REPUBLIKA E SHQIPERlSE

UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISJU DURRES

FAKULTETl [SHKENCAVE POLlTIKE JURlDlKE

DEPARTAMENTI ADMINrSTRIM FINANCIARE

MASTER SHKENCORE

TEME DIPLOME

Siste i financiar dhe menaxhimi i Iikujditetcve ne organizatat ne Shqiperi

Puno Pelagogu Udheheqes

SHr DA

Durres Shtatore 2016

Sistemi financiar dhe menaxbiml i Iikujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

Abstrakt

Ndrysnimet e thelia politike ne Shqiperi ne fillimet e viteve 90 e b~nin Ie domosdoshme

kryerjen e reformes ne ekonomine shqiptare qe do t~ olnle U~ mundur transfonnimin nga

sistemi i ekonomise sl pJanifikuar drejt sistemit te ekonomise s~ tregut Proycsi i menaxhimit

te Iikuiditeteve eshtt nje proces teper i rendesishem ql i duhet kushtuar nje vemendje leper e

madhe Elementi baze i ketij pro~esi esnte pian ifikimiqe do u thote qe ne fillim organizata

ben zgjedhje Ie niveit Ie likuiditetit qe deshiron te mbaje Nga kj o zgjedhje varet me pas ecuria

e aktiviletit Ie organizates sepse ne qolle se ka mbajtur nje sasi te~r Ie madhe te Iikuiditetit per

te perballuar kerkesal dhe si pasoje humbja e nj e mundes ie investimi sepse mund Ie kete qene

nj e periudhe qe investi1l1et nuk kane ecur ne rrjedhen e duhur atlhere kjo zgjedhje ka qene

e drejte por mund te ndodhe edhe krejl e kunderta

Siyen dukel menyra se si do te menaxhohen trajlohen apo mbrohen Jikuiditetet e nje

organizate eshte oje art me vete qe kerkon njohuri shume II mira Ie te gjitha fushave Ie

ekonomise Drejtuesit e organizatave duhet te gjykojne ne menyre te drejte menyrtn se si do te

aiokojne Iikuiditetet por jo vetem kaq sepse nje rol teper te rendesishem ka edhe menyra apo

metoda qe perdor kjo organizate per te mbledhur liku iditetet Kriza ekonomike ka ndrydhur

ekonomine e shume vendeve qe jane prekur prej saj sepse shume pak vende jane lene jashte

kesaj vorbulle Si pasoje e kesaj force kaq te madhe qe drejton ekonomite e bot~s vihen re

veshtiresi ne drejtimin e nje institucioni ose organizate publike apo private

FjaU ky~e sistemjlnallciar organizate publike dlte private liklljditet ekonomi

Sist~mi financiar dhe meoachimi Ilikujditeteve De orgaoizatJlt oe Shqiperi

Abstract

The profound political changes in Albania in the early 90s made it necessary reform

commission of the Albanian economy which will enable the transfonnation of the system of planned economy to a market economy system Liquidity management process is a very important process that should be paid attention too much The basic element of this process is to plan which are the liquidity From thi s choice depends on later performance of the acti vity o f the organization because if held an incredibly large amount of liquidity to meet the demands

and consequently the loss of an investment opportunity because it could have been a period that investments have been declining The ways of managing an organizat ions liquidity is an art that requires very good knowledge of all areas of the economy Leaders of organizations should fairly consider how to allocate liquidity but not only that because a very important role there ways or methods that the organization uses to raise liquidity The economic crisis has

constra ined the economy of many countries that are affected by it because very few countries are left out of this situation Consequently force that drives so much of the world economies note the difficu lty in running an institution or public or private organization

Keywords financial system public and privote organizotions IikujdUet economics

2

Sistemi financiar dbe menaxbimlI IikuJditeteve De organlzatat De Shqlperl

IIgt Copyright Rejdi DERVISHI

Permbajtja e ketij punimi eshte totaJisht autentike Te gjitha U drejtatjane te rezervuara

J

Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE

Uni i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk CshU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt Universitct apo

ne Universitcte te tjera

Rejdi VISHI

4

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sistemi financiar dhe menaxbiml i Iikujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

Abstrakt

Ndrysnimet e thelia politike ne Shqiperi ne fillimet e viteve 90 e b~nin Ie domosdoshme

kryerjen e reformes ne ekonomine shqiptare qe do t~ olnle U~ mundur transfonnimin nga

sistemi i ekonomise sl pJanifikuar drejt sistemit te ekonomise s~ tregut Proycsi i menaxhimit

te Iikuiditeteve eshtt nje proces teper i rendesishem ql i duhet kushtuar nje vemendje leper e

madhe Elementi baze i ketij pro~esi esnte pian ifikimiqe do u thote qe ne fillim organizata

ben zgjedhje Ie niveit Ie likuiditetit qe deshiron te mbaje Nga kj o zgjedhje varet me pas ecuria

e aktiviletit Ie organizates sepse ne qolle se ka mbajtur nje sasi te~r Ie madhe te Iikuiditetit per

te perballuar kerkesal dhe si pasoje humbja e nj e mundes ie investimi sepse mund Ie kete qene

nj e periudhe qe investi1l1et nuk kane ecur ne rrjedhen e duhur atlhere kjo zgjedhje ka qene

e drejte por mund te ndodhe edhe krejl e kunderta

Siyen dukel menyra se si do te menaxhohen trajlohen apo mbrohen Jikuiditetet e nje

organizate eshte oje art me vete qe kerkon njohuri shume II mira Ie te gjitha fushave Ie

ekonomise Drejtuesit e organizatave duhet te gjykojne ne menyre te drejte menyrtn se si do te

aiokojne Iikuiditetet por jo vetem kaq sepse nje rol teper te rendesishem ka edhe menyra apo

metoda qe perdor kjo organizate per te mbledhur liku iditetet Kriza ekonomike ka ndrydhur

ekonomine e shume vendeve qe jane prekur prej saj sepse shume pak vende jane lene jashte

kesaj vorbulle Si pasoje e kesaj force kaq te madhe qe drejton ekonomite e bot~s vihen re

veshtiresi ne drejtimin e nje institucioni ose organizate publike apo private

FjaU ky~e sistemjlnallciar organizate publike dlte private liklljditet ekonomi

Sist~mi financiar dhe meoachimi Ilikujditeteve De orgaoizatJlt oe Shqiperi

Abstract

The profound political changes in Albania in the early 90s made it necessary reform

commission of the Albanian economy which will enable the transfonnation of the system of planned economy to a market economy system Liquidity management process is a very important process that should be paid attention too much The basic element of this process is to plan which are the liquidity From thi s choice depends on later performance of the acti vity o f the organization because if held an incredibly large amount of liquidity to meet the demands

and consequently the loss of an investment opportunity because it could have been a period that investments have been declining The ways of managing an organizat ions liquidity is an art that requires very good knowledge of all areas of the economy Leaders of organizations should fairly consider how to allocate liquidity but not only that because a very important role there ways or methods that the organization uses to raise liquidity The economic crisis has

constra ined the economy of many countries that are affected by it because very few countries are left out of this situation Consequently force that drives so much of the world economies note the difficu lty in running an institution or public or private organization

Keywords financial system public and privote organizotions IikujdUet economics

2

Sistemi financiar dbe menaxbimlI IikuJditeteve De organlzatat De Shqlperl

IIgt Copyright Rejdi DERVISHI

Permbajtja e ketij punimi eshte totaJisht autentike Te gjitha U drejtatjane te rezervuara

J

Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE

Uni i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk CshU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt Universitct apo

ne Universitcte te tjera

Rejdi VISHI

4

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sist~mi financiar dhe meoachimi Ilikujditeteve De orgaoizatJlt oe Shqiperi

Abstract

The profound political changes in Albania in the early 90s made it necessary reform

commission of the Albanian economy which will enable the transfonnation of the system of planned economy to a market economy system Liquidity management process is a very important process that should be paid attention too much The basic element of this process is to plan which are the liquidity From thi s choice depends on later performance of the acti vity o f the organization because if held an incredibly large amount of liquidity to meet the demands

and consequently the loss of an investment opportunity because it could have been a period that investments have been declining The ways of managing an organizat ions liquidity is an art that requires very good knowledge of all areas of the economy Leaders of organizations should fairly consider how to allocate liquidity but not only that because a very important role there ways or methods that the organization uses to raise liquidity The economic crisis has

constra ined the economy of many countries that are affected by it because very few countries are left out of this situation Consequently force that drives so much of the world economies note the difficu lty in running an institution or public or private organization

Keywords financial system public and privote organizotions IikujdUet economics

2

Sistemi financiar dbe menaxbimlI IikuJditeteve De organlzatat De Shqlperl

IIgt Copyright Rejdi DERVISHI

Permbajtja e ketij punimi eshte totaJisht autentike Te gjitha U drejtatjane te rezervuara

J

Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE

Uni i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk CshU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt Universitct apo

ne Universitcte te tjera

Rejdi VISHI

4

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sistemi financiar dbe menaxbimlI IikuJditeteve De organlzatat De Shqlperl

IIgt Copyright Rejdi DERVISHI

Permbajtja e ketij punimi eshte totaJisht autentike Te gjitha U drejtatjane te rezervuara

J

Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE

Uni i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk CshU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt Universitct apo

ne Universitcte te tjera

Rejdi VISHI

4

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE

Uni i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk CshU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt Universitct apo

ne Universitcte te tjera

Rejdi VISHI

4

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time ia rezervoj porfesores udheheqese Prof ase Sanie DODA q~ me cilesine e

udheheqeses Ie k~tij studimi me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar mbeshlelje akademike dhe konsulencen e nevojshme Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave Politike - Juridike te Universitetit Aleksander Moisiu Durres ky punim do te ishte njc mision i pamundur

Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj famijen

time per suportin moral

5

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sisteml finalltiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJT JES

Hyrje 7

KAPlTULLlI SISTEMI FINANCIAR DHE MlNAXHIMlI LIKUJDlTETlT

11 Sistemi financiar ni Shqiperi 9

111 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11

12 Tregjet financiare ne Shqiperi 16

13 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19

14 Menaxhimi i kapitalil qarkullues 23

IS Admiuislrimi i likuidifelit 27

16 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII MlNAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

21 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

31 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Proyencsi i menaxhimit te likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i rndesishem q~ i duhet kushtuar

nje vemendje leper e madhe Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi qe do Ie thOle q~

qe nl fillim organizata ben zgjedhje te nivelit te likuiditetit qi deshiron Ie robaje Nga kj o

zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales sepse ne qofie se ka mbajtur nj sasi

leper U madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl mundesie investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e

duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W ndodhe edbe krejt e kunderta

Menaxhimi i likuiditetil duke u b~rl nl menyrln e duhur siguron q~ institucioni t~ kett

likuidilet Ii mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl pritshme Ky

proces perrshin parashikimet risite e ndryshme ma~dheniet me bankal e ndryshme

transparenc~n dhe komunikimin Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett ne vendin e duhur

dhe ne kohen e duhur Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj element thelbesor i menaxhimit te

sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl berit bizoes

e jo si nje siguri per tl vazhduar me tejpor ne rakllshH oje perfilim leplr j madh i eili siguron

nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve Menyra se si do Ie

menaxhohen trajtohen apo mbrohen likuiditetet e nje organizate eshte nj art me ve le qe

kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise Drejtuesit e arganizatave duhet

Ie gjykojnl ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet por jo velcm kaq sepse

nji rol leper Ie rendlsishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie

mbledhur likuiditetet

7

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sislemi 602o(iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto

Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore

Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza I Ekzistojme diferenca ndermjet menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare Standartet kambetare te kalltabilititelitPunimi

eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fushesh se administrimit public dhe ekanamise Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te huaj dhe shqiptar Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online

Punimi ka edhe kufizimel e veta diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

S3teml nnandar dbe men8lhimi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

11 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pikepamja ekonomike politike soc iale

dhe kulturore per Ie realizuar reforma rrlnjesore drejt ekonomisl se tregut sepse ishte i vetmi vend

europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51

decentralizimi i vendimmarrjes rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh Haderi S

2002) Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar ku thelbi i

reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit

shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G 1996)

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe

drejtohej nga shteti si pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare rnungesa e sistemit bankare me

dy nivele roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e

interesit nepermjet plan it shteteror Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me

ndihmtn e institucioneve financiare nderkombttare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin

ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90 ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G 1996)

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteteroreMe kalimin e viteve sistemi

tinanciare ne vend u zhvillua por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash dhe pesoi nje

trondilje jo te Jehte nampa ktHo kriza Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne

vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne

vitin 2002 Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare

ne vendin tone erdhen pikerisht nt momentet kur nuk pritej sepse kriza qe shenoi renien e

piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu

konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se

qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-

Sisteml fiDandar dbe menaxhlml i IikuJdltelevt De orgaolutllt De Sbqiperl

finnat piramidale duke i quajtur treg informal dhe duke paralajmeruar faJimentimin e tyre nd~rsa

krila e terheqjeve tt depozitave bankare ndodhi pikerisht kur sistemi bankare kishte nje performance

m~ I~ mire se kurrt mepare

Gjithashtu mendoj se si fillim ne krizen e finnave piramidale ka pasur nje ndikim te madh mas

infonnimi mungesa e njohurive mungesa e pervojes SI publikut ne lidhje me keto aktivitet duke

shkakluar k~shtu nje siguri fiktive dhe duke mas perceptuar rrezikun qe afrani n keto narma kaq te

larta interesi per depazitat (Pashko G 1996) Nuk esht~ e mundur qe ptr nje vend ne tranzicion Sf

vendi yne Ie krijoje aktivitete te tilla sepse keto aklivitete munden te meoaxhohen velem nga veode

Ie zhv illuara dhe qe kane fituar ekperience sepse kur skemat piramidllle zhvillohen larg mbikqyrjes

se institucioneve te specializuara jane te destinuara te deshtojne

Me pas ne 2002 ndodhi dhe kriza e mirfilite bankare qe kishte Ie btnte me Urheqje massive Ie

depozitave te publikut Kjo ndodhi per disa faktore por nder me te rendesishmit ish in Banka e

kursimeve si banka qe kishte perqindjen me te larte te depozitave ofrohej per privatizim dhe

miratimi i ligjil per sigurimin e depozitave Kjo gjt ndiko i ne besimin e publikut ndaj bankave sepse

i trembesh in ketyre ndryshimeve dhe kjo mbase dhe pasoje e ndjeshm~ris( q~ u krijua nga

falimentimi i firmave piramidale Duke qene se bankat jane sistem qe mbeshtetet ngs besimi i

publikut duke mos pasur shumf mundtsi ahemative per l mbuluar daljel kaluan nje kr~ te

mirffilltl nga keto terheqje masive(Salko D 2005) Edhe pse zyrtarisht vendi yn( mendohet se nuk

ka kaluar nje krize te trete financiare ne vitin 2008 une rnendoj se nese vertet nuk e kerni kaluar

kemi shkuar shume a~r Frika dhe rreziku ka qene vazhdimisht konstant si ne sektorin bankar edhe

ne sektore te tjere te ekonomise se vend it ne pergjithesi duke qene se edhe deficiti shteterore u ITit

ndjeshem sepse e kishle te pamunduar financimin e vendit me te ardhurat e realizuara Pavaresishl

peripecive qe vendi yne ka kaluar nd~r vite pas 90 ka pasur permiresime dhe ka ardhur duke u

ploWsuar si sistcm (Salko 0 2005) Edhe publiku tashme njihet me mire me sektore te rendesishem

Ie sistemit financiarf dhe eshl~ me i pergatitur dhe me i infonnuar gje qe ndikon per mire ne jeUn

ekonomike te vendi por gjithashtu verehet qe ka nje prespektive te mire per vilet ne vazhdim ne

shu me aspekte Tashme bankat ofrojne shume sherbime dhe roli i tyre ndennj et~sues eshte

pinniresuar ndjesbfm gie qe )Xnnireson jeten ekonomike te vendit duke qene se pfr~n dhe

sektorin m~ te ~ndesishem ne sistemin financiar dhe ka nje peshe kryesore

Me pas gj ithashtu vijne duke u rradhitur dhe sektoret te tjere jo bankare dhe tregiet financiare Per te

bert trajlim me Ie qane dhe It dctajuar mbi sektoret e rendesishem ne sistemin financiar~ ne vend i

kam trajtuar me poshte duke i shqyrtuar me vete cdonjerin prej tyre

i

Sistcml financiar dbe mcouhimi Ilikujdilclcvc oe orpoundaoizAlat oe Sbqipcri

111 Ndhmjet~sit financiare ne Shqiperi

Kalimi drejl ekonomist sc tregut beri te domosdosh~m edhe trasfonnimin e inslilucioneve

financiare ne menyre qe 1i ~rgjiampien mekanizmit II tregut Ndrmjelesit kryesore qe pesuan

evoluim gjate viteve dhe defi ne ditet e sotme jane

Baukat Sislemi bankar eshte btrthama e sislemil financiare ne ekonomile ne tranzicion Pas

rrezimit te komunizmit ku sistemi bankare dominohej nga sistemi monobanke ku pennbusheshin

njekohesisht funksionet e Bankes Qendrore dhe Ie bankave tregetare dhe asnjehere nuk ka luajtur

rolin e vertele Ie nje ndtnnjetesi financire u krijua sislemi bankare me dy nlyele qe u realizua me

ligjet Per Banken e Shqiperise dhe Ptr Sislemin Bankare ne Republiken e Shqiperise ne prill

1992 ligje Ie cilat mepas jane persosur me kalimin e kohes (Salko D 2005)

Mbi bazen e ketyre ligjeve iu hap rruga procesil u licensimit Ie bankave te reja private duke e ndare

sislemin financiare ne dy niYele rregullimit Ie sistemit bankare nga Banka Qendrore duke percaktuar

detyrimet dhe kompetencal e saj percaktimin e lekut si valute zyrtare e Republikts se Shqiperise

Ne bankat e niveli I~ dyte perfshihen bankat tregtare disa Ie krijuara rishtas dhe disa te

transfonnuara si Banka Kombetare Tregtare q( u shktput nga Banka e shtetit Banka Tregtare

Agrare qe lindi nga trasfonnimi i ish-Bankes Bujqtsore dhe Banka e Kursimeve q~ u krijua nga

trasfonnirni i Institutit Ie Kursimeve dhe Sigurimeve Shoqerore Ndersa Banka e Shqiperise u krijua

si banka qendrore e vend it statusi i se ciles rregullohet me Jig Wvecante

Bankat ne Shqiperi jane shaqri aksionere dhe aksionel e ketyre shoqerive duhet tt jene ne pronesi Ie te pakten dy personave dhe te pakten njeri prej tyre duhet Ie jete nenshtetas shqipetareGjate

periudhes deri ne ] 999 jane hapur edhe nje nurner bankash private si Banka ltalo-Shqiplare Tirana

Bank Alfa Bank Banka Amerikane e Shqiperise Emporiki Bank Banka ProCredit etj te cilal deri

ne 2002 ishin perqendruar kryesisht ne kryerjen e sherbimeve dhe jo ne kreditim It biznesit Sic e

~rmenda dhe me lart ne vilin 2002 sistemi pesoi nj tronditje si pasoje e Itrheqjes se perkaheshme

Ie depozitave ne dy bankal me te medha Ie vendi

Gjate viteve 1999-2005 pati ndryshirne qe ndikuan ne ndermjetesimin financiare duke e thelluar ale

dhe me tej duke pasqyruar prirjen pozilive te zhvillimeve ne sektorin bankare Keto ndryshime

kishin te benin me hedhjen ne treg Ie di sa bankave Ie reja ku midis tyre dhe tre me kapital 100

shqiptare (Union Bank Banka populi ore Banka Credins) dhc ne privatizimin e BKT-se (1999)

Fakti se vendi yne u be j hapur per bankal priYate dhe numri i tyre sa vinte dhe rritej jam e bindur se

ka ndikuar per mire ne disa fakla re sepse si fillim ~hle rrilUr konkurenca dhe kjo ndikon

drejte~mdrejtt ne sherbimet qe ofrohen per te kenaqur klientin qe ai t( mos drejlohel ne nje banke

tjeter qe j pennbush kerkesal e tij me mire mepas them se ka ndikuar nt faktin se eshte zgjeruar -

Sistemi finflnciar dbe menaxhiml i iikujditeteve ne or2anizatat ne Shqiperi

aktiviteti bankart qe eshtl i r~nd~sishlm centr ekonom ine e njt vendi dhe ne vecanti ~r individet dhe

bizneset eljHyrja n~ tregun shqiplare bankare e RaitTeisen Bank ne vitin 2003 si bleresja e Bankes

Kursimeve pati nje ~nd~sj per ekonomine e vend it sepse me ani Ie privatizimit Ie Bankts sl

Kursimeve ~rfundoi dhe procesin e privatizimil II bank ave dhe sektori bankare tsht~ seklori pare

i ekonomis~ shqipetare qe mbylli ne 100 procesin e privatizimitNe vitel n~ vijhn 2005 dhe 2006

qeveria shqiptare nxorri ligjin per privatizimin e pjesemarrjes se saj prej 40 ne Banken ftalashy

Shqiptare tek Grupi San Paolo IMI 60 Ie aksioneve Ie BKT-se tek Konsorciumi Calik dhe

Sekerbank Nt 2007 San Paolo 1M dhe Inlesa Group blene 80 te aksioneve I~ Bankes Amerikane

te Shqiperise Me kelO ndryshime gjendja financiare e sistemit bankare ka qene e kenaqshme dhe ka

dale vazhdimishl me filim duke garanluar likuidilelin e lij dhe duke plolesuar gjilhnje e m~ shume

nevojat e ekonomise per kredi dhe kjo gje tregon qe bankat filluan te pennbushin me mire ralin e

vertet Ie tyre ate te ndermjlesimiLPlrmiresimi i vazhdueshlm i infrastruktures bankare krijimi i

Agjensis~ sl Sigurimit te Depozitave n~ vilin 2002 pennir~simi i mbikqyrjes bankare kane ndikuar

ne rritjen e besimit ne sistemin bankare vendosja e sistemit tl kaJimit tl detyrueshem te pagave te

punonjesve buxhetore ne~rmjet s istemil bankan afroi individet ne sportelel e bankave kane qlne

arritje centr vend in tone sepse keshlu kane beret e mundur q~ publiku te besoje tek keto instilllcione te

depazitoje dhe Ie punoje me to dhe nl kele menyre te munden te perfitojne te dyja palet Mendoj se

k8n~ qene hapa te rendesishme ne kete sektar dhe me lej ka pasur zhvillime skoma me Ie

rendlsishem Gjate viteve ne vazhdim verehet nje rritje ga vitet e kaluara e qlndrueshmerise se

rentabilitelit zgjerimi i shtrirjeve ne dege ne pjes tl madhe te territorit dhe vendosja e bankomateve

gjilhashtu Ka pasur rritje te treguesve bankare te depertimil ne treg depazilimeve dhe kredidhenia

bankare si drejtimi m~ i rendesishem i procesit te ndennjetlsimit gjatl ketyre viteve ka ardhur ne

rritje nga vitet e meparshme dhe ketl gil e kern te shprehur ne rritjen e raportit te portoro]it te huave

ndaj cotali te aktiveve te bankave (Salko D 2005)

Ka pasur nje pasurim te portafolit te kredive ne monedba tI ndryshme por ky diversi fikim i kredise

ka shenuar oje rrilje me le shpejle Ie kredive me probleme ndaj total it tt kredive dhe mendaj se ne

kele gje mWld Ie kele ndikuar luhatja e kUTsit te kembimit (Shehu Sh Salko D Kotnikaj P 2000)

Aftesia e sistemit bankar per t~ mbuluar me kapital humbjel e rrjedhura nga kredite ka variuar here

eshle ulur e he~ eshti rritur par gjilhsesi ka mbetur ne nivele te mira

Gjate vitit 2008 duke u nisur nga kriza bankare qe preku si fillim Ameriken dhe mlpas u shtri ne

shume vende Ie zhvilluara bankat nl Shqiperi shtrenguan kriteret dhe slandartet per kredite e

bi1J1esit individeve hipoekore dhe ata te konsumi Kredimarrja ishte me e veshlire per individct se

sa per bizneset Sipas 1I0jit te kredi se per individlt kredia kansumatore u shlrcngua me shuml se

kredia per blerje banese Kredja u shtrengua nl pothuajse tl nj~jten mase si p~r korporatat e medha

ashtu dhe ~r bizneset e vogla dhe t~ mesme por me nje shtrengim ml te dukshem per kredine ~r-

Sistcml financiar dbe mcouhimi Ilikujdilclcvc oe orpoundaoizAlat oe Sbqipcri

111 Ndhmjet~sit financiare ne Shqiperi

Kalimi drejl ekonomist sc tregut beri te domosdosh~m edhe trasfonnimin e inslilucioneve

financiare ne menyre qe 1i ~rgjiampien mekanizmit II tregut Ndrmjelesit kryesore qe pesuan

evoluim gjate viteve dhe defi ne ditet e sotme jane

Baukat Sislemi bankar eshte btrthama e sislemil financiare ne ekonomile ne tranzicion Pas

rrezimit te komunizmit ku sistemi bankare dominohej nga sistemi monobanke ku pennbusheshin

njekohesisht funksionet e Bankes Qendrore dhe Ie bankave tregetare dhe asnjehere nuk ka luajtur

rolin e vertele Ie nje ndtnnjetesi financire u krijua sislemi bankare me dy nlyele qe u realizua me

ligjet Per Banken e Shqiperise dhe Ptr Sislemin Bankare ne Republiken e Shqiperise ne prill

1992 ligje Ie cilat mepas jane persosur me kalimin e kohes (Salko D 2005)

Mbi bazen e ketyre ligjeve iu hap rruga procesil u licensimit Ie bankave te reja private duke e ndare

sislemin financiare ne dy niYele rregullimit Ie sistemit bankare nga Banka Qendrore duke percaktuar

detyrimet dhe kompetencal e saj percaktimin e lekut si valute zyrtare e Republikts se Shqiperise

Ne bankat e niveli I~ dyte perfshihen bankat tregtare disa Ie krijuara rishtas dhe disa te

transfonnuara si Banka Kombetare Tregtare q( u shktput nga Banka e shtetit Banka Tregtare

Agrare qe lindi nga trasfonnimi i ish-Bankes Bujqtsore dhe Banka e Kursimeve q~ u krijua nga

trasfonnirni i Institutit Ie Kursimeve dhe Sigurimeve Shoqerore Ndersa Banka e Shqiperise u krijua

si banka qendrore e vend it statusi i se ciles rregullohet me Jig Wvecante

Bankat ne Shqiperi jane shaqri aksionere dhe aksionel e ketyre shoqerive duhet tt jene ne pronesi Ie te pakten dy personave dhe te pakten njeri prej tyre duhet Ie jete nenshtetas shqipetareGjate

periudhes deri ne ] 999 jane hapur edhe nje nurner bankash private si Banka ltalo-Shqiplare Tirana

Bank Alfa Bank Banka Amerikane e Shqiperise Emporiki Bank Banka ProCredit etj te cilal deri

ne 2002 ishin perqendruar kryesisht ne kryerjen e sherbimeve dhe jo ne kreditim It biznesit Sic e

~rmenda dhe me lart ne vilin 2002 sistemi pesoi nj tronditje si pasoje e Itrheqjes se perkaheshme

Ie depozitave ne dy bankal me te medha Ie vendi

Gjate viteve 1999-2005 pati ndryshirne qe ndikuan ne ndermjetesimin financiare duke e thelluar ale

dhe me tej duke pasqyruar prirjen pozilive te zhvillimeve ne sektorin bankare Keto ndryshime

kishin te benin me hedhjen ne treg Ie di sa bankave Ie reja ku midis tyre dhe tre me kapital 100

shqiptare (Union Bank Banka populi ore Banka Credins) dhc ne privatizimin e BKT-se (1999)

Fakti se vendi yne u be j hapur per bankal priYate dhe numri i tyre sa vinte dhe rritej jam e bindur se

ka ndikuar per mire ne disa fakla re sepse si fillim ~hle rrilUr konkurenca dhe kjo ndikon

drejte~mdrejtt ne sherbimet qe ofrohen per te kenaqur klientin qe ai t( mos drejlohel ne nje banke

tjeter qe j pennbush kerkesal e tij me mire mepas them se ka ndikuar nt faktin se eshte zgjeruar -

Sistemi finflnciar dbe menaxhiml i iikujditeteve ne or2anizatat ne Shqiperi

aktiviteti bankart qe eshtl i r~nd~sishlm centr ekonom ine e njt vendi dhe ne vecanti ~r individet dhe

bizneset eljHyrja n~ tregun shqiplare bankare e RaitTeisen Bank ne vitin 2003 si bleresja e Bankes

Kursimeve pati nje ~nd~sj per ekonomine e vend it sepse me ani Ie privatizimit Ie Bankts sl

Kursimeve ~rfundoi dhe procesin e privatizimil II bank ave dhe sektori bankare tsht~ seklori pare

i ekonomis~ shqipetare qe mbylli ne 100 procesin e privatizimitNe vitel n~ vijhn 2005 dhe 2006

qeveria shqiptare nxorri ligjin per privatizimin e pjesemarrjes se saj prej 40 ne Banken ftalashy

Shqiptare tek Grupi San Paolo IMI 60 Ie aksioneve Ie BKT-se tek Konsorciumi Calik dhe

Sekerbank Nt 2007 San Paolo 1M dhe Inlesa Group blene 80 te aksioneve I~ Bankes Amerikane

te Shqiperise Me kelO ndryshime gjendja financiare e sistemit bankare ka qene e kenaqshme dhe ka

dale vazhdimishl me filim duke garanluar likuidilelin e lij dhe duke plolesuar gjilhnje e m~ shume

nevojat e ekonomise per kredi dhe kjo gje tregon qe bankat filluan te pennbushin me mire ralin e

vertet Ie tyre ate te ndermjlesimiLPlrmiresimi i vazhdueshlm i infrastruktures bankare krijimi i

Agjensis~ sl Sigurimit te Depozitave n~ vilin 2002 pennir~simi i mbikqyrjes bankare kane ndikuar

ne rritjen e besimit ne sistemin bankare vendosja e sistemit tl kaJimit tl detyrueshem te pagave te

punonjesve buxhetore ne~rmjet s istemil bankan afroi individet ne sportelel e bankave kane qlne

arritje centr vend in tone sepse keshlu kane beret e mundur q~ publiku te besoje tek keto instilllcione te

depazitoje dhe Ie punoje me to dhe nl kele menyre te munden te perfitojne te dyja palet Mendoj se

k8n~ qene hapa te rendesishme ne kete sektar dhe me lej ka pasur zhvillime skoma me Ie

rendlsishem Gjate viteve ne vazhdim verehet nje rritje ga vitet e kaluara e qlndrueshmerise se

rentabilitelit zgjerimi i shtrirjeve ne dege ne pjes tl madhe te territorit dhe vendosja e bankomateve

gjilhashtu Ka pasur rritje te treguesve bankare te depertimil ne treg depazilimeve dhe kredidhenia

bankare si drejtimi m~ i rendesishem i procesit te ndennjetlsimit gjatl ketyre viteve ka ardhur ne

rritje nga vitet e meparshme dhe ketl gil e kern te shprehur ne rritjen e raportit te portoro]it te huave

ndaj cotali te aktiveve te bankave (Salko D 2005)

Ka pasur nje pasurim te portafolit te kredive ne monedba tI ndryshme por ky diversi fikim i kredise

ka shenuar oje rrilje me le shpejle Ie kredive me probleme ndaj total it tt kredive dhe mendaj se ne

kele gje mWld Ie kele ndikuar luhatja e kUTsit te kembimit (Shehu Sh Salko D Kotnikaj P 2000)

Aftesia e sistemit bankar per t~ mbuluar me kapital humbjel e rrjedhura nga kredite ka variuar here

eshle ulur e he~ eshti rritur par gjilhsesi ka mbetur ne nivele te mira

Gjate vitit 2008 duke u nisur nga kriza bankare qe preku si fillim Ameriken dhe mlpas u shtri ne

shume vende Ie zhvilluara bankat nl Shqiperi shtrenguan kriteret dhe slandartet per kredite e

bi1J1esit individeve hipoekore dhe ata te konsumi Kredimarrja ishte me e veshlire per individct se

sa per bizneset Sipas 1I0jit te kredi se per individlt kredia kansumatore u shlrcngua me shuml se

kredia per blerje banese Kredja u shtrengua nl pothuajse tl nj~jten mase si p~r korporatat e medha

ashtu dhe ~r bizneset e vogla dhe t~ mesme por me nje shtrengim ml te dukshem per kredine ~r-

Sistemi finflnciar dbe menaxhiml i iikujditeteve ne or2anizatat ne Shqiperi

aktiviteti bankart qe eshtl i r~nd~sishlm centr ekonom ine e njt vendi dhe ne vecanti ~r individet dhe

bizneset eljHyrja n~ tregun shqiplare bankare e RaitTeisen Bank ne vitin 2003 si bleresja e Bankes

Kursimeve pati nje ~nd~sj per ekonomine e vend it sepse me ani Ie privatizimit Ie Bankts sl

Kursimeve ~rfundoi dhe procesin e privatizimil II bank ave dhe sektori bankare tsht~ seklori pare

i ekonomis~ shqipetare qe mbylli ne 100 procesin e privatizimitNe vitel n~ vijhn 2005 dhe 2006

qeveria shqiptare nxorri ligjin per privatizimin e pjesemarrjes se saj prej 40 ne Banken ftalashy

Shqiptare tek Grupi San Paolo IMI 60 Ie aksioneve Ie BKT-se tek Konsorciumi Calik dhe

Sekerbank Nt 2007 San Paolo 1M dhe Inlesa Group blene 80 te aksioneve I~ Bankes Amerikane

te Shqiperise Me kelO ndryshime gjendja financiare e sistemit bankare ka qene e kenaqshme dhe ka

dale vazhdimishl me filim duke garanluar likuidilelin e lij dhe duke plolesuar gjilhnje e m~ shume

nevojat e ekonomise per kredi dhe kjo gje tregon qe bankat filluan te pennbushin me mire ralin e

vertet Ie tyre ate te ndermjlesimiLPlrmiresimi i vazhdueshlm i infrastruktures bankare krijimi i

Agjensis~ sl Sigurimit te Depozitave n~ vilin 2002 pennir~simi i mbikqyrjes bankare kane ndikuar

ne rritjen e besimit ne sistemin bankare vendosja e sistemit tl kaJimit tl detyrueshem te pagave te

punonjesve buxhetore ne~rmjet s istemil bankan afroi individet ne sportelel e bankave kane qlne

arritje centr vend in tone sepse keshlu kane beret e mundur q~ publiku te besoje tek keto instilllcione te

depazitoje dhe Ie punoje me to dhe nl kele menyre te munden te perfitojne te dyja palet Mendoj se

k8n~ qene hapa te rendesishme ne kete sektar dhe me lej ka pasur zhvillime skoma me Ie

rendlsishem Gjate viteve ne vazhdim verehet nje rritje ga vitet e kaluara e qlndrueshmerise se

rentabilitelit zgjerimi i shtrirjeve ne dege ne pjes tl madhe te territorit dhe vendosja e bankomateve

gjilhashtu Ka pasur rritje te treguesve bankare te depertimil ne treg depazilimeve dhe kredidhenia

bankare si drejtimi m~ i rendesishem i procesit te ndennjetlsimit gjatl ketyre viteve ka ardhur ne

rritje nga vitet e meparshme dhe ketl gil e kern te shprehur ne rritjen e raportit te portoro]it te huave

ndaj cotali te aktiveve te bankave (Salko D 2005)

Ka pasur nje pasurim te portafolit te kredive ne monedba tI ndryshme por ky diversi fikim i kredise

ka shenuar oje rrilje me le shpejle Ie kredive me probleme ndaj total it tt kredive dhe mendaj se ne

kele gje mWld Ie kele ndikuar luhatja e kUTsit te kembimit (Shehu Sh Salko D Kotnikaj P 2000)

Aftesia e sistemit bankar per t~ mbuluar me kapital humbjel e rrjedhura nga kredite ka variuar here

eshle ulur e he~ eshti rritur par gjilhsesi ka mbetur ne nivele te mira

Gjate vitit 2008 duke u nisur nga kriza bankare qe preku si fillim Ameriken dhe mlpas u shtri ne

shume vende Ie zhvilluara bankat nl Shqiperi shtrenguan kriteret dhe slandartet per kredite e

bi1J1esit individeve hipoekore dhe ata te konsumi Kredimarrja ishte me e veshlire per individct se

sa per bizneset Sipas 1I0jit te kredi se per individlt kredia kansumatore u shlrcngua me shuml se

kredia per blerje banese Kredja u shtrengua nl pothuajse tl nj~jten mase si p~r korporatat e medha

ashtu dhe ~r bizneset e vogla dhe t~ mesme por me nje shtrengim ml te dukshem per kredine ~r-

Slste01i fioaodar dbe menuhimlllikuJdireleve ne orglloizalac ne Shqiperi

investime afatgjata Pati nje renie te depozitave gjale ketij viti dhe kjo tregoi nje mosbesim Ii

publikul ndaj bankave sepse u ndikuan nga alo qe ndod hnin jashte vendit Gjate 2009~s pati njt

shtrengim te kredive me leper per bizneset e vogla dhe Ie mesme se sa per bizneset e medha Sipas

q~lIimit Ie ~rdorimil tt kredise shkalla e shtrtngimit Ie kredise ka qene me e larte ~r kredit e

investimit se sa per kapital qarkullues (Shehu Sh Sal ko O Kolnikaj P 2000)

Mendoj se keto masa qe bankat moren kane qene te drejta sepse ne duke qene nje vend i vogel dhe

shu me i varur nga ekonomia boterore ishte e parashjkueshme se do Ie kishte ndikim ne ekonomine e

publikut dhe duke ~uar keshtu ne pamjaftueshmerine e pageses sl kredive Por edhe pse u ndermoren

keto masa eshlt vleresuar nje renie e ruqise financiare Ie s istemit bankare sepse pavaresishl masave

kredite me probleme pesuar nje rritje te shpejlc dhe cilesia e portofo lit Ie kredive u perkeqesua

ndjeshem Sistemi financiare vijoi Ie finaneohel kryesishl nga depozitat e publikut dbe Ie jete i

perqendruar ne aklivitetin e kredidhenies kryesisht per bizneset par me nje norme me Ie ul se vilet

e kaluara

Nga viti 2010 dhe ne vijim verehel nje rritje e aktiveve t~ sistemit bankar krahasuar me vitet e

m~parshme dhe depozitave ampie q~ tregoi nj~ rimek~mbje II besueshm~rise dhe forcimin e sistemit

bankare Standartet per dhenien e kredise u leht~suan s i per individet ashlu dhe per bi znesel dhe

gjithashtu pati njl rritje Ie portofolit Ie kredise Ne kete gj~ ndikoi gjendja e likuiditetit te bank~s dhe

rritja e kapilalit Nje rol te rendes ishem ruri dhe faklori konkurrence

Te gjitha bankat ne vend kanl Ie perbashket faktin se ne Shqiperi veprojne banka te tipit tregtare te

spec ializuara ne mbledhjen e depozitave ne dhenien e kredive dhe ne faklin se inveslojne pjesen e

depozitimeve qe munden te ptrdorin ne Bono Thesari investim j ei li per mendimin tim ~shU~ pak i

detyruar per arsye tt mungeses se altemativave te tjera

Sipas Shehu Sh Salko D Kolnikaj P (2000) funksioner kryesore Ie bankave lregtare ne Shqiperi

jane

bull Funksioni kreditues

Bankat ne menyre sistematike marrin hua ne form en e depozitave dhe i perdorin ato per t~ dh~ne

kredi Ne kete process qe quhet procesi i shnderrimit le kursimeve dhe ne te nderthuren dy funksione

ndihmese qe jane

Shnderrimi skadencave qe ka te beje me harmonizimin e afateve Ie depozitave qe (XrgjithCsishljan(

afalshkurtra me ato Ie kredive Ie cilal jan afatgjata

Siperrmarja e risqeve ka Ie ~je me faktin se bankar japin kredi me rrisk Ie mirfilltt me qene se ata

perdorin kambialet e Ie tjereve Ata jane ne gjendje Ie ofrojne kredi me nje shkaUe me le lart~ sesa

vtllimi i depozilave r------------------------------------ shy

Sistemi finaDclar dhe menaxhirni i likujditeteve ne oraanizatat ne Shqiperi

- Funksioni monetar

bshte nder funksione kryesore pas konsiston ne aft~si ne qe kane bankat per te krijuar mjete Ie

ndryshme pagese te cHat lehlesojne shume transaksionet tregtare Ky fimksion mund Ie rea lizohet ne

disa fonna

Me anen e krijimille mjeteve Ie ndryshme Ie pagesave 5i pshceqe bankare eeqet qarkulluese eljMe

anen e kompesimit te marredhenieve te kredilit e eila reaJizohet nepennjet xhirollogarive bankare

- Funksioni investues

Nje pjese Ie mndhe Ie depozitave bankat i drejlojne ne investime Ie tipit Ie qendrueshem Pra pervee

kredive bankat fokusohen dhe ne in vestime me karakter finaneiare ose n investime organ izative te

eilat jane te domosdoshme per funks ion in operali v te tyre Ne grupin e fund it perfshijmlt W gjitha

pajisjet impiantet ndertesat te cilat gtejne U mundur m~shletjen logjist ike Ie bankave

- Funksioni i sherbimeve

Sie dihet bankat njihen per shumllojshmtrine e sherbimeve financiare qe ata ofrojne Fillimishl keto

sherbime kane qene te kufizuara por vitet e fund it po ofrojne nj t game te gjere sherbimesh Nder to

mund H pennendim karta kredili ATM sherbime te arkes etj

- Funksioni i drejtimil te sistemit II pagesave

Tertsia e instrumentave dhe e proeedurave qt bejnt It mundur qarkullimin ndermje operalortve

ekonomik quhet sistem pagesash Organizimi i ketij sistemi pagesash realizohet me s~ miti nga

sistemi bankar Ashtu sikurse e pennendem edhe te funksioni monetar bankat mund te rregullojne

marrtdheniet e kredilit midi s individeve te ndryshem ne~nnjet xhirollogarive Ky funksion

kuptohet q~ lehtesan shume realizimine transaksianeve midis operatoreve te ndryshem ekonamike

gje e eila ijep nje impuls ekonomi~ ne pergjithesi

Kompanite e Sigurimit Ne vendin tone kompanite e sigurimit kane pasur nj e historik qe ne vitin

1944 dhe kane qene shoqerite angleze franceze dhe ato italiane qe ndihmuan ne krijimin e nje

ttadile te min per domasdoshmetine e sigurimeve nt Shqiptri me ushtrimin e alctivitetit te tyre

s igurues te ptrqendruar ne qytetet kryesore te vendil dhe kryesisht ne industri nderlesa sigurimin

e aksidenteve te jetes dhe fatkeqesive natyrore Me pas vazhdoi te zhvillohet duke sjd] produkte te

ndryshme te sigurimil par duke mbeNr ne hapat fillestare dhe iarg zhvillimit qe kishin vendet e

tjera Nt vitin 1991 krijohet kompania e pare e sigurimeve ne Shqiperi fNSIG SHA U krijua mbi

bazen e trasformit Ie lnstitulil Ie Arkave te Kursimit dhe Sigurimeve dhe eshU e organizuar si

shoqeri aksionere Kryen aktivitet te gjere duke ofruar sigurimin per nje numer ngjarjesh qe

shkaktojne deme financiare Karakterislike e perdorimit te burimeve nga INS[G-u eshti investimi ne

aktive afatgjata kryesisht ne hipoteka -

Sisteml financlar dhe meoubimi i IikuJdiltleve De orgarJlzatat De Shqiperi

Gjat vileve shte krijuar nje bazt juridike qe rregullon te drejtat dhe detyrimet ndermjet shoqtrise

siguruese dhe Ie siguruarit jan~ zgjeruar lIojet dhe tipet e mbulimit U sigurimit gjilhashtu dhe

k~rkesa ga publiku per kontrata sigurimi ku tregun e sigurimeve e ndajme ne vullnetare dhe W

detyrueshme dhe respektivisht kane ardhur ne rritje nga viti ne vit ashu sic ka ardhur ne rritje dhe

portofoli i investimeve Ie kompanive Ie sigurimeve disa prej tyre kane zgjeruar aktivitetin edhe ne

vendet rqinje duke u kthyer ne kompani rajonale etj

Tregu aktual i sigurimeve perbehet nga disa kompani Ie cilat kryejne aktivitetin e tyre ne fushen e

jetes dhe jo-jetes

I Kompani sigurimi jo-jeres fNSIG sha SIGMA sha SIGAL VNIQA Group AUSTRIA

sha ATLANTIK sha TNTERSIG sha ALBSIG sha TNTERAlBANJAN sha EUROSIG

sha

2 Kompani sigurimi te jetts INSIG she SICRED sha SIGAL-LIFE UNIQA Group

AUSTRIA sha

Disa prej kompanive jane me kepilal Ie pfrzier shqipetare dhe Ie huaj dhe Ie gjitha jane ne pronesi

private pervec INSIG-ut qe eshte me proncsi shleterore

Klasal e sigurimit sipas iegji slacionil shqipeta~ te sigurimit jane SiguTimi i aksidenteve

semundjeve i mjeteve lokesore i mjeteve leviz1se mbi shina i avion~ve i anijeve i mallrave ne

transport nga zjarri dhe forcal e natyres i demeve I~ tjera te pasuris~ i pergjegjesise civile nga

perdorimi i autornieteve i pergjegjesise civile nga centrdorimi avioncve i pergjegjs ive civile per

anijet i ptrgjegjesive civile t~ pergjithshme sigurimi i kredit it i garancive i humbjeve II ndryshme

financiare i mbrojtjes Jigjore i asistences jete-vdekje martese-Jindje sigurim jete i Iidhur me ronde

investimesh i adrninistrirnit te fondeve kolektive i fondeve per pagesa

Fondct e pCDsioneve Kuvendi i Shqicentrise ka miratuar ligjin nr1 0197date 10122009 Per Fondet

e Pensioneve Vullnetare Ky Jigj beri nje ndryshim rrenjesor n~ fushen e organizimit administrimit

dhe funksionimit te fondeve private te pensioneve duke rritur sigurine garancin~ e ketyre fondeve

dhe si rrjedhim interesin ndaj tyre

Kerni dy lloje fondesh pensioni

Fondi i Pension it Vullnelar qe perfaqeson bashkesine e individeve ftzike te cUet mund t~ marrin

pjese ne nje apo disa plane pensioni Midis individit dhe Shoqerise Administruese te Fondil te

Pension it lidhet nje kontrate ku percaktohen kush let dhe detyrimet qe kane palel per te perfituar

pensioninvullnetare

Pjesemarres mund ti jete ~do individ pavar~sisht nga vendbanimi mosha madhtsia e kontributit

etj vetcm pasi ka Jidhur me pare kontraten me Fondin

-

Sistemi tioalldar dhe menlllhimi i Ilkujditeteve De orgaoizalal ne Shqipcri

Fondi i Pension it Profesional qe perfaqeson deshiren e punMhenesit privat ase shteteror Ie siguroj

lek nj Fond Pensioni punonjesil e tij me nje plan pensioni profesional Nt kelt rasl midis

punMhenesit dhe Shoqerise Administruese Ie Fondit te Pensionit lidhet nje kontrate aderimi ku

specifikohen kushtet qe duhet w plot~ojne Ie dy pale erural e person ave qe do Ie perfitojne ga kjo

marreveshje masa e kontributit mujorafati kohar elj

Fondi i pension it do te administrohet nga Shoqeria Administruese e eila themelohet si shoqeri

aksionere me kohezgjatje te pakufizuar ku jo me pak se 51 e aksioneve Ie zoterohen nga nje

banke ase institucion financiar ne perpulhje me Jigjin Per Shoqerile Tregtare Shoqeria per te

administruar nje ose disa plane pensioni duhet It licensohel nga Autoritet i i Mbik~qyrjes Financiare

Shoqeria Administruese duhel Ie kelc 5i funksion kryesor mbledhjen e konlributeve dhe inveslimin e

tyre ne tetra me vlere Ie mbeshtetura Por ne raste Ie ve9anla kjo shoqeri ka te drejle Ie kryeje edhe

veprimtari ne e administrimil te Fondeve Ie Inveslimil dhe Ie Aseteve Ie Fondit W Pensionit me kush

qe te jete licencuar per kele veprimtari nga Autoriteli Fit imi qe rea lizohet nga in veSli mi nuk i

nenShlTohen tatimit as per vete fond in e pensioni dhe as per shoqerine administruese

12 Tregjet financiare nC Sbqiperi

N~ 10 gusht Ie 2006 hyri oe fuqi ligji or 9572 date 03072006 Per Autoriletin Mbikqyres

Financiare (AMF) ~lIimi i ketij Iiampi i eshle krijimi i Autoritetit tt Mbikeqyrjes Financiare 51

instilucioni I vetem kompetent per licensimill e subjelcteve ne fushen financiare jobankare dhe

mbikeqyrjen e veprimtarise se k~ij tregu

FU5ha e veprimtarise se Autoritetit eshte rregul1imi dhe mbikeqyrja

J) e tregu Ie tirujve dhe Ie veprimtarise se ketij tregu ku perfshihen veprimtarite e

subjekteve te lidhura me investime ne tituj e qe veprojne ne kele treg

2) e tregut te sigurimeve dhe e veprimtarise s~ ketij tregu ku perfshihen te gjitha

veprimtarite e sigurimit te risi gu rimit nd~nnjetesimit dhe operacione q~ rrjedhin nga kelo

veprimtari

3) e tregut te pensioneve suplementare dhe Ie veprimtarise se kel ij tregu ku perfshihen tl gjitha

veprimtarit~ e sigurimit te pensioneve sup lementa re te ofruara nga institutet private te pensioneve

sup lementa re

4) e veprimtarive W tjera financiare jobankare sipas percaktirneve te bera nga [igje e

ve9anla te fush~ qe ne vijim do te quhen tregje financiare jobankare I

Ky autoritet bashkoi funksione qe mepaJi zhvilloheshin nga KLV (Komisioni i Letrave me Vlere)

AMS (Autorilet i Mbikqyres i Sigurimeve) dhe UPP (Ispektorati i Instiruteve Private te Pensioneve)

Autorjteti eshte person juridik publik I pavarur dhe organi drejtues i ketij instituc ioni eshtl~ bordi i

SiSltl)lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De olAnizatat De Shq iperi

drejloreve i perbltre nga shtatl persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton

mbi ecurine e aktiviteti t W AMF

Komisioni i Titujve me Vlerl u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080 date 01031 996 Per

litujt me vlere Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne

to dhe tash me eshU~ pjese e AMFmiddotse qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF

Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51 Tiranes sl departament i

Bankes sl Shqiperisl Asnje person juridik apo fiz ik perve~ Bankes sl Shqiperise nuk ka Ie drejte

Ie krijoje nj treg Ie letrave me vlere i eili nuk eshle licencuar nga AMF Ky treg eshle

rregull ua r nga ligji nr 8080 Per le trat me vlere dhe rregullat e KLV nr 61l date 17062002

Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t i beje kerkesl AMF-se per H marr Jiyence per funksionimin e

oj tregu Ie lelrave me vlere dhe krijohet dhe funksiooon ne te njejten m~nyrt s ic esh[~ parashikuar

te krijohet dhe fimksionoje nje shoqeri aksionere rregulluar me ligjin nr 7638 date

1911 1992 Per shoqerite tregtare

Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere

- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)

- Bursa e Tiranes sha (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit Nga muaji maj i 1996 deri ne J998 tregu primal dhe ai sekondare i

Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sha Ne 1998 me vendim te

Guvematorit te Bankes sl Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj departamenti ljeter po brenda

Bankes sl Shqiperise Ne vitin 2005 Banka e ShqiperisC dhe AMF bene nje marreveshje ne baze Ie

se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se Tregu primare i Bonove U Thesarit eshte

organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare ne Banken e Shqiperisl nl erner

te Ministrise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl Republikes se Shqiperise Pjesemarresil e

ketij tregu jane Banka e Shqiperise bankal e nivelit tl dyte dhe personatjuridike dhe fizike

Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl tregun primare te organizuara

nga Banka e Shqiptrise ne periud ha kohe te rregullta Ankandet per emetimin e bonove It Ihesart

organizohen Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore Personal

fizike dhe juridikl maTTin pjese ne emetimin e Bonove te thesarit nepennjet nje banke te nivelit te

dyte prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono

Thesari

Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj investitor tjeter i

ndryshCm nga emeruesi Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtuae) tl bankave H nivelit

te dyt~ ku me e rlnd~sishmja eshte Raiffei sen Bank Pjesemarresit ne kele treg qe kryejne

transaksione ne bono thesari mund Ie jene persona fizike juridike rezidente dhe jorezidentl - shy

kJ13

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sistemi finaDclar dhe menaxhirni i likujditeteve ne oraanizatat ne Shqiperi

- Funksioni monetar

bshte nder funksione kryesore pas konsiston ne aft~si ne qe kane bankat per te krijuar mjete Ie

ndryshme pagese te cHat lehlesojne shume transaksionet tregtare Ky fimksion mund Ie rea lizohet ne

disa fonna

Me anen e krijimille mjeteve Ie ndryshme Ie pagesave 5i pshceqe bankare eeqet qarkulluese eljMe

anen e kompesimit te marredhenieve te kredilit e eila reaJizohet nepennjet xhirollogarive bankare

- Funksioni investues

Nje pjese Ie mndhe Ie depozitave bankat i drejlojne ne investime Ie tipit Ie qendrueshem Pra pervee

kredive bankat fokusohen dhe ne in vestime me karakter finaneiare ose n investime organ izative te

eilat jane te domosdoshme per funks ion in operali v te tyre Ne grupin e fund it perfshijmlt W gjitha

pajisjet impiantet ndertesat te cilat gtejne U mundur m~shletjen logjist ike Ie bankave

- Funksioni i sherbimeve

Sie dihet bankat njihen per shumllojshmtrine e sherbimeve financiare qe ata ofrojne Fillimishl keto

sherbime kane qene te kufizuara por vitet e fund it po ofrojne nj t game te gjere sherbimesh Nder to

mund H pennendim karta kredili ATM sherbime te arkes etj

- Funksioni i drejtimil te sistemit II pagesave

Tertsia e instrumentave dhe e proeedurave qt bejnt It mundur qarkullimin ndermje operalortve

ekonomik quhet sistem pagesash Organizimi i ketij sistemi pagesash realizohet me s~ miti nga

sistemi bankar Ashtu sikurse e pennendem edhe te funksioni monetar bankat mund te rregullojne

marrtdheniet e kredilit midi s individeve te ndryshem ne~nnjet xhirollogarive Ky funksion

kuptohet q~ lehtesan shume realizimine transaksianeve midis operatoreve te ndryshem ekonamike

gje e eila ijep nje impuls ekonomi~ ne pergjithesi

Kompanite e Sigurimit Ne vendin tone kompanite e sigurimit kane pasur nj e historik qe ne vitin

1944 dhe kane qene shoqerite angleze franceze dhe ato italiane qe ndihmuan ne krijimin e nje

ttadile te min per domasdoshmetine e sigurimeve nt Shqiptri me ushtrimin e alctivitetit te tyre

s igurues te ptrqendruar ne qytetet kryesore te vendil dhe kryesisht ne industri nderlesa sigurimin

e aksidenteve te jetes dhe fatkeqesive natyrore Me pas vazhdoi te zhvillohet duke sjd] produkte te

ndryshme te sigurimil par duke mbeNr ne hapat fillestare dhe iarg zhvillimit qe kishin vendet e

tjera Nt vitin 1991 krijohet kompania e pare e sigurimeve ne Shqiperi fNSIG SHA U krijua mbi

bazen e trasformit Ie lnstitulil Ie Arkave te Kursimit dhe Sigurimeve dhe eshU e organizuar si

shoqeri aksionere Kryen aktivitet te gjere duke ofruar sigurimin per nje numer ngjarjesh qe

shkaktojne deme financiare Karakterislike e perdorimit te burimeve nga INS[G-u eshti investimi ne

aktive afatgjata kryesisht ne hipoteka -

Sisteml financlar dhe meoubimi i IikuJdiltleve De orgarJlzatat De Shqiperi

Gjat vileve shte krijuar nje bazt juridike qe rregullon te drejtat dhe detyrimet ndermjet shoqtrise

siguruese dhe Ie siguruarit jan~ zgjeruar lIojet dhe tipet e mbulimit U sigurimit gjilhashtu dhe

k~rkesa ga publiku per kontrata sigurimi ku tregun e sigurimeve e ndajme ne vullnetare dhe W

detyrueshme dhe respektivisht kane ardhur ne rritje nga viti ne vit ashu sic ka ardhur ne rritje dhe

portofoli i investimeve Ie kompanive Ie sigurimeve disa prej tyre kane zgjeruar aktivitetin edhe ne

vendet rqinje duke u kthyer ne kompani rajonale etj

Tregu aktual i sigurimeve perbehet nga disa kompani Ie cilat kryejne aktivitetin e tyre ne fushen e

jetes dhe jo-jetes

I Kompani sigurimi jo-jeres fNSIG sha SIGMA sha SIGAL VNIQA Group AUSTRIA

sha ATLANTIK sha TNTERSIG sha ALBSIG sha TNTERAlBANJAN sha EUROSIG

sha

2 Kompani sigurimi te jetts INSIG she SICRED sha SIGAL-LIFE UNIQA Group

AUSTRIA sha

Disa prej kompanive jane me kepilal Ie pfrzier shqipetare dhe Ie huaj dhe Ie gjitha jane ne pronesi

private pervec INSIG-ut qe eshte me proncsi shleterore

Klasal e sigurimit sipas iegji slacionil shqipeta~ te sigurimit jane SiguTimi i aksidenteve

semundjeve i mjeteve lokesore i mjeteve leviz1se mbi shina i avion~ve i anijeve i mallrave ne

transport nga zjarri dhe forcal e natyres i demeve I~ tjera te pasuris~ i pergjegjesise civile nga

perdorimi i autornieteve i pergjegjesise civile nga centrdorimi avioncve i pergjegjs ive civile per

anijet i ptrgjegjesive civile t~ pergjithshme sigurimi i kredit it i garancive i humbjeve II ndryshme

financiare i mbrojtjes Jigjore i asistences jete-vdekje martese-Jindje sigurim jete i Iidhur me ronde

investimesh i adrninistrirnit te fondeve kolektive i fondeve per pagesa

Fondct e pCDsioneve Kuvendi i Shqicentrise ka miratuar ligjin nr1 0197date 10122009 Per Fondet

e Pensioneve Vullnetare Ky Jigj beri nje ndryshim rrenjesor n~ fushen e organizimit administrimit

dhe funksionimit te fondeve private te pensioneve duke rritur sigurine garancin~ e ketyre fondeve

dhe si rrjedhim interesin ndaj tyre

Kerni dy lloje fondesh pensioni

Fondi i Pension it Vullnelar qe perfaqeson bashkesine e individeve ftzike te cUet mund t~ marrin

pjese ne nje apo disa plane pensioni Midis individit dhe Shoqerise Administruese te Fondil te

Pension it lidhet nje kontrate ku percaktohen kush let dhe detyrimet qe kane palel per te perfituar

pensioninvullnetare

Pjesemarres mund ti jete ~do individ pavar~sisht nga vendbanimi mosha madhtsia e kontributit

etj vetcm pasi ka Jidhur me pare kontraten me Fondin

-

Sistemi tioalldar dhe menlllhimi i Ilkujditeteve De orgaoizalal ne Shqipcri

Fondi i Pension it Profesional qe perfaqeson deshiren e punMhenesit privat ase shteteror Ie siguroj

lek nj Fond Pensioni punonjesil e tij me nje plan pensioni profesional Nt kelt rasl midis

punMhenesit dhe Shoqerise Administruese Ie Fondit te Pensionit lidhet nje kontrate aderimi ku

specifikohen kushtet qe duhet w plot~ojne Ie dy pale erural e person ave qe do Ie perfitojne ga kjo

marreveshje masa e kontributit mujorafati kohar elj

Fondi i pension it do te administrohet nga Shoqeria Administruese e eila themelohet si shoqeri

aksionere me kohezgjatje te pakufizuar ku jo me pak se 51 e aksioneve Ie zoterohen nga nje

banke ase institucion financiar ne perpulhje me Jigjin Per Shoqerile Tregtare Shoqeria per te

administruar nje ose disa plane pensioni duhet It licensohel nga Autoritet i i Mbik~qyrjes Financiare

Shoqeria Administruese duhel Ie kelc 5i funksion kryesor mbledhjen e konlributeve dhe inveslimin e

tyre ne tetra me vlere Ie mbeshtetura Por ne raste Ie ve9anla kjo shoqeri ka te drejle Ie kryeje edhe

veprimtari ne e administrimil te Fondeve Ie Inveslimil dhe Ie Aseteve Ie Fondit W Pensionit me kush

qe te jete licencuar per kele veprimtari nga Autoriteli Fit imi qe rea lizohet nga in veSli mi nuk i

nenShlTohen tatimit as per vete fond in e pensioni dhe as per shoqerine administruese

12 Tregjet financiare nC Sbqiperi

N~ 10 gusht Ie 2006 hyri oe fuqi ligji or 9572 date 03072006 Per Autoriletin Mbikqyres

Financiare (AMF) ~lIimi i ketij Iiampi i eshle krijimi i Autoritetit tt Mbikeqyrjes Financiare 51

instilucioni I vetem kompetent per licensimill e subjelcteve ne fushen financiare jobankare dhe

mbikeqyrjen e veprimtarise se k~ij tregu

FU5ha e veprimtarise se Autoritetit eshte rregul1imi dhe mbikeqyrja

J) e tregu Ie tirujve dhe Ie veprimtarise se ketij tregu ku perfshihen veprimtarite e

subjekteve te lidhura me investime ne tituj e qe veprojne ne kele treg

2) e tregut te sigurimeve dhe e veprimtarise s~ ketij tregu ku perfshihen te gjitha

veprimtarite e sigurimit te risi gu rimit nd~nnjetesimit dhe operacione q~ rrjedhin nga kelo

veprimtari

3) e tregut te pensioneve suplementare dhe Ie veprimtarise se kel ij tregu ku perfshihen tl gjitha

veprimtarit~ e sigurimit te pensioneve sup lementa re te ofruara nga institutet private te pensioneve

sup lementa re

4) e veprimtarive W tjera financiare jobankare sipas percaktirneve te bera nga [igje e

ve9anla te fush~ qe ne vijim do te quhen tregje financiare jobankare I

Ky autoritet bashkoi funksione qe mepaJi zhvilloheshin nga KLV (Komisioni i Letrave me Vlere)

AMS (Autorilet i Mbikqyres i Sigurimeve) dhe UPP (Ispektorati i Instiruteve Private te Pensioneve)

Autorjteti eshte person juridik publik I pavarur dhe organi drejtues i ketij instituc ioni eshtl~ bordi i

SiSltl)lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De olAnizatat De Shq iperi

drejloreve i perbltre nga shtatl persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton

mbi ecurine e aktiviteti t W AMF

Komisioni i Titujve me Vlerl u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080 date 01031 996 Per

litujt me vlere Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne

to dhe tash me eshU~ pjese e AMFmiddotse qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF

Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51 Tiranes sl departament i

Bankes sl Shqiperisl Asnje person juridik apo fiz ik perve~ Bankes sl Shqiperise nuk ka Ie drejte

Ie krijoje nj treg Ie letrave me vlere i eili nuk eshle licencuar nga AMF Ky treg eshle

rregull ua r nga ligji nr 8080 Per le trat me vlere dhe rregullat e KLV nr 61l date 17062002

Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t i beje kerkesl AMF-se per H marr Jiyence per funksionimin e

oj tregu Ie lelrave me vlere dhe krijohet dhe funksiooon ne te njejten m~nyrt s ic esh[~ parashikuar

te krijohet dhe fimksionoje nje shoqeri aksionere rregulluar me ligjin nr 7638 date

1911 1992 Per shoqerite tregtare

Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere

- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)

- Bursa e Tiranes sha (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit Nga muaji maj i 1996 deri ne J998 tregu primal dhe ai sekondare i

Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sha Ne 1998 me vendim te

Guvematorit te Bankes sl Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj departamenti ljeter po brenda

Bankes sl Shqiperise Ne vitin 2005 Banka e ShqiperisC dhe AMF bene nje marreveshje ne baze Ie

se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se Tregu primare i Bonove U Thesarit eshte

organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare ne Banken e Shqiperisl nl erner

te Ministrise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl Republikes se Shqiperise Pjesemarresil e

ketij tregu jane Banka e Shqiperise bankal e nivelit tl dyte dhe personatjuridike dhe fizike

Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl tregun primare te organizuara

nga Banka e Shqiptrise ne periud ha kohe te rregullta Ankandet per emetimin e bonove It Ihesart

organizohen Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore Personal

fizike dhe juridikl maTTin pjese ne emetimin e Bonove te thesarit nepennjet nje banke te nivelit te

dyte prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono

Thesari

Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj investitor tjeter i

ndryshCm nga emeruesi Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtuae) tl bankave H nivelit

te dyt~ ku me e rlnd~sishmja eshte Raiffei sen Bank Pjesemarresit ne kele treg qe kryejne

transaksione ne bono thesari mund Ie jene persona fizike juridike rezidente dhe jorezidentl - shy

kJ13

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sisteml financlar dhe meoubimi i IikuJdiltleve De orgarJlzatat De Shqiperi

Gjat vileve shte krijuar nje bazt juridike qe rregullon te drejtat dhe detyrimet ndermjet shoqtrise

siguruese dhe Ie siguruarit jan~ zgjeruar lIojet dhe tipet e mbulimit U sigurimit gjilhashtu dhe

k~rkesa ga publiku per kontrata sigurimi ku tregun e sigurimeve e ndajme ne vullnetare dhe W

detyrueshme dhe respektivisht kane ardhur ne rritje nga viti ne vit ashu sic ka ardhur ne rritje dhe

portofoli i investimeve Ie kompanive Ie sigurimeve disa prej tyre kane zgjeruar aktivitetin edhe ne

vendet rqinje duke u kthyer ne kompani rajonale etj

Tregu aktual i sigurimeve perbehet nga disa kompani Ie cilat kryejne aktivitetin e tyre ne fushen e

jetes dhe jo-jetes

I Kompani sigurimi jo-jeres fNSIG sha SIGMA sha SIGAL VNIQA Group AUSTRIA

sha ATLANTIK sha TNTERSIG sha ALBSIG sha TNTERAlBANJAN sha EUROSIG

sha

2 Kompani sigurimi te jetts INSIG she SICRED sha SIGAL-LIFE UNIQA Group

AUSTRIA sha

Disa prej kompanive jane me kepilal Ie pfrzier shqipetare dhe Ie huaj dhe Ie gjitha jane ne pronesi

private pervec INSIG-ut qe eshte me proncsi shleterore

Klasal e sigurimit sipas iegji slacionil shqipeta~ te sigurimit jane SiguTimi i aksidenteve

semundjeve i mjeteve lokesore i mjeteve leviz1se mbi shina i avion~ve i anijeve i mallrave ne

transport nga zjarri dhe forcal e natyres i demeve I~ tjera te pasuris~ i pergjegjesise civile nga

perdorimi i autornieteve i pergjegjesise civile nga centrdorimi avioncve i pergjegjs ive civile per

anijet i ptrgjegjesive civile t~ pergjithshme sigurimi i kredit it i garancive i humbjeve II ndryshme

financiare i mbrojtjes Jigjore i asistences jete-vdekje martese-Jindje sigurim jete i Iidhur me ronde

investimesh i adrninistrirnit te fondeve kolektive i fondeve per pagesa

Fondct e pCDsioneve Kuvendi i Shqicentrise ka miratuar ligjin nr1 0197date 10122009 Per Fondet

e Pensioneve Vullnetare Ky Jigj beri nje ndryshim rrenjesor n~ fushen e organizimit administrimit

dhe funksionimit te fondeve private te pensioneve duke rritur sigurine garancin~ e ketyre fondeve

dhe si rrjedhim interesin ndaj tyre

Kerni dy lloje fondesh pensioni

Fondi i Pension it Vullnelar qe perfaqeson bashkesine e individeve ftzike te cUet mund t~ marrin

pjese ne nje apo disa plane pensioni Midis individit dhe Shoqerise Administruese te Fondil te

Pension it lidhet nje kontrate ku percaktohen kush let dhe detyrimet qe kane palel per te perfituar

pensioninvullnetare

Pjesemarres mund ti jete ~do individ pavar~sisht nga vendbanimi mosha madhtsia e kontributit

etj vetcm pasi ka Jidhur me pare kontraten me Fondin

-

Sistemi tioalldar dhe menlllhimi i Ilkujditeteve De orgaoizalal ne Shqipcri

Fondi i Pension it Profesional qe perfaqeson deshiren e punMhenesit privat ase shteteror Ie siguroj

lek nj Fond Pensioni punonjesil e tij me nje plan pensioni profesional Nt kelt rasl midis

punMhenesit dhe Shoqerise Administruese Ie Fondit te Pensionit lidhet nje kontrate aderimi ku

specifikohen kushtet qe duhet w plot~ojne Ie dy pale erural e person ave qe do Ie perfitojne ga kjo

marreveshje masa e kontributit mujorafati kohar elj

Fondi i pension it do te administrohet nga Shoqeria Administruese e eila themelohet si shoqeri

aksionere me kohezgjatje te pakufizuar ku jo me pak se 51 e aksioneve Ie zoterohen nga nje

banke ase institucion financiar ne perpulhje me Jigjin Per Shoqerile Tregtare Shoqeria per te

administruar nje ose disa plane pensioni duhet It licensohel nga Autoritet i i Mbik~qyrjes Financiare

Shoqeria Administruese duhel Ie kelc 5i funksion kryesor mbledhjen e konlributeve dhe inveslimin e

tyre ne tetra me vlere Ie mbeshtetura Por ne raste Ie ve9anla kjo shoqeri ka te drejle Ie kryeje edhe

veprimtari ne e administrimil te Fondeve Ie Inveslimil dhe Ie Aseteve Ie Fondit W Pensionit me kush

qe te jete licencuar per kele veprimtari nga Autoriteli Fit imi qe rea lizohet nga in veSli mi nuk i

nenShlTohen tatimit as per vete fond in e pensioni dhe as per shoqerine administruese

12 Tregjet financiare nC Sbqiperi

N~ 10 gusht Ie 2006 hyri oe fuqi ligji or 9572 date 03072006 Per Autoriletin Mbikqyres

Financiare (AMF) ~lIimi i ketij Iiampi i eshle krijimi i Autoritetit tt Mbikeqyrjes Financiare 51

instilucioni I vetem kompetent per licensimill e subjelcteve ne fushen financiare jobankare dhe

mbikeqyrjen e veprimtarise se k~ij tregu

FU5ha e veprimtarise se Autoritetit eshte rregul1imi dhe mbikeqyrja

J) e tregu Ie tirujve dhe Ie veprimtarise se ketij tregu ku perfshihen veprimtarite e

subjekteve te lidhura me investime ne tituj e qe veprojne ne kele treg

2) e tregut te sigurimeve dhe e veprimtarise s~ ketij tregu ku perfshihen te gjitha

veprimtarite e sigurimit te risi gu rimit nd~nnjetesimit dhe operacione q~ rrjedhin nga kelo

veprimtari

3) e tregut te pensioneve suplementare dhe Ie veprimtarise se kel ij tregu ku perfshihen tl gjitha

veprimtarit~ e sigurimit te pensioneve sup lementa re te ofruara nga institutet private te pensioneve

sup lementa re

4) e veprimtarive W tjera financiare jobankare sipas percaktirneve te bera nga [igje e

ve9anla te fush~ qe ne vijim do te quhen tregje financiare jobankare I

Ky autoritet bashkoi funksione qe mepaJi zhvilloheshin nga KLV (Komisioni i Letrave me Vlere)

AMS (Autorilet i Mbikqyres i Sigurimeve) dhe UPP (Ispektorati i Instiruteve Private te Pensioneve)

Autorjteti eshte person juridik publik I pavarur dhe organi drejtues i ketij instituc ioni eshtl~ bordi i

SiSltl)lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De olAnizatat De Shq iperi

drejloreve i perbltre nga shtatl persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton

mbi ecurine e aktiviteti t W AMF

Komisioni i Titujve me Vlerl u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080 date 01031 996 Per

litujt me vlere Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne

to dhe tash me eshU~ pjese e AMFmiddotse qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF

Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51 Tiranes sl departament i

Bankes sl Shqiperisl Asnje person juridik apo fiz ik perve~ Bankes sl Shqiperise nuk ka Ie drejte

Ie krijoje nj treg Ie letrave me vlere i eili nuk eshle licencuar nga AMF Ky treg eshle

rregull ua r nga ligji nr 8080 Per le trat me vlere dhe rregullat e KLV nr 61l date 17062002

Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t i beje kerkesl AMF-se per H marr Jiyence per funksionimin e

oj tregu Ie lelrave me vlere dhe krijohet dhe funksiooon ne te njejten m~nyrt s ic esh[~ parashikuar

te krijohet dhe fimksionoje nje shoqeri aksionere rregulluar me ligjin nr 7638 date

1911 1992 Per shoqerite tregtare

Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere

- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)

- Bursa e Tiranes sha (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit Nga muaji maj i 1996 deri ne J998 tregu primal dhe ai sekondare i

Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sha Ne 1998 me vendim te

Guvematorit te Bankes sl Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj departamenti ljeter po brenda

Bankes sl Shqiperise Ne vitin 2005 Banka e ShqiperisC dhe AMF bene nje marreveshje ne baze Ie

se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se Tregu primare i Bonove U Thesarit eshte

organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare ne Banken e Shqiperisl nl erner

te Ministrise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl Republikes se Shqiperise Pjesemarresil e

ketij tregu jane Banka e Shqiperise bankal e nivelit tl dyte dhe personatjuridike dhe fizike

Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl tregun primare te organizuara

nga Banka e Shqiptrise ne periud ha kohe te rregullta Ankandet per emetimin e bonove It Ihesart

organizohen Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore Personal

fizike dhe juridikl maTTin pjese ne emetimin e Bonove te thesarit nepennjet nje banke te nivelit te

dyte prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono

Thesari

Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj investitor tjeter i

ndryshCm nga emeruesi Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtuae) tl bankave H nivelit

te dyt~ ku me e rlnd~sishmja eshte Raiffei sen Bank Pjesemarresit ne kele treg qe kryejne

transaksione ne bono thesari mund Ie jene persona fizike juridike rezidente dhe jorezidentl - shy

kJ13

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sistemi tioalldar dhe menlllhimi i Ilkujditeteve De orgaoizalal ne Shqipcri

Fondi i Pension it Profesional qe perfaqeson deshiren e punMhenesit privat ase shteteror Ie siguroj

lek nj Fond Pensioni punonjesil e tij me nje plan pensioni profesional Nt kelt rasl midis

punMhenesit dhe Shoqerise Administruese Ie Fondit te Pensionit lidhet nje kontrate aderimi ku

specifikohen kushtet qe duhet w plot~ojne Ie dy pale erural e person ave qe do Ie perfitojne ga kjo

marreveshje masa e kontributit mujorafati kohar elj

Fondi i pension it do te administrohet nga Shoqeria Administruese e eila themelohet si shoqeri

aksionere me kohezgjatje te pakufizuar ku jo me pak se 51 e aksioneve Ie zoterohen nga nje

banke ase institucion financiar ne perpulhje me Jigjin Per Shoqerile Tregtare Shoqeria per te

administruar nje ose disa plane pensioni duhet It licensohel nga Autoritet i i Mbik~qyrjes Financiare

Shoqeria Administruese duhel Ie kelc 5i funksion kryesor mbledhjen e konlributeve dhe inveslimin e

tyre ne tetra me vlere Ie mbeshtetura Por ne raste Ie ve9anla kjo shoqeri ka te drejle Ie kryeje edhe

veprimtari ne e administrimil te Fondeve Ie Inveslimil dhe Ie Aseteve Ie Fondit W Pensionit me kush

qe te jete licencuar per kele veprimtari nga Autoriteli Fit imi qe rea lizohet nga in veSli mi nuk i

nenShlTohen tatimit as per vete fond in e pensioni dhe as per shoqerine administruese

12 Tregjet financiare nC Sbqiperi

N~ 10 gusht Ie 2006 hyri oe fuqi ligji or 9572 date 03072006 Per Autoriletin Mbikqyres

Financiare (AMF) ~lIimi i ketij Iiampi i eshle krijimi i Autoritetit tt Mbikeqyrjes Financiare 51

instilucioni I vetem kompetent per licensimill e subjelcteve ne fushen financiare jobankare dhe

mbikeqyrjen e veprimtarise se k~ij tregu

FU5ha e veprimtarise se Autoritetit eshte rregul1imi dhe mbikeqyrja

J) e tregu Ie tirujve dhe Ie veprimtarise se ketij tregu ku perfshihen veprimtarite e

subjekteve te lidhura me investime ne tituj e qe veprojne ne kele treg

2) e tregut te sigurimeve dhe e veprimtarise s~ ketij tregu ku perfshihen te gjitha

veprimtarite e sigurimit te risi gu rimit nd~nnjetesimit dhe operacione q~ rrjedhin nga kelo

veprimtari

3) e tregut te pensioneve suplementare dhe Ie veprimtarise se kel ij tregu ku perfshihen tl gjitha

veprimtarit~ e sigurimit te pensioneve sup lementa re te ofruara nga institutet private te pensioneve

sup lementa re

4) e veprimtarive W tjera financiare jobankare sipas percaktirneve te bera nga [igje e

ve9anla te fush~ qe ne vijim do te quhen tregje financiare jobankare I

Ky autoritet bashkoi funksione qe mepaJi zhvilloheshin nga KLV (Komisioni i Letrave me Vlere)

AMS (Autorilet i Mbikqyres i Sigurimeve) dhe UPP (Ispektorati i Instiruteve Private te Pensioneve)

Autorjteti eshte person juridik publik I pavarur dhe organi drejtues i ketij instituc ioni eshtl~ bordi i

SiSltl)lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De olAnizatat De Shq iperi

drejloreve i perbltre nga shtatl persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton

mbi ecurine e aktiviteti t W AMF

Komisioni i Titujve me Vlerl u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080 date 01031 996 Per

litujt me vlere Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne

to dhe tash me eshU~ pjese e AMFmiddotse qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF

Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51 Tiranes sl departament i

Bankes sl Shqiperisl Asnje person juridik apo fiz ik perve~ Bankes sl Shqiperise nuk ka Ie drejte

Ie krijoje nj treg Ie letrave me vlere i eili nuk eshle licencuar nga AMF Ky treg eshle

rregull ua r nga ligji nr 8080 Per le trat me vlere dhe rregullat e KLV nr 61l date 17062002

Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t i beje kerkesl AMF-se per H marr Jiyence per funksionimin e

oj tregu Ie lelrave me vlere dhe krijohet dhe funksiooon ne te njejten m~nyrt s ic esh[~ parashikuar

te krijohet dhe fimksionoje nje shoqeri aksionere rregulluar me ligjin nr 7638 date

1911 1992 Per shoqerite tregtare

Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere

- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)

- Bursa e Tiranes sha (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit Nga muaji maj i 1996 deri ne J998 tregu primal dhe ai sekondare i

Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sha Ne 1998 me vendim te

Guvematorit te Bankes sl Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj departamenti ljeter po brenda

Bankes sl Shqiperise Ne vitin 2005 Banka e ShqiperisC dhe AMF bene nje marreveshje ne baze Ie

se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se Tregu primare i Bonove U Thesarit eshte

organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare ne Banken e Shqiperisl nl erner

te Ministrise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl Republikes se Shqiperise Pjesemarresil e

ketij tregu jane Banka e Shqiperise bankal e nivelit tl dyte dhe personatjuridike dhe fizike

Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl tregun primare te organizuara

nga Banka e Shqiptrise ne periud ha kohe te rregullta Ankandet per emetimin e bonove It Ihesart

organizohen Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore Personal

fizike dhe juridikl maTTin pjese ne emetimin e Bonove te thesarit nepennjet nje banke te nivelit te

dyte prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono

Thesari

Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj investitor tjeter i

ndryshCm nga emeruesi Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtuae) tl bankave H nivelit

te dyt~ ku me e rlnd~sishmja eshte Raiffei sen Bank Pjesemarresit ne kele treg qe kryejne

transaksione ne bono thesari mund Ie jene persona fizike juridike rezidente dhe jorezidentl - shy

kJ13

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

SiSltl)lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De olAnizatat De Shq iperi

drejloreve i perbltre nga shtatl persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton

mbi ecurine e aktiviteti t W AMF

Komisioni i Titujve me Vlerl u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080 date 01031 996 Per

litujt me vlere Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne

to dhe tash me eshU~ pjese e AMFmiddotse qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF

Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51 Tiranes sl departament i

Bankes sl Shqiperisl Asnje person juridik apo fiz ik perve~ Bankes sl Shqiperise nuk ka Ie drejte

Ie krijoje nj treg Ie letrave me vlere i eili nuk eshle licencuar nga AMF Ky treg eshle

rregull ua r nga ligji nr 8080 Per le trat me vlere dhe rregullat e KLV nr 61l date 17062002

Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t i beje kerkesl AMF-se per H marr Jiyence per funksionimin e

oj tregu Ie lelrave me vlere dhe krijohet dhe funksiooon ne te njejten m~nyrt s ic esh[~ parashikuar

te krijohet dhe fimksionoje nje shoqeri aksionere rregulluar me ligjin nr 7638 date

1911 1992 Per shoqerite tregtare

Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere

- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)

- Bursa e Tiranes sha (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit Nga muaji maj i 1996 deri ne J998 tregu primal dhe ai sekondare i

Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sha Ne 1998 me vendim te

Guvematorit te Bankes sl Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj departamenti ljeter po brenda

Bankes sl Shqiperise Ne vitin 2005 Banka e ShqiperisC dhe AMF bene nje marreveshje ne baze Ie

se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se Tregu primare i Bonove U Thesarit eshte

organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare ne Banken e Shqiperisl nl erner

te Ministrise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl Republikes se Shqiperise Pjesemarresil e

ketij tregu jane Banka e Shqiperise bankal e nivelit tl dyte dhe personatjuridike dhe fizike

Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl tregun primare te organizuara

nga Banka e Shqiptrise ne periud ha kohe te rregullta Ankandet per emetimin e bonove It Ihesart

organizohen Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore Personal

fizike dhe juridikl maTTin pjese ne emetimin e Bonove te thesarit nepennjet nje banke te nivelit te

dyte prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono

Thesari

Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj investitor tjeter i

ndryshCm nga emeruesi Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtuae) tl bankave H nivelit

te dyt~ ku me e rlnd~sishmja eshte Raiffei sen Bank Pjesemarresit ne kele treg qe kryejne

transaksione ne bono thesari mund Ie jene persona fizike juridike rezidente dhe jorezidentl - shy

kJ13

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve por nuk rregullon

shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbankare sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se

Shqiperis~ gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis individeve prival nl menyre te

drejte~rdrejte

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

perkasin tregun sekondar te bonove w thesarit Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te

dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit

dhe kjo ampie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf

Bursa e Tiranes sha Bursa e Tiranes u krijua me 01051996 si departament i Bankes Sl

Shqiperise q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private por me miralimin e ligjit nr

8754 date 22022002 U kthye ne shoqeri aksionere Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes

Financiare pir Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier te borxhit te Qeverise borxhit te

shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi per nje periudhe pa afat

Ne fiHim te vitit 2002 Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert~ publike dhe me pronar

t~ vet~m Ministrin e Financave pra shoqeri me pron ~si shteterore Kapita li fillestare i

kompanis~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke) i ndare 20000 aksione me vlere nominale ku

sec ili kishte vleren 1000 leke

Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sha eshte krijimi dhe zhvillimi i nj (regu kapitalesh apo

tirujsh duke krijuar nje sistem regtimi me ane te t ~ cilit afertat per shi~e blerje apo kembim

te titujve kryhen ape pranohen rregullishl Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe

shperbJimet qe persona apo grope Ie veanta propozojne apc presin Ie shes in Ie blejne apo

te kembejne lituj

Vizioni i Burses se Tiranes ShB eshte Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l

huaj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public te siguroje se inveslitoret si individuale

dhe institucionale gezojne mund~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre tu

garantoje veanerisht investiloreve individua le ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje

livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e e kapitaleve

Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sha shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne

burse Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 1000 deri ne

1200 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut

Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51 cmimil unik sipas Ie ciles per cdc

leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet Cmimi i

mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6

dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter

-

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

SiSlemi rinaotiar db~ m(nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore Ky treg eshte i rregulluar me anI te

ligjit Nr 8269 date 23121997 Per Banken e Shqiperise nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga

vendimi Nr 66 dat~ 30082006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise

Esht l treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e

kursit te kembimeve valutore Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e

lekut ne raport me valutat e huaja Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa nder te d lat do Ie

pennend ate te nxjerrjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu te

percaktoje dhe mbikqyre aampj enHt e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te

arsyeshme Ii revokoje licencln dhe (pound bleje Ie shese le disponoje Ie mbaje dhe Ie adminislroje

aktivet e rezerves sl saj valutore nderkomlXtare

Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te Ymuara valute ne fonnen e karWmonedhes

dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj kambia let dhe premlimel e

pageses te pagueshme ne valut~ etj Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut

me valutat e huaja Duhet te mbahet ne nj~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare

dhe kembimeve valutore si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me

jashte

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~rise nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore Keto agjente i japin Bankes se Shqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit fiks i ketyre valutave kundrejt lekut Keto kurse Ie kembimit Ie shitjes

dhe blerjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters dhe pikerisht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut qe ~rfaqesohet nga nj vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

13 Crre eshle menaxhimi i Iikujdiletil Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga

Ie gjilha lIojel e aseteve (MYKhan amp PKJain 1982) Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete ne menyre It centrshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra P 1988) dhe per t~ paguar shpenzimet Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

-- -- - - =-- - - - - - - - --shy

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~gt sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne vazhd im

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te mjaftueshem Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le

medha ~r insitucionin Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje monitorimi dhe menaxhimi Likuiditeti i nje institucioni yare nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij Ky i fundit eshte nje p~s planifikimi organizimi dhe konlrolli i sasise maturiteleve inleresave ne menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi Menaxherel duhet te analizoje impakt in q ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin

Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(sor Dimensioni sasior perfshin sasinf strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide Aspekti cilesor e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne

nje meoyri qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil Likuiditeli ehsli nji [aktor vital per operacionet e bizneseve Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme Likuiditeti i lepert nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te yoje ne perfititme te uleta ndcrsa pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e

aktivitetit U biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te mbahet ~r operacionet efi~ente tf biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl likiditeteve Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me ej~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit

Me rritjen e te ardhurave institucionet kane gjithmone e me teper para pfr te menaxhuar Ti menaxhosh ato ashtu silt duhet eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone Kjo kerkon te pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta

(te lira nga risku financiar)ne ltrfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare Menaxhimi i likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar fsht e nevojshme qe oe nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet ne formen e mjeteve monetare por edhe ne formn nje ekuilibri n~ logari Prandaj iikuiditeti i mjaftueshem (shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr wpaguar detyrimet afatshkurtra Teknikisht likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It Ie hollave nga shilja C ikli operativ mund te thuhet qe shte zemra e nevojes per likuiditet Rrjedha e vazhdueshme e te

hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne para te gatshme tregon ale se yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem j bizoesit

Me fjaie te tjera cikli i t( hollave kalon ne k(to faza I Konvertimi i parave te gatshme ne inventar 2 Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme 3 Konvertimi i

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy O M 1977) Keshtu cikli operaliv Ishlc nj proces i vazhdueshem

Nese do Ie ishte e mundur per tl prfunduar aktivitetin e biznesit menjehere nuk do Ie kishte nevoje per ronde likuide Por kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett asete kOlTenle Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk centrputhen firmal kane

domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me vlere afatshkurtra likuide Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te permbushe detyrimet e duhura Ne kele mlnyre si instilucioni publik edhe ai privat kane si

shqelcsim te pasuril mjaftuesh~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per inveslime Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl Ie mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit

Nevojat kapilale If njc firme per likuiditel ndikohen nga faktorf If shumle Kjo ndodh per shkak se silt edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te

perdi tshme Ie nj biznesi Duke qene i tilie pra nj element i perditshmerise se nje biznesi elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IXn pjese ne kete vorbull Keto pari me te rendesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins K H Servaes and P Tufano 2010)

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezonaliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) Eeriudha e CikJit Operativ

( 6) Disponueshmeria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen nampa krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe mbahet Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij Ne ato institucione ne Ie cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT kjo duhel Ie kete nje siguri maksimale nga ana e vet biznesit (Caballero R 1 and S Panageas 2004)

Se dyti koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes Ne

qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne

prodhim gjate proltesit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve

-~--

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil

(9) Shkalla e Rritjes sl Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj

kompani - (a ) Roli i zhvillimit industrial( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit( c ) Stabiliteti politik (d) Kushtet e Tregul dhe ( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni fonde afatgjata dhe fonde afatshkurtra Investimi afatgiate mund te cilesohet si njl pjese e madhe e fondeve

afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime giale jetes se tyre Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane gjilhashtu W detyruara Investimet nl kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve

Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve

Menaxhimi i aseteve aktuale pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl

menaxhimi i kapitalit qarkullues Ne praktike zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues Nga sa me siper ktlo dy aspekte It menaxhimil It kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e miposhtme Per Ie percaktuar madhesine e aseteve aktuale ose nivelin e kapilalit qarkullues dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor Disa percaktjme t~ tjera gjithashru e plrcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO Sipas konceptit sasior shuma e kapiLali1 qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose korrente Koncepti cillsor jep nj ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit Sipas konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj pasiveve aktuale1 Kapitali punues definohet si pjese e aktiveve aktuale te nj firme te cilat

jane te financuara nga ronde afalgjata4

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes Asetet aktuale dhe pasivet akluale jani te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike MegjilhalekapiLali punues luan U njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese ne biznes Kur qarkullimi ndaler biznesi klhehet ne nje trup te pajete

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekrediNI rastin e part arketohen direkt ne para te gatshme ndersa ne rastin tjeter ato arktlohen me vone Fondel jane te krijuara gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse Nje pjes e fitimit eshte perdorur per

) 2 U GUlhmann ~ Eric Y~ Leung Managemenl Accounling and Finance -

Sistemi financiar dbe roenaxhimi i ilkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

pagesEn e tatimit interesave dhe dividendeve ndErsa pjesa e mbetur ~shtE ruajtur ne biznes sj

fitim i pashcentmdarE Ky cikel vazhdon gjatE gjithejetts se finnes ase biznesit

14 Menaxhimi i kapitalit qarkullues

Per drejlimin sa me efekliv Ie nje ndermarrje duhen sasi Ie mjaftueshme Ie kapitalil qarkullues

pasi eshte shume Ihelbesore Efikasite ti ne kete fush~ mund Ie ndilunoj per Ie shfrytezuar aselet tikse nt pune filimprurese per Ie siguruar suksesin afatgjate U~ tirmes dhe per Ie arritur qellimin e pergjilhshem te maksirnizimit Ie fitimit Mungesa ase menaxhimi i keq i parave Ie gatshme mund Ie rezultoje nt humbjen e te hollave dhe hurnbjen e reputacianit per shkak Ie

mospageses sl detyrimeve oj datal e caktuara lnventaret e pamjaftueshem mund Ie jene shkaku kryesor i prodhimit Ie mbajtur ne nivle Ie larta dhe ajo mund Ie detyroje ndinnarrjel per Ie blere lenden e pare me rinne Ie pafavorshme tshte verejtur me Ie drej~ se shume here nj

deshtim i bilnesit zhvillohet per shkak Ie mungeses sl kapitalit qarkullues Donnel 0 shpjegoi rendsine e kapitalil qarkullues neto dhe ~nnendi se per te shmangur nderprerjet ne

orarin e prodhimil e te shitjes dhe per te ruajtur riunin e aktivitelil njt institucion ktrkon fonde per finaneimin e inventarhe dhe te llogarive te arketueshme Mjaftueshmeria e parave dhe aseteve aktuale se bashku me trajtimin e tyre etikas praktikisht ~rcakton mbijeresen e nje biznesi (Hel fert E 1989) Por ka edhe rreziqe te kapitalit l~ tepert Nje institucion mund W invesloje shume ne pasurile e

tij tikse e eila eshle di9ka qe justifikohet nga shit jet ose nga aktiviteti i perditshem i k~(ij institucioni BJerja e pamatur e materialeve te inventarit rezulton nt inventar stok me ievizje te

ngadalte dhe te vjeteruara Nt Ie njejten kohe kjo mund Ie rrise koslon per shkak te pakujdesive mbeturinave vjedhjeve erj

Sasia e vogel e kapitalit qarkullues eshW ampjithashtu e keqe dhe ka rreziqet e meposhtme Zbatimi i planeve operative behet i veshtire dhe nje institucion nuk mund te arrije objektivin e lij te fitimit

Rendesia e Menaxhimit te Kapitalit Punues Fondet jane te nevojshme ne Cdo biznes per kryerjen e operaeioneve te perdilshme Fondel e kapitalit qarkullues jane kons ideruar si gjaku i jetlts se nje finne Nje tione mund te ekzisloje dhe te mbijetoje pa gtere filim por nuk mund te mbijetojne pa punuar me fonde kapitaJe Nese nje finne nuk ka realizuar filim ajo mund Ie cilesohel si e semure por ne qofie se nuk ka kapital qarkullues mund Ie shkaktoje falimentimin e saj Keshtu ydo firme duhet te vendose se

si per ~ balaneuar shumen e kapitalit qarkullues q~ ajo mban kunder rrezikut te deshtimit Rendesia e menaxhimit te kapitalit qarkullues rrjedh nga dy shkaqe dmth zene nje pjese Ie konsiderueshme te total it (~investimeve si investim i ne asetet alduale dhe niveti i aktiveve aktuale dhe detyrimeve akluale do Ie ndryshoje shpejl ne lidhje me variacionet ne shitie

Bashkeveprimi midis aseteve aktuale dhe detyrimeve aktuale eshte pra tema kryesore e teorise se menaxhimil te kapitalit qarkullues neto Qelimi i tij ~shte qe t~ menaxhoje asetet aktuale t~ nje finne dhe detyrimet rrjedhese n~ nje menyr~ te tille qe te ruhet nje nivel i kenaqshlm i

Sistemi finandar IIhe menuhimi i likujditeteve ne orgaDizstlat ne Shqiperl

kapitalit qarkullues Fak(or~ t shumle muod t~ ndikojne ne madhesine dhe nevojat qe ka nj ~

tirme ~r likuiditet Por asnje rregul apa formule nuk mund Ie jete e pltrshtatshme ~r te lIogaritur kete nive Te dhenat e seciJes kompani dhe analizimi i tyre b~jne te mundur

llogaritjen e nivelit te likuiditetit te nevojshem Shkurtimisht niveli optimal i aseteve aktuale varer nga percaktuesit e meposhtem

Natyra e bizoesit Ne qoftl se nji organiz8ct ~hte Iregtare apo industria Ie kjo ~rcakton edhe kerkesat per fonde dhe per kapital punues Organizatat angazhuar ne sherbimet publike ase institucionet publike duhet Ie kene me pak kapital qarkullues Pervc9 asaj investimi ndryshon nga oje organizale ne [jerren sepse kjo varet nga madhesia e biznesit natyra e produktit dhe teknika e prodhimil

Kushtet e fumizimit eshte nje element tjeter nga i cili varet ky element teper i rindesishem

menaxhimil Ie likuidileteve Ne qofie se oferta e inventarit eshte e shpejte dhe e ~rshlalsheme me pak fonde do Ie jene Ie nevojshme Por nese fumizimi eshte sezonal ose I paparashikueshem me shume ronde do Ie investohen ne inventar Investimet ne kapitaiin qarkullues do Ie luhaten ne rast Ie natyres sezonale te furnizimit te iendeve Ie para pjeseve te kembimit etj

Politika e Prodhimit - NI rast te luhaljeve sezonale nl shitje prodhimi do te luhatet ne perpulhje me rrethanat dhe perfundimishl kerkesa e kapitalit qarkullues gjithashlu do Ie luhatet Megjithale departamenlet e shiljes mund II ndjekin nje politike jashte sezonit ku muod te perfitojne zbritje keshtu qe shitjel dhe prodhimi mund te shpemdahen pa probleme ne Ie gjithe variacionet

Disponueshmeria e kredise - Ne qofie se kredia eshte ne dispozicion nga bankat dhe furnizuesit ne kushte Ie favorshme pak kapital qarkullues do II jete i nevojshem Ne qofie se objekte te tilla nuk jane ne dispozicioo me sh ume kapitai punues do Ie jeW i nevojshem per Ie shmangur rrezikun Ne disa ndennarrje shurnica e sh iljeve eshte ne para Ie gatshrne dhe madje ajo eshte e pranuar paraprakisht nd~rsa bull ne disa te tjera eshte ne kredi dhe pagesat jane pranuar vetem pas nje muaj apo dy Ne menyre qe Ie siguroj~ qe fondet e panevojshme nuk

jane te lidhura deri ne borxhe te medha ndermarrja duhet It ndjeke nje palitike te racionalizuar krediti bazuar ne faklare relevante

Rrilja dbe zgjerimi -Nevoja per kapi(al punues vjen duke u rritur me rritjen dhe zgjerimin e nje ndennarrjeje Eshte e veshlire per Ie percaktuar pik~risht marredheniel mes vellimil Ie

shiljeve dhe Ie nevojave t~ kapilalit Fakti eshte se nevoja per rritjen e fondeve kapitaie qarkulluese nuk ndjek rritjen ne aktivilelet e biznesit por i paraprin rritjes IshH~ e qarte se planifikimi i hershlm eshte thel~sor per nje organizate ne rritje

Persa i centrket vllIimit Ie shitjes kjo eshte e lidhur direkt me kirkesen e kapitalit qarkullues me rritjen ne shitje me shurne kapital eshte i nevojshme p~r Ie perfunduar protesin por edhe e kunderta eshU~ gjithashtu e v~rtete

Likuiditeti dbe perfitimi - Nuk eshte nje maredhenie negative midis Hkuiditetit dhe perfitueshmerise Kur kapitali punues ne lidhje me shit jet eshte rritur ajo do Ie zvogeloje rrezikun dhe rentabiliteti ne njeren ane dhe do te rrise likuiditetin ne anen tjeWr

---- - - - _ -- -shy-

Sistemi financiar dhc menaxbimi i IikuJditeteve ne organlzatat ne Sbqiperi

Mjedisi i jashtlm - Me zhvillim in e institucioneve financiare mjelel e komunikimit objektet e transportt i elj nevojat e kapilalil qarkullues jan~ redukluar ~r shkak se ajo mund l~ jete ne dispozicion si dhe kur eShle e nevojshme Me sa vihet re jane te njejtlt elemente

qe ndikojne edhe tek kerkesa p~r likuiditet pasi KQN eshte nj~ element teper i rendesishem dhe plrcaktues per likuiditetin dhe ~r nje finne nf teresi

Parimet e menaxhimil te KQN

Parimet e variacionit te rrezikut - Rreziku ketu i referohet paaftesise se tinnes per te ruajtur asetet aktuale te mjaftueshme per te paguar detyrimet e saj

Padrni i pozicionit te kapilalit - Sipas ketij parimi shuma e kapitalit qarkullues te investuar ne seci lin komponent duhet te arsyetohet ne mlnyre adekuate me pozicionin e firmes Cdo

para e investuar ne kapitalin qarkullues duhet te kontribuoje ne vleren neto te finnes

Parimi i malurimit Ie pagests - Nje kompani duhet W ~je ~do prpjekje per te lidhur maturimin e pagesave me rrjedhen e saj te fondeve te krijuara nga brenda Nuk duhet te jete se paku pabarazi midis maturiteteve te instrumenteve afatshkurtra dhe rrjedhen e saj te fondeve te

krijuara nga brenda sepse nj~ rrezik me i madh eshte i gjeneruar me pabarazi te mad he

Struktura e kapitalit qarkullues centrfshin nje Sere zerash Ie (ille si Jlogaril~ e arkerueshmemjelet monetareinventari por edhe zern te delyrimeve Ie tilla si kredi afatshkurtra llogari te pagueshme etj M~ poshte po analizojme Ie giithe keto zera

Inventari

Te giitha organizatat mbajne gj~ndje ose ioventar Per organizatat me baze sherbimi ka me pak nevoje qe te mbajne gjendje sesa organizatat e sektorit prodhues Gjilhsesi nventari eshte pjese e rendesi shme e menaxhimitle kapitalit qarkullues neto

Inventari eshte pika me e mad be dhe pothuajse me e rendesishmja e aseteve aktuale

Menaxhimi i inventareve ose e materialeve te paperpunuara mallrave ne proyes dhe produkteve te gatshme eshte nje raklor i rendesishem ne planin afatshkurter te pozicionit te likuiditetit dhe rentabi liletit afatgjale te kompanise Ne mungese it inventariI kompania mund Ie pltrgjigjet ne rri~en e kerkeses ptr mallra tl gatshme par nga kjo shkaktohen koslo shume te medha madje aq sa mund te yoje kompanine ne falimentimdhe kosto te tjera te transaks ioneve per te permbushur kerkesen

Llogarite e ark~iueshme jane te~r Ie rendesishme ne menaxhimin e likuiditeteve Firma me menyren se si ~n te mundur menaxhimin e tyre arrin ne objektivat e saj per fitim apa edhe objektiva te tjera Shurne finna per te bere shit jet me kredi mbajne logari Ie arketueshme si nje aktiv aklual ose korrent Praklika e lIogarive U arkltueshme ka disa perparesi te tilla 5i reduktimi i kostove Ie grumbullimit te te hollave redu~1imi i ndryshueshmerise st shitjeve dhe rritja ne nivelin e shitjeve afatmesme Ndersa mbledhja e menjehersheme e te hollave duhet te jete ne interes Ie aksionereve kostoja e kesaj politike mund te jete shume e larte ne krahasim me shpenzimet lidhur me vonimin e marrje5 51 parave nga ana e zgjerimit ~ kredi5e Konsumatorel priren Ie blejne rne shume alehert kur kane ne di spozicion te holla Zgjerimi i kredise nga firmat mund te veproje per rri~en afat-shkurtera te shitjeve KonsumatOr~t nuk -

Sislemi financiar dhe nttnaxbimi i likujditeteve ne Ora nil8fat ne Sbqlperi

duhet Ie presin p~r t~ grumbulluar parate e nevojshme per te blere nje objekt par mund te fitojn( ate menjehere duke e marr( ate me kredi Kja sjellje ka efektin e zhvendasjes se shitjeve t~ ardhshme ne kohen e tashme Koslal e mbledhjes Se Ilogarive te arketueshme dhe pershtalja e kerkesave Ie Juhalshme Ie konsumalorhe mund Ie bej( lt deshirueshme qe finna Ie ofroje lehtesi lidhur me kredite centr klientet e firmes

Paraja dhe ekuivalcntlt e saj ase arka

Cash eshte nje nga mjelel me te ~ndesisbme U operacioneve te perditshme Ie biznesil sepse

kjo eShH nje forme e kapicalit liku id e eila eshle ne dispozicion per Ifdo perdorim Cashi shpesh eshle faklori kryeso r qe vendas rrjedhen e fatit te bi znesit Vendimi per te zgjeruar nje biznes mund I~ percaklohet nga disponueshmeria e parave te gatshme dhe mundesia e huamarrjes Se fondeve Oplimalja e marrj es Se borxhit varet nga faktore If ndryshm Sl eikli i prodhimitshiljes dhe Ie eiklit te grumbuJlimit afali i malurimit Ie falurave dhe ne marurimit te borxhit Ajo gjithashtu varet nga Iikuiditeti i aktiveve te tjera aktuale Ndersa mbajtja e parave

te gatshme ofron nj ndjenj~ sigurie mungesa e parave te gatshme pengan mjafiueshmerine e operacioneve te ~rditshme

Llogarite e pagueshme

Te gjitha detyrimet afatshkurtra jan p~rgjithesisht U mbulueshme nga mjetet monetare t~ lira ose ato qe jane ne arke ase ndryshe nga likuiditetet e disponueshme Nje institucion qe ka nj~

akt ivitet nonnal ka si lIogariu e arketueshme ashtu edhe ate t~ pagueshme dhe po njesoj siC duhet te menaxhoj~ t~ arketueshmet duhet te menax hoje edhe alo t pagueshme ~r te vendosur njefare balance midis tyre Per te patur nje aktiv itet sa me nonnal dhe p~r te siguruar jetgjates ine e nje biznesi duhet bere nje balance shume e mire midis asaj q~ do Ie investohet dhe asaj qe do te mbahet si para e thate Kjo e fund it eshte teptr e rendesishme sepse ajo i s iguron mbarevajljen nje institucioni duke bire pagesat e menjehershme ose alO afatshkur1ra Ie

tilla si blerjet me kredi Ne qoft~ se nje insl irucion nuk ben dot keto pagesa qe keto filion shembja e tij prandaj edhe [Jogarite e pagueshme j ane tepeT t~ rendesishme ne menaxhimin e mj eteve monetare dhe Hkuiditeteve Ie tjera

15 Administrimi i Iikuiditetit

Ka disa teknika specifike Ie menaxh imil Ie likuiditelit dhe procesil per mbledhjen e shpejle Ie te arkttueshmeve nga konsumatoret dhe disbursimi i ngada lesuar Ne menaxhimin e efikasitel it Ie mbledhjes se te hollave progesi mund te pershpejtohet permes planifikimit sistematik dhe

teknikave te rafinuara Ka dy perafrime te ampiera per ta b~rl kete Ne radhe te pare konsumaloret duhet Ie inkurajohen q~ te paguajn~ sa me shpej1 te jete e mundur Se dyti

pagesa nga konsumaloret duhel Ie konvertohet ne para Ie gatshme pa asnje vonere ( I) Pagesa Ie shpejta nga ana e konsumatorit Nje menyre per te siguruar pagesen e shpejte nga konsumatoret eshte faturimi i shpejte i tyre Ate se 9fare konsumatori duhet II paguaje periudhen e pageses etj duhet te njofiohel

Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menjehersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje per efekt te pagimit brenda nje kohe te caktuar

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesitmbledhja e liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut Konvertimi i hershem i pageses ne Ie holla si nje lcknike centr te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme eshte bere per te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave nsa ana e biznesit Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara

nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy O M 1977) bullIIMbledhja e lIogarive U arketueshme mund te ptfshpejlohet ne menyre Ie konsiderueshme duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme kom panite e

mMha ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend zgjedhin disa prej tyre W eilat jane te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret Sipas kesaj marreveshje kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e grumbullimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetojne Nje perqendrim bankar eshte nj lperqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi

(Van Home C F 1974)

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te shumta madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te arketueshme Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl ruajtur mjetet monelare le saja ne men~n me efikase Ie mundshme

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrimet e saj kur alo maturohen ajo mund le rrezikoje falimenlimin edhe nesc gezon perfitueshmeri Ie late Per shembull nje shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte pra tregues sh urne te larte W perfituesh merisl por nese ajo nuk planifikon sesi do Ie shlyeje delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendje situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne ves htiresi para krediloreve tc saj Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell paafiesia e nje shoqerie xr Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj Se pari mungesa e likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese Ai gjithashtu sjel kuftzime nc veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home C F 1974) Problemet me ekstreme te Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie croj~ ne shitje te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj dhe ne rastin me te fund it ne falimentim dhe likuidim -

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi finandar IIhe menuhimi i likujditeteve ne orgaDizstlat ne Shqiperl

kapitalit qarkullues Fak(or~ t shumle muod t~ ndikojne ne madhesine dhe nevojat qe ka nj ~

tirme ~r likuiditet Por asnje rregul apa formule nuk mund Ie jete e pltrshtatshme ~r te lIogaritur kete nive Te dhenat e seciJes kompani dhe analizimi i tyre b~jne te mundur

llogaritjen e nivelit te likuiditetit te nevojshem Shkurtimisht niveli optimal i aseteve aktuale varer nga percaktuesit e meposhtem

Natyra e bizoesit Ne qoftl se nji organiz8ct ~hte Iregtare apo industria Ie kjo ~rcakton edhe kerkesat per fonde dhe per kapital punues Organizatat angazhuar ne sherbimet publike ase institucionet publike duhet Ie kene me pak kapital qarkullues Pervc9 asaj investimi ndryshon nga oje organizale ne [jerren sepse kjo varet nga madhesia e biznesit natyra e produktit dhe teknika e prodhimil

Kushtet e fumizimit eshte nje element tjeter nga i cili varet ky element teper i rindesishem

menaxhimil Ie likuidileteve Ne qofie se oferta e inventarit eshte e shpejte dhe e ~rshlalsheme me pak fonde do Ie jene Ie nevojshme Por nese fumizimi eshte sezonal ose I paparashikueshem me shume ronde do Ie investohen ne inventar Investimet ne kapitaiin qarkullues do Ie luhaten ne rast Ie natyres sezonale te furnizimit te iendeve Ie para pjeseve te kembimit etj

Politika e Prodhimit - NI rast te luhaljeve sezonale nl shitje prodhimi do te luhatet ne perpulhje me rrethanat dhe perfundimishl kerkesa e kapitalit qarkullues gjithashlu do Ie luhatet Megjithale departamenlet e shiljes mund II ndjekin nje politike jashte sezonit ku muod te perfitojne zbritje keshtu qe shitjel dhe prodhimi mund te shpemdahen pa probleme ne Ie gjithe variacionet

Disponueshmeria e kredise - Ne qofie se kredia eshte ne dispozicion nga bankat dhe furnizuesit ne kushte Ie favorshme pak kapital qarkullues do II jete i nevojshem Ne qofie se objekte te tilla nuk jane ne dispozicioo me sh ume kapitai punues do Ie jeW i nevojshem per Ie shmangur rrezikun Ne disa ndennarrje shurnica e sh iljeve eshte ne para Ie gatshrne dhe madje ajo eshte e pranuar paraprakisht nd~rsa bull ne disa te tjera eshte ne kredi dhe pagesat jane pranuar vetem pas nje muaj apo dy Ne menyre qe Ie siguroj~ qe fondet e panevojshme nuk

jane te lidhura deri ne borxhe te medha ndermarrja duhet It ndjeke nje palitike te racionalizuar krediti bazuar ne faklare relevante

Rrilja dbe zgjerimi -Nevoja per kapi(al punues vjen duke u rritur me rritjen dhe zgjerimin e nje ndennarrjeje Eshte e veshlire per Ie percaktuar pik~risht marredheniel mes vellimil Ie

shiljeve dhe Ie nevojave t~ kapilalit Fakti eshte se nevoja per rritjen e fondeve kapitaie qarkulluese nuk ndjek rritjen ne aktivilelet e biznesit por i paraprin rritjes IshH~ e qarte se planifikimi i hershlm eshte thel~sor per nje organizate ne rritje

Persa i centrket vllIimit Ie shitjes kjo eshte e lidhur direkt me kirkesen e kapitalit qarkullues me rritjen ne shitje me shurne kapital eshte i nevojshme p~r Ie perfunduar protesin por edhe e kunderta eshU~ gjithashtu e v~rtete

Likuiditeti dbe perfitimi - Nuk eshte nje maredhenie negative midis Hkuiditetit dhe perfitueshmerise Kur kapitali punues ne lidhje me shit jet eshte rritur ajo do Ie zvogeloje rrezikun dhe rentabiliteti ne njeren ane dhe do te rrise likuiditetin ne anen tjeWr

---- - - - _ -- -shy-

Sistemi financiar dhc menaxbimi i IikuJditeteve ne organlzatat ne Sbqiperi

Mjedisi i jashtlm - Me zhvillim in e institucioneve financiare mjelel e komunikimit objektet e transportt i elj nevojat e kapilalil qarkullues jan~ redukluar ~r shkak se ajo mund l~ jete ne dispozicion si dhe kur eShle e nevojshme Me sa vihet re jane te njejtlt elemente

qe ndikojne edhe tek kerkesa p~r likuiditet pasi KQN eshte nj~ element teper i rendesishem dhe plrcaktues per likuiditetin dhe ~r nje finne nf teresi

Parimet e menaxhimil te KQN

Parimet e variacionit te rrezikut - Rreziku ketu i referohet paaftesise se tinnes per te ruajtur asetet aktuale te mjaftueshme per te paguar detyrimet e saj

Padrni i pozicionit te kapilalit - Sipas ketij parimi shuma e kapitalit qarkullues te investuar ne seci lin komponent duhet te arsyetohet ne mlnyre adekuate me pozicionin e firmes Cdo

para e investuar ne kapitalin qarkullues duhet te kontribuoje ne vleren neto te finnes

Parimi i malurimit Ie pagests - Nje kompani duhet W ~je ~do prpjekje per te lidhur maturimin e pagesave me rrjedhen e saj te fondeve te krijuara nga brenda Nuk duhet te jete se paku pabarazi midis maturiteteve te instrumenteve afatshkurtra dhe rrjedhen e saj te fondeve te

krijuara nga brenda sepse nj~ rrezik me i madh eshte i gjeneruar me pabarazi te mad he

Struktura e kapitalit qarkullues centrfshin nje Sere zerash Ie (ille si Jlogaril~ e arkerueshmemjelet monetareinventari por edhe zern te delyrimeve Ie tilla si kredi afatshkurtra llogari te pagueshme etj M~ poshte po analizojme Ie giithe keto zera

Inventari

Te giitha organizatat mbajne gj~ndje ose ioventar Per organizatat me baze sherbimi ka me pak nevoje qe te mbajne gjendje sesa organizatat e sektorit prodhues Gjilhsesi nventari eshte pjese e rendesi shme e menaxhimitle kapitalit qarkullues neto

Inventari eshte pika me e mad be dhe pothuajse me e rendesishmja e aseteve aktuale

Menaxhimi i inventareve ose e materialeve te paperpunuara mallrave ne proyes dhe produkteve te gatshme eshte nje raklor i rendesishem ne planin afatshkurter te pozicionit te likuiditetit dhe rentabi liletit afatgjale te kompanise Ne mungese it inventariI kompania mund Ie pltrgjigjet ne rri~en e kerkeses ptr mallra tl gatshme par nga kjo shkaktohen koslo shume te medha madje aq sa mund te yoje kompanine ne falimentimdhe kosto te tjera te transaks ioneve per te permbushur kerkesen

Llogarite e ark~iueshme jane te~r Ie rendesishme ne menaxhimin e likuiditeteve Firma me menyren se si ~n te mundur menaxhimin e tyre arrin ne objektivat e saj per fitim apa edhe objektiva te tjera Shurne finna per te bere shit jet me kredi mbajne logari Ie arketueshme si nje aktiv aklual ose korrent Praklika e lIogarive U arkltueshme ka disa perparesi te tilla 5i reduktimi i kostove Ie grumbullimit te te hollave redu~1imi i ndryshueshmerise st shitjeve dhe rritja ne nivelin e shitjeve afatmesme Ndersa mbledhja e menjehersheme e te hollave duhet te jete ne interes Ie aksionereve kostoja e kesaj politike mund te jete shume e larte ne krahasim me shpenzimet lidhur me vonimin e marrje5 51 parave nga ana e zgjerimit ~ kredi5e Konsumatorel priren Ie blejne rne shume alehert kur kane ne di spozicion te holla Zgjerimi i kredise nga firmat mund te veproje per rri~en afat-shkurtera te shitjeve KonsumatOr~t nuk -

Sislemi financiar dhe nttnaxbimi i likujditeteve ne Ora nil8fat ne Sbqlperi

duhet Ie presin p~r t~ grumbulluar parate e nevojshme per te blere nje objekt par mund te fitojn( ate menjehere duke e marr( ate me kredi Kja sjellje ka efektin e zhvendasjes se shitjeve t~ ardhshme ne kohen e tashme Koslal e mbledhjes Se Ilogarive te arketueshme dhe pershtalja e kerkesave Ie Juhalshme Ie konsumalorhe mund Ie bej( lt deshirueshme qe finna Ie ofroje lehtesi lidhur me kredite centr klientet e firmes

Paraja dhe ekuivalcntlt e saj ase arka

Cash eshte nje nga mjelel me te ~ndesisbme U operacioneve te perditshme Ie biznesil sepse

kjo eShH nje forme e kapicalit liku id e eila eshle ne dispozicion per Ifdo perdorim Cashi shpesh eshle faklori kryeso r qe vendas rrjedhen e fatit te bi znesit Vendimi per te zgjeruar nje biznes mund I~ percaklohet nga disponueshmeria e parave te gatshme dhe mundesia e huamarrjes Se fondeve Oplimalja e marrj es Se borxhit varet nga faktore If ndryshm Sl eikli i prodhimitshiljes dhe Ie eiklit te grumbuJlimit afali i malurimit Ie falurave dhe ne marurimit te borxhit Ajo gjithashtu varet nga Iikuiditeti i aktiveve te tjera aktuale Ndersa mbajtja e parave

te gatshme ofron nj ndjenj~ sigurie mungesa e parave te gatshme pengan mjafiueshmerine e operacioneve te ~rditshme

Llogarite e pagueshme

Te gjitha detyrimet afatshkurtra jan p~rgjithesisht U mbulueshme nga mjetet monetare t~ lira ose ato qe jane ne arke ase ndryshe nga likuiditetet e disponueshme Nje institucion qe ka nj~

akt ivitet nonnal ka si lIogariu e arketueshme ashtu edhe ate t~ pagueshme dhe po njesoj siC duhet te menaxhoj~ t~ arketueshmet duhet te menax hoje edhe alo t pagueshme ~r te vendosur njefare balance midis tyre Per te patur nje aktiv itet sa me nonnal dhe p~r te siguruar jetgjates ine e nje biznesi duhet bere nje balance shume e mire midis asaj q~ do Ie investohet dhe asaj qe do te mbahet si para e thate Kjo e fund it eshte teptr e rendesishme sepse ajo i s iguron mbarevajljen nje institucioni duke bire pagesat e menjehershme ose alO afatshkur1ra Ie

tilla si blerjet me kredi Ne qoft~ se nje insl irucion nuk ben dot keto pagesa qe keto filion shembja e tij prandaj edhe [Jogarite e pagueshme j ane tepeT t~ rendesishme ne menaxhimin e mj eteve monetare dhe Hkuiditeteve Ie tjera

15 Administrimi i Iikuiditetit

Ka disa teknika specifike Ie menaxh imil Ie likuiditelit dhe procesil per mbledhjen e shpejle Ie te arkttueshmeve nga konsumatoret dhe disbursimi i ngada lesuar Ne menaxhimin e efikasitel it Ie mbledhjes se te hollave progesi mund te pershpejtohet permes planifikimit sistematik dhe

teknikave te rafinuara Ka dy perafrime te ampiera per ta b~rl kete Ne radhe te pare konsumaloret duhet Ie inkurajohen q~ te paguajn~ sa me shpej1 te jete e mundur Se dyti

pagesa nga konsumaloret duhel Ie konvertohet ne para Ie gatshme pa asnje vonere ( I) Pagesa Ie shpejta nga ana e konsumatorit Nje menyre per te siguruar pagesen e shpejte nga konsumatoret eshte faturimi i shpejte i tyre Ate se 9fare konsumatori duhet II paguaje periudhen e pageses etj duhet te njofiohel

Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menjehersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje per efekt te pagimit brenda nje kohe te caktuar

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesitmbledhja e liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut Konvertimi i hershem i pageses ne Ie holla si nje lcknike centr te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme eshte bere per te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave nsa ana e biznesit Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara

nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy O M 1977) bullIIMbledhja e lIogarive U arketueshme mund te ptfshpejlohet ne menyre Ie konsiderueshme duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme kom panite e

mMha ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend zgjedhin disa prej tyre W eilat jane te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret Sipas kesaj marreveshje kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e grumbullimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetojne Nje perqendrim bankar eshte nj lperqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi

(Van Home C F 1974)

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te shumta madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te arketueshme Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl ruajtur mjetet monelare le saja ne men~n me efikase Ie mundshme

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrimet e saj kur alo maturohen ajo mund le rrezikoje falimenlimin edhe nesc gezon perfitueshmeri Ie late Per shembull nje shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte pra tregues sh urne te larte W perfituesh merisl por nese ajo nuk planifikon sesi do Ie shlyeje delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendje situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne ves htiresi para krediloreve tc saj Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell paafiesia e nje shoqerie xr Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj Se pari mungesa e likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese Ai gjithashtu sjel kuftzime nc veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home C F 1974) Problemet me ekstreme te Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie croj~ ne shitje te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj dhe ne rastin me te fund it ne falimentim dhe likuidim -

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi financiar dhc menaxbimi i IikuJditeteve ne organlzatat ne Sbqiperi

Mjedisi i jashtlm - Me zhvillim in e institucioneve financiare mjelel e komunikimit objektet e transportt i elj nevojat e kapilalil qarkullues jan~ redukluar ~r shkak se ajo mund l~ jete ne dispozicion si dhe kur eShle e nevojshme Me sa vihet re jane te njejtlt elemente

qe ndikojne edhe tek kerkesa p~r likuiditet pasi KQN eshte nj~ element teper i rendesishem dhe plrcaktues per likuiditetin dhe ~r nje finne nf teresi

Parimet e menaxhimil te KQN

Parimet e variacionit te rrezikut - Rreziku ketu i referohet paaftesise se tinnes per te ruajtur asetet aktuale te mjaftueshme per te paguar detyrimet e saj

Padrni i pozicionit te kapilalit - Sipas ketij parimi shuma e kapitalit qarkullues te investuar ne seci lin komponent duhet te arsyetohet ne mlnyre adekuate me pozicionin e firmes Cdo

para e investuar ne kapitalin qarkullues duhet te kontribuoje ne vleren neto te finnes

Parimi i malurimit Ie pagests - Nje kompani duhet W ~je ~do prpjekje per te lidhur maturimin e pagesave me rrjedhen e saj te fondeve te krijuara nga brenda Nuk duhet te jete se paku pabarazi midis maturiteteve te instrumenteve afatshkurtra dhe rrjedhen e saj te fondeve te

krijuara nga brenda sepse nj~ rrezik me i madh eshte i gjeneruar me pabarazi te mad he

Struktura e kapitalit qarkullues centrfshin nje Sere zerash Ie (ille si Jlogaril~ e arkerueshmemjelet monetareinventari por edhe zern te delyrimeve Ie tilla si kredi afatshkurtra llogari te pagueshme etj M~ poshte po analizojme Ie giithe keto zera

Inventari

Te giitha organizatat mbajne gj~ndje ose ioventar Per organizatat me baze sherbimi ka me pak nevoje qe te mbajne gjendje sesa organizatat e sektorit prodhues Gjilhsesi nventari eshte pjese e rendesi shme e menaxhimitle kapitalit qarkullues neto

Inventari eshte pika me e mad be dhe pothuajse me e rendesishmja e aseteve aktuale

Menaxhimi i inventareve ose e materialeve te paperpunuara mallrave ne proyes dhe produkteve te gatshme eshte nje raklor i rendesishem ne planin afatshkurter te pozicionit te likuiditetit dhe rentabi liletit afatgjale te kompanise Ne mungese it inventariI kompania mund Ie pltrgjigjet ne rri~en e kerkeses ptr mallra tl gatshme par nga kjo shkaktohen koslo shume te medha madje aq sa mund te yoje kompanine ne falimentimdhe kosto te tjera te transaks ioneve per te permbushur kerkesen

Llogarite e ark~iueshme jane te~r Ie rendesishme ne menaxhimin e likuiditeteve Firma me menyren se si ~n te mundur menaxhimin e tyre arrin ne objektivat e saj per fitim apa edhe objektiva te tjera Shurne finna per te bere shit jet me kredi mbajne logari Ie arketueshme si nje aktiv aklual ose korrent Praklika e lIogarive U arkltueshme ka disa perparesi te tilla 5i reduktimi i kostove Ie grumbullimit te te hollave redu~1imi i ndryshueshmerise st shitjeve dhe rritja ne nivelin e shitjeve afatmesme Ndersa mbledhja e menjehersheme e te hollave duhet te jete ne interes Ie aksionereve kostoja e kesaj politike mund te jete shume e larte ne krahasim me shpenzimet lidhur me vonimin e marrje5 51 parave nga ana e zgjerimit ~ kredi5e Konsumatorel priren Ie blejne rne shume alehert kur kane ne di spozicion te holla Zgjerimi i kredise nga firmat mund te veproje per rri~en afat-shkurtera te shitjeve KonsumatOr~t nuk -

Sislemi financiar dhe nttnaxbimi i likujditeteve ne Ora nil8fat ne Sbqlperi

duhet Ie presin p~r t~ grumbulluar parate e nevojshme per te blere nje objekt par mund te fitojn( ate menjehere duke e marr( ate me kredi Kja sjellje ka efektin e zhvendasjes se shitjeve t~ ardhshme ne kohen e tashme Koslal e mbledhjes Se Ilogarive te arketueshme dhe pershtalja e kerkesave Ie Juhalshme Ie konsumalorhe mund Ie bej( lt deshirueshme qe finna Ie ofroje lehtesi lidhur me kredite centr klientet e firmes

Paraja dhe ekuivalcntlt e saj ase arka

Cash eshte nje nga mjelel me te ~ndesisbme U operacioneve te perditshme Ie biznesil sepse

kjo eShH nje forme e kapicalit liku id e eila eshle ne dispozicion per Ifdo perdorim Cashi shpesh eshle faklori kryeso r qe vendas rrjedhen e fatit te bi znesit Vendimi per te zgjeruar nje biznes mund I~ percaklohet nga disponueshmeria e parave te gatshme dhe mundesia e huamarrjes Se fondeve Oplimalja e marrj es Se borxhit varet nga faktore If ndryshm Sl eikli i prodhimitshiljes dhe Ie eiklit te grumbuJlimit afali i malurimit Ie falurave dhe ne marurimit te borxhit Ajo gjithashtu varet nga Iikuiditeti i aktiveve te tjera aktuale Ndersa mbajtja e parave

te gatshme ofron nj ndjenj~ sigurie mungesa e parave te gatshme pengan mjafiueshmerine e operacioneve te ~rditshme

Llogarite e pagueshme

Te gjitha detyrimet afatshkurtra jan p~rgjithesisht U mbulueshme nga mjetet monetare t~ lira ose ato qe jane ne arke ase ndryshe nga likuiditetet e disponueshme Nje institucion qe ka nj~

akt ivitet nonnal ka si lIogariu e arketueshme ashtu edhe ate t~ pagueshme dhe po njesoj siC duhet te menaxhoj~ t~ arketueshmet duhet te menax hoje edhe alo t pagueshme ~r te vendosur njefare balance midis tyre Per te patur nje aktiv itet sa me nonnal dhe p~r te siguruar jetgjates ine e nje biznesi duhet bere nje balance shume e mire midis asaj q~ do Ie investohet dhe asaj qe do te mbahet si para e thate Kjo e fund it eshte teptr e rendesishme sepse ajo i s iguron mbarevajljen nje institucioni duke bire pagesat e menjehershme ose alO afatshkur1ra Ie

tilla si blerjet me kredi Ne qoft~ se nje insl irucion nuk ben dot keto pagesa qe keto filion shembja e tij prandaj edhe [Jogarite e pagueshme j ane tepeT t~ rendesishme ne menaxhimin e mj eteve monetare dhe Hkuiditeteve Ie tjera

15 Administrimi i Iikuiditetit

Ka disa teknika specifike Ie menaxh imil Ie likuiditelit dhe procesil per mbledhjen e shpejle Ie te arkttueshmeve nga konsumatoret dhe disbursimi i ngada lesuar Ne menaxhimin e efikasitel it Ie mbledhjes se te hollave progesi mund te pershpejtohet permes planifikimit sistematik dhe

teknikave te rafinuara Ka dy perafrime te ampiera per ta b~rl kete Ne radhe te pare konsumaloret duhet Ie inkurajohen q~ te paguajn~ sa me shpej1 te jete e mundur Se dyti

pagesa nga konsumaloret duhel Ie konvertohet ne para Ie gatshme pa asnje vonere ( I) Pagesa Ie shpejta nga ana e konsumatorit Nje menyre per te siguruar pagesen e shpejte nga konsumatoret eshte faturimi i shpejte i tyre Ate se 9fare konsumatori duhet II paguaje periudhen e pageses etj duhet te njofiohel

Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menjehersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje per efekt te pagimit brenda nje kohe te caktuar

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesitmbledhja e liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut Konvertimi i hershem i pageses ne Ie holla si nje lcknike centr te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme eshte bere per te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave nsa ana e biznesit Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara

nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy O M 1977) bullIIMbledhja e lIogarive U arketueshme mund te ptfshpejlohet ne menyre Ie konsiderueshme duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme kom panite e

mMha ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend zgjedhin disa prej tyre W eilat jane te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret Sipas kesaj marreveshje kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e grumbullimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetojne Nje perqendrim bankar eshte nj lperqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi

(Van Home C F 1974)

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te shumta madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te arketueshme Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl ruajtur mjetet monelare le saja ne men~n me efikase Ie mundshme

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrimet e saj kur alo maturohen ajo mund le rrezikoje falimenlimin edhe nesc gezon perfitueshmeri Ie late Per shembull nje shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte pra tregues sh urne te larte W perfituesh merisl por nese ajo nuk planifikon sesi do Ie shlyeje delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendje situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne ves htiresi para krediloreve tc saj Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell paafiesia e nje shoqerie xr Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj Se pari mungesa e likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese Ai gjithashtu sjel kuftzime nc veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home C F 1974) Problemet me ekstreme te Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie croj~ ne shitje te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj dhe ne rastin me te fund it ne falimentim dhe likuidim -

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sislemi financiar dhe nttnaxbimi i likujditeteve ne Ora nil8fat ne Sbqlperi

duhet Ie presin p~r t~ grumbulluar parate e nevojshme per te blere nje objekt par mund te fitojn( ate menjehere duke e marr( ate me kredi Kja sjellje ka efektin e zhvendasjes se shitjeve t~ ardhshme ne kohen e tashme Koslal e mbledhjes Se Ilogarive te arketueshme dhe pershtalja e kerkesave Ie Juhalshme Ie konsumalorhe mund Ie bej( lt deshirueshme qe finna Ie ofroje lehtesi lidhur me kredite centr klientet e firmes

Paraja dhe ekuivalcntlt e saj ase arka

Cash eshte nje nga mjelel me te ~ndesisbme U operacioneve te perditshme Ie biznesil sepse

kjo eShH nje forme e kapicalit liku id e eila eshle ne dispozicion per Ifdo perdorim Cashi shpesh eshle faklori kryeso r qe vendas rrjedhen e fatit te bi znesit Vendimi per te zgjeruar nje biznes mund I~ percaklohet nga disponueshmeria e parave te gatshme dhe mundesia e huamarrjes Se fondeve Oplimalja e marrj es Se borxhit varet nga faktore If ndryshm Sl eikli i prodhimitshiljes dhe Ie eiklit te grumbuJlimit afali i malurimit Ie falurave dhe ne marurimit te borxhit Ajo gjithashtu varet nga Iikuiditeti i aktiveve te tjera aktuale Ndersa mbajtja e parave

te gatshme ofron nj ndjenj~ sigurie mungesa e parave te gatshme pengan mjafiueshmerine e operacioneve te ~rditshme

Llogarite e pagueshme

Te gjitha detyrimet afatshkurtra jan p~rgjithesisht U mbulueshme nga mjetet monetare t~ lira ose ato qe jane ne arke ase ndryshe nga likuiditetet e disponueshme Nje institucion qe ka nj~

akt ivitet nonnal ka si lIogariu e arketueshme ashtu edhe ate t~ pagueshme dhe po njesoj siC duhet te menaxhoj~ t~ arketueshmet duhet te menax hoje edhe alo t pagueshme ~r te vendosur njefare balance midis tyre Per te patur nje aktiv itet sa me nonnal dhe p~r te siguruar jetgjates ine e nje biznesi duhet bere nje balance shume e mire midis asaj q~ do Ie investohet dhe asaj qe do te mbahet si para e thate Kjo e fund it eshte teptr e rendesishme sepse ajo i s iguron mbarevajljen nje institucioni duke bire pagesat e menjehershme ose alO afatshkur1ra Ie

tilla si blerjet me kredi Ne qoft~ se nje insl irucion nuk ben dot keto pagesa qe keto filion shembja e tij prandaj edhe [Jogarite e pagueshme j ane tepeT t~ rendesishme ne menaxhimin e mj eteve monetare dhe Hkuiditeteve Ie tjera

15 Administrimi i Iikuiditetit

Ka disa teknika specifike Ie menaxh imil Ie likuiditelit dhe procesil per mbledhjen e shpejle Ie te arkttueshmeve nga konsumatoret dhe disbursimi i ngada lesuar Ne menaxhimin e efikasitel it Ie mbledhjes se te hollave progesi mund te pershpejtohet permes planifikimit sistematik dhe

teknikave te rafinuara Ka dy perafrime te ampiera per ta b~rl kete Ne radhe te pare konsumaloret duhet Ie inkurajohen q~ te paguajn~ sa me shpej1 te jete e mundur Se dyti

pagesa nga konsumaloret duhel Ie konvertohet ne para Ie gatshme pa asnje vonere ( I) Pagesa Ie shpejta nga ana e konsumatorit Nje menyre per te siguruar pagesen e shpejte nga konsumatoret eshte faturimi i shpejte i tyre Ate se 9fare konsumatori duhet II paguaje periudhen e pageses etj duhet te njofiohel

Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menjehersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje per efekt te pagimit brenda nje kohe te caktuar

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesitmbledhja e liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut Konvertimi i hershem i pageses ne Ie holla si nje lcknike centr te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme eshte bere per te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave nsa ana e biznesit Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara

nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy O M 1977) bullIIMbledhja e lIogarive U arketueshme mund te ptfshpejlohet ne menyre Ie konsiderueshme duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme kom panite e

mMha ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend zgjedhin disa prej tyre W eilat jane te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret Sipas kesaj marreveshje kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e grumbullimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetojne Nje perqendrim bankar eshte nj lperqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi

(Van Home C F 1974)

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te shumta madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te arketueshme Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl ruajtur mjetet monelare le saja ne men~n me efikase Ie mundshme

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrimet e saj kur alo maturohen ajo mund le rrezikoje falimenlimin edhe nesc gezon perfitueshmeri Ie late Per shembull nje shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte pra tregues sh urne te larte W perfituesh merisl por nese ajo nuk planifikon sesi do Ie shlyeje delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendje situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne ves htiresi para krediloreve tc saj Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell paafiesia e nje shoqerie xr Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj Se pari mungesa e likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese Ai gjithashtu sjel kuftzime nc veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home C F 1974) Problemet me ekstreme te Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie croj~ ne shitje te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj dhe ne rastin me te fund it ne falimentim dhe likuidim -

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menjehersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje per efekt te pagimit brenda nje kohe te caktuar

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesitmbledhja e liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut Konvertimi i hershem i pageses ne Ie holla si nje lcknike centr te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme eshte bere per te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave nsa ana e biznesit Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara

nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy O M 1977) bullIIMbledhja e lIogarive U arketueshme mund te ptfshpejlohet ne menyre Ie konsiderueshme duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme kom panite e

mMha ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend zgjedhin disa prej tyre W eilat jane te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret Sipas kesaj marreveshje kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e grumbullimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetojne Nje perqendrim bankar eshte nj lperqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi

(Van Home C F 1974)

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te shumta madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te arketueshme Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl ruajtur mjetet monelare le saja ne men~n me efikase Ie mundshme

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrimet e saj kur alo maturohen ajo mund le rrezikoje falimenlimin edhe nesc gezon perfitueshmeri Ie late Per shembull nje shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte pra tregues sh urne te larte W perfituesh merisl por nese ajo nuk planifikon sesi do Ie shlyeje delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendje situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne ves htiresi para krediloreve tc saj Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell paafiesia e nje shoqerie xr Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj Se pari mungesa e likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese Ai gjithashtu sjel kuftzime nc veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home C F 1974) Problemet me ekstreme te Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie croj~ ne shitje te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj dhe ne rastin me te fund it ne falimentim dhe likuidim -

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti li kuiditetit p~r Ie penniresuar konlrollin e parave Ii gatshme ne menyre qi te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe Ie reduktojne pagesat e inleresit Megjithale futja e euros ne perdorim ro[i i thesarit qe vjen gjilhnje duke evoluar ne nje organizate globale dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl

bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie likuiditetit

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II minimizuar rreziqel e likuiditetit per te zvogeluar shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financiar e strategjik pa kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home C F 1974) Si rezultat duhen vleresuar teknika te ndryshme Ie menaxhimil U likuiditelit dhe ~rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre

nevojave Perderisa keto leknika mund II kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi optimal i parave Ie gatshme Ie rrjedhave pozitive dhe negative me burimet e tjera te financimit apo inveSlimet

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve(One size doesnt fils a ll )

Siy e thoW edhe ky kombinim nuk ka asnj~ zgjidhje universale te drejtt per menaxhimin e likuiditetit Ne varesi t~ rrethanave individua1e proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit Teknikat rnund te ndahen gjeresisht n~ dy kategori nji qe mbeshtelel ne transaksionet aktuale fizike nepermjet lIogarive ( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) Dy nga teknikat me Ie perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i te hollave dhe teknika pooling Ata mund Ie merren si nje zampjidhje e vetme ose si oje kombinim midis tyre

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve Megjithatt vendosje e teknikave Ie lilla ne

menyrt efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie teknologjise Megjithate pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit fitimet e realizuara nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit Ie kuptuarit dhe Ie kontrolli i Ihesarit te nj korporate dhe tt flukseve te mjeteve monetare

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhje e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl zbatuar ne meniTlt efektive korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe perraqesojne edhe koslot oportune )Nje plrfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i defiyil Ie parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe Ne lerma financiare ajo

percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne bilancet qe jane kompensuar Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie gatshme terheq kushte mt Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose v~ e ve~ Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare Lidhja e lIogarive te shumtfi5hla ni nje struktur

----~-

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme Si rezultat ~hel m~ e lehU ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilcuiditetet t~ qendruesheme

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportune i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e

vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto Shkalla e ketij perfitimi Yare ga faklore Ie ndryshem duke xrfshiri ketu (Home V C F 1974)

bull Madhisia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

bull Saktesia afatmesme e parashikimit dhe

bull Pozicioni financiar i korporates

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

bull Kursimet Kosta Menaxhim I kohl sidamas kur plrdoren teknika pasive dhe plotesisht tl automatiluara

bull Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

bull Menaxhim me rigorol i rrezikut

bull Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

bull Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

bull Fleksibilitet me ti madh strategjik finaneiar

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl te pasuril fonde nl dispozicion per te perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II panjohura ql sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~

bilnesi Kjo teknikl ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne klshtu e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl monedhln e duhur ne vendin e duhur dhe n~ kohn e duhur Klle teknikl e pershkruan me sl miri igura e mlposhtme

so

3SO I

7SO

FIgUf3 1

-

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sisem I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organiullal ne Shqiperl

P~rqendrim i j Cash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ veU~rn U likuidite lil nt nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar Kjo punon ne Ie dy

drejtimet nje drejlim ~hte pozita e kreditit qe eshte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar

zakonisht It referuara si nje spastrim dhe nj e pozicion debiti qe eshte i mbuluar nsa

lIogaria e synuar Nt nje strukture zero-balancuese Itre debiti ose kredili i bilancit Ie nje

lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles

E kushtezuar apo objektiv balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie

aplikohen per te arritur nje ekuiliblr baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose

minimale shumat maksimale qe do Ie transferohet tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal

fikse nt Ie cilat transferta e parave do te behet Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e

mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit

Avantazhet e kesaj teknike

Perqendrimi i Cash-it kombinon thjesht~sine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje

slrukture komplekse U likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione Ajo

mund Ie veproje mbi nj baze te vetme ose ne nder- njesi Nisur oga kjo krijon marredhenie II

qarta dypalishe ni tl gjithi Ilogaritt pjesemarrese dhe mbajU~sjt e tyre perkatlse kjo lehteson

marriveshjet e kreditlmil ndir- kompani nise subjekte ti ndryshlm jane te perfsbire

bshCI e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk nenkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive kjo eshtl e percaktuar nl fund te fundil

nga marredhenie biznesi ndennjet ketyre partive Marreveshja percakton se si theme II

kompensohet kontributi i oje pjeslmarresi N rastin e nje transaksioni te kredise brenda

kompanive lennal e kredise midis dy paleve psh nonnat e inleresil periudha e interesit dhe

frekuencave tt zgjidhjes )rregullohen ne kel t kompensim Ky proyes mund te administrohet

nga ana e perdoruesit me ndihmln e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II

ngjashme

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per kite leknike Se pari duke e be~

perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive raponimi

financiar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar Ne menyrl tip ike nj reduktim ne

madhesine e bilancit eshti e mundur Se dyti nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl

nje reduktim ne II dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjestmarres te kreditit Ne ni velin

e tij me Ie Ihjeshte perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e

penniresuar pervey JXrfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II likuiditetit te pershkruara me

-=

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e perqendrimit u rnjeteve monetare nderkufitar

Teknika Pooling5

Kjo teknik ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te

interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare Nuk ka levizje fizike apo perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave ruhet Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron ate qe eshle zakonishl e referuar s i perpa~si pish ine neto apo perfilim neto Kja teknike

nuk eshti subjekt i asnje kufizimi rregullator

Ne kele teknike bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pirdor kete teknike jane kompensuar ne nje baze virtuaJeose balanea e debitit eshte kompensuar platesisht ose pjeslrisht nga ajo e kreditit Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart te

kredise dhe paguan interes te ulet per debitin N nj e strukture te tille te kompensirnit te inleresit zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II interesave per liagarite themelore pjesemarrese NI nje kompensim tl interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave

tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera por interesi eshte paguar per ose nga Ilogaria pjesemarres Autonomia eshtl ruajtur ne kete m~nyre Teknika Pooling mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh m~shtetet ne strukturat e decentralizuara

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl mire ketl teknike po japim nje shembull Supozajme se nje

etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare 900000 350000 (300000) (550000) Interesat e kredise jane 4 dhe interest e borxbit 6 Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse dales

1250000004=50000

(850000)0 06=(51000)

Plrfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl (1000) njesi monetare Ndersa

nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe flukset neto jane 400000 njesi monetare

400000middot00416000 perfitimi neto Pra siy shihet pas perdorimit te teknikls pooling kerni njc

perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II saj

Avantazhet

S Bonnie Chiu Mario Tombazzi bull Agnes Leung l lQ August 2010 6 Kao shifra nok janE reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi Ii qarte ~rdorimin e leknik(s pooling

31

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt Shqiperi

P~r disa korporata fakti qe grupimi imagj inar nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme Nje karakleristike tjeter unike eshte se krijimi i nje pishine multi-monedhe Ishle relativisht i drejtperdrejte dhe shume me efektiv ne kontrast t~ madh me veshtitsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare ne multi-monedhe Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem kur kane Ie bejnl me yeshtjet e kultures se korporates Nese drejtoret e financave lokale kane gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme mund Ie kete rezistence te konsiderueshme te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te tyre me ane Ie perqend rimit Ie hollave

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart realileli cralle eshte i percaktuar ne menyre (l qarte Ne praktike perdorirni i strukturave hibride eshtl gjjthnje e me i zakonshem Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne

pjese Ie ndryshme It struktures Rezultati eshU nje strukture qe perdor teknikt me efikase ne varesi te Jokacionil monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme Ndlrsa ky hibridizim eshtt zakonishl shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ) n~ kohe ajo mund tc ndodh~ pothuajse pa u vene re Per shembull perdorimi i lIogarive I~ references per Ie krijuar nj~ njesi pooling II vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj ndrydhje e p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta N~ njeren ane ai lejon qe Ie arrihet efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj slruklure Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie rregulluara dhe te parregulluara ku jo te gjitha teknikat do tt jen universale dhe ne dispozicion per arsye rregullatore Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i strukturave hibride mund It perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~

likuiditetit te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj multslruktur~ t~ vetme Ie njesise

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride ~rcaktimi dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~ Te gjilhe faktorlt e brendshem (te specifikuara sl nje mase nuk i pershtatet Ie gjilheve me lart) duhet te konsiderohen sl bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e partnereve bankart

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem Profili i kompanise nalyrisht qe ndryshon me kalimin e kohes ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te zhvillohen Prandaj hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt nje sfide me vete Megj ithate kjo sjell nj sert perfitimesh financiare operacionale dhe strategjike Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt teknikave te likuiditetit Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion Ie qarte I~ d~shiruar te model it Ie likuiditetit

Ptrvey konsideralave strategjike dhe organizative taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl teknike jan~ faktore te rendesishem per tl ndihmuar dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit ishtl per te zgjedhur Ne varesi tl kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret korporatat shpesh duken p~r nje

l2

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi fioancilu dbt memnhimi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl sherbimeve per strukturen e tyre individuale Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure

qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti mjeteve monetare nl oje

legari t15 mbajtur nga qendra ne nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva

rregullatore duke i bashkuar me vone edhe me teknikln tieter

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian

(BE) por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken

latine Rregullat e kapitalizimit te te hollave H cilat yojne ne tatimin e interesi kur ka nje

raport te caktuar tt tille si Raporti i borxhit kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje

lteshljel q mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar Kursi i kembimit kontrolJon

ose sjell kuftzime Ie tiera Ii transaksioneve nderkufitare si posh ne disa vende mund Ie kufizoje

inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit

Megjithate kompanite ende mund Ie jene n( gjendje Ie shfryU2ojnc slrukturat lokae Ie

perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare

16 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo

vetem shurne korporalajane tani ne kerkim It zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe

ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit Ekzislon nje nevoje ne rritje

per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil por ka edhe permiresime Ie leknologjise

ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbimel e menaxhimit Ie

likuiditetit globaJe Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore kane krUuar mundesi Ie reja per

integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme

Pavaresisht rregullimit liampior talimor dhe sfidave rreguJlatore perqendrimi i te hollave dhe

leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie

inslitucioneve Ato mund U kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me

struktura organizative te thesarit Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave

me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare Pasi Ish ti~ themeJuar keto

teknikajanl mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(s

JJ

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II

MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE

(Rast Studimi)

21 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj shoq~ri aITin t ~ menaxhoj~ shuml mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl kete

fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nlse ajo nuk pianifikon se Sl do

te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kush ton shume vemendje situatts se Iikuiditetit rrezikon te

vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj

Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo

mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfitueshmerise se saj siy edhe e kerni thent me

siper

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell

paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj Se pari mungesa e

likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytezuar zbritjet e mundsnme nga

fumitoret e saj apa mundesitt per investime fitimprurese Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne

veprimet dhe vendimel e drejtuesve Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne

paaftesine e shoqerise per tl mbuluar detyrimet afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime

~zgiidhjes s~ ketij prob lemi dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim

Aftesia paguese e nje shoqerie shkalla e likuiditetit te aktiveve tl saJ dhe niveli i

p~rfilueshm~rise se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl ne nje mast shume te madhe

mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe Sikurse likuiditetiedhe aftesia paguese varet

nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie A ftesia paguese e nje

shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl detyrimeve te veta

afatshkurtra Ne kiW rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie

konsiderohet se eshte bere normalishl ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell qellim

jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U

tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksioneobligaeione etj) ose n~pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl saj paguese

egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike Per periudha

afatgjata aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar

34

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

--- --

Si5tmi financiar dht mtDuhirnlI IIkujditdtyt De organlratat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te siguroj~ shumen e duhur te

arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por per

periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i

p~rfirueshmerise Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi

paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures

Nt analizen e likuiditelit horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere

parashikime per fluksin e mjeleve monetare AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e

iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te

centrdoren pemjeheresh pr likuidimin e dtyrimeve sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate

Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi Keshtu likuiditelel e nje kompanie

mund Ie pirdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ku rse qe Ie kthehet ne

likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te

arketohet vIera e lyre e plate Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet pr kthimin e aktiveve Ie

ndryshme ne likuiditete ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre Prandaj afiesia

paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues por edhe me

slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallts se likuiditetit

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide bull ne mund te jemi ne gjendje te marrim perfitimin e zbritjes ne para te

gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje Ne qofte se nuk

mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar duhet Ie paguajn~ interes mbi

shumen e blerjeve Keshtu mungesa e burimeve likuide do te rezultoje ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti interesit Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin Burimet

likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit dhe

me pak ne pasqyral financiare

Tenni i referohet Ie hollave menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje mlnyre Ie tille

qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen Ne kete konlekst objektival

e njl tirme mund Ie unifikohen ne minyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te

mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l Menaxhimi i likuidile teve mund Ie

definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat

mund Ie vijne ampiate aktivitetit te pllrditshem ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te

frenuar probleme Ie tilla bull nese ala lindin dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek

autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre Menaxhimi i likuiditetit mund Ie

konsiderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te

SiglJru3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit

-

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

Sistemi fioanciar dbe menuhiml I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~lor~lgt sindikatal aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ necentnnjet disa anJizave tt

ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin Punonj~sil jane burime Ie

kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo

vetcm Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj

aktuale marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e Sindikatat jan~ Ie inleresuara It

dine Ie dhenat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave

dhe mireqenies saciale

Nje studim i likuiditet it produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke

perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu Duke filluar me aoali zen e raporteve e

cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve

dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie

nje biznesi Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin

numerik Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl marredhenien e rendesisheme qe

ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl

sistem U kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit8 Nj ~ raport

p~r nj~ biznes eshte i jahur si simptoma e presionit Ie gjakut Nje rapart pirdoret si nji mjel per

te pare gjendjen financiare te rUe biznesi Ala nxjerrin ol pah nese gjendja financiare eshte sbume

e fort~ e mire pjeserisht e mire apo e varter Si e tilleanaliza e raportit eshle oji mjet i

fuqishim i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne pah paz ita ekonomike dhe financiare e

njc nj ~sie te biznesit Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja

financia re dhe rentabilileli Performanca e njl firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil

me Ie kaluaren Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie

ardhshme per 1e njejtln finne metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie

finn~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe Mbi bazen e

mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo

japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhje me biznesio

a Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql ne kerni zgjedhur per tl konkretizuar ket terne jane dy kompani sigurimesh

INSIG dhe EUROSIG Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejten pjese te tregut Eurasig

7 Financial Management Tata McGrat Hili I BA TTY 1 Management accountancy MacDona ld and Evans ltd Londo n 1975p63

36

i

Sisleml finaDdat dbe menaxbimi llikujdiletcve ne organizatat ne Shqiperi

duke qt ne se eshte nje institucion privat ze pak por shume pak m~ shurne se Insig qe eshte nje

kompani sigurimi qe zoterohet pjeserisht nga shteti konkretisht 2~ 51 dhe pjesa tjeter nga IFe

dhe EBRD Instituti i Sigurimeve sha (fNSIG sha) eshte kampenia Sigurimesh qe ka ndikuar

ne krijimin zhvillimin dhe konsolidimin e ke1ij banesi ne ekonomine e vendit Instituti

Sigurimeve SHA (JNSIG SHA) eshte nje shoqeri anonime (aksionere) me Aksionar te Vetern

Ministria e Finances INSIG vepron si kampani kompozite ne Shqiperiduke kryer ne te njejten

kohl sigurime W Jo-Jetes dhe sigurime te JeU5s 9 Sigurimet e Ja-JeWs ne tl tre vendet

perfaqesohen nga produkte Ie ndryshme qe mbulojne pergjegjesine e mbajtesve Ie mjeteve

mOlorike kundrejt pal~ve U~ (reta Kasko Zjarrin dhe Rreziqel Shtcse Vjedhjen Sigurimel e

bankavc tipe Ie ndryshme Ie pergjegjesise marinen dhe MallTat ne Transport Bujqesine dhe

Blegtorine etjlo

Sigurimel e Jeles Ie ofruara nga Kompania konsislojne kryesishl ne produkte afatshkurtra si

sigurimi i Jetes individuale dhc ne grup sigurimi i Jeles sl Nxenesit dhe Studentit s igurimi i

Jetes se Debitorit sigurimi i Kombinuar i Jetes etj Gjate vitit 2010 nga Kompania eshtl olTuar

produkti i ri i Sigurimit Ie Jetes dhe Shendetil i cili eshtl~ nje kombinim j sigurimit te shendetit

dhe sigurimil afatshkurter Ie jells Ky produkt ju ofroi te siguruarve pertitime per trajtimet

shlndelsore ne klinikat me te mira te vend it dhe te huaja dhe IShie i pari produkt i eili ofrohet

per grupe dhe inidivide si dhe per familje Pjesen me te madhe te te ardhurave ne produktet e

sigurimit Ie jetes e zene Ie ardhurat nga Sigurimi i Jetes se Debitorit dhe Sigurimi i jetes nl

Grup me Aksidente Personaie

Sipas JNSIG 2010 gjate vi tit 2010 rNSIG-u ruajti marredhenie Ie qendrueshme U~ biznesil me

lojtare te rendesishem te tTegjeve nderkomblttare te sigurimeve dhe risigurimeve INSIG-u

yedoi nj ~ pjese te rreziqeve tek risiguruesit nd~rkombetare duke u bazuar ne ligjet perkatese ne

ShqiperiKosove dhe Maqedoni dhe ne deklaralen e politikes se veprimtarise Ne 19 vjet

veprimtari INSIG-u ka permiresuar ndjeshem ciJesine e Slatil nepennjel politikave Ie pranimil

dhe program eve te vazhdueshme te trajnimit

Sipas INSIG 2010 Ne ~rputhje me StatlJlin e kompanise neni 6 kapilali themeltar eshte

1020000000 (nje milliard e njezete milione) leke i ndare ne 1700 (njemijeshlalcqind)

aksione me vlere nom inale 600000 (gjashtcqindmije) leke seeili Aksionet e shoqerise

zoterohen ne masen 100

~ httpdocsljdc nelldocumentsrapoajvjetof-jn si i-Z009 hlml

10 httpdQcsjdeneldQcumentsirapon j vietor-insigmiddot Z009hlml

37

Sistrmi finandar dhe meaaxhimi i likujditetevc ne organiZlltat ne Shqiperi

(njtqind p~r qind) nga Republika e Shqiperis~ e perfaqesuar nga Ministri i Financave dhe ne

baze te Ekstraktit ll

Eurosig Sha ltshU Ihemeluar si nje Kompani Sigurimi Ie prodllkteve Ie Jo-Jetes ne Shlalor Ie

vitit 2004 Ne Dhjetor te viti 2005 kompania shit i aksionet 100 dhe ne Mars Ie vitit 2006

doli ne treg me emtin Eurosig Sha teresisht me kapital vendas dhe aksionere t~ rinj

Veprirntaria e kompanise rregullohet ne baze dhe nl zbatim Ie ligjit 9267 Per Veprimtarine e

Sigurimeve Risigurimit dhe Ndermjetesimit ne Sigurime dhe Risigurime dhe akteve Ie Ijera

normative Ie dala ne zbatim t~ lij si dhe mbikqyret nga Autoriteti Mbikqyres Finac iar (AMF)

Gjithashtu udh~hiqet nga Statuti i Shoqeris~ si dhe Rregullorja per funksionin e Shoqerise

Euro5ig 5i kompania e konsoliduar nl tregun e sigurimeve eshte e shtrir~ ne tere territorin e

vendit me 17 Oege dhe mbi 210 Agjensi dhe pika shitjeje Zgjerimi i rrjelil Ie sh itje5

pozicionimi ne tregun e sigurimeve me nje rritje Ie ndjeshme dhe relativisht tl shpejte ka

ardhur si re2ultat i nje pune Ie vazhdushme dhe i nj stafi t~ kualifikuar Eurosig sha pr kater

vitet e fundit eshte kiasifikuar si kompania me trend in me t~ larte te rritjes ne tregun e

sigurimeve Per tremujorin e pare Ie vitit 2013 Eurosig shenon dtmin e rritjes me te iarte

ose 91 26 nga 1229 rritje qe ka tregu i jo-jetlts ne total

Eurosig ofron zgjidhje Ie ~rshUlIshme Ie sigurimit qe zhvillohen ne nje bote ne ndryshim dhe

per Ie siguruar nje vend Ie sigurte Me Eurosig mund te sigurohel makina banesa orendile

mbrojtja e shendetit e punes prones aktiviletit profesionit etj

EUfosig gjithmone me nje prom Ie forte ka konsoliduar pozicionin e tij ne mesin e shoqerive

ne vend si dhe nje emtr e reputacion tek partneret rajonaie europiane e me giere Eurosig

Sha si nje kompani e konsoliduar ne tregun e sigurimeve me nje staf Ie kualifikuar dhe me

pervoje te ampiste ne tregun e sigurimeve do Ie vazhdoje Ie jape nje garanci te plote

financiare ndaj ~do rreziku Shoqeria do Ie vazhdoje Ie rrise cilltsine e nje sherbimi Ie

shpejle profesional ndaj klienc~ve Ie ofruar kete me cmim konkurrues ne rrjetin e saj Ie

shpemdare ne Ie gj ithe vendin

Ne~rmjet planitikimit strateampiik synon rriDen e qendrueshme sruktura fleksibele rritjen

e imazhil ne publik duke u gjendur prane ne s iluatat e veshtira per rimbursimin maksimal Ie

demeve qe mund tu shkaktohen Zoteron diversHikim te portofolit Ie te ardhruave si rezullat

i sigurimeve te te gjitha klasave Investimet ne modernizimin e gjithe veprimlarise se

shoqerise dhe infonnatizimin me bashktkohorte sistemit

I I httpwwwinsigcomatlwp-conlenluploadsI2Q 1305ffiA PORTImiddot VIETOR -20 I000 f

J8

Slstcml financlar dhe menaxhtmi J IikujdUcteve ne organizatat ne Sbqiperi

Per INSIG

RAPORTI

Rap likuid=Aktive IikuidefDASH

VLERA 2012

1442259127465160525

VLERA 2011

223457013212381070

Rap korrent-=AASHIDASH 339580612746516 14 342032813212381-1065

KQN-AASHmiddotDASH 3395806middot2746516=649290 3420328middot3212381-207947

Rap i mjafiueshmerise se

KQN=KQNAASH

6492903395806-019 2079473420328=0060

Qarkullim i KQN TR netolKQN 2012058649290=3098 20483451207947 985

Marzhi I Jejuar I mungeses 50

parase=MmonetareIFOP ditor

1442259145065=321 dite 22345705237=427 dite

Rap I aftesise per te gjeneruar

para=FOP neto i paraselDASH

(99983)2746516=(0036) 6128603212381 019

Rap j aftesise per Ie shlyer borxhe=FOP neto i paraseDet totale

(99983)12948769=(00339) 61286034293700 178

PMA-L1a1Shitie ditore 43546155125-8 dite 322345612=6 dite

Rapi likuiditetit-=(AASHmiddotINV) DASH I(3395806middot0)12746516-14 (3420328middot0)13212381 -1065

RAPORTET E AFTESISE PAGUESE

Del totaleAktive tot 294876915645826-052 342937015874762=058

Del totlkap aksioner 294876912697057 1053 342937012445392 1402

Kap aksionerdet tot 26970571294876--Q9 15 244539213429370-07 13

DASHdet tot 274651612948769- 093 3212381134293700936

Burimi rNSIG

39

Sislemi finltnciar dbe menaxhlmi i likujdlltleve De OtampItDiza181 ne Sbqlperi

P~r EUROSIG

Raportet e likuiditetit hedhin drite mbi gjendjen e likuiditetit tt nje shoq~rie dhe duke u

m~shtetur ne pasqyrat financiare te kompanise se sigurimeve EUROSIG ne kemi Hogaritur

raportet e meposhtme

RAPORTI VLERA2012 VLERA2011 VLERA 2010

Rap Iikuid=Aktlve 51411 15 11980~01 286801395058- 0073 95911283579~034

IikuideJDASH

Rap korrenr--AASHfDASH 89467415 11980~ 175 7636611395058- 193 514668128357ltgt- I81

KQN=AASH-DASH 894674shy 763661-395058=368603 514668shy

511980-382694 28357ltgt-231089

Rap ( mjaflueshmense se 3826941894674-()43 3686031763661-)48 23108915 14668-045 KQN=KQNIAASH

Qariltulllm I KQN- TR 6730461382694= 176 5429021368603- 147 405209123 1089=175 netoKQN

Marzhi i Jejuar Imungeses Sf 5141111702=31 2868019254=31 95911( I03 )~(93 12) parase= MmoDetareIFOP ditor

Rap I aftesise per te 42460151198~0082 (17834Y 340281283579~0 12 gieneruar para=FOP octo I

395058(0045)paraselDASR

Rap I aftesise per te shlyer 42460525 939=0080 (17834Y415586-(0043) 340281296359-0 11 borxhe=FOP ntlo I paraseIDet totale

PMA=LlalSbitje dltore 2319971184914- 126 2545681148740- 172 107524111102-9685

dite dite

Rapi (894674-0Y (76366 1-0Y 514668shylikuidtetlt=(AASHmiddot 511980-175 395058-193 01283579-181Inv)fDASH

RAPORTET E AITESISE PAGUESE

Det totaleAktive tot 52593911137303-)4 41558611031975-)4027 I ~~63591857713~0 62

Oct totlkap aksioner 5939156400~093 4155861508878=0816 I ~63591460210~

Kap aksionerdet tot 5640001525939~ 1 07 5088781415586-1224 460210296359= I

40

Sislemi fiDanciar dhe menu him I i likujditeleve De orgaDlzalat ne Shqlperi

511980525939-()97 395058415586=095 283579296359=0IDASHdet tot 1 0lt

Raporti ikuid qe quhet ndryshe raporti j parase tenton t~ jape nj~ ver~ te shpej tl te likuiditetit

t ketyre institucioneve duke mare parasysh vetm ato zera te aktiveve afatshkurtra t~ cilat

priten te kthehen ne para shume shpejl dhe pa problem Pergjithes ishl pranohet se nje vlere

norma Ie e k~tij raporti do t~ ishte afersisht 05 Per INSIG ky raport eshte 0525 pra afersisht sa

viera nonnale e ketij raporti ~r vitin 2012 i cili tregon edhe nje tejkalim te normales pra nje

situate shum~ U mire Ie likuidiletil per k~te vit Ndersa viii 2011 paraqitet edhe me i favorshem

akoma ~r ket institucien me nje raport te tille prej 0696 Nga raporti qe ne kerni llogaritur

~r EUROSIG rezulton 01 ampie q~ do ll thote se kjo kompani ka mungese likuiditeti per vitin

2012 Ndersa per vilin 2011 paraqilet nje situate me e nd~rlikuar sepse ky raport eshte 0073

dhe 0034 per vitin 2010 l 2bull Raporit korrent lidh aktivet afatshkurtra me detyrimet afatshkurtra

Ky eshte nje Irgues i mbulimit te detyrirneve afatshkurtra ose njihet si marzhi i sigurise kundrejt

Ie paprilurave qe mund te ndodhin n~ Ie ardhmen Raporti korrenl duhel Ie jete (e pakten dy he~

ne menyre qe te konsiderohet si i mjaftuesh~m nje raport posht~ dyshit paralajmeron risk tC

mundsh~m Jikuiditeti P~r fNSIG ky raport per vilin 2012 eshH 124 gj~ q tregon se ky

inslilucion disponon afersishl 124 lekl U invesruara ne aktive afalshkunra ~r ~do nj lek

detyrime afatshkurtra dhe 1065 ~r vitin 2011 e cila tregon se kompania disponen afersisht

1065 Jeke te investuara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime afatshkunra Ky rapon

mund Ie inlerprelohet si nje marzh mbrojtieje prej 80 pra vIera e aktiveve afatshkurtra mund

(e bjere deri nl 80 t~ vleres aktuale dhe pers~ri ato mund t~ mbulojn~ detyrimet afatshkurtra

Ne rastin tone p~r kompanine EUROSIG per vitin 2012 ky raport rezulton 175 qe do t~ thote se

shoqeria di sponon 175 leke Ie inveslUara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime

afatshkurtral3 Gjithashtu ky raport mund te interpretohet si nj~ marzh mbrojtjeje prej 57 pra

vIera e aktiveve afatshkurtra mund te bjere deri ne 57 t~ vleres aktuale dhe perseri ato mund tl

mbulojn~ delyrimet afalshkurtra Nje s ituate paksa me e mire paraqilel per vilin 2011 ku raporti

korrent eshU 193 q~ do Ie thote se shoqeria disponon 193 leke t~ investuara ne aktive

afatshkurtra ~r Cdo nje lek detyrime afatshkurtra Kjo interpretohct si nj~ marzh mbrojtjeje prej

52 atersishl sa vIera normale

12 httg lwwwinsjgcomaVwp-contentJuploadsl20 1305tRAPORTI VJ EroR-20 I Op)lf

I) hIlPlLwwwins igcomaVwR-coDlcntlupoads201305 ALpdf Rooodj2Q Imiddot 41

Sislemi finltnciar dbe menaxhlmi i likujdlltleve De OtampItDiza181 ne Sbqlperi

P~r EUROSIG

Raportet e likuiditetit hedhin drite mbi gjendjen e likuiditetit tt nje shoq~rie dhe duke u

m~shtetur ne pasqyrat financiare te kompanise se sigurimeve EUROSIG ne kemi Hogaritur

raportet e meposhtme

RAPORTI VLERA2012 VLERA2011 VLERA 2010

Rap Iikuid=Aktlve 51411 15 11980~01 286801395058- 0073 95911283579~034

IikuideJDASH

Rap korrenr--AASHfDASH 89467415 11980~ 175 7636611395058- 193 514668128357ltgt- I81

KQN=AASH-DASH 894674shy 763661-395058=368603 514668shy

511980-382694 28357ltgt-231089

Rap ( mjaflueshmense se 3826941894674-()43 3686031763661-)48 23108915 14668-045 KQN=KQNIAASH

Qariltulllm I KQN- TR 6730461382694= 176 5429021368603- 147 405209123 1089=175 netoKQN

Marzhi i Jejuar Imungeses Sf 5141111702=31 2868019254=31 95911( I03 )~(93 12) parase= MmoDetareIFOP ditor

Rap I aftesise per te 42460151198~0082 (17834Y 340281283579~0 12 gieneruar para=FOP octo I

395058(0045)paraselDASR

Rap I aftesise per te shlyer 42460525 939=0080 (17834Y415586-(0043) 340281296359-0 11 borxhe=FOP ntlo I paraseIDet totale

PMA=LlalSbitje dltore 2319971184914- 126 2545681148740- 172 107524111102-9685

dite dite

Rapi (894674-0Y (76366 1-0Y 514668shylikuidtetlt=(AASHmiddot 511980-175 395058-193 01283579-181Inv)fDASH

RAPORTET E AITESISE PAGUESE

Det totaleAktive tot 52593911137303-)4 41558611031975-)4027 I ~~63591857713~0 62

Oct totlkap aksioner 5939156400~093 4155861508878=0816 I ~63591460210~

Kap aksionerdet tot 5640001525939~ 1 07 5088781415586-1224 460210296359= I

40

Sislemi fiDanciar dhe menu him I i likujditeleve De orgaDlzalat ne Shqlperi

511980525939-()97 395058415586=095 283579296359=0IDASHdet tot 1 0lt

Raporti ikuid qe quhet ndryshe raporti j parase tenton t~ jape nj~ ver~ te shpej tl te likuiditetit

t ketyre institucioneve duke mare parasysh vetm ato zera te aktiveve afatshkurtra t~ cilat

priten te kthehen ne para shume shpejl dhe pa problem Pergjithes ishl pranohet se nje vlere

norma Ie e k~tij raporti do t~ ishte afersisht 05 Per INSIG ky raport eshte 0525 pra afersisht sa

viera nonnale e ketij raporti ~r vitin 2012 i cili tregon edhe nje tejkalim te normales pra nje

situate shum~ U mire Ie likuidiletil per k~te vit Ndersa viii 2011 paraqitet edhe me i favorshem

akoma ~r ket institucien me nje raport te tille prej 0696 Nga raporti qe ne kerni llogaritur

~r EUROSIG rezulton 01 ampie q~ do ll thote se kjo kompani ka mungese likuiditeti per vitin

2012 Ndersa per vilin 2011 paraqilet nje situate me e nd~rlikuar sepse ky raport eshte 0073

dhe 0034 per vitin 2010 l 2bull Raporit korrent lidh aktivet afatshkurtra me detyrimet afatshkurtra

Ky eshte nje Irgues i mbulimit te detyrirneve afatshkurtra ose njihet si marzhi i sigurise kundrejt

Ie paprilurave qe mund te ndodhin n~ Ie ardhmen Raporti korrenl duhel Ie jete (e pakten dy he~

ne menyre qe te konsiderohet si i mjaftuesh~m nje raport posht~ dyshit paralajmeron risk tC

mundsh~m Jikuiditeti P~r fNSIG ky raport per vilin 2012 eshH 124 gj~ q tregon se ky

inslilucion disponon afersishl 124 lekl U invesruara ne aktive afalshkunra ~r ~do nj lek

detyrime afatshkurtra dhe 1065 ~r vitin 2011 e cila tregon se kompania disponen afersisht

1065 Jeke te investuara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime afatshkunra Ky rapon

mund Ie inlerprelohet si nje marzh mbrojtieje prej 80 pra vIera e aktiveve afatshkurtra mund

(e bjere deri nl 80 t~ vleres aktuale dhe pers~ri ato mund t~ mbulojn~ detyrimet afatshkurtra

Ne rastin tone p~r kompanine EUROSIG per vitin 2012 ky raport rezulton 175 qe do t~ thote se

shoqeria di sponon 175 leke Ie inveslUara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime

afatshkurtral3 Gjithashtu ky raport mund te interpretohet si nj~ marzh mbrojtjeje prej 57 pra

vIera e aktiveve afatshkurtra mund te bjere deri ne 57 t~ vleres aktuale dhe perseri ato mund tl

mbulojn~ delyrimet afalshkurtra Nje s ituate paksa me e mire paraqilel per vilin 2011 ku raporti

korrent eshU 193 q~ do Ie thote se shoqeria disponon 193 leke t~ investuara ne aktive

afatshkurtra ~r Cdo nje lek detyrime afatshkurtra Kjo interpretohct si nj~ marzh mbrojtjeje prej

52 atersishl sa vIera normale

12 httg lwwwinsjgcomaVwp-contentJuploadsl20 1305tRAPORTI VJ EroR-20 I Op)lf

I) hIlPlLwwwins igcomaVwR-coDlcntlupoads201305 ALpdf Rooodj2Q Imiddot 41

Sislemi fiDanciar dhe menu him I i likujditeleve De orgaDlzalat ne Shqlperi

511980525939-()97 395058415586=095 283579296359=0IDASHdet tot 1 0lt

Raporti ikuid qe quhet ndryshe raporti j parase tenton t~ jape nj~ ver~ te shpej tl te likuiditetit

t ketyre institucioneve duke mare parasysh vetm ato zera te aktiveve afatshkurtra t~ cilat

priten te kthehen ne para shume shpejl dhe pa problem Pergjithes ishl pranohet se nje vlere

norma Ie e k~tij raporti do t~ ishte afersisht 05 Per INSIG ky raport eshte 0525 pra afersisht sa

viera nonnale e ketij raporti ~r vitin 2012 i cili tregon edhe nje tejkalim te normales pra nje

situate shum~ U mire Ie likuidiletil per k~te vit Ndersa viii 2011 paraqitet edhe me i favorshem

akoma ~r ket institucien me nje raport te tille prej 0696 Nga raporti qe ne kerni llogaritur

~r EUROSIG rezulton 01 ampie q~ do ll thote se kjo kompani ka mungese likuiditeti per vitin

2012 Ndersa per vilin 2011 paraqilet nje situate me e nd~rlikuar sepse ky raport eshte 0073

dhe 0034 per vitin 2010 l 2bull Raporit korrent lidh aktivet afatshkurtra me detyrimet afatshkurtra

Ky eshte nje Irgues i mbulimit te detyrirneve afatshkurtra ose njihet si marzhi i sigurise kundrejt

Ie paprilurave qe mund te ndodhin n~ Ie ardhmen Raporti korrenl duhel Ie jete (e pakten dy he~

ne menyre qe te konsiderohet si i mjaftuesh~m nje raport posht~ dyshit paralajmeron risk tC

mundsh~m Jikuiditeti P~r fNSIG ky raport per vilin 2012 eshH 124 gj~ q tregon se ky

inslilucion disponon afersishl 124 lekl U invesruara ne aktive afalshkunra ~r ~do nj lek

detyrime afatshkurtra dhe 1065 ~r vitin 2011 e cila tregon se kompania disponen afersisht

1065 Jeke te investuara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime afatshkunra Ky rapon

mund Ie inlerprelohet si nje marzh mbrojtieje prej 80 pra vIera e aktiveve afatshkurtra mund

(e bjere deri nl 80 t~ vleres aktuale dhe pers~ri ato mund t~ mbulojn~ detyrimet afatshkurtra

Ne rastin tone p~r kompanine EUROSIG per vitin 2012 ky raport rezulton 175 qe do t~ thote se

shoqeria di sponon 175 leke Ie inveslUara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime

afatshkurtral3 Gjithashtu ky raport mund te interpretohet si nj~ marzh mbrojtjeje prej 57 pra

vIera e aktiveve afatshkurtra mund te bjere deri ne 57 t~ vleres aktuale dhe perseri ato mund tl

mbulojn~ delyrimet afalshkurtra Nje s ituate paksa me e mire paraqilel per vilin 2011 ku raporti

korrent eshU 193 q~ do Ie thote se shoqeria disponon 193 leke t~ investuara ne aktive

afatshkurtra ~r Cdo nje lek detyrime afatshkurtra Kjo interpretohct si nj~ marzh mbrojtjeje prej

52 atersishl sa vIera normale

12 httg lwwwinsjgcomaVwp-contentJuploadsl20 1305tRAPORTI VJ EroR-20 I Op)lf

I) hIlPlLwwwins igcomaVwR-coDlcntlupoads201305 ALpdf Rooodj2Q Imiddot 41

Sistemi financiar dbc menaxblnli i Iikujditctevc ne organizatal oe Shqiperi

Kapitali qarkullues oeto eshte konsideruar vazhdimisht si nje nga treguesit me te rendesishem

dhe domethenes gjate anaiizs se likuiditetit te nje sip~rmarrjeje Si i tille esht~ njl tregues

teper i rendesishlm sidomos ~r shoqerite qe ne kemi zgjedhur te cilat nuk investojne ne aktive

Ie prekshme Nje mungese e KQN rezulton atehere kur DASH tejkalojne AASH dhe kur ndodh

e kunderta kerni te bejrne me nje teprice Ie tij Ai shpreh se ne ymase shoqeria ka perdorur

financimin afatgjate Ill innvestime afatshkurtra Ne rastin tone ~r te dy vitel dhe per Ie dyja

kompani kerni te bejrne me teprice te KQN pra aktivet afatshkurtra mbulohen pje5erisht nga

detyrirnet afatshkurtra Meq~ aktivet afatshkurtra jan~ m~ Ie medha se detyrimet afatshkurtra

forma e dyte e financimet te tyre ngelen te jene vetcm detyrimet afatgjata ase kaptiaJi aksianer

Meq~nese KQN rezulton i lane ateher~ fondet e investitoreve U~ cilat jane fonde qe kane kosto

Ie konsiderueshme nuk jane duke u perdarur me efektivitet sepse jane investuar ne zera t~ cilet

nuk sjellin perfitime

Raporti i mjaftueshmeris~ 51 KQN eshte nje mates relativ i cili perdoret per analiza krahasuese

ne kohe apa mes shaqerive U ndryshme Nj~ tendence e qendruesrune e ketij raponi nenkuptan

se kapitali qarkullues po rritet me Ie nj~jlen perqindje qe rriten edhe aktivet afatshkurtra

Analistet nuk ~rcaktajne ndonje kufi minimal ase maksimal si Ie pmnuesh~111 keshtu qe nje

vler~ shurne e ulet e tij si edhe nje vler~ tejet te larte do W rneritonin nje shqyrtim Ie

hollsishem Ky raport per TNSIO ne vitin 2012 rezulton 019 nje shirur shurne e ulet e cila

esht~ treguese e nje situate jo shum~ U qendrueshme por edhe per vitin 20 II eshte po nje shirur

shurne e ulet arursishl 006 pra per Ie dy vilet qe ne kemi marr~ ne shqyrtim kompania ka

ruajtur te njejten strukture pak a shume Per EUROSIG ne vitin 2012 ky raport rezuitan 043

nje vlere e ulet e cila nenkupton njl situate likuiditeli jo shurne Ie sigurte E njejta situate

paraqitet edhe nl vititn 2011 ku raporti eshte 048 Po te gttjme nj~ krahasim midis kompanive

shohirn se EUROSIG paraqilet me shifra mi t1 larta se INSIG

42

~-------

S[stemi fioaociar dbe menaxhimlI likujdlteteve ne organizatat ne Shqiperi

Qarkullirni i kapitalit punues eshtt nj~ tregues i rendesish~m i likuiditetit pasi krah ason te

ardhurat neto me kapitalin punues duke shprehur numurin e hereve qe kapitali punues shlyhet

gjate nje periudhe INSIG eshW nje institucion qe kapitali punues shlyhet gjale nje viti kontabel

afirsisht 3 here per vi tin 2012 dhe atersisht J0 here ne vitin 20 I J Kjo eshU nje shirer nC varesi

edhe H aktivitctit te ketij institucioni Niveli i likuiditetit per EUROSIG nga 2011 ne 2012 ka

ndryshuar ne terma pozitive konkretisht nga 147 ne 2011 nt 176 ne 20 12 Sa me shume Ie

rritet niveli i aktivitetit te shoqerisC aq me shume do tC rriten edhe investimet e saj Eshte mire

qe raporti i qarkullimit t~ kapiralil punues t~ mbetel kanstant nder vile

Marzhi i lejuar i mungeSls se parase i cUi lidh aktivel likuide me fluksel mesatare dilare te

parasl p(r akli vitelin aperaliv Ky raport tregon se sa dile do W ishte ne gjendje kompania Ie

vazhdonte veprimtarin~ e saj nese ajo nuk do Ie ishte me e afte Ie ampieneronte flukse hyrese Ie

tjera Ie parase perveyen shendrimit gradual ne para Ie aktiveve afatshkurtra INSIG nl varesi Ie

kelij raporti paraqitet ne nje situate Ie favorshme sepse per vitin 2012 kompania mund te

vazhdonte veprimtarine e saj nese nuk do Ie gjeneronte flukse monetare edhe per 32 J diU

ndersa per vitin 2011 ky raport ishte 427 dite Pcr vitin 2012 EUROS[G do Ie ishte i afte Ie

vazhdonte veprimalrine pa gjeneruar flukes hyrese edhe per 31 diU po keshtu edhe pir vitin

2011

Raporti j aftesise per Ie gjeneruar para lidh burimet e parase nga operacionet e zakonshme Ie

shoqerise me detyrimet afatshkurtra ne plrfundim Ii nje periudhe Ky raport eshle nje tregues i

afiesise se njesise qe tf prodhoje para Ie mja ftueshme per te shlyer tertsishl detyrimet

afatshkurtra U~ grumbulluara deri ne daten e bilancitKompania EUROSIG per vitin 2012

rezulton se aftlsia per te gjeneruar para eShle shume e ult 00829 nderkohe q( per vitin 2011

esht~ t~resisht negative Ndersa aftesia e JNSIG p~r te gjeneruar para ne vitin 20 12 eshte

0036 ndcrsa per vitin 2011 eshte 019

Raporti i aft~sjse centr Ie shlyer te gjitha borxhet pertxn me tepfr nje mates Ie likuiditeti

afatgjate Per vitin 2012 afiesia e EUROSIG eshtl vetcm 008 dhe vetem gjysma e klsaj per

vitin 20 II Si~ shihet shoqeria gjeneron p~rktesish 00373 me shum~ para se detyrimet qe ajo

ka per Ie shlyer per vitin 2012 dhe 001728 para me shume se delyrimel qe ka per te shlyer per

vitin 2011 Afersishl te njejtat sh ifra ka edhe raporti i TNSIG per Ie dy vitet

43

Sistemi fiuanciar dhe menaxhimi i likujditeteve De orgauizatat De Shqlperi

Qakullirni i inventarit ~shU= nj~ raport q~ ~sht~ i dobishlm kur natyra e biznesit k~rkon

mbaj tjen e niveleve Ie larta tt invenlareve Qarkullimi i inventareve tregon shpejtesine e

I~vizjes se inventarev~ P~r institucionel qe ne kerni zgjedhur nuk e kane nje Ie tille

Periudha mesatare e ark~timit ~shte nj~ raport qe na tregon dit~t mesatare qe i duhen shoqerise

p(r U~ arketuar parale e saj Ky rapon ndikon si cilesine ashtu edhe likuidiletin e lIogarive Ie

arketueshme Me eil~si Ie llogarive Ie arktueshme kuptohet probabiliteti i mbJedhjes se tyre pa

pesuar humbje Per INSIG periudha mesatare e arketimil Ie lIogarive Ie arketueshme eshU nje

periudM optimale nese do Ie thllhct keshtu per 8 dite JXr vitn 2012 dhe 6 dite JXr vi tin 201 1

Per EUROSIO vibet re nj penniresim i ketij raporti nga viti 20 II me 172 dile ne 2012 me 126

dite

Raporti i shpejle ose tesli acid perfshijne jo Ie gjitha aktivet afatshkurtra por vetem ato zera Ie

tyre te eilat kthehen ne para sa me shpejl Raporti Iikuid ose testi acid eshte treguesi j mbulimit

Ie kerkesave te kreditoreve afatshkurter pa perfshire invenlaret qe jane me pak likuide leri qe

perjashtohel eshte ai i inventareve pasi inventaret konsiderohen si me pak likuid brenda

akliveve afatshkurtra Por meqenese tek institucionet qe ne kemi zgjedhur nuk ka inventar ky

raport rezulton te jet~ sa raporti korrent 5i vler~ e arsyeshme e ketij raporti pranohet viera 08

Raporti totali i dtyrimeve me totalin e aktive ve na tregon se sa e varur nga te tjeret eshte

kompania Njihet ndryshe edhe si raporti i borxhit total dhe njesia ekonomike duhet te jete e

kujdesshme ne shlyerjen e detyrimeve Ie saj ne kohen e duhur qe te mos ndihet n~ veshtiresi

financiare Rapo rti i rradhes tregon financimin me kredi Ie nje aktiviteti P~r vitin 2012

financimi me kredi eshle i barabarte me 09325 leke per ~do 1 lek financim me kapitalin e vel

~r EUROSIG nd~rsa per fNSIG fmancimi me kredi eshte 1093 per ijdo nje lek finaneim me

kapita lin e vet per vitin 2012 dhe 14 per vitin 20 11 Raperti kapitai aksionerdetyrime totale

eshte nje raport qe preferohet me leper nga kreditoret i cili prej tyre interprelohet s i ~do lek

borxh mbulohet nga 1072 lek kapital per vitin 2012 dhe me 1224 per vitin 2011 Ndersa per

INSIG ky raport ~shU 0915 pr 2012 dhe 0713 pr 2011 Pra do lek borxh finaneohe nga

09 15 Jek dhe 07 13 lek Ky raport tregon se pronaret kontribuojne me aksione m~ shume se

kredi toret per te financuar EUROS1G Ndersa p~r INSIG kontribuon pothuajse shteli teresisht

tshte nje Iregues gjilhashtu i garantimit ose jo te madhesise se kapitalve te huajtura me

madhesine e kapitaleve te veta Ie nje shoqerie Detyrime afatshkurtra ndaj tota l it t~ detyrimeve

eshte nje tregues i rendesishem i gjendjes se mjeteve monetare per nje periudhe afatshkurter

dhe i nevojave Ie shoq~rise per finaocime

44

Sistemi finooclar dhe menaxhimi IlIkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

KAPITULLI III

STUDIM

31 Modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Modeli i likuiditetit Ie Baumol 14 ben oj analogji midis likuiditetit dhe inventariI dhe zbaton n~

menaxhimin e Hkuiditetit modelin e porosise ekonomikeKy model perdoret ptr Ie percakruar

hyrjet e likuiditetit Ie cHat minimizojne koston tatale te mbajtjes 51 fondeve

William 1 Baumol ka zhvilluar oj model i cili p~rdoret zakonisht ne menalili imin e inventarit

dhe menaxhimin e likuiditeteve Modeli Baumol i menaxhimit te parave Ii gatshme ben nj

balancim midis kostos se mbajtjes dhe kostos se transaksionit Si i tille centrpiqet per Ie

minimizuar koslon e mbajtjes se parave Ie gatshrne dhe koslon e konvertimit te ietrave me

vler~ t~ tregtueshme n~ para Ie gatshme Modeli Baumol i menaxhimit t~ parave W gatshme

ndihmon ne percaktimin e eku ilibrit opt imal te finn~s Ai ~shte nje model i perdorur gjeresisht

dhe shume i dobisMm per qellime te menaxhimit Ie likuiditerve Sipas ket ij modeJi problemet

e parase dhe menaxhimit te inventaritjane nje dhe te njejte a~rsisht

Aktuali sht shume kompani bejne perpjekje ~r te reduktuar kosta e shkaktuara nga fitimi

parave ose mbajtja e tyre Ata gjithashtu perpiqen it shpenzojne sa m~ pak para per

konvertimin e letrave me vlere te tregtueshme ne para te gatshme Modeli Baumol i

menaxhimit te parave te gatshme eshte i dobishem ne ket drejtim

Model bazohet ne supozimet e meposhtme

INje mjedis ne gjendje te qendroeshme ku rrjedhjet e likuiditetit jane te sigurta dhe konsta nte

2Daljet e likuiditetit u paraprijne faturave dhe jane tl vazhdueshme

3I-fyrjet e iikuiditetitjanl tl rregullta dhe period ike

bullInjektimilderdhja optimale e Jikuiditetit jepel nga ekuacioni

I~ Ky model csht~ zhvilluar fiUimisht nga William Baumol ( 1952) dhe James Tobin (1956) par rut pas til

arriljen dhe sjelljcn c k~lij modeli ne kelt forme qe eshlc tie di~l e solme ka ndihmuar edhe by U2

Jovanovic (1982) dhe David Romer (1986)

45

S[stemi fioaociar dbe menaxhimlI likujdlteteve ne organizatat ne Shqiperi

Qarkullirni i kapitalit punues eshtt nj~ tregues i rendesish~m i likuiditetit pasi krah ason te

ardhurat neto me kapitalin punues duke shprehur numurin e hereve qe kapitali punues shlyhet

gjate nje periudhe INSIG eshW nje institucion qe kapitali punues shlyhet gjale nje viti kontabel

afirsisht 3 here per vi tin 2012 dhe atersisht J0 here ne vitin 20 I J Kjo eshU nje shirer nC varesi

edhe H aktivitctit te ketij institucioni Niveli i likuiditetit per EUROSIG nga 2011 ne 2012 ka

ndryshuar ne terma pozitive konkretisht nga 147 ne 2011 nt 176 ne 20 12 Sa me shume Ie

rritet niveli i aktivitetit te shoqerisC aq me shume do tC rriten edhe investimet e saj Eshte mire

qe raporti i qarkullimit t~ kapiralil punues t~ mbetel kanstant nder vile

Marzhi i lejuar i mungeSls se parase i cUi lidh aktivel likuide me fluksel mesatare dilare te

parasl p(r akli vitelin aperaliv Ky raport tregon se sa dile do W ishte ne gjendje kompania Ie

vazhdonte veprimtarin~ e saj nese ajo nuk do Ie ishte me e afte Ie ampieneronte flukse hyrese Ie

tjera Ie parase perveyen shendrimit gradual ne para Ie aktiveve afatshkurtra INSIG nl varesi Ie

kelij raporti paraqitet ne nje situate Ie favorshme sepse per vitin 2012 kompania mund te

vazhdonte veprimtarine e saj nese nuk do Ie gjeneronte flukse monetare edhe per 32 J diU

ndersa per vitin 2011 ky raport ishte 427 dite Pcr vitin 2012 EUROS[G do Ie ishte i afte Ie

vazhdonte veprimalrine pa gjeneruar flukes hyrese edhe per 31 diU po keshtu edhe pir vitin

2011

Raporti j aftesise per Ie gjeneruar para lidh burimet e parase nga operacionet e zakonshme Ie

shoqerise me detyrimet afatshkurtra ne plrfundim Ii nje periudhe Ky raport eshle nje tregues i

afiesise se njesise qe tf prodhoje para Ie mja ftueshme per te shlyer tertsishl detyrimet

afatshkurtra U~ grumbulluara deri ne daten e bilancitKompania EUROSIG per vitin 2012

rezulton se aftlsia per te gjeneruar para eShle shume e ult 00829 nderkohe q( per vitin 2011

esht~ t~resisht negative Ndersa aftesia e JNSIG p~r te gjeneruar para ne vitin 20 12 eshte

0036 ndcrsa per vitin 2011 eshte 019

Raporti i aft~sjse centr Ie shlyer te gjitha borxhet pertxn me tepfr nje mates Ie likuiditeti

afatgjate Per vitin 2012 afiesia e EUROSIG eshtl vetcm 008 dhe vetem gjysma e klsaj per

vitin 20 II Si~ shihet shoqeria gjeneron p~rktesish 00373 me shum~ para se detyrimet qe ajo

ka per Ie shlyer per vitin 2012 dhe 001728 para me shume se delyrimel qe ka per te shlyer per

vitin 2011 Afersishl te njejtat sh ifra ka edhe raporti i TNSIG per Ie dy vitet

43

Sistemi fiuanciar dhe menaxhimi i likujditeteve De orgauizatat De Shqlperi

Qakullirni i inventarit ~shU= nj~ raport q~ ~sht~ i dobishlm kur natyra e biznesit k~rkon

mbaj tjen e niveleve Ie larta tt invenlareve Qarkullimi i inventareve tregon shpejtesine e

I~vizjes se inventarev~ P~r institucionel qe ne kerni zgjedhur nuk e kane nje Ie tille

Periudha mesatare e ark~timit ~shte nj~ raport qe na tregon dit~t mesatare qe i duhen shoqerise

p(r U~ arketuar parale e saj Ky rapon ndikon si cilesine ashtu edhe likuidiletin e lIogarive Ie

arketueshme Me eil~si Ie llogarive Ie arktueshme kuptohet probabiliteti i mbJedhjes se tyre pa

pesuar humbje Per INSIG periudha mesatare e arketimil Ie lIogarive Ie arketueshme eshU nje

periudM optimale nese do Ie thllhct keshtu per 8 dite JXr vitn 2012 dhe 6 dite JXr vi tin 201 1

Per EUROSIO vibet re nj penniresim i ketij raporti nga viti 20 II me 172 dile ne 2012 me 126

dite

Raporti i shpejle ose tesli acid perfshijne jo Ie gjitha aktivet afatshkurtra por vetem ato zera Ie

tyre te eilat kthehen ne para sa me shpejl Raporti Iikuid ose testi acid eshte treguesi j mbulimit

Ie kerkesave te kreditoreve afatshkurter pa perfshire invenlaret qe jane me pak likuide leri qe

perjashtohel eshte ai i inventareve pasi inventaret konsiderohen si me pak likuid brenda

akliveve afatshkurtra Por meqenese tek institucionet qe ne kemi zgjedhur nuk ka inventar ky

raport rezulton te jet~ sa raporti korrent 5i vler~ e arsyeshme e ketij raporti pranohet viera 08

Raporti totali i dtyrimeve me totalin e aktive ve na tregon se sa e varur nga te tjeret eshte

kompania Njihet ndryshe edhe si raporti i borxhit total dhe njesia ekonomike duhet te jete e

kujdesshme ne shlyerjen e detyrimeve Ie saj ne kohen e duhur qe te mos ndihet n~ veshtiresi

financiare Rapo rti i rradhes tregon financimin me kredi Ie nje aktiviteti P~r vitin 2012

financimi me kredi eshle i barabarte me 09325 leke per ~do 1 lek financim me kapitalin e vel

~r EUROSIG nd~rsa per fNSIG fmancimi me kredi eshte 1093 per ijdo nje lek finaneim me

kapita lin e vet per vitin 2012 dhe 14 per vitin 20 11 Raperti kapitai aksionerdetyrime totale

eshte nje raport qe preferohet me leper nga kreditoret i cili prej tyre interprelohet s i ~do lek

borxh mbulohet nga 1072 lek kapital per vitin 2012 dhe me 1224 per vitin 2011 Ndersa per

INSIG ky raport ~shU 0915 pr 2012 dhe 0713 pr 2011 Pra do lek borxh finaneohe nga

09 15 Jek dhe 07 13 lek Ky raport tregon se pronaret kontribuojne me aksione m~ shume se

kredi toret per te financuar EUROS1G Ndersa p~r INSIG kontribuon pothuajse shteli teresisht

tshte nje Iregues gjilhashtu i garantimit ose jo te madhesise se kapitalve te huajtura me

madhesine e kapitaleve te veta Ie nje shoqerie Detyrime afatshkurtra ndaj tota l it t~ detyrimeve

eshte nje tregues i rendesishem i gjendjes se mjeteve monetare per nje periudhe afatshkurter

dhe i nevojave Ie shoq~rise per finaocime

44

Sistemi finooclar dhe menaxhimi IlIkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

KAPITULLI III

STUDIM

31 Modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Modeli i likuiditetit Ie Baumol 14 ben oj analogji midis likuiditetit dhe inventariI dhe zbaton n~

menaxhimin e Hkuiditetit modelin e porosise ekonomikeKy model perdoret ptr Ie percakruar

hyrjet e likuiditetit Ie cHat minimizojne koston tatale te mbajtjes 51 fondeve

William 1 Baumol ka zhvilluar oj model i cili p~rdoret zakonisht ne menalili imin e inventarit

dhe menaxhimin e likuiditeteve Modeli Baumol i menaxhimit te parave Ii gatshme ben nj

balancim midis kostos se mbajtjes dhe kostos se transaksionit Si i tille centrpiqet per Ie

minimizuar koslon e mbajtjes se parave Ie gatshrne dhe koslon e konvertimit te ietrave me

vler~ t~ tregtueshme n~ para Ie gatshme Modeli Baumol i menaxhimit t~ parave W gatshme

ndihmon ne percaktimin e eku ilibrit opt imal te finn~s Ai ~shte nje model i perdorur gjeresisht

dhe shume i dobisMm per qellime te menaxhimit Ie likuiditerve Sipas ket ij modeJi problemet

e parase dhe menaxhimit te inventaritjane nje dhe te njejte a~rsisht

Aktuali sht shume kompani bejne perpjekje ~r te reduktuar kosta e shkaktuara nga fitimi

parave ose mbajtja e tyre Ata gjithashtu perpiqen it shpenzojne sa m~ pak para per

konvertimin e letrave me vlere te tregtueshme ne para te gatshme Modeli Baumol i

menaxhimit te parave te gatshme eshte i dobishem ne ket drejtim

Model bazohet ne supozimet e meposhtme

INje mjedis ne gjendje te qendroeshme ku rrjedhjet e likuiditetit jane te sigurta dhe konsta nte

2Daljet e likuiditetit u paraprijne faturave dhe jane tl vazhdueshme

3I-fyrjet e iikuiditetitjanl tl rregullta dhe period ike

bullInjektimilderdhja optimale e Jikuiditetit jepel nga ekuacioni

I~ Ky model csht~ zhvilluar fiUimisht nga William Baumol ( 1952) dhe James Tobin (1956) par rut pas til

arriljen dhe sjelljcn c k~lij modeli ne kelt forme qe eshlc tie di~l e solme ka ndihmuar edhe by U2

Jovanovic (1982) dhe David Romer (1986)

45

Sistemi fiuanciar dhe menaxhimi i likujditeteve De orgauizatat De Shqlperi

Qakullirni i inventarit ~shU= nj~ raport q~ ~sht~ i dobishlm kur natyra e biznesit k~rkon

mbaj tjen e niveleve Ie larta tt invenlareve Qarkullimi i inventareve tregon shpejtesine e

I~vizjes se inventarev~ P~r institucionel qe ne kerni zgjedhur nuk e kane nje Ie tille

Periudha mesatare e ark~timit ~shte nj~ raport qe na tregon dit~t mesatare qe i duhen shoqerise

p(r U~ arketuar parale e saj Ky rapon ndikon si cilesine ashtu edhe likuidiletin e lIogarive Ie

arketueshme Me eil~si Ie llogarive Ie arktueshme kuptohet probabiliteti i mbJedhjes se tyre pa

pesuar humbje Per INSIG periudha mesatare e arketimil Ie lIogarive Ie arketueshme eshU nje

periudM optimale nese do Ie thllhct keshtu per 8 dite JXr vitn 2012 dhe 6 dite JXr vi tin 201 1

Per EUROSIO vibet re nj penniresim i ketij raporti nga viti 20 II me 172 dile ne 2012 me 126

dite

Raporti i shpejle ose tesli acid perfshijne jo Ie gjitha aktivet afatshkurtra por vetem ato zera Ie

tyre te eilat kthehen ne para sa me shpejl Raporti Iikuid ose testi acid eshte treguesi j mbulimit

Ie kerkesave te kreditoreve afatshkurter pa perfshire invenlaret qe jane me pak likuide leri qe

perjashtohel eshte ai i inventareve pasi inventaret konsiderohen si me pak likuid brenda

akliveve afatshkurtra Por meqenese tek institucionet qe ne kemi zgjedhur nuk ka inventar ky

raport rezulton te jet~ sa raporti korrent 5i vler~ e arsyeshme e ketij raporti pranohet viera 08

Raporti totali i dtyrimeve me totalin e aktive ve na tregon se sa e varur nga te tjeret eshte

kompania Njihet ndryshe edhe si raporti i borxhit total dhe njesia ekonomike duhet te jete e

kujdesshme ne shlyerjen e detyrimeve Ie saj ne kohen e duhur qe te mos ndihet n~ veshtiresi

financiare Rapo rti i rradhes tregon financimin me kredi Ie nje aktiviteti P~r vitin 2012

financimi me kredi eshle i barabarte me 09325 leke per ~do 1 lek financim me kapitalin e vel

~r EUROSIG nd~rsa per fNSIG fmancimi me kredi eshte 1093 per ijdo nje lek finaneim me

kapita lin e vet per vitin 2012 dhe 14 per vitin 20 11 Raperti kapitai aksionerdetyrime totale

eshte nje raport qe preferohet me leper nga kreditoret i cili prej tyre interprelohet s i ~do lek

borxh mbulohet nga 1072 lek kapital per vitin 2012 dhe me 1224 per vitin 2011 Ndersa per

INSIG ky raport ~shU 0915 pr 2012 dhe 0713 pr 2011 Pra do lek borxh finaneohe nga

09 15 Jek dhe 07 13 lek Ky raport tregon se pronaret kontribuojne me aksione m~ shume se

kredi toret per te financuar EUROS1G Ndersa p~r INSIG kontribuon pothuajse shteli teresisht

tshte nje Iregues gjilhashtu i garantimit ose jo te madhesise se kapitalve te huajtura me

madhesine e kapitaleve te veta Ie nje shoqerie Detyrime afatshkurtra ndaj tota l it t~ detyrimeve

eshte nje tregues i rendesishem i gjendjes se mjeteve monetare per nje periudhe afatshkurter

dhe i nevojave Ie shoq~rise per finaocime

44

Sistemi finooclar dhe menaxhimi IlIkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

KAPITULLI III

STUDIM

31 Modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Modeli i likuiditetit Ie Baumol 14 ben oj analogji midis likuiditetit dhe inventariI dhe zbaton n~

menaxhimin e Hkuiditetit modelin e porosise ekonomikeKy model perdoret ptr Ie percakruar

hyrjet e likuiditetit Ie cHat minimizojne koston tatale te mbajtjes 51 fondeve

William 1 Baumol ka zhvilluar oj model i cili p~rdoret zakonisht ne menalili imin e inventarit

dhe menaxhimin e likuiditeteve Modeli Baumol i menaxhimit te parave Ii gatshme ben nj

balancim midis kostos se mbajtjes dhe kostos se transaksionit Si i tille centrpiqet per Ie

minimizuar koslon e mbajtjes se parave Ie gatshrne dhe koslon e konvertimit te ietrave me

vler~ t~ tregtueshme n~ para Ie gatshme Modeli Baumol i menaxhimit t~ parave W gatshme

ndihmon ne percaktimin e eku ilibrit opt imal te finn~s Ai ~shte nje model i perdorur gjeresisht

dhe shume i dobisMm per qellime te menaxhimit Ie likuiditerve Sipas ket ij modeJi problemet

e parase dhe menaxhimit te inventaritjane nje dhe te njejte a~rsisht

Aktuali sht shume kompani bejne perpjekje ~r te reduktuar kosta e shkaktuara nga fitimi

parave ose mbajtja e tyre Ata gjithashtu perpiqen it shpenzojne sa m~ pak para per

konvertimin e letrave me vlere te tregtueshme ne para te gatshme Modeli Baumol i

menaxhimit te parave te gatshme eshte i dobishem ne ket drejtim

Model bazohet ne supozimet e meposhtme

INje mjedis ne gjendje te qendroeshme ku rrjedhjet e likuiditetit jane te sigurta dhe konsta nte

2Daljet e likuiditetit u paraprijne faturave dhe jane tl vazhdueshme

3I-fyrjet e iikuiditetitjanl tl rregullta dhe period ike

bullInjektimilderdhja optimale e Jikuiditetit jepel nga ekuacioni

I~ Ky model csht~ zhvilluar fiUimisht nga William Baumol ( 1952) dhe James Tobin (1956) par rut pas til

arriljen dhe sjelljcn c k~lij modeli ne kelt forme qe eshlc tie di~l e solme ka ndihmuar edhe by U2

Jovanovic (1982) dhe David Romer (1986)

45

Sistemi finooclar dhe menaxhimi IlIkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

KAPITULLI III

STUDIM

31 Modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Modeli i likuiditetit Ie Baumol 14 ben oj analogji midis likuiditetit dhe inventariI dhe zbaton n~

menaxhimin e Hkuiditetit modelin e porosise ekonomikeKy model perdoret ptr Ie percakruar

hyrjet e likuiditetit Ie cHat minimizojne koston tatale te mbajtjes 51 fondeve

William 1 Baumol ka zhvilluar oj model i cili p~rdoret zakonisht ne menalili imin e inventarit

dhe menaxhimin e likuiditeteve Modeli Baumol i menaxhimit te parave Ii gatshme ben nj

balancim midis kostos se mbajtjes dhe kostos se transaksionit Si i tille centrpiqet per Ie

minimizuar koslon e mbajtjes se parave Ie gatshrne dhe koslon e konvertimit te ietrave me

vler~ t~ tregtueshme n~ para Ie gatshme Modeli Baumol i menaxhimit t~ parave W gatshme

ndihmon ne percaktimin e eku ilibrit opt imal te finn~s Ai ~shte nje model i perdorur gjeresisht

dhe shume i dobisMm per qellime te menaxhimit Ie likuiditerve Sipas ket ij modeJi problemet

e parase dhe menaxhimit te inventaritjane nje dhe te njejte a~rsisht

Aktuali sht shume kompani bejne perpjekje ~r te reduktuar kosta e shkaktuara nga fitimi

parave ose mbajtja e tyre Ata gjithashtu perpiqen it shpenzojne sa m~ pak para per

konvertimin e letrave me vlere te tregtueshme ne para te gatshme Modeli Baumol i

menaxhimit te parave te gatshme eshte i dobishem ne ket drejtim

Model bazohet ne supozimet e meposhtme

INje mjedis ne gjendje te qendroeshme ku rrjedhjet e likuiditetit jane te sigurta dhe konsta nte

2Daljet e likuiditetit u paraprijne faturave dhe jane tl vazhdueshme

3I-fyrjet e iikuiditetitjanl tl rregullta dhe period ike

bullInjektimilderdhja optimale e Jikuiditetit jepel nga ekuacioni

I~ Ky model csht~ zhvilluar fiUimisht nga William Baumol ( 1952) dhe James Tobin (1956) par rut pas til

arriljen dhe sjelljcn c k~lij modeli ne kelt forme qe eshlc tie di~l e solme ka ndihmuar edhe by U2

Jovanovic (1982) dhe David Romer (1986)

45

Sislcmi floandar dbe menashimi IlikuJdilelcve ne orgnltatal De Sbqipcrl

C-~2bti ku

C=teprica maksimale

b=tarifat e brokerit

t=rrjedha neto e likuiditetit gjate periudhlts

i=kostoja e huamarrjes per te siguruar fondet e nevojshme

Kufizimet e modelit tl Baumol

ISupozimi i nje gjendjeje I~ q~ndrueshme me dalje te nj~jla eshlc jorealisl

2ModeJi nuk mund t~ zbatohet ne situatat kur fondet sigurohen n8a nje overdraft

3Mund te kete kosla Ie konsiderueshme qe shoqerojne mbarimin e likuiditetit

4Modeli nuk funksianon mire ~r shuma tep(r Ie medna ose teper te vogla te hyrjeve dne

daljeve te likuiditetit nga nje kohe ne tjetren

5Mund Ie kele edhe koslo Ie (jera Ie mbajtje

shumes mesatare

s se likuidilelil qe shfaqen gjale mbajtjes se

Modeli Baumol u mundeson kompan ive per te gjetur nivelin e lyre Ie deshirueshem Ie

likuiditeteve Ky model j tearise se menaxhimil te parase mbeshtetet ne krahasimin midis

)ikuidilelit Ie afruar nga mbajtja e parave (afiesia per Le kryer lransaksiane ) dhe inleresave te

fituara nga mbajtiae investimeve ne formen e letrave tregetare Variablat kryesare te kerkeses

per para jane nanna nominale e interesit niveli i Ie ardhura ve reale qe korrespandon me sasine

e transaksianeve te deshiruara dhe ne nje kosto te caktuar t~ transferimit te pasurise supozimet

Ka supozime te caktuara ose ide qe jan~ krilike ne lidhje me model in Baumol te menaxhimit te

mjeteve monetare Kampani t~ veryanta duhet te jene n~ gjendje per te konvertuar letrat me

vlere qe ato zoterojn~ ne te holla duke e mbajtur koston e transaksionit Ie njejtin nivel Ne

rrethana nonnale tl gjitha marreveshjet e tilla kane kosto Ie ndryshueshme dhe kosto fikse

rydo kompani eshte e afte per te parashikuar nevojat e saj per likuiditete ALo duhel te jene ne

gjendje ta bejne kett ne nj~ nivel sigurie dhe duhet te mbajne nje sasi te caktuar parash

Institucionet duhet ti jene nl dijeni H koslos oportune qe lind 8a mbajtja e Ie hollave

Per shembull Ie te supozajmt se finna shet letra me vler~ dhe filion me nje bilanc pozitiv Kur

finna shpenzon para te gatshme bilanci i saj filion te bjere dhe arrin ne zero Firma ~rseri

merr ne menyre ciklike parate e saj nga shitja e letrave me viere te tregtuesbme Kur gjendja e

46

Sblemi finandar dhe meoaxblml I likujdlteleve oe oreaoizatat ne Sbqipfri

parave zvogelohet gradualisht gjendja mesatare I ~ holla do Ie jete C I 2 K~te e tregon edhe

grafiku i meposhtem

c

2 Mesatare

Koha

Figura 3 Modeli Baumol

Finna krijon nje kosto Ie njohur si koston e mbajyes peT mbajtjen e likuid iteteve Ajo eshle e

njahuT si kosto oportune kthimin e pashmangshem mbi letret me vleri Ie tregtueshme

Sa here qe firma konverton letra me vlere Ie tregtueshme ne likuiditete ajo krijon nje kosto Ie

njohur si kosto e transaksionit Numri i pergjithshem i transaksioneve ne nje vit Ie caktuar do te

jete fandet e ~rampi ithshme qe kerkohen (T) pjesetuar me shumen e parave Ie gatshme ( C )

dmlh TI C Supozimi ketu eshU se kostoja per transaksian eshte konstante Nese kosloja per

transaksion eshle c atehere koslaja tOlale e transaksion it do U jete

-= Kosta Transaksionit c ( TIC )

Kostoja tota le vjetore e kerkeses per para tf gatshme do Ie jete

KoSO totale - k ( C 12) + C (T IC)

Modeli Miller-orr

Madeli Miller-orr lenton Ie inkorporoje nje shkalle me Ie madhe reali zimi bazuar ne supozimit

e meposhtme

t Rrjedhjet neto Ie likuiditelil kane ecuri stakast ike

2Transfertat mund Ie ndodhin ne ydo kohe dhe jane Ie menjehershme me kosto fikse

47

Slstcmi fioAociar dhe mcnaxbimlI IIkujditeteye ne organizatat ne Shqipert

Ky model e zgjeron modelin e konlrollit bazi Ie inventarit duke ~rfshire disa limite

kontroll iNj~ limit te posht~mLi eili vendoset nga menaxhimi dhe bazohet nf nje teprice Ie

rene dakar dhe nje limiti Ie sipennHi cili bashke me nje teprice te synuarZdhe me tepricen

mesatare Ie Iikuiditetitpoundpercaktohen ga modelLFormulat per Jlogaritjen e tepricesllimitit te

sipenn Hdhe teprices mesa tare W Jane

H=3Z-2L

W=(4l-L)3 ku

F=kostoja e transaksionit

K=kosloja oponune ditore e tepricave Ie likuiditetit

o~arianca e rrjedhes dilare Ie likuiditetit

L=kufiri i poshtem

H=kufiri i siptnn

W=kufiri mesatar

Modeli Miller-Orr kerkon te njihet kostoja oportune ditore e mbajtjes se likuiditetit(qe eshte

nonna ditore e interesit qe do W perfitohej nese likuiditeti investohet) Kjo nonne lIogaritet si

K=(I+R)-1

KuR=nonna e dhene e interesitO=numri i diteve i lidhur me teo

Shumica e finnave nuk ptlrdorin flukset e mjeteve monetare te lyre n~ menyre te njetrajtshrne dhe

gjithashtu nuk mund te parashikojne hyrjel e lyre ie perditshrne Ie hollave ashLu si edhe Hukset

dalese Miller - Orr esht~ modeli qe i ndihmon ata duke i lejuar skemen e flukseve monetare te

perdilshme Sipas ketij modeli firma lejon bilancin e mjeteve ruonetare te luhaten ne mes te

kufiril Ie siperm dhe te kontroUit te kufirit te poshtem duke e berl blerjen dhe shitjen e letrave me

vlere tl tregtueshme vetem kur nje prej ketyre kufijve eshte arritur Ky model ofron dy kufijte e

kontrollit -kufi te siperm te kontrollit dhe kufi tl poshlem le kontrollit si dhe nje pike klhimi

Kur kufiri j mjelve monetaTe le finnes luhatet ne menyre te rastesishme dhe prek kufirin e siperm

firma bien letra me vlere Ie tregtueshme te mjafiueshme per te ardhur perseri ne nje nivel normal

te bilancit te parave Ie gatshme ptrkatesisht ne piken e kthimit Ne menyre te ngjashme kur

Oukset monetare te tinnes eoden dhe prekin kullrin e poshtem ajo shet letra me vlere Ie

48

Sblemi finandar dhe meoaxblml I likujdlteleve oe oreaoizatat ne Sbqipfri

parave zvogelohet gradualisht gjendja mesatare I ~ holla do Ie jete C I 2 K~te e tregon edhe

grafiku i meposhtem

c

2 Mesatare

Koha

Figura 3 Modeli Baumol

Finna krijon nje kosto Ie njohur si koston e mbajyes peT mbajtjen e likuid iteteve Ajo eshle e

njahuT si kosto oportune kthimin e pashmangshem mbi letret me vleri Ie tregtueshme

Sa here qe firma konverton letra me vlere Ie tregtueshme ne likuiditete ajo krijon nje kosto Ie

njohur si kosto e transaksionit Numri i pergjithshem i transaksioneve ne nje vit Ie caktuar do te

jete fandet e ~rampi ithshme qe kerkohen (T) pjesetuar me shumen e parave Ie gatshme ( C )

dmlh TI C Supozimi ketu eshU se kostoja per transaksian eshte konstante Nese kosloja per

transaksion eshle c atehere koslaja tOlale e transaksion it do U jete

-= Kosta Transaksionit c ( TIC )

Kostoja tota le vjetore e kerkeses per para tf gatshme do Ie jete

KoSO totale - k ( C 12) + C (T IC)

Modeli Miller-orr

Madeli Miller-orr lenton Ie inkorporoje nje shkalle me Ie madhe reali zimi bazuar ne supozimit

e meposhtme

t Rrjedhjet neto Ie likuiditelil kane ecuri stakast ike

2Transfertat mund Ie ndodhin ne ydo kohe dhe jane Ie menjehershme me kosto fikse

47

Slstcmi fioAociar dhe mcnaxbimlI IIkujditeteye ne organizatat ne Shqipert

Ky model e zgjeron modelin e konlrollit bazi Ie inventarit duke ~rfshire disa limite

kontroll iNj~ limit te posht~mLi eili vendoset nga menaxhimi dhe bazohet nf nje teprice Ie

rene dakar dhe nje limiti Ie sipennHi cili bashke me nje teprice te synuarZdhe me tepricen

mesatare Ie Iikuiditetitpoundpercaktohen ga modelLFormulat per Jlogaritjen e tepricesllimitit te

sipenn Hdhe teprices mesa tare W Jane

H=3Z-2L

W=(4l-L)3 ku

F=kostoja e transaksionit

K=kosloja oponune ditore e tepricave Ie likuiditetit

o~arianca e rrjedhes dilare Ie likuiditetit

L=kufiri i poshtem

H=kufiri i siptnn

W=kufiri mesatar

Modeli Miller-Orr kerkon te njihet kostoja oportune ditore e mbajtjes se likuiditetit(qe eshte

nonna ditore e interesit qe do W perfitohej nese likuiditeti investohet) Kjo nonne lIogaritet si

K=(I+R)-1

KuR=nonna e dhene e interesitO=numri i diteve i lidhur me teo

Shumica e finnave nuk ptlrdorin flukset e mjeteve monetare te lyre n~ menyre te njetrajtshrne dhe

gjithashtu nuk mund te parashikojne hyrjel e lyre ie perditshrne Ie hollave ashLu si edhe Hukset

dalese Miller - Orr esht~ modeli qe i ndihmon ata duke i lejuar skemen e flukseve monetare te

perdilshme Sipas ketij modeli firma lejon bilancin e mjeteve ruonetare te luhaten ne mes te

kufiril Ie siperm dhe te kontroUit te kufirit te poshtem duke e berl blerjen dhe shitjen e letrave me

vlere tl tregtueshme vetem kur nje prej ketyre kufijve eshte arritur Ky model ofron dy kufijte e

kontrollit -kufi te siperm te kontrollit dhe kufi tl poshlem le kontrollit si dhe nje pike klhimi

Kur kufiri j mjelve monetaTe le finnes luhatet ne menyre te rastesishme dhe prek kufirin e siperm

firma bien letra me vlere Ie tregtueshme te mjafiueshme per te ardhur perseri ne nje nivel normal

te bilancit te parave Ie gatshme ptrkatesisht ne piken e kthimit Ne menyre te ngjashme kur

Oukset monetare te tinnes eoden dhe prekin kullrin e poshtem ajo shet letra me vlere Ie

48

Slstcmi fioAociar dhe mcnaxbimlI IIkujditeteye ne organizatat ne Shqipert

Ky model e zgjeron modelin e konlrollit bazi Ie inventarit duke ~rfshire disa limite

kontroll iNj~ limit te posht~mLi eili vendoset nga menaxhimi dhe bazohet nf nje teprice Ie

rene dakar dhe nje limiti Ie sipennHi cili bashke me nje teprice te synuarZdhe me tepricen

mesatare Ie Iikuiditetitpoundpercaktohen ga modelLFormulat per Jlogaritjen e tepricesllimitit te

sipenn Hdhe teprices mesa tare W Jane

H=3Z-2L

W=(4l-L)3 ku

F=kostoja e transaksionit

K=kosloja oponune ditore e tepricave Ie likuiditetit

o~arianca e rrjedhes dilare Ie likuiditetit

L=kufiri i poshtem

H=kufiri i siptnn

W=kufiri mesatar

Modeli Miller-Orr kerkon te njihet kostoja oportune ditore e mbajtjes se likuiditetit(qe eshte

nonna ditore e interesit qe do W perfitohej nese likuiditeti investohet) Kjo nonne lIogaritet si

K=(I+R)-1

KuR=nonna e dhene e interesitO=numri i diteve i lidhur me teo

Shumica e finnave nuk ptlrdorin flukset e mjeteve monetare te lyre n~ menyre te njetrajtshrne dhe

gjithashtu nuk mund te parashikojne hyrjel e lyre ie perditshrne Ie hollave ashLu si edhe Hukset

dalese Miller - Orr esht~ modeli qe i ndihmon ata duke i lejuar skemen e flukseve monetare te

perdilshme Sipas ketij modeli firma lejon bilancin e mjeteve ruonetare te luhaten ne mes te

kufiril Ie siperm dhe te kontroUit te kufirit te poshtem duke e berl blerjen dhe shitjen e letrave me

vlere tl tregtueshme vetem kur nje prej ketyre kufijve eshte arritur Ky model ofron dy kufijte e

kontrollit -kufi te siperm te kontrollit dhe kufi tl poshlem le kontrollit si dhe nje pike klhimi

Kur kufiri j mjelve monetaTe le finnes luhatet ne menyre te rastesishme dhe prek kufirin e siperm

firma bien letra me vlere Ie tregtueshme te mjafiueshme per te ardhur perseri ne nje nivel normal

te bilancit te parave Ie gatshme ptrkatesisht ne piken e kthimit Ne menyre te ngjashme kur

Oukset monetare te tinnes eoden dhe prekin kullrin e poshtem ajo shet letra me vlere Ie

48

Sistemt finandar dhe menaxhimi i tikujditcleve De OrampADizatal ne Sbqiperi

tregtueshme Ie mjaftueshme ~r te sjeJle ekuilibrin e Ie bo llave per5eri nc nivelin nonnal dmlh ne

piken e kthimil

1--------- -_____Umill i sipenn

- Blet1aelV

CLt------------ ----Pika e dhimitShl1jaelV

Koha

Figura 4 Modeli Miller-Orr

Nlse kostoja e transaksionit eshW me e lart ose fluksel e mjeteve monetare kjo tregon luhatie

me te medha dhe kufiri i siperm dhe kufiri me i ulet do Ii jene larg nga njeri-tjetri Ne qofie se

rritet norma e interesit kufijte do Ie vijne me afh njeri-Ijetrit Ekziston nje lidhje e anasjelltl

ndennjet Z dhe nonnes se interesie Kufiri i s ipenn i kontrollit shU tri hert mbi limitin e uWI Ie

kontrollil dhe pika e kthirni shtrihet ndennjel kufijve Ie siperm dhe Ie poshtem Per kele arsye

Modeli Miller - Orr si model eshle me real sepse ai lejon ndryshimin e bilancil Ie parave Ie

gatshme brenda kufijve Ie ulet dhe Ie larte Kufiri me i ulet mund Ie vendoset s ipas kerkesave Ie

likuiditelil Ie finnes

Supozojmc se keto dy modele do te centrdoreshin nga institucionel qe ne kerni marre ne

shqyrtim Me ketl supozim ne jemi munduar Ie nxjerrim nje perfundim se 5i ndikojne keto dy

modele Ie menaxhimi j likuiditeteve te ketyre institucioneve Supozojme se per modelin

BAUMOL kemi keto to dMna per EUROSG

b5000=tarifa e brokerit

t =262840 ~shte rrjedha e [ikuidtelit

i=8

at~here pot e zbalojme formulen do Ie kerni

C=J2btJi=V25000262840008=t 81260 kjo ~shte Icprica maksimale e likuiditetit

262840181260=-145 here eshte frekuenca e injektimit t~ Iikuiditeteve

Nj~ injektim likuiditeti duhet bere cdo 521145=36 jave

49

Sisiemi finaocillr dlle menuhlmi IlikujditeteYt ne organ izatat (Ie Shqiperi

145 pagesa n~ viI nenkuptojne nje injektim likuiditeti ~do 36 jave Meq~n~se rrjedha e

likuiditetit ndodh njetrajtesisht gjate koh~s teprica mesatare e likuiditetit eshtl sa gjysma e

maksimumit II bilancit te lik uid itetit

Tepica mesae lthIe 181 260n-90630

Ndlrsa per INSIG supozojme se kerni te njejtat te dhena

C=J2bt1i=J25000 1 0844 76008-368184

1084476368184=29 here eshte frekuenca e injektimit te likuiditeteve

52129=1 8 jay pra (fdo 18 jave duhet ~re nje injektim ikuiditetesh ndersa teprica mesatare

lthIe 368 1 84n=1 84092 All

Ndersa per model in M1LLER-ORR supozojrne se kerni keto te dhena per kompaninl

EUROSIG

L=30001ek kufiri i poshtem qe ne kerni supozuar se kampania ka vendosur te mbaje

F=3001ek esht~ kostoja e transaksionit

K= 000017 eshte kostoja dilore

1=800

Z=3JF64K+l=50385

H=3Z-2l=350385-23000=91155 kufii i iperm

W=(4Z-L)3(4 middot S0385-3000)3=5718 kufiri mesatar Kjo shirur nuk eshte mesi i limitit te s ipenn dhe Ie poshtem por shtrihet pak me siper se mesi Kjo ndodh pasi kostoja opportune e

mbajtjes se likuiditetit eshte me e ulet se kostoja e transaks ionit te hedhjes se likuiditetit

Ndtrsa per INSIG supozojmt se kemi keto te dhena

lr5000000lek

F=3001ek

E=800

K9 vjetore ndersa ditore 0000236

Z=3JF64K+l=5017422+5000000=10017422Iek

H=3Z-2l=31 00 17422-2 5000000=20052266 Iek

50

- -- -- --=--=-=-- - - -shy

Sislemi fiDanciar dhc menaxhi mi llikujditeteve De organiUllat ne Shqiperl

W=(4Z-L)3-(4 I 00 17422-5000000)3=11689896 lek

Sondazhet kani treguar se shume pak organizata e ~rdorin k~t~ teknike duke argumentuar se

ajo eshte nje metode irrelevante bazohet ne supozime jo-reaJiste dhe n~ fakt bazohen ne

menaxhimin intuiliv W likuiditetit

$ 1

Si$lcrni financiar dhc rnenubirni i likujditcteve ne organltatat ne Sbqlperi

PERFUNDIME DHE REKOMANDJME

raquo Menaxhimi i jikuiditetevc Sly edhe e kemi p~rmendur me siper eshte nj( element teper i

rtndesisnem ne mbarevajljen e njf biznesi Per te pasqyruar me mire se si keto Iikuiditete

menaxhohen ne morem ne shqyrtim dy institucione ate publik edhe ate privat

raquo NI te dy keto institucione likuiditelet jane teper Ie rendesishme si oe ~do kompani apo

njesi ekonomike tjeter Kja ndodh sepse duke qene nje institucion publik nuk riskon duke

in vestuar ne letra me vlere apo ne inveslime Ie eilat mbartin nje norme riskoze mbi vete

gt Ndlsa inslitucioni prival mban me pak likuiditete ne dispozicion sepse pje~n me t ~

madhe ~o kompani e investon ne menyra te ndryshmc

raquo Pervey parave cash investimeve apo ndonje menyre tjeter te perdorimit te

likuidileteve ketyre inslitueioneve u duhet edhe Ie krijojne provigjone qi sjane gje tjeter

veyse krijimi i nje reserve e cila nuk duhet prekur nga e eila nuk kerni ndonje perfitim

raquo Klto provigjane krijohen sepse ka vanesa te konsiderueshme ne raportimin e dfmeve dhe

per vleresimin e rezerves se d~meve viera e te eilave nuk mund te vleresohet me siguri ne

daten e mbylljes se bilancil duke perdorur ne nje mase Ihelbesare eksperieneen dhe

gjykimin ne lidhje me d~met ende te papaguara

gt Rezerva e demeve percaktohet ne baze te informacion it qe ka aktualisht kompania

gj ithsesi IshH e kuptueshme nga natyra e biznesit qe vlerat perfundimtare mund te jene te

ndrysnme si rrjedhoje e zhvillimeve ne vijim

raquo Per sa i perket depozitave vihet re qe institueioni publik duke qene se nuk kerkon Ie mam

ri sk mbi vete investan nje vlere shume te madhe nl depozita krahasuar me institucionin

privat i cili investon ne depozita me afat por shume me pak sepse ky instilueion i perdor ne

investime Ie tjera likuiditetet e veta

raquo Duke investuar pjesen me te madhe te Iikuidileteve ne dispozieion ngelen shume pak

para kesh tu qe kompanise do ti duhet te kcrkoje forma nga me te ndrysrunet per te

ptrballuar kerkesat e aktivi tetit te perditshem ndersa kompania tieter duke qene se ka ne

dispozicion likuiditete krijon avantazhe per It ardhmen

52

SisiemilinarHiar dhe meuubimi i Hkujdltetcve De orgaDizatat ne Shqiperi

raquo Tf gjithe insitucionet kant pothuajsc Ie nj~j lat karakleristika Ie pagesave qe do te thole se

te gjithe mundohen te shtyjne sa m~ shume pagesat ne menyre qe Ie kene sa me shume para

ne dispozicion Institucionet qe ne kemi marre ne shqyrtim kane pothuajse Ie njejlen shi~r

te Ilogarive te pagueshme

o Te gjitha pasqyrat financiare por edhe raportet qe ne kemi llogaritur na japin pak a shume

konkluzionin qe institucionet publike mbajne me leper para Ie gatshme ne dispozicion se

sa institucionet private te cilet marrin rrisk persicentr dhe investojne edhe ne mjete riskoze

53

Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

Acharya Y H Almeida and M Campello 20 10 Aggregate Risk and the Choice Beteeen p 40

Almeida H M Campello and M ~eisbach 2004 The Cash Flo( Sensitivity of

Cash and Evidence Journal of Financial and Quantitative Analysis 33 335-59

Caballero R J and S Panageas (2004) Contingent Reserves Management An AppliedFrameeork 34

Cani Sh Haderi S (2002) Sistemijinal1ciare ne tranzicion Progres apo brishresi Banka e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit 3

Cash and Credit Lines Working Paper Nee York University and Universitlllinois p 35

y of

ERICH A HELFERT NewDelhi 1989 p22

Techniques of financial analysis 6th Universal Book stal

Holmstrom 8 and 1 Tirole 1998 Private Journal ofJournal of Finance 59 J777-1804

and Public Supply of Liquidity

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Home Wood III Richard D frein 406

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Op Cit fq 431

Kim C D Mauer dhe A Shennan 1998 The Determinants of Corporate Liquidity Theory p22

Lins K H Servaes and P Tufano 2010 What Drives Corporate Liquidi ty An International p 12-14

MyKhan amp PKJain ( 1982) Financial Management Tata McGrae Hill Publishing Company Limited New Delhi 624

Pashko Gramoz 1996 Problems of Transilion in Albania 1992-1 994 in I Jeffries (ed) Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans London Pinter 63-82

Prasanna Chandra (1988) Financial management theory and practice 260

Salko Drioi DHUCI Orfea Paraja dhe instituciooet financiare albPAPER ribotim Tirane 2005 56

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

Sislemi fiDanciar dhc menaxhi mi llikujditeteve De organiUllat ne Shqiperl

W=(4Z-L)3-(4 I 00 17422-5000000)3=11689896 lek

Sondazhet kani treguar se shume pak organizata e ~rdorin k~t~ teknike duke argumentuar se

ajo eshte nje metode irrelevante bazohet ne supozime jo-reaJiste dhe n~ fakt bazohen ne

menaxhimin intuiliv W likuiditetit

$ 1

Si$lcrni financiar dhc rnenubirni i likujditcteve ne organltatat ne Sbqlperi

PERFUNDIME DHE REKOMANDJME

raquo Menaxhimi i jikuiditetevc Sly edhe e kemi p~rmendur me siper eshte nj( element teper i

rtndesisnem ne mbarevajljen e njf biznesi Per te pasqyruar me mire se si keto Iikuiditete

menaxhohen ne morem ne shqyrtim dy institucione ate publik edhe ate privat

raquo NI te dy keto institucione likuiditelet jane teper Ie rendesishme si oe ~do kompani apo

njesi ekonomike tjeter Kja ndodh sepse duke qene nje institucion publik nuk riskon duke

in vestuar ne letra me vlere apo ne inveslime Ie eilat mbartin nje norme riskoze mbi vete

gt Ndlsa inslitucioni prival mban me pak likuiditete ne dispozicion sepse pje~n me t ~

madhe ~o kompani e investon ne menyra te ndryshmc

raquo Pervey parave cash investimeve apo ndonje menyre tjeter te perdorimit te

likuidileteve ketyre inslitueioneve u duhet edhe Ie krijojne provigjone qi sjane gje tjeter

veyse krijimi i nje reserve e cila nuk duhet prekur nga e eila nuk kerni ndonje perfitim

raquo Klto provigjane krijohen sepse ka vanesa te konsiderueshme ne raportimin e dfmeve dhe

per vleresimin e rezerves se d~meve viera e te eilave nuk mund te vleresohet me siguri ne

daten e mbylljes se bilancil duke perdorur ne nje mase Ihelbesare eksperieneen dhe

gjykimin ne lidhje me d~met ende te papaguara

gt Rezerva e demeve percaktohet ne baze te informacion it qe ka aktualisht kompania

gj ithsesi IshH e kuptueshme nga natyra e biznesit qe vlerat perfundimtare mund te jene te

ndrysnme si rrjedhoje e zhvillimeve ne vijim

raquo Per sa i perket depozitave vihet re qe institueioni publik duke qene se nuk kerkon Ie mam

ri sk mbi vete investan nje vlere shume te madhe nl depozita krahasuar me institucionin

privat i cili investon ne depozita me afat por shume me pak sepse ky instilueion i perdor ne

investime Ie tjera likuiditetet e veta

raquo Duke investuar pjesen me te madhe te Iikuidileteve ne dispozieion ngelen shume pak

para kesh tu qe kompanise do ti duhet te kcrkoje forma nga me te ndrysrunet per te

ptrballuar kerkesat e aktivi tetit te perditshem ndersa kompania tieter duke qene se ka ne

dispozicion likuiditete krijon avantazhe per It ardhmen

52

SisiemilinarHiar dhe meuubimi i Hkujdltetcve De orgaDizatat ne Shqiperi

raquo Tf gjithe insitucionet kant pothuajsc Ie nj~j lat karakleristika Ie pagesave qe do te thole se

te gjithe mundohen te shtyjne sa m~ shume pagesat ne menyre qe Ie kene sa me shume para

ne dispozicion Institucionet qe ne kemi marre ne shqyrtim kane pothuajse Ie njejlen shi~r

te Ilogarive te pagueshme

o Te gjitha pasqyrat financiare por edhe raportet qe ne kemi llogaritur na japin pak a shume

konkluzionin qe institucionet publike mbajne me leper para Ie gatshme ne dispozicion se

sa institucionet private te cilet marrin rrisk persicentr dhe investojne edhe ne mjete riskoze

53

Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

Acharya Y H Almeida and M Campello 20 10 Aggregate Risk and the Choice Beteeen p 40

Almeida H M Campello and M ~eisbach 2004 The Cash Flo( Sensitivity of

Cash and Evidence Journal of Financial and Quantitative Analysis 33 335-59

Caballero R J and S Panageas (2004) Contingent Reserves Management An AppliedFrameeork 34

Cani Sh Haderi S (2002) Sistemijinal1ciare ne tranzicion Progres apo brishresi Banka e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit 3

Cash and Credit Lines Working Paper Nee York University and Universitlllinois p 35

y of

ERICH A HELFERT NewDelhi 1989 p22

Techniques of financial analysis 6th Universal Book stal

Holmstrom 8 and 1 Tirole 1998 Private Journal ofJournal of Finance 59 J777-1804

and Public Supply of Liquidity

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Home Wood III Richard D frein 406

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Op Cit fq 431

Kim C D Mauer dhe A Shennan 1998 The Determinants of Corporate Liquidity Theory p22

Lins K H Servaes and P Tufano 2010 What Drives Corporate Liquidi ty An International p 12-14

MyKhan amp PKJain ( 1982) Financial Management Tata McGrae Hill Publishing Company Limited New Delhi 624

Pashko Gramoz 1996 Problems of Transilion in Albania 1992-1 994 in I Jeffries (ed) Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans London Pinter 63-82

Prasanna Chandra (1988) Financial management theory and practice 260

Salko Drioi DHUCI Orfea Paraja dhe instituciooet financiare albPAPER ribotim Tirane 2005 56

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

Si$lcrni financiar dhc rnenubirni i likujditcteve ne organltatat ne Sbqlperi

PERFUNDIME DHE REKOMANDJME

raquo Menaxhimi i jikuiditetevc Sly edhe e kemi p~rmendur me siper eshte nj( element teper i

rtndesisnem ne mbarevajljen e njf biznesi Per te pasqyruar me mire se si keto Iikuiditete

menaxhohen ne morem ne shqyrtim dy institucione ate publik edhe ate privat

raquo NI te dy keto institucione likuiditelet jane teper Ie rendesishme si oe ~do kompani apo

njesi ekonomike tjeter Kja ndodh sepse duke qene nje institucion publik nuk riskon duke

in vestuar ne letra me vlere apo ne inveslime Ie eilat mbartin nje norme riskoze mbi vete

gt Ndlsa inslitucioni prival mban me pak likuiditete ne dispozicion sepse pje~n me t ~

madhe ~o kompani e investon ne menyra te ndryshmc

raquo Pervey parave cash investimeve apo ndonje menyre tjeter te perdorimit te

likuidileteve ketyre inslitueioneve u duhet edhe Ie krijojne provigjone qi sjane gje tjeter

veyse krijimi i nje reserve e cila nuk duhet prekur nga e eila nuk kerni ndonje perfitim

raquo Klto provigjane krijohen sepse ka vanesa te konsiderueshme ne raportimin e dfmeve dhe

per vleresimin e rezerves se d~meve viera e te eilave nuk mund te vleresohet me siguri ne

daten e mbylljes se bilancil duke perdorur ne nje mase Ihelbesare eksperieneen dhe

gjykimin ne lidhje me d~met ende te papaguara

gt Rezerva e demeve percaktohet ne baze te informacion it qe ka aktualisht kompania

gj ithsesi IshH e kuptueshme nga natyra e biznesit qe vlerat perfundimtare mund te jene te

ndrysnme si rrjedhoje e zhvillimeve ne vijim

raquo Per sa i perket depozitave vihet re qe institueioni publik duke qene se nuk kerkon Ie mam

ri sk mbi vete investan nje vlere shume te madhe nl depozita krahasuar me institucionin

privat i cili investon ne depozita me afat por shume me pak sepse ky instilueion i perdor ne

investime Ie tjera likuiditetet e veta

raquo Duke investuar pjesen me te madhe te Iikuidileteve ne dispozieion ngelen shume pak

para kesh tu qe kompanise do ti duhet te kcrkoje forma nga me te ndrysrunet per te

ptrballuar kerkesat e aktivi tetit te perditshem ndersa kompania tieter duke qene se ka ne

dispozicion likuiditete krijon avantazhe per It ardhmen

52

SisiemilinarHiar dhe meuubimi i Hkujdltetcve De orgaDizatat ne Shqiperi

raquo Tf gjithe insitucionet kant pothuajsc Ie nj~j lat karakleristika Ie pagesave qe do te thole se

te gjithe mundohen te shtyjne sa m~ shume pagesat ne menyre qe Ie kene sa me shume para

ne dispozicion Institucionet qe ne kemi marre ne shqyrtim kane pothuajse Ie njejlen shi~r

te Ilogarive te pagueshme

o Te gjitha pasqyrat financiare por edhe raportet qe ne kemi llogaritur na japin pak a shume

konkluzionin qe institucionet publike mbajne me leper para Ie gatshme ne dispozicion se

sa institucionet private te cilet marrin rrisk persicentr dhe investojne edhe ne mjete riskoze

53

Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

Acharya Y H Almeida and M Campello 20 10 Aggregate Risk and the Choice Beteeen p 40

Almeida H M Campello and M ~eisbach 2004 The Cash Flo( Sensitivity of

Cash and Evidence Journal of Financial and Quantitative Analysis 33 335-59

Caballero R J and S Panageas (2004) Contingent Reserves Management An AppliedFrameeork 34

Cani Sh Haderi S (2002) Sistemijinal1ciare ne tranzicion Progres apo brishresi Banka e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit 3

Cash and Credit Lines Working Paper Nee York University and Universitlllinois p 35

y of

ERICH A HELFERT NewDelhi 1989 p22

Techniques of financial analysis 6th Universal Book stal

Holmstrom 8 and 1 Tirole 1998 Private Journal ofJournal of Finance 59 J777-1804

and Public Supply of Liquidity

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Home Wood III Richard D frein 406

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Op Cit fq 431

Kim C D Mauer dhe A Shennan 1998 The Determinants of Corporate Liquidity Theory p22

Lins K H Servaes and P Tufano 2010 What Drives Corporate Liquidi ty An International p 12-14

MyKhan amp PKJain ( 1982) Financial Management Tata McGrae Hill Publishing Company Limited New Delhi 624

Pashko Gramoz 1996 Problems of Transilion in Albania 1992-1 994 in I Jeffries (ed) Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans London Pinter 63-82

Prasanna Chandra (1988) Financial management theory and practice 260

Salko Drioi DHUCI Orfea Paraja dhe instituciooet financiare albPAPER ribotim Tirane 2005 56

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

SisiemilinarHiar dhe meuubimi i Hkujdltetcve De orgaDizatat ne Shqiperi

raquo Tf gjithe insitucionet kant pothuajsc Ie nj~j lat karakleristika Ie pagesave qe do te thole se

te gjithe mundohen te shtyjne sa m~ shume pagesat ne menyre qe Ie kene sa me shume para

ne dispozicion Institucionet qe ne kemi marre ne shqyrtim kane pothuajse Ie njejlen shi~r

te Ilogarive te pagueshme

o Te gjitha pasqyrat financiare por edhe raportet qe ne kemi llogaritur na japin pak a shume

konkluzionin qe institucionet publike mbajne me leper para Ie gatshme ne dispozicion se

sa institucionet private te cilet marrin rrisk persicentr dhe investojne edhe ne mjete riskoze

53

Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

Acharya Y H Almeida and M Campello 20 10 Aggregate Risk and the Choice Beteeen p 40

Almeida H M Campello and M ~eisbach 2004 The Cash Flo( Sensitivity of

Cash and Evidence Journal of Financial and Quantitative Analysis 33 335-59

Caballero R J and S Panageas (2004) Contingent Reserves Management An AppliedFrameeork 34

Cani Sh Haderi S (2002) Sistemijinal1ciare ne tranzicion Progres apo brishresi Banka e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit 3

Cash and Credit Lines Working Paper Nee York University and Universitlllinois p 35

y of

ERICH A HELFERT NewDelhi 1989 p22

Techniques of financial analysis 6th Universal Book stal

Holmstrom 8 and 1 Tirole 1998 Private Journal ofJournal of Finance 59 J777-1804

and Public Supply of Liquidity

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Home Wood III Richard D frein 406

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Op Cit fq 431

Kim C D Mauer dhe A Shennan 1998 The Determinants of Corporate Liquidity Theory p22

Lins K H Servaes and P Tufano 2010 What Drives Corporate Liquidi ty An International p 12-14

MyKhan amp PKJain ( 1982) Financial Management Tata McGrae Hill Publishing Company Limited New Delhi 624

Pashko Gramoz 1996 Problems of Transilion in Albania 1992-1 994 in I Jeffries (ed) Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans London Pinter 63-82

Prasanna Chandra (1988) Financial management theory and practice 260

Salko Drioi DHUCI Orfea Paraja dhe instituciooet financiare albPAPER ribotim Tirane 2005 56

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

Acharya Y H Almeida and M Campello 20 10 Aggregate Risk and the Choice Beteeen p 40

Almeida H M Campello and M ~eisbach 2004 The Cash Flo( Sensitivity of

Cash and Evidence Journal of Financial and Quantitative Analysis 33 335-59

Caballero R J and S Panageas (2004) Contingent Reserves Management An AppliedFrameeork 34

Cani Sh Haderi S (2002) Sistemijinal1ciare ne tranzicion Progres apo brishresi Banka e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit 3

Cash and Credit Lines Working Paper Nee York University and Universitlllinois p 35

y of

ERICH A HELFERT NewDelhi 1989 p22

Techniques of financial analysis 6th Universal Book stal

Holmstrom 8 and 1 Tirole 1998 Private Journal ofJournal of Finance 59 J777-1804

and Public Supply of Liquidity

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Home Wood III Richard D frein 406

Joy O M (1977) Introduction to Financial Management Op Cit fq 431

Kim C D Mauer dhe A Shennan 1998 The Determinants of Corporate Liquidity Theory p22

Lins K H Servaes and P Tufano 2010 What Drives Corporate Liquidi ty An International p 12-14

MyKhan amp PKJain ( 1982) Financial Management Tata McGrae Hill Publishing Company Limited New Delhi 624

Pashko Gramoz 1996 Problems of Transilion in Albania 1992-1 994 in I Jeffries (ed) Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans London Pinter 63-82

Prasanna Chandra (1988) Financial management theory and practice 260

Salko Drioi DHUCI Orfea Paraja dhe instituciooet financiare albPAPER ribotim Tirane 2005 56

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

Shehu Sherefedin SALKO Drini KOLNIKAJ Patok Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri Botimet Oita 2000 Tiran~ 2006 35 -39

Solomon E and J 1 Pringle (l977) An Introduction to Financial Management Santa Mouice Cailf Goodyear Publishing Company Pg 181 Political Economy 106 Imiddot 40

Survey of Cash Holdings and Lines of Credit forthcoming Journal of Financial Economics p23

Van Home C F (1974) Financial Management and Policy Ne~ Delhi PrenticemiddotHall Pg 42

httpwwwinsigcoma1wpmiddotCQOlentuploads201305 ALpdf Raporti20 11middot

httpwwwinsigcomallwpcontentu ploads20 1305fRAPORT1middot V JETOR middot201 Opdf

httpdocs 1 i de netdacu menIslraportimiddot v ielormiddot ins ig2009 hIm I

55

Sbltml noaDtlar dbe menu hlmi i likujdtltttve ne oreanlulat ne Shqiperi

56

Sistemi financiar dhe meD9Xhimi i likujditeteve De organlzatat De Shqiperi

57

Sistemi financiar dhe meD9Xhimi i likujditeteve De organlzatat De Shqiperi

57