sanokthe church from bączal dolny in the open air museum in sanok niewielka, urocza cerkiew z...

Koncepcja i projekt graficzny /

Conception and Graphic Design by Lech Majewski

Fotografie / Photography by Maciej Skowroński

Tekst / Text by Robert Bańkosz

S a n o k

Sanok mini blok [press].qxp_Layout 1 28.11.2016 14:53 Strona 1

Widok z Orlego Kamienia na zatopione pomiędzy górami miasto

View from the Eagle Stone to the city sunken between

the mountains


Rynek z XVIII-wiecznym ratuszem,XVII-wiecznym kościołem i klasztorem franciszkanów

The Market Square with the 18th-century town hall,

the 17th-century church and Franciscan monastery


12


W 1339 roku, jeszcze w okresie przynależności do Rusi Halickiej, Sanok otrzymał przywilejlokacyjny na prawie magdeburskim. Wydał go książę Jerzy II Trojdenowicz. Na wzgórzuHorodyszcze, które prawdopodobnie w przeszłości było pierwszym Sanokiem, odkryte zostały zresztą pozostałości świątyni i cmentarza oraz liczne ozdoby i enkolpiony w typiekijowskim. Po śmierci księcia Jerzego Trojdenowicza w 1340 roku rozpoczęła się rywalizacja o tron halicki. Starała się o niego Litwa, Tatarzy, Węgrzy i Polacy. Litwini zajęli Wołyń, zaś Kazimierz Wielki opanował Księstwo Halickie i najechał Lwów. 25 kwietnia 1366 rokuto właśnie ten król wydał dokument potwierdzający prawa miejskie Sanoka. W 1417 roku doszło do niezwykle ważnego dla miasta i kraju wydarzenia. 2 maja w kościelefarnym pw. św. Michała ślub wzięli Władysław Jagiełło i Elżbieta Granowska – jego odtądtrzecia żona. Los związał z miastem także ostatnią żonę Jagiełły – Zofię Holszańską, nazywaną Sonką. Po śmierci króla w 1434 roku osiadła ona na stałe w sanockim zamku. Dbała o zarządzane włościami, a zamek i miasto zawdzięczały jej dalszą rozbudowę.

In 1339, still during the period of its membership of Galician-Volhynian Ruthenia, Sanokwas granted city privileges based on the Magdeburg Law. These were issued by Duke Jerzy IITrojdenowicz. On Horodyszcze, which was likely the first Sanok, remains were discoveredof a church and cemetery and numerous decorations and engolpions of the Kiev type. After the death of Duke Jerzy Trojdenowicz in 1340 a struggle began for the throne of Galicia. Lithuania, the Tatars, the Hungarians, and the Poles laid claim to it. The Lithua-nians took Volhynia, and Casimir the Great mastered the Duchy of Galicia and invadedLviv. On 25 April 1366 this king issued a document confirming the city rights of Sanok. In 1417 events that were extremely important for the city and country took place. On 2 Mayin the parish church of St. Michael the wedding took place of Władysław Jagiełło (Jogaila)and Elizabeth Granowska – his third wife. Fate also linked the city with the last wife of Jogaila – Sophia of Halshany, called Sonka. After the death of the king in 1434 she settled permanently in Sanok castle. She took care of the managed estates, and both the castle and the city owed its further expansion to her.

„Losy dały mu za ojczyznę Sanok…” –pierwszy polski humanista Grzegorz

z Sanoka

“Fate gave him Sanok for hiscountry...” – the first Polish humanist

Gregory of Sanok


18

O u

roku

ulic

zek

z ok

resu

fin de siècle

przy

pom

inaj

ą da

wne

witr

yny

skle

pow

eThe

cha

rm o

f th

e fin de

siècle

stre

ets

is r

ecal

led

by o

ld s

tore

fron

ts


„Orle

gnia

zdo”

– w

illa

rodz

iny

Zal

eski

chThe

“Eag

le's

Nes

t” –

the

Zal

eski

fam

ily v

illa


24

Fabryka Wagonów i droga do StrożyWielkich w tle, fot. autor nieznany, 1927

The Carriage Factory and the road toStróże Wielkie in the background,

photo author unknown, 1927

Walenty Lipiński i MateuszBeksiński – ojcowie założyciele

sanockiej fabryki

Walenty Lipiński and MateuszBeksiński – the founding fathers

of the Sanok factory

Fotografia pocztówkowa DomuSokoła, fot. Franciszek Strachocki,

ok. 1930

Picture postcard photograph of the Sokół House, photo

Franciszek Strachocki, c. 1930

Dom Sokoła, rzeźbaprzedstawiająca członka drużynsokolich zrywającego kajdany

orłowi polskiemu

Sokół House, a sculpture of a member of the Sokół team

breaking the shackles of the Polish eagle

Prototyp autobusu Sanockiej FabrykiAutobusów (SFA) – San H-100, fot. Damazy Kwiatkowski, 1966

Prototype of the bus from the Sanok Bus Factory (SFA) – the San H-100, photo Damazy Kwiatkowski, 1966


Od końca XVI wieku rozpoczął się stopniowy upadek Sanoka. Przyczyniły się do tego w dużej mierze pożary, z których największy – w 1566 roku – zniszczył ogromną część zabu-dowy miasta, oraz przetaczające się przez cały XVII i XVIII wiek przez sanocczyznę wojny i obce najazdy. Rozpalały się bunty chłopskie, grasowali zbójnicy, a szlacheckie rody najeż-dżały się wzajemnie. W 1809 roku miał miejsce ostatni w dziejach szturm na sanocki zamek.Oddział Ksawerego Krasickiego zajął miasto, lecz pod rosnącym naporem Austriaków zmuszonybył jednak salwować się ucieczką, zjeżdżając konno po stromej, czterdziestometrowej skalistejskarpie w nurt Sanu.W 1832 roku dwóch emigrantów z Kongresówki, Walenty Lipiński i Mateusz Beksiński, założyło w Sanoku zakład kotlarski, w 1886 roku przemianowany na zakład przemysłowy.Syn Walentego, Kazimierz Lipiński, otworzył kilka lat później Pierwsze Galicyjskie TowarzystwoBudowy Maszyn i Wagonów w Sanoku, a w latach 1894–1895 przystąpił do budowy fabryki

na terenie dzielnicy Posada Olchowska. Tradycje tego zakładukontynuuje obecnie fabryka autobusów Autosan sp. z o. o.

From the end of the 16th century Sanok’s gradual declinebegan. In large measure this was caused by fires, the largest ofwhich – in 1566 – destroyed a large part of the city's buildings,

as well as the wars and foreign invasions which took place in the Sanok region over the entire 17th and 18th centuries. Peasant revolts were inf lamed, outlaws prowled, and noblefamilies invaded each other.In 1809 the last assault on Sanok castle took place. The forces of Ksawery Krasicki occupiedthe town, but under increasing pressure from the Austrians was forced to f lee, moving onhorseback down the steep, rocky 40 m slope into the San. In 1832, two immigrants from Congress Poland, Walenty Lipiński and Mateusz Beksiński,set up a boilermaker’s plant in Sanok, in 1886 renamed as an industrial plant. Walenty’sson, Kazimierz Lipiński, a few years later, opened the First Galician Company for Machi-nery and Carriage Construction in Sanok, and in the years 1894–1895 began building a factory in the district of Posada Olchowska. The traditions of this plant continue today in the bus factory Autosan sp. z o. o. [Ltd.].


26

Ram

erów

ka n

a zd

jęci

u w

ykon

anym

prz

ez W

łady

sław

a B

eksi

ński

ego,

ok.

190

5R

amer

ówka

in a

n im

age

take

n by

Wła

dysł

aw B

eksi

ński

, c. 1

905

Nie

gdyś

mie

ściła

się

tut

aj C

zyte

lnia

Mie

szcz

ańsk

a, p

óźni

ej K

lub

Gór

nika

-Naf

tow

caO

nce

the

Mun

icip

al R

eadi

ng R

oom

was

hou

sed

here

, lat

er t

he M

iner

s' an

d O

ilmen

's C

lub


p

g

,

Szko

ła L

udow

a im

. Fra

ncis

zka

Józe

fa, f

ot. W

łady

sław

Bek

sińs

ki o

k. 1

905

Fran

z Jo

seph

Fol

k Sc

hool

, pho

to W

łady

sław

Bek

sińs

ki, c

. 190

5D

ziś

II L

iceu

m O

góln

oksz

tałc

ące

Toda

y th

e II

Hig

h Sc

hool


„Widzisz Sanok, stolicę moją;niedawno tu jeszcze panowały halickiekniazie, żony ich myły ręce w perłach,a kąpały się w kadziach napełnionych

srebrną diengą” (J. Słowacki, Zawisza Czarny)

“You see Sanok, my capital; recentlyhere the Halicki princes still prevailed,

their wives washed their hands inpearls, and bathed in vats filled with

silver diengas [coins – transl.]” (J. Słowacki, Zawisza Czarny)


38

Fragment wystawy sztuki cerkiewnej od XIIdo XX wieku w Muzeum Historycznym


Part of the exhibition of Orthodox art from the 12th–20th centuries in the Historical Museum


50


Kościół z Bączala Dolnego w sanockim SkansenieThe church from Bączal Dolny in the Open Air Museum in SanokNiewielka, urocza cerkiew z Rosolina w SkansenieA small, charming Orthodox church from Rosolin in the Open Air MuseumMalownicza cerkiew z Grąziowej na stokach Gór SłonnychThe picturesque Orthodox church from Grąziowa on the slopes of the Słonne Mountains


Ołtarze i belka tęczowa kościoła z Bączala Dolnego

pw. św. Mikołaja z 1667 roku

The altars and the rood beam of the church of St. Nicholasof 1667 from Bączal Dolny


sanokthe church from bączal dolny in the open air museum in sanok niewielka, urocza cerkiew z...

Documents