παρουσίαση της ποιητικής συλλογήςτου Ασημάκη Ασημακόπουλου

Δήμος Χλωπτσιούδης

στην έλξη της ποίησης

στην έλξη της… ποίησης

Ένα καινοφανές χαρακτηριστικό στην ποιητική παραγωγή του ΚΑ΄ αιώνα είναιη εμφάνιση ποιητών σε προχωρημένη ηλικία χωρίς οποιαδήποτε προηγούμενηπαρουσία1. Τούτοι έρχονται να συνυπάρξουν πλάι σε δημιουργούς που εξέδωσανπριν από πολλά έτη και επανεμφανιστήκαν μετά από δεκαετίες2 και προστίθενταιπλάι σε νεαρότερους δημιουργούς, μεσήλικες ή νέους, και βεβαίως σε ποιητέςπροηγούμενων γενεών3. Και τούτο ακριβώς είναι που καθιστά δύσκολη τη γενεα-λογική ταξινόμηση αφού η πρώτη εμφάνιση στα γράμματα και η ηλικία δε συμ-βαδίζουν με τις γνωστές λογικές ταξινόμησης. Για αυτό κάνουμε λόγο και για “ποι-ητές της αγανάκτησης” 4 (κι όχι για “γενιά”5).

Έτσι και τον Ασημάκη Ασημακόπουλο -που εμφανίστηκε το 2015 με την ποιητικήσυλλογή «στην έλξη του αίματος» (από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης)- κριτικά οφεί-λουμε να τον εντάξουμε στην ποίηση της αγανάκτησης. Αν και απουσιάζουν επι-καιρικά στοιχεία (κρίση, ένδεια, προσφυγικό κλπ) είτε ως βίωμα είτε ως αγωνία, οδημιουργός αναπόφευκτα λόγω του κοινωνικού και υπαρξιακού χαρακτήρα της1 πχ Μιχαήλ Παπαδόπουλος, Μαρία Σκουρολιάκου, Πέτρος Θεοδωρίδης κ.ά.2 πχ ο Ιάσων Λειδινός, ο Χάρης Μελιτάς κ.ά 3 Αντώνης Παπαδόπουλος, Χαρά Χρηστάρα, Τόλης Νικηφόρου, Μιχάλης Κακίσης κ.ά4 Στους ποιητές της αγανάκτησης συναντάμε στοιχεία εντελώς ετερόκλητα. Έναν λόγο άλλες φορές κοφτό καιαπέριττο και άλλοτε μία εκφραστική που θυμίζει θεατρικό. Διακρίνεται μια γλώσσα ειρωνική και καταγγελτική μεαμεσότητα και προφορικότητα και έντονους πειραματισμούς στη στιχουργική αλλά πάντα με εμφανή την ενσω-μάτωση κοινωνικών αναπαραστάσεων.

Παρά ωστόσο τις σημαντικές διαφορές στο ύφος, τη θεματική, την ευαισθησία και την κοινωνική αφόρμηση καιτις ίδιες τις αισθητικές τους αντιλήψεις, διακρίνεται μία μοναδική εγγύτητα στην ποιητική τους ώστε να είμαστευποχρεωμένοι να τους κρίνουμε, να τους προσεγγίσουμε, ως μία ομάδα με συλλογική -προς το παρόν- αντίληψη(σε αντίθεση πχ με τη "γενιά του ‘80" ή "γενιά της ιδιώτευσης"), αλλά όχι ως γενιά λόγω ακριβώς των διαφορώνύφους και ηλικιών (όπως πχ συναντάμε στη "γενιά του ‘70" ή "γενιά της αμφισβήτησης"). Αμφισβητείται ο προ-ηγούμενος μεταμοντερνισμός, εξοστρακίζεται η ελιτίστικη εικόνα που αναπτύχθηκε για την Ποίηση κατά τις προ-ηγούμενες δεκαετίες και αναζητείται διέξοδος μέσα από την Τέχνη. Ο παλιός υπαρξιακός πυρήνας με το ατομο-κεντρικό στοιχείο εξορίζεται και εισάγεται η κοινωνικοϋπαρξιακή διάσταση στην ποίηση (σαν να αιωρείται ωςποιητικό υποκείμενο ένα εμείς).

Χαρακτηριστικό του στίχου των «ποιητών της αγανάκτησης» είναι η αμεσότητα του μηνύματος. Αρνούνται τηνκρυπτικότητα και τους κρυφούς συμβολισμούς των προηγούμενων γενεών, όπως και την επιθετική πεζολογία στοστίχο. Καθιέρωσαν μια ποιητική που μιλά άμεσα στο αναγνωστικό κοινό. Η γλώσσα τους είναι απλή, δίχως επιτη-δευμένα στολίδια και λογοτεχνικά σχήματα, στηριζόμενη στη μεταφορική χρήση των λέξεων και τη συνειρμικήσύνδεση των εικόνων (με απόσταση όμως από το νεοϋπερρεαλισμό). Η αγανάκτηση των ποιητών εμφανίζεται ωςμία συνολική εικόνα. Είναι η ίδια εικόνα που διαπνέει το συνολικό θυμικό της κοινωνίας (βλ. Δήμος Χλωπτσιούδης,Οι ποιητές της αγανάκτησης, τοβιβλίο, 12.05.2015 και του ιδίου Η ποίηση της γενιάς της κρίσης/ποιητές της αγα-νάκτησης, τοβιβλίο, 03.01.2015).5 Η άρνηση της «γενιάς» οφείλεται στην κομφορμιστική διάσταση του όρου, καθώς επιβάλλει ορισμένα κοινά χα-ρακτηριστικά στο σύνολο των ποιητών και μάλιστα υπό το φως μιας συγκεκριμένης κοινής ηλικίας. Ο δε κομφορ-μισμός συντελεί και στην ανάπτυξη ομαδικής σκέψης πάνω στα ελάχιστα χαρακτηριστικά. Οι ποιητές συνειδητάπροσπαθούν να ενταχθούν στη γενιά και να ικανοποιήσουν τα ελάχιστα γνωρίσματα που όρισαν οι κριτικοί,χάνοντας την αυτοτέλειάς τους.

Αντίθετα, σήμερα παρατηρούμε μία μάλλον συλλογική φωνή, αλλά όχι ταυτόσημη. Είναι εμφανής η πολυφωνίακαι διαφορετικότητα (ύφους και θεματικών) στους «ποιητές της αγανάκτησης». Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότιοι ποιητές που εμφανίζονται μετά το 2004 δεν ανήκουν στην ίδια ηλικιακή ομάδα. Η πρώτη τους εμφάνιση στα ελ-ληνικά γράμματα δεν συμπίπτει με τη νεότητά τους, αλλά συχνότατα έρχεται σε ώριμη ηλικία (βλ. Δήμος Χλωπτσι-ούδης, προβληματική για την ποιητική γενεαλογία και τον όρο “γενιά”, τοβιβλίο, 30/04/2015).

ποιητικής του εντάσσεται ακριβώς στους ποιητές της αγανάκτησης.Ο ποιητής αναζητά την ποιητική

έκφραση· ελεύθερος πειραματίζεταιμε τις λέξεις και τα νοήματα (εικόναπαιδικού ματιού, με την πλήρηαπουσία ρήματος). Την αφήγησηδιαδέχεται το εξομολογητικό (Μι-ράντα, χωρισμός, ώρα πολύ ακριβή,Μαίρη Λ.) ή απομνημονευματικό

ύφος (αιωνιότητα, βήμα, δίκην παρόντος, μάθηση) και η μονολογική αποφθεγμα-τικότητα (ανεξάλειπτα, από απόσταση, προς όλες τις γυναίκες αυτού του κόσμου,να μη μας προλαβαίνει ο χρόνος), ενώ άλλοτε υιοθετεί την πολύστιχη φόρμα(άλογα, τσιγαράκι;, κάπου κάπου τρίζει η κλειδαριά, ξηρασία, σε παρακαλώ).

Η προφορική διάσταση της έκφρασής του διατηρεί μία ξεχωριστή αμεσότητακαι ζωντάνια που συνάγεται από το ύφος της τεχνητής “προχειρότητας”. Σε συν-δυασμό με το στιχουργικό ρυθμό και τα ενικά υποκείμενα ή αντικείμενα, αποκτάμία ιδιαίτερη αναπαραστατική δύναμη.Ένας ψευδομονόλογος αναπτύσσεταιαπό το δημιουργό προς τον αναγνώ-στη· ένα ποιητικό μονόπρακτο αποκά-λυψης κοινωνικών αγωνιών και υπαρ-ξιακών αναζητήσεων.

Προσέξτε πώς ενσωματώνει την κοι-νωνική προβολή/εμπειρία με τα βαλ-σαμωμένα πουλιά στο ποίημα στιςκαρδιές που δεν αφουγκράστηκε ποτέκανείς και την πλήρη ακινησία που επι-βάλλει ο δημιουργός με το ίδιο το βαλ-σαμώσαμε. Κι όμως τελικά μιλά για αν-θρώπους μέσα από μία παρομοίωσηπου καλύπτει όλη την σύνθεση.

Η ποίηση του Ασημακόπουλου παρά τον χαρακτήρα εκμυστήρευσης κινείταισε εξωτερικούς χώρους και ενσωματώνει καθημερινές κοινωνικές παραστάσειςκι εμπειρίες. Η συλλογή κινείται μεταξύ υπαρξιακής αναζήτησης και ερωτικής εκ-μυστήρευσης. Το κοινωνικό στοιχείο και η μνήμη (του έρωτα, της ανέμελης παιδι-κής ζωής, των χαμένων ονείρων) επανέρχονται συχνά στην ποιητική.

Ο ποιητής δίνει τη δική του απάντηση στην πατρικοκαπηλεία της εποχής (πα-τρίδα μου, πρόγονοι), εκθέτει κοινωνικέςανησυχίες (καλός νους, ανεξάλειπτα, απόαπόσταση, απόμαχοι, ξηρασία, μια φοράκι έναν καιρό). Μιλά για τον ανθρώπινοπόνο (λιγοστά, σκοποί καταποτήρες) και

τις δικές του εσωτερικές αμφιβολίες (τσιγαράκι;), εκ-φράζει οικολογικές ανησυχίες (self death, όχι στο χέρι).

Ο χρόνος κι η μνήμη αποτελούν μία σταθερή θεμα-τική (αιωνιότητα, εικόνα παιδικού ματιού, βήμα, χωρι-σμός, να μημας προλαβαί-νει ο χρόνος,οι πρόγονοι,στα κενά τηςσυνήθειας καιτης αγάπης).

Ομοίως καιο έρωτας(Μαίρη Λ., στη ροή του ποταμού, προτροπή, Σοφία,ερωτικό, ταραν-τούλα, ξεχωριστή,ο θάνατος του αν-ταγωνισμού) μετην αγάπη (αδυ-ναμία, ώρα πολύακριβή, χωρι-σμός) και τη μο-

ναξιά (εφιάλτες).Μα ο έρωτας πάντα παραμένει στο προ-

σκήνιο είτε σαν βουβό πρόσωπο ή σαν υπο-κριτής. Οι ερωτικές του συνθέσεις μοιάζουνμε ραβασάκια, με την αμεσότητα ενός σημειώματος πρόχειρου, που αποκαλύπτουντα αισθήματά του στο αντικείμενο του έρωτά του (σε παρακαλώ).

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η ποίηση στοχεύει στο συναίσθημα με υλικό τιςλέξεις. Και το συναίσθημα οφείλει να πηγάζει από τούτες δίχως να εκβιάζεται μέσααπό περίτεχνα σχήματα και βερμπαλισμούς, εικαστικούς ή γλωσσικούς.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο ερω-τισμός του εκδηλώνεται με μία εκστα-

τ ικό-τ η τ ακι έ-ν α νιδιαί-τ ε ρ ο

αισθησιασμό που μένει συνεχώς πα-ρών (αχτίδα ερωτική, δεσμός) μέσααπό μία εικαστι-κή σεξουαλι- κότη-τα.

Η δε εικονοπλασία του εξάγεται μέσα από την αφήγηση, με ένα ανεπιτήδευτούψος που επιτρέπει την ανάδυση -καθημερινών και οικείων στον αναγνώστη- ει-κόνων. Ο ποιητής αντιστέκεται στην πολυδαίδαλη και πλουραλιστική εικαστικήενισχύοντας τη ζωντάνια και τη φυσικότητα στις συνθέσεις. Στοχεύει μόνο στο γε-γονός και το μήνυμα, χωρίς να υστερεί στο συναίσθημα, δίχως να αποπροσανα-τολίζεται από δευτερεύουσες παραστάσεις. Η “φτωχή” εικονοπλασία αναπόφευκτααφήνει στο επίκεντρο το υπαρξιακό και κοινωνικό μήνυμα και την ερωτική εξο-

μολόγηση, δίχως τούτο να λειτουργεί ανασταλ-τικά για το συναίσθημα, αλλά αντίθετα να τουεπιτρέπει να αναδυθεί ανεμπόδιστα.

Χαρακτηριστική είναι η έντονη παρουσία τουφυσικού στοιχείου. Εικόνες πολύχρωμες καικατά βάση γεμάτες κίνηση και ήχους (όπως στηνπροτροπή) Και εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότιη ποιητική του απομακρύνεται από την αστικήποίηση. Το φυσικό στοιχείο είναι ενσωματωμένοως βίωμα, όπως το συναντάμε στην ποίηση τηςπεριφέρειας. Διακρίνεται μία ρομαντική νόταπου παρατηρείται και στην ποίηση της περιφέ-ρειας. Το φυσικό στοιχείο στη στιχουργική τουφανερώνει μία ιδιαίτερη οικειότητα προς τηχλωρίδα· δεν είναι ένα εξωτερικής εισροής ποι-

ητικό στοιχείο, αλλά μία εσωτερικευμένη σχέση με τη φύση.

Η εμφάνιση δημιουργών σε προχωρημένη ηλικία δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει.Συνδέεται άμεσα με την ανάγκη καλλιτεχνικής έκφρασης ατομικών ή συλλογικώναγωνιών. Και η κατάρρευση των προσωπικών ονείρων και των κοινών οραμάτωνσε μια εποχή κρίσης είναι η αναγκαία χρονική στιγμή, σε συνδυασμό μάλιστα μετην υψηλή μόρφωση και την διαδικτυακή επαφή των ατόμων με τις τέχνες.