T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS TEMEL PLASTK ENJEKSYON KALIPLARI 4

ANKARA-2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLERAIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. PLASTK ENJEKSYON KALIPLARININ PRESE BALANMASI .............................. 3 1.1. Plastik Enjeksiyon Makinelerinin Kullanm Alanlar ................................................... 4 1.2. Plastik Enjeksiyon Makine Trleri ve alma Sisteminin Aklanmas ..................... 6 1.3. Plastik Enjeksiyon Makinelerini Oluturan Sistemler .................................................. 7 1.3.1. Enjeksiyon nitesi ......................................................................................................7 1.3.2. Mengene nitesi .........................................................................................................7 1.3.3. Makine Kontrol Sistemi ..............................................................................................8 1.3.4. Hidrolik Sistem ...........................................................................................................8 1.3.5. tici Sistemi..................................................................................................................9 1.3.6. Soutma Sistemi..........................................................................................................9 1.3.7. Ocak Istma Sistemleri ................................................................................................9 1.3.8. Makine ve Kalp Koruma Sistemleri ........................................................................10 1.3.9. Mal Alma ve Kurutma Sistemleri.............................................................................11 1.3.10. Emniyetli alma Kurallar ...................................................................................11 1.4. Kalplarn Prese Balanmas ....................................................................................... 11 1.4.1. Kalp Ebatlarna ve Gramajna Uygun Enjeksiyon Presinin Belirlenmesi..............11 1.4.2. Kalba Uygun Mengene Aralnn Ayarlanmas.....................................................11 1.4.3. Kalbn Mengene (Tablalar)Arasna Yerletirilmesi................................................12 1.4.4. Kalp Yarmlarn Tayc Plakalarndan Balama Aralar ile Pres Tablalarna Emniyetli ekilde Balama .......................................................................................12 1.4.5. Mengene Ama-Kapama Ayarlarn Yaplmas.......................................................13 1.4.6. Kalp Soutma Sistem Balantlarnn Yaplmas ...................................................13 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 16 2. KALIPLARIN TEST EDLMES...................................................................................... 16 2.1. Kalp Kapama, Ama, Basn, Hz ve Zaman Ayarlarn Yapma............................... 16 2.2. tici Sistem Ayarlarn Yapma .................................................................................... 16 2.3. Ham Maddenin Hazrlanmas (Gaz ve Neminin Alnmas) ........................................ 17 2.4. Enjeksiyon nitesi Ayarlarn Yapma( Hz, Zaman, Basn ve Mal Alma)............... 17 2.5. Ocak Ayarlarn Yapma (Is Ayarlar) ........................................................................ 17 2.6. Soutma Sistem Ayarlarn Yapma............................................................................. 17 2.7. Presi altrma ve Para retme ............................................................................... 17 2.8. retilen Parann ncelenmesi ve Muhtemel Hatalarn Giderilmesi .......................... 18 2.9. Preslerde Emniyetli alma Yntem ve Kurallar ..................................................... 18 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 21 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 22 KAYNAKA ......................................................................................................................... 23

i

AIKLAMALAR AIKLAMALARKOD ALAN MESLEK/DAL MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI163 Makine Teknolojisi Endstriyel Kalp Temel Plastik Enjeksiyon Kalplar 4 Plastik enjeksiyon kalplnda kullanlan enjeksiyon makinelerinin, kalplarn nasl balanacann ve kalp baslmadan nce yaplmas gereken ayarlarn anlatld renim materyalidir. 40/24 lk modl ve Temel malat lemleri modllerini alm olmak Kalb prese balamak ve test etmek. Genel Ama Uygun ortam ara gere salandnda temel plastik enjeksiyon kalplama ilemlerini yapar. Amalar Temel plastik enjeksiyon kalplarn enjeksiyon presine tekniine uygun ve emniyetli biimde balayabileceksiniz. Temel plastik enjeksiyon kalbn tekniine uygun test edebileceksiniz. Ortam: Plastik enjeksiyon atlyesi, bilgi teknolojileri snf, laboratuvar ,iletme, ktphane gibi rencinin kendi kendine veya grupla alaca tm ortamlar. Snf: Televizyon, vcd, dvd oynatc, tepegz, projeksiyon cihaz, bilgisayar ve donanmlar, snf ktphanesi, dijital kayt cihaz, retim materyalleri vb. Atlye: Plastik enjeksiyon atlyesi, lme kontrol aletleri Modln iinde yer alan her bir renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendiriniz. Modln sonunda ise kazandnz bilgi, beceri, tavrlar lmek amacyla retmen tarafndan hazrlanan lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. Modl uygulamalar srasnda, atlye, snf ve bireysel faaliyetlerde grup almas; gerek yaant ortamlarnda gzlem yapma,gezi, deney, aratrma, grme, proje hazrlama, sunum yapma, uygulama,bireysel renme, vb. tekniklerle alabilirsiniz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLAR

LME VE DEERLENDRME

YNTEM VE TEKNKLER

ii

GR GRSevgili renci, Hzla gelien teknoloji anda, kalpln birka cmleyle aklanamayaca bir gerektir. nk kalplk, gnlk hayatmza girmi pek ok paralarn retimini gerekletiren en nemli mesleklerden biridir. Kalplk bu paralarn retiminde zaman, kalite ve l taml, malzeme tasarrufu ve zdelik salayan, ayrca iilik giderlerini asgari dzeye indiren bir meslektir. Bu meslekle tp, otomobil, uak, bilgisayar, cep telefonu, inaat sektr ve oyuncak sanayisi ok hzl geliim gstermitir. lkelerin gelirleri neredeyse bu sanayi girdileri ile llmektedir. Gn getike kalplk teknolojisi daha da nem kazanmaktadr. Bu modl sonunda enjeksiyon preslerini altrabilecek, kalp balayp deitirme yapabilecek, kalplarn sorunlarna zm retebileceksiniz. Sanayinin bu konuda istedii niteliklere sahip olacaksnz.

1

2

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1AMATemel plastik enjeksiyon kalplarn Enjeksiyon presine tekniine uygun ve emniyetli biimde balayabileceksiniz.

ARATIRMAPlastik kalplarnn eitleri, retimdeki nemi hakknda bilgi toplaynz. Plastik enjeksiyon preslerinin eitlerini aratrarak karlatrnz.

1. PLASTK ENJEKSYON KALIPLARININ PRESE BALANMASI

ekil 1.1: Plastik enjeksiyon makinesinin ksmlar

3

Enjeksiyon Preslerinin Ana Ksmlar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Kalp ama ve kapama silindiri Enjeksiyon silindiri Kam Kalp ama kapama iin vana Basn dmesini salayan vana Enjeksiyon silindiri iin 4 ynl vana Basn ayar vanas Amaca uygun kresel vana ift etkili pompa ve vana nitesi Elektrik motoru Basn drme vanas Hidrolik ya deposu

1.1. Plastik Enjeksiyon Makinelerinin Kullanm AlanlarEnjeksiyon: Istlarak yumuatlm plastik hammadde, sonsuz vida yardm ile kalp ukuruna yksek bir basnla baslr. Bu ilem termoplastik malzemelere uygulanr. Ham madde toz veya granl (tanecik) eklindedir. Plastik rnlerin imalat iin kullanlan bu teknik en kullanll olandr (ekil 1.2). rne son ekil verilir, zerinde ikinci bir ilem yaplmaz.

ekil 1.2: Enjeksiyon nitesi

Ekstrzyon: Istlarak yumuatlm malzeme, sonsuz vidann yardm ile belirli bir profil eklinde olan delikten yksek bir basnla geirilir. Termoplastik veya termoset malzemelere uygulanr. Olduka yaygn olan bu yntemle, eitli kesitlere sahip ubuk, boru, plaka veya kaln lif eklinde rn elde edilir (ekil 1.3).

4

ekil 1.3: Ekstrzyon nitesi

Basnl kalplama: Souk veya hafif n stlm malzeme, scak bir kalba yksek bir basnla baslr. Termoset malzemelere uygulanr. Ham madde, toz veya n stlm palet denilen kk topaklar eklindedir. En eski olan bu yntemde, rne son ekli verir. Transfer Kalplama

Souk ve hafif n stlm malzeme, scak bir potadan (kaptan) kalp boluuna yksek bir basnla baslr. Termoset malzemelere uygulanr Ham madde toz eklindedir. Basnl kalplamaya gre sk toleranslar isteyen bu yntem, rne eklini verir. Scak ekillendirme n stlm malzeme, nce souk veya Scak kalplama ile ve sonra soutulmu bir kalpta alak basnla ekillendirilir. Termoplastik malzemelere uygulanr. Bu yntem, ii bo kutular veya delikli rnler verir. fleme Istlarak yumuatlm plastik malzeme, souk (veya soutulan) bir kalpta alak basnla hava fleyerek ekillendirilir.ekil 1.4: flemeli kalbn aamalar

Termoplastik malzemelere uygulanr. Ham madde levha, film veya ekstrzyon tpleri eklindedir. Bu yntemle ii bo kutular, ieler elde etmek mmkndr (ekil.1.4).

5

Vakumla ekillendirme n slm malzeme, kalp ile panel arasnda vakum veya basnl hava ile ekillendirilir. Termoplastik malzemelere uygulanr. Bu yntem ince cidarl, geni yzeyli paralara uygulanr. Haddeleme

Souk veya hafif n stlm malzeme, birbirine gre ters dnen iki silindir arasnda levhaya dntrlr. Termoplastik malzemelere uygulanr. Bu yntemle tabaka ve levha gibi rnler elde edilir (ekil 1.5).ekil 1.5: .Haddeleme nitesi

1.2. Plastik Enjeksiyon Makine Trleri ve alma Sisteminin Aklanmas

Resim 1.1: Yatay enjeksiyon makinesi

Resim 1.2. Dikey: enjeksiyon makinesi

Plastik enjeksiyon makineleri yatay (Resim1.1) ve dikey (Resim1.2), olmak zere iki eit retilmektedir. Yaplan kalplarn biimine gre uygun makine tercihi yaplr. Yatay enjeksiyon presleri deiik tipte retilmektedir. Tek dalc pistonlu enjeksiyon presi ift dalc pistonlu enjeksiyon presi Vidal ve dalc pistonlu enjeksiyon presi Dalc pistonlu enjeksiyon presleri muhtelif gramajlarda retilir. Hidrolik ve mekanik kalp skma gcne sahiptir. Bu enjeksiyon preslerin zerinde bulunan huni ierisine , tala veya boncuk halindeki plastik madde doldurulur. Besleme kanal ile plastik madde enjeksiyon silindirin arka boluuna akar. Dalc piston, silindir iindeki plastik maddeyi sktrr. Akkan haldeki plastik , basn ve scaklk altnda kalp boluuna enjekte edilir.

6

Ancak vidal enjeksiyon preslerine oranla, dalc pistonlu enjeksiyon preslerinin kalplama hz daha dk ve basn kayb da fazladr. Bu nedenle, dalc piston ucundaki enjeksiyon basnc, enjekte memesi ucundaki basntan daha azdr.Vidal enjeksiyon preslerinde ise silindir ierisinde ve enjeksiyon memesi ucundaki basnlar ayndr. ift dalc pistonlu enjeksiyon preslerinde, bir besleme silindiri, ayn zamanda plastik madde ergitme silindiri, birde enjeksiyon silindiri mevcuttur. Besleme silindiri enjeksiyon silindirini srekli besler. Vidal ve dalc pistonlu enjeksiyon preslerinde vidal enjeksiyon silindiri, plastik maddeyi ergitme ve enjeksiyon silindirini beslemektedir.

1.3. Plastik Enjeksiyon Makinelerini Oluturan Sistemler1.3.1. Enjeksiyon nitesiEnjeksiyon kalplama metodu ile termoset ve termoplastik maddelerden para retilmesi ksa zamanda gelimitir. Sanayide, birok parann seri retimi salanm, ekonomiye byk katklar kazandrmtr. Seri retimlerde plastik para tasarm artmtr. Enjeksiyon kalplama yntemi ile akkan hale gelen plastik madde, kalp ierisine enjekte edilir. Kalp ierisindeki rn katlanca, kalp otomatik olarak alr. rn kalptan alnr, ikinci bir ilem yaplmakszn montaj edilebilir.

1.3.2. Mengene nitesiEnjeksiyon preslerinde kalp skma aygt, en nemli nitelerden biridir. Preslerde sabit ve hareketli ene olmak zere iki gruba ayrlr. Mengene nitesi sayesinde kalp alma izgisinden, kalbn alp para dmesi gerekleir. Mekanik Mengene Sistemi Mekanik skmal mengeneler, ayarlanabilir vidal kollar yardm ile mengene aral tespit edilir. Kumanda panelinden otomatik veya yat otomatik kalbn alp kapanmas gerekletirilir (Resim1.3).Resim 1.3: Mekanik mengene

Hidrolik Mengene Sistemi Hidrolik kalp skma aygtnda silindir - piston sistemi vardr. Piston mili ucuna hareketli kalp skma plakas balanmtr. Kalbn almas, kapanmas ve skma ilemi dorudan hidrolik silindir - piston sistemi ile hareketlendirilmitir. Hidrolik mengene sisteminde herhangi bir hareket olmad iin kuvvet iletimi dorudan silindir - piston gcne baldr (Resim 1.4).Resim 1.4: Hidrolik mengene

7

Hidromekanik Mengene Sistemi Hidromekanik mengene sisteminde ise kalb ama kapama ve skma ilemi hidrolik silindir - piston sistemi ve mafsal kollar ile yaplmaktadr. Bu tip kalp skma ileminde kuvvet iletme oran ykselir (Resim 1.5).Resim 1.5: Hidromekanik mengene

1.3.3. Makine Kontrol Sistemi

Resim1.6: Enjeksiyon s gsterge niteleri

Enjeksiyon preslerinde kumanda sistemi, otomatik ve yar otomatik olarak dzenlenmitir. Kalp ilk ayar yaplrken yar otomatik kumanda sistemi kullanlr. Kalp seri basmaya balad zaman tam otomatik kumanda sistemi devreye sokulur. Kalp deitirme ilemine kadar bu ekilde altrlr. retim bylece seri olarak gerekletirilir (Resim1.6).

1.3.4. Hidrolik SistemEnjeksiyon hidrolik sistemi, kalbn seri olarak almasna, uygun yaplmtr. Kalbn almasna, kapanmasna ve uygun sktrlmasna yardmc olur (Resim1.7).

Resim 1.7: Hidrolik sistem

8

1.3.5. tici SistemiEnjeksiyon preslerinde iticiler mekanik, hidrolik ve hidromekanik olmak zere hareket alrlar. ticilerin grevi, kalp iindeki rnn kalptan dar karlmasn salamaktr (Resim1.8).

Resim 1.8: tici sistem

1.3.6. Soutma Sistemi

Enjeksiyon kalplarnn tamam, kalbn ierisine plastik enjekte edildikten sonra sertlemenin salanabilmesi iin soutulur. Kalp scakln da dikkate alarak kalp iindeki rnn etrafndan uygun kanallar alarak su dolatrlr. Dolaan suyun abuk snaca iin, suya soutma ilemi gerekletirilir. zellikli kalplarda, suyun kalba zarar vermemesi iin kalplara alan deliklere bakr borular denmektedir. Aksi halde su, metalden yaplm kalplar paslandrr (Resim 1.9).

Resim 1.9: Soutma kontrol nitesi

1.3.7. Ocak Istma SistemleriTermoset plastiklerin transfer presleri ile biimlendirilmesinde stma sistemi, basn ve zaman ayarlayclar bulunmas gerekmektedir. 170 C ye kadar stma kapasitesi bulunan scak buharl stclar kullanlr. Istc sistemin kalp yarmlar iine yerletirilen elektrikli stclar kullanlr. Ya devreli stclar da kullanlr (Resim 1.10).

9

Resim 1.10: Enjeksiyon stma nitesi

1.3.8. Makine ve Kalp Koruma Sistemleri

Resim 1.11: Enjeksiyon koruma (gvenlik) sistemleri

Makineye kalp balarken, skerken dikkatli ve titiz davranlmaldr. Makinenin hidrolik deposuna pislik, tortu karlmamaldr. Hareketli eneye uygun arlkta kalp balanmaldr. Istc ve soutucu sistemlerin ayn anda almalarna zen gsterilmelidir. Hareketli ve sabit eneyi tayan mil ve yataklar srekli yalanmaldr. Pres yeterince snmadan kesinlikle basma ilemi yaplmamaldr. Enjeksiyon presinin gstergeleri hatal ya da bozuk olmamaldr. Kalplar dikkatli ve arlklarna gre emniyetli balanmaldrlar. Pres ve kalp muhafaza kafesleri mutlaka yerine takl konumda almaldr. Kalp iinden rnler seri olarak karlabilir olmaldr. Presin zerinde takm, balama eleman ve benzeri eyler unutulmamaldr (Resim 1.11). kan kalplar temizlenip korumaya alnmaldr.

10

1.3.9. Mal Alma ve Kurutma SistemleriPlastik enjeksiyon makinelerinde bask ileminin seri ve kolay olmas iin, hammadde makinenin stnde stma ve kurutma ileminden geer. Deiik hava artlarndan alnan, nem rutubet arndrlm olur (Resim 1.12).

Resim 1.12: Enjeksiyon n kurutma sistemi

1.3.10. Emniyetli alma KurallarKafes akken basma ilemi yaplmaz. Is gstergeleri srekli kontrol edilmeli, gerekli s yokken bask ilemi yaplmamaldr. Plastik ham madde koyma potasna plastik dnda, metal ve toz gibi baka maddelerin gitmemesine zen gstermelidir. Presi bir kii kullanmal, kumanda ve mengenelere ayn kii kumanda etmelidir. Herhangi bir elektrik arzas olduunda sorumlu retmene mracaat edilmelidir. Presin soutma sistemlerinin alp almad srekli izlenmelidir. Kalp skme takma ilemleri sorumlu retmen gzetiminde yaplmaldr. Tezgah alteri akken kesinlikle kalba mdahale yaplmamaldr.

1.4. Kalplarn Prese Balanmas1.4.1. Kalp Ebatlarna ve Gramajna Uygun Enjeksiyon Presinin BelirlenmesiEnjeksiyon presleri deiik gramajlarda retilir. Kalbn boyutlar, rnn says ve gramaj dikkate alnarak, pres seimi yaplr. Elimizdeki prese gre tasarm yaplacaksa kalp yapmclarna eldeki presin kapasitesi nceden verilmelidir.

1.4.2. Kalba Uygun Mengene Aralnn AyarlanmasEnjeksiyon preslerine kalp balarken, mengene mekanik olarak kalp d ls sacak kadar alr. Enjeksiyon presinin koruma kafesleri sklr. Kalp balamaya hazr hale getirilmi olur.

11

1.4.3. Kalbn Mengene (Tablalar)Arasna Yerletirilmesi

Kk kalplar insan gc, byk kalplar ise vin yardm ile prese kaldrlr. Pres mengene arasna alnan kalp, mekanik olarak sklr. Enjeksiyon preslerinde kalp balama, skme ilemi ok dikkat ve tecrbe ister. En ok i kazalar kalp deitirme esnasnda gerekleir (Resim 1.13).

Resim 1.13: Kalp tama vinci

1.4.4. Kalp Yarmlarn Tayc Plakalarndan Balama Aralar ile Pres Tablalarna Emniyetli ekilde BalamaPlastik kalplar ister elle alr, isterse otomatik preslerle olsun, balanmalar son derece nemlidir. Eer kalp yarmlar birbirlerini tamamlamazlarsa kacak paralarda kaklk olur. istenilen kalitede rn elde edilemez. Bunun iin mutlaka kalplarda merkezlemeye nem verilmelidir. Merkezleme eleman olarak ya pimlerden ya da gemelerden faydalanlr. yi merkezlenmi bir kalp eitli balama elemanlar ile sabitlenir ve kalplama gerekletirilir. Emniyetli balama bittikten sonra koruma kafesleri mutlaka kapatlmaldr (Resim 1.14).

Resim 1.14: Enjeksiyona uygun balanm kalp

12

1.4.5. Mengene Ama-Kapama Ayarlarn YaplmasEnjeksiyon preslerinde kalp tezgha emniyetli bir ekilde balandktan sonra, kalp ama kapama ayarlar gerekletirilir. Kalp zerindeki elemanlar, paralarn seri retilebilmesi iin tasarlanmtr. Kalp ama kapama esnasnda btn kalp elemanlarnn almasna zen gsterilmelidir.

1.4.6. Kalp Soutma Sistem Balantlarnn YaplmasEnjeksiyon plastik kalplar genellikle su veya basnl hava ile soutulur. Bu ilemler kalp elemanlar arasnda szdrmazlk elemanlar (yumuak bakr, alminyum ve kauuk malzemelerden) daire kesitli salmastralarla olur. Rakorlarla tezgh ve kalba balants gerekletirilir.

13

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARIKalba uygun presi belirleyip mengene akln tespit ediniz.

NERLERKalba uygun pres trn seiniz.

Kalb pres tablasna balaynz. Mengene ayarn yapnz.

Uygun balama eleman ile kalb prese emniyetli balaynz. Kalb yeterince skacak mengene araln ayarlaynz.

Mengene ama, kapama hz, Kalba ve rne uygun seri retim ayarlarn basn ve zaman ayarlarn yapnz. seiniz.

14

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEAadaki lme ve deerlendirmede 1den 6. soruya kadar boluk doldurma 7den 9. soruya kadarda doru-yanl kriterleri uygulanmtr.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

flemeli kalplarda malzeme kullanlr. Enjeksiyon kalplarndamalzemeler kullanlr. Enjeksiyon kalplarnda kalplamada plastik malzemede n..yaplmaldr. Enjeksiyon kalplarnda kafes akken bask .. Plastik hammadde koyma potasna plastik dndagirmemesine zen gsterilmelidir. Makinede oluan elektrik arzasn ..gidermelidir. Enjeksiyon kalbnda rn dmyorsa karc kursu ksadr. A) Doru B) Yanl Enjeksiyondan kan rn zerinde ikinci ilem gereklidir. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon kalplar bask esnasnda soutulmaldr. A) Doru B )Yanl

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

15

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2AMATemel plastik enjeksiyon kalplarn enjeksiyon presine tekniine uygun ve emniyetli biimde balayabilecek, temel plastik enjeksiyon kalbn tekniine uygun test edebileceksiniz.

ARATIRMAAtlyenizde mevcut enjeksiyon preslerinin yapsn ve alma prensiplerini inceleyiniz. Preslere kalp balanrken uzaktan gzlemleyiniz.

2. KALIPLARIN TEST EDLMES2.1. Kalp Kapama, Ama, Basn, Hz ve Zaman Ayarlarn YapmaPlastik enjeksiyon makinelerine kalp emniyetli balandktan sonra, mekanik olarak kalp alp kapatlarak zerindeki elamanlarn alma durumlar izlenir. Herhangi bir sorun grlmezse, tezgah otomatie alnarak rnn seri retilmesi iin siviler yardm ile uygun basn, hz ve zaman ayarlamas gerekletirilir. Bu srelerin iyi ayarlanmad durumlarda; rn kalpta yeterince sertleemez. rn homojen dalm gsteremez. rn zerinde hava kabarcklar ,bzklk ve eksiklik gzlenir. rn krlgan olabilir. rnde renk deiimi meydana gelebilir. rn kalp ierisine yapma yapabilir. Kalp alma izgisinde apaklar meydana gelebilir.

2.2. tici Sistem Ayarlarn YapmaPlastik enjeksiyon makinelerine kalp emniyetli balandktan sonra, rnn kalp iinden seri olarak kartlmas iin mekanik, hidrolik, pnmatik ve yayl destekli itici sistemler kullanlr. Kalp tasarmcs, rne uygun itici sistemi ya da sistemleri seer. Bask annda bunlar kusursuz almaldr. Aksi halde rn, kalp ierisinden seri kmayaca iin kalp verimli almaz. Enjeksiyon kalplarnda karc sistemler ok nemlidir.

16

2.3. Ham Maddenin Hazrlanmas (Gaz ve Neminin Alnmas)Plastik enjeksiyon preslerinde, rnn baslaca hammadde seilir. Hammaddeye istenen renk homojen olarak kartrlr. Deiik hava artlarndan ve plastik depolarndan gaz ve rutubet alan plastik hammadde kurutma frnlarnda veya enjeksiyonun kurutma deposunda n stma yaplarak kurutulur. Gaz ve rutubetten arndrlm ham madde daha kusursuz ve seri baslr.

2.4. Enjeksiyon nitesi Ayarlarn Yapma( Hz, Zaman, Basn ve Mal Alma)Plastik enjeksiyon makinelerine kalp emniyetli balandktan sonra kalp rn say ve gramajna uygun olarak malzeme ayar yaplr. Ayarlanan hammaddenin kalp ierisine soumadan uygun basn ve hzda gitmesi salanr.

2.5. Ocak Ayarlarn Yapma (Is Ayarlar)Enjeksiyon kalplarna plastiin ergiyerek ve uygun scaklkta gitmesini salayan eleman, stclardr. Enjeksiyon kalplarnda, silindir scaklna, meme scaklna ve kalp ssna dikkat edilmelidir. Bunlarn uygun olmad durumlarda enjeksiyonu seri altrmak mmkn olmaz. Is ayar yaplrken dikkat edilmesi gereken hususlar aada belirtilmitir. Plastik madde scakl ok fazla olmamaldr. Kalp ss ok fazla veya az olmamaldr. Kalp da blgesel s fark olmamaldr. Soutma sistemi kalplama ilemine uygun olmaldr. Kalp scakl kontrol nitesi ne dikkat edilmelidir.

2.6. Soutma Sistem Ayarlarn YapmaPlastik enjeksiyon makinelerine kalp emniyetli balandktan sonra, kalbn soutma balantlar yaplmaldr. Soutma svs uygun basnta olmaldr. Soutma svs kalp scakln koruyabilmelidir. Soutma svsnn szdrmazlna zen gsterilmelidir.

2.7. Presi altrma ve Para retmePlastik enjeksiyon makinelerine kalp emniyetli balandktan sonra , yar otomatik olarak deneme yaplr. Deneme aamasnda herhangi bir kusur gzlenmezse, tam otomatik olarak seri retime geilir. Seri basklarda rn sk sk kontrol edilmelidir.

17

2.8. retilen Parann ncelenmesi ve Muhtemel Hatalarn GiderilmesiPlastik enjeksiyon preslerinde retilen para eksik, homojen sklkta veya eit renkte olmayabilir.Kalp deneme aamasnda bu tr sorunlar giderilip seri basma aamasna getirilir. Kalp yapmclar (kalp) kusursuz bir kalp imalat gerekletirmelidir.Seri almayan hibir kalp retime elverili deildir.

2.9. Preslerde Emniyetli alma Yntem ve KurallarHer tezgahta etkili ve uygun bir alma muhafazas vardr. Tezgahlar altrlmadan nce bunlarn yerinde olup olmad kontrol edilmelidir. Bakm ve onarma alnm tezgahlarn koruyucu kapaklar yerlerine taklmaldr. alr durumdaki bir tezgahn bakm ve onarm ayn anda yaplmamaldr. Eitim ve retimin sorumluluunu tayan kiiden izin alnmadka her hangi bir tezgah altrlmamaldr. Elektrik alteri kapal durumda olsa bile tamamen durmadka tezgah terk edilmemedir. alr durumdaki tezgah elle veya gvde ile durdurulmamal veya byle bir deneme yaplmamaldr. Tezgah altrlmadan nce i parasnn veya kalbn emniyetli balanp balanmad yeniden kontrol edilmelidir. Ara paydoslarda veya altrlmamas gerektii zamanlarda tezgah altrlmamaldr. Kaldrp balanmas g kalplar, gerekli yardm alnmadka kaldrma, tama ve benzeri iler yaplmamaldr. Ayn tezgahta birden fazla kii alrken tezgahn kontrol bir kii tarafndan yaplmaldr. Atlye alma dzenine uymayan davranlarda bulunmamal, dier alanlar da rahatsz edilmemeli veya onlarn dikkati datlmamaldr. Her hangi bir yaralanma, ani rahatszlk ve benzeri durumlarda ilk yardm istenmelidir. Her alan kii, bulunduu yeri ve evresini temiz tutmal, takmlar tezgah zerine rast gele braklmamal ve artk malzemeler zamannda depoya kaldrlmaldr.

18

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARItici sistem ayarlarn yapma Ocak scaklk ayarlarn yapma

NERLERKalbn elemanlarna sistemi seiniz. uygunun itici

rne uygun plastik ve ergime ssn ayarlaynz. Soutma sistem ayarlarn yapma Soutma sistemlerini balayp almasn kontrol ediniz. Mal alma ve enjeksiyon ayarlarn rne uygun plastik ve gramajn seiniz. yapma Makineyi altrma ve para retme Makineyi altrp rnn seri retilmesini salaynz.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEAadaki lme ve deerlendirmede doru-yanl kriterleri uygulanmtr. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Enjeksiyon makinesinde basn uygun olmazsa rn eksik kar. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon makinesinde s uygun ayarlanmazsa rn kalptan kmaz. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon kalb fazla soutulursa rn kalptan seri kartlr. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon makinesinde iticiler, makinenin kafeslerinin kapatlmas ilemini yapar. A) Doru B) Yanl Bask srasnda gaz ve rutubet olmamas iin plastiklerde n stma yaplmaldr. A) Doru B) Yanl Bask srasnda btn kalp ukurlar dolmuyor ise kalp souktur. A) Doru B) Yanl Baskdan kan rn krlgan yapya sahipse malzeme ok styordur. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon makineleri retilen rn sayabilir. A) Doru B) Yanl Enjeksiyon makinesinden kan rn, ikinci ilem gerektirmez. A) Doru B) Yanl

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

20

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRMEKONTROL LSTESAIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz ,gzleyemediyseniz Hayr stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz. Evet

DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 Plastik enjeksiyon makinelerinin kullanm alanlarn rendiniz mi? Plastik enjeksiyon makine trlerini ve alma sistemlerini rendiniz mi? Plastik enjeksiyon makinelerinde kullanlan sistemleri karlatra biliyor musunuz.? Plastik enjeksiyon makinelerine kalp balayp skebiliyor musunuz? Prese kalp balayp gerekli ayarlar yapp rn elde edebiliyor musunuz? Preslerde emniyetli alma kurallarn gzden geirdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEEer faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete tekrar dnp retmeninize danarak bunlar tamamlaynz.

21

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI1 2 3 4 5 6 7 8 9 Termoplastik Termoset ve Termoplastik Istma Yaplmaz Metal ve Toz Elektriki Doru Yanl Doru

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yanl Yanl Yanl Yanl Doru Doru Doru Doru Doru Doru

22

KAYNAKA KAYNAKAERKN Yakup, brahim UZUN,Hacim Kalpl YELBEY brahim, Bar YELBEY, Kalp Konstrksiyonu ve Kalp Yapm

23