mcsu f[ m b , fav mu fao ;o dr fNyD; t o d
ÓP fu i f;rJhv dku fygv dr fh/
ao jci f;w&m;q dku fjci f;jzi fh wdk;wu fzGHUNzdK;jci f;
t aemu fwdki f;o m;awG[ m o kawo ejyKNyD;wdki f; pMu 0Vmu rÇm
av mu jzpfay:v m&jci f;&JU t aMu mi f;&i f;u dk azmfx kwfv dku fEdki fNyDq dkNyD;
a<u ;aMu mfMu jci f;u dk ax mu fcsi fhjci f;jzi fh ¤i f;wdkY[ myn mu dk t u efYt o wf
x Jr Sm½Sdw, fv dkY rSwf, laMu mi f; o u fao jyaeygw, f/ t Jv dkr [ kwfb J
t u efYt o wfrJhwJht o dyn m[ m wdr fjrKyfzHk; u G, fv su fo m½Sdao ;aMu mi f;
o lwdkYem;v n fo ab maygu fcJhr , fq dk&i f ' Dav mu fx d0r f;ajrmu f*kP f, lp&m
t aMu mi f;r½Sdyg/ wrefawmfjrwf(q G)[ m t v ’m[ fh*kP fawmfwpfyg;u dkyJ
![Page 351: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/351.jpg)
327
q i fjci fawG;ac:NyD; yn mrSmt q Hk;r½SdaMu mi f; o Hk;o yfrdcJhayrJh u dk, fawmfu
]ao jci f;w&m;[ mjzi fh u k&mex ¬daq ;r½SdaMu mi f;} o wfrSwfrdefY q dkcJhygw, f/
' Dv dkjzpf&jci f;rSmv n f; ao jci f;w&m;[ m wdk;wu fr Iv r f;aMu mi f;rSm t wm;
t q D;jyKaewmr [ kwfb J wdk;wu fjci f;&JU t aMu mi f;cHwpfckjzpfaev dkYygyJ/
ao jci f;w&m;q dku fjci f;aMu mi fhyJ v l[ mwdk;wu fEdki fwmyg/ b maMu mi fhv J
q dkawmh ½kyfav mu r Sm wpfo u fwmywfv Hk;wdk;wu fjci f;[ m wrv Gef
emr fav mu rSm em&Dydki f;wdk;wu fr IeJYawmi f r , SOfEdki fat mi fu s, fjyefYv SwJh
pGrf;t i fx l;awGu dk ao NyD;aemu frSo m &½SdEkdi fwmaMu mi fhyg/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUzefq i f;cH (wpfen f;-0w¬Kypön f; ? o , HZm
w)rsm; u s, fajymjci f;
u sr f;jrwfu k&ft mefrSm t v ’m[ ft ½Si fjrwfrdefYMu m;awmfr lo n frSm -
q dkv dkwmu o rk' &m[ mr i fjzpfo Gm;NyD; t ½Si fjrwfzefq i f;x m;wJh
t o dyn mawGu dkcsa&;v Qi f o rk' &m ajcmu fcrf;o Gm;rSmjzpfNyD; t o dyn mo n f
u kefcr f;o Gm;Edki fp&mr ½Sdjci f;u dk q dkv dkjci f;yJjzpfygw, f/ x m0&b k&m;u dk
r , HkMu n fo lawGu [ dkyn m&yfeJYywfo u fNyD;azmfx kwfv dku fEdki fNyD? o n fyn m
&yft aMu mi f;o kawo ejyKv kdu fEkdi fNyDq dkNyD; t ao ;t zGJu dpöawGu dk 0r f;ajrmu f
*kP f, lMu ayrJh ]o kawo ejyKNyD;wdki f; o rk' &mr i f&n fjzi fh a&;rSwfo Gm;v Qi f
v n f; t ½Si fjrwf &JUt o dyn m&wemo dku frSm u kefcr f;o Gm;rSmr[ kwfaMu mi f;}
t ½Si fjrwfu rdefYMu m;x m;awmfr ljci f;yJjzpfygw, f/ ' g[ m v lo m;wpfOD;&JU
½Iax mi fheJYt n Dt u efYt o wfr½SdwJh t o dyn mwdk;wu fr IjzpfpOf[ m u s, f
ajymeu f½Idi f;wJht ½Si fq dkwJh *kP fawmf&JU u Gyfu Jr Iat mu frSm ½Sdaeygw, f/
![Page 352: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/352.jpg)
328
]u RefawmfwdkY u rÇmav mu &JU 0w¬Kypön f;awGu awmh u kefcr f;o Gm;
rSmo mjzpfw, f/ (Oyrm-au smu frD;ao G;q dk&i f o u fwr f;t en f;i , f t wGi f;
rSmu kefcr f;o Gm;v dr fhr , fv dkY ajymaeMu w, f/ u RefawmfwdkY(t dEd, )Ekdi fi H
u v lawGu awmh au smu frD;ao G;crf;o Gm;jci f;aMu mi fhjzpfay:v mrJh t u sdK;q u f
u dk em;v n fMu rSmr [ kwfb l;/ o dkYayrJh Oa&myu v kyfi ef;t awmfrsm;rsm;
au smu frD;ao G;eJYo m v n fywfaewmaMu mi fh o lwdkYu au smu frD;ao G; crf;o Gm;
rSmu dk t v Gefpdk;&dr fru i f;jzpfaeMu w, f) ]au smu frD;ao G; o dkYr [ kwf a&eH
cr f;o Gm;v Qi f b , fhES, fhv kyf rv J} v dkY ar ;jref;Mu ygw, f/ ' g&JUt ajzu ]u sr f;
jrwfu k&ft mefrSm t ½Si fjrwfo n f zlv Hkr Iay;ao mt ½Si fjzpfaMu mi f;v m½Sdw, f/
(u k&ft mefx JrSmawmh ' D*kP fawmfu dk t ½Si fjrwf&JUv kyfaq mi fcsu f t aeeJY
azmfjyayrJh wrefawmfjrwf(q G)u t rn femrt jzpfazmfjyx m;w, f/ t ½Si f
jrwf&JUt rn femr[ m]u mzD} v kHav mu fawmfr lao mt ½Si fq dkwJh o ab myg)
t u , fí 0w¬Kypön f;wpfpHkwpf&m u kefcr f;cgeD;NyDq dk&i f o lYae&mt pm;x dk;
t aeeJY aemu fwpfrsdK;ay:x Gu fv mapygw, f/ au smu frD;ao G;cr f; cgeD;awmh
a&eHx Gu fay:v mo v dkrsdK;yg/ t ck a&eHu kefo Gm;rSmu dk pdk;aMu mu f wJht wGu f
aepGrf;t i fo Hk;NyD; v kyfi ef;awGq u fv u fv n fywfapr , fq dk&i f pdk;aMu mu fr I
yaysmu fo Gm;Edki fp&m½Sdygw, f/ av mu Bu D;u pdk;&dr faMu mu f½GHU r IjzpfwJht
csdefwdki f;rSm x m0&b k&m;u dk, HkMu n fo lu ]' Dv lawGt awmf wHk;ygv m;/
t ½Si fjrwfu t jcm;t aMu mi f;cHwpfckck pDrHay;rSmaygh} v dkY a&½Gwf&i f;&, f
armygv dr fhr , f/ t J' Dv dk t ajct aersdK;t wdki f; jzpfv mav h½SdpNrJygyJ/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk t v Hk;pHkwwfpGrf;Edki fao mt ½Si ft jzpf v u fcH
, HkMu n fjci f;&JUt u sdK;
wu , fawmh t ½Si fh*kP fawmfawGu dk v u fcH, HkMu n fo l[ m u s, fjyefY
wJhpBu ørSm &yfaeo leJYt v m;wlygw, f/ o lYt jr i frSm wpfav mu v Hk;[ m b mrS
![Page 353: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/353.jpg)
329
rajymyav mu fat mi f ao ;zGJygw, f/ Oyrm-t ½Si fjrwf&JUt v Hk;pHkwwfpGr f;
Edki fao m*kP fawmfu dk o u f0i f, HkMu n fo lwpfa, mu f[ m ]t &mwdki f;rSmt ½Si f
jrwfo n f wdki f;wmwGu fcsu fr IOya' pepfwpfck x n fho Gi f;jyXmef;x m;w, f}
q dkwmu dk em;v n fo ab mrSwfydku fNyD; t "dyÜg, frJh jyKpm;jci f;? at mu fv r f;
t p½SdwJh t &m[ lo a½GUu ae a½Smi f½Sm;rSmjzpfygw, f/ b maMu mi fh v Jq dkawmh
]' Dt &mawGu b mt u sdK;o u fr Ir Sr ay;Edki f? t csn f;ESD;yJ} v dkYo daewm
aMu mi fhyJjzpfygw, f/ o l[ m o Ho , t v Hk;pHku aev n f; u i f;yo ljzpfo Gm;
ygv dr fhr , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk ]pMu 0Vmu rÇmav mu cyfo dr f;&JUzefq i f;
ysdK;ax mi fao mt ½Si f} t jzpfv u fcH, HkMu n fjci f;&JUt u sdK;
' Dv dkyJ t ½Si fjrwf&JU ]pMu 0Vmu rÇmav mu cyfo dr f;&JUzefq i f;ysdK;
ax mi f½Si f} q dkwJh*kP fawmf v n f;½Sdygw, f/ ' D*kP fawmfu dk q i fjci fo Hk;o yfv Qu f
, HkMu n fo lwpfa, mu ft aeeJY u rÇmav mu u dko mt &m&mv dkY r rSwf, lEdki fb J
? ' Du rÇmajr [ m t ½Si fjrwfzefq i f;x m;wJh ra&rwGu fEdki fwJh av mu awGx Ju
wpfcko mjzpfaMu mi f;? aemu fx yf av mu rsm;pGm½Sdao ;aMu mi f;wdkYu dk v u fcH
, HkMu n fygw, f/ Oyrm - ' Dv dk, HkMu n fwJht wGu f o l[ mpMu 0VmaA' (yn m&yf)
b , fao mt cgrS ru kefq kH;Edki faMu mi f; em;v n f, HkMu n fygv dr fhr , f/ yn m&yf&JU
wdk;wu fr IawGu o u f0i f, HkMu n fo l&JU ' Dt , lt q rSefu efaMu mi f;u dk ax mu f
cHaeygw, f/ yx ru rÇmppfr jzpfci fu u rÇmav mu &JUo u fwr f;[ m t v i f;
ESpf o Hk;ax mi fo u fwrf;½SdcJhNyDv dkY cefYrSef;cJhMu ygw, f/ o dkYayrJh u rÇmav mu [ m
t v i f;ESpf wpfao mi f;ESpfax mi fru wJh o u fwr f;wkdi f½Sn fv sm;cJhNyDjzpf
aMu mi f;q dkaeMu NyD; ' Do kawo ejyKcsu f[ mv n f; wpfcsdefrSm rSm;, Gi f;aMu mi f;
o u fao jyEkdi fu m u rÇmav mu [ m ' dx u fr sm;pGm o u fwr f;ydk½Sn fcJhNyD
jzpfaMu mi f; razmfx kwfEkdi fb l;v dkY b , fo lajymEdki fr v J/
![Page 354: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/354.jpg)
330
t ½Si fjr wf&JU*kP fawmfq dki f&mt o dyn mt m;jzi fhv lYt o dÓP fu dk
b , fv dkt u sdK;jyKEkdi fo v Jq dkwJh t aMu mi f;t &mawG wi fjyNyD;aemu frSm t ½Si fh
*kP fawmfawGaMu mi fh v u fawGUt m;jzi fh b , fyHkb , fen f; t u sdK;&½SdcHpm;
Edki frv Jq dkwmu dk wi fjyyghr , f/
u rÇmav mu rSmv lo m;[ mx m0&b k&m; (zefq i f;&Si fq Du wpfpHkwpfck&½SdEkdi f
ygo v m;
v lrSef&i f *kP fo du ©mv dkcsi fMu wmcsn fhygyJ/ wpfzu frSmu ]x m0&
b k&m;o ci f&JUemrawmfwpfcku ]r lt DZf} *kP ft o a&csD;jr§i fhawmfr lao mt ½Si f}
q dkwmo dx m;wJho lt aeeJY *kP fo du ©m&zdkY b , fo lYq DrScsOf;u yfp&mrv dkb J
t ½Si fhx Hyg;o Gm;a&mu fv Qu f ]t dkµ r lt DZf ? *kP fo du ©mu dkcsD;jr§i fhwwfao mt ½Si f-
u RefawmfrsdK;t m; o du ©may;awmfr lyg} v dkYwdk;v QdK;awmi f;cH&rSmjzpfaMu mi f;
o lo dygw, f/
wpfzef v lo m;t wGu f pm;eyf&du ©mv n f;v dkt yfygw, f/ x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m ]&u fZm;u f} pm;eyf&du ©mcsD;jr§i fhwwfao mt ½Si f}
q kdwJh*kP fawmf½Si fjzpfaMu mi f;o dx m;o l[ m t jcm;o lawGq DrSm &du ©m&v dk&ji m;
csOf;u yfp&mrv dkb J t ½Si fhx Hawmfyg; csOf;u yfv Qu f ]t dkµ&u fZm;u f? &du ©m
csD;jr§i fhawmfr lao mt ½Si f? u RefawmfrsdK;t m; pm;eyf&du ©m csD;jr§i fhawmfr lyg}v dkY
awmi f;cH½kHo m½Sdygw, f/ o dkYr [ kwf wpfcgwpf&HrSm u RefawmfwdkYv lo m;awG[ m
t cu ft cJ? ' ku ©rSm csKyfaESmi frdwwfMu NyD; , i f;t wGu f ]' ku ©ESi fh rau mi f;r Iu dk
a0;v Gi fhapao mt ½Si f}q dkwJh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f &JU*kP fawmfv n f;
½SdwmaMu mi fh x dkt ½Si fjr wfx Hawmfyg;csOf;u yfv Qu f ]t dkµ' ku ©u dka0;
v Gi fhyaysmu fapwwfao mt ½Si f-u RefawmfrsdK;wdkYt m; ' ku ©rS u , fwi fawmf
r lyg} } v dkYawmi f;cH½kHo m½Sdygw, f/ wpfen f;t m;jzi fh u Refawmf wdkYv lo m;awG&JU
Oyrmu t o D;t yGi fhawG a0a0q mq mo D;yGi fhaewJh o pfyi fBu D;wpfyi fat mu f
![Page 355: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/355.jpg)
331
rSm pk½kH;aex dki faeMu NyD; u RefawmfwdkYv u fx JrSmv n f; wcsLwpfv u fpD
u dki faq mi fx m;u mt o D;awGu dk t csdeft cgra½G; pdwfBu dKu f cl;, lpm;o Hk;
v dkY&Edki fwmeJY wlygw, f/
Oyrm - a&m*ga0' emcHpm;&wJht cgjzpfap? ' ku ©eJY&i fq dki f&wJh
t cgjzpfap ]½SmzD}aysmu fu i f;csr f;o mrIu dk ay; wJh x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f
&JUa½SUawmfarSmu f rdrdv dkt yfcsu fu dkav Qmu fwi fu m ]t dkµ aysmu fu i f;csr f;o m
r Iu dkay;ao m]½SmzD}t ½Si f - u RefawmfrsdK;t m;aysmu fu i f;csr f;o mapawmfr lyg}
v dkYawmi f;cHv dkY&Ekdi fygw, f/
Oyr m - wpfcsdKUo m;o r D;r &wJht dr fax mi fawGr Sm o m;o r D;
v dkcsi fwJhq E½SdMu ygw, f/ av mu rSm o m;o rD;ay;Edki fo lb , fo lrSr½Sdygb l;/
o dkYayrJh o lwdkYt aeeJY pdwfysu ft m;i , faewJht cg x m0&b k&m;o ci frSm
]cgv Du f} ]zefq i f;½Si f} q dkwJh*kP fawmf½SdaMu mi f; o wi f;au mi f;yg;v dkygw, f/
t u , fí o lwdkYu o m ]zefq i f;½Si f}*kP fawmfu dkydki fwJh x m0&b k&m;o ci f
x Hawmfyg; csOf;u yfNyD; ]t dkµcgv Du f ? zefq i f;awmfr l ao mt ½Si fµ u RefawmfrsdK;
t m;o m;o rD; &wemay;o em;csD;jr§i fhawmfr lyg}v dkY wdk;v QdK;awmi f;cH&Edki f
ygw, f/ ' Dt aMu mi f;awG[ m yg;pyfajympu m;o u fo u fr [ kwfb J v u fawGY
x dkt wdki f;o mjzpfay:ygw, f/ ' D(u m' D, mef)NrdKUrSm [ dELwpfOD;½SdcJhNyD; t dr f
ax mi fu swmESpfaygi f;r sm;pGmMu mcJhayr Jh o m;o r D;r x Gef;u m;cJhygb l;/
¤i f;u t ckv dk awmi f;q kjyKcJhygw, f/ t u , fí rD&fZmq Af(r q D[ far mf
t k' fo ci f) o mrSefu efo ljzpfw, fq dk&i fo ci fhu dkt aMu mi f;cHNyD; u Refawmf
rsdK;t m; o m;o rD;ay;o em;awmfr lygv dkY ESpfaygi f;ESpfq , f o m;o rD;r&cJho lu
awmi f;cHcJhwmu dkt ½Si fjrwfu v u fcHawmfr lv Qu f o lUrSmo m;o rD;&wem
csD;jr§i fhawmfr lygw, f/
u RefawmfwdkYaex dki fwJh u m' D, efNrdKU&JU t eD;t em;½Gmu [ dELwpf
![Page 356: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/356.jpg)
332
a, mu f&JU t jzpft ysu fv n f;½Sdygao ;w, f/ o l[ m ESpfywfv n f*sv fq m
t cr f;t em;u si f;ypOfu mv t wGi f; b wmv mNr dKUr S u m' D, efu dko Gm;
wJhv r f;ab ;r Sm *sv fq mESpfywf v n ft cr f;t em;o dkYwu fa&mu fv mo l
t m;v Hk;u dk azsmf&n fwdku f&i f; ]rD&fZmq Af&JUawmi f;q kaMu mi fh u sKyfrSmo m;o rD;
&NyDAs} v dkYajymwwfygw, f/
t csKyfajym&&i f t ½Si fjrwf[ m ]zefq i f;½Si f} jzpfwmaMu mi fh q &m0ef
u u ko v dkY&Edki frSmr[ kwfb l;v dkYajymwdki f; ]ao mu jzpfzdkYrv dkb l;/ t ½Si fjrwf&JU
t v dkawmf½Sdrae&i fawmh r jzpfEdki fb l;aygh/ t Jv dkrSr [ kwf&i fawmh t ½Si fhx H
awmfu &½SdEdki fwJhv r f;aMu mi f;u awmh zGi fhx m;pNrJo mjzpfaMu mi f;} t m;ay;
pu m;ajymv dkygw, f/
o mo emh&efo lwpfa, mu fao q Hk;jci f;[ mo mo emt wGu f (pl;
aji mi fhcv kwfwpfcku i f;a0;o Gm;rSmrdkY) t u sdK;½SdEdki fjci f; o dkYr [ kwf yv dyfa&m*g
o dkYr [ kwf v lo m;awGt wGu fa&m*gjzpfaprJha&m*gydk; pwmawGu dk ao q Hk;
apv dkjci f;rsm;t wGu f t ½Si fjrwf&JU ]r lrD;o f} ]ao jci f;w&m;u dkq dku fa&mu f
apao mt ½Si f} q dkwJh*kP fawmfu dk wdki fwn fNyD; ]x dkv l? x dkt &mu dk ao apawmfr l
ygt ½Si f} v dkY awmi f;q kjyKEkdi fNyD; wpfpHkwpf&m[ mao aeNyD; x dkt &mawGu dk
½Si fo efapcsi fw, fq dk&i fawmh t ½Si fjrwf&JU ]r l[ D;o f} ]½Si fo efr Iu dkay;ao m
t ½Si f } q dkwJh*kP fawmfu dk wdki fwn fNyD; ]x dkv l ? x dkt &mu dk q u fv u f½Si fo efap
yg} v dkY awmi f;cH Ekdi fygw, f/ t Jv dkt csdeft cgrsdK;rSm t ½Si fjrwfu awmi f;q k
v u fcHaMu mi f; u RefawmfwdkYrSm t awGUt Bu HK½Sdygw, f/ t Af' Gv f&[ D;r fcefq m
[ Db fq dko lu dk q &m0efu v u fav Qmhv dku fNyD;aemu f rq D[ farmft k' fo ci fu
o lYt wGu ft ½Si fjrwfx HrSm awmi f;q kjyKwJht cg yu wdjyefv n fu sef;rm
v mwmu dkawGU&ygw, f/ ' gu o lao b 0rS½Si fo efo lb 0jyefv n f&½Sdydki f
q dki fv mwJh OyrmygyJ/
![Page 357: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/357.jpg)
333
wpfzef v l[ mt jypfu sL;wwfwJht r sdK;jzpfNyD; t jypf' P fcH&rSmu dk
pdk;aMu mu fwwfwJho b m0½Sdygw, f/ o dkYayrJh o lYt aeeJY pdk;aMu mu fp&mv dkygb l;/
t ½Si fjrwf[ m ]*u fzm;&f} ]v GefpGmcGi fhv TwfOayu ©mjyKwwfao mt ½Si f}q dkwJh
*kP fawmfydki f½Si fjzpfwmaMu mi fh t ½Si fhq DrSm wdk;v QdK;awmi f;yef&i f t ½Si fjrwf
u rkcscGi fhv TwfrSmjzpfygw, f/
t csKyfajym&&i f x m0&b k&m;o ci fx Hyg;rSm t &mwdki f;&JUx Gu fay:
&mpr f;aygu f½SdaeNyD; wpfpHkwpf&mv dkt yfwdki f; x dkv dkt yfcsu fu dk r jzn fh
q n f;ay;Ekdi fwJh*kP fawmf&, fv dkY t ½Si fhrSmr½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh t ½Si fh*kP fawmf
awGu dk o dem;v n fjci f;t m;jzi fh v dkt yfcsu f[ lo a½GUu dk jzn fhq n f;Edki fygw, f/
wpfen f;q dk&&i f t ½Si fh*kP fawmfawGu u RefawmfwdkYv lo m;awG&JU v dkt yfcsu f
wdki f;u dk jzn fhq n f;ay;zdkY pOfq u fr jywfpD;awGaewJh prf;o G, fawGyJjzpfyg w, f/
rdrdv dkt yfwJht &mu dk x dkpr f;o G, frSm cGu feJYcyf&rSmu u RefawmfwdkYwm0efyg/
q dkv dkwmu rdrdv dkt yfwJh t &meJYt H0i fu dku fn DwJh *kP fawmfu dkwr f;w[ pf
ac:jci f;yJjzpfygw, f/ t v ’m[ f½Si fjrwfu sr f;jrwfu k&ft mefü rdefYMu m;o n f
rSm- ]au mi f;jrwfv Syao m *kP fawmfrsm;o n f t ½Si fjrwft zdkYo mjzpf\ /}
rdrdwdkYv dkt yfcsu f½Sdwdki f; rSmx dk*kP fawmfawGt m;jzi fhawmi f;cH&rSmjzpfygw, f/
' Dt m, wfawmft m;jzi fh rdrdv dkt yfwJht &meJYu dku fn DwJh *kP fawmfu dkwr f;wNyD;
awmi f;q kjyK&jci f;q dkwJh ' dkt mq kawmi f;en f;u dk o dv dku f &ygw, f/ ' gaMu mi fh
*kP fawmfawGu dko dr farGUeu feJpGm o dx m;jci f;[ m awmi f;q kv u fcHjci f;cH&r I&JU
t aMu mi f;cHyJjzpfygw, f/ *kP fawmft o d&Sdo l&JU awmi f;q ku ydkrdkNyD;v u f
cHjci f;cH&ygw, f/ t ½Si fh&JU*kP fawmfu dkt o dq Hk;? em;t v n fq Hk;jzpfo l&JU ' dkt m
awmi f;q kawG[ m v u fcHjci f;t cH&q Hk;yJjzpfygv dr fhr , f/
' dkt mawmi f;q kjyKzdkY&m v dku fav smn Dax GjzpfrJh*kP fawmfu dk b , fv dk a½G;cs, frv J
t u , fí awmi f;q kjyKzdkY *kP fawmfu dk b , ft ajccHay:rlwn fNyD;a½G;cs, f
![Page 358: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/358.jpg)
334
&rv Jq dkwJhar;cGef;ar;v mr, fq dk&i f ' g&JUt ajzu ]OD;pGmyx r b maMu mi fh' ku ©cHpm;
ae&o v Jq dkwm o d½Sdem;v n fzdkYv dkw, f/ ' daemu f rdr dcHpm;ae&wJh' ku ©
t aMu mi f;cHay:r lwn fNyD; o i fhawmfwJh*kP fawmfu dkt aMu mi f;cHv su fawmi f;q k
jyK&r , f/ ½kyfydki f;a&m*ga0' emawGrSmv n f; o n fOyrmu dkawGUEkdi fw, f/
Adku fat mi fhw, fq dk&i f q &m0efu Adku fat mi fhaysmu fwJhaq ;u dkay;r , f/
aemu fwpfOD;u dk t zsm;u saq ;ay;r , f? t jcm;wpfOD;u dkat mht efv m
at mi fv kyfay;r , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh Adku fat mi fh? Adku femwmcsi f;wlo n fh
wdki f cHpm;&wJha&m*g&JUt aMu mi f;cHrwlwmaMu mi fhyJjzpfw, f/ t J' Dv dkyJ v lawG
cHpm;&wJh' ku ©awGrSmv n f; t aMu mi f;cHt r sdK;rsdK;½SdMu w, f/ Oyrm a<u ;rSD
u dkyJMu n hfyg/ a<u ;rSDwi f&jci f;[ m wpfcgwpf&Hu dk, fjyKwJhjypfr I wpfpHkwpf&m
aMu mi fhjzpfNyD; x dkjypfr IeJYav smfn DwJhjypf' P ft jzpf pD;yGm;a&;u syfwn f;jci f;
q dku fw, f/ ' kwd, t aMu mi f;u ai GaMu ;Opömt rsm;t jym; csD;jr§i fhv dku fv Qi f
v r f;v GJo Gm;r , fq dkwmo dv dkY x m0&b k&m;o ci fu rcsD;jr§i fhjci f;jzpfEdki fw, f/
wwd, t aMu mi f;u u m, u H½Si f&JUysi f;&dayghq rIaMu mi fh wpfESpfywfv Hk;0i fai G
x Gu fai G t o Hk;r rQr Ijzpfay:NyD; a<u ;rSDwi fEdki fygw, f/ pwkw¬t aMu mi f;u
0i fai Gen f;yg;r IaMu mi fh a<u ;rSDwi fjci f;jzpfEdki fw, f/ ' Dt aMu mi f;av ;rsdK;pv Hk;
[ m t ½Si fjrwf&JUrwlu GJjym;wJh t rn femr *kP fawmf&JUat mu frSm½Sdw, f/
0i fai Gen f;yg;r IaMu mi fh a<u ;rSDwi fw, fq dk&i f ]t dkµb mq Do f-ayg<u , f0r Iay;
ao mt ½Si f-u RefawmfrsdK;\ &du ©mwGi f aygrsm;r Iay;o em;csD;jr§i fhawmfr lyg}v dkY
awmi f;cHwJht cg t ½Si fjrwfu &du ©mayg<u , f0r Iu dkay;o em;rSmjzpfw, f
t u , fí ysi f;&dayghq r IaMu mi fh0i fai Gen f;NyD; a<u ;rSDwi fw, fq dk&i f]t dkµ u dki f
, l;r f-Edk;Mu m;x u fo efv su f½Sdawmfr lao mt ½Si f - u RefawmfrsdK;t m; zsu fv wf
wu f<u r Iu dk ay;o em;csD;jr§i fhawmfr lyg}v dkYawmi f;cHwJht cg t ½Si fjrwfu Edk;Mu m;
zsu fv wfr Iu dk csD;jr§i fhrSmjzpfw, f/ jypfr IwpfpHkwpf&maMu mi fh a<u ;rSD0dki f;&H
![Page 359: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/359.jpg)
335
aer , fq dk&i f ]t dkµ *zl;&f - cGi fhv TwfOayu ©mjyKawmfr lao mt ½Si f - u RefawmfrsdK;
\ t jypfu dk cGi fhv Twfawmfr lyg}v dkYawmi f;cHwJht cg t ½Si fjrwfu cGi fhv Twfawmfr l
v Qu f ayg<u , f0r Iu dkay;awmfr lrSmjzpfw, f/ csr f;o m<u , f0v mv Qi f t Drmef
, HkMu n fcsu fu dkrx def;o dr f;Edki fb J ysu fpD;v r f;v GJr Io dkYa&mu frSmpdk;wmaMu mi fh
t ½Si fjrwfu q i f;&Ju syfwn f;apwmq dk&i f ]t dkµ [ m' D -v r f;ñ Tefawmfr lao m
t ½Si f- u RefawmfrsdK;t m; cdki frmao mt Drmef, HkMu n fcsu fu dk ay;o em;csD;jr§i fh
awmfr lyg}v dkYawmi f;cHwJht cg t ½Si fjrwfu v r f;ñ Tefv Qu f ayg<u , f0r Iu dkay;
awmfr lrSmjzpfw, f/}
t csKyfajym&&i f t ½Si fh*kP fawmfawGt m;jzi fh awmi f;q kjyKjci f;[ m
wn fwHhcdki frmNrJNrHwJh t o dyn mjzpfygw, f/ t ½Si fh*kP fawmfawG[ m u Refawmf
wdkYv lo m;awGt wGu f t o dyn mu dkay;o em;w, fq dkwmo dapzdkYyg/ u Refawmf
u jr i fo mx i f½Sm;wJhOyrmawGu dk wi fjycJhjci f;jzpfygw, f/
rq D[ farmft k' f(t )o ci feJY q u fEG, fwJh t v ’mh[ f*kP fawmfq dki f&mjr i fu Gi f;
r q D[ far mft k' f(t )o ci f[ m t v ’mh[ fq Du *kP fawmfq dki f&m
yn mawGo i f, lcJh&NyD; *kP fawmf\ t u sdK;o u fa&mu fr I&JUjr i fu Gi f;awGu dkv n f;
jyo cJhygw, f/ o ci feJY, SOfNydKi frJho lawGay:v mNyD; o ci fhu dkysu fpD;q Hk;½IH;apv dkcJh
Mu ygw, f/ ¤i f;wdkYeJY, SOfNydKi f&ef rq D[ fo ci fu t v ’mh[ f*kP fawmf ]u , l;r f}
(NrJNrHcdki frmao mt ½Si f)u dkt u lt n D&, lawmi f;cHcJhwmaMu mi fh &efjyKq efYu si fo l
awGt a&;edr fhcJh&ygw, f/ ' daemu f¤i f;wdkY[ m o ci fhu dk' ku ©ay;zdkYBu dK;pm;
v mjyefwJht cg t ½Si fjrwf&JU][ zD;Zf} (u mu G, fapmi fh a½Smu fawmfr lao mt ½Si f)
*kP fawmfu dk o ci fu wr f;wzdwfac:v dku fNyD; o ci f[ m ' ku ©ay;rJh&efo lawG&JU
t EÅ&m, fu ae v HkNcHKr Iu dk&cJhygw, f/ o ci fhu dk t o dyn meJYywfo u fNyD;
q efYu si fb u f&efo lawGu ]t m&AD0gu swpfaMu mi f;awmi f ajzmi fhat mi fra&;
wwfb l;}v dkYo a&mfcJhMu o n fu dk o ci fu ]t o dyn m&wemo dku f t b , frSm
![Page 360: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/360.jpg)
336
½Sdo n fu dku REkfyfo d\ / t J' du t o dyn m u REkfyf, lv mrn f}v dkYjyefv n fa<u ;aMu mf
cJhNyD; o ci f[ mt v ’mh[ f&JU ]t v D;r f} (t o dyn mESi fhjyn hfpHkao mt ½Si f) *kP fawmf
u dk wr f;wzdwfac:wJht cg o ci fhu dkt v ’m[ fu t EdIi f;rJhyn mu dk o i fMu m;ay;cJh
ygw, f/ o ci fu ]wpfrdepft wGi f;rSm t m&AD&i f;jrpfpu m;v Hk;av ;ao mi f;
u dk t v ’m[ fu u REfkfyfpdwfESv Hk;üx n fho Gi f;ay;cJh\ }v dkYaMu n mcJhygw, f/
o ci f[ m t v ’mh[ f&JU*kP fawmfq dki f&mt o dyn mu dk&½SdcJhv dkY t v Gefjr i fhrm;wJh
t q i fhu dk a&mu f½Sdo Gm;cJhjci f;jzpfygw, f/ wpfen f;ajym&&i f o ci f[ m o n f
av mu o m;r [ kwfb J au mi f;u i fav mu o m;v dkYawmi fq dkEdki fygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU *kP fawmfq ddki f&mt o dyn m½Sdo lt jr i frSm ½Si f
b k&i fo r®w&JUt q i fht wef;
t ½Si fjrwf&JU *kP fawmfq dki f&myn mu dk&½Sdo Gm;o l&JUt ajct ae[ m
wr lx l;jcm;o Gm;ygw, f/ ½Si fb k&i fo r®wwpfOD;u dk v lawGu t v Gefrwef
u ko dkv fx l;o lv dkYq dkwwfMu ayr Jh *kP fawmfq dki f&myn m½Sdo l&JUt jr i frSm
r i f;o r ®wq dkwmb mr St ESpfo m&r ½Sdygb l;/ av mu Dr i f;o r®wydki fq dki f&m
t m;v Hk; wpfcsdefrSmu kefcr f;o Gm;&rSmyg/ o dkYayrJh *kP fawmft aygi f;jyn hfpHkwJh
{u ú&mZfeJYq u fEG, fr IjyKr , fq dk&i f x dkt ½Si f&JU&wemo dku f[ m b , fawmhrS
u kefcr f;rSmr[ kwfygb l;/ ' ghjyi f av mu Dr i f;o r®wawG[ m u ko v dkYr&Edki fwJh
' ku ©t cu ft cJawGu dk Bu HKawGUcHpm;&wwfygw, f/ *smr eDEdki fi H&JUo r®w
v n fyi f;ema&m*gjzpfawmh ' dwf' dwfu sJq &m0efaygi f;r sm;pGmeJYu ko ayr Jh
b , fv dkrSu kv dkYr&cJhygb l;/ o dkYayrJh t ½Si fjrwf&JUwHcg;0rSm OD;csESpfjrKyfaeMu wJh
o lawGu dkawmh jyi f;jyemu si faMu mu fru fzG, fa&m*gq dk;Bu D;awGu ae t ½Si fu
u mu G, fapmi fha½Smu fygw, f/ o r®wBu D;ao q Hk;awmh Oa&myo wi f;pmawG
rSm]t i frwefx l;cRefao mq &m0efBu D;rsm;o n f o Hk;&u fwdki fat mi f ao r i f;ESi fh
eyef;v Hk;Mu ao mfv n f;t q Hk;ü ao r i f;o n fat mi fyGJq i fcJh\ }v dkYa&;o m;
![Page 361: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/361.jpg)
337
azmfjyMu ygw, f/ jr i f&o lt zdkYrcHpm;Edki fav mu fat mi f emu si fzG, fa&m*grsdK;
eJY o r®wBu D;[ mao yGJ0i fcJhjci f;jzpfygw, f/ o dkYayrJh ao r i f;u dkx def;csKyfx m;wJh
t v ’m[ feJY q u fEG, fo lt zdkYu awmh t J' Dv dka&m*gq dk;t EÅ&m, fawGu dk aMu mu f½GHU
p&mr½Sdygb l;/ ]wrefawmf\ t o u fu dk ao r i f;wrefu (EIwf&? rEIwf&)
wrefawmft m;ar ;jref;NyD;rS wrefawmf\ t rdefYESi fht n D v kyfaq mi f\ }v dkY
wrefawmfjrwf(q G)u rdefYMu m;ygw, f/ u G, fv GefcgeD; wrefawmfjrwf(q G)
&JUEIwfawmfrS ]t v ’m[ f[ Gr fr b d&f&zD;u Dv f t t fv m} (t dkµ u RefawmfrsdK;\
t v ’m[ f - u RefawmfrsdK;o n f t ½Si fjrwfESi fh q Hkq n f;v dkyg\ )q dkwJh awmi f;q k
' dkt mu dko m awmi f;cHaecJhygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawGu dk o dem;v n fo l&JU t ajct ae
t ½Si fh*kP fawmfawGeJYv kyfaq mi ft o Hk;jyK&wJhen f;v r f;u dk o do Gm;
o l&JUa½SUarSmu frSm wpfav mu v Hk;[ m b mrSt zdk;rx dku fawmhygb l;/ t u , fí
t v ’m[ fu t aMu mi f;wpfckckaMu mi fh rdrd*kP fawmfwpfckckjzi fh o lYt wGu f
aq mi f½Gu fray;&i fawmi f t jcm;*kP fawmfwpfcku dkawmh o lYt wGu fzGi fh
ay;ygw, f/ Oyrm-t v ’m[ fu t v dk½Sdjci f;q Eu i f;wmaMu mi fh o lYt ay:
ao jci f;q dku fv mcsdef ]r l[ D;o f} ½Si fo efao apjci f;*kP fawmfu dk t v kyfrv kyfap
awmhb l;q dk&i f t ½Si fh&JU (rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef) ]q kv mb fESi fhjypf' P fpD&i f
csu fcso n fhaeYawmfu dk ydki fq dki fao mt ½Si f}q dkwJh*kP fawmft m;jzi fh o lYt aeeJY
t jcm;yHkpHwpfrsdK;eJY t u sdK;&, lcHpm;Edki fygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fhzefq i f;c
v lo m;wpfOD;[ m rn fo n fht aMu mi f;eJYrS pdk;x dwfp&mr½Sdb J o lY&JUylaq G;
ao mu t ajct aerSmv n f;0r f;ajrmu fp&m½SdaeNyD; o l&JUaysmf&Ti fp&mt ajc
t aerSmv n f; 0r f;ajrmu fp&m&Sdygw, f/ t u , fí ao q Hk;u G, fv GefcJh&i fv n f;
' g[ m0r f;ajrmu fp&mjzpfNyD; q u fv u f½Si fo efaeOD;r , fq dk&i fv n f;0r f;ajrmu f
zG, f&mo mjzpfygw, f/
![Page 362: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/362.jpg)
338
t u , fí t ½Si fhu dk, HkMu n fwJht apawmfwpfOD;[ m wpfpHkwpfOD;eJY
t csi f;rsm;jyó emyGm;cJh&i f t ½Si fh&JU*kP fawmfwpfckjzpfwJh ]*sAfAm&f} ysu f, Gi f;
aeao mt ajct aet &yf&yfu dk jyKjyi fwn fhrwfapao m t ½Si fq dkwJh*kP fawmf
u dk o l[ mwrf;wzdwfac:u m ]t dkµjyKjyi fwn fhrwfapao mt ½Si f- þ t ajct ae
u dk jyKjyi fajymi f;v JNi dr f;csr f;apawmfr lyg}v dkY awmi f;q kjyKwJht cg t ½Si fjrwfu
jyKjyi fwn fhrwfay;u m o i fhwi fhajyNi dr f;apawmfr lygw, f/ ' ghjyi fb , fav mu fyJ
&efv dkr IeJY&efo lwdkYjzi fh0ef;&Haeo n fjzpfap t ½Si fjrwf[ m ]0' l;' f} cspfci fMu i fem
awmfr lao mt ½Si fq dkwJh*kP fawmfu dk t pdk;&ao mt ½Si fjzpfwmaMu mi fh
&efo lYpdwfrSm arwåmw&m;aygu fzGm;v mapygw, f/ t ½Si fjrwfu sr f;jrwf
u k&ft mefrSm rdefYMu m;o n fu m; -
]t o i fwdkYo n f u rÇmajr jyi f½Sdo rQu dko Hk;pGJo n fhwdki f v lwdkY\ ESv Hk;o m;rsm;u dk
t csi f;csi f; cspfarwåmx m;pdwf aygu fzGm;at mi fjyKv kyfEdki frn fr [ kwf/ o dkYao mf
t v ’m[ fo n f o lwdkY\ ESv Hk;o m;rsm;u dk t csi f;csi f;aygi f;pn f;n Dñ Twfat mi f
jyKay;awmfr l\ / t aMu mi f;r l ESv Hk;o m;rsm;t m;aygi f;pn f;apao m t v kyf
o n f t v ’m[ f\ t v kyfjzpfao maMu mi fhwn f;} (8;64)
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk o u f0i f, HkMu n fo lt m; t ax mu ft u ljyK
yk*¾dKv f
o u f0i f, HkMu n fo l&JU r i f;r ljci f;[ m b , fav mu fawmi fBu D;u s, f
cr f;em;v dku fygo v J/ av mu Dr i f;o r®wu t ax mu ft u ljyKyk*¾dKv f6OD; 7OD;&JU
t Bu HÓP f&, lu m t kyfcsKyfae&ayrJh o u f0i f, HkMu n fo lrSm t en f;q Hk;
t ax mu ft u lay;wJhyk*¾dKv f99a, mu f½Sdaeygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
![Page 363: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/363.jpg)
339
t rsm;t m;jzi fho dx m;Mu wJh t ½Si fh*kP fawmf99yg;[ m rdrdv u fat mu frSm
½SdaewJht &mt m;v Hk;wdkYjzi fh , HkMu n fo lu dkt v kyft au R;jyKaewmaMu mi fh jzpfyg
w, f/ Oyrm - rdkt fr i fefo u f0i f, HkMu n fo lu av mu Dv kyfi ef;u dpöawGrS
t m;v yfcsi fpdwfay:v mr , fq dk&i f t ½Si fh&JU]0u D;v f}wm0ef, lapmi fha½Smu f
ao m *kP fawmfu u ln DzdkYt o i fh½Sdaeygw, f/ ]t dkµ0u D;v f - wm0ef, l
apmi fha½Smu fwwfao mt ½Si f-u RefawmfrsdK;\ v kyfi ef;u dk t ½Si fo mv Qi f
wm0ef, lapmi fha½Smu fawmfr lyg}v dkY yefMu m;av Qmu fx m;wJht cg x dk*kP fawmfu
u GefYjr L;v Iyf½Sm;v dkYv mNyD; x dko l&JUv kyfi ef;awG t q i fajyacsmar GUapwJh
t aMu mi f;cHawG aygu fzGm;jzpfwn fv mapygw, f/ wrefawmfawGeJY aemu f
v dku fawG[ m av mu Dt u sdK;pD;yGm;v kyfi ef;u dpöawGrS z, fcGmaewwfMu ayrJh
t ½Si fjrwfu o lwdkY&JUv dkt yfcsu f[ lo rQu dk jzn fhq n f;v kyfu dki fay;v Qu f½Sdawmf
r lygw, f/
wwd, t u sdK;au s;Zl;u ]*kP fawmfawGu dk u RefawmfwdkYv lo m;
awG&JUt wGi f;o EÅmefrSm aygu fzGm;jzpfwn fapv su f wdk;wu fzGHUNzdK;Edki fygw, f/
q dkv dkwmu yx r t q i fhrSmv lo m;[ m t ½Si fh*kP fawmfawGu dk rdrdt wGu fu ln D
aq mi frzdkY zdwfac:cJhNyD;aemu f x dkv lo m;wdk;wu fzGHUNzdK;v mwJht cg o lu dk, fwdki f
&JUt wGi f;rSm *kP fawmfawGaygu f zGm;jzpfwn fv mapygawmhw, f/ wpfen f;q dk
&&i f t ½Si fhq Du &du ©m&zdkYq Erx m;awmhb J ]&u fZfZmu D, o f} u dk, fwdki f&du ©m
ay;o l jzpfv dkwJhq Ejzpfv mygw, f/ t Jv dkyJ ]&AlAD, o f (jyKpkysdK;ax mi fjci f;)?
rmv Du D, o f (pdk;rdk;t kyfcsKyfjci f;)? &[ frmefeD, o f(rawmi f;cHb Jay;jci f;)?
cgv Du D, o f(zefq i f;jci f;)}pwmawGu dk ay;o em;zdkYawmi f;cHygawmhw, f/
' Dt ajct aeu dk a&mu fv mwJht cg o lY&JUu dk, fu si fhw&m;t &n ft ao G;awG[ m
wpfrsdK;wpfzHk ajymi f;v Jo Gm;ygw, f/ o l[ m o mrmefv lo m;awGx JrSm aex dki f
aeo n fhwdki f wpfr lx l;jcm;wJhv lo m;jzpfaeygw, f/ &efo lawGu awmh o l&JU
![Page 364: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/364.jpg)
340
u dk, fu si fhw&m;u dkMu n hfNyD;t HhMo v su f o lY&JUx l;jrwfo mv Gefr Iu dkv u fcH&yg
w, f/ o dkYayrJh&efo l[ m &efv dkpdwfaMu mi fh ' g[ mv kyfBu H[ efaq mi fr Iv dkYo m
awG;x i fygw, f/
t csKyfajym&&i f (x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f u dko u f0i f, HkMu n fo l)
v lo m;[ mt OD;t prSmawmh t ½Si fh*kP fawmfay:v Gi fx i f½Sm;jci f;u dk awmi f;cH
w, f/ ' daemu f (wdk;wu fv mwJht cg) *kP fawmfu dko m csD;jr§i fhzdkYawmi f;cH
ygw, f/ *kP fawmft m;v Hk; x dkv lo m;&JUt wGi f;o EÅmefrSm aygu fzGm;jzpfwn fp
jyKv mNyD; o l[ mt ½Si fhyHk&dyfx i f[ yfEdki fwJh aMu ;rHkjzpfv dkYv mygw, f/ wpfav mu
v Hk;u x dkaMu ;rHku dk½Ijr i f&ygw, f/ ' dt wGu faMu mi fh rq D[ farmft k' f (t ) o ci f
x H ]t Dv f[ mr f}Asm' dwfo u fq i f;o n frSm-], m½Srf(r )q k, mu r½k t efo r i fefeD
0t er i fefu }(o u f Zfu D&mu sr f; pm - 588 rS 598x d pwkw¬ t Bu dr fx kwf)
q dkv dkwmu ]t o i fo n f aer i f;o l&d, jzpfí i gt ½Si fo n fv r i f;pEmjzpf\ /
x dkYjyi f t o i fo n fv r i f;pEmjzpfí i gt ½Si fo n f aer i f;o l&d, jzpf\ }v dkY
t ½Si fjrwfu o ci fhu dkrdefYMu m;cJhjci f;jzpfygw, f/
r q D[ far mft k' f(t )o ci f\ t x u fygt Dv f[ mr fAsm' dwfawmf&JU q dkv dk
&i f;t "dyÜg, f
t x u fygAsm' dwfawmf&JU q dkv dk&i f;t "dyÜg, fo ab mu ]v lwdkYo n f
i gt ½Si fjrwft m; ro dem;rv n fMu / t o i fo n fo m i gt ½Si fwn f½SdaMu mi f;
x i f&Sm;ap\ / x dkYt wGu f t o i fo n faer i f;jzpf\ / t o i fhüx Gef;v Qu f
½Sdao mt v i f;o n f o i f\ u dk, fydki ft v i f;r [ kwf/ i gt ½Si f x Gef;ao mt v i f;
jzpfí t o i fv i f;Edki fjci f;jzpfo n f/ x dkYt wGu f t o i fo n fv r i f;jzpf\ }
o dkYjzi fh zefq i f;cHv lo m;u zefq i f;½Si ft v ’m[ f&JU*kP fawmfawGu dk
u l;, ljc, fr Ief;v Qu f zefq i f;½Si fu dk av mu a½SUarSmu fwi fq u fjyo jci f;yJ
jzpfygw, f/ t csKyfajym&&i f t x u frSmwi fjycJhwJh t u sdK;&v ' ft rsdK;t pm;
![Page 365: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/365.jpg)
341
o Hk;r sdK;[ m t ½Si fh*kP fawmfawGrSwq i fh&Edki fygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJYaygi f;pn f;jci f;
' daemu f ]av u m}v dkYac:wJht q i fhwpfcku sefygao ;w, f/ t "dyÜg, f
u ]t v ’m[ fESi fhawGUq Hkaygi f;pn f;jci f;} yJjzpfygw, f/
]av u m}&JUt eu fo ab mu b mv J/ ' g&JUt "dyÜg, fu ]t v ’m[ fx Jo dkY
0i fa&mu faygi f;pyfo Gm;jci f;}r [ kwfygb l;/ t "dyÜg, fo ab mt ppft rSefu
v Iyf½Sm;u GefYjrL;v su f½SdwJh t ½Si fh*kP fawmfawGu dk rdrdt wGi f;rSm q GJi i f&, ljci f;
yJjzpfygw, f/ o n f]av u m}q dkwJhpu m;v Hk;eJYpyfv sOf;v dkY rq D[ far mft k' f
(t )o ci fu t au mi f;q Hk;Oyrmay;rdefYMu m;x m;ygw, f/ o ci frdefYMu m;o n f
rSm - ]o Hu dkrD;x Jx n fhv dku fv Qi f o H\ yx rOD;q Hk;ajymi f;v Jo n fht ajct aerSmyl
v mjci f;jzpf\ / x dkYx u fydkí ylat mi fx m;v Qi f o Hüav mi fu Rr f;Edki fpGr f;½Sdv m
rn f/ o dkYao mfx dko H\ o @efrSm rD;o @efaq mi fOD;rn fr [ kwfacs/ x dkYaemu f
o Hu dkrD;x Jwpfzef Mu mMu mpdr fx m;v dku fv Qi f rD;u Jho dkYawmu fyv mv dr fhrn f
zefq i f;cHv lo m;ESi fh zefq i f;½Si fwdkYaygi f;pn f;jci f;o n fv n f; x dken f;v n f;
au mi f;yi fjzpf\ / zefq i f;cHv lo m;u zefq i f;½Si füESpfjrKyfaysmu fu G, f&i f;ESi fh
]x dkv lo m;o n f b k&m;jzpfo n f}[ kx i frSwf&av mu fo n fh t ajct aex da&mu f
½Sdo Gm;av \ / x dkYaMu mi fhyi f t csdKUzefq i f;cHv lo m;rsm;u dk b k&m; (t jzpf)jyKv kyf
x m;Mu jci f;jzpfo n f}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dk zl;jr i f&jci f;eJYaygi f;pn f;&jci f;wdkYMu m;
u Gmjcm;csu f
t ½Si fhu dk ]zl;jr i f&jci f;} eJY t ½Si fESi fh ]aygi f;pn f;&jci f;} t aMu mi f;ESpf&yf
Mu m; u Gmjcm;csu fu dkwi fjyygr , f/ ]zl;jr i f&jci f;}q dkwm , m, Do ab mo m
jzpfaMu mi f; o wdjyKo i hfygw, f/ ]&0D, o f} zl;jr i f&jci f;&JUt "dyÜg, fu t ½Si fh&JU
*kP fb kef;½Sdef0gx Gef;awmu fr Iu dk jr i fv dku f&jci f;jzpfygw, f/ ]av u m}aygi f;
![Page 366: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/366.jpg)
342
pn f;jci f;&JUt "dyÜg, fu t ½Si fjrwfu dk&½Sdo Gm;jci f;jzpfNyD; ' g[ mt NrJwn fwHh
wJht q i fh&JUt rn fyJjzpfygw, f/ zl;jr i f&jci f; t q i fhaemu frSm aygi f;pn f;&jci f;
t q i fh½SdaeNyD; o n ft q i fhu dk&o Gm;o l[ m zl;jr i f&jci f;wpfrsdK;u dk t NrJx m0pOf
t zdkY &½Sdo Gm;jci f;yJjzpfygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ feJY]av u m}aygi f;pn f;jci f;rS b , fawmhrS arQmfv i fh
csu fr rJho i fh
]av u m}t aMu mi f; x yfNyD;ajymcsi fygao ;w, f/ o n ft aMu mi f;r
ajymci f rdkt fr i fefo u f0i f, HkMu n fo lt aeeJY t ½Si fjrwfeJY]av u m}aygi f;pn f;
&zdkY b , fawmhrSarQmfv i fhcsu fr rJho i fhaMu mi f; OD;pGmajymv dkygw, f/ ' Dv dkajym
&jci f;u t ½Si fjrwfu dk, fawmfwdki f zefq i f;cHv lo m;u rdrdeJYaygi f;pn f;o Gm;
r Iu dk v dkv m;awmfr ljci f;aMu mi fhygyJ/ t u , fí ' Daygi f;pn f;v dkjci f;q E[ m
u RefawmfwdkYv lo m;awGb u fu jzpfv mwJht v dkq Eo mjzpfcJh&i fawmh wpfrsdK;
aygh/ o dkYayrJhck[ mu t ½Si fjrwf&JUq EawmfjzpfNyD; ' geJYywfo u fv dkY u Asmq &m
wpfOD;u zGJUEGJUo Du Hk;x m;wJhu Asmwpfyk' fu x da&mu fpGm&n fñ Tef;aeygw, f/
wpfzu fESi fhwpfzu f aq mu fwn f&mr&
awGUq Hkaygi f;pn f;v dkjci f;ü &o ajrmu fr I½Sd\
o dkYrS
ESpfb u fpv Hk;wGi f wln Do n fh av mi fu Rr f;r I½Sdayrn f/
t ½Si fjr wfu dk, fwdki fu rdrdzefq i f;cHv lo m;eJYaygi f;pn f;&jci f;u dk
v dkv m;wmaMu mi fh t ½Si fjrwfeJYaygi f;pn f;jci f;rS arQmfv i fhcsu fr rJho i fhygb l;/
, ci fu sL;v GefcJhwJht rdku ft rSm;awGu dk 0efcsawmi f;yefjci f;
]av u m}t q i fh&zdkY , ci fu sL;v GefcJhwJh t rdku ft rSm;awGu ae 0efcs
awmi f;yefpi fMu , fat mi fv kyfzdkY t a&;Bu D; ygw, f/ ' dt wGu f wrefawmfjrwf
(q G)u v G, fu l½kd;½Si f;wJhen f;v r f;u dk o i fay;x m;ygw, f/ wpfcgr Smv l
![Page 367: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/367.jpg)
343
wpfa, mu f u dk, fawmfhx Hyg;cpm;0i fa&mu fv mNyD; ]u dk, fawmfµu Refawmft rSm;
u sL;cJhrdNyD/ b mv kyf&rv J} v dkYar ;av Qmu fwJht cg u dk, fawmfu ]t o i fhrdci f
t o u f½Si faeo v m;}v dkYar ;w, f/ ' Dt cg x dko lu ]t ar r½Sdawmhb l;}v dkYajz
w, f/ ' daemu fu dk, fawmfu ]' gq dkt a' :a&m½Sdao ;v m;}v dkYar ;wJht cg x dk
o lu ]r½Sdawmhb l;}v dkYajzw, f/ ' Dt cg u dk, fawmfu ]t o i fhaq GrsdK;o m;csi f;x Ju
wpfa, mu fa, mu fu dk t v kyft au R;jyKyg}v dkYrdefYv dku fw, f/ ' D[ ' D;pfMo 0g'
awmft m;jzi fh aq GrsdK;o m;csi f;wpfOD;OD;u dk t v kyft au R;jyKjci f;[ m u dk, fu sL;cJh
wJht jypft rSm;awGu dk cGi fhv Twf&mt aMu mi f;jzpfw, fq dkwmo d&ygw, f/ o dkYayrJh
x dko dkYr jyKrDt csu fo Hk;csu fu dkOD;pGmpOf;pm;q i fjci fyg/
(u )&n f½G, fcsu fau mi f;NyD; jzLpi fr I½Sd&r , f/
(c) ysi f;&dayghq r IeJY o wdv u fv GwfjyKjci f;u dka½Smi fz, f&r , f/
(*) awG;ac:q i fjci fwwfwJht u si fharG;&r , f/
' Dt csu fo Hk;csu frSm wpfcsu fu dkrSv dku femjyKr laq mi f½Gu fjci f;r½Sd&i f t x
ajrmu f at mi fjr i fEdki fr , fr [ kwfb l;/ t u , fí wpfpHkwpfOD;u rau mi f;wJh
&n f½G, fcsu f½Sdae&i f b , fo lu rSt Jv dkv lu dk t v kyfcefYrSmr[ kwfb l;/ ysi f;&d
ayghq o leJY ajymwmwjcm;? o ab maygu fwmwjcm;jzpfwJho lu dkv n f;t v kyfcefY
rSmr [ kwfb l;/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwfu dk ]ao mi fb m}0efcsawmi f;yefv Qu f
(t ½Si fhb u fo dkYjyefv Sn fhjci f;)rSm' Dt csu fo Hk;csu fpv Hk;u t a&;Bu D;ygw, f/
t ½Si fjrwfeJY ]av u m} aygi f;pn f;jci f;jzpfzdkY q Ex m;½Sdo lt wGu f ' Dt csu f
o Hk;csu fu dk csu fcsi f;v u fi i f;jyKv kyfu si fhaq mi f&r , f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fx H a&mu fapEdki fwJhv r f;
' daemu f u Refawmf]av u m}aygi f;pn f;jci f;t jzpfu dk&Edki fr Jh t x d
a&mu fq Hk;en f;v r f;u dkajymygr , f/ o dkYayrJh t csdefrav mu fwmaMu mi fh t ao ;
pdwfawmhrwi fjyawmhygb l;/
![Page 368: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/368.jpg)
344
]av u m}&JUt "dyÜg, fwpfrsdK;u t ½Si fhq Dx dwdki f aygu fa&mu fjci f;jzpf
ygw, f/ ]t x dwdki f}q dkwJhpu m;v Hk;u jzwfo ef;o Gm;&rJh Mu m;rSmv r f;½Sdjci f;u dk
jyq dkaeygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwfeJYaygi f;pn f;jci f;]av u m}t jzpfu dk&zdkY
v r f;½Sm&ygr , f/ ' D&n f½G, fcsu fu dk&½SdzdkY u sr f;jrwfu k&ft mefu yJ jzn fhq n f;
ay;Edki fygw, f/ u k&ft mefu dk t m½kHpl;pdku fMu n hfwJht cg ]av u m}t jzpfu dk
&Ekdi fr Jhv r f;u dk t jyn hft 0r D;armi f;x dk;jyaewmu dk awGUv dku f&ygw, f/
u sr f;jrwfu k&ft mefrSm t ½Si fjrwfrdefYMu m;o n frSm-
]csD;rTr f;jci f;[ lo rQo n f t v ’m[ fht zdkYo mwn f;/ x dkt ½Si fo n f pMu 0Vm
u rÇmav mu cyfo drf;u dk zefq i f;arG;jrLawmfr lao mt ½Si fjzpfawmfr l\ / t u efY
t o wfr½Sdu ½kP mx m;awmfr lí rawmi f;cHb Jay;o em;awmfr lao m t ½Si f?
t zefwv Jv J o em;Mu i femawmi fr lao mt ½Si fjzpfawmfr l\ / q kv mb fESi fh
jypf' P fpD&i frn fhaeYawmfBu D;u dk pdk;ydki fawmfr lao mt ½Si fjzpfawmfr l\ / t ½Si fh
u dko mv Qi f u RefawmfrsdK;wdkYc0yfu dk;u G, fMu yg\ / t ½Si fhx HawmfrSo mv Qi f
u RefawmfrsdK;wdkYo n f u ln Dapmi fr r Iu dkv dkv m;awmi fhwMu yg\ / u RefawmfrsdK;
wdkYt m; ajzmi fhrSefao mv r f;ay:wGi f av Qmu fv Sr f;apawmfr lyg/} (1;2-6)
t x u fygt m, wfawmfrsm;t m;jzi fh rdkt fr i fefo u f0i f, HkMu n fo l[ m t v ’m[ f
x HawmfrSv r f;wpfcku dk jyo zdkYawmi f;cHaeaMu mi f;o d&ygw, f/ u k&ft mef
aemu fwpfae&mrSmv m½Sdwmu ] }(7;17) ]t ½Si fhb u fo dkY
wdku f½kdu fa&mu fEdki frn fhv r f;u dk u RefawmfrsdK;t m;jyo awmfr lyg}/ ' gt m;jzi fh
![Page 369: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/369.jpg)
345
q l&m[ fzmwD[ mrSm ñ TefjyzdkY awmi f;cHcdki f;x m;wJh awmi f;q k' dkt mygv r f;[ m
t ½Si fhx Ho dkYwdku f½kdu fa&mu fEdki frJhv r f;jzpfaMu mi f;o d&ygw, f/ t J' gb , fv rf;v J
v dkYar;p&m½Sdygw, f/ ' g&JUt ajzu ]t ½Si fhx Ho dkYo Gm; rJhv r f;aygi f;rsm;pGm½Sdw, f/
' geJYywfo u fv dkY t ½Si fjrwfrdefYMu m;o n frSm] }(29;70)
]i gwdkYESi fhaygi f;q Hk&ef Bu dK;yr f;Mu o lrsm;t zdkY i gt ½Si fhx Ha&mu fEdki frn fhv r f;u dk
rkcsjyo awmfr lrn f}/ o dkYayrJh t J' Dv r f;awGt m;v Hk;x u fydkjyn hfpHkwJh? v lwdki f;
t v G, fwu lem;v n fo ab maygu fEdki fwJhv r f;u dk q l&m[ fzmwD[ mrSm ñ Tefjy
x m;ygw, f/ t v ’m[ fu q l&m[ fzmwD[ mr Sm v r f;jyzdkY' dkt mawmi f;q k
o i fay;x m;jci f;u dk q i fjci fax mu f½Ijci f;jzi fh yx rOD;q Hk;v r f;u dk o i fay;x m;
jci f;jzpfaMu mi f; ' daemu ft m, wfwGi frS ]u RefawmfrsdK;t m; x dkv r f;wGi fav Qmu f
apyg}q dkwJh' dkt mawmi f;q ku dk o i fay;x m;jci f;jzpfaMu mi f;o d&ygw, f/ q l&m[ f
zmwD[ mu dk t ao t csmawG;ac:q i fjci fMu n hfwJht cg emr fw&m;q dki f&m
v r f;u dk ½Si f;v i f;jywfo m;pGmjr i fawGU&NyD; x dkv r f;u awmh q l&m[ fzmwD[ mrSm
azmfjyx m;wJh*kP fawmfav ;ckyJjzpfw, f/ v r f;q dkwJhpu m;v Hk;u azmfu sL;jyo
v su f½Sdwmu ' D*kP fawmfav ;cku dk&½Sdat mi fjyKwJhae&mrSm pDpOfcsdwfq u fr I
wpfck½Sdygw, f/ t pyx r rSm v lo m;t aeeJY*kP fawmfwpfck&at mi f jyKv kyf
Edki fw, f/ ' daemu frSm ' kwd, *kP fawmf? wwd, *kP fawmfu dk u def;at mi fjyKEkdi f
w, f/ u RefawmfwdkY[ m ' D*kP fawmfav ;cku dk a½SUaemu fpOfpDcsdwfq u fu m
(b , f*kP fawmfaygu fzGm;apNyD;rSb , f*kP fawmfu dk) rdrdt wGi f;rSmaygu fzGm;
ap&r , fq dkwJh t csu fro dao ;o rQ ' Dv r f;rSmat mi fjr i fpGm rav Qmu fv Sr f;Edki f
ygb l;}/
o n far ;cGef;u dkajzNyD;wJhaemu frSm ]t ½Si fjrwf[ m zefq i f;cHv lo m;
b u fo dkY <u v mwJht cgyrmaq mi fv Qu f o u fq i f;<u jref;awmfr laMu mi f; o wd
jyKo i fhygw, f/ t Jv dkrSr [ kwf&i f t ½Si fjrwf&JUZmwdawmf[ m t v Gefeu feJ
![Page 370: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/370.jpg)
346
u G, f0Su faeNyD; t u efYt o wfrJhjr i fhrm;wJht ½Si fjzpfwmaMu mi fh t Jv dkao ;
EkwfNyD; t u efYt o wfx JrSmo m½SdwJhv lo m;eJY q Hkq n f;zdkYo u fq i f;<u jref;
v ma&mu fw, fq dk&i f t ½Si fjrwf[ mwpfq i fhcsi f;pDo u fq i f;v Qu f x dko leJYwln D
r It o Gi fu dkaq mi fo Gm;rSmo mjzpfw, f/ t Jv dkt o Gi frsdK;r½Sdb J t ½Si fjrwf[ m
b , fao mt cgrS v lo m;eJYv ma&mu fawGUq HkEdki frSmr [ kwfygb l;/ ' gaMu mi fh
t v ’mh[ f*kP fawmfawG[ m zefq i f;cHv lo m;wpfOD;eJY q u fEG, fywfo u f
r Ir sm;v mav av t ½Si fjrwf[ mv n f; o u fq i f;<u jref;v mNyD; x dko lY&JU
*kP ft &n ft ao G;awGeJY t o Gi faq mi fr I ydkrdkrsm;jym;v mav o mjzpfygw, f/
' geJY, SOfv su f zefq i f;cHv lo m;[ mv n f; t ½Si feJYeD;pyfr I &, lBu dK;yr f;Edki f
o av mu f ½kyfydki f;q u fEG, fr Iu dkpGefYv Qu f wpwpu s, fjyefYeu f½Idi f;v m
rSmo mjzpfygw, f/ t ½Si fjrwfx Ho dkY o Gm;&mv r f;[ m t v GefBu D;wJhjrpfwpfpi f;
eJY yrmwlw, fyJq dkygpdkY/ wpfzu fpGef;½Sd zefq i f;cHv lo m;&yfaewJhae&mu
awmi fMu m;yrmjzpfNyD; u sefwpfzu fpGef;½Sdzefq i f;½Si f½SdwJhae&mu o rk' &m
yrmjzpfw, f/ t u efYt o wfx JrSmv n f;½SdwJht jyi f ao ;v n f;ao ;i , fwJh
t pGef;u dkMu n hfr , fq dk&i f jrpfu wjzn f;jzn f;ao ;i , fu sOf;ajrmi f;o Gm;r , f/
u s, fjyefYeu f½dIi f;wJhae&mb u frSm Bu D;rm;u s, fjyefYo x u f u s, fjyefYo Gm;
rSmjzpfw, f/ o dkYayrJhwNydKi fwn f;rSmyJ u s, fjyefYwJhae&mrSm pD;q i f;r It m;en f;
rSmjzpfNyD; u sOf;ajrmi f;wJhae&mrSm pD;t m;t ½Sdeft [ kefjyi f;rSmjzpfwJht jyi f
t o Hyv HawGv n f;jrn f[ D;aeygv dr fhr, f/ t ½Si fh*kP fawmfawG ay:v Gi fx i f½Sm;
jci f;[ mv n f; ' Dt ajct aet wdki f;yJjzpfygw, f/ t ½Si fjrwfeJYq u fEG, faewJh
ae&meJYeD;v mo n fESi fht rQ(*kP fawmfawG[ m) u s, fjyefYeu f½dIi f;o Gm;v Qu f
' g&JUt u sdK;o u fr Iu v n f; zHk;u G, faerSmjzpfw, f/ t ½Si fjrwfu t apawmf
v lo m;b u fo dkY wdk;v Sr f;v mo n fESi fht rQ e, fy, fu u sOf;ajrmi f;o Gm;aerSm
jzpfNyD; t ½Si fh*kP fawmfawG&JUay:v Gi fx i f½Sm;r I[ mv n f;ydkNyD; ½Si f;v i f;yDjyi f
![Page 371: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/371.jpg)
347
v mrSmjzpfygw, f/
ao ;i , fwJht &m[ m wpwpzGHUNzdK;&i f; Bu D;rm;wJht &mt jzpfo dkY
ajymi f;v Jv maMu mi f; av mu &JUjyXmef;csu fed, mrOya' wpfckt jzpfeJY
jr i fawGUae&ygw, f/ Oyrm - rsdK;aphu ae Bu D;rm;wJho pfyi fBu D;jzpfv mwmrsdK;/
v lo m;rSmv n f; ' Dt ajct aet wdki f;½Sdygw, f/ o dkYayrJh t ½Si fjrwf&JU*kP fawmf
awG x i fay:v Iyf½Sm;wJht cg (*kP fawmf[ m)wln Dr It o Gi fu dkaq mi f&wm
aMu mi fh u s, fajymwJht ½Si fh*kP fawmf[ m o u fq i f;&me, fy, faMu mi fh t 0ef;
t 0dki f;u sOf;o x u f u sOf;ajrmi f;o Gm;ygv dr fhr , f/ ' Dt jzpf[ m jrpfa&pD;u
awmi fMu m;u dkpD;q i f;o Gm;wJht cg u sOf;ajrmi f;o Gm;o v dk ' ghjyi faet v i f;
a&mi fu rdki faygi f;rsm;pGma0;u Gm&mu ae v lYrsu fpdeJYv dku fav smn Dax GjzpfpGm
ao ;i , fwJht 0ef;t 0dki f;o zG, f x i f½Sm;aeo v dkeJYyrmwlygw, f/ wi fjycJho rQ
ed, mr t m;v Hk;u dk*½k"r®x m;v su f t ½Si fhb u fo dkYo Gm;wJhv r f;u dk ½Ijr i fo Hk;o yf
Mu n hfwJht cg ]t ½Si fh*kP fawmf o u fq i f; <u jref;v mjci f;[ m t ½Si fht wGu f
yx r t ppcef;jzpfNyD; zefq i f;cHv lo m;t wGu f aemu fq Hk;emr fpcef;jzpf
aMu mi f;? ' ghjyi f t ½Si fh&JUaemu fq Hk;pcef;jzpfNyD; v lo m;t wGu ft pOD;q Hk;pcef;
jzpfw, f}q dkwmv u fcH&ygv dr fhr , f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh zefq i f;cHv lo m;
[ m at mu frSt ay:o dkYq efwu f&NyD; zefq i f;½Si fu t ay:rSat mu fo dkY pkef
q i f;&wmaMu mi fhjzpfygw, f/ ' Dv dkyJ t ½Si fjrwf&JU*kP fawmfrsm;o u fq i f;
v mv Qu f t o Gi faq mi fwJht cg yx rq Hk;pcef;[ m t v Gefu s, fjyefYeu f½dIi f;NyD;
aemu fq Hk; t q Hk;o wfpcef;rSm u sOf;ajrmi f;o Gm;ygw, f/o dkYayrJh zefq i f;cH
v lo m;&JUwdk;wu fr Iu t J' geJYajymi f;jyefjzpfyg w, f/v lo m;[ m t ½Si fjrwfeJY
eD;pyfr Iu dk &, laepOfrSm v lo m;&JU yx rpcef;u u sOf;ajrmi f;NyD; aemu fq Hk;
pcef;u u s, fjyefYo Gm;ygw, f/
![Page 372: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/372.jpg)
348
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu zefq i f;cHv lo m;x Ho dkY o u fq i f;<u jref;
jci f;q dki f&m emr fpcef;r sm;
o n fOya' ed, mrawGu dk rsu farSmu fx m;q i fjci fr , fq dk&i f q l&m[ f
zmwDo m (t zGi fhu @awmf)rSmo i fjyx m;wJh zefq i f;½Si fq Do Gm;wJhv r f;[ m
v G, fu lo Gm;ygv dr fhr , f/ x dku @awmfrSm *kP fawmfav ;rsdK;u dk azmfjyx m;yg
w, f/ &AfAGv ft mv rD;ef(pMu 0Vmav mu cyfo dr f;u dk zefq i f;arG;jrLysdK;ax mi f
ao m*kP fawmf)? &[ frmef (rawmi f;cHb J? v kyft m;wpfpHkwpf&mr½Sdb J ay;o em;
ao m*kP fawmf)? &[ D;rf (t zefwv Jv Jo em;u ½kP mo u fwwfao m? awmi f;cH
wdk;v QdK;wJht cg csD;jr§i fhay;o em;wwfao m*kP fawmf) rmv Du fa, mi frd' f' D;ef
(rdrdjyKao mau mi f;u sdK;q dk;jypfu dk pD&i fr n fhaeYawmfBu D;u dk t pdk;&ao m
*kP fawmf) t x u frSmwi fjycJho rQ ed, mrOya' awGeJY EdIi f;csi fhq i fjci fjci f;jzi fh
*kP fawmfav ;ckrSm &AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmfu o u fq i f;u m v lo m;eJYwln D
r I t o Gi faq mi f&mr Sm en f;yg;ayrJhu s, fjyefYeu f½Idi f;r IrSmydko maMu mi f;?
&[ frmef*kP fawmfu &AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmfx u f ydkrdken f;yg;aMu mi f;?
&[ D;r fu ' ghx u fydkrdken f;yg;aMu mi f;? rmv Du fu Da, mi frD' f' D;efu t en f;yg;q Hk;
jzpfaMu mi f; pwmawG½Si f;v i f;o Gm;ygw, f/ wen f;t m;jzi fh t v Geft Ekpdwf
o dr farGUNyD;o dcu feu feJv SwJht v ’m[ f½Si fjrwfu o u fq i f;wmeJYwNydKi feu f
&AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmfu OD;pGmu GefYjrL;x i f;½Sm;ygw, f/ ' daemu f ' dx u f
ydkNyD;o u fq i f;NyDq dk&i f &[ frmef*kP fawmfx i f½Sm;w, f/ ' dx u fwpfq i fh
o u fq i f;NyDq dk&i f &[ D;r f*kP fawmfeJY ' ghx u fwpfq i fho u fq i f;NyDq dk&i f
rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef*kP fawmf po jzi fht o D;o D;x i f½Sm;ygw, f/ t u , fí
' D*kP fawmfawG wpfq i fhcsi f;o u fq i f;jci f;eJYt wl v lo m;u t ½Si fhb u f ajcwdk;
v Sr f;r , fq dk&i f(v lo m;) yx r OD;q Hk;a&mu fr Jh*kP fawmfpcef;u r mv D
u Da, mi fr D' f' D;ef*kP fawmfjzpfygv dr fhr , f/ ' daemu f wpfq i fhv Sr f;&i f
![Page 373: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/373.jpg)
349
&[ D;r f*kP fawmf? ' daemu f&m[ frmef*kP fawmfeJY &AfAGv ft mv rD;ef *kP fawmf
awGu dk t q i fhq i fha&mu f½Sdwu fv Sr f;Edki frSmjzpfygw, f/ wpfen f;q dk&&i f
t ½Si fjrwf*kP fawmfo u fq i f;jci f;&JU yx rpcef;(t q i fh)u v lo m;t wGu f
aemu fq Hk;jzpfaev dr fhrSmjzpfNyD; t ½Si fh&JUaemu fq Hk;pcef;[ m v lo m;t wGu f
yx rq Hk;pcef;jzpfygv dr fhr , f/
t x u fazmfjyyg ed, mrq dki f&m½Iax mi fht & ]rmv Du fu Da, mi f
rD' f' D;ef*kP fawmf[ m wdr fjrKyfzHk;u G, fq Hk;ao m*kP fawmfjzpfNyD; &[ D;r f*kP fawmf?
&m[ frmef*kP fawmfeJY &AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmfawGu t pOfv dku fay:v Gi f
x i f½Sm;aMu mi f;}o dEkdi fygw, f/
&AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f½Sm;r I
&AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmf[ m t v Gefu s, fjyefYeu f½dIi f;NyD; pMu 0Vm
wpfckv Hk;eJYq u fEG, faeaMu mi f; t ao t csmq i fjci fMu n hf&i fo dEdki fygw, f/
ae? v ? wd&dpämef po n fwdkYt m;v Hk;ay:rSm v Tr f;NcHKx m;ygw, f/ ' dt wGu f
aMu mi fhyi fo n f*kP fawmf[ m t wdr fjrKyf? t zHk;u G, fq Hk;*kP fawmfjzpfae
&jci f;yg/ ]&Af}q dkwm zefq i f;½Si fu dko mac:q dkNyD; (' D*kP fawmfu ) t v GefwdrfjrKyf
zHk;u G, faeygw, f/ ' gaMu mi fhyi f wpfcsdKUt cgawGrSm ]zefq i f;½Si fv dkYo majym
w, f? b mrsm;zefq i f;cJhv dkYv J? zefq i f;½Si f½Sdw, fq dk&i ft ckzefq i f;jy}v dkY v lawG
ar ;ai ghMu wmjzpfygw, f/ ' daemu f rdb ESpfyg;&JUt wGi f;rSm]&Af} (jyKpkysdK;
ax mi fjci f;)q dkwJh*kP fawmfu def;apwmaMu mi fh o m;o rD;u dkarG;jrLapmi fha½Smu f
ysdK;ax mi fay;jci f;jzpfw, f/ ' D*kP fawmfu yJ v lo m;u dkzefq i f;zdkYjzpfv m&NyD;
a½SUq u fv lo m;rsdK;q u fjzefYEdki fzdkY ' D*kP fawmfu yJv Iyf½Sm;jci f;jzpfw, f/ o m;
o rD;u dk rdb u arG;jrLapmi fha½Smu fysdK;ax mi fNyD; t ½G, fa&mu fBu D;jyi f;v m
wJht cg t u sdK;jzpfx Gef;v mo v dk t ½Si fjrwfu jyKv kyfygw, f/ t ½Si fjrwf[ m
u dpöwpfpHkwpf&mu dk o ab maygu fEdki fzdkY&m v lo m;u dko dem;v n fEdki fpGr f;awG
![Page 374: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/374.jpg)
350
ay;x m;ygw, f/ ' ghjyi ft ½Si fjrwf[ m o dem;v n fEdki fwJhpGrf;t i fawGu dk v lo m;
u t o Hk;jyKo n fjzpfap? r jyKo n fjzpfapo n ft pGr f;awG zefq i f;x n fho Gi f;
x m;jci f;[ m rdrdo ab mwpfckwn f;eJYo m zefq i f;x n fho Gi f;jci f;jzpfw, f/ Oyrm
- rdb [ mo m;o rD;q E&Sdo n fjzpfap? r&Sdo n fjzpfap o lY&JUi , fb 0rSm yn mu dk
r jzpfraeo i fMu m;ay;o v dkygyJ/ ' D*kP fawmfu yJ v lo m;u dkv lo m;csi f; pmem
arwåmx m;wwfwJhpdwfawG x n fho Gi f;ay;wmjzpfygw, f/ t u , fí t ½Si fjrwf
u o m ' Dt pGr f;awGu dk (v lo m;q E&Sdo n fjzpfap? r&Sdo n fjzpfap) rdrdo ab m
wpfckwn f;eJY x n fho Gi f;zefq i f;ay;rx m;cJh&i f cHpm;o djr i fpdwf½SdrSmawmi f
r [ kwfygb l;/ ' daemu frSm o dpdwft pOfjzpfx Gef;v mwJht cg o lYu dkay;x m;wJh
' Dt pGr f;awGu dkt o Hk;csjci f;? r csjci f;[ m o lYt v dko ab may:r Smr lwn f
o Gm;ygNyD/ Oyrm-rdb [ m o m;o rD;u dkyn mo i fay;NyD; t ½G, fa&mu fwJht cg
' Dyn mu dkt o Hk;csjci f;? rcsjci f;u o lYo ab mq Eay:rSm r lwn fo Gm;o v dkyJjzpf
ygw, f/ ' D*kP fawmf[ m t aMu mi f;csi f;wwdki f;eJY u s, fu s, fjyefYjyefY ywfo u f
q u fEG, faewmaMu mi fh o dyfay:v Gi fx i f½Sm;jci f;r½Sdyg/ ' gaMu mi fhyJ v lo m;u
' D*kP fawmfu dk wefzdk;rx m;&jci f;jzpfygw, f/ wpfcsdKUx m0&b k&m;u dk , HkMu n f
o u f0i fo lu awmi f ]i gwdkYu zefq i f;jci f;cH&w, fv dkYb , fo lajymv J}q dkNyD;ajym
wwfMu ygw, f/
&[ frmefeJY&[ D;r f*kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f½Sm;r I
]&AfAGv ft mv rD;ef*kP fawmf}u t i frwefzHk;u G, fwdr fjrKyfaewm
aMu mi fh t ½Si fjrwfu dk, fawmfwdki fo u fq i f;NyD; ]&[ frmef} *kP fawmf&JU *kP f½Sdef
*kP f0gu dk x i f½Sm;jy&wmjzpfygw, f/ &[ frmef*kP fawmfu GefYjrL;jci f;jzi fh v lo m;
t wGu f v dkt yfrJht &m[ lo rQu dk jzpfay:x i f½Sm;apygw, f/ Oyrm - av ?
ae? v po n f/ ' D*kP fawmf[ m t v Gefay:v Gi fwmaMu mi fh ]&Af}*kP fawmfeJY
EdIi f;pm&i f v lawGydkwefzdk;x m;wwfMu ygw, f/ ]b k&m;o ci f[ m t v Gefrwef
![Page 375: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/375.jpg)
351
Mu i femwwfo lyJ/ wdkYwawG o u fao mi fho u fo m½Sdapa&;t wGu f ' Dt &mawG
zefq i f;ay;x m;w, f}q dkNyD; csD;rTr f;cef;zGi fhwwfygw, f/ o dkYayrJh ' D*kP fawmf[ m
t wdki f;t wmwpfckt x d v sdKU0Su fzHk;u G, fv su f½Sdygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh
' D*kP fawmfx i f½Sm;jci f;[ m v lYBu dK;yr f;t m;x kwfr IaMu mi fhr [ kwfwJht jyi f
v lyk*¾dKv fwpfOD;csi f;pD&JU EG, f, Su fr IeJYv n f; o u fq dki fr Ir½Sdb J rsdK;pdwfeJYo m
o u fq dki fygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwfu aemu fx yf(t q i fh)pcef;wpfck
jyKv kyfygw, f/ t J' gu awmh ]&[ D;rf}*kP fawmfyJjzpfygw, f/ ]&[ D;r f}&JUt "dyÜg, f
u Bu dK;yr f;t m;x kwfjci f;aemu frSm t u sdK;q u f&½SdcHpm;&NyD; t m;x kwfjci f;
r½Sdv Qi f b mrSr&jci f;u dkq dkv dkygw, f/ ' D*kP fawmfu sawmh v lyk*¾dKv fwpfOD;
csi f;pD (&JUt m;x kwfr I)eJYv n f;q u fEG, fwn fwHho Gm;ygw, f/ ' gaMu mi fh
' D*kP fawmf[ m a½SUu *kP fawmfESpfckx u f ydkrdkay:v Gi fx i f½Sm;ygw, f/
]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}*kP fawmf&JU ay:v Gi fx i f½Sm;r I
' daemu f t ½Si fh*kP fawmf x dkYx u fydko u fq i f;v mu m ]rmv Du fu Da, mi f
rD' f' D;ef} *kP fawmf&JUt ½Sdeft 0gu dkazmfu sL;ygw, f/ v lwpfOD;csi f;pD x m0&
b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUa½SUarSmu frSm ppfaMu mcH&rSmjzpfNyD; wpfOD;csi f;pD&JUa½SU
arSmu frSm t ½Si fjrwf½Sdaeawmfr lrSmjzpfygw, f/ ' D*kP fawmf[ m b , fav mu f
awmi f t x i ft ½Sm;jzpfrv Jq dk&i f pD&i fppfaMu mrJh aemu fq Hk;aeYawmfBu D;rSm
v lo m;wdki f; x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JUa½SUawmfarSmu f ppfaMu mcH&wJh
t cg eADwrefawmft ygt 0i f v lo m;wdki f;[ m rdrdwdkYu dk, ft wGu fo m ylyefr Iü
½SdMu NyD; t jcm;b , fo lYt wGu frS *½kx m;Edki frSmr[ kwfygb l;/ wrefawmfjrwf
(q G)rdefYMu m;awmfr lo n frSm ]x dkaeYawmfBu D;wGi f x dko dkYao mylyefp&mt ajct ae
jzpfay:o n hft cg v lo m;rsm;o n f wrefawmfrsm;x HcsOf;u yfMu v dr fhrn f/
x dkt cg wrefawmft m' r f? wrefawmfEl;[ fESi fh wrefawmfr lpmwdkY <u v m
Mu rn f/ o dkYao mf x dkwrefawmfrsm;u dk, füu rdrdwdkYt wGu fo m ao mu
![Page 376: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/376.jpg)
352
x m;Mu v dr fhrn fjzpfo n f/ x dko n fhaemu f v lcyi f;o n f wrefawmfjrwfx Ho dkY
csOf;u yfv mMu NyD; rdrdwdkYt wGu fMu m;0i fav Qmu fv J t o em;cHay;&ef awmi f;cH
Mu rn fjzpfNyD; x dkav Qmu fv Jcsu fo n fv n f; t v ’m[ f\ u wdawmfESi fht n D
jzpfao m? r dr do ab mq EpGr f;t m;jzi fhjyKr laq mi f½Gu fcsu f wpfpHkwpf&m
a&mpGu fyg0i fjci f;r½Sdao m av Qmu fv Jt o em;cHr Io mjzpfv dr fhrn f/ x dka&m
t cg v lt aygi f;x HrSylyefao mu o n f z, fcGmo Gm;v dr fhrn f}q dkNyD; [ ' D;pf
Mo 0g' awmfawGrSm azmfjyv m½Sdygw, f/
zefq i f;cHv lo m;u zefq i f;½Si fo dkYwu fv Sr f;jci f;
zefq i f;cHv lo m;u t x u fo dkYq u fwu fwJht cg ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}
*kP fawmfeJYq HkrSmjzpfNyD; ' daemu f&[ D;r f? &[ frmefeJY &AfAGv ft mv rD;ef *kP fawmf
awGeJY q Hkq n f;rSmjzpfygw, f/ ' daemu f x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ fu dkzl;awGU
&rSmjzpfygw, f/
o n f*kP fawmfawGu dk zefq i f;cHv lo m;t aeeJY b , fv dku si fhBu H
wn faq mu frv Jq dkwmu dk q u fv u faq G;aEG;ygr, f/ ' Dar;cGef;[ m t v Gefeu feJ
t a&;ygNyD; *½k"r®x m;q i fjci f&rJht csu fjzpfygw, f/ wu , fawmh a½SUrSm
wi fjyv mcJho rQ t aMu mi f;csi f;wt m;v Hk;[ m ckaq G;aEG;rJht aMu mi f;t &m&JU
rdwfq u fo ab mav mu fo mjzpfygw, f/
zefq i f;cHv lo m;u ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef} t o Gi faq mi fjci f;
v lo m;[ m ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef} *kP fawmfu dkt OD;q Hk;&½SdEdki f
aMu mi f; rSwfo m;x m;yg/ ]rmv Du fu D a, mi frD' f' D;ef}&JUt "dyÜg, fu (au mi f;u sdK;
q dk;jypf)q kv mb feJYjypf' P fu dk csrSwfjci f;eJYw&m;o lBu D;jzpfjci f;u dk q dkv dkygw, f/
v lo m;&JUt wGi f;o EÅmefrSm w&m;o lBu D;jzpfx dku fwJh t pGr f;o wåd½Sd? r½Sdq dkwm
OD;pGmq ef;ppfav hv mMu n hfzdkYv dkygw, f/ v lo m;&JUt wGi f;o EÅmefu dk q ef;ppf
Mu n hfwJht cg v lwdki f;rSm]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}jzpfEdki fwJht pGr f;o wåd½Sd
![Page 377: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/377.jpg)
353
aMu mi f;awGU&ygw, f/ u av ;i , fwpfOD;jzpfap? t o dÓP frJho ljzpfap? v , f
o rm;jzpfap? yn mwwfjzpfap (b , fo lyJjzpfjzpf) wpfpHkwpfOD; t v kyf
v kyfaewmu dkjr i f&wJht cg o lv Iyf½Sm;v kyfu dki faeyHku dk rdrdt o dw&m;eJU
a0zefaewwfjci f;[ m t q Hk;t jzwfay;wJh w&m;o lBu D; ]rmv Du fu Da, mi f
rD' f' D;ef}yJjzpfygw, f/ ' gu dk ax mu f½Ijci f;jzi fh ]x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f[ m
v lo m;wdki f;&JUt wGi f; o EÅmefrSm t q Hk;t jzwfay;wJhw&m;o lBu D;jzpfx dku fwJh
t pGr f;o wådeJYx n fho Gi f; zefq i f;x m;aMu mi f;} o d&ygw, f/ wpfcgwpf&H
v lwpfa, mu f(v Iyf½Sm;v kyfu dki fyHk)u dk (ax mu fcsi fhNyD;) v lau mi f;t jzpf
o wfrSwfygw, f/ wpfcgwpf&H v lrdku ft jzpfo wfrSwfygw, f/ wpfcgwpf&H
v lq dk;v lo Gr f;t jzpfo wfrSwfygw, f/ wpfcgwpf&H o ab mx m;Bu D;o lt jzpf
o wfr Swfygw, f/ v lwpfOD;&JUr su fpda½SUrSm jzpfysu fo Gm;wJhu dpöjzpfap?
o dkYr [ kwfwjcm;(t m½kHi g;yg;x Ju ) rn fo n fht m½kHeJYrq dk x dawGUcHpm;o d½Sd&wJh
u dpöjzpfap? t J' du dpöu dk a0zefq Hk;jzwfray;Ekdi fb l;q dkwmrsdK; jzpfu dkr jzpfEdki f
ygb l;/ ' gaMu mi fhv lo m;wdki f;[ m t q Hk;t jzwfay;Ekdi fwJh w&m;o lBu D;awG
csn f;o mjzpfygw, f/ o dkYayrJh rdrdu dkwpfpHkwpfa, mu fu a0zefq Hk;jzwfaeyg
v m;q dkwmu dko dEdki fzdkY pGr f;t m;awmhv lrSmr½Sdygb l;/ ' g[ mv lo m;u dk zHk;u G, f
x m;wJht ajct aeyJjzpfygw, f/ t &Si fjrwf&JU]&AfAGv ft mv rD;ef}*kP fawmf
wdr fjrKyfzHk;u G, faeo v dkrsdK; v lo m;&JU ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef} *kP fawmf[ m
v n f; zHk;u G, faeygw, f/ rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef*kP fawmfu dk b k&i f{u ú&mZf
u awmi f v k, lv dkYr&Edki fygb l;/ ' g&JUt rn fu ]v Gwfv yfpGmawG;ac:jci f;}
jzpfw, f/ b k&i f[ m Opöm"eu dk, lEdki fw, f/ ydki fq dki f&mawGu dk, lEkdi fw, f/
jyn fESi f ' P fay;Edki fw, f/ ½Si fb k&i f[ m t Jv dkt ajct aersdK;awG½Sdaeo n fhwdki f
v lwpfa, mu fydki fwJh t q Hk;t jzwfay;wJh w&m;o lBu D;jzpfjci f;q dki f&m*kP f&n f
u dk v k, lv dkYr&Edki fygb l;/ t u , fí Bu dK;ay;v dku fr , fq dk&i fawmi f Bu dK;ay;cH
![Page 378: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/378.jpg)
354
&o l&JUOD;aESmu fu Bu dK;ay;cdku frSmawmi f t v kyfv kyfaeOD;rSmjzpfNyD; ]' Db k&i f
&u fpu fu sL;v Gefo lyJ o dkYr [ kwf rQwpGmaq mi f½Gu fo lyJ}q dkNyD; t q Hk;t jzwf
jyKaeOD;r Smjzpfygw, f/ v lo m;r SmawGU&wJh' D*kP f&n f[ m wu , fawmh
t ½Si fjrwf&JUt ½Sdeft 0gu GefYjrL;x i f½Sm;jci f;ygyJ/
v lo m;rSm]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}jzpfEdki fwJht pGr f;u dk t ½Si fjrwfu
x n fho Gi f;ay;x m;w, fq dkwJht aMu mi f; o d½Sd&NyDjzpfygw, f/ o dkYayrJh ]' D*kP f&n f
[ m b k&m;o ci fu dk, HkMu n fo ljzpfap? r , HkMu n fo ljzpfap v lo m;wdki f;q DrSm
awGU&Edki fwJh *kP f&n fjzpfwmaMu mi fh x m0&b k&m;b u f t m½kHa&mu fapjci f;v dkY
b , fv dkajymEdki fyghrv J}q dkwJhar;cGef;jzpfv mEdki fygw, f/ ' g&JUt ajzu ]t ½Si fjrwfeJY
aygi f;pn f;Edki fpGr f;u v lo m;wdki f;rSmzefq i f;x n fho Gi f;x m;NyD;jzpfw, f/
t ½Si fhb u f av Qmu fv Sr f;Edki fzdkY' Dt pGr f;u dkawmh t x l;t o Hk;jyK&rSmjzpfw, f/
t ½Si feJYzl;awGU&jci f;q dkwm t ½Si fh*kP fawmfawGu dk aMu ;rHkjyKjci f;rS&½Sdwm
aMu mi fh t ½Si fhb u ft m½kHa&mu fzdkYt wGu f x m0&b k&m;u rdrd&JU ]rmv Du f}
*kP fawmfu dk t o Hk;cso v dkrsdK; v lo m;u v n f; rdrdt wGi f;o EÅmefrSmx n fhay;
x m;wJh ]rmv Du f}(t q Hk;t jzwfay;wJhw&m;o lBu D;)*kP f&n fu dk t o Hk;cs&rSmyJ
jzpfw, f/}
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ]r mv Du fu Da, mi fr D' f' D;ef} *kP fawmf
b , fv dkv Iyf½Sm;ay:v Gi fo v J
t ½Si fjrwf[ m rdrd&JU]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}*kP fawmfu dk at mu f
azmfjyygen f;v rf;eJYt n D t o Hk;csaMu mi f; u srf;jrwfu k&ft meft &o d&ygw, f/
yx r t csu f/ / t ½Si fjrwfu wpfpHkwpf&mt q Hk;t jzwfjyK pD&i fcsu f
csawmhr , fq dk&i f t &mwdki f;u dk o dem;v n fNyD;rSmo mq Hk;jzwfpD&i fw, f/ ro d
em;rv n fb Jrq Hk;jzwfb l;/ ' D*kP fawmfu GefYjrL;x i f½Sm;jci f;u dk awGYcsi fo l
t aeeJY ]rdrdu a&m wpfpHkwpf&mq Hk;jzwf&i f t Jv dkjyKr lo v m;? r jyKr lb l;v m;}
![Page 379: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/379.jpg)
355
q dkwm rdrdu dk, fu dkOD;pGmq ef;ppfMu n hfyg/
wpfpHkwpfa, mu fu cdk;r Iu sL;v Gefw, fv dkY ajymo HMu m;½kHeJY ]o l[ m
t awmfq dk;wJhv lygv m;}v dkY pGyfpGJwwfv dr fhr , f/ o dkYayrJh t ½Si fjrwfu awmh
t Jv dkro dem;rv n fb J t v si fpv dkjyKr ljci f;r½SdwmaMu mi fh v lo m;&JUq Hk;jzwf
pD&i fcsu feJY t ½Si fjrwf&JUq Hk;jzwfpD&i fcsu frSm t awmfu dku Gmjcm;Edki fygw, f/
aeYpOfeJYt rQ v lYav mu rSm ro dem;rv n fb J t v si fpv dkq Hk;jzwfpD&i fcsu f
csr IawGeJY&i fq dki fae&r , f ' ghjyi fw&m;½kH;awGrSm t J' Dx Hk;en f;u dkESv Hk;r lNyD; pD&i f
q Hk;jzwfaer , fq dk&i f wpfav mu v Hk;t rdku ft arSmi fzHk;o Gm;Ekdi fw, f/ wpfpHk
wpfa, mu fu b , fo lu awmhjzi fh cdk;r Iu sL;v Gefygw, fv dkY ½kH;rSmwdki fMu m;
w, fq dk&i fyJ w&m;o lBu D;u (t ppft aq ;t ar ;t jref;r½Sd) t u sOf;ax mi fx J
ydkYv dku f&i f b , fav mu fawmi frw&m;jyK&mu sav rv J/ ' gaMu mi fh b k&m;o ci f
u v lo m;&JUt wGi f;o EÅmefrSmt yfx m;wJh pD&i fq Hk;jzwfcGi fhu dk ]rdrdwdkYb , fv dkawG
r sm; t o Hk;csaeo v J}q dkwm u dk, fhu dk, fu dkq ef;ppfMu n hfyg/ t u , fí
t ½Si fjrwfu q Hk;jzwfpD&i fawmfr lao mt ½Si fjzpfjci f;q dki f&m*kP fawmfu dk t ckv dk
t o Hk;csaeo v dkrsdK;o m t o Hk;csjci f;r½SdcJh&i f t ½Si fhb u fo dkY ajcOD;awmi fv Sn fh
Edki frSmr [ kwfygb l;/ t u , fí t ½Si fjr wfb u fo dkY a½SUwdk;v Sr f;csi fw, f
q dk&i fawmh ro dem;rv n f? t jyn fht 0rpHkpr f;rppfaq ;Edki fo rQ b , ft &mu dkrS?
b , fo lYu dkrS rq Hk;jzwfrdzdkYv dkygw, f/
t jypfu sL;v Gefo lu dko m jypf' P fcwfjci f;
' kwd, t csu feJYwwd, t csu ft jzpf t ½Si fjrwf&JU pD&i fq Hk;jzwfjci f;
*kP fawmfrSm ]t jypfu sL;v Gefo lu dkyJ t jypfay;NyD; rq dki fo lu dk rzr f;pD;? t a&;
r , laMu mi f;? t jypfu sL;o lt pm; t jypfrJho lu dk jypf' P frcwfaMu mi f;}wdkYu dk
awGU&ygw, f/ rdrdt wGi f;o EÅmefrSm t ½Si fjrwf&JU ' D*kP fawmfu dkaygu fzGm;jzpfwn f
apv dkwJho lt aeeJY rdrdu a&m t ½Si fjrwf' D*kP fawmfay:r Smu si fho Hk;o v dk
![Page 380: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/380.jpg)
356
u si fho Hk;wn faq mu f&JUv m;/ wyg;o lu dkrkef;wmeJY o lY&JUn Dt pfu dku dkyg rkef;o Gm;
wwfo v m;}q dkwmu dk awG;ac:q i fjci fo i hfygw, f/ ' gaMu mi fh ]rmv Du f}
*kP fawmfu dk aMu ;rHkjyKyHkwlu l;, lzdkYt wGu f ]wpfpHkwpfa, mu feJYywfo u fNyD;
pD&i fq Hk;jzwfawmhr , fq dk&i f x dko lwpfa, mu fu dkyJu efYo wfNyD; q Hk;jzwfyg/
wjcm;rq dki fwJho l&JUaq GrsdK;o m;csi f;? rdwfaq Go li , fcsi f;awGu dkyg q GJrx n fhyg
ESi fh/ ' ghjyi f wyg;o l u sL;v GefwJht jypft wGu f rq dki fwJho lu dk t a&;, lwmrsdK;
v n f; rv kyfo i fhyg/}
u sL;v GefwJht jypfeJYav smfn DwJh jypf' P fu dko mcsrSwfjci f;
pwkw¬t csu f/ /t ½Si fjrwf&JU pD&i fq Hk;jzwfr I*kP fawmfrSm u sL;v Gef
wJht jypft rSm;eJYn DwJh jypf' P fr sdK;u dk o mcsrSwfaMu mi f;u dk awGU&ygw, f/
' gaMu mi fh t ½Si fh*kP fawmfu dk aMu ;rHkjyKyHkwlu l;, lo l[ mv n f; t J' Dv dko m
jyKrlo i fhygw, f/ t Jv dkr [ kwfb J u dk, fhu dkq Jv dku f½kHav mu fu dk o wfzdkYt x d t a&;
, lwmrsdK;r jzpfo i fhb J t ½Si fjrwfjyKr lo v dkrsdK; jypfr IeJYav smfn DwJh jypf' P fu dko m
csrSwf&ygr , f/
pD&i fq Hk;jzwfcsdefrSm rQwr I½Sdygap
yÍ örajrmu ft csu f/ /t ½Si fjrwf pD&i fq Hk;jzwfwJht cg w&m;rQwpGm
q Hk;jzwfygw, f/ b , fv dkt ajct aersdK;rSm b , fv dkjypfr Ir sdK; u sL;v Gefo v J
q dkwmu dkMu n hfygw, f/ wpfpHkwpfa, mu fo lrsm;rkefYu dk cdk;pm;wm[ m jypfr I
u sL;v Gefjci f;jzpfw, f/ o dkYayrJh t ½Si fjrwfu b , fv dkt ajct aersdK;rSm o l
cdk;wmv Jq dkwmu dkyg ½Ijr i fo Hk;o yfygw, f/ o lwyg;Opömu dkcdk;, lv dkpdwfeJYv m;?
o dkYr [ kwf q mav mi fwJht wGu faMu mi fh wjcm;en f;v r f;r½Sdv dkY v kyfrdwmv m;
q dkwmu dk Mu n hfygw, f/ ' gaMu mi fh t ½Si fhu dk aMu ;rHkjyKwJho lt aeeJY ' Dt wdki f;o m
q Hk;jzwfaq mi f½Gu fo i fhygw, f/ b , fv dkjypfr IrsdK; u sL;v Gefwmv Jq dkwm wpfck
wn f;u dko mrMu n hfb J b , fv dkt ajct aersdK;rSm? b , fv dkrwwfo mrI t u syf
![Page 381: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/381.jpg)
357
t wn f;aMu mi fh u sL;v Gef&wmv Jq dkwmu dkyg o Hk;o yfo i fhygw, f/ rsu fu ef;
q Hk;jzwfcsu fr sdK; rcso i fhygb l;/ t ½Si fjrwf[ m t m;en f;csu fwdki f;u dk t pOf
rsu farSmu fjyKygw, f/ wrefawmfjrwfeJYrq D[ farmft k' f(t )u dk v Hk;0ro dwJho l
u dk t ½Si fhOya' t & r , HkMu n fao Gzn fo l(u mzD&f)t jzpfo wfrSwfrSm jzpfayrJh
v n f; t ½Si fjrwfu o lYu dkt a&;, lrSmr[ kwfygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmhro dwJh
t wGu f o lo u f0i f, HkMu n fr Ir jyKEkdi f&jci f;jzpfwmaMu mi fhyg/
u kef;acsmrIu dkem;ra, mi fESi fh
q Xr t csu f/ /wpfpHkwpfa, mu feJYq efYu si fNyD; u kef;acsmr Iu dk
t ½Si fjrwfu em;rax mi fygb l;/ ' dt wGu f v lo m;t aeeJYu v n f; wjcm;o lu
u kef;acsmrIaMu mi fh rSm;, Gi f;wJhq Hk;jzwfcsu frsdK;rcso i fhyg/ v lo m;u dk t ½Si fjrwf
u dk, fwdki fu q Hk;jzwfo lw&m;o lBu D;t jzpf cefYt yfx m;wmaMu mi fh wyg;o l&JU
u kef;acsmpu m;u dk em;ra, mi fo i fhyg/
pD&i fq Hk;jzwfcsu fwdki f;rSm u ½kP mw&m;v Tr f;NcHKaeygap
o wårajrmu ft csu f/ /t ½Si fjrwf[ m t jypf½Sdo lu dkpD&i fcsu f
csq Hk;jzwfwJht cgrSmv n f; u ½kP mw&m;u q Hk;jzwfcsu fu dk v Tr f;rdk;x m;
ygw, f/ t cgt cGi fhay;v mwmeJY cGi fhv TwfwwfwJht ½Si fyJjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh
v lo m;t aeeJYu v n f; ao ;rTm;wJt jypfu av ;awGq dk a0zefq Hk;jzwfraeb J
Oayu ©mjyKv dku fNyD; wyg;o l&JUau mi f;csu fav ;awGu dk½SmNyD;ajymay;yg/
]rmv Du f}*kP fawmfaygu fzGm;apjci f;&JU t u sdK;&v ' f
t x u fyg t csu f7csu f[ m t ½Si fjrwf&JU]rmv Du f}*kP fawmf v Iyf½Sm;wJh
t cgrSm u si fho Hk;wJht csu fawGjzpfygw, f/ t u , fí v lo m;u v n f; ' Dt csu f
awGu dk *½k"r ®x m;t m½kHpdku fr , fq dk&i f wjzn f;jzn f;eJYt wGi f;o EÅmefr Sm
' D*kP fawmft cdki ft rm&yfwn fo Gm;ygv dr fhr , f/ ' Dv dkt m;jzi fh t ½Si fjrwfeJY
wln Dr Iwpfck&½SdrSmjzpfygw, f/
![Page 382: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/382.jpg)
358
v lo m;u ' Dt pGr f;o wådawGaygu fzGm;apwJht cg Zpfjrpfv dkjzpfv m
ygw, f/ q dkv dkwmu o lYrSmwdk;wu fzGHUNzdK;Edki fpGrf;awG½Sdv mygw, f/ t Jv dk t ajc
t ae½Sdo Gm;wJho lu dk t u sdK;rsm;pGmyGm;apwJht ½Si fh&JU ]rmv Du fu Da, mi f rD' f' D;ef}
*kP fawmfu ¤i f;u dkt &dyfv dkrdk;ygawmhw, f/ o lY&JU0dn mOfrSm o pfv Gi fwJht pGr f;
o wådawG arG;zGm;ay;ygw, f/ r q D[ farmft k' f(t )&JU ]]u REkfyfo n fu eOD;
t pwGi f r&f, r fjzpfNyD; x dko n fhaemu ft Dpmjzpfv m\ }}q dkwJh pu m;ydk' f&JU
t "dyÜg, fu u eOD;t pwkef;u o ci fhrSm t v ’mh[ f*kP fawmfawG&JU t u sdK;
o u fr Iu dkv u fcHEkdi fpGrf;wJh t i ft m;aygu fzGm;jzpfwn fv mw, f/ ' daemu f t ½Si fh
*kP fawmf&JU t m;jzn fhr IeJY wrefawmft Dpmq dki f&mt pGr f;eJYwln DwJh pGr f;t i f
t o pfawG&v mygw, f/ ' Dt ajct ae[ m t yi faygu f½Si fo efzGHUNzdK;Edki fpGrf;½SdwJh
x Gef, u fNyD;v , fajr&JU OyrmeJYv n f;wlygw, f/ zefq i f;cHv lo m;[ m t Jv dk
t ajct aeu dk a&mu fo Gm;NyDq dk&i f t v ’mh[ f&JU ]rmv Du fu Da, mi frD' f' D;ef}
*kP fawmf[ m t u sdK;o u frIu dk x n fho Gi f;ay;ygawmhw, f/ ' Dt jzpf[ m a, mu sFm;eJY
rdef;r aygi f;o i f;aex dki fr I? ajr jyi feJYrsdK;aphx dawGUjci f;pwJh OyrmeJY wpfx yf
wn f;wlygw, f/ t ½Si fjrwfu rdrd*kP fawmfawGeJY t m;jzn fhv dku fayrJh t u sdK;
q u f&v ' fx Gu fay:r v mb l;q dkwmr sdK;r½Sdygb l;/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf&JU
*kP fawmfv Iyf½Sm;½kef;<u wJht cg v lo m;&JUt wGi f;o EÅmefrSm t pGr f;o wådt o pf
awG v Hk;0arG;zGm;v m&ygw, f/
t ½Si fjrwf&JU ]rmv Du f}*kP fawmfeJYt m;jzn fhay;w, fv dkY u Refawmf
aq G;aEG;wi fjycJhwm&JUt "dyÜg, fu u dk, fu v lawGu dk cGi fhv TwfOayu ©mjyKjci f;eJY
q u fq H&i f t ½Si fjrwfu jyefNyD;cGi fhv Twfr IeJYq u fq Hjci f;jzpfygw, f/ t jypf[ m
v lo m;&JUemrfydki f;q dki f&m wdk;wu fr Iu dkaES;au G;apwJh csn fBu dK;jzpfwmaMu mi fh
' DBu dK;ajyo Gm;cJhNyDq dk&i f v lo m;&JUemrfydki f;q dki f&mwdk;wu fr I[ m jrefq efv myg
w, f/ ½kyfav mu rSmawGU&wJh c&D;&JUOyrmawGu t pydki f;rSmjrefjrefq efq ef
![Page 383: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/383.jpg)
359
ajy;v Tm;NyD; t q Hk;o wfrSmajcu kefv u fyef;u su m aES;au G;o Gm;ygw, f/ o dkYayrJh
t ½Si fjrwf&JU c&D;pcef;awGu t pydki f;rSmjzn f;jzn f;csi f;o Gm;NyD; aemu fydki f;rSm
jrefq efv mjci f;jzpfw, f/ t Jv dkjzpf&jci f;u t q i fh(pcef;)wdki f;rSm t pGr f;o wåd
t o pfawG&½SdaewmaMu mi fhygyJ/
]r mv Du f}*kP fawmf aygu fzGm;apjci f;&JU t u sdK;au s;Zl;
t u , fí v lawGu o m rdrdwdkYt wGi f;o EÅmefrSm ]rmv Du f}*kP fawmf
u dk aygu fzGm;apcJh&i f v lr Ijyó em&yft m;v Hk; csKyfNi dr f;o Gm;rSmjzpfygw, f/
jyó emjzpf&wJh t "du t aMu mi f;u ' Drmv Du f*kP f&n fu dk wv GJt o Hk;csaewJh
t wGu faMu mi fhyJjzpfygw, f/ rSefu efwn fhrwfpGm t o Hk;cscJh&i f jyó emq dkwm
b , fawmhrS aygu fzGm;v mrSmr[ kwfygb l;/ u sr f;jrwfu k&ft mefrSm ]t v ’m[ f
(u dk;u G, f&m)rsm;pGm½Sdv Qi f jyó emaygu fzGm;v dr fhrn f} v dkYrdefYMu m;x m;NyD;
wpfzu frSm]u kef;a&ma&yg azmu fjyefysu fpD;o Gm;av NyD} v dkYrdefYMu m;x m;csu fu dk
ax mu f½Ijci f;jzi fh t J' DacwfrSmu dk;u G, f&mt rsm;jyKv kyf u dk;u G, fMu wmu dk
awGU&ygw, f/ q dkv dkwmu v lawG[ m t ½Si fjrwf&JU pD&i fq Hk;jzwfwwfwJh
]rmv Du f}*kP fawmfeJYt n D rdrdwdkYt r It ci f;awGu dk pD&i fq Hk;jzwf&rJht pm;
t J' D*kP fawmfu dk u dk, fho ab mt wdki f;t o Hk;jyKwJht cgrSm jyó emt rsdK;rsdK;
aygu fzGm;v mygawmhw, f/ ]jyó emq dkwm t v ’m[ f&JU*kP fawmfawGu ae
o D;o efYcGJx Gu fwJht cgrSmeJY w&m;ao w&m;r jyXmef;u si fho Hk;wJht cgrSmo m
aygu fzGm;v mwwfaMu mi f;} t x u fyg t m, wfrku ©ygXfawmfu &n fñ Gef;ae
ygw, f/
]rdrdrESpfo u fao mt &mt m; o lwyg;t wGu fv n f; rESpfo u f&}v dkY
o ci fa, ½I(wrefawmft Dpm)u rdefYygw, f/ t u , fí u dk, hfypön f;Opömu dk
o lwyg;cdk;, lwm rBu dKu fb l;q dk&i f o lwyg;ypön f;Opömu dkv n f; u dk, fu rcdk;, l
rdzdkYv dkygw, f/ t pöv mrfu v n f; ' Dv kdyJo Gefo i fygw, f/]o lwyg;b mv kyfo v J
![Page 384: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/384.jpg)
360
q dkwmrMu n hfeJY/ t v ’m[ fb mv kyfo v Jq dkwmu dkMu n hf/ t v ’m[ fv kyfo rQu dk
o mv kyf}q dkNyD; t q i fhedr fho lawGt wGu fa&m t q i fhjr i fho lawGt wGu fyg
o Gefo i fx m;ygw, f/ t v ’m[ t rSm;r jyKEdki fwmaMu mi fh t ½Si fhu dkv dku femwJh
o lrSmv n f; t rSm;u i f;Edki fygw, f/
zefq i f;u v lo m;u ]&[ D;r f} *kP fawmft q i fh&½Sdjci f;
]rmv Du f}*kP fawmf[ m rsdK;apheJYyHkyrmwlNyD; ' g&JUt x u frSm ]&[ D;r f}
*kP fawmf½Sdaeygw, f/ t "dyÜg, fu ]v kyft m;x u fydkrdkNyD;wHkUjyefay;o em;jci f;}
yJjzpfygw, f/ a½SUrSmwi fjycJhwJh t csu f(7)csu fu dkOD;pGm rdrdt wGi f;o EÅmefrSm
arG;jrLaygu fzGm;ap&r , f/ ' daemu f t csu f(7)csu fx JrSmyJ pD&i fq Hk;jzwf v kyfu dki f
&rSmjzpfNyD; , i f;(7)csu f&JU ab mi ft jyi frx Gu fb l;? ' Dt csu fawGu dk rpGefYv Twf
b l;q dkwJh o EédXmefcs&r , f/ t Jv dkq dk t ½Si fjrwfu x dko l&JU t jypf*lemawGu dk
yaysmu fat mi fjyKv kyfay;r Smjzpfygw, f/ t u , fí t r Sm;wpfpHkwpf&m
u sL;v GefcJhrd&i fv n f; t ½Si fu rsu fu G, fjyKay;v dku frSmjzpfygw, f/ ' g&JU t u sdK;q u f
&v ' fu awmh ]pdwfESv Hk;rSm rau mi f;r Iu dkrkef;wD;½GH½Smpdwf aygu fzGm;v mjci f;}
yi fjzpfygw, f/
' daemu f]&[ D;r f}*kP fawmfu dk aMu ;rHkjyKu l;, lo lt aeeJY v kyfo m;
wpfOD;u dk v kyft m;x u fydkwJht caMu ;ai Gay;jci f;t u si fhu dkarG;jrL&ygr , f/
Oyrm - t v kyfo rm;wpfOD;u t v kyf½Si farQmfv i fhx m;wJh o lYq Du v kyft m;
x u fydkwJh t v kyfu dkv kyfay;NyD; t v kyf½Si fu v n f; o lYu dkay;rJhv pmx u fydkwJh
ai Gu dkay;u r f;r , fq dk&i f ' g[ m, SOfNydKi fyGJjzpfygw, f/ ' gayr Jht HhMo p&m
au mi f;wJh, SOfNydKi fyGJyg/ ' D, SOfNydKi fyGJr Sm Ni dr f;csr f;jci f;? ajyNi dr f;jci f;awG
ay:aygu fv mapEdki frSmjzpfygw, f/ wrefawmfjrwf&JUo m0u awGrSmv n f;
' Dv dkt jzpft ysu frsdK;awG½SdcJhygw, f/ wpfcgrSm o m0u wpfyg;u jr i f;a&mi f;zdkY
aps;o dkYx Gu fv mcJhw, f/ aemu fwpfa, mu f o m0u u t J' Djr i f;u dk0, fw, f/
![Page 385: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/385.jpg)
361
' Dt cg jr i f;ydki f½Si fo m0u u jr i f;wefzdk;' *Fg;ESpfax mi fjzpfaMu mi f; ajymv dku f
w, f/ jr i f;0, fr Jho m0u u ' *Fg;o Hk;ax mi feJY0, fv dkaMu mi f;ajymw, f/
a&mi f;o lu v n f; jr i f;[ mESpfax mi fx u fydkrwefwJht wGu f ydkr , lEkdi fb l;v dkY
q Hk;jzwfx m;w, f/ ' gayrJh0, fo lu ' Djr i f;[ mESpfax mi fru ydkwefzdk;½Sdwm
aMu mi fh o Hk;ax mi fx u fwpfjym;rS av QmhNyD;ay;r 0, fEkdi fb l;v dkY q Hk;jzwf
x m;jyefw, f/ t u , fí wpfav mu v Hk;u v lawG ' Dv dkt ajct aejzpfcJh&i f
b , fav mu fv So Gm;rv JawG;Mu n hfyg/
' grSr[ kwf Oyrm - aeYpm;t v kyfo rm;wpfa, mu f o lY&JUaeYwGu fcx u f
ydkwJht v kyfu dkv kyfay;u m v kyfc½Si f;ay;o lu v n f; t v kyfo rm;&o i fhwm
x u fydkwJhai Gu dkay;r , f/ t Jv dkt ajct aersdK;u dk b 0&JUt pdwft ydki f;wdki f;rSm
jyKv kyfEdki fzdkY Bu dK;pm;&rSmjzpfygw, f/ ' gq dk ]q i f;&Jo m;wpfa, mu fu b mv kyf
&rv J/ v , fo rm;wpfa, mu fu a&m b , fv dkv kyf&rv J}v dkYar ;Ekdi fygw, f/
' Dar ;cGef;eJYywfo u fv dkY u Refawmf v , fo rm;awG&JUOyrmeJY azmfjy
ygr , f/ v , fo rm;wpfOD;[ m pdku fci f;&dwfo dr f;zdkY v kyfo m;awGu dk cefYt yf
v kyfu dki fapNyD;v kyfct jzpfay;r , f/ t u , fí v , fo rm;t aeeJY ' dx u f
ydkay;cJh&i f ' gr Sr [ kwfv kyfct jyi f x r i f;ygau R;&i f ¤i f;[ m ' D]&[ D;r f}
*kP fawmfu dk yHkwlu l;u si fhBu Ho lx JrSm t ygt 0i fjzpfygv dr fhr , f/ ' grSr [ kwf
Bu Hacsmi f;awGu dk t cGHcGmcdki f;wmaMu mi fhv kyfo m;u v kyfaq mi fcJhw, f/ o dkYao mf
t dr fjyefcsdefrSmv kyfct jyi f u av ;awGt wGu f Bu H? Bu H&n f? Bu Ho u m? o Mu m;
pwmawGu dkay;r , fq dk&i f t u , fí en f;en f;yJay;r , fq dk&i fawmi f ' g[ m
]&[ D;r f}*kP fawmfu dk yHkwlu l;jci f;jzpfygw, f/ v kyfct jyi f t ydkypön f;
en f;en f;yg;yg; ay;u r f;o n fjzpfap ' g[ m ]&[ D;r f} *kP fawmfeJY t n Do mjzpf
ygv dr fhr , f/ ' gaMu mi fh v lwdki f;' D*kP fawmfu dk u si fhBu Hwn faq mu fEdki fygw, f/
t u , fí t v kyf½Si fjzpfr , fq dk&i f v kyfcx u fydkwJh ai Gay;wJhae&mrSm t rsm;
![Page 386: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/386.jpg)
362
t jym;ay;Ekdi fv dr fhrSmjzpfNyD; t v kyfo rm;jzpfr , fq dk&i f r drdv kyf&rJht v kyf
x u fydkwJh v kyfu dki fay;r Ir sdK;u dkjyKv kyfay;Ekdi fygw, f/
' gayrJh t v kyfo rm;cefYx m;Edki fpGr f;r½SdwJho lawGeJY u dk, fwdki fv n f;
t v kyfr v kyfEdki fwJho lawGv n f;½Sdygao ;w, f/ Oyrm - r su fr jr i fpo n f/
¤i f;wdkYt wGu fv n f; ]&[ D;r f}*kP fawmfu dk yHkwlu l;, lEkdi fcGi fh½Sdygw, f/ t J' gu
au mi f;r Iaq mi fwJho lawGu dk v lawGMu m;rSm wefzdk;jr i fhrm;at mi f ajymq dk
ay;jci f;jzi fh o lwdkYpdwfrSm pdwft m;x u fo efr IawGjzpfay:v mNyD; au mi f;r IrSm
q x u fwydk;aq mi f½Gu fEdki fygv dr fhr , f/ v lwpfa, mu f&JUpdwfu dkx u fo ef
at mi fjyKjci f;aMu mi fh b mt u sdK;½Sdo v Jv dkYawmh ajymv dkYr&ygb l;/ v lawG[ m
t Bu Hau mi f;ÓP fau mi f; awG&zdkY ai GaMu ;Opömrsm;pGm t o Hk;jyKMu ygw, f/
]]t rsdK;wpfOD;wpfu v u fpGyfv kyfNyD; wjcm;t rsdK;o rD;awGu dkjyzdkY t v Geft r i f;
Bu dK;yr f;cJhayrJh b , fo lu rS *½krpdku fcJhMu ygb l;/ wpfaeYrSm x dkt rsdK;o rD;&JU
t drfu dkrD;av mi fawmh wjcm;t rsdK;o rD;awGu ESpfo drfht m;ay;zdkY o lrq Da&mu f
v mMu NyD; ]rD;av mi fwJhx Jrygwm b mrsm;u sefo v J}v dkYar ;awmh t rsdK;o rD;u
]' Dv u fpGyfav ;wpfu Gi f;yJu sef}aMu mi f;ajymjyw, f/ u seft r sdK;o rD;awGu
]' Dv u fpGyfb , fwkef;u v kyfx m;wmv J? t &r f;v Sv dku fwm}po jzi fh ar ;jref;
ajymq dkMu wJht cg x dkt rsdK;o rD;u ] t apmu wn f;u ckv dko m ' Dv u fpGyfu dk
csD;rTr f;ajymq dkcJhr , fq dk&i f u Refr t dr fv n f; rD;av mi fp&mr½Sdb l;}v dkYajym
v dku fw, f}}q dkNyD; rq D[ farmft k' f(t )o ci fu ajymjyav h½Sdygw, f/ t csKyf
ajym&&i fEIwfyg;pyfu ajymwJhpu m;v Hk;av ;jzpfayrJh v lUpdwfu dkrsm;pGm t u sdK;
o u fa&mu fr I½Sdapygw, f/ v lwpfa, mu fu dk o lYv kyft m;cai Gx u frsm;pGmay;
ayrJh ESdr fhcsajymq dkr Iv n f;jyKr , fq dk o lb , fv dkrSpdwfcsr f;ajrhr Iu dk cHpm;&Edki fp&m
r½Sdygb l;/ ' grSr [ kwf b mrSrajymb J EIwfq dwfaer , fq dk&i fv n f; o lYt wGu f
o dr fi , fo v dkcHpm;aeyg&v dr fhr , f/ ' gaMu mi fh t ½Si fjrwf&JU ]&[ D;r f}*kP fawmf
![Page 387: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/387.jpg)
363
u dk q GJi i f, laq mi fv dkpdwf½SdwJho lawGt aeeJYu u dk, fwdki fv n f; ]&[ D;r f}
jzpfat mi fv kyfNyD; v u fat mu fi , fo m;awGu dkv n f; wefzdk;x m;Mu &r , f/
o lwdkYv kyfwJht v kyfu dk csD;u sL;ajymq dk&r , f/ EIwfyg;pyfeJYt u sdK;jyKwm
awmf½kHwef½kHu dpör [ kwfygb l;/ t u sdK;rsm;wJhu dpöyJjzpfygw, f/ o dkYayrJh
t J' dt wGu f wpfpHkwpf&m t caMu ;ai Go Hk; pGJp&mrv dkb J (v lwpfa, mu fu dk
pdwfcsr f;o mat mi f jyKay;Ekdi fygw, f/) t u sdK;rsm;wJht r Iu dk aq mi f½Gu fo lt m;
csD;u sL;pu m;q dk&rSmu v lo m;wdkYwm0efjzpfygw, f/ u RefawmfwdkY*srmt o f
t zGJUt pn f;rSm t J' Dv dkcsD;u sL;pu m; q dkwwfwJht u si fhr½Sdao ;o lu rsm;ygw, f/
yk*¾dKv fwpfa, mu fwdki f;wpfyg;rSm o mo memht u sdK;o , fydk;aecsdef
ZeD;o m;o rD;awGeJYcGJae&ygw, f/ t o i fwdkYZeD;o n fawGv n f; ' Dv dkjzpfcsi fwJh
q E½SdMu rSmr[ kwfb l;/ o dkYayrJh x dkZeD;o n f[ m t x D;u sefpGmt dyfpu f&r , f/
Edk;x &r , f/ u av ;awG[ mv n f; rdb rJhv dkt az&JUt cspfu dk wr f;wo wd&
pdwfeJY q mav mi faer , f/ o lwdkYt em;rSm b , fo lrSr½Sdb l;/wpfzu frSmv n f;
o mo memjyKyk*¾dKv fu t x D;u sefae&w, f/ o l[ m o mo emh t u sdK;o , fydk;NyD;
t dr fjyefv mcsdefrSm ]t dr frSm o lYa0, s0dpöjzn fhq n f;v kyfu dki fay;r Jho l wpfpHk
wpfOD;½Sdaeo v m;}q dkwJh t awG;awmi f o lYrSmr0i fEdki fawmhb J t drfa&mu fwmeJY
u dk, fht v kyfu dk, fv kyf&ygw, f/ ' gayrJh v lawGu t Jv dku dpörsdK;q dk en f;en f;
u av ;rS wefzdk;rx m;wwfMu ygb l;/ t u , fí wpfa, mu fa, mu fu t rSm;
u sL;v GefrdNyDq dk&i fawmh t jypfajymzdkY t o i fhjzpfo Gm;wwfMu ygw, f/ ¤i f;wdkY[ m
t jypfu dkawmhjr i fw, f/ au mi f;wJht csu fawGu dkawmh t en f;i , frQyi f
t m½kHra&mu fMu ygb l;/ ' g&JUt u sdK;q u fu awmh u dk, fhv u fat mu fi , fo m;
(v kyfazmfu dki fzu f)awG ysi f;&dNi D;ai GUv mMu awmhwmygyJ/ t u , fí ESpfo dr fh
t m;ay;pu m;q dkcJhr , fq dk&i f 0efx r f;v kyfo m;t m;v Hk; ½Ti fyspGmt v kyfv kyf
Mu ygv drfhr, f/ ' gaMu mi fh t v kyfv kyfwJho lu dk wefzdk;x m; (q u fq H)o i fhygw, f/
![Page 388: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/388.jpg)
364
t x l;o jzi fh ]t v kyfv kyfo lawGu dk wefzdk;x m;wwfwJht u si fharG;yg}v dkY
u Refawmfu m' D, Hu v lawGu dkajymcsi fygw, f/ v lawG&JUao mu ? wm0ef
0wå&m;eJY t cu ft cJawGu dk r i Jhu Gu fb Ja0zefjypfwi fjci f;[ m ]&[ D;r f}
*kP fawmfeJY q efYu si fwmaMu mi fh ' D*kP fawmfeJYt n D u si fhr lMu &ygr , f/ ' ghjyi f
' D*kP fawmfu dk v lwdki f;t o Hk;csEdki fygw, f/ t q i f;&Jq Hk;o lyi fv Qi f t o Hk;cs
Edki fygw, f/ r drdu dk, fwdki fu dka&m au mi f;wJht v kyfv kyfwJho lu dkyg t m;ay;
pu m;q dkMu yg/ csD;u sL;t m;ay;pu m;q dkwJht jyi f t v ’mh[ fx HrSm ]t dkµt v ’m[ f
- o l[ mau mi f;wJht v kyfu dk v kyfaeo ljzpfw, f/ u RefawmfhrSm o lYu dk ay;p&m
awmh b mrSr½Sdyg/ t ½Si fjrwfo m o lYu dkay;o em;csD;jr§i fhyg}v dkY ' dkt mq kawmi f;
ay;&rSmjzpfygw, f/
t csKyfajym&&i f t v kyfo rm;u t v kyf½Si f&JUt v kyfu dk ydkv kyfay;NyD;
t v kyf½Si fu v n f; t v kyfo rm;u dk v kyfcydkay;&r , f/ ' daemu f o mo emh
t u sdK;o , fydk;o lawG&JUt v kyfu dk wefzdk;x m;&r , f/ o lv kyfwmx u fydkNyD;
csD;u sL;pu m;q dkay;&r , f/ au mi f;r IjyK&i f ½Ti fysr Iu dkjyo &r , f/ t JawmhrS
]&[ D;rf}*kP f&n f aygu fzGm;v mrSmjzpfygw, f/ t v ’m[ feJYwln Dr I jzpfay:v mrSm
jzpfygw, f/ r sdK;wlwpfck[ m o leJYrsdK;wlu dkaygu fzGm;jzpfay:apygw, f/ ' D
*kP f&n f[ m v lo m;u dk t ½Si fjrwfx Hq GJaq mi fr IjyKygw, f/ t ½Si fjrwf&JU
]&[ D;r f}*kP fawmf[ m v lo m;rSmx i f½Sm;ay:v Gi fygw, f/ ' Dv dkx i f½Sm;ay:v Gi f
r IeJYt n D ]q 0g;Af} (u ko dkv f) ydkrdk&½Sdygw, f/ ermZfrSmwpfBu dr f 0wfjyK&i f
t q wpf&m ]q 0g;Af}&w, f/ t Jv dku ae o l[ mwdk;wu fo Gm;rSmjzpfygw, f/
' gayrJh u dk, fwdki f]&[ D;r f}r jzpfwJho l[ m wpfaeYv Hk;ermZfawG b , fav mu fyJ
0wfjyKaeo n fjzpfap? ' Hk&i f;u ' Hk&i f;jzpfaeygv dr fhr , f/ u dk, fwdki f]&[ D;r f}jzpfwJh
o lt wGu ft ½Si fh&JU]&[ D;rf}*kP fawmf[ m t i feJYt m;eJYx i f½Sm;u GefYjrL;ygv dr fhr , f/
]i g t ½Si fo n fv n f; o lYu dkydkrdkwdk;yGm;í ay;awmfr lrn f}v dkY t ½Si fjrwf[ m rdrd
![Page 389: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/389.jpg)
365
b u fa½SUwdk;v Sr f;o lt wGu f rdefYMu m;x m;NyD;jzpfygw, f/ t Jv dkv lrsdK;t wGu f
t jr i fhq Hk;t q i fhu dk &½Sdo Gm;ygw, f/ ' gayrJh rdrdt wGi f;o EÅmefrSm ]&[ D;r f}
*kP f&n fr½Sdo l[ m wpfaeu kefer mZf0wfjyKaeOD;awmh rn fo n fht u sdK;rS
½SdrSmr[ kwfygb l;/ ESpfi g;q , fermZf0wfjyK NyD;rS a&mu fEdki fwJhemrfpcef;wpfcku dk
]&[ D;r f}*kP f&n fr½Sdo lwpfESpfermZfzwf&i f wpfESpfpmt wGu fyJ x dkc&D;u dk
a&mu frSmjzpfNyD; av ;q , fhu dk;ESpfpm0wfjyKrI u sef½SdaeOD;rSmjzpfygw, f/ ' gayrJh
]&[ D;r f}*kP f&n f½Sdo lt zdkY wpfESpfpmermZf0wfjyKv Qi f ESpfi g;q , fpm ]q 0g;Af}
&rSmjzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh o lYpdwfo EÅmefrSmu def;aewJh ]&[ D;r f}
*kP f&n fu yJ t v ’mh[ f&JU]&[ D;r f}*kP fawmfu dk q GJaq mi frSmjzpfNyD; t ½Si fh]&[ D;r f}
*kP fawmfu jyXm;efx m;o n frSm zefq i f;cHv lo m;&JUt en f;i , fao m v kyft m;
u dk ydkrdkq kcsD;jr§i fhwwfw, f? ' ghjyi f t Bu dr fBu dr fcsD;jr§i fh wwfwmaMu mi fhyJjzpfyg
w, f/ ' gaMu mi fh ' D*kP fawmft m;jzi fh ESpft en f;i , ft wGi f;rSm v lo m;[ m
jr i fhrm;wJht q i fhawGu dk t a&mu fv Sr f;Edki frSmyJjzpfygw, f/
zefq i f;cHv lo m;u ]&[ fr mef} *kP fawmft q i fh &½Sdjci f;
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU ]&[ D;r f*kP fawmfeJY v lo m;&JUt wGi f;
o EÅmefrSmu def;aewJh ]&[ D;r f} *kP f&n fwdkY x dawGUcsdwfq u frdwJht cg aemu fx yf
b 0t o pfwpfck ay:x Gu fv mygw, f/ wpfen f;t m;jzi fh emr fw&m;q dki f&m
arG;zGm;jci f;wpfrsdK;jzpfNyD; ]&m[ frmef}*kP fawmfu dk aygu fajrmu f&½Sdat mi f
Bu dK;yr f;jci f;ygyJ/ ]&m[ frmef}&JUt "dyÜg, fu rn fo n fhBu dK;yr f;t m;x kwfr IrS
r jyKb J au mi f;rGefpGmq u fq Hjci f;yJjzpfygw, f/ x m0&b k&m; o ci ft v ’m[ fu
ae? v ? u rÇmajr? rdk;au mi f;u i f? av ? a& po jzi fh zefq i f;ay;x m;jci f;rSm
rn fo lwpfOD;wpfa, mu f&JU t m;x kwfr I&JU&v ' faMu mi fhr [ kwfb J zefq i f;ay;
x m;jci f;jzpfNyD; ' gawGr ½Sdv Qi f v lo m;t o u f½Si faeEdki fzdkYr jzpfEdki fygb l;/
zefq i f;cHv lo m;&JU wwd, ajr mu femr fpcef;u ' D*kP fawmf&½Sdjci f;yJ
![Page 390: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/390.jpg)
366
jzpfygw, f/ ' g&JUo ab mu ]t pOD;ydki f;rSm v lawGu u dk, fhu dkau mi f;rGefpGm
q u fq Hv dkY u dk, fu t wHkYt v Sn fht aeeJY au mi f;r GefpGmjyefv n fq u fq H
jci f;jzpfw, f/ ' daemu frSm wpfq i fhwu fu m v lawGu rn fo n fht u sdK;rSr jyKb J
u dk, fu au mi f;rGefpGmq u fq Hjci f;jzpfw, f/} ' D*kP f&n fu dk&at mi fBu dK;pm;zdkYu
q i f;&J? csr f;o mr a½G;jzpfEdki fygw, f/ t jzpft ysu fwpfckwi fjyyghr , f/
u m' D, efrSm rsu fr jr i fwpfa, mu f½SdNyD; o lYemrn fu [ mzDZfr lt D;Ek' f' D;ef
v dkYac:ygw, f/ o l[ mb , fav mu fawmi f t v ’m[ fay:rSm , HkyHku dk;pm;o v J
q dk&i f wjcm;o lv dku fr rDEdki fygb l;/ ' ghjyi fo l[ mq i f;&Jw, f/ pm;zdkaq mi f
rSmyJaew, f/ v lawGu o lYu dkrsu fr jr i fjzpfwmrdkYu ln DMu w, f/ o l[ m rsu fpd
r jr i fo n fhwdki f t pm;t ao mu fjywfaewJho lrsm;½Sdav rv m;? ' ku ©cHpm;ae&o l
r sm;½Sdav rv m;q dkNyD; [ dk[ dko n fo n far ;pr f;NyD; v Sn fhv n fo Gm;v mwwf
ygw, f/ t u , fí ' ku ©wpfpHkwpf&meJY &i fq dki fae&o lawGU&i f pm;p&may;wwf
ygw, f/ o lYr Smai Gwdkai Gp½SdwJht cgq dkv n f; ay;u r f;wwfygw, f/ o leJY
ywfo u fNyD; t Jv dku dpörsdK;awGt rsm;t jym; u RefawmfMu m;o d&ygw, f/
' gaMu mi fh ' D]&m[ fr mef}*kP f&n faygu fzGm;apzdkY csr f;o m<u , f0r Sjzpfr , f
q dkwmrsdK;r [ kwfb J o lq i f;&Ju v n f; r drdwwfEdki fo av mu feJY ]&m[ frmef}
*kP f&n fu dk NcHKv Tm;Edki fygw, f/ o lwyg;u u dk, fhay:rSm b , fv dkau mi f;u sdK;jyK
x m;jci f;rSr½Sdb J o dkYr [ kwf o lYq Du b , fv dkarQmfv i fhcsu frSrx m;b J o lYu dk
ay;u r f;u ln Djci f;jzi fh (' D*kP fawmfu dkt a&mi fq dk;)Ekdi fygw, f/ Oyrm -
au smi f;q &mwpfOD;u pmo i fv dkY&o rQai Gu dk , lwm ]&[ frmef} *kP f&n fr [ kwf
ygb l;/ au smi f;q &mawGu rsm;ao mt m;jzi fh au smi f;rSmpmo i f&wJht csdef
t jyi f q i f;&Jo m;wpfOD;u dkyi ft zdk;t cr , lb J t v u m;pmo i fv dkYray;ygb l;/
]&[ frmef} *kP f&n fq dkwm ]u dk, fydki ft csdefx Ju t pdwft ydki f;wpfckrSm wm0efu dk
x r f;aq mi fNyD; wjcm;t csdefrSm o lq i f;&JawGu dk b marQmfv i fhcsu frSrx m;b J
![Page 391: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/391.jpg)
367
t u sdK;jyKjci f;}u dkac:q dkwmyg/
yn mwwfwpfOD;[ m ' Den f;t wdki f; rdrdyn mu dkt o Hk;jyKr, f? o l<u , f
wpfa, mu fv n f; r drdOpöm"eu dk ' Den f;t wdki f;t o Hk;jyKr , fq dk&i f o lwdkY
t aeeJYu ]i gwdkY[ m t aygu fwpfckeJYwlNyD; ' Dt aygu fu aewpfq i fh t ½Si f
jrwfu v u fx n fhNyD; v lawGu dk ay;u r f;aewmjzpfw, f} v dkYrSwf, l&r , f/
' Dv dkt q i fhu dk a&mu f½Sdwu fv Sr f;cGi fh &wJhv lawGay:u dk t ½Si fjr wf&JU
wwd, t Bu dr fajrmu f au mi f;csD;r*Fv mawG o u fq i f;u sa&mu fygw, f/' ghjyi f
t ½Si fjrwf&JU ]&m[ frmef} *kP f&n fay:v Gi fx i f½Sm;v mygw, f/
x m0&b k&m;o ci ft v ’m[ f&JU{n fho n fv lo m;
wpfen f;t m;jzi fh t Jv dkv lr sdK;u t ½Si fjrwf&JU { n fho n fhjzpfNyD;
t ½Si fjrwfu o lYu dk t q i fhwdki f;rSm apmi fha½Smu fygw, f/ v lo m;[ m ]rmv Du f}
*kP fawmft q i fha&mu fwJht cg t ½Si fjr wfu ]rmv Du f}*kP fawmft o Gi f
aq mi fv su f v ma&mu fNyD; ]<u yg}v dkY yi fhzdwfygw, f/ ' daemu f v lo m;u
]&[ D;rf}*kP fawmft q i fha&mu fwJht cg t ½Si fjrwfu ]&[ D;r f}*kP fawmf t o Gi f
aq mi fv Qu f ]<u yg} v dkYyi fhzdwfjyefygw, f/ ' daemu f v lo m;u ]&m[ frmef}
*kP fawmft q i fha&mu fwJht cg t &Si fjrwfu ]&m[ frmef} *kP fawmft o Gi f
aq mi fv Qu f ]<u yg}v dkYyi fhzdwfygw, f/ ]&m[ frmef}*kP fawmft q i fh a&mu f
NyD;aemu f t v Gefu s, fjyefYeu f½Idi f;wJht q i fha&mu fwJht cg v lo m;u dkrsm;pGm
ao mt aMu mi f;w&m;awG o i fjyygw, f/ ]&m[ frmef} *kP fawmfeJYt wl
v r f;ñ Tefr IeJY q u fpyfaewJht aMu mi f;awGo i fjyygw, f/ t v ’m[ f½Si fjrwf
rdefYMu m;awmfr lo n frSm -
]]&m[ frmeft ½Si fo n f u k&ft mefu srf;jrwfo i fMu m;ay;awmfr l\ }} (55;2 - 3)
![Page 392: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/392.jpg)
368
q dkv dkwmu t ½Si fjrwf&JUrku ©ygXf awmfo u fq i f;jci f;u ]&m[ frmef} *kP fawmf
eJY q u fpyfaeygw, f/ ' Dt q i fha&mu fNyD;wJho l[ m aemu fjyefq kwfp&m
t aMu mi f; r½Sdawmhygb l;/ t ½Si fjrwf[ m o lYu dk u dk, fu si fhw&m;t o pfawG
o i fjyay;NyD; wdk;wu fr It o pfawG &½SdrJht aMu mi f;cHawGu dk o i fjyay;ygw, f/
v lo m;u ]&AfAGv ft mv rD;ef} t jzpfx i fay:jci f;
]&m[ frmef}*kP f&n f&½SdNyD;t &Si fjrwfu v lo m;t ay: ]&m[ frmef}
*kP fawmfu dk x i f&Sm;apwJht cg t m;o pft i fo pfwpfrsdK; aygu fzGm;v mjci f;
aMu mi fh aemu fwpfq i fhwu fzdkY pdwfx u fo efv mygw, f/ t Jv dkx u fo efcsdefrSm
o lYt wGu f aemu fwpfq i fh[ m v G, fu lo Gm;ygw, f/ o l[ m]&AfAGv ft mv rD;ef}
&JU u GefYjrL;x i f½Sm;&mjzpfzdkY &n fo efygawmhw, f/ ]&Af}&JU v kyfi ef;aq mi fwm
[ m t x u f rSmwi fjycJho v dk rdb ESpfyg;&JUv kyfi ef;eJY t v m; o @efwlygw, f/
]EdkYu kdwpfae&mr Smx m;NyD; u av ;u o lYb mo m ½Smao mu fv dr fhr , f}v dkY
b , frdb u rS rawG;ygb l;/ r db u dk, fwdki fu dk, fu s u av ;u dkw, kw, eJY
EdkYwdku fygw, f/ t u , fí u av ;u rao mu fv Qi fawmi f t wi f;wdku fyg
w, f/ x dken f;v n f;au mi f; ]&Af]*kP fawmft q i fhu dk a&mu fv mwJhv lo m;
[ mv n f; v lawGv r f;rSef&zdkY wau mu fau mu fv dku fNyD; v u fcHv mat mi f
jyKygw, f/ w&m;a[ mae½kHeJY o l[ m rwi f;wdr fygb l;/ ]wrefawmfjrwf(q G)[ m
o Gmt DzfNrdKUu dko Gm;wJht cg NrdKUo lNrdKUo m;awGu u dk, fawmfhu dkcJeJaygu fMu w, f/
u dk, fawmfjyefv Sn fhv mcJh&w, f/ v r f;ckv wfrSm u dk, fawmfem;w, f/ em;cdk&m
ae&mt eD; O, smOfydki f½Si fu NcHv kyfo m;t apcHu dk v TwfNyD; u dk, fawmfht wGu f
pm;p&mt csdKU ay;v dku fw, f/ u dk, fawmfu pm;p&mu dko dyft m½kHr½Sdb J x dkNcH
v kyfo m;u dkyJ w&m;jyaeawmhw, f} (q D&o ft DAfae [ D&Smrf t &AD wGJ 2 -
pm 62) u dk, fawmf[ m ru úmNrdKUrSm½SdpOfu v n f; NrdKUo lNr dKUo m;awG pk½kH;
aeMu wJhae&mawGu dko Gm;NyD; w&m;jyygw, f/ [ *sfjyKv kyfzdkY v lawG
![Page 393: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/393.jpg)
369
pk½kH;Mu NyDq dkv n f; w&m;jyw, f/ v lawGUrS o mo emjyKwmrsdK;r [ kwfb J ½Sm½Sm
azGazGv kyfNyD;awmhu dk o mo emjyKjci f;jzpfygw, f/ r dci fu o m;i , fu dk
v dku f½SmNyD; ]u av ;pmaea&mhr , f} q dkwJht awG;eJY t pm;t ao mu fawG
au R;arG;o v dk u dk, fawmfu v n f; v lawGu dkw&m;jyjci f;jzpfygw, f/
t csKyfajym&&i f ' D*kP fawmfu dk rdrdt wGi f;rSm u def;at mi f;apjci f;
&JUt "dyÜg, fu rdrdu dk, fu dk wpfav mu v Hk;&JU zci fo dkYr [ kwf rdci ft jzpf rSwf, l
apjci f;jzpfNyD; v lawGv u fcHo n fjzpfap? v u frcHo n fjzpfap o lwdkYaemu f
wau mu fau mu fv dku fNyD; v lt m;v Hk;&JUt u sdK;t wGu f t NrJ*½kwpdku fjyKae
jci f;yJjzpfygw, f/ v lo m;[ m r drdpdwfESv Hk;u dk t Jv dkjyKv kyfv dku fwJht cg
]i gwdkY[ mo lUx Hu wpfpHkwpfck, lv dkY&rSmyJ}v dkY, lq aewJho lawGu dk ¤i f;u ydki fq dki f
&&Sdo Gm;jci f;jzpfygw, f/ t Jv dkv lawGt ay:o lu wcgw&H zdt m;ay;Edki fo v dk?
t jypfv n f;ay;Edki fygw, f/ t Jv dkt ajct aersdK;eJYyJ x dkyk*d¾Kv fawG[ m v lo m;
awGu dk yJhjyi fx def;o dr f;o Gm;wmjzpfygw, f/ x dkyk*¾dKv fawG[ m v lwpfcsdKUu dk
a½G;cs, fNyD; o i fMu m;r IawGjyKv kyfygw, f/ o lwdkYu G, fv Gefo Gm;wJht cg x dko l
o i fjyay;cJhwJho lawGu wjcm;o lawGu dk jyefv n fo i fMu m;ay;ygw, f/
t Jv dken f;eJY ' Dt pOft q u fu wn fNrJo Gm;ygw, f/ x dko l[ m o lo i fay;cJhwJh
t kyfpkwpfckwn f;t wGu fo m zci fr [ kwfr lb J aemu ft q u fq u f v lt kyfpk
rsdK;q u fo pfawGt wGu fv n f; zci fjzpfo Gm;ygw, f/ yrmjyK&&i fwrefawmf
jrwf[ m wpfcsdefu o m0u awG&JUzci fjzpfcJho v dk , aeYwdki fu RefawmfwdkY&JU
zci fv n f;jzpfygw, f/ ' Dt q i fha&mu fo Gm;wJhv lo m;[ m u dk, fcsi f;pmpdwfu dk
u dk, fhv lrsdK;x JrSmo m u efYo wfrx m;b J b mo mt , l0g' wdki f;u o lawGu dkyg
u dk, fcsi f;pmpdwfx m;NyD; v lo m;t m;v Hk;t wGu fau mi f;u sdK;u dk t rSefwu , f
v dkv m;o ljzpfo Gm;ygw, f/
![Page 394: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/394.jpg)
370
]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP f&n ft jyn fht 0ay:v Gi fx i f½Sm;o l
' D*kP f&n ft q i fhrSm t jyn hft 0ay:v Gi fx i f½Sm;o lu awmh wref
awmfjrwf(q G)yJjzpfygw, f/ u kd, fawmfu v GJNyD; b , fo lrS' Dv dkjyn hf0wJh t q i fh
rSmr½Sdygb l;/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ' D*kP f&n ft jyn fht 0x i f&Sm;ay:v Gi fo l
q dkwm a½S;v lt kyfpku dkv n f; yJhjyi fx def;o dr f;o Gefo i fcsu fay;Ekdi f&rSmjzpfNyD;
aESmi f;v lt kyfpku dkv n f; o Gefo i fcsu fay;Edki f&rSmjzpfwmaMu mi fhyg/ ' Dt q i fhu dk
u dk, fawmfu v GJNyD; wjcm;b , fv lyk*¾dKv frSr&Edki fygb l;/ ]t m' r f(u dkzefq i f;jci f;
\ t OD;t pt ajct aejzpfo n fh)ajrBu D;t q i fhrSmu wn f;u i gu dk, fawmf
o n f cgwrefeAD, D;efjzpfaecJho n f}q dkNyD; wrefawmfjrwfu o m rdefYMu m;
x m;jci f;jzpfygw, f/ wrefawmfjrwfu wdku f½kdu fyJhjyi fo Gefo i fcJhv dkY a½S;
v lt kyfpkawGu dk yJhjyi fo ljzpf&wmr [ kwfb J a½S;v lt kyfpkawGu dk yJhjyi fzdkY
wrefawmfawGyGi fhay:&jci f;u wrefawmfjrwfo Gefo i fcsu fay;rJh A[ dkt csu f
t csmt x d ac:aq mi fo Gm;v dkr IaMu mi fhyJjzpfygw, f/ ' gaMu mi fh wr ef
awmfjrwfo mv Qi f NyD;jyn hf0wJh]&AfAGv ft mv r D;ef} *kP fawmfx i f½Sm;&m
jzpfygw, f/ ' D*kP fawmft q i fhu dk &½Sdydki fq dki fo Gm;o lo m csD;rTr f;jci f;eJY
x dku fwefo l jzpfo Gm;ygw, f/ ' gaMu mi fhyJ csD;rTr f;jci f;t m;v Hk;pka0;&mjzpfwJh
wrefawmfjrwf&JUt rn fu dk ]rkd[ r®' f} (csD;rTr f;jci f;cHx dku fo l)v dkY rSn fhac:&wm
jzpfygw, f/ ]r dk[ r ®' f} q dkwJht r n femr r ½Sdb J ]cgwrefeAD, D;ef} q dkwJh
wrefawmfcsKyfjzpfv dkYr &Edki fyg/ ' gaMu mi fh wr efawmfjrwf&JUt r n femr
u v n f; ]cgwrefeAD, D;ef}jzpfaMu mi f; t ax mu ft cHjyKaeygw, f/
rq D[ farmft k' fo n f ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmf&JU ' kwd, x i fay:&myHk&dyf
jzpfjci f;
wr efawmfjr wf[ m t ½Si fjr wf&JU*kP fawmfawG NyD;jyn hf0ao m
ay:v Gi fx i f½Sm;&myJjzpfygw, f/ r q D[ farmft k' f(t )u v n f; wrefawmf
![Page 395: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/395.jpg)
371
jrwf&JU NyD;jyn hf0wJh yHk&dyfjzpfwmaMu mi fh wrefawmfjrwf&JU t v i f;a&mi fu dk
&½SdNyD; yHk&dyfo ab mjzi fh ' D*kP fawmf&JUx i f½Sm;&mjzpfjyefygw, f/ ' gaMu mi fhyJ
]t o i fhu dk t Dr mefo u f0i f, HkMu n fjci f;r ½Sdb J r n fo lr Q t v ’mh[ fx Ho dkY
aygu fa&mu fEdki frn fr [ kwf}v dkY rq D[ farmft k' f(t )o ci fx Ho dkY 0[ DAsm' dwf
u sa&mu f&jci f;jzpfygw, f/ wpfen f;q dk&&i f wrefawmfjrwfu dk aemu fv dku f
emcHjci f;&JU v r f;aMu mi f;rSefu dk o ci fu v GJNyD; b , fo lrSro dygb l;/ o ci fu
wrefawmfjrwfyGi fhay:NyD;aemu fydki f; v lo m;x kwpf&yfv Hk;t wGu f v r f;ñ Tef
q &myJ jzpfygw, f/ b maMu mi fhv Jq dkawmh ]ru mar r k[ r ®' D}v dkYac:wJh
wrefawmfjrwf*kP ft q i fh&JU t x Gwft x dyfeJY aemu fq Hk;t csu ft csmu
rq D[ farmft k' fjzpfwmaMu mi fhyg/ ' ghjyi f (wrefawmfjrwfeJYrq D[ farmft k' f)
Mu m;rSm yGi fhcJho rQ o lawmfpi fawGu rGwfpv i ft Gwfr®o fu dk rq D[ farmft k' f
q dkwJh A[ dkcsu fx dwdki f ac:aq mi fv mcJhwmjzpfygw, f/ rq D[ farmft k' f[ m
a½S;t Gr®o ft kyfpk0i fawGu dk o Gefo i fcsu fay;wJh yk*¾dKv fjzpf&jci f;t aMu mi f;u
o ci feJYpyfv sOf;v dkY a½S;wrefawmfawG&JU Bu dKwi fedrdwfa[ mu def;awG[ m
o ci fyGi fhay:jci f;rSm NyD;jyn hfpHkcJhjci f;jzi fh x dkwrefawmfawG&JU rSefu efr IawG
x i f½Sm;v m&wmaMu mi fhyg/ ' ghjyi f r q D[ far mft k' fu dk t aMu mi f;cHu m
wpfav mu v Hk;rSm yGi fhay:av cJho rQao m wrefawmfrSefu efaMu mi f; t ax mu f
t cHjyKapcJhygw, f/v lr sdK;pGJr Iu dk z, f½Sm;ypfapcJhygw, f/ o ci fu yJ t jcm;
wrefawmfawG&JUrSefu efr Iu dk azmfx kwfcJho v dk wrefawmfu &pf½Sem;eJY &mr&JU
t rSefw&m;u dk azmfu sL;cJhygw, f/ ' Dv dkazmfx kwfajymq dkr IawGaMu mi fhyJ o ci fhu dk
u mzD&f(ao Gzn fo l? t , lazmu fjyefo l)t jzpf o rkwfcJhMu ygw, f/t csKyf
ajym&&i f rq D[ farmft k' f&½Sdo rQt &mt m;v Hk;[ m yHk&dyf o ab mo mjzpfyg
w, f/ wrefawmfjrwfu o m a½S;v lt kyfpkeJY aESmi f;v lt kyfpku dk t jyn hft 0
![Page 396: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/396.jpg)
372
v i f;0i f;x i f½Sm;jycJhwJh t ppft rSefyk*¾dKv fjrwfjzpfygw, f/
' D*kP f&n ft q i fhu dka&mu f½Sdo Gm;o lu ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmf
u x dko lYt ay: o u fq i f;u sa&mu fv mygw, f/ t J' Dt cg x dkyk*¾dKv f[ m
]t mv rD;ef} (pMu 0Vmav mu cyfo dr f;)jzpfo Gm;NyD; t v ’m[ fu ]&Af}o lY&JU
zefq i f;ar G;jr LysdK;ax mi f½Si fjzpfo Gm;ygw, f/ ' D*kP fawmfeJY t jyn hft 0
aESmi fzGJYo Gm;o l[ m t ½Si fjrwf&JUNyD;jyn fh0wJh ]&Af}*kP fawmf[ m x dko leJY x dku fwef
o Gm;ygw, f/ ' D*kP fawmfeJY t q u fjzwfo lu awmh wen f;t m;jzi fht ½Si fjrwf&JU
av mu x Ju ae x kwfaq mi fcHv dku f&o lyJjzpfygw, f/ o ab mu x dko lYq DrSm
NyD;jyn hf0wJh ]&Af}*kP f&n ft q i fh ru def;at mi f;ao ;v dkYyJjzpfygw, f/ t ½Si fjrwf
u dk ao Gzn fji i f;q efjci f;eJY t pöv mrf&JUv sdKU0Su fcsu f[ m ' Dt csu frSmwn fae
ygw, f/
t q Hk;pGefao mt q i fh
' D]&AfAGv ft mv rD;ef}*kP fawmf&JU NyD;jyn hf0wJh ay:v Gi fx i f½Sm;&m
u awmh wrefawmfjrwf(q G)yJjzpfw, fv dkY t x u frSm wi fjycJhygw, f/ ' gayrJh
wjcm;b , fo lrS ' D*kP fawmf&JUx i f½Sm;&mr jzpfEdki fb l;v dkY q dkcsi fwmr[ kwfyg
b l;/ wu , fu wrefawmft m;v Hk; ' D*kP ft q i fhu dk wu fv Sr f;Edki fcJhygw, f/
o dkYayrJh t q i fhawGu awmh o D;o efYpDjzpfw, f/ wpfa, mu fu t rsm;t jym;
x i f½Sm;&mjzpfr , f/ wpfa, mu fu t en f;i , fx i f½Sm;&mjzpfr , fq dkwJh
o ab myg/
t q i fht m;v Hk; jzwfo ef;Edki fr Jht o dyn m b , fv dk&Edki fr v J
wi fjycJho rQ t q i fht m;v Hk;u dk jzwfo ef;Edki fcJhaMu mi f;u dk b , fv dk
o dEdki frv Jq dkwJht aMu mi f; wi fjyzdkYu sefygao ;w, f/ au smi f;o m;wpfa, mu f
aemu fwpfwef;wu fzdkYt wGu f r lv aecJhwJht wef;r Smpmau sr S wu f
a&mu fEdki frSmjzpfaMu mi f; rSwfo m;o i fhygw, f/ ' Dv dkyJ aemu f*kP fawmf
![Page 397: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/397.jpg)
373
t q i fhu dk wu fEdki fzdkYt wGu f r lv ½SdcJhwJh *kP fawmft q i fhrSm t au mi f;q Hk;u si fhr l
Edki fo l jzpfzdkYv dkygw, f/ au smi f;o m;wpfa, mu f[ m pmu dk þ ? o n f
ra½G;ru su frSwfv dkY t wef;rwi fay;b l; q dkwmrsdK;r½Sdo v dkb J zefq i f;cHv lo m;
[ m *kP fawmft q i fhwpfcku si fhBu H t m;x kwfaepOfrSm t csdKUao mt m;en f;csu f
awGv n f; ½SdrSmt r Sefjzpfayr Jh (' Dt q i fhau sn u f&i f) aemu f*kP fawmf
t q i fhu dk rkcswu fa&mu fEdki fcGi fhay;rSmjzpfygw, f/ t ao ;t zGJ t rSm;t , Gi f;
awGu dkawmh t ½Si fjrwfu rsu fu G, fjyKcGi fhv Twfay;v dku frSmjzpfygw, f/
]t x u fr Smwi fjyv mcJho rQt aMu mi f;t &mawGu dkMu n hfjci f;jzi fh
*kP fawmfav ;cku dk t v Sn fhu s rdrdt wGi f;rSm u si fhBu Hwn faq mu f&r Sm
jzpfaMu mi f;o d&w, f}v dkY t awG;0i fEkdi fygw, f/ ' gaMu mi fh ' Dt csu fu dkv n f;
½Si f;v i f;v dkygw, f/ *kP fawmfawGu dk t v Sn fhu s u si fhBu Hwn faq mu f&jci f;u
pcef;wpfckcsi f; c&D;q efYwJhen f;v r f;eJY wpfq i fhcsi f;v Sn fhv n fo Gm;wJh
yHkpHjyKv kyfx m;jci f;aMu mi fhyg/ wu , fq dk&i f v lo m;t aeeJY t csdefwdki f;rSm
*kP fawmft m;v Hk;u dk yHkwlu l;, lNyD; wn faq mu fu si fhBu Haeo i fhygw, f/
at mu ft q i fhr Sm½SdwJh*kP fawmfawGu dk t au mi f;q Hk;u si fhr lEdki fawmhr SyJ
t x u frSm½SdwJh*kP fawmfawGu dk t jyn hft 0u si fhBu Hwn faq mu fNyD; NyD;jyn hf0wJh
wdk;wu fr Iu dk &½SdEkdi frSmjzpfygw, f/
wrefawmfawG&JUu sdefpmeJYpdefac:jci f;t aMu mi f;
]wrefawmfawG[ m ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmfazmfu sL;&mjzpf
w, fq dk wr efawmfawGu b maMu mi fh]b ' f' kt m}u sdefpmwdku f&o v J?
b maMu mi fh ]r lb m[ Dv m} pdefac:&wmv J}q dkwJhar ;cGef;jzpfEdki fygw, f/
' g&JUt ajzu ]wrefawmfawG[ m rdrdo ab mq EeJY t J' Dv dkb , fawmhrS rv kyfb J
t v ’mh[ ft rdefYeJYt n Do m jyKr l&jci f;jzpfw, f/ wrefawmfjrwf o Gmt DzfNrdKUu dk
<u pOfu NrdKUo lNrdKUo m;awG wrefawmfjrwfu dk ½kdu fESu fu mcJawGeJY aygu faeMu
![Page 398: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/398.jpg)
374
awmh wr efawmfjr wf jyefv Sn fhv mcJh&w, f/ ' Dt cgr Sm awmi fapmi fh
au mi f;u i fwrefu wrefawmfjrwfq Da&mu fv mNyD; ]u dk, fawmfo mt rdefY
½Sdr , fq dk awmi fu dkNzdKcsNyD; ' DNr dKUu dk pdpdn u fn u facsypfv dku fr , f}v dkY
x av Qmu fw, f/ ' Dt cg wrefawmfjrwf u ]rv kyfygeJY}v dkY au mi f;u i fwrefu dk
rdefYv dku fNyD; t v ’mh[ fx HrSm ]t dkµ u Refawmf r sdK;\ t v ’m[ f-' Dv lrsdK;pko n f
u RefawmfrsdK;t b , fo lq dko n fu dk ro dem;rv n fao maMu mi fh x dko dkYjyKr lq u fq H
&jci f;jzpfo n f/ o lwdkYu dk r zsu fq D;ygESi fh/ o lwdkY\ rsdK;q u fo pfr sm;o n f
rGwfpv i fr sm;jzpfau mi f;jzpfv mEdki fygo n f}v dkY' dkt mawmi f;q kjyKaMu mi f;
[ ' D;pfMo 0g' awmfrSmv m½Sdygw, f/
' Dv dkyJ rq D[ farmft k' fo ci fv n f; ]b ' f' kt m}u sdefpmwdku fr IawGu dk
jyKv kyfcJhayrJh ' gawGt m;v Hk;[ m t v ’mh[ ft rdefYeJYt n Do m jyKv kyfjci f;jzpf
ygw, f/ armfv 0D t Af' Gv fu &D;r fq m[ Db fu q i fhjyefo n frSm-]wpfn ü
rq D[ farmft k' fo ci f i dka<u ;&i f; ' dkt mawmi f;q kjyKaeo n fu dk u REkfyfMu m;
cJh&\ / o ci fi dka<u ;aeo n frSm emu si fcHpm;ae&ao m t r sdK;o rD;wpfOD;
½Idu fBu D;wi i f i dka<u ;aeo a, mi frSwfx i f&\ / u REkfyft ao t csmem;pdku f
ax mi fMu n hfo n fht cg o ci fBu D;awmi f;q kjyKcsu frSm t wdki f;o m;Mu m;&av
o n f/ x dkt csdefu mv o n f yv dyfa&m*gu yfq dku faeao mu mv jzpf\ /
]t dkµt v ’m[ f - zefq i f;cH v lo m;t m;v Hk; ao q Hk;u G, fv Gefo Gm;cJhv Qi f
t ½Si fhu dkt b , fo lo n f t Drmefo u f0i f, HkMu n fEdki fygawmht Hhen f;}[ k o ci fBu D;
awmi f;q k' dkt mjyKaejci f;jzpfo n f/} ' gaMu mi fh t u , fí r q D[ farmft k' f
o ci fu b , fo lysu fpD;ygapv dkY u sdefpmwdku fcJh&i f ' g[ mt v ’mh[ ft rdefYawmfeJY
jyKv kyf&jci f;yJjzpfygw, f/
]u sdefpmwdku fjci f;u t v ’mh[ ft rdefYeJYjyKv kyfjci f;jzpfw, fyJ x m;ygawmh/
]rkb m[ Dv fv m[ f} pdefac:wmu a&m b maMu mi fhv J}v dkY ar ;Ekdi fygw, f/ ' geJY
![Page 399: The Existence Of God](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052216/57906e0f1a28ab687492b946/html5/thumbnails/399.jpg)
375
ywfo u fNyD; rSwfx m;&rSmu v lwpfa, mu fu dkpdefac:w, fq dkwm pdefac:jci f;
cH&o l[ m t wdki f;x u ft v Gef v r f;v GJv r f;rSm;a&mu faewmaMu mi fhyJ jzpfyg
w, f/ v lwpfa, mu fu dk t ysu fpD;cHNyD; u sefwJhv lt rsm;t jym;u dk v r f;v GJ
v r f;rdku fu ae u , fwi fjci f;[ m ]&AfAGv ft mv rD;ef} *kP fawmfx JrSmyg0i f
ygw, f/ t u , fí u dk, fcEmt pdwft ydki f;wpfckck ysu fpD;ykyfo dk;o Gm;&i f
t o u fu dku , fzdkY ykyfaewJht pdwft ydki f;u dk jzwfawmu fypfv dku f&ygw, f/
]t v ’m[ fu &AfAGv ft mv rD;efjzpfwmaMu mi fh b maMu mi fhu sdefpm
wdku fzdkY wrefawmfu dk t rdefYay;&wmv J}q dkwJh o Ho , u dk ½Si f;v i f;yghr , f/
' g&JUt ajzu ]t v ’m[ f[ m t u G, ft aMu mi f;w&m;t v Hk;pHku dk o du Rr f;
wmaMu mi fh wcsdKUt cgawGrSm v lwpfa, mu f[ m ' D½kyfav mu rSm o lU&JU
v r f;v GJr I? q dk;o Gr f;&u fpu fr IawGu wrv GefrSm cHpm;&rJh' ku ©t csdef u mv u dk
q GJq efYaeo v dkjzpfaewmu dk jr i f&wmaMu mi fh ' ghjyi fjyefv Sn fhv mrJhv r f;u dk
o lYv u feJYo l ydwfaewmu dkjr i f&wmaMu mi fh x dko lu dkzefq i f;arG;jrLwJh ]&Af}
*kP fawmf½Si fu ' D½kyfav mu rS o lYu dk½kyfo dr f;v dku fzdkY v dkv m;&jci f;jzpfw, f/
t Jv dkt m;jzi fh ¤i f;&JUt jypft rdku ft rSm;u ' dx u fydkwdk;rv m;zdkYeJYcH&rJh jypf' P f
u mv ½Sn fv sm;ro Gm;apzdkYyJjzpfygw, f}
d]]csD;rTr f;jci f;t aygi f;o n f pMu 0Vmav mu cyfo dr f;t m;
zefq i f;arG;jrKawmfr lo n fh t &Si fjrwft zdkYo m jzpfo wn f;}}