THÍ ĐIỂM MÔ HÌNH ĐIỂM SỐT RÉT TRONG PHÒNG CHỐNG SỐT RÉT CHO

NHÓM DÂN DI BIẾN ĐỘNG

Nguyễn Quý Anh Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương

1. Đặt vấn đề • Việt Nam là một trong những quốc gia có chương trình

PCSR thành công, bệnh sốt rét đã giảm nhiều • BNSR tập trung chủ yếu tại các tỉnh có số lượng dân

giao lưu lớn, dân đi rùng ngủ rẫy, dân đến làm ăn theo thời vụ và dân giao lưu qua biên giới.

• Mạng lưới y tế cơ sở còn thiếu và yếu, đặc biệt là YTTB ở những vùng SRLH, tiếp cận đối tượng di cư là rất khó khăn.

• Can thiệp (tiếp cận, phát hiện ca bệnh chủ động, điều trị và quản lý bệnh, truyền thông thay đổi hành vi) vào nhóm dân di biến động nhằm làm giảm mắc SR, ngăn chặn nguồn lây KST, KST kháng thuốc

1. Đặt vấn đề

• Năm 2014, WHO đưa ra ý tưởng áp dụng thí điểm mô hình điểm sốt rét (Malaria post) để tăng cường tiếp cận và cung cấp dịch vụ y tế cho đối tượng di biến động

• Mô hình được áp dụng tại 4 tỉnh: – Quảng Nam: Do Viện SR-KST-CT TW thực hiện – Bình Phước: Do Viện SR-KST-CT Tp HCM – Đăk Nông và Gia Lai: Do Viện SR-KST-CT Quy

Nhơn • Thời gian: 1 năm (tùy từng Viện)

2. Mục tiêu

1. Xây dựng mô hình “điểm phát hiện, điều trị, quản lý ca bệnh”

2. Tăng cường các biện pháp PCSR cho nhóm dân dân di biến động.

3. Giảm mắc sốt rét ở nhóm dân di biến động.

3. Quá trình thực hiện

Tiêu chí chọn điểm - Thôn có nhiều bệnh nhân sốt rét (Vùng 4,5) - Thôn có số lượng người dân đi rừng, ngủ rừng, ngủ

rẫy - Thôn có dân đến làm ăn theo thời vụ - Thôn có cửa rừng hoặc có những địa điểm người

dân thường đi qua để vào đến rừng, rẫy

3. Quá trình thực hiện Tiêu chuẩn chọn cán bộ: - Tuổi đời: 20-60 - Đã tốt nghiệp các trường Y chưa có việc làm - Cán bộ y tế nghỉ hưu - Đồng ý tham gia - Cán bộ làm việc tại điểm phải hàng ngày có mặt tại

điểm SR

4. Nhiệm vụ của cán bộ điểm SR • Quản lý dân di biến động • Tuyên truyền phòng chống sốt rét • Phát hiện, chẩn đoán, điều trị và quản lý ca bênh • Tham gia các hoạt động PCSR tại địa phương • Thực hiện chế độ báo cáo hàng tuần, hàng tháng

4.1. Quản lý dân di biến động

- Lập danh sách hộ gia đình trong thôn - Theo dõi số dân đến tại thôn: làm ăn, làm thuê - Theo dõi số dân di: Dân đi rừng Dân đi rẫy Dân ngủ lại rẫy Đi làm ăn nơi khác

Ghi chép vào sổ, báo cáo hàng tuần

4.2. Truyền thông phòng chống sốt rét - Tham gia tất cả các cuộc họp dân để tuyên truyền

về PCSR - Đến thăm các hộ gia đình để tuyên truyền - Gặp gỡ các chủ hộ và các thành viên trong hộ để

tuyên truyền - Gặp gỡ người dân khi họ đi rẫy: tìm hiểu có ngủ lại

không? Có mang theo màn hoặc có màn tại rẫy không?

- Phát tờ rơi, áp phích tuyên truyền - Vận động người dân sử dụng màn tại rừng, rẫy

4.3. Phát hiện, chẩn đoán và quản lý ca bệnh • Phát hiện người có sốt tại thôn • Lấy lam máu xét nghiệm (để khô, gửi Y tế xã soi xác

định KST) • Làm test chẩn đoán nhanh • Điều trị nếu test dương tính hoặc kết quả lam dương

tính Báo cáo y tế xã/huyện khi phát hiện bệnh nhân Cho bệnh nhân uống thuốc hàng ngày (mời người bệnh đến

hoặc đến nhà cho uống thuốc – DOT) Điều tra ca bệnh và điền vào mẫu báo cáo Kiểm tra, theo dõi người nhà bệnh nhân

• Vào sổ theo dõi và báo cáo hàng tuần cho y tế xã

4.4. Báo cáo

• Báo cáo ngay y tế xã, y tế huyện khi phát hiện ca bệnh • Gửi lam máu cho y tế xã • Báo cáo công việc hàng tuần cho y tế xã • Tham gia giao ban y tế xã hàng tháng • Điền vào các mẫu báo cáo gửi cho y tế xã/huyện

5. Vật tư trang thiết bị

• Túi y tế: mỗi điểm 1 túi bao gồm túi, ống nghe, nhiệt kế, panh kẹp, bông….

• Lam kính, kim chích, cồn (Qgia) • Test chẩn đoán nhanh (dự án QTC-RAI) • Vật liệu truyền thông (Dự án RAI) • Màn tẩm hóa chất tồn lưu lâu (chờ màn của WHO)

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Chọn điểm: Trà Cang, Trà Leng và Trà Dơn

• Trà Cang: Thôn 1, thôn 5 và thôn 7

• Trà Dơn: Thôn 2 • Trà Leng: Thôn 1, thôn 2

và thôn 3 Do có tỷ lệ KST chiếm đa số trong toàn xã Số mắc SR hầu hết là dân đi rừng, ngủ rẫy (80-90%)

Tên xã KST 2013 % KST thôn/xã

Trà Cang 311 Thôn 1 55 17.68 Thôn 5 113 36.33 Thôn 7 83 26.69 Trà Dơn 149 Thôn 2 104 69.80 Trà Leng 139 Thôn 1 39 28.06 Thôn 2 42 30.22 Thôn 3 44 31.65

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Chọn cán bộ - TTYT huyện Nam Trà My ra quyết định và ký hợp đồng lao động - Danh sách cán bộ tại điểm sốt rét như sau: TT HỌ VÀ TÊN Địa điểm Tuổi Giới Trình độ

1 Hồ Tấn Mạnh Thôn 5, Trà Cang 22 Nam Dược sỹ

2 Nguyễn T Thúy Ly Thôn 7, Trà Cang 22 Nữ Dược sỹ

3 Trần Văn Hình Thôn 1, Trà Cang 24 Nam YTTB

4 Nguyễn Hoàng Yến Thôn 1, Trà Leng 23 Nữ Dược sỹ

5 Trần T Thủy Quyên Thôn 2, Trà Leng 21 Nữ Y sỹ 6 Hồ Văn Tiến Thôn 3, Trà Leng 22 Nam Y sỹ

7 Đỗ Đình Duẩn Thôn 2, Trà Dơn 24 Nam Y sỹ

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Cung cấp túi y tế

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Tập huấn: - Hướng dẫn chẩn đoán và

điều trị - Phương pháp lấy lam máu

xét nghiệm - Phương pháp làm test chẩn

đoán nhanh - Biểu mẫu báo cáo - Nhiệm vụ của cán bộ điểm

SR - Tổ chức thực hiện của các

tuyến

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Triển khai hoạt động tại điểm - Điều tra hộ gia đình - Tuyên truyền về PCSR - Lấy lam máu hộ gia đình - Test chẩn đoán nhanh cho người có sốt - Hỗ trợ cấp phát màn - Báo cáo hàng tháng

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Theo dõi hộ gia đình

Tên Xã Điểm SR Số hộ Số khẩu Số lượt người đi rừng ngủ rẫy T2 T3 T4 T5

Trà Leng Thôn 1 122 485 449 478 478 385

Trà Leng Thôn 2 67 315 174 176 176 174

Trà Leng Thôn 3 205 912 828 929 1001 637

Trà Cang Thôn 3 186 796 812 834 837 983

Trà Cang Thôn 5 131 640 546 526 561 525

Trà Cang Thôn 7 108 491 409 314 586 431

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Số hộ gia đình được truyền thông

Tên Xã Điểm SR T2 T3 T4 T5 Trà Leng Thôn 1 5 11 7 8 Trà Leng Thôn 2 4 5 6 5 Trà Leng Thôn 3 9 9 11 11 Trà Cang Thôn 3 2 2 2 2 Trà Cang Thôn 5 3 4 4 6 Trà Cang Thôn 7 2 3 3 2

Tổng 25 34 33 34

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Phát hiện ca bệnh chủ động

Tên Xã

Điểm SR

T2 T3 T4 T5 Tổng cộng Số

Lam Test Số Lam Test Số

Lam Test Số Lam Test Số lam Số test

Trà Leng Thôn 1 55 2 32 2 48 2 0 0 135 6 Trà

Leng Thôn 2 6 1 49 2 24 1 32 3 111 7 Trà

Leng Thôn 3 75 0 57 0 35 2 56 0 223 2 Trà

Cang Thôn 3 0 28 0 28 0 38 0 15 0 109 Trà

Cang Thôn 5 16 0 19 0 23 0 33 0 91 0 Trà

Cang Thôn 7 42 0 37 0 23 0 43 0 145 0 Tổng 194 31 194 32 153 43 164 18 705 124

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Tình hình sốt rét tại xã 4 tháng theo dõi

Tên xã Lam Test BNSR KST

Trà Leng 938 340 0 0

Trà Cang 869 409 3

3 P.v (Bệnh viện)

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Đóng góp của điểm sốt rét trong phát hiện ca bệnh 4 tháng

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

Trà Leng Điểm SR Trà Cang Điểm SR

LamTest

KẾT QUẢ THỰC HIỆN Hoạt động giám sát tại điểm - Tuyến TW: giám sát 1 lần - Tuyến tỉnh: GS 2 lần - Tuyến huyện: giám sát 5 lần - Tuyến xã: hàng tháng

TT Điểm Sốt rét Số test Số (+) %

1 B Du. Ia Mla 41 5 12.20

2 Boi Jik. Ia Mla 39 0 0.00

3 B. Ma Nhe B Đất Bằng 37 12 32.43

4 B. Ma Nhe A. Đất Bằng 36 7 19.44

5 B. 12 hộ, Ia R Sai 77 2 2.60

6 B. E Nan Ia R Sai 71 3 4.23

7 B H Lang. Chư R Căm 36 0 0.00

8 B Du. Chư R Căm 54 5 9.26

Tổng cộng 391 34 8.70

Phát hiện ca bệnh tại các điểm SR Krong Pa Gia Lai

(8 điểm sốt rét do Viện Sốt rét – KST-CT Quy Nhơn thực hiện)

Tháng XN + Ngủ rẫy + Đi rừng DCTD +

12/2014 38 2 5.26 22 2 8 0 8 0

1/2015 83 0 0 49 0 23 0 11 0

2/2015 102 1 0.98 46 1 34 0 22 0

3/2015 109 2 1.83 43 2 54 0 12 0

4/2015 86 2 2.33 52 1 21 1 13 0

5/2015 110 2 1.82 91 2 7 0 12 0

528 9 1.70 303 8 147 1 78 0

Phát hiện ca bệnh tại điểm SR Tuy Đức, Đăk Nông

(8 điểm sốt rét do Viện Sốt rét – KST-CT Quy Nhơn thực hiện)

Phát hiện ca bệnh chủ động tại Bình Phước 9 điểm sốt rét do Viện Sốt rét – KST-CT Tp Hồ Chí Minh thực hiện

Nội dung Xã Đăk Ơ (3 chốt)

Xã Bù Gia Mập (2 chốt)

Xã Đăk Nhau (4

chốt)

Tổng cộng (9 chốt)

Số xét nghiệm bằng lam máu/test nhanh

30/30 69/75 197/226 296/331

Số ca dương tính - P.falciparum - P.vivax - PH

9 3 5 1

14 7 5 2

21 9

12 0

44 19 22

3

6. BÀN LUẬN • Quảng Nam là tỉnh có ít dân di cư, dân đến

làm ăn theo thời vụ, dân di biến động hầu hết là người đi rừng, ngủ rẫy.

• Tình hình sốt rét 5 tháng đầu năm 2015 giảm quá nhiều so với giai đoạn trước

• Không có vật liệu truyền thông • Không có màn của WHO hỗ trợ cho điểm SR Ảnh hưởng rất lớn đến việc đánh giá hiệu quả của các điểm sốt rét

THUẬN LỢI

• TT PCSR tỉnh nắm bắt vấn đề, chỉ đạo kịp thời cho huyện

• TT YT huyện nhiệt tình thực hiện: chọn người, ký hợp đồng, chi trả kinh phí.

• Test chẩn đoán nhanh, lam kính được cấp cho các cán bộ từ nguồn QTC và QG.

• Thuốc sốt rét (arterakin, cloroquin, primaquin) cũng được cấp cho các điểm từ nguồn QG.

KHÓ KHĂN • Cán bộ đều mới ra trường, chưa có kinh nghiệm với

cộng đồng • Thời gian tập huấn ngắn, chưa đủ chuyển tải thông

tin • Kỹ năng truyền thông còn yếu • Cán bộ điểm KHÔNG phải là người địa phương • Bất đồng ngôn ngữ

KHÓ KHĂN • Cơ sở làm việc chưa phù hợp. • Không có mặt tại điểm 24-7 • Địa bàn hoạt động rộng (cả thôn) • Người dân chưa nhận biết được vai trò của

cán bộ điểm SR • Kinh phí thấp (trừ bảo hiểm XH…) • Thay đổi cán bộ điểm (bỏ việc)

KẾT LUẬN 1. Điểm sốt rét đã bước đầu hỗ trợ được Y tế xã

trong việc phát hiện ca bệnh chủ động 2. Đã chủ động theo dõi được số người đi rừng

ngủ rẫy hàng tháng 3. Chưa quản lý được ca bệnh SR (có BNSR, xã

không quản lý, không yêu cầu cán bộ điểm theo dõi)

4. Truyền thông PCSR chủ yếu là truyền thông trực tiếp

5. Đã hỗ trợ YTX trong việc cấp phát màn, tẩm màn

Xin cảm ơn!