Temmuz Ağustos Eylül 2018 Sayı: 3

Dosya Konusu / MOBİL FOTOĞRAFÇILIK

e-dergi

İmtiyaz Sahibi Mersin Fotoğraf Derneği adına Yönetim Kurulu Başkanı Seyfi ARSLAN

Yayın Sorumlusu

Ufuk AĞMA

Yayın Kurulu Abdulla SERT, Can GATENYO, Kemal TEKİN, Raziye Köksal KARTAL, Suna BAYHAN, Ufuk AĞMA

Kapak Fotoğrafı

Sevil ALKAN

Tasarım Veli Sezer GÜVENER

E-Posta

fotografedergi@gmail.com

Temmuz-Ağustos-Eylül 2018 Sayı:3

Foto-Graf Mersin Fotoğraf Derneği’nin süreli yayın organıdır.

Yazıların tüm teknik ve hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir.

Yayın kurulu dergiye gönderilen yazıları yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Dergiye gönderilen yazılar yayınlansın veya yayınlanmasın iade edilmez.

Yazar ve kaynak belirtilerek bu dergiden alıntı yapılabilir.

3

Homo Sapiens yani Akıllı İnsan bizlerin ait olduğu türün atası. Akıllı İnsan tanımının nedeni dil becerisi gelişme-mesine karşın, bizim alt türümüze göre beynimizin daha büyük olmasıydı ve şimdiki duruma gelmemiz için de yaklaşık 160.000 yıl geçmesi gerekecekti. Binlerce yıl içerisinde ateşi keşfediyor, konuşma becerisini geliştiriyor ve yaklaşık 10.000 yıl önce de avcı-toplayıcılıktan tarıma geçiyoruz. İnsanın ve temsil ettiği uygarlığının bu süre içerisinde, oldukça yavaş gelişme gösterdiğine tanık oluyoruz. 1700’lü yılların ortalarına geldiğimizde demirin işlenmesi ile basit üretim aletleri yapabiliyor, dokuma tezgahlarında yünlü kumaşlar üretebiliyor, tarım ve hayvancılıkla uğraşıyorduk. Endüstri Devrimi ile beraber 200-250 yıl içerisinde uygarlığımızın gelişme hızı ise baş döndürücü. 17yy. sonunda madenlerden su çekmek amacı ile icat edilen buhar makineleri ile birlikte başlayan endüstrileşme sonunda geldiğimiz noktada tekrar kullanılabilen roketlerle Mars’a yolculuk planları yapıyoruz. Gisele Freund; “Toplumsal yapıdaki her değişim, özneyi ve beraberinde sanatsal anlatım biçimlerini etkiler. XIX. yüzyılda, modern kapitalizmin ve makinelerin hüküm sürdüğü dönemde, sadece portrelerdeki yüzler değişmekle kalmadı, sanat yapıtlarının üretilme biçimleri de değişti.” der. 1840’dan sonra taşınabilir yağlı boya tüplerinin bulunmasıyla ressam-ların açık havada resim yapmalarının daha kolay hale gelmesinin İzlenimcilik akımının doğmasına etkisi teknoloji-sanat etkileşimini örnekleyebilir. Sanatçı ileri teknoloji ile değişen ekonomik üretim biçimlerini ve oluşan çarpık toplumsal düzeni eleştiren ve sorgulayan bir kişiliktir. Makinelerin insan ve toplum üzerindeki olumsuz etkilerini, Kasimir MALEVİCH Süp-rematist tarzda resimleri ile yansıtmaya çalışmıştır. Yüzyılın başında, Marcel Duchamp’ın “Pisuar”ı yine bir karşı koyuştur aslında ve Andy Warhol maddeyi ön plana almıştır. Yerleşmiş düzene ve yozlaşmaya anarşistçe bir tavır alan Dadaizm ve alt yapısını Psikanalizmin oluşturduğu Sürrealizm de keza öyle. Yukarıda dile getirdiğimiz örneklerle beraber 1950-60’lı yıllarda ortaya çıkan Happening, Fluxus, Performans Sanatları, Video Sanatı gibi “modern sanat hareketleri”, makineleşme ile başlayan toplumsal düzen ve yaşam form değişikliğine karşı sanatçının verdiği tepkime ya da sanatçının son 250 yılda geliştirdiği gerçeği keşfetme yöntemleri olarak da görülebilir.

Fotoğraf, teknoloji ile beraber var olmuş bir sanat dalı. Teknolojinin devamlı yenilenme ve tüketime dönük, geliştir-me özellikleri bire bir fotoğrafta karşılık bulmakta. Bu teknoloji birlikteliği kullanım alanlarının artmasıyla paralel, fotoğrafı her geçen gün daha popüler hale getirmekte. Fotoğraf makinelerinin teknolojik özellikleri, yeni ihtiyaçlar üretmek amacıyla sürekli değişmekte. Bugünden teknolojinin nereye varacağını bilemiyoruz. 4,5 milyar yıl yaşındaki Dünya üzerinde biz sa-dece, son 160.000 yıldır varız ve o zaman da bugünlere geleceğimizi bilemiyorduk. Bundan sonra da nereye savrulacağımızı kestirmek güç. Ustalarımızın dedikleri gibi fotoğraf makinesi sadece bir araçtır. Bize kalan düşünmek, sormak, eleştirmek.

Üçüncü sayımız Türk fotoğrafının büyük ustası Gültekin ÇİZGEN’İ Geniş Açı’da ağırlıyoruz. Sayın hocamızı geçti-ğimiz ay derneğimizde misafir etmiştik. Portre’de, H-art Collective kurucularından Sevil ALKAN röportajını sevgili Kemal TEKİN hazırladı. Mobil fotoğrafçılık konusunda ülkemizin önde gelen ismi Fotoğraf Dergisi yayın yönetmeni Ömer Serkan BAKIR Tam Kare’de. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesinden Doç. Dr. Zuhal Özel ve fotoğraf sanatçısı Elif GÜLEN yine Tam Kare’de bizlerle. Üyelerimizden sevgili Monika KUKİ ve Metin BİRİNCİOĞLU Tam Kare’nin diğer konukları. Nikki Williams’ın 13 haziran 2014 yılına ait makalesini sevgili Abdulla SERT’in çevirisi ile Pusula’da bulabilirsiniz. Sevgili Raziye Köksal KARTAL’ın hazırladığı Art Alan bölümünde ise fotoğraflarının çoğunluğunu mobil cihazlarla çeken yalın, çarpıcı, soran ve sorduran fotoğrafları ile tanıdığımız fotoğraf sanatçısı Oğuz Nusret BİLİK “Summer 60Plus” serisinden fotoğraf-larla yer alıyor. Lütfen, www.mfd.org.tr’yi ziyaret ederek FOTO-GRAF’ı okuyun ve okutun… Görüşmek üzere…

Ufuk AĞMA

Bakaç

4

GENİŞ AÇI

MOBİL FOTOĞRAF ÜZERİNE DÜŞÜNCELER / Gültekin Çizgen

TEKNOLOJİ

Fotoğrafın 1839’daki icadı, esasen bir teknolojik ge-lişim miladıdır. Fotoğraf yeni bir teknolojik resmetme bi-çimi olarak ortaya çıktı. Çünkü görselliğin hakimi resim-ken, bir anlamda iş, emek ve zaman açısından son derece kolaylaştı.

Eskiden bir portre çizimi uzun ve zor bir süreç gerek-tiriyordu. Sanatçısını bulacaksın, poz vereceksin, önemli bir bedel ödeyeceksin ve tek bir kopya elde edeceksin. Bir süre sonra fotoğraf bu emek yolculuğunu değiştiriverdi. Fotoğraf hemen bir meslek haline geldi.

MESLEK

Önce stüdyolar açıldı, herkes portresini çektirmeye başladı. Portresi çekilecek kişi kımıldamasın diye başının arkasına demir destek konan o eski stüdyoların fotoğraf-larını herkes hatırlar. Fotoğraf süratle basılır hale geldi ve gazete ve dergilerde yer aldı, böylece basın fotoğrafçılığı ortaya çıktı. Bu yapı giderek fotoğraf, mimari, moda, mul-tivizyon alanda gelişerek sürdü.

Fotoğrafın kısa tarihinde analog dönem 150 yılı aşan bir süre devam etti. Bugün fotoğraf 179 yaşında ve kabaca son 20-30 yılda analog yerine sayısal ortamda görsel yürü-yüşünü sürdürüyor.

SANAT

Fotoğrafın, yeni bir plastik imkan olarak ortaya çık-ması, çabuk üremesi ve çoğaltılması elbette sanat üreten-lerin ilgisini çekti. Sanatı sanatçılar yapar olgusuna ina-nırsak, sanat tarihçilerinin piri Sir Ernst Gombrich böyle diyor, sanırım çok da doğru diyor. Çünkü sanatçı denilen Zümrüd-ü Anka kuşu her dönemde zor yetişen, ürettik-leriyle var olan bir kimlik. Gombrich’in tam söylediği şu: ‘’Sanat yoktur, sanatçı vardır.’’

Fotoğraf böylece meslek ve sanat arasında tarihsel yolculuğunu sürdürürken fotoğrafın daha doğrusu fotoğ-raf alt yapısını, kapitalizmin içinde bir tüketim aracı haline gelmesi arayışları da sürdü. Kodak Firması’nın ‘’siz çekin biz gerisini hallederiz’’ mantığıyla ortaya çıkardığı siyah / beyaz roll film, bu üretimin miladı sayılmalıdır.

Mavi gezegenimizde gelişme durmaz. İnsanın doğa-sı böyle kurgulanmıştır. İnsanları ne, nedir, nasıl, ne için gibi sorular kurcalar ve bilim bu maceranın peşini asla bırakmaz. Herkesin bildiği bilgisayar ortamında fotoğrafa ilgi gösterdi ve yeni zamanların teknik peygamberi Steve Jobs, Apple’ı cebimize koydu. Artık herkes fotoğrafçı olu-verdi. İstediği zaman, istediği şeyi çekerek, görüntü dün-yasını adeta sonsuzluğa ulaştırdı. Bugün milyonlarla kişi milyarlarca fotoğraf çekiyor.

MOBİL FOTOĞRAF VE SOSYAL MEDYA

Artık muhtelif kabiliyette çeşitli akıllı telefonlar, değişik kabiliyetleriyle birbirleriyle yarışıyorlar. Dünya tam bir görsel dünya haline geldi. Artık bir çığ gibi yayılan ve gerçekten de çok etkili olan Sosyal Medya denen kavram dünyamızı sallıyor.

DEĞERLER SİSTEMİ

Buraya kadar yazdıklarımı genelde fotoğrafla il-gilenen herkes farkında. Çünkü bunlar yaşanmış ve ‘’Z’’ kuşağı dediğimiz gençler, sadece bu parantez içinde ya-şıyorlar. Bu herkesin kabul edeceği bir sosyolojik teknik olgu. Elbette gelişmeler devam edecek ve daha neler neler göreceğiz. Teknik olarak da olayın yeni boyut kazanacağı açık. Sanal gerçeklik gözlere takılan aparatlarla yayılmaya devam ediyor. Giderek her şeyin hologramlaşacağı, üç bo-yutlu hale geleceğini de söylenebiliriz.

Ancak, burada benim temel bakışım şöyle; fotoğ-raf elbette teknik bir olayın ve bir araç olarak da çok işe yarayarak yaygınlaştığı, durdurulmaz bir gelişim olarak önümüzde duruyor. Ama biz sanattan bahsediyorsak eğer sanat, tüm sanat alanlarında, yani müzikte, edebiyatta ve plastikte bir felsefeye yaslanıp insanlığa anlamlı bir şey anlatan, bunu bir biçim içinde sunan sonsuz bir nehir-dir. Sanatın bu yapısı asla değişmez. Çünkü doğası budur. Elbette çağdaş sanat dediğimiz karışık bir alanda anlam-sızın anlamı peşine düşenler de var. Bu olguya dair Jean Baudrillard’ın bir cümlesi var. Diyor ki; ‘’Çağdaş sanat ta-mamen tecimsel bir olaydır.’’ Tamamen reddetmesek bile, burada tüm oluşum tekniğe yaslansa bile, son hesaplaş-mada her şey teknik değildir.

Bu da bize sanatın daima nadir ve nedret bir konu ola-rak süreceğini gösterir. Fotoğraf da böyledir. Ortada belki herkesin elinde fotoğraf çekebileceği bir mobil ekipman var, ama fotoğraf sanatı ne kadar gelişiyor.

5

GENİŞ AÇI

GELECEK

Ülkemizde neredeyse herkesin bir akıllı telefonu var, ama bununla gelişen büyük görsel trafik nasıl sanatlaşa-cak? Benim görüşüm; yukarıda bahsettiğim değerli sanat tarihçisinin görüşüyle paralel olduğu için, sanatçı özelin-deki gelişim o kadar kolay olmayacak. Çünkü her şey sa-natçının kimliği ve birikimiyle ile doğru orantılı.

Bir de fotoğraf için sanat ortamı diye çok önemli bir olgu var. Benim içinde yaşayarak şahit olduğum 60 yıllık süreçte neler değişti ve gelişti. Artık ülkemizde yaygın bir fotoğraf medyası, fotoğraf eğitimi, galeriler, fotoğraf mü-zeleri, dernekler vs bizden daha gelişmiş ülkelerde olan her şey yakın anlamlarıyla bizde de var. Eskiden hiç biri yoktu. Ancak yine çok temel eksiğimiz var. En önemlisi fotoğraf koleksiyonerleri. Yani fotoğrafa bir değer karşılı-ğında sahip çıkan o özel meraklılar.

Bildiğimiz kadarıyla tüm dünyadaki sanat fotoğrafını ateşleyen bu iradedir. Eğer dünya değerlerinin ekonomik anlamda nerede olduğunu anlamak istiyorsak, dünyanın önemli müzayede şirketlerinden biri olan Sotheby’s’in bir fotoğraf müzayedesine dair katılımı incelemek yeterli olur diye düşünüyorum. Bu bağlamda başta önemli Amerikalı fotoğrafçıların hangi bedellerde değerlendiğini anlayabi-liriz.

Örneğin Ansel Adams’ın ünlü bir fotoğrafı Moonri-se 25 - 30 bin dolar açılış fiyatı ile veya başka bir ölçekteki fotoğrafı 100-200 bin dolar arasında müzayedeye giriyor-sa eğer bunun anlamını düşünelim.

Yine Amerikan fotoğrafının önemli isimleri Imogen Cunningham 30-50 bin dolar, Alfred Stieglitz 70 - 100 bin dolar, Lewis W. Hine 20 - 300 bin dolar, Edward Steichen 50 - 70 bin dolar gibi fiyatlarla değerlendiyorsa bunun üzerine yine düşünmek lazım. İşte bizde henüz olmayan profesyonel sanatı geliştirecek kaldıraç bu.

Bugün Ara Güler’in bir fotoğrafının Türk Lirası ola-rak zorlama özel ilişkiler kullanılırsa en fazla 20 bin TL gibi bir fiyat bulabildiği söylenebilir.

SONUÇ

Fotoğrafta teknik oyun devam ediyor ve edecektir. Ancak eğer fotoğrafa yürek koyanlar kendileri için bir fo-toğraf kitaplığı kurmazsa, duvarına bir fotoğraf asmayı

düşünmezse fotoğrafın bir kültür olduğu anlaşılmazsa, adeta her köşe başında satılan cep telefonları fotoğrafı sa-natlaştırmaz. Unutmayalım ki o sadece bir araçtır. Nasıl çok kıymetli bir dolma kalem veya daktiloda yazılmış bir metinler bütünü o yazarı Nobel’e taşımıyorsa, dijital fo-toğraf makineleri veya cep telefonları da sanat üretmez. Herkes güzel kristal tabaklarda, gümüş çatal, bıçakla ye-mek yemiş olabilir, ancak tüm bunların yemeğin lezzetine hiç bir etkisi yoktur. Önemli olan yemeği kimin pişirdiği, yani şefin birikimidir. Fotoğraf sanatçısı, işte o şeftir.

Bir cümle de Cartier Bresson’dan; ‘’Photojurnalim saçmalıktır. Asıl olan fotoğrafik denemedir.’’

Biz önce fotoğrafın bir kültür olayı olduğunu anla-malıyız.

Gültekin ÇizgenSanatçı, Sanat Yazarı, 2010 İstanbul - Avrupa Kültür Baş-kenti Etkinlikleri Fotoğraf Küratörü,İstanbul Fotoğraf Mü-zesi Kurucu Küratörü, Foto İstanbul, 1. Beşiktaş Uluslara-rası Fotoğraf Festivali Sanat Yönetmeni.

6

GENİŞ AÇI

Gültekin ÇİZGEN Fotoğrafları

7

GENİŞ AÇI

8

GENİŞ AÇI

9

PORTRE

Sevil ALKANRöportaj / Kemal TEKİN

Bize kendinizden bahseder misiniz? Özgeçmişiniz?

1979 yılında Samsun’da doğdum. İstanbul’da yaşı-yorum. Mimarım. Yaklaşık 4 senedir fotoğraf çekiyorum.

1- Yalın bir soruyla başlayalım müsaadenizle, net ve koordine edilmiş bir fotoğraf diliniz var. Fotoğrafla-rınıza baktığımızda üslup sorunu hiç yaşamamış gibi duruyorsunuz. Sanki alanınız başından beri belirliymiş gibi. Hep insana özgü bir alanda mı oluşuyor fotoğraf-larınız insana ait durumun sahiplenilmesi mi?

Hayır, şu ana kadar üslup sorunu yaşadığımı söy-leyemem, fakat üslup anlamında biraz daha sınırlarımı zorlamak istiyorum. Farklı projeler üretme zamanımın geldiğine inanıyorum.

Genel olarak fotoğraflarım insanlar, hayvanlar, ob-jeler, gündelik deneyimler ve şehri konu alıyor. Aslında fotoğraf çekerken, temas ettiğim öznelere değil, duygulara yoğunlaşmaya çalışıyorum. Fotoğraflarıma bakan kişiye hangi duygular geçiyor, beni asıl ilgilendiren o.

2- Magnum fotoğrafçılarıyla aranızda bir gelenek halkası, onların zincirinin bir parçası olmak gibi bir dü-şünce geldi mi aklınıza?

Yok hayır gelmedi. Öncelikle bu halkanın parçası olmak için fotoğraf alanında çok yoğun çalışmak ve çok iyi işler üretmek gerekiyor. Benim ise maalesef mesleğimden dolayı fotoğrafa ayırdığım süre çok az.

3- Fotoğraf haliyle kentin içinden gelen, kentliye ait olan bir alan. Yazı, şiir ve hatta roman öyle görül-meyebilir çok rafine bir sorgulamayla. Birilerini temsil etme sorunu mu fotoğraf, yoksa bir ifade sorunu mu?

Temsili sormamın nedeni bir H-art Collective üyesi ol-manız

Fotoğrafın sadece kentliye ait olan bir alan olduğu-nu düşünmüyorum. Fotoğrafın daha fazla kentte yaşayan insanlar tarafından çekildiği doğru olabilir, fakat kırsalda yaşayıp çok iyi fotoğraflar üreten fotoğrafçı arkadaşlarım da var.

Bir grubu temsil ettiğimi düşünmüyorum. Fotoğraf çekmek, çok basit anlamda kendimi ifade etme biçimim. H-art Collective benzer alanda fotoğraf üretimi yapan in-sanların birlikte iş üretme motivasyonu ile bir araya gel-mesiyle kuruldu. Çok basit bir sebepten ötürü yani.

4- Bize biraz H-art Collective’in oluşma nedeni-ni anlatır mısınız? Bir manifestosu, bildirisi var mı bu oluşumun? Örneğin mobil fotoğrafa çok yakın durdu-ğunuzu açıklamışsınız, internette birkaç yerde okudum. Bu, sizin için manifestolu bir çıkışsa, fotoğraf hayattır, fotoğraf bir tutumdur gibi üst başlıklarla karşılaşabi-liyoruz. Sizin bir sloganınız var mı? Bu işin neresinde H-art Collective? Planlarınız neler?

H-art Collective’i, 2014 yılında Emrullah Eyvallah ile birlikte kurduk. Bu grubu kurmaktaki amacımız, o dö-nemde bizimle birlikte benzer fotoğraf çalışmaları yapan arkadaşlarımızla bir araya gelip, ortak üretim yaparak, bu üretimleri insanlara ulaştırmaktı. H-art Collective’nin ku-rulduğunda bir manifestosu vardı. Mobil fotoğrafçılık ala-nında üretim yapan fotoğrafçıların kollektif üretim yaptık-ları bir grup, fakat kuruluşumuzdan sonra yaklaşımımızda da bir takım değişimler ve gelişmeler oldu. Şu günlerde fotoğrafın ne ile üretildiğinin hiçbir önemi kalmadı. Mo-bil Fotoğrafçılık bence artık bir tartışma olmaktan çıktı. Bu nedenle bizim de artık manifestomuzda değişiklikler yapmamız gerekebilir.

5- Yaptığınız işin mobil bağı ön plana çıkıyor gibi sanki, koca koca makineler dışında. Bir şeyin sanat ol-ması için, modern zamanların Romantizm akımından beri pek çok tanımlama var. Örneğin bir tanımlama da “Fotoğraf Kanıttır!” diyen bir görüş; ışık her şeyi ortaya çıkardığına göre “Fotoğraf Kanıttır!” diyor. Bu belki de oldukça iddialı ama, iler tutar yanı çok. Bu denli bir fo-toğraf diliniz olduğu aklınıza geliyor mu?

10

PORTRE

Bana göre fotoğraf bir hikaye anlatma aracıdır. Kanıt olduğunu düşünmüyorum. En azından benim ilgi-lendiğim fotoğraf alanı için bu böyle.

6- Bu soruların ana ekseninde başka bir sorunsal hep karşımıza dikiliyor: Mobil fotoğrafçılık, belki de bundan bugünlerde anladığımız telefon fotoğrafçılığı. Sanki fotoğrafın apsisinde bu var gibi. Uzunca bir za-manda çoğunluğa bakılırsa bu ana eksen olmaya devam edecek. Sizce? Büyük makineler de kullanıyor musu-nuz?

Bence artık mobil fotoğrafçılık tartışmaları yavaş yavaş sönümleniyor. Fotoğrafı ne ile çektiğinizin gerçek-ten bir önemi kalmadı. Cep telefonu ile fotoğraf çekmek gerçekten de çok pratik, telefon her zaman yanınızda oldu-ğu için. Ayrıca her geçen gün cep telefonunun çektiği fo-toğraf kalitesi de artmakta. Bence fotoğraflar cep telefonu ile çekilmeye devam edecek ama mobil fotoğrafçılık diye bir tartışma kalmayacak.

7- Söylem erki etkili bir alana sahip fotoğraf. Artık haber bültenlerinde, teknik yönü zayıf bile olsa muhak-kak bir şeyler görüyoruz bu alanda. PS düzenlemelerini dikkate aldığımızda, siz bu efektleri, düzenlemeleri ne-reden hangi gusto içerisinde değerlendiriyorsunuz?

İçinde fotoğraf ya da imaj olmayan hiçbir bilgiye, ya-zıya, metne bakmaz olduk, bu bir gerçek. Efekt ve düzen-lemelerin bence hiçbir sakıncası yok, hatta bazı projelerde bu düzenlemeleri yapmaya ihtiyaç duyabiliriz. Önemli olan hikayenizi nasıl anlattığınız.

8- Bizim MFD’nin klasik sorusu, dokuzuncu soru; merkez, taşra ilişkisi var mı fotoğrafta, yukarıda biraz ana eksenin nerelerde olduğundan bahsettik gibi ama bir New York, Paris, İstanbul, Londra’dan ne denli farkı var taşranın, ya da merkez varsa, merkezin?

Merkez-taşra ilişkisi fotoğraflarımın konusu değil, bu nedenle bu konuda bir yorum yapamıyorum.

9- Son soru müsaadenizle, mekan ile fotoğraf iliş-kisi; elimizde sürekli kamera –mobil- olduğuna göre fo-toğraf bir fay hattına mı yerleşiyor, çoklukta kayıp mı olur? Yoksa temeli gittikçe sağlamlaşan, hatta ikonik bir hale mi geliyor, sanat bağlamında en azından?

Cep telefonu ile çekilen fotoğraflar tabi ki öncelikle sosyal medyada yayınlanıyor ama bu fotoğrafların dergilerde ga-zetelerde yayınladığını, hatta zaman zaman kitaplaştığını da görüyoruz. Baskı ve dijital ortamda yayın, bence birbi-rini destekleyen mecralar olabilir.

11

PORTRE

Sevil ALKAN Fotoğrafları

12

TAM KARE

MOBİL FOTOĞRAFÇILIK GERÇEĞİ / Ömer Serkan BAKIR

1995 yılından beri Fotoğraf Dergisi’nde çalışıyorum ve bu geçen zaman içerisinde fotoğraf sektöründe iki bü-yük kırılma yaşandı. İlki, 1997 yılından sonra kendini bel-li etmeye başlayan dijital fotoğrafçılık çağına girmemizle birlikte başladı. Bu geçiş döneminde dergide pek çok yazı paylaştık, dijital fotoğraf makinelerinden, dijital teknoloji-den, bize sağlayacağı avantajlardan bahsettik. Panellerde, sempozyumlarda ve sunumlarımızda geleceğin bir fotoğ-rafçı için nasıl şekillenebileceğini anlattık, örnekler verdik. Bu dönemde analog, yani filmli fotoğrafçılığın hiçbir za-man ölmeyeceğini savunan, filmli makinelerin dijital fo-toğraf makinelerine göre çok daha iyi olduğunu savunan pek çok fotoğrafçı oldu. Bu konuda ciddi bir direniş, tuhaf bir önyargı vardı. Filmden dijitale geçiş 2000’li yılların baş-larında iyice hızlandı. Sonralarda ise zaten bu garip tartış-malar da son buldu. Şimdi isteyen yine film satın alarak eski fotoğraf makinelerinde fotoğraf çekmeye devam ede-biliyor. Ancak günümüz gerçekliğinde film alarak fotoğraf çekenleri, hobi ya da özel projeler de görebiliyoruz.

Yazımın en başında bahsettiğim gibi fotoğraf sek-töründe son yirmi yılda yaşanan ilk büyük kırılma filmli fotoğrafçılıktan dijital fotoğraf fotoğrafçılığa geçişle başla-dı. Son birkaç yıldır da ikinci büyük kırılmayı mobil fo-toğrafçılıkla yaşıyoruz. Yani artık amatör fotoğrafçılıkla uğraşanların büyük bir kısmı fotoğrafları cebindeki akıllı cep telefonları ile çekiyor. Her konuda olduğu gibi akıllı cep telefonlarımızın kameraları da 4-5 sene öncesine göre inanılmaz bir yol kat etti. Durum böyle olunca ister iste-mez fotoğraf makinesi satışları da son birkaç yıldır düşme-ye başladı. İnsanlar artık ağır ve büyük fotoğraf makineleri taşımaz oldu. Tabi ki işi fotoğrafçılık olanlar, ileri amatör-ler, basın ve spor fotoğrafçıları, tanıtım fotoğrafçılığı ile uğraşanların büyük bir kısmı hala profesyonel ekipmanlar kullanıyor. Ancak biraz önce de söylediğim gibi çoğu insan cebinde bulunan cep telefonu ile fotoğraf çekmekten mem-nun! Hatta bu konuda çeşitli seminerler, eğitimler ve atöl-yeler de düzenleniyor. Cep telefonuna sahip milyonlarca-

kullanıcı sadece selfie çekerken diğer yandan yine milyon-larca kullanıcı elindeki bu ekipman ile daha başarılı nasıl fotoğraf çekebileceğini araştırıyor. Bu yüzden önümüzdeki yıllarda mobil fotoğrafçılık alanında çok daha farklı sevi-yelerde projeler göreceğimiz kesin…

Ömer Serkan BakırFotoğraf Dergisi Yayın Yönetmeni@osbakir

13

TAM KARE

Ömer Serkan BAKIR Fotoğrafları

14

TAM KARE

Fotoğraf çekmek için insanlar dünyanın dört bir ya-nına seyahat etmekte, ancak mobil araçlarla çekim yapan fotoğrafçılar için günlük yaşam içerisinde sayısız fırsat her an karşılarına çıkabilmektedir. Beklenmedik anların yakalanma şansının çok daha fazla olduğu mobil fotoğ-rafçılığın en önemli özelliği, gündelik hayata adanmış sı-radanlığın estetik varlığını gündeme getirmesidir. Doğal nesneler ve fenomenlerle başlayan estetiğin tarihsel gelişi-mi, günümüz mobil araçlarıyla sıradan yapılara, nesnelere ve eylemlere dönüşmeye başlamıştır. Özellikle mobil tele-fon fotoğrafçılığı ve internetin gelişmesi ile günlük yaşama ait estetik görüntüler hızlı bir şekilde oluşturulabilmekte, paylaşılabilmektedir.

ve günlük yaşam içerisindeki güzelliklerin nasıl ortaya çı-karılabileceğine ait düzinelerce blog, web sitesi ve yayınla-rın üretildiği görülmektedir. Aslına bakıldığında günlük yaşam fotoğrafçılığı olarak da adlandırılan bu alan, fo-toğrafçılığın bir türü olarak kabul edilmemekle birlikte, sadece günlük yaşamdan güzel ve estetik değerlere sahip fotoğraflar çekmeye çalışmak olarak görülmektedir. Bu bağlamda ele alınan günlük yaşam fotoğrafçılığının ve es-tetiğinin sınırları bulunmazken, karşımıza çıkan bir an ya da evrensel bir deneyim ya da aşk, neşe, üzüntü, mizah gibi tüm dil ve kültürlerde var olan ortak değerleri kapsa-yabilmektedir.

Mobil kameraların yaygınlığı, kamusal alanlarda sa-mimi anları yakalamak için onları özellikle etkili kılmak-tadır. Samimi anların sevimli, dağınık, gösterişli, zevkli, kirli, canlı, monoton gibi çeşitli bileşenleri, çok yönlü este-tik yaklaşımın bütününü gözler önüne sermektedir. Bu bi-leşenler, mesleklere, yaşam tarzına, ekonomik statü, sosyal sınıf ve kültürel birikime bakılmaksızın insanların günlük yaşamındaki varlıkları ile karakterize edilebilmektedir. Günlük yaşamdaki estetik, geleneksel sanat odaklı estetik söylemin altında yatan varsayımlara meydan okumakta-dır. Bu meydan okumanın başında paylaşım ve sosyalleş-me olgusu yatmaktadır.

Profesyonel dijital fotoğraf makinelerinin görüntü kalitesine yaklaşmaya başlayan mobil araçlar, Instagram, Facebook gibi birden fazla sosyal ağda görüntülerin hızla yayılmasının yolunu açmıştır. Bu hızlı yayılma cep telefo-nu, iPad gibi mobil araçların sosyalleşme bağlamında po-pülerliğinin artmasındaki en büyük etkenlerden biridir. Sosyal medya araçlarıyla sosyalleşmeye çalışan bireyler, günlük yaşamlarının içerisindeki sıradanlığın dışına çı-kan estetik unsurları gözler önüne serebilmektedir.

MOBİL FOTOĞRAFÇILIK, GÜNLÜK YAŞAM VE ESTETİK/Doç.Dr.Zuhal ÖZELEge Üniversitesi İletişim Fakültesi

Sosyal ağların yaygınlaşması ve yaşanılan her anın paylaşılmaya çalışılması mobil fotoğrafçılığın amatör kul-lanıcıdan profesyonel fotoğrafçılara kadar her kesiminin vazgeçilmezi haline geldiğini göstermektedir. Günlük ya-şam rutininde karşılaşılan özel anlar, ışık, hareket, desen, ritm, doku gibi estetik niteliğe sahip görünümlerin kayıt altına alınması çok daha kolay ve pratik olmaktadır.

Mobil fotoğrafçılık kapsamında herkesin fotoğraf çek-mesi, ileri teknoloji ile üretilen işlerde duygusal samimiye-tin önem kazandığını göstermekte, gündelik olaylarda ve hayatın ayrıntılarında güzelliklerin görünür olmasını sağ-lamaktadır. Pek çok yerde günlük yaşam fotoğrafçılığına

Elaine Taylor, 2015

J.Q. Gaines, 2012

15

TAM KARE

Gündelik yaşam estetiği önceden yapılandırılmış bir sınır olmaksızın insanların yaşamlarının farklı yönlerini keşfetme yolunu açabilmektedir. Günlük yaşamının her alanında, yemek yemekten, yürüyüş yapmaya, partiler-den spor etkinliklerine, toplu taşıma araçlarından kentsel alanlara, gezilip görülen yerlerden olağan nesnelere kadar estetik deneyimin mümkün olduğunu göstermektedir. Ay-rıca, bir kişi için günlük etkinlik olarak sayılabilecek şey-ler, başka insanlar için özel bir fırsatlar olarak değerlendi-rilebilmektedir. Buradaki zorluk, mobil araçların gündelik yaşamın estetiğini nasıl yakalayacağıdır. Mobil araçlarla yaratılan görüntüler, genellikle geleneksel fotoğraf tek-niklerine benzer şekilde üretilmesine rağmen, çeşitli uy-gulamalar tarafından değiştirilebilmektedir. Çoğu mo-bil araç kamerası çok iyi fotoğraf çekmemesine rağmen, onları inanılmaz bir şeye dönüştürmeye yardımcı olacak yüzlerce uygulama bulunmaktadır. Bu uygulamalar, mo-bil fotoğrafçılığı çağdaş sanat anlamında özgürleştirebil-mektedir. Yaratıcı süreci hızlandıran uygulamalar, günlük yaşam anlatılarının hem araçları hem de metaforu olarak hizmet eden estetik göstergeleri ön plana çıkarmaktadır. Mobil fotoğrafçılığa yönelik uygulamalar, gerçeklikle çok az bağlantı kuran işlenmiş görüntüler olarak karakterize edilmesine neden olmaktadır. Burada unutulmaması gere-ken çağdaş fotoğraf sanatı içerisinde her zaman görüntü-lerin işlenmiş olmasıdır, ancak yöntemler değişmiş, dijital-leşmiş ve kolaylaşmıştır.

Jimmy Mazur, 2012

Yeow-Kwang Yeo, 2017

Nicolas Decoopman, 2015

16

TAM KARE

Gündelik yaşam fotoğrafçılığı, insanların gündelik hayatını oluşturan nesneleri, olayları ve etkinlikleri kapsamaktadır. Sanat yapıtlarının aurasından dolayı gölgede kalan, ihmal edilen ya da görmezden gelinen günlük yaşam içerisindeki estetik olgular, mobil fotoğrafçılık ile yaşam deneyimlerinin zenginleşmesine, bilinçli yaşamı teşvik etmeye ve yaşam memnuni-yetini arttırmaya neden olabilmektedir. Aynı zamanda bu fotoğrafların estetik ve paylaşım biçimleri, kullanıcıların günlük yaşam algısını ve tüketim alışkanlıklarını değiştirme gücüne de sahip olduğu için eleştirilebilmektedir.

Mobil araçlarla fotoğraf çekmenin sıradanlaştığı, gündelik hayatımıza ve kültürümüze girdiği ve normalimiz haline geldiği düşünüldüğünde, önceden yapılandırılmış bir sınır olmaksızın kullanıcıların estetik yaklaşımlarının ve fotoğraflarını paylaşım biçimlerinin farklılaştığını görmek şaşırtıcı olmamaktadır. Fotoğrafların Flickr, Instagram gibi platformlarda dün-yaya gösterilebilme olanağı (hashtag’ler sayesinde), mobil fotoğrafçılığı inanılmaz derecede canlı bir tarz haline getirmek-tedir. Dünyanın en iyi fotoğrafı çekilmiş bile olsa, görünür olmayan veya dosyalarda saklı fotoğraflar olarak kalabilmekte, ancak cep telefonlarıyla çekildiği an paylaşılabilen fotoğraflar, anında geri bildirim alabilmektedir. Bu da günlük yaşam bağlamında mobil fotoğrafçılığın estetik anlatımının canlı bir organizma gibi kendisini yenilemesi ve dönüştürmesini sağ-lamaktadır.

Karen Axelrad, 2014Shel Serkin, 2015

17

TAM KARE

Elif GÜLEN

Üniversiteden sonra New York’da Mark Ferri fotoğ-raf stüdyosunda staj yapmaya başlamıştım. O yıllar dijital makineler daha çıkmamıştı. Stüdyodaki artan SB filmleri alıp arada sokakta fotoğraf çekiyordum. Ama Nikon FE fo-toğraf makinem NY sokaklarında ciddi dikkat çekiyordu. Bir silah misali anın büyüsünü bozabiliyordu. Bu dikkat çekmeme ve görünmez olma isteğimi stüdyodakilere anla-tınca beraber cözüm üretmeye çalıştık ve çok eski kalın bir kitabın içersine küçük bir Konica fotoğraf makinası yer-leştirdik. Uzun süre sokaklarda bel hizasında tahmini ve vizörden bakmadan, görünmez fotoğrafcı misali fotoğraf-lar çektim. Yıllar sonra cep telefonu ve fotoğraf yazılımları çıktığında bu görünmezlik hissini bana tekrar yaşatınca bayıldım. Yaşadığım şehir olan İstanbul’da SB film ve ka-ranlık oda her an yanımda dolaşmak bana büyük bir hür-riyet getirdi. Bu hisle şehrimi yeniden keşfediyordum. Sos-yal medyada fotoğraf paylaşılan platformların artmasıyla artık fotoğraflarım film dosyalarında, evin çekmecesinde veya yerel bir galerinin duvarından çok ötesine ulaşıyordu. Bunun yanında herkesin fotoğraf çekmesi ve bunu göre-bilmesi fotoğrafa büyük bir demokrasi de getirdi. Her an dikkat çekmeyen bir makina, cebinde küçük bir karanlıko-da, dünyanın her kesimiyle işlerini paylaşabilme ve başka fotoğrafçıların işlerini her gün bakabilme...Bu dört unsur mobil fotoğrafın en önemli tarafları oldu.

Bana Avustralya’dan İspanya ya bir çok proje için kapı açtı.

Mobil fotoğrafın doğal olarak problemleri de var. En çok karşılaştığım sorular: Cep telefonundaki fotoğrafın re-zolüsyonu yeterli mi? Evet bir film veya DSLR makina gibi bir rezolüsyon yok ama fotoğrafçı zaten baştan fotoğrafla-rını ne boyutta sunmak istediğini düşünmeli. Çok büyük baskılar istiyorsa uygun değil ama standart bir karanlık oda baskısını rahatlıkla güzel kalitede elde edilebiliyoruz. Fotoğraflar filtreli değil mi? Normal film çekerken bile as-lında baştan filtremizi seçmiş olmuyor muyuz? Örneğin Ilford SB film veya TriX film. Aslında bunlar da birer filtre seçimi gibi.

Sonuçta fotoğrafın teknik gelişimi tarihine baktığımız-da hep tartışmalara sebep olmuştur. Önemli olan fotoğraf-çının ne anlatmak istediği değil mi? Buna hangi teknikle ulaştığı benim çok da ilgimi çekmiyor.

Gazetecilikten sanata birçok alanda artık mobil fotoğ-raf yer alıyor. Aslında mobil fotoğraf bile denmemeli, ama tanımlama ve gruplama ihtiyaç galiba.

www.elifgulen.com

18

TAM KARE

Elif GÜLEN Fotoğrafları

19

TAM KARE

Monika KUKİ

Günümüzde hızla gelişen teknoloji ve getirdikleri ha-yatımızı ele geçirmiş durumda… bunun en yaygın görül-düğü yerlerden birisi de fotoğraf teknolojisindeki değişim.

Analog makinaların yerini tutmaya çalışan cihazlar, telefonlar, kameralar, hızla çoğalırken bir o kadar hızı ve kullanım kolaylığı ile de vazgeçilmez durumda.

Efekt programları, filtre kolaylıkları ile cep telefonla-rı ile çekilen görüntüleriniz bile artık profesyonel nitelikte yorumlanabiliyor.

Tekniğin donanımın önünde olması zaten sanat için vazgeçilmez bir gerçek, maliyetlerin düşmesi sonucu hız-lanan mobil süreç bu konuda üzerine düşeni başarmış gibi görünüyor.

Benimde zaman zaman kullandığım vsco ve webrazzi hem çekmek hem düzenlemek adına biçilmiş kaftan.

Bunlara ek olarak daha gelişmiş çalışmalar imza atmak isteyenler için mobil cihazlara uyumlu lensler edinerek cihazınızı bir dslr makine tadında kullanmakta mümkün.

İnstagram gibi 500px gibi çokça profesyonel fotoğ-rafçılarında dahil olduğu ağlar da gezinerek dünyada olup biteni takip edebiliriz.

Mobil fotoğrafçılıkta kullanılan aksesuarlar ve ekip-manlar gün geçtikçe artarken sarsıntısız çekimler ve kali-teli videolar hazırlamak için de pek çok yeni ürün satışa sunuluyor. Bunlardan biri de akıllı telefonlar, aksiyon ka-meraları ve kompakt makinelerle kullanılabilecek yeni bir sliderlar

Fotoğrafın tahtını hızla sallayan vedeolar anlatımı kuvvetlendiren içeriklere fırsat veriyor.

Fotoğrafı, cep telefonu ile çekme işini çok hafife alı-ğımız dönemler geride kaldı. Elbet, gelişmiş bir fotoğraf makinesi ile cep telefonunu yarıştırmak akıllıca bir iş de-ğil. Ama fotoğraf özellikleri gelişmiş bir cep telefonunun çıkardığı işleri görünce orta halli bir fotoğraf makinesine gerek olup olmadığını sorgular hale geliyorsunuz. Özgün fikirler küçük ekranlarda fotoğraf biçiminde somutlaşıyor. Herkesin cebinde yer alması, üstelik her an yanında bu-lunması, zaten bir hatta sahip olması sayesinde paylaşımın kolaylığı ve kullanım pratikliği sayesinde cep telefonları fotoğraf alanında yeni bir akım yaratıyor.

20

TAM KARE

Monika KUKİ Fotoğrafları

21

TAM KARE

CEBİMİZDEKİ FOTOĞRAF MAKİNALARI / Metin BİRİNCİOĞLU

Fotoğrafın, geçmişten günümüze seyrine bakıldığın-da, ciddi anlamda bir gelişmenin yanı sıra ona yüklenilen anlamın da zaman içerisinde değişebildiği görülmektedir.

Tüm bunların ışığında toplumun büyük bir kesimi-ne ulaşmış olan cep telefonları bu anlamda büyük önem kazanmıştır. Bu cihazlara halen telefon diyor olmamız da ne kadar doğru? Bunu, sorgulamak gerekir. Zira telefon, bu cihazın özelliklerinden sadece biri durumundadır. Te-lefon görüşmesi ve mesajlaşmak dışında birçok alanda kullandığımız ve dolayısıyla cebimizde mini bir bilgisayar ve fotoğraf makinası da taşıdığımız aşikârdır. Her an, her yerde fotoğraf çekmek, bunu anında paylaşabiliyor olmak da son derece cezbedici bir hal almış durumdadır. Öyle ki günümüzde 40 mega piksele ulaşan cep telefonlarının üretilmeye başlanması, üreticilerin bu konuya ne kadar önem verdiklerini gösteriyor. Her ne kadar cep telefonla-rında bulunan ve fotoğraf çektiğimiz anda bu fotoğrafın oluştuğu sensörün boyutu makinalara göre küçük olsa da bu kadar yüksek mega piksele ulaşılıyor olması önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir.

Cep telefonlarıyla çekilen fotoğrafların büyük bir kıs-mını anı fotoğrafları oluştursa da özellikle fotoğrafla ilgi-lenen amatör ya da profesyonel fotoğrafçılar da karşılaş-tıkları bir anı dondurmak için zaman zaman telefonlarını kullanırlar. Bu bazen bir gün batımı olabileceği gibi, grafik öğelerin ağır bastığı mimari bir yapı, parkta yatan bir evsiz, seyyar satıcılar, renkli objeler ya da binalar da olabilir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün.

Ayrıca, çekilen fotoğrafları düzenlemek için birçok mobil uygulama mevcut. Çeşitli hazır filtrelerin yanı sıra, kırpma, minik rötuşlar, siyah beyaza çevirme, renk ve kontrast düzenlemeleri de yapabileceğiniz bu uygulamalar arasında tavsiye edebileceğim birkaç uygulama, Snapseed, Lightroom, VSCO gibi uygulamalar olacaktır. Ama tabi ki uygulamaların sayısı bu kadarla sınırlı değil. Kullanım ola-nakları, ücretsiz olması ve hem İOS’da, hem de Android’de çalışabiliyor olması sebebiyle Snapseed bir adım önde du-ruyor.

Makinanızla da, cep telefonunuzla da fotoğraf çekme-ye ve bunları paylaşmaya devam edin…

22

TAM KARE

Metin BİRİNCİOĞLU Fotoğrafları

23

TAM KARE

24

PUSULA

Cep Telefonu Fotoğrafçılığı Etiği /Nikki WİLLİAMS Çeviri: Abdulla SERT

Nikki Williams Houston, Texaslı en iyi satan yazar-lardan olup gerçekler ve kurgular ile aralarındaki ilişkiler hakkında yazıları vardır, kurgusal olmayan işleri de hem internet üzerinde hem de basılı yayınlar yolu ile dünyanın çeşitli yerlerinde bulunmaktadır.

Çok tanınmış kişiler, attıkları her adımı bir köpek kadar yakından izleyip filme çeken paparazzilerle her gün uğraşırlar. Ama şimdi sadece tanınmış kişilerin değil, sı-radan insanların da bir anda portrelerinin bir mobil blog, Facebook sayfasında, hatta internetteki bir sanat sergisinde görünmeleri işten bile değil.

Şunu kabul edelim, “sokak fotoğrafçılığı”, insanlık durumlarına ait cesur ve sanatsal portrelerin kamusal alan-da çekilmesini içeren bir tanım ve ünvan haline gelmiştir. Bu ünvan aşırı kilolu, iç giysili ya da şanssız olan kişilerin fotoğraflarının yayınlandığı People of Wal-Mart (Wal-Mart İnsanları: Wal-Mart AVM’lerinde gizlice çekilmiş komik müşteri görüntüleri sitesi) adlı ve çok ünlü internet site-sinden çok uzak ve farklı bir ünvandır. Bu sitede yer alan çekimler, cep telefonu kamerasının, kullanım kolaylığının baştan çıkarıcı özelliği sayesinde yapılan çekimlerdir. Akıllı telefonun, küçük hacmi ve evrensel çekiciliği sayesinde, ar-tık hemen her yerde, her zaman fotoğraf çekmeyi çok kolayhale getirdiği de bir gerçektir.

Geçmişte, mini boyda bir fotoğraf makinası bile çev-redekiler tarafından fark edilirdi, ama şimdi cep telefon kameraları kullanıcılarının, birilerine mesaj yazma, telefon etme ya da e-postalarını kontrol edermiş gibi yaparak, fo-toğraf çekmelerine izin veriyor. Cep telefonunun bu özelliği sayesinde “etek üstü” ya da “gömlek altı” diye anılan gizli fo-toğrafların, öznenin haberi olmadan, soyunma odaları, ge-nel tuvaletler veya jimnastik salonları gibi “mahrem” olarak kabul edilen yerlerde röntgenci fotoğrafçıların zevklerine uygun bir şekilde çekilmesine imkan veriyor. Buna ek ola-rak, eskiden bu tür fotoğraflar sadece küçük bir gurup ara-sında paylaşılırken, şimdi günümüz interneti ile bu utanç verici, davetsiz fotoğrafların tüm dünya ile paylaşıldığını görmekteyiz.

Son zamanlarda cep telefonu fotoğrafçılığı kötü bir imaj bırakmıştır. Birilerini kandırma, taciz etme ve cinsel içerikli haberleşme için kullanılabileceğinden hareketle, ABD’ de okulların yüzde 62’si sınıflarda cep telefonu kulla-nımını yasaklamıştır. Mahkemeler de, şahitler, kurbanlar,

jüri üyeleri ve hatta zanlıları koruyup onları riske etmemek için, elektronik aletlerin ve cep telefonlarının mahkeme salonlarına alınmasını yasaklamaya başlamıştır.

Sorgulama ve raporlama maksadıyla, sağlık hizmeti verenler ve hastalar tarafından cep telefonu kamerası kul-lanımı sorun yaratmaktadır. Örneğin New Haven, (ABD) Connecticut’ ta bir sağlık görevlisi, genç bir yaralının ölümcül kurşun yarasını fotoğraflamış, gelin görün ki bu yaralı kişi daha sonra ölmüş, görevli bu fotoğrafı aynı ser-viste çalışan başka birisi ile paylaşmış. Bu fotoğraf buradan da internet aracılığı ile bir çok kişiye ulaşmış. En sonunda kederli anne, vefat etmiş oğlunun hastalık haklarının ihlal edilmiş olmasını öne sürerek hastaneye karşı dava açmaya karar vermiş. Bu skandala adı karışan çalışanların tümü-nün işine de son verilmiştir.

Acil yangın ve acil durum hizmeti veren, ölüm ka-lım durumları ile baş etmek zorunda kalan kuruluşlar da benzer problemlerle karşı karşıya kalıyorlar. ABD Virjinya eyaletindeki The Chesapeake Fire Department / Yangın-la Mücadele Departmanı, cep telefonları ve özellikle cep telefonu kameralarının kamusal alanda kullanımı ile ilgili bir araştırma yürütmüştür. Araştırma sonuçlarının rapor-lanmasının ardından, ilgili araştırma departmanı, personel ve müşterilerinin gizliliklerini korumaya öncelik veren ve hukuksal davalar açılmasını önlemek amacı ile, cep tele-fonu kameralarının kullanımına yönelik çok katı kurallar tavsiye etmiştir.

Çok yakın bir geçmişte, ABD’ de, Arkansaslı bir ji-nekolog, işyerinde tıbbi muayeneleri sırasında hastalarının mahrem bölgelerinin fotoğraflarını cep telefonu ile kaydet-tiği için büyük bir tepki çekmiştir. Tutuklanan jinekoloğun cep telefonuna el koyan yetkililer, telefon hafızasında, tıbbi muayene sırasında çekilmiş çıplak kadın fotoğraf ve video-ları tespit etmişlerdir. Bu doktor röntgencilik kategorisinde olan beş ayrı suçtan yargılanmıştır.

Mobil teknolojinin kullanılması ile, gün geçtikçe arta-rak büyüyen, kişisel bilgi gizliliğini tehlikeye atan durum-larla mücadele için, 2004 yılında Video Voyeurism Pre-vention Act / Video Röntgenciliğini Önleme Yasası ABD Kongrede kabul edilmiştir. Yasada, kişisel bilgi gizliliğinin korunması gereken jimnastik salonları, mağazaların so-yunma kabinleri, acil durum odaları veya genel tuvaletler gibi yerlerde video, fotoğraf ya da diğer görüntülere

25

PUSULA

karşı koruma ile ilgili net açıklamalar yer almıştır. Bu yasa-yı ihlal edenlerin 100 bin ABD dolarını bulan para cezaları ve bir yıla varan hapis cezası alabilecekleri öngörülmüştür. ADB de bir çok eyalet, dijital çağda kişisel gizliliği ihlal eden bu tür davalarla baş etmek için benzer yasalar çıkar-mıştır.

Peki bu durumda, “Wal-Mart İnsanları” adlı internet sitesini nasıl değerlendireceğiz? Modern Tort Law (Mo-dern Haksız Fiil Yasası) bize kişisel gizliliği ihlal eden 4 ayrı model vermektedir.

-Yalnızlık İhlali: Kişinin özel bilgi ve durumlarına fiziksel ya da elektronik yollarla yapılan, tecavüz, gizli gözetim ve yanlış tanıtma amaçlı ihlalleri kapsar;

-Özel / kişisel Olguların Kamuya Açıklanması: Makul bir insanın karşı çıkabileceği özel gerçeklerin yayınlanmama-sını da kapsar;

-Yanlış Işık Tutma: Kişiyi karalamasa bile o kişiyi yanlış yere deşifre eden olgularla ilgili yayınlar;

-Kişinin Adını Kullanma: Kişinin adı ya da benzeri bilgi-sinin bazı kazançlar elde etmek amacı ile o kişiden yetki almadan kullanılması.

İlk bakışta “Wal-Mart İnsanları” adlı internet sitesin-de bir hata bulmak çok zor gibi görünüyor. İnsanların, ki-şisel gizlilikle ilgili kaygılar içermeyen ve ifşa edilmiş özel olgular içermeyen fotoğraflarda yer aldığı görülüyor. Ama, fotoğrafların her birinin eğlenceli fakat sıkça da karakter-leri karalamaya varan küçültücü bir tarzda çekildiğini gö-rüyorum. Buna ek olarak, “Wal-Mart İnsanları” sitesi sahi-binin, fotoğraflarda yer alan insanların olurunu almadan, bu siteye tıklayanların sayısını arttırmak amacı ile kullan-dığı görüntüler sayesinde, bağlı şirketlerin reklamlarına yer vererek elle tutulur bir kazanç sağladığını belirtmem gerekiyor. Bu fotoğrafları, siteye tıklamayı arttırmak amacı ile yayınlamak fotoğraf sahiplerine ödeme yapılmasını ge-rektirebilir, ama şimdiye kadar fotoğrafı yayınlanan hiçbir “kurban” nedense dava açmadı.

Bu durum, hukuken bir esnekliğe denk geliyor, ama etik olarak doğru mu? Çok da değil. Özellikle hukuken so-runlu sayılabilecek bir fotoğraf, idrarını kaçırma problemi olan bir yaşlıyı gösteriyor. Bu adamın giydiği kıyafetle ilgili bir sorunu olduğunun farkında olup olmadığını bilmiyo-ruz ama bu fotoğrafının internette yayınlanıp çocukları, torunları ve arkadaşları tarafından görüleceğini öngörü-

lememiş. Sitede fotoğraflanmış kişi babanız ya da büyük babanız olsa ne düşünürdünüz? Ya da ailenizin, arkadaş-larınızın anormal olarak bilinen, hatta akli engeli olan bir üyesi günün “ilginç yaratığı” olarak sitede yer alsaydı ne hissederdiniz? Şurası kesindir ki bu site, fotoğraftaki öz-nelerin- fotoğraf altlarında yer alan başlıkların yüzde yüz doğruladığı şekilde insan olduğunu yok sayıyor. Kişilerle alay etme niyeti zaten bu fotoğrafları sitede yayınlamakla ortaya çıkıyor.

Benzeri etik soruları, evsiz, fakirliğin vurduğu ya da fiziksel engelli insanları içinde bulundukları zor koşullar-da fotoğraf çekerken de sormamız gerekir.

Fotoğrafları çekilen insanlar, ilk bakışta, kişisel gizli-lik ya da haklarının ihlali konularının sözünün edilemeye-ceği kamusal bir alanda olabilirler ama yine bunların etik açıdan korunması gerekir. Gülünç ya da şansız durumlar-da olan insanların fotoğraflarını gizlice çekip, internet gibi tüm dünyanın göreceği bir medyada yayınlamak kişileri karalamakla eş anlamlıdır. Sanal dünyamız, her fotoğrafınçok geniş bir izleyiciye ulaşmasına, fotoğraflanan kişinin küresel ölçekte küçümsenmesi, dalga geçilmesi ve aşağı-lanmasına, bu kişinin nihayetinde utanç duyması hatta işi-ni ya da arkadaşlarını kaybetme ihtimaline yol açıyor. Ko-layca gizlenen kamerası ve fazla dikkat çekmeme özelliği sayesinde cep telefonu, insanlara sadece hastalıklı merak-larını gidermelerini sağlamakla kalmıyor, bu meraklarını tüm dünya ile paylaşmalarına izin veriyor. Daha geçtiği-miz yıl, herkesin tanıdığı evsiz bir kişi Houston şehir mer-kezinde vücudunun üst kısma çıplak bir şekilde ölü bu-lundu. Polise göre insanlar bırakın durup yardım etmeyi, yoldan geçen bazıları cep telefonları ile fotoğraf çektiler. Orada gazetecilerin röportaj yaptığı bir kadın “Burada fo-toğraf çekmek hiç hoş bir şey değil, çünkü orada yatan, birilerinin oğlu ya da kardeşidir” diyordu. Çok doğru söy-lemiş, birinin felaketini böyle kırıcı bir şekilde kaydetmek tek kelime ile çirkindir.

Bu küfürbaz, doğaçlama ile çekilen fotoğraflar kur-banı olmayan suçlar ya da “sanat” değildir kesinlikle. Or-tada fotoğraflanan kişileri bir alçaltma, küçük düşürme ve kötüleme kastı olduğu gerçektir, sanal medya bu kasıtları üstü örtülü biçimde ama en kısa zamanda yayar. Eskiden fotoğrafı çekilen kişi fotoğrafının çekilmekte olduğunun farkına varırdı, çünkü, fotoğraf makinaları büyüktü, hatta fotoğraf çekilirken deklanşör sesleri de duyulurdu. Dijital telefonlar ise kişinin durumdan bihaber bir şekilde fotoğ-rafının, gizli ve sessiz bir şekilde çekilmesine izin veriyor.

26

PUSULA

Sanal dünyaya kolayca bağlanma özelliği ile de bu fotoğ-rafların virüs yayılma hızında medyada anında paylaşıl-masına olanak tanıyor. Ortaya çıkan bu “yeni” tip sokak fotoğrafçılığı, kurbanlarına onurlarını korumaları amaçlı hukuki yollara başvurmaları için, maalesef, fazla bir im-kan tanımıyor.

Dijital anlamda kişisel haklara saldırı ile ilgili huku-ki tartışmalar sürerken, cep telefonu kullanıcıları dışarıda dolanan herkesin fotoğraf ve videosunu çekme özgürlüğü-ne sahipler. Cep telefonu ile fotoğraf çekenlerin çoğunun, çektikleri fotoğraflardaki bilgilerin fotoğrafını çektikleri kişilerin hayatlarına nasıl bir darbe vuracağının bilincinde olmaları gerekiyor, Cep telefonu sahiplerinin sadece tanı-dıkları kişileri fotoğraflama veya izin alarak fotoğraf çek-melerine yol açacak olumlu bir yargıya sahip olacaklarını umut ederek yazımı bitiriyorum.

27

ART ALAN

Öncelikle, Mersin Fotoğraf Derneği’ne daveti ve fo-toğraflarıma gösterdiği ilgi için çok teşekkür ederim. Bu ayın dergi konusu Mobil Fotoğrafçılık olsa da konunun ana fikri fotoğraf olduğu için, ben yazıma Merih Akoğul hocamın fotoğrafa dair şu sözleri ile başlamak istiyorum.

“Sokak fotoğrafçının evidir” der Merih Akoğul. Sürp-rizlere açıklığı, sürekli değişen dinamikleri ve ansızın be-liren çarpıcı detaylarıyla, elinde makinesi ile bir avcı gibi dolaşan fotoğrafçıyı kendine çeker sokaklar. Evler, ağaçlar, caddeler, sahiller, yani evrenin gayrimenkulleri…

Olay, mekân ve fotoğrafçının parmağının ucu ile, za-mandan çaldığı an arasında, koşulsuz bir ortak kuvvetler alanı olarak belirir fotoğraf. Aslında fotoğrafçının önünde cereyan eden olay, fotoğraf niyetiyle dizginlendiğinde ‘öte-ki’ olmaktan çıkıp gerçek anlamını bularak akıp geçmekte olan zamana yuva olur. Ve izleyicisiyle buluşur.”

Hocam Merih Akoğul’un bu sözleri benim fotoğraf yolumda ışıktır. Öteki olanı kendi süzgecimden geçirerek, bana ait hale getirip izleyici ile buluşturabilme çabamdır, bütün yaptığım.

2015 yılında başladığım ve sürdürmekte olduğum “Summer 60Plus” serim Kuşadası Sahili’nde ve şehrin farklı kesimlerinde 60 yaş ve üstü turistlerin tatil hallerini anlatmaktadır. Projede her an yanımda olması, dikkat çek-memek ve insanları doğal halleriyle görüntüleye bilmek nedeniyle mobil cihaz yani cep telefonunu tercih ettim. Fotoğrafları, Hipstamatic uygulaması kullanarak çektim.

Fotoğrafların kare format olması ve tonlamada Po-laroid tekniğini tercih etmemin nedeni, projemde yer alan insanların gençlik dönemlerinde bu teknolojiye rast gel-meleri ve en az bir kez Polaroid makine karşısında poz ver-miş olmalarını düşünmemdi. Böylece, teknik yaklaşımım-la o günler arasında bir bağ da kurulabilecekti.

Mobil cihaz ve kullandığım yöntemin farklı anla-tım olanaklar sunması nedeniyle, bu projem hem belgesel, hem de çağdaş yaklaşım taşıyan ve güncel sanatla bağlantı kuran bir çalışma oldu. Ve bu seriye ait dört fotoğrafım, Türkiye Fotoğraf tarihinin 80 yıllık sürecini anlatan, Me-rih Akoğul’un küratörlüğünü yaptığı, İstanbul Modern Sanat Müzesi’nde sergilenen “İnsan İnsanı Çekermiş” adlı sergiye seçildi. Sonuçta bu fotoğraflar, İstanbul Modern Koleksiyonu’na kabul edilen mobil cihazla (cep telefonuy-la) çekilmiş ilk fotoğraflar oldu.

Mobil fotoğrafçılık günümüzün fotoğrafçılığının önemli bir parçasıdır ve bu teknolojiyi tüketmek yerine üretime yönelik kullandığımızda, sanatsal çalışmaların vazgeçilmez bir ayağı olacağına eminim.

Saygılarımla…

SUMMER 60PLUS / Oğuz Nusret BİLİK

28

ART ALAN

SUMMER 60PLUS

29

ART ALAN

30

ART ALAN

31

ART ALAN

32

ART ALAN

Kısa süre önce hayatımıza giren mobil fotoğraf kav-ramı teknolojinin elverdiği hızlı dönüşümler, aktif gün-cellemeler sayesinde her geçen gün artan talep ile görsel dünyada ciddi yol kat etmiş durumda. Mobil fotoğraf ar-tık sadece akıllı telefonlarımız ile çektiğimiz fotoğraflar değil. Adına düzenlenen eğitim seminerleri, fotoğraf ya-rışmaları, çekildikten saniyeler sonra yerini aldığı sosyal paylaşım platformları ve düzenleme araçları, programları ile fotoğraf dünyasının yeni akıllı çocuğu.

Sadece cep telefonu ile çektiği fotoğrafları paylaşarak belli bir kitleye hitap eden fotoğrafçılar artık yadsımadı-ğımız durumlar. Gelişen teknoloji sayesinde artan anlık ve hızlı paylaşım olanağı sosyal ağlar ve platformlarda et-kin olma dürtüsünü geliştirirken, fotoğraf severleri ken-dilerine büyük kolaylık ve zaman tanıyan mobil fotoğraf uygulamalarını da kullanmaya yöneltti. Profesyonel an-lamda fotoğraf alanında çalışan, üreten isimler de bu de-ğişime kayıtsız kalamadılar.

Mobil kameraların her yenilenen model ile daha üst seviyelere tırmanması ve farklı özellikleri bünyesine alması, hatta bazı telefonların üstün lens kalitesine sahip yüksek donanımlı kameralar ile hedef kitlesini fotoğrafa önem vermiş alıcılar olarak belirlemiş olması ve her ge-çen gün yeni bir aplikasyonun piyasaya sürülmesi, mev-cut sürümlerin güncellenmesi aslında günümüzde hem üreticilerin hem de tüketicilerin akıllı telefonlarında fo-toğrafı ne kadar ön planda tuttuklarını gösteriyor. Telefon seçiminde kamera özellikleri baz alınırken, mobil fotoğ-raf çekme ve düzenleme uygulamaları seçiminde ise, fo-toğraf çekerken ya da karelerinizi sosyal medya için geliş-tirme, iyileştirme sürecinde kırpma, aydınlatma, kontrast vb. temel özellikler göz önünde bulunduruluyor. Sunu-lan hazır filtreler, stil araçları sayesinde hızlı dokunuşlarla fotoğraflarınız hazır olması da başka bir belirleyici etmen.

Çok çeşitli mobil fotoğrafçılık uygulamaları arasın-dan seçim yapmak çok zor olabilir pek tabi, bu uygulama-ların kişisel ihtiyaca göre belirlemesi adına bazı özellikler ön planda tutulabilir.

1-Uyumluluk

Öncelikle bir çok program içinden hangisini kulla-nacağınıza karar verirken telefonunuzun işletim sistemi belirleyici olacaktır. Kimi programlar sadece iOS işletim sisteminde çalışırken kimisi ise Android telefonlar ile uyumludur. Her iki cihazda çalışan düzenleme ve çekme -

araçları da mevcut olduğundan ilk aşamanın uygun prog-ram seçimi olduğunu söyleyebiliriz.

2-Düzenleme Özellikleri

Fotoğraf beklentinize ve tarzınıza hitap edecek düzen-leme butonlarını içeren uygulamaları bulmak kişiye hem zaman hem de kimi uygulamaların ücretli olduğunu dü-şündüğümüzde maddi kazanç sağlayacaktır. Ayrıca uygun ara yüze sahip, kullanım kolaylığı sağlayan kullanıcı dostu programlar verim arttırıcı olabilir. İstediğiniz özelliklerin çoğunu rahatça bulabildiğiniz bir program sizleri farklı programlarda gezinmekten kurtarır.

3-Beklentiye Uygunluk

HDR, gece çekimi, pan vb. özel teknik gerektiren fo-toğraflar için özel olarak kullanıma sunulmuş programlar vardır. Bu tarz çekimler ve düzenlemeler yapmak isteyen kullanıcıların uygun aplikasyonları yüklemeleri gerekmek-tedir.

4-Doğrudan Paylaşım

Kullandığınız programların düzenlediğiniz fotoğrafı Instagram, Facebook, Flickr vb. gibi sosyal platformlarda hızlı ve uygun boyutlandırarak paylaşılmasını sağlaması hem zaman hem de kolaylık sağlar. Burada telefon hafı-zasında yer alan daha önce çektiğiniz fotoğrafların kolay ve hızlıca program içerisine aktarılabilmesi de önemli bir verimlilik noktasıdır.

5-Maddi Boyut

Çekim ve işleme için kimi programların ücretsiz olması yanında çoğu program ücretli veya iç eklentileri üc-retli olarak yükleniyor. Akıllı telefonlar fotoğraf makinala-rına göre maddi imkanlarımızı daha az zorlasa da Halide, Procam, Hydra vb. aplikasyonları edinmek için kesenin ağzını biraz açmak gerekiyor. Bu noktada aplikasyon açık-lamalarından gerekli bilgiyi edinerek bize en uygun prog-ramı seçip onu yüklemek en akıllı seçim.

Birçok mobil fotoğraf aplikasyonu olduğunu biliyo-ruz. Bunların bazıları fotoğraf çekme süresinde tıpkı DSLR makinalar gibi ISO, f değeri ayarlama imkanı sunarken bazı programlar çekim sonrası ikinci aşama olarak düzen-leme imkanı sağlıyor. Fotoğraflarına farklı stiller ve tarzlar uygulamak isteyen fotoğrafçılar için ise still yaratıcı uygu-

33

ART ALAN

lamalar var. Çeşitliliği ve sayıyı göz önüne alarak burada en bilinen ve en beğenilen birkaç programı genel hatlarıy-la tanıtmak doğru olacaktır.

Mobil Fotoğraf Çekerken:

İyi görüntü kalitesine sahip RAW fotoğraflar çek-mek DSLR ve diğer ileri teknoloji kameralar has bir özellik iken gittikçe artan akıllı telefon kameraları ve akıllı ge-liştiriciler sayesinde artık telefonlarımız ile RAW çekmek mümkün. Hem iOS hem de Android için RAW çekebilen programlar geliştirildi.

Camera FV-5 (Android)

Uygulama ile Android işletim sistemine sahip ci-hazınızın kamera kalitesini ve ayar özelliklerini DSLR bir makinenin sunduğu özelliklere en yakın şekilde yükselte-biliyorsunuz. DSLR benzeri vizör özelliğine sahip kame-ra ile manuel kontrol sağlayan program sayesinde uzun pozlama yapabiliyorsunuz. Tüm parametreleri ayarlama imkanı sunan program sayesinde diyafram değerlerini ayarlayabilme ; RAW, JPEG ve PNG formatında kayıt ya-pabilme ayrıca otomatik odaklama, makro, sonsuz odak seçenekleri ve otomatik renk dengeleme yapabiliyorsunuz.

ProCam 5 (iOS)

Oldukça detaylı bir iOS kamera uygulaması olan ProCam Time Lapse de dahil bir çok çekim modu sunu-yor. Farklı örtücü seçenekleri, video kaydı yeteneği, diyaf-ram, örtücü hızı, ISO, odaklanma, beyaz dengesi, manuel kontrollerin yanı sıra; akıllı HDR, kayıpsız TIFF ile RAW (DNG) biçimleri desteğine sahip . Histogram özelliği ve gerçek zamanlı dengeleme özelliklerinin sunulduğu Pro-Cam 5 ile de kare oranı ayarı yapabiliyorsunuz.

Halide (iOS)

Manuel ve otomatik seçeneklere sahip bu uygulama kullanıcıya ISO, beyaz ayarı, enstantane değeri ve artı-eksi pozlandırma kontrol sağlama imkanı sunuyor. RAW ola-rak çektiğiniz fotoğrafı TIFF, PNG ve JPEG olarak dışa-rı aktarma özelliğine sahip. Histogram özelliği sayesinde patlama , ışık kontrolü kolaylıkla sağlanırken düzenleme kısmında mevcut filtreler sayesinde son düzenlemeler ya-pılabilirken portre modunda ön plan ve arka plan ayrı ayrı ışık kontrast ayar düzenlemeleri sağlayabilir. Portre modu uygulamanın major özelliklerinden olup, derinlik efektleri

kullanılan bir fotoğraf çekerken sensörün 3 boyutlu alanı-nın bir taslağını göstermek için tasarlanmış Derinlik Artır-ma özelliğine sahip. İkili kameralı telefonlarda çalışan bu özellik ile efektlerle fotoğrafın nasıl görüneceği hakkında fikir sahibi olmanızı sağlıyor.

Mobil Fotoğraf Düzenlerken:

SNAPSEED (iOS, Android)

Snapseed en popüler fotoğraf düzenleme uygulamala-rından biridir. Mobil fotoğrafçılık ile ilgilenen çoğu kişinin ilk tercihleri arasında olmasının en önemli sebebi geniş bir düzenleme araç koleksiyonuna sahip olmasının yanı sıra hazır filtre uygulamaları, bölgesel ışık ayarına sahip ol-ması ve bütün bunların ücretsiz olması. Pozlama, renk ve keskinleştirme ayarları, kırp, döndür, düzelt ve perspektif düzeltme vb. temel düzeltme araçları yanında portre geliş-tirme, mercek bulanıklığı ve vintage filtreler, çift pozlama, çerçeveler ve metin kullanımı sağlaması farklı tarz ve stil-lerde yaratıcı fotoğraflar ortaya koymaya yardımcı olur.

VSCO (iOS, Android)

Kırpma, düzleştirme, pozlama, renk ve keskinlik için düzenleme araçlarına sahip programda uygulama içi satın alım ile çok sayıda filtreye de sahip olabilirsiniz. Düzenle-melerinizi kaydederek sonraki fotoğraflarınıza aynı efekt-leri tek tuşla uygulayabilirsiniz. Film görünümünü taklit eden ince tek dokunuşlu filtre ön ayarları ve ayarlanabilir filtre gücü sayesinde fotoğraflarınızda eski ve sade bir gö-rüntü yakalamak istiyorsanız tercih edebilirsiniz. VSCO hazır ayarları inceliklidir, çeşitli düzenleme araçlarını kullanarak poz veya renk ayarını ince ayar yapabilirsiniz. Entegre kamera ve fotoğraf paylaşım imkanı sunması kul-lanım kolaylığı sağlar.

Adobe Photoshop Express (iOS, Android)

Her an Photoshop ile düzenleme yapmak isteyenlerin yardımcısı bu program kırpma, yeniden boyutlandırma, kontrast, pozlama ve beyaz dengesi ayarı gibi temel düzen-lemeleri sunarken kırmızı gözü düzeltme, tek dokunuşla iyileştirme, yüz ayarlama özelliklerine de sahip. Altmıştan fazla filtre seçeneğini görünümlerinizin yoğunluğunu de-netleyebilirsiniz. Perspektif düzeltme ile çarpık veya eğri fotoğrafları düzeltebilme imkanına da sahip. Bir Adobe ID’si ile giriş yaptığınızda ise ek filtreler alabilir ve fotoğ-raflarınızda gren azaltma özelliğini kullanabilirsiniz.

İLETİŞİM

Palmiye Mahallesi 1207. Sokak No: 16 Yenişehir Mersin/TÜRKİYE

(Metro Sineması arkası, 45 Evler otobüs güzergahı üzeri)

Tel : (+90) 324 328 75 61 - 532 300 20 91

Web sayfası : www.mfd.org.tr