tehnološki menadžment doc.dr vladimir stojanović

20132013

Dr Vladimir Dr Vladimir StojanovićStojanovićDr Vladimir Dr Vladimir StojanovićStojanović

I deo

Defininisanje pojma "tehnika" ,"tehnologija" i

"tehnološki progres"

Defininisanje pojma "tehnika" ,"tehnologija" i

"tehnološki progres"Pod "tehnikom" se podrazumeva skup sredstava za rad u najširem smislu reči pod "tehničkim progresom" treba podrazumevati pronalaženje novih i usavršavanje postojećih sredstava za rad"Tehnološki progres" predstavlja sastavni deo proizvodnog procesa u kome se određenim mehaničko-tehničkim postupcima i hemijsko - tehnološkim procesima sirovine pretvaraju u gotov proizvod

Pod "tehnikom" se podrazumeva skup sredstava za rad u najširem smislu reči pod "tehničkim progresom" treba podrazumevati pronalaženje novih i usavršavanje postojećih sredstava za rad"Tehnološki progres" predstavlja sastavni deo proizvodnog procesa u kome se određenim mehaničko-tehničkim postupcima i hemijsko - tehnološkim procesima sirovine pretvaraju u gotov proizvod

Galbrajt, pod tehnologijom tretira "sistematsku primenu organizovanog znanja za praktične aktivnosti“

Galbrajt iznosi svoja razmišljanja o velikim preduzećima uz konstataciju da je prevlast velikih preduzeća posledica komplikovane prirode moderne tehnologije

Galbrajt, pod tehnologijom tretira "sistematsku primenu organizovanog znanja za praktične aktivnosti“

Galbrajt iznosi svoja razmišljanja o velikim preduzećima uz konstataciju da je prevlast velikih preduzeća posledica komplikovane prirode moderne tehnologije

Robert Solow je na osnovu istraživanja kretanja produktivnosti rada u nepoljoprivrednom sektoru SAD, u periodu od 1909. do 1949. godine, naveo da je tehnički progres doprineo povećanju produktivnosti rada za oko 88%.

Robert Solow je na osnovu istraživanja kretanja produktivnosti rada u nepoljoprivrednom sektoru SAD, u periodu od 1909. do 1949. godine, naveo da je tehnički progres doprineo povećanju produktivnosti rada za oko 88%.

Pojam i osobenosti tehnološkog razvojaPojam i osobenosti

tehnološkog razvoja

Evolucija shvatanja pojma tehnologije

Evolucija shvatanja pojma tehnologije

Shvatanje pojma tehnologije je evoluiralo od ranijeg isključivog posmatranja kroz procese u materijalnoj proizvodnji do današnjeg daleko šireg smisla i to zahvaljujući:

a) prisustvu i delovanju tehnologije u svim oblicima čovekove aktivnosti kako u materijalnoj proizvodnji tako i van nje, i

b) evidentnim i značajnim uticajima tehnologije u svim oblastima čovekovog delovanja.

Shvatanje pojma tehnologije je evoluiralo od ranijeg isključivog posmatranja kroz procese u materijalnoj proizvodnji do današnjeg daleko šireg smisla i to zahvaljujući:

a) prisustvu i delovanju tehnologije u svim oblicima čovekove aktivnosti kako u materijalnoj proizvodnji tako i van nje, i

b) evidentnim i značajnim uticajima tehnologije u svim oblastima čovekovog delovanja.

Odnos tehnologija, čovek i društvo kroz tri ciklusa

Odnos tehnologija, čovek i društvo kroz tri ciklusa

1. Ciklus povećanja dohotka koji dovodi do rasta tehnoloških dostignuća

2. Uvećan dohodak daje osnov novim tehnološkim inovacijama u obliku novih i poboljšanja postojećih proizvoda

3. Visoki rast dohotka omogućava rast životnog standarda

1. Ciklus povećanja dohotka koji dovodi do rasta tehnoloških dostignuća

2. Uvećan dohodak daje osnov novim tehnološkim inovacijama u obliku novih i poboljšanja postojećih proizvoda

3. Visoki rast dohotka omogućava rast životnog standarda

Povezanost tehnologije, prirode, društva i čovekaPovezanost tehnologije, prirode, društva i čoveka

ČOVEK

DRUŠTVO

PRIRODA

TEHNOLOGIJA

(a)

PRIRODA

TEHNOLOGIJA

DRUŠTVO

ČOVEK

(b)

Razlikovanje tehnologije na osnovu korišćenja tipa resursa

Razlikovanje tehnologije na osnovu korišćenja tipa resursa

Tehnologije se razlikuju na osnovu tipa resursa koje koriste:

1) IT (informacione tehnologije) – resursi su informacije;

2) Tradicionalne proizvodne tehnologije – fizički resursi i fizička oprema u proizvodnji

3) Savremene proizvodne tehnologije (hibridne tehnologije) koje obrađuju fizičke resurse pod kontrolom automatizovanih informacionih sistema, obuhvatajući fleksibilne proizvodne sisteme, robote, automatizaciju.

Tehnologije se razlikuju na osnovu tipa resursa koje koriste:

1) IT (informacione tehnologije) – resursi su informacije;

2) Tradicionalne proizvodne tehnologije – fizički resursi i fizička oprema u proizvodnji

3) Savremene proizvodne tehnologije (hibridne tehnologije) koje obrađuju fizičke resurse pod kontrolom automatizovanih informacionih sistema, obuhvatajući fleksibilne proizvodne sisteme, robote, automatizaciju.

Industrijska revolucijaIndustrijska revolucijaIndustrijska revolucijaIndustrijska revolucija

Intezivan tehnološki razvoj čovečanstva beleži se u periodu od 1820 do 1900. godine

To je doba “industrijskog razvoja” doba koga karakterišu značajna otkrića među kojima važno mesto zauzima otkriće parne mašine

Taj istorijski period razvoja nazvan je industrijska revolucijaindustrijska revolucija, koja u današnje vreme prelazi u informatičku revoluciju

Buduće "revolucije" verovatno pripadaju bio-tehnologijama i bio-inženjeringu

Intezivan tehnološki razvoj čovečanstva beleži se u periodu od 1820 do 1900. godine

To je doba “industrijskog razvoja” doba koga karakterišu značajna otkrića među kojima važno mesto zauzima otkriće parne mašine

Taj istorijski period razvoja nazvan je industrijska revolucijaindustrijska revolucija, koja u današnje vreme prelazi u informatičku revoluciju

Buduće "revolucije" verovatno pripadaju bio-tehnologijama i bio-inženjeringu

Industrijska revolucijaIndustrijska revolucijaIndustrijska revolucijaIndustrijska revolucija

U okviru industrijske revolucije najčešće se navode tri ključna razdoblja:

Razdoblje do kraja 18-og veka predstavlja period energetskog inženjerstva, kada se ljudska energija menja radom mašina,

Period od kraja 19-og veka, je doba mehanizacije kada je korišćenje električne energije uslovilo mahanizaciju, i

Razdoblje od 1950-te godine, se navodi kao doba automatizacije, koje je zasnovano na razvoju informatičke i tehnologije mikročipa.

U okviru industrijske revolucije najčešće se navode tri ključna razdoblja:

Razdoblje do kraja 18-og veka predstavlja period energetskog inženjerstva, kada se ljudska energija menja radom mašina,

Period od kraja 19-og veka, je doba mehanizacije kada je korišćenje električne energije uslovilo mahanizaciju, i

Razdoblje od 1950-te godine, se navodi kao doba automatizacije, koje je zasnovano na razvoju informatičke i tehnologije mikročipa.

Razvoj kroz promene u oblasti Razvoj kroz promene u oblasti organizacije i upravljanjaorganizacije i upravljanja

Razvoj kroz promene u oblasti Razvoj kroz promene u oblasti organizacije i upravljanjaorganizacije i upravljanja

Doba pred-tejlorizmaDoba pred-tejlorizma koje se karakteriše uvođenjem novih radnih navika, novih disciplina …

Doba masovne proizvodnjeDoba masovne proizvodnje – Frederik V. Tejlor i njegovi sledbenici (Henry Gantt, Frenk i Lilian Gilbreth – Škola naučnog menadžmenta),

Doba fleksibilne proizvodnjeDoba fleksibilne proizvodnje – u kome se najveći značaj u upravljanju daje tehnologijama

Doba pred-tejlorizmaDoba pred-tejlorizma koje se karakteriše uvođenjem novih radnih navika, novih disciplina …

Doba masovne proizvodnjeDoba masovne proizvodnje – Frederik V. Tejlor i njegovi sledbenici (Henry Gantt, Frenk i Lilian Gilbreth – Škola naučnog menadžmenta),

Doba fleksibilne proizvodnjeDoba fleksibilne proizvodnje – u kome se najveći značaj u upravljanju daje tehnologijama

"Ako tehnologiju shvatimo kao veliki motor, silni akcelerator, onda znanje možemo shvatiti kao njegovo gorivo. Došli smo na raskršće procesa ubrzanja u društvu, jer se motor svakim danom sve obilnije i obilnije napaja."

Alvin Toffler

"Ako tehnologiju shvatimo kao veliki motor, silni akcelerator, onda znanje možemo shvatiti kao njegovo gorivo. Došli smo na raskršće procesa ubrzanja u društvu, jer se motor svakim danom sve obilnije i obilnije napaja."

Alvin Toffler

Savremeni tehnološki sistem

Sa razvojem novih tehnologija, pa i intenzivnom potrošnjom prirodnih resursa, ljudska civilizacija ostvaruje viziju stalnog ekonomskog rasta imaterijalnog uspona. Evidentan materijalni rast, kao vekovna paradigma,podstiče nekontrolisano trošenje prirodnih resursa sa nesagledivim posledicama uništavanja prirodne sredine.Rešenje se traži u razvoju novih tehnologija koje su usmerene ne samo ka povećanju produktivnosti i efikasnosti, već i uštedama prirodnih resursa

Pristupi u razmatranju upravljanja tehnološkim

razvojem

Pristupi u razmatranju upravljanja tehnološkim

razvojem Postoje dva pristupa u razmatranju

upravljanja tehnološkim razvojem: Globalni pristupGlobalni pristup je teško ostvariv jer čovek

još nije u stanju da tačno predvidi i da utiče na događaje izazvane tehnološkim razvojem

Lokalni pristupLokalni pristup upravljanja tehnološkim razvojem ogleda se u tome da se u određenoj firmi može upravljati putem savremene opreme i većih ulaganja u sektor za istraživanje i razvoj, putem novih tehnologija proizvodnje ili modernizacije postojećih pogona

Postoje dva pristupa u razmatranju upravljanja tehnološkim razvojem:

Globalni pristupGlobalni pristup je teško ostvariv jer čovek još nije u stanju da tačno predvidi i da utiče na događaje izazvane tehnološkim razvojem

Lokalni pristupLokalni pristup upravljanja tehnološkim razvojem ogleda se u tome da se u određenoj firmi može upravljati putem savremene opreme i većih ulaganja u sektor za istraživanje i razvoj, putem novih tehnologija proizvodnje ili modernizacije postojećih pogona

Tehnološki razvoj kao proces Tehnološki razvoj kao proces

Tehnološki razvoj je veoma složen proces Uzajamno povezane i koordinirane aktivnosti su

usmerene na stvaranje novih i usavršavanje postojećih tehnologija

Prioritetni ciljevi tehnološkog razvoja su dostizanje sledećih performansi:

1. efikasnost, 2. efektivnost, 3. kvalitet, 4. produktivnost, 5. fleksibilnost, 6. automatizacija i softizacija proizvodnje, 7. zaštita životne sredine, 8. nanotehnologija.

Tehnološki razvoj je veoma složen proces Uzajamno povezane i koordinirane aktivnosti su

usmerene na stvaranje novih i usavršavanje postojećih tehnologija

Prioritetni ciljevi tehnološkog razvoja su dostizanje sledećih performansi:

1. efikasnost, 2. efektivnost, 3. kvalitet, 4. produktivnost, 5. fleksibilnost, 6. automatizacija i softizacija proizvodnje, 7. zaštita životne sredine, 8. nanotehnologija.

Novi naučni principi Novi naučni principi

Zahvaljujući pre svega naučnim otkrićima u prvoj polovini dvadesetog veka, došlo je do uspostavljanja novih naučnih principa: umesto determinizma ustanovljen umesto determinizma ustanovljen

je princip neodređenosti, je princip neodređenosti, umesto kontinuiteta princip umesto kontinuiteta princip

diskontinuiteta i diskontinuiteta i umesto naučnika posmatrača umesto naučnika posmatrača

prirodnih zbivanja, usvojen je prirodnih zbivanja, usvojen je princip naučnika - stvaraocaprincip naučnika - stvaraoca

Zahvaljujući pre svega naučnim otkrićima u prvoj polovini dvadesetog veka, došlo je do uspostavljanja novih naučnih principa: umesto determinizma ustanovljen umesto determinizma ustanovljen

je princip neodređenosti, je princip neodređenosti, umesto kontinuiteta princip umesto kontinuiteta princip

diskontinuiteta i diskontinuiteta i umesto naučnika posmatrača umesto naučnika posmatrača

prirodnih zbivanja, usvojen je prirodnih zbivanja, usvojen je princip naučnika - stvaraocaprincip naučnika - stvaraoca

H. Kahn uvodi pojam razvoja sa mogućim iznenađenjima.

To se pre svega odnosi na dopunu trendova koji su prepoznatljivi pomoću odgovarajućih indikatora.

Pažljiva analiza indikatora, koji se mogu interpretirati kao spoljašnji pokazatelji iznenađenja, može dati informacije o postojanju iznenađujućeg razvoja, ali ne i o sadržaju samog iznenađenja.

H. Kahn uvodi pojam razvoja sa mogućim iznenađenjima.

To se pre svega odnosi na dopunu trendova koji su prepoznatljivi pomoću odgovarajućih indikatora.

Pažljiva analiza indikatora, koji se mogu interpretirati kao spoljašnji pokazatelji iznenađenja, može dati informacije o postojanju iznenađujućeg razvoja, ali ne i o sadržaju samog iznenađenja.

Faze ekonomskog razvoja zemlje po Valter RostovuFaze ekonomskog razvoja zemlje po Valter Rostovu

naglašava tehničke inovacije i identifikuje pet faza ekonomskog razvoja zemalja:

1. Faza – tradicionalno društvo, dominacija poljoprivrede i neznatna iskorišćenost potencijalnih resursa.

2. Faza – znatni rast trgovine, rast eksternih uticaja i modernizacija proizvodnje.

3. Faza – evidentan prelaz u industrijsko društvo.

4. Faza – sazrevanje novog industrijskog društva.

5. Faza – fordizam - masovna serijska proizvodnja. Rast kvartarnih delatnosti, materijalnih dobara i alokacija resursa u socijalno blagostanje (Evropa u XX veku).

naglašava tehničke inovacije i identifikuje pet faza ekonomskog razvoja zemalja:

1. Faza – tradicionalno društvo, dominacija poljoprivrede i neznatna iskorišćenost potencijalnih resursa.

2. Faza – znatni rast trgovine, rast eksternih uticaja i modernizacija proizvodnje.

3. Faza – evidentan prelaz u industrijsko društvo.

4. Faza – sazrevanje novog industrijskog društva.

5. Faza – fordizam - masovna serijska proizvodnja. Rast kvartarnih delatnosti, materijalnih dobara i alokacija resursa u socijalno blagostanje (Evropa u XX veku).

Tehnološke revolucije Tehnološke revolucije

Polazeći sa aspekta pojava svih tehničkih inovacija, većina istraživača zaključuje da je svet preživeo tri tehnološke revolucije:

1. Tehnološka revolucija bazirana isključivo na energiji uglja i pare;

2. Revolucija električne energije i nafte i3. Postindustrijska revolucija, koja se povezuje

sa mikroelektronikom, biotehnologijom i atomskom energetikom.

Tehnološke revolucije su bile praćene određenim promenama oblika organizacije rada i kapitala – prelazom od maufakture na fabrička postrojenja, zatim na fordovsko-tejlorovski metod monopola, a od njih ka elastičnim, malim firmama, podčinjenim transnacionalnim kompanijama.

Polazeći sa aspekta pojava svih tehničkih inovacija, većina istraživača zaključuje da je svet preživeo tri tehnološke revolucije:

1. Tehnološka revolucija bazirana isključivo na energiji uglja i pare;

2. Revolucija električne energije i nafte i3. Postindustrijska revolucija, koja se povezuje

sa mikroelektronikom, biotehnologijom i atomskom energetikom.

Tehnološke revolucije su bile praćene određenim promenama oblika organizacije rada i kapitala – prelazom od maufakture na fabrička postrojenja, zatim na fordovsko-tejlorovski metod monopola, a od njih ka elastičnim, malim firmama, podčinjenim transnacionalnim kompanijama.

1. Agrarna era do 1760.

2. Industrijska era 1760 – 1950.

3. Informaciona era 1950 – 2000.

4. Era biomaterijala

od 2000.

Tehnologija i ekonomske ere

Strateške tačke razvoja industrijske ere

DO

DA

TA

EK

ON

OM

SK

A V

RE

DN

OS

T

1780. VREME

◄ PARNA MAŠINA

1970.

ELEKTRIČNA

ENERGIJA ►

MLAZNI

MOTOR ▼ ▲ SPUŠTANJE NA MESEC

Uslovljenost naučno-tehničkog progresa

Uslovljenost naučno-tehničkog progresa

Naučno-tehnički progres je uslovljen interaktivnim razvojem nauke, tehnike i tehnologije, a izvori naučno-tehnickog progresa nalaze se u manufakturnoj proizvodnji 16-18. veka, kada dolazi do postepenog približavanja naučno-teorijske i tehničke delatnosti.

Materijalna proizvodnja u ranijem periodu je postepeno evoluirala na osnovu sakupljenog empirijskog iskustva. Uporedo se odvijao progres u naučno-teorijskim znanjima o prirodi.

Dotadašnja znanja su se nalazila pod uticajem teologije i skolastike, pa samim tim nisu imala značajniji uticaj na proizvodnju.

Naučno-tehnički progres je uslovljen interaktivnim razvojem nauke, tehnike i tehnologije, a izvori naučno-tehnickog progresa nalaze se u manufakturnoj proizvodnji 16-18. veka, kada dolazi do postepenog približavanja naučno-teorijske i tehničke delatnosti.

Materijalna proizvodnja u ranijem periodu je postepeno evoluirala na osnovu sakupljenog empirijskog iskustva. Uporedo se odvijao progres u naučno-teorijskim znanjima o prirodi.

Dotadašnja znanja su se nalazila pod uticajem teologije i skolastike, pa samim tim nisu imala značajniji uticaj na proizvodnju.

Značaj 16-og veka za tehnološki progres


U 16. veku evidentne su potrebe trgovine, moreplovstva i krupnih manufaktura u rešavanje niza konkretnih tehničkih zadataka.

U to vreme nauka pod uticajem ideja renesanse, napušta skolastičku tradiciju i okreće se ka praksi.

Epohalni pronalasci kompasa, baruta i štampe predstavljali su početak čvrstog povezivanja između naučne i tehničke delatnosti.

U 16. veku evidentne su potrebe trgovine, moreplovstva i krupnih manufaktura u rešavanje niza konkretnih tehničkih zadataka.

U to vreme nauka pod uticajem ideja renesanse, napušta skolastičku tradiciju i okreće se ka praksi.

Epohalni pronalasci kompasa, baruta i štampe predstavljali su početak čvrstog povezivanja između naučne i tehničke delatnosti.



Pokušaji da se snaga vode koja je pokretala mlinove iskoriste za potrebe širenja manufakturne proizvodnje zahtevali su određeno teorijsko izučavanje procesa mehanike; nastaju određene teorije: teorija točka-zamajca, žIjeba, teorija vodenog pritiska, otpora i trenja.

Manufakturni period razvija prve naučne i tehničke elemente krupne industrije.

Naučnici, poput Galileja, Njutna, Toričelija daju ogroman doprinos stvaranju naučne reputacije.

Pokušaji da se snaga vode koja je pokretala mlinove iskoriste za potrebe širenja manufakturne proizvodnje zahtevali su određeno teorijsko izučavanje procesa mehanike; nastaju određene teorije: teorija točka-zamajca, žIjeba, teorija vodenog pritiska, otpora i trenja.

Manufakturni period razvija prve naučne i tehničke elemente krupne industrije.

Naučnici, poput Galileja, Njutna, Toričelija daju ogroman doprinos stvaranju naučne reputacije.



Kraj 18. veka obeležen je nastankom mašinske proizvodnje zahvaljujući rezultatima naučno-tehničkog rada velikog broja istraživača

Pojava parne mašine Džona Vata bila je pre svega "plod nauke", a ne samo konstruktorsko-tehničke delatnosti. Mašinska proizvodnja otvorila je nove mogućnosti tehnološke primene nauke, a njen progres je sve više uslovljen progresom nauke.

Sve to predstavlja novu etapu naučno-tehničkog progresa, u kojoj se nauka i tehnika uzajamno podstiču pa se samim tim i njihov razvoj sve više ubrzava.

Javljaju se usko specijalizovani oblici naučnih istraživanja koji imaju zadatak da stvore uslove za što bržu implementaciju teorijskih otkrića.

Kraj 18. veka obeležen je nastankom mašinske proizvodnje zahvaljujući rezultatima naučno-tehničkog rada velikog broja istraživača

Pojava parne mašine Džona Vata bila je pre svega "plod nauke", a ne samo konstruktorsko-tehničke delatnosti. Mašinska proizvodnja otvorila je nove mogućnosti tehnološke primene nauke, a njen progres je sve više uslovljen progresom nauke.

Sve to predstavlja novu etapu naučno-tehničkog progresa, u kojoj se nauka i tehnika uzajamno podstiču pa se samim tim i njihov razvoj sve više ubrzava.

Javljaju se usko specijalizovani oblici naučnih istraživanja koji imaju zadatak da stvore uslove za što bržu implementaciju teorijskih otkrića.

Treća etapa naučno-tehničkog progresa


Za treću etapa naučno-tehničkog progresa može se reći da se pod njenim uticajem širi front naučnih disciplina orijentisanih na razvoj tehnike, zahvaljujući njenoj povezanosti sa savremenom naučno-tehničkom revolucijom. Taj širi front podrazumeva uključivanje biologa, genetičara, filozofa, psihologa u rešavanju tehničkih i tehnoloških zadataka.

Razvoj tehničkog progresa direktno ili indirektno je u zavisnosti od ogromnog broja discipline društvenih nauka pa se sa puno prava može istaći očiglednost vodeće uloge nauke u odnosu na tehniku.

Za treću etapa naučno-tehničkog progresa može se reći da se pod njenim uticajem širi front naučnih disciplina orijentisanih na razvoj tehnike, zahvaljujući njenoj povezanosti sa savremenom naučno-tehničkom revolucijom. Taj širi front podrazumeva uključivanje biologa, genetičara, filozofa, psihologa u rešavanju tehničkih i tehnoloških zadataka.

Razvoj tehničkog progresa direktno ili indirektno je u zavisnosti od ogromnog broja discipline društvenih nauka pa se sa puno prava može istaći očiglednost vodeće uloge nauke u odnosu na tehniku.



Otkrića radioelektronike, atomske energija, fotonike, holografije, hemije polimernih materijala, laseri, genetika i dr. uslovljavaju nicanje sasvim novih grana proizvodnje.

Naučno-tehnički progres prožima ne samo industrijsku, već i ostale sfere: poljoprivredu, saobraćaj, medicinu, obrazovanje, usluge.

Pojavom visokih tehnologija, gde posebno ističemo mikroelektroniku, dolazi do stvaranja sasvim nove terminologije, koje istraživači često koriste i nije sporna njihova komparativna prednost.

Otkrića radioelektronike, atomske energija, fotonike, holografije, hemije polimernih materijala, laseri, genetika i dr. uslovljavaju nicanje sasvim novih grana proizvodnje.

Naučno-tehnički progres prožima ne samo industrijsku, već i ostale sfere: poljoprivredu, saobraćaj, medicinu, obrazovanje, usluge.

Pojavom visokih tehnologija, gde posebno ističemo mikroelektroniku, dolazi do stvaranja sasvim nove terminologije, koje istraživači često koriste i nije sporna njihova komparativna prednost.



U vremenu industrijske civilizacije komparativne prednosti su bile prepoznatljive u sledećem:

raspoloživost prirodnih resursa - velikih količina ruda i sirovina,

raspoloživost energetskih potencijala i izvora, raspoloživost jeftine manuelne radne snage. Od navedenih komparativnih prednosti

direktno je zavisila snaga zemlje u industrijskom dobu. Veoma je jednostavno bilo meriti snagu jedne zemlje jer su bila potrebna samo dva pojma: tona i megavat. Treći pojam koji se odnosio na radnu snagu je bio kao "pozitivna konstanta"

U vremenu industrijske civilizacije komparativne prednosti su bile prepoznatljive u sledećem:

raspoloživost prirodnih resursa - velikih količina ruda i sirovina,

raspoloživost energetskih potencijala i izvora, raspoloživost jeftine manuelne radne snage. Od navedenih komparativnih prednosti

direktno je zavisila snaga zemlje u industrijskom dobu. Veoma je jednostavno bilo meriti snagu jedne zemlje jer su bila potrebna samo dva pojma: tona i megavat. Treći pojam koji se odnosio na radnu snagu je bio kao "pozitivna konstanta"

Komparativne prednosti informacione ere

Komparativne prednosti informacione ere

Četiri najznačajnije komparativne prednosti informacione ere su:

1. znanje, 2. masovna i jeftina manuelna i

mentalna radna snaga, 3. stvaranje novih inovativnih

struktura (tehnoparkova, tehnopolisa, inkubatora malog biznisa),i

4. neophodnost kapitala za dinamičku tehnološku modernizaciju.

Četiri najznačajnije komparativne prednosti informacione ere su:

1. znanje, 2. masovna i jeftina manuelna i

mentalna radna snaga, 3. stvaranje novih inovativnih

struktura (tehnoparkova, tehnopolisa, inkubatora malog biznisa),i

4. neophodnost kapitala za dinamičku tehnološku modernizaciju.

Klasifikacija naučnih istraživanja

Klasifikacija naučnih istraživanja

Klasifikacija UNESCO-a Prema klasifikaciji UNESCO-a,

naučnoistraživačke i razvojne radove možemo podeliti u četiri grupe:

1)1) grupa koju čine fundamentalna, grupa koju čine fundamentalna,

2)2) bazna ili osnovna istraživanja, bazna ili osnovna istraživanja,

3)3) grupa za primenjena istraživanja, i grupa za primenjena istraživanja, i

4)4) grupa razvojnih istraživanja. grupa razvojnih istraživanja.

Klasifikacija UNESCO-a Prema klasifikaciji UNESCO-a,

naučnoistraživačke i razvojne radove možemo podeliti u četiri grupe:

1)1) grupa koju čine fundamentalna, grupa koju čine fundamentalna,

2)2) bazna ili osnovna istraživanja, bazna ili osnovna istraživanja,

3)3) grupa za primenjena istraživanja, i grupa za primenjena istraživanja, i

4)4) grupa razvojnih istraživanja. grupa razvojnih istraživanja.

Strateške tačke razvoja informacione ere

Strateške tačke razvoja informacione ere

DO

DA

TA

EK

ON

OM

SK

A V

RE

DN

OS

T

1947. VREME

◄ TRANZISTOR

1995.

PERSONALNI

KOMPJUTER ►

INTERNET ▼

Cilj fundamentalnih istraživanja Cilj fundamentalnih istraživanja

Određena fundamentalna istraživanja mogu imati za cilj proširivanje naučnih znanja ili saznanja o nekoj oblasti ili problemu ne ulazeći u mogućnost njene praktične primene, te se zato nazivaju usmerena fundamentalna istraživanja.

Usmerena istraživanja mogu biti; deskriptivna i deskriptivna i tematska. tematska.

Određena fundamentalna istraživanja mogu imati za cilj proširivanje naučnih znanja ili saznanja o nekoj oblasti ili problemu ne ulazeći u mogućnost njene praktične primene, te se zato nazivaju usmerena fundamentalna istraživanja.

Usmerena istraživanja mogu biti; deskriptivna i deskriptivna i tematska. tematska.

Primenjena istraživanjaPrimenjena istraživanja

Primenjena istraživanja imaju presudan značaj koji se ogleda u tome što imaju za cilj da savladaju probleme njihove praktične primene radi zadovoljenja neke ljudske potrebe, polazeći od poznatih zakonitosti razvoja prirode i društva kao i od krajnjeg rezultata fundamentalnih istraživanja.

Ova istraživanja, pružajući metodološku osnovu, zahtevaju dalje usmeravanje i koncentrisanje na određeni problem, integrišući sve uključene subjekte u okviru jedne ili više naučno istraživačkih institucija.

Primenjena istraživanja imaju presudan značaj koji se ogleda u tome što imaju za cilj da savladaju probleme njihove praktične primene radi zadovoljenja neke ljudske potrebe, polazeći od poznatih zakonitosti razvoja prirode i društva kao i od krajnjeg rezultata fundamentalnih istraživanja.

Ova istraživanja, pružajući metodološku osnovu, zahtevaju dalje usmeravanje i koncentrisanje na određeni problem, integrišući sve uključene subjekte u okviru jedne ili više naučno istraživačkih institucija.

Razvojna naučna istraživanja Razvojna naučna istraživanja

Razvojna naučna istraživanja sačinjavaju treću etapu u procesu savremenog tehnološkog razvoja i zasnivaju se na brojnim pokazateljima fundamentalnih i primenjenih istraživanja.

Svrha im je da sve rezultate dovedu u stadijum u kome se mogu praktično primeniti u proizvodnji, kako bi se i na taj način ostvarila određena ekonomska iIi socijalna korist.

Kao rezultat razvojnih istraživanja najčešće se ne dobijaju nova naučna saznanja, jer se ona uglavnom temelje na brojnim empirijskim, tehničkim i naučnim saznanjima iz raznih oblasti.

Međutim ima slučajeva da razvojnim istraživanjima budu otkrivena nova, neočekivana saznanja koja su u rangu novih naučnih otkrića.

Razvojna naučna istraživanja sačinjavaju treću etapu u procesu savremenog tehnološkog razvoja i zasnivaju se na brojnim pokazateljima fundamentalnih i primenjenih istraživanja.

Svrha im je da sve rezultate dovedu u stadijum u kome se mogu praktično primeniti u proizvodnji, kako bi se i na taj način ostvarila određena ekonomska iIi socijalna korist.

Kao rezultat razvojnih istraživanja najčešće se ne dobijaju nova naučna saznanja, jer se ona uglavnom temelje na brojnim empirijskim, tehničkim i naučnim saznanjima iz raznih oblasti.

Međutim ima slučajeva da razvojnim istraživanjima budu otkrivena nova, neočekivana saznanja koja su u rangu novih naučnih otkrića.

Vrste istraživanja i njihove funkcije

Vrstaistraživanja

OpisNaučni

potencijali troškovi

Ekonomskai društvena

korist

Ulaganja izprivatnih

fondova, %

Osnovnaistraživanja

Otkrivanje osobina ikarakteristika

naučnihfenomena

Vrlo visok Mala 5

Primenjenaistraživanja

Proučavanje karakteristika

važnih za specifičnukomercijalnu

primenu

Srednji Umerena 30

Razvojnaistraživanja

Razvoj prototipova iprofitabilnih proizvodnih tehnologija

Nizak Velika 65

Naučno istraživački kadarNaučno istraživački kadar Naučno istraživački kadarNaučno istraživački kadar

Kadar angažovan u procesu istraživanja i razvoja deli se na tri osnovne kategorije:

a) naučnici i inženjeri, b) tehničari i c) ostalo pomocćno osoblje. U kategoriji "naučni radnici i inženjeri" su: 1) Lica sa završenim univerzitetskim obrazovanjem

zaposlena u oblasti prirodnih, tehničkih i društvenih nauka,

2) Lica sa obrazovanjem ekvivalentnim univerzitetskom, i

3) Lica sa nižim obrazovanjem od univerzitetskog pod uslovom da to priznaje nacionalno zakonodavstvo.

Lica sa završenom srednjom školom uz bar jednogodišnju obuku za poslove koje obavljaju, svrstana su u kategoriju "tehničara"

Kadar angažovan u procesu istraživanja i razvoja deli se na tri osnovne kategorije:

a) naučnici i inženjeri, b) tehničari i c) ostalo pomocćno osoblje. U kategoriji "naučni radnici i inženjeri" su: 1) Lica sa završenim univerzitetskim obrazovanjem

zaposlena u oblasti prirodnih, tehničkih i društvenih nauka,

2) Lica sa obrazovanjem ekvivalentnim univerzitetskom, i

3) Lica sa nižim obrazovanjem od univerzitetskog pod uslovom da to priznaje nacionalno zakonodavstvo.

Lica sa završenom srednjom školom uz bar jednogodišnju obuku za poslove koje obavljaju, svrstana su u kategoriju "tehničara"

Tehnološki razvoj i njegova kompleksnost

Tehnološki razvoj i njegova kompleksnost

Kompleksnost tehnološkog razvoja iziskuje njegovo svestranije sagledavanje.

Suština tehnološkog napretka kao procesa koji omogućuje:

a) stvaranje novih i poboljšanje postojećih sredstava i metoda kreiranja nove vrednosti koje obezbeđuju uštedu u radu;

b) nastanak novog proizvoda/usluge ili poboljšanje postojećeg, i

c) unapređenje organizacije i upravljanja tehnološkim procesima u cilju stvaranja novih vrednosti.

Kompleksnost tehnološkog razvoja iziskuje njegovo svestranije sagledavanje.

Suština tehnološkog napretka kao procesa koji omogućuje:

a) stvaranje novih i poboljšanje postojećih sredstava i metoda kreiranja nove vrednosti koje obezbeđuju uštedu u radu;

b) nastanak novog proizvoda/usluge ili poboljšanje postojećeg, i

c) unapređenje organizacije i upravljanja tehnološkim procesima u cilju stvaranja novih vrednosti.

Tehnološki razvoj obuhvata:Tehnološki razvoj obuhvata:1. Inovativne procese koji obuhvataju

generisanje novih tehnologija2. Razvoj nauke i intenzitet naučno-

istraživačkih aktivnosti 3. Postojeće institucije i aktere u

nacionalnom sistemu inovacija4. Rast produktivnosti 5. Proces obrazovanja i razvoja kadrova6. Razvoj procesa za stvaranje nove

vrednosti, uslovljenih promenama tehnologije

7. Informacione i komunikacione tehnologije 8. Povećanje kvaliteta života ljudi i9. Ekološku dimenziju tehnološkog razvoja.

Tehnološki razvoj obuhvata:Tehnološki razvoj obuhvata:1. Inovativne procese koji obuhvataju

generisanje novih tehnologija2. Razvoj nauke i intenzitet naučno-

istraživačkih aktivnosti 3. Postojeće institucije i aktere u

nacionalnom sistemu inovacija4. Rast produktivnosti 5. Proces obrazovanja i razvoja kadrova6. Razvoj procesa za stvaranje nove

vrednosti, uslovljenih promenama tehnologije

7. Informacione i komunikacione tehnologije 8. Povećanje kvaliteta života ljudi i9. Ekološku dimenziju tehnološkog razvoja.

Pokazatelji tehnološkog, ekonomskog i društvenog razvoja

Vreme

Nauka

Tehnologija

Praksa

Po

kaza

telj

i

Povezanost tehnologije, ekonomije i društva


Cilj svih akcija i promena koje čovek preduzima i uvodi na polju materijalne proizvodnje i van nje je stvaranje društvenog napretka u kome je uvek čovek na centralnom mestu.

Preduslov ekonomskog napretka je permanentni tehnološki i ekonomski napredak, ali to ne znači da svaki tehnološki i ekonomski napredak predstavlja i društveni razvoj.

Naprotiv, može biti i obrnuto. Očigledan primer su uvedene štetne

tehnologije kako po prirodno okruženje tako i za okolinu i zdravlje ljudi.

Cilj svih akcija i promena koje čovek preduzima i uvodi na polju materijalne proizvodnje i van nje je stvaranje društvenog napretka u kome je uvek čovek na centralnom mestu.

Preduslov ekonomskog napretka je permanentni tehnološki i ekonomski napredak, ali to ne znači da svaki tehnološki i ekonomski napredak predstavlja i društveni razvoj.

Naprotiv, može biti i obrnuto. Očigledan primer su uvedene štetne

tehnologije kako po prirodno okruženje tako i za okolinu i zdravlje ljudi.


Društveni napredak

Ekonomskinapredak

Tehnološkinapredak

Transfer tehnologije



Promene koje savremeni tehnološki razvoj prouzrokuje u privredi i društvu, sadašnja etapa je sa pravom okvalifikovala kao treću naučno-tehnološku revoluciju, "...kao najdinamičniji faktor privrednog i društvenog razvoja"

Na osnovu dosadašnjih istraživanja, uticaj tehnološkog razvoja na privredni razvoj u osnovi je trojak, i ogleda se u sledećem:

1. poboljšanju produktivnosti, 2. promeni materijalne strukture proizvodnje, i3. uticaju na povećanje tempa rasta privrede.

Promene koje savremeni tehnološki razvoj prouzrokuje u privredi i društvu, sadašnja etapa je sa pravom okvalifikovala kao treću naučno-tehnološku revoluciju, "...kao najdinamičniji faktor privrednog i društvenog razvoja"

Na osnovu dosadašnjih istraživanja, uticaj tehnološkog razvoja na privredni razvoj u osnovi je trojak, i ogleda se u sledećem:

1. poboljšanju produktivnosti, 2. promeni materijalne strukture proizvodnje, i3. uticaju na povećanje tempa rasta privrede.

Uticaj tehnološkog razvoja na kvalitet faktora proizvodnje

Uticaj tehnološkog razvoja na kvalitet faktora proizvodnje

Dejstvo tehnološkog razvoja na kvalitet faktora proizvodnje se ostvaruje kroz: usvaršavanje sredstava za rad, iznalaženje novih metoda i postupaka, iznalaženje novih vidova energije, i razvoj subjektivnog (ljudskog) faktora.

Dejstvo tehnološkog razvoja na kvalitet faktora proizvodnje se ostvaruje kroz: usvaršavanje sredstava za rad, iznalaženje novih metoda i postupaka, iznalaženje novih vidova energije, i razvoj subjektivnog (ljudskog) faktora.

Tehnički nivo proizvodnje Tehnički nivo proizvodnje

Tehnički nivo proizvodnje uslovljava stepen korišćenja nauke i određuje stepen spremnosti tehničke baze proizvodnje za realizaciju novih naučnih ideja.

Na osnovu naučnih dostignuća i otkrića dolazi do kvalitativnih promena u svim granama savremene tehnike; menjaju se tehnička sredstva, ali i tehnološke metode proizvodnje.

Sprovodi se automatizacija u proizvodnji, kompletna elektrifikacija privrede i prelazak na nove izvore energije: atomsku i solarnu energiju, energiju vetra, biogasa.

Tehnički nivo proizvodnje uslovljava stepen korišćenja nauke i određuje stepen spremnosti tehničke baze proizvodnje za realizaciju novih naučnih ideja.

Na osnovu naučnih dostignuća i otkrića dolazi do kvalitativnih promena u svim granama savremene tehnike; menjaju se tehnička sredstva, ali i tehnološke metode proizvodnje.

Sprovodi se automatizacija u proizvodnji, kompletna elektrifikacija privrede i prelazak na nove izvore energije: atomsku i solarnu energiju, energiju vetra, biogasa.

Karakteristike naučnih saznanja


Sva naučna saznanja su karakteristična po time što su internacionalna pa samim tim nemaju nacionalno obeležje.

Eventualna ograničenja u njhovom važenju i primeni nastaju u međunarodnim tokovima naučnih informacija ako su takvog karaktera poverljivosti pa ih matična država svrsta u kategoriju državnih tajni.

Sva naučna saznanja su karakteristična po time što su internacionalna pa samim tim nemaju nacionalno obeležje.

Eventualna ograničenja u njhovom važenju i primeni nastaju u međunarodnim tokovima naučnih informacija ako su takvog karaktera poverljivosti pa ih matična država svrsta u kategoriju državnih tajni.



Između razvijenih zemlja uspostavljaju brojni ekonomski, pravne i finansijski kontakti u oblasti nauke i tehnologije. Ta saradnja se odvija kroz različite forme kao što su:

(1) zajednička ulaganja u istrazivanja i razvoj, (2) transfer tehnologija, patenata i licenci,

uključujuci i inženjering, (3) osnivanje specijalizovanih organizacija za

međusobnu saradnju, (4) utvrđen model razmene naučno-

tehnoloških informacija.

Između razvijenih zemlja uspostavljaju brojni ekonomski, pravne i finansijski kontakti u oblasti nauke i tehnologije. Ta saradnja se odvija kroz različite forme kao što su:

(1) zajednička ulaganja u istrazivanja i razvoj, (2) transfer tehnologija, patenata i licenci,

uključujuci i inženjering, (3) osnivanje specijalizovanih organizacija za

međusobnu saradnju, (4) utvrđen model razmene naučno-

tehnoloških informacija.



Između razvijenih zemalja međunarodna razmena naučno-tehnoloških dostignuća može se podeliti na:

(1) komercijalnu razmenu u vidu patenata i licenci i

(2) nekomercijalnu razmenu. Naučno-istraživačke institucije su obično

nosioci te saradnje, a mogu da budu i kompanije, država preko svojih organa, itd.

Između razvijenih zemalja međunarodna razmena naučno-tehnoloških dostignuća može se podeliti na:

(1) komercijalnu razmenu u vidu patenata i licenci i

(2) nekomercijalnu razmenu. Naučno-istraživačke institucije su obično

nosioci te saradnje, a mogu da budu i kompanije, država preko svojih organa, itd.

Tehno-fiziološka evolucija Tehno-fiziološka evolucija

Sredinom dvadesetog veka, počinje naučno-tehnička revolucija i označava kvalitativnu transfor maciju proizvodnih snaga na osnovu transformisanja nauke u vodeći faktor proizvodnog razvoja i u direktnu proizvodnu silu

Menja se karakter društvene proizvodnje, kao i struktura proizvodnih snaga, društvena podela rada i struktura društva

Na taj način ona vodi ka naglom porastu produktivnosti rada, utiče na kulturu, odnos društva i prirode, te doprinosi progresiji naučno-tehničkog progresa

Sredinom dvadesetog veka, počinje naučno-tehnička revolucija i označava kvalitativnu transfor maciju proizvodnih snaga na osnovu transformisanja nauke u vodeći faktor proizvodnog razvoja i u direktnu proizvodnu silu

Menja se karakter društvene proizvodnje, kao i struktura proizvodnih snaga, društvena podela rada i struktura društva

Na taj način ona vodi ka naglom porastu produktivnosti rada, utiče na kulturu, odnos društva i prirode, te doprinosi progresiji naučno-tehničkog progresa


U drugom delu pedesetih godina dvadesetog veka, pod uticajem naučnih uspeha, u mnogim zemljama se formiraju nacionalni državni organi za upravljanje naučnom delatnošću.

Javljaju se direktne spone između naučnih i tehničkih istraživanja, elektronski računari nalaze široku primenu u naučnim istraživanjima, proizvodnji, a nešto kasnije i u upravljanju.

Pojava računara označava nastanak laganog prenošenja logičke funkcije sa ljudi na stroj, a u budućnosti i prelazak na kompleksnu automatizaciju proizvodnog procesa, gde je naročiti značaj imala pojava kibernetike.

U drugom delu pedesetih godina dvadesetog veka, pod uticajem naučnih uspeha, u mnogim zemljama se formiraju nacionalni državni organi za upravljanje naučnom delatnošću.

Javljaju se direktne spone između naučnih i tehničkih istraživanja, elektronski računari nalaze široku primenu u naučnim istraživanjima, proizvodnji, a nešto kasnije i u upravljanju.

Pojava računara označava nastanak laganog prenošenja logičke funkcije sa ljudi na stroj, a u budućnosti i prelazak na kompleksnu automatizaciju proizvodnog procesa, gde je naročiti značaj imala pojava kibernetike.


Pod uticajem značajnih naučno tehničkih otkrića pedesetih godina, dolazi do rasta uzajamne interakcije nauke, tehnike i proizvodnog procesa i pojave perioda naučno-tehničke revolucije.

Savremenu etapu naučno-tehničke revolucije karakteriše sledeće :

Prerastanje nauke u direktnu proizvodnu silu, zbog uzajamnog delovanja nauke, tehnike i proizvodnje, te jačanja interakcije između njih i smanjivanja vremena potrebnog da nova naučna ideja nađe adekvatnu praktičnu primenu.

Pod uticajem značajnih naučno tehničkih otkrića pedesetih godina, dolazi do rasta uzajamne interakcije nauke, tehnike i proizvodnog procesa i pojave perioda naučno-tehničke revolucije.

Savremenu etapu naučno-tehničke revolucije karakteriše sledeće :

Prerastanje nauke u direktnu proizvodnu silu, zbog uzajamnog delovanja nauke, tehnike i proizvodnje, te jačanja interakcije između njih i smanjivanja vremena potrebnog da nova naučna ideja nađe adekvatnu praktičnu primenu.

Tehno-fiziološka evolucija Tehno-fiziološka evolucija Savremena etapa društvene podele rada,

povezana je sa preobraženjem nauke u vodilju ekonomske i socijalne delatnosti, masovnog karaktera.

Kvalitativni preobražaj faktora proizvodnih snaga dovodi do naučne organizacije i racionalizacije, te do novog znanja koje menja troškove sirovina, opreme i radne snage (softizacija tehnologije).

Promena sadržaja rada i dominantnost stvaralačkih elemenata u radu.

Nalaženje veštačkih materijala i novih, potencijalno obilnih izvora energije, sa definisanim svojstvima.

Savremena etapa društvene podele rada, povezana je sa preobraženjem nauke u vodilju ekonomske i socijalne delatnosti, masovnog karaktera.

Kvalitativni preobražaj faktora proizvodnih snaga dovodi do naučne organizacije i racionalizacije, te do novog znanja koje menja troškove sirovina, opreme i radne snage (softizacija tehnologije).

Promena sadržaja rada i dominantnost stvaralačkih elemenata u radu.

Nalaženje veštačkih materijala i novih, potencijalno obilnih izvora energije, sa definisanim svojstvima.


Rast obrazovanja, slobodnog vremena i opšte kulture ljudi; povećanje socijalnog i ekonomskog značaja informacione delatnosti; nagli razvoj sredstava telekomunikacije i masovne komunikacije.

Porast uzajamnog uticaja i kompleksnog istraživanja složenih problema različitih nauka.

Ubrzanje ukupnog društvenog progresa, internacionalizacija čitave ljudske delatnosti, potreba regulacije ekoloških problema.

Rast obrazovanja, slobodnog vremena i opšte kulture ljudi; povećanje socijalnog i ekonomskog značaja informacione delatnosti; nagli razvoj sredstava telekomunikacije i masovne komunikacije.

Porast uzajamnog uticaja i kompleksnog istraživanja složenih problema različitih nauka.

Ubrzanje ukupnog društvenog progresa, internacionalizacija čitave ljudske delatnosti, potreba regulacije ekoloških problema.

Uvođenje biotehnoloških materijala

DO

DA

TA

EK

ON

OM

SK

A V

RE

DN

OS

T

1953. VREME

◄ ZDRAVSTVO:KVALITETNIJA IJEFTINIJA NEGA

2005.

POLJOPRIVREDA: VIŠE I JEFTINIJE

HRANE ►

◄ INDUSTRIJA:BOLJI I JEFTINIJIPROIZVODI

II deoII deo

Način upravljanja tehnološkim razvojem


Globalni način upravljanja tehnološkim razvojem je teško ostvariv zbog globalnosti, stihije i gigantskih okvira tehnološkog razvoja, čiji svaki dalji stepen otpočinje revolucijom (industrijska, naučno-tehnička, informaciona).

Svaki period tehnološkog razvoja naziva se obično novom erom (agrarna, industrijska, informaciona, biotehnološka).

Sigurno da se ne može upravljati nastankom era, jer humani resursi ipak nisu u stanju da tačno predvide sled događaja izazvanog tehnološkim razvojem, dobrim delom zbog nedovoljnog nivoa usaglašenosti oko najznačajnijih svetskih problema.

Globalni način upravljanja tehnološkim razvojem je teško ostvariv zbog globalnosti, stihije i gigantskih okvira tehnološkog razvoja, čiji svaki dalji stepen otpočinje revolucijom (industrijska, naučno-tehnička, informaciona).

Svaki period tehnološkog razvoja naziva se obično novom erom (agrarna, industrijska, informaciona, biotehnološka).

Sigurno da se ne može upravljati nastankom era, jer humani resursi ipak nisu u stanju da tačno predvide sled događaja izazvanog tehnološkim razvojem, dobrim delom zbog nedovoljnog nivoa usaglašenosti oko najznačajnijih svetskih problema.



Lokalni način upravljanja tehnološkim razvojem, koji se odnosi na konkretnu kompaniju

sprovodi se uglavnom putem nabavke nove opreme ili većih ulaganja u sektor za istraživanje i razvoj

to omogućava razvoj nove tehnologije proizvodnje ili osavremenjavanje postojeće proizvodnje.

Lokalni način upravljanja tehnološkim razvojem, koji se odnosi na konkretnu kompaniju

sprovodi se uglavnom putem nabavke nove opreme ili većih ulaganja u sektor za istraživanje i razvoj

to omogućava razvoj nove tehnologije proizvodnje ili osavremenjavanje postojeće proizvodnje.

Merenje nivoa i dinamike tehnološkog razvoja


Postoje različite podele pokazatelja i metoda merenja nivoa i dinamike tehnološkog razvoja, a jedna od uobičajenih je podela na:

(1) parcijalne, i(1) parcijalne, i

(2) sintetičke pokazatelje. (2) sintetičke pokazatelje. Parcijalni pokazatelji su mnogobrojniji i

mogu se razložiti, integrirati i dezintegrirati na raznovrsne nivoe, sektore i jedinice proučavanja.

Postoje različite podele pokazatelja i metoda merenja nivoa i dinamike tehnološkog razvoja, a jedna od uobičajenih je podela na:

(1) parcijalne, i(1) parcijalne, i

(2) sintetičke pokazatelje. (2) sintetičke pokazatelje. Parcijalni pokazatelji su mnogobrojniji i

mogu se razložiti, integrirati i dezintegrirati na raznovrsne nivoe, sektore i jedinice proučavanja.



Najviše su u upotrebisledeći parcijalni pokazatelji:

1. stope i brzine difuziranja inovativnih tehnologija

2. proizvodnje i potrošnje električne energije,

3. hemizacije procesa proizvodnje, 4. intenzivnosti investiranja u

osnovna sredstva,

Najviše su u upotrebisledeći parcijalni pokazatelji:

1. stope i brzine difuziranja inovativnih tehnologija

2. proizvodnje i potrošnje električne energije,

3. hemizacije procesa proizvodnje, 4. intenzivnosti investiranja u

osnovna sredstva,



5. putanje kretanja produktivnosti rada,

6. tehničke opremljenosti rada, 7. izmene strukture industrijske

proizvodnje, kvalifikacije i kvalifikacione

struktura zaposlenih, 8. intenziteta istraživačko-razvojne i

inovativne aktivnosti, 9. bilansa međunarodne razmene

tehnoloških dostignuća.

5. putanje kretanja produktivnosti rada,

6. tehničke opremljenosti rada, 7. izmene strukture industrijske

proizvodnje, kvalifikacije i kvalifikacione

struktura zaposlenih, 8. intenziteta istraživačko-razvojne i

inovativne aktivnosti, 9. bilansa međunarodne razmene

tehnoloških dostignuća.



Sintetički pokazatelji tehnološkog razvoja su malobrojniji

najznačajniji je globalna produktivnost.

To je produktivnost koja izražava zbirni efekat tehnoloških usavršavanja i inovacija na uštede u živom i opredmećenom radu.

Sintetički pokazatelji tehnološkog razvoja su malobrojniji

najznačajniji je globalna produktivnost.

To je produktivnost koja izražava zbirni efekat tehnoloških usavršavanja i inovacija na uštede u živom i opredmećenom radu.

Uticaj tehnološkog progresa na produktivnost

Uticaj tehnološkog progresa na produktivnost

Tehnološki progres predstavlja jedan od faktora koji značajno utiče na produktivnost rada a samim tim i na stopu rasta.

Neki od pokazatelja za merenje tehnolosškog progresa: razni aspekti produktivnosti;tehnološki nivo opreme;nivo kvalifikacija i kvalifikaciona struktura;brzina i stepen širenja novih tehnologija;unapređenje razvojnih istraživanja i inovativnosti;proizvodnja i potrošnja električne energije; iunapređenje istraživanje razvoja i inovativne aktivnosti.

Tehnološki progres predstavlja jedan od faktora koji značajno utiče na produktivnost rada a samim tim i na stopu rasta.

Neki od pokazatelja za merenje tehnolosškog progresa: razni aspekti produktivnosti;tehnološki nivo opreme;nivo kvalifikacija i kvalifikaciona struktura;brzina i stepen širenja novih tehnologija;unapređenje razvojnih istraživanja i inovativnosti;proizvodnja i potrošnja električne energije; iunapređenje istraživanje razvoja i inovativne aktivnosti.

Vidovi tehnološkog progresa Vidovi tehnološkog progresa

Razlikujemo dva vida tehnološkog progresa i to:

1.1. Opredmećeni tehnoloski progresOpredmećeni tehnoloski progres koji podrazumeva takavu promenu koja povećava nivo autputa kao direktna posledica povećanja neto-akumulacije kapitala ili zamene dotrajale opreme savremenom.

2.2. Neopredmećeni tehnoloski progresNeopredmećeni tehnoloski progres ima kao rezultat pozitivno pomeranje funkcije proizvodnje, ali bez dodatih investicija.

Osnovni izvor neopredmećenog tehnološkog progresa su poslovne i organizacione promene, veće znanje zaposlenih uz povećanju efikasnosti korišćenja faktora prozivodnje, bez neto-akumulacije kapitala.

Razlikujemo dva vida tehnološkog progresa i to:

1.1. Opredmećeni tehnoloski progresOpredmećeni tehnoloski progres koji podrazumeva takavu promenu koja povećava nivo autputa kao direktna posledica povećanja neto-akumulacije kapitala ili zamene dotrajale opreme savremenom.

2.2. Neopredmećeni tehnoloski progresNeopredmećeni tehnoloski progres ima kao rezultat pozitivno pomeranje funkcije proizvodnje, ali bez dodatih investicija.

Osnovni izvor neopredmećenog tehnološkog progresa su poslovne i organizacione promene, veće znanje zaposlenih uz povećanju efikasnosti korišćenja faktora prozivodnje, bez neto-akumulacije kapitala.

Prkaz tipičnog primera promene kombinacije faktora proizvodnje za opredmećeni tehnolšoki progres

Rad (L)

A

B

K1

K2

Kapital (K)

L1 L2

Prikaz neopredmećenog tehnoloskog progresa

Rad (L)

ADK2 - K1

Kapital (K)

L1 L2

L2 < L1

K2 = K1

Savremena tehnologija, produktivnost i kvalitetSavremena tehnologija, produktivnost i kvalitet

Praktično se produktivnost i kvalitet proučava kroz analizu:

efikasnosti efikasnosti (vrednost realizovanog outputa i uloženog inputa) – produktivnost se izučava analizom efikasnosti kao odnos uloženih resursa i realizovane proizvodnje (manji troškovi po jedinici proizvoda uz veći profit),

efektivnosti (vrednost realizovanog outputa za kupce proizvoda) – produktivnost se izučava analizom efektivnosti kao ukupna proizvodnost sa aspekta krajnjeg konzumenta, kupca proizvoda na tržištu (rastuća fleksibilnost i više različitih proizvoda).

Praktično se produktivnost i kvalitet proučava kroz analizu:

efikasnosti efikasnosti (vrednost realizovanog outputa i uloženog inputa) – produktivnost se izučava analizom efikasnosti kao odnos uloženih resursa i realizovane proizvodnje (manji troškovi po jedinici proizvoda uz veći profit),

efektivnosti (vrednost realizovanog outputa za kupce proizvoda) – produktivnost se izučava analizom efektivnosti kao ukupna proizvodnost sa aspekta krajnjeg konzumenta, kupca proizvoda na tržištu (rastuća fleksibilnost i više različitih proizvoda).

Dvofaktorski model proizvodnje

A

F

Q1

Q2

Proizvod (Q)

K2K1Kapital (K)

G

Q*

Q

Proizvodne funkcije

Rast kapitala (F)

Osobine modernog tehnološkog razvoja


Moderni tehnološki razvoj je stalan, na nauci zasnovan proces usavršavanja materijalnih elemenata proizvodnje (sredstva, predmeti rada i izvori energije), proizvodnih metoda, organizacije i upravljanja proizvodnjom, kroz usavršavanje postojećih i stvaranje novih proizvoda, što dovodi do širenja kruga društvenih potreba i njihovog potpunijeg zadovoljenja.

Moderni tehnološki razvoj je stalan, na nauci zasnovan proces usavršavanja materijalnih elemenata proizvodnje (sredstva, predmeti rada i izvori energije), proizvodnih metoda, organizacije i upravljanja proizvodnjom, kroz usavršavanje postojećih i stvaranje novih proizvoda, što dovodi do širenja kruga društvenih potreba i njihovog potpunijeg zadovoljenja.



U osnovne činioce razvoja u savremenim uslovima možemo smatrati:

1. esencijalna, primenjena i razvojna istraživanja, 2. naučno-istraživački potencijal zaposlenih, 3. potrebna sredstva za finansiranje njihovog

naučno-istraživačkog i razvojnog rada, 4. optimalan stepen koncentracije i centralizacije

proizvodnje, 5. moderna naučno-tehnološka politika zemlje, i 6. razvoj međunarodne naučno-tehnološke

saradnje.

U osnovne činioce razvoja u savremenim uslovima možemo smatrati:

1. esencijalna, primenjena i razvojna istraživanja, 2. naučno-istraživački potencijal zaposlenih, 3. potrebna sredstva za finansiranje njihovog

naučno-istraživačkog i razvojnog rada, 4. optimalan stepen koncentracije i centralizacije

proizvodnje, 5. moderna naučno-tehnološka politika zemlje, i 6. razvoj međunarodne naučno-tehnološke

saradnje.

Odnos investicija i produktivnosti – paradoks, kašnjenje u usvajanju tehnoloških inovacija

Investicije

Produktivnost

Vreme

Neefikanost investicija i produktivnost

Investicije

Produktivnost

Vreme

Naučno-tehnološki razvoj i proizvodni faktori

Naučno-tehnološki razvoj i proizvodni faktori

Naučno-tehnološki razvoj deluje na poboljšanje proizvodnih faktora putem unapređenja sredstava i predmeta rada, kao i tekućeg rada kroz razvijanje njegovih proizvodnih mogućnosti. Sveukupan tehnološki razvoj pojedinačne firme, privredne grane ili privrede u celini, izučava se promatranjem stepena globalne produktvnosti:

Naučno-tehnološki razvoj deluje na poboljšanje proizvodnih faktora putem unapređenja sredstava i predmeta rada, kao i tekućeg rada kroz razvijanje njegovih proizvodnih mogućnosti. Sveukupan tehnološki razvoj pojedinačne firme, privredne grane ili privrede u celini, izučava se promatranjem stepena globalne produktvnosti:

a1 = R + S

P

a1 = globalna produktivnost; P = bruto proizvodnja;S = troškovi osnovnih i obrtnih sredstava (kapitala);R = izdaci za radnu snagu (rad)

Tri osnovne etape nastanka Tri osnovne etape nastanka tehnologijatehnologija


Na osnovu dosadašnjih znanja u oblasti nastanka pojedinih tehnologija moguće je izdvojiti tri osnovne etape:

1. pronalazak, 2. inovacija, i 3. difuzija. Svaka etapa poseduje niz osobenosti za

pojedine tehnologije, a to govori o poteškoćama pri predviđanju razvoja nove tehnologije, pogotovo jer se ne radi samo o čisto tehničko-tehnološkim dimenzijama nove tehnologije, već o vrlo širokim društvenim uticajima.

Na osnovu dosadašnjih znanja u oblasti nastanka pojedinih tehnologija moguće je izdvojiti tri osnovne etape:

1. pronalazak, 2. inovacija, i 3. difuzija. Svaka etapa poseduje niz osobenosti za

pojedine tehnologije, a to govori o poteškoćama pri predviđanju razvoja nove tehnologije, pogotovo jer se ne radi samo o čisto tehničko-tehnološkim dimenzijama nove tehnologije, već o vrlo širokim društvenim uticajima.



Pronalazak predstavlja prvi koncept o novom materijalu, mašini i radnom procesu; nastaje kao produkt potreba znanja u odgovarajućoj oblasti i napora pojedinaca ili grupe, prema problemu koji je ovim pronalaskom obuhvaćen.

Na primer: parna mašina je pronalazak pojedinca,

dok je internet pronalazak raznovrsnih istraživačkih timova.

Pronalazak predstavlja prvi koncept o novom materijalu, mašini i radnom procesu; nastaje kao produkt potreba znanja u odgovarajućoj oblasti i napora pojedinaca ili grupe, prema problemu koji je ovim pronalaskom obuhvaćen.

Na primer: parna mašina je pronalazak pojedinca,

dok je internet pronalazak raznovrsnih istraživačkih timova.



Inovacija je čitav postupak uvodjenja pronalazaka kojom se preuzima rizik koji je u direktnoj vezi sa novinom u procesu ili tehnologiji. Da bi se realizovala inovacija potrebno je da se investira u novu tehnologiju i stručnjake, a profit dolazi tek kasnije.

Difuzija inovacije predstavlja neophodan proces za valorizaciju inovacije U širem tehnološkom smislu, difuzija inovacije je neizostavan proces njene potvrde, odnosno svojevrsne valorizacije.

Inovacija je čitav postupak uvodjenja pronalazaka kojom se preuzima rizik koji je u direktnoj vezi sa novinom u procesu ili tehnologiji. Da bi se realizovala inovacija potrebno je da se investira u novu tehnologiju i stručnjake, a profit dolazi tek kasnije.

Difuzija inovacije predstavlja neophodan proces za valorizaciju inovacije U širem tehnološkom smislu, difuzija inovacije je neizostavan proces njene potvrde, odnosno svojevrsne valorizacije.

Nivoi nastanka novih tehnologija

DO

BIT

VREME

Prvi nivo

A

Drugi nivo

Treći nivo

B

C

D

Difuzije moderne tehnologije Difuzije moderne tehnologije

Model prostorne difuzije koji pojašnjava fenomen difuzije moderne tehnologije kroz regione je zasnovan na jednačini difuzije i ima tri parametra: apsorpcionu moć; difuziju inovacije; i vremenski period potreban za adopciju inovacije.

Na proces difuzije moderne tehnologije proizvodnje utiču brojni činioci koji su inkorporirani u navedene parametre; analizira se osetljivost modela da bi se sagledalo kako svi parametri zajedno utiču na mehanizam prostome difuzije.

Model prostorne difuzije koji pojašnjava fenomen difuzije moderne tehnologije kroz regione je zasnovan na jednačini difuzije i ima tri parametra: apsorpcionu moć; difuziju inovacije; i vremenski period potreban za adopciju inovacije.

Na proces difuzije moderne tehnologije proizvodnje utiču brojni činioci koji su inkorporirani u navedene parametre; analizira se osetljivost modela da bi se sagledalo kako svi parametri zajedno utiču na mehanizam prostome difuzije.

Difuzije moderne tehnologije Difuzije moderne tehnologije

Brži stepen difuzije novih tehnologija ima ogromno značenje, jer je u vezi sa većom industrijskom produktivnošću i kvalitetom proizvoda.

Moderne tehnologije proizvodnje: projektovanje i proizvodnja

kompjuterima (CAD/CAM), kompjuterski inženjering (CAE), robotika, fleksibilni sistemi proizvodnje (FMS) ikompjuterski integrisana proizvodnja

(ClM)

Brži stepen difuzije novih tehnologija ima ogromno značenje, jer je u vezi sa većom industrijskom produktivnošću i kvalitetom proizvoda.

Moderne tehnologije proizvodnje: projektovanje i proizvodnja

kompjuterima (CAD/CAM), kompjuterski inženjering (CAE), robotika, fleksibilni sistemi proizvodnje (FMS) ikompjuterski integrisana proizvodnja

(ClM)

Faktori procesa prostorne difuzije


Proces prostome difuzije kroz nekoliko faktora:

1.1. Izvor inovacija i adopter inovacija. Izvor inovacija i adopter inovacija. Izvor inovacija je region koji ima veću gustinu

inovacija; to je centar ekonomske aktivnosti u kome se realizuje nezavistan rast koji se proširuje i u manje razvijene regione.

Adopter inovacija predstavlja region koji ima manju gustinu inovacija; on prihvata inovacije pod direktnim ili indirektnim uticajem regiona sa većom gustinom inovacija.

Proces prostome difuzije kroz nekoliko faktora:

1.1. Izvor inovacija i adopter inovacija. Izvor inovacija i adopter inovacija. Izvor inovacija je region koji ima veću gustinu

inovacija; to je centar ekonomske aktivnosti u kome se realizuje nezavistan rast koji se proširuje i u manje razvijene regione.

Adopter inovacija predstavlja region koji ima manju gustinu inovacija; on prihvata inovacije pod direktnim ili indirektnim uticajem regiona sa većom gustinom inovacija.



2. Prostorna difuzija se tretira kao difuzija kroz urbanu hijerarhijsku strukturu, a parametar koji izaziva hijerarhijsku difuziju je protok informacija ili interakcije oko inovacija.

3. Difuzija inovacije kontroliše stepen difuzije pre nego li inovacija dođe do adoptera što se može objasniti Braunovim gledištem tržišta i infrastrukture u kojem navodi da je "očigledno da ako inovacija nije dostupna u, ili blizu lokacije potencijalnog adoptera, on uopšte neće imati mogućnost da vrši adopciju".

2. Prostorna difuzija se tretira kao difuzija kroz urbanu hijerarhijsku strukturu, a parametar koji izaziva hijerarhijsku difuziju je protok informacija ili interakcije oko inovacija.

3. Difuzija inovacije kontroliše stepen difuzije pre nego li inovacija dođe do adoptera što se može objasniti Braunovim gledištem tržišta i infrastrukture u kojem navodi da je "očigledno da ako inovacija nije dostupna u, ili blizu lokacije potencijalnog adoptera, on uopšte neće imati mogućnost da vrši adopciju".



4.4. Apsorpcija adopteraApsorpcija adoptera - faktor koji pokazuje sposobnosti adoptera da prihvataju inovacije.

5.5. Period usvajanja inovacijaPeriod usvajanja inovacija je vreme za koje inovacije dopiru do adoptera i predstavlja jedan od najsuptilnijih parametara u procesu difuzije inovacija.

4.4. Apsorpcija adopteraApsorpcija adoptera - faktor koji pokazuje sposobnosti adoptera da prihvataju inovacije.

5.5. Period usvajanja inovacijaPeriod usvajanja inovacija je vreme za koje inovacije dopiru do adoptera i predstavlja jedan od najsuptilnijih parametara u procesu difuzije inovacija.

Analiza osetljivosti procesa difuzije inovacije

Analiza osetljivosti procesa difuzije inovacije

Analiza osetljivosti teži da ispita uticaj pojedinačnog parametra jednačine modela na proces difuzije inovacije. Promene pojedinih parametara dovode do niza konsekvenci:

1. Rast koeficijenta apsorpcione mogućnosti (α) dok su drugi parametri konstantni, izražen je povećanim brojem adoptera.

2. Rast difuzivnosti inovacija (D) dok su drugi parametri konstantni, takođe je izražen većim brojem adoptera.

3. Rast perioda adopcije inovacija (t) dok su drugi parametri konstantni, isto tako, je iskazan povećanim brojem adoptera.

Analiza osetljivosti teži da ispita uticaj pojedinačnog parametra jednačine modela na proces difuzije inovacije. Promene pojedinih parametara dovode do niza konsekvenci:

1. Rast koeficijenta apsorpcione mogućnosti (α) dok su drugi parametri konstantni, izražen je povećanim brojem adoptera.

2. Rast difuzivnosti inovacija (D) dok su drugi parametri konstantni, takođe je izražen većim brojem adoptera.

3. Rast perioda adopcije inovacija (t) dok su drugi parametri konstantni, isto tako, je iskazan povećanim brojem adoptera.

Opcije ubrzanja difuzije proizvodnih tehnologija Opcije ubrzanja difuzije proizvodnih tehnologija

Kako bi se ubrzale difuzije proizvodnih tehnologija, predložene su brojne političke opcije:

1.1. Odabir centara rasta u regionuOdabir centara rasta u regionu, izvoru difuzije.

Na primer, jedan grad koji poseduje visoku tehnologiju može da bude fokusiran kao potencijalni izvor difuzije za susedne gradove koji poseduju nižu tehnologiju.

Kako bi se ubrzale difuzije proizvodnih tehnologija, predložene su brojne političke opcije:

1.1. Odabir centara rasta u regionuOdabir centara rasta u regionu, izvoru difuzije.

Na primer, jedan grad koji poseduje visoku tehnologiju može da bude fokusiran kao potencijalni izvor difuzije za susedne gradove koji poseduju nižu tehnologiju.

Opcije ubrzanja difuzije proizvodnih tehnologija Opcije ubrzanja difuzije proizvodnih tehnologija

2. Povećanje apsorpcione moći regiona poboljšavanjem kontrolnih promenljivih u oblastima:

a. Edukacija i osposobljavanje postojećeg fonda zaposlenih za adaptaciju novim proizvodnim tehnologijama;

b. obuka nove radne snage da bi se povećao broj tehničara angažovanih u srodnim tehnologijama;

c. razmatranje dostignuća istraživača i/ili profesora u srodnim tehnologijama.

2. Povećanje apsorpcione moći regiona poboljšavanjem kontrolnih promenljivih u oblastima:

a. Edukacija i osposobljavanje postojećeg fonda zaposlenih za adaptaciju novim proizvodnim tehnologijama;

b. obuka nove radne snage da bi se povećao broj tehničara angažovanih u srodnim tehnologijama;

c. razmatranje dostignuća istraživača i/ili profesora u srodnim tehnologijama.

Način poboljšanja difuzivnost inovacija

Način poboljšanja difuzivnost inovacija

Poboljšana difuzivnost inovacija dobija se putem:finansiranja obrazovanja i efektivnog iskorišćenja fondova; revidiranja državnih propisa kako bi se olakšala modernizacija proizvodnih tehnologija; državnih finansijskih programa, koji imaju zadatak da prikupljaju, obrađuju i daju pravovremene i precizne informacije preduzećima moderne tehnologije proizvodnje, što može biti vredan izvor za modernizovanje tehnologije cele privrede.

Poboljšana difuzivnost inovacija dobija se putem:finansiranja obrazovanja i efektivnog iskorišćenja fondova; revidiranja državnih propisa kako bi se olakšala modernizacija proizvodnih tehnologija; državnih finansijskih programa, koji imaju zadatak da prikupljaju, obrađuju i daju pravovremene i precizne informacije preduzećima moderne tehnologije proizvodnje, što može biti vredan izvor za modernizovanje tehnologije cele privrede.

Formula prosečnog kapitalnog koeficijenta

Formula prosečnog kapitalnog koeficijenta

Kada osnovne proizvodne fondove razdelimo na dva osnovna dela, obzirom na različitu ulogu u procesu proizvodnje, dobijamo formulu prosečnog kapitalnog koeficijenta, koji svaki od delova komparira sa ostvarenom proizvodnjom.

Kada osnovne proizvodne fondove razdelimo na dva osnovna dela, obzirom na različitu ulogu u procesu proizvodnje, dobijamo formulu prosečnog kapitalnog koeficijenta, koji svaki od delova komparira sa ostvarenom proizvodnjom.

Kt Kgk=— + — Y Y

Kt – kapitalna opremaKg – građevinska komponentaY – ostvarena proizvodnja

Koeficijenti firmeKoeficijenti firme

Razlkuju se opšteprivredni - granski i Razlkuju se opšteprivredni - granski i kapitalni koeficijent firme,kapitalni koeficijent firme, u zavisnosti od toga da li posmatramo privredu kao celinu, grane ili pojedinačne firme.

OpšteprivedniOpšteprivedni kapitalni koeficijent predstavlja zbirni rezultat kapitalnih koeficijenata u pojedinim granama.

Kapitalni koeficijentKapitalni koeficijent ima, gledano na dugi rok, tendenciju pada pod težinom stalnog tehničkog progresa.

Razlkuju se opšteprivredni - granski i Razlkuju se opšteprivredni - granski i kapitalni koeficijent firme,kapitalni koeficijent firme, u zavisnosti od toga da li posmatramo privredu kao celinu, grane ili pojedinačne firme.

OpšteprivedniOpšteprivedni kapitalni koeficijent predstavlja zbirni rezultat kapitalnih koeficijenata u pojedinim granama.

Kapitalni koeficijentKapitalni koeficijent ima, gledano na dugi rok, tendenciju pada pod težinom stalnog tehničkog progresa.

Koeficijenti firmeKoeficijenti firme

Kapitalni koeficijent nalazi upotrebu u ekonomskoj analizi, a najvažnija uloga mu je u:

merenju makroekonomskih efekata investicija,

ispitivanju efektivnosti supstitucije rada kapitalom i

merenju ekonomskih rezultata tehničkog progresa posmatrane privrede .

Kapitalni koeficijent nalazi upotrebu u ekonomskoj analizi, a najvažnija uloga mu je u:

merenju makroekonomskih efekata investicija,

ispitivanju efektivnosti supstitucije rada kapitalom i

merenju ekonomskih rezultata tehničkog progresa posmatrane privrede .

Novi pristup integralnih poboljšanja

Novi pristup integralnih poboljšanja

U organizacijama koje nisu osposobljene za učenje i koje zaostaju po svom tehnološkom nivou, stilu menadžmenta, inovativnosti i kvalitetu proizvoda, kao i poslovnosti i kulturi zaposlenih, za razliku od poznatog pristupa kontinualnih (priraštajnih) poboljšanja primenjenog kod japanskog, američkog i evropskog modela izvrsnosti, mora se primeniti novi pristup integralnih poboljšanja. On se sastoji od:

- poboljšanja prema novim performansama,

- primene procesa osposobljavanja za učenje, - priraštajnih poboljšanja i - inovativnih skokova.

U organizacijama koje nisu osposobljene za učenje i koje zaostaju po svom tehnološkom nivou, stilu menadžmenta, inovativnosti i kvalitetu proizvoda, kao i poslovnosti i kulturi zaposlenih, za razliku od poznatog pristupa kontinualnih (priraštajnih) poboljšanja primenjenog kod japanskog, američkog i evropskog modela izvrsnosti, mora se primeniti novi pristup integralnih poboljšanja. On se sastoji od:

- poboljšanja prema novim performansama,

- primene procesa osposobljavanja za učenje, - priraštajnih poboljšanja i - inovativnih skokova.

Istraživačko – razvojni plan aktivnosti preduzeća

Istraživačko – razvojni plan aktivnosti preduzeća

Pri utvrđivanju plana istraživačko – razvojnih aktivnosti, menadžment jedne organizacije treba da ima u obzir konkretne faktore:

a) imena projekata istraživanja po određenim oblastima, nosioce i izvršioce;

b) planirano vreme realizacije projekta;c) naučno-istraživačke i druge organizacije koje

će učestvovati u realizaciji projekata;d) finansijska sredstva za realizacija projekata;e) načini za uspostavljanje saradnje sa naučno

istraživačkim organizacijama koje učestvuju u realizaciji projkata; i

f) mere za realizaciju plana istraživačkog rada.

Pri utvrđivanju plana istraživačko – razvojnih aktivnosti, menadžment jedne organizacije treba da ima u obzir konkretne faktore:

a) imena projekata istraživanja po određenim oblastima, nosioce i izvršioce;

b) planirano vreme realizacije projekta;c) naučno-istraživačke i druge organizacije koje

će učestvovati u realizaciji projekata;d) finansijska sredstva za realizacija projekata;e) načini za uspostavljanje saradnje sa naučno

istraživačkim organizacijama koje učestvuju u realizaciji projkata; i

f) mere za realizaciju plana istraživačkog rada.

Kvantitativne metode merenja tehnološkog razvoja

Kvantitativne metode merenja tehnološkog razvoja

Najpraktičnije kvantitativne metode merenja tehnološkog razvoja su:

1. Aritmetički indeks Abramovitz-a, 2. Geometrijski indeks, 3. Metod J. Tinbergen-a, 4. Metod L. Johansen-a, 5. Metod H.F. Lydall-a, 6. Dinamički input-output V. Leontiev-a, 7. Funkcija proizvodnje tipa Cobb-Douglas, 8. CES proizvodna funkcija, 9. HIPF - proizvodna funkcija, 10.VES proizvodna funkcija, 11.Ostali tipovi agregatnih proizvodnih funkcija.

Najpraktičnije kvantitativne metode merenja tehnološkog razvoja su:

1. Aritmetički indeks Abramovitz-a, 2. Geometrijski indeks, 3. Metod J. Tinbergen-a, 4. Metod L. Johansen-a, 5. Metod H.F. Lydall-a, 6. Dinamički input-output V. Leontiev-a, 7. Funkcija proizvodnje tipa Cobb-Douglas, 8. CES proizvodna funkcija, 9. HIPF - proizvodna funkcija, 10.VES proizvodna funkcija, 11.Ostali tipovi agregatnih proizvodnih funkcija.

Proizvodne funkcije Proizvodne funkcije

Proizvodne funkcije su prvi put, kao oruđe ekonomske analize, definisane na mikro nivou, u vidu relacije između utroška pojedinih faktora proizvodnje (različitih vrsta rada, energije, materijala) i odgovarajućeg obima proizvodnje. Na taj način, proizvodna funkcija poprima oblik:

Q = G (x1, x2......xn )gde je: Q obim proizvodnje, G faktori proizvodnje i (x1,

x2.....xn) utrošci proizvodnje izraženi u naturalnim veličinama.

Proizvodne funkcije su prvi put, kao oruđe ekonomske analize, definisane na mikro nivou, u vidu relacije između utroška pojedinih faktora proizvodnje (različitih vrsta rada, energije, materijala) i odgovarajućeg obima proizvodnje. Na taj način, proizvodna funkcija poprima oblik:

Q = G (x1, x2......xn )gde je: Q obim proizvodnje, G faktori proizvodnje i (x1,

x2.....xn) utrošci proizvodnje izraženi u naturalnim veličinama.

Proizvodne funkcije Proizvodne funkcije

Promena tehnologije izaziva promene na relaciji utrošci - obim proizvodnje, kao i u samoj kompoziciji utrošaka.

Pošto se ovakve promene mogu izraziti proizvodnom funkcijom, došlo se na ideju da se njome meri tehnološki napredak. Pri tome su utrošci agregirani u dve grupe: rad (L) i kapital (K), pa je proizvodna funkcija oblika:

Q = F (K, L)

Obično su merenja izvršena na nivou ukupne privrede, a relacija između agregata (Q, K i L) pokazuje tehnologiju te privrede, baš kao što određena relacija na mikro nivou ukazuje na tehnologiju tog proizvodnog procesa.

Promena tehnologije izaziva promene na relaciji utrošci - obim proizvodnje, kao i u samoj kompoziciji utrošaka.

Pošto se ovakve promene mogu izraziti proizvodnom funkcijom, došlo se na ideju da se njome meri tehnološki napredak. Pri tome su utrošci agregirani u dve grupe: rad (L) i kapital (K), pa je proizvodna funkcija oblika:

Q = F (K, L)

Obično su merenja izvršena na nivou ukupne privrede, a relacija između agregata (Q, K i L) pokazuje tehnologiju te privrede, baš kao što određena relacija na mikro nivou ukazuje na tehnologiju tog proizvodnog procesa.

Osobenosti tehničkog progresa proizvodne funkcije

Osobenosti tehničkog progresa proizvodne funkcije

Osobenosti koje određuju tehnički progres proizvodne funkcije su:

1) efikasna tehnologija, 2) tehnološki pozicinirana ekonomija obima

(returns to scale), 3) kapitalno intenzivna tehnologija, kao i, 4) elastičnost supstitucije proizvodnih činilaca

, rada i kapitala. Nabrojane osobenosti proizvodnih funkcija

omogućavaju merenje tehničkog progresa, a ako se progres izražava preko efikasnosti proizvodnje i ekonomije obima naziva se neutralni, jer ne izaziva izmene u relacijama činioca, u graničnoj stopi i elastičnosti supstitucije.

Osobenosti koje određuju tehnički progres proizvodne funkcije su:

1) efikasna tehnologija, 2) tehnološki pozicinirana ekonomija obima

(returns to scale), 3) kapitalno intenzivna tehnologija, kao i, 4) elastičnost supstitucije proizvodnih činilaca

, rada i kapitala. Nabrojane osobenosti proizvodnih funkcija

omogućavaju merenje tehničkog progresa, a ako se progres izražava preko efikasnosti proizvodnje i ekonomije obima naziva se neutralni, jer ne izaziva izmene u relacijama činioca, u graničnoj stopi i elastičnosti supstitucije.

Definisanje tehničkog progresaDefinisanje tehničkog progresa a) Permanentan proces usavršavanja

sredstava i predmeta rada i izvora energije, uz lansiranje novih proizvodnih metoda i načina organizacije, kao i upravljanja proizvodnjom, u čijem se produktu postiže povećanje društvene produktivnosti rada;

b) Kreiranje novih proizvoda ili novih vrsta već prisutnih proizvoda i

c) Promena proizvodne tehnike, kroz supstituciju osnovnih sredstava tehnički usavršenijim sredstava, uvođenjem modernije tehnike preko novih investicija u već postojeće grane, ili izgradnjom potpuno novih grana.

a) Permanentan proces usavršavanja

sredstava i predmeta rada i izvora energije, uz lansiranje novih proizvodnih metoda i načina organizacije, kao i upravljanja proizvodnjom, u čijem se produktu postiže povećanje društvene produktivnosti rada;

b) Kreiranje novih proizvoda ili novih vrsta već prisutnih proizvoda i

c) Promena proizvodne tehnike, kroz supstituciju osnovnih sredstava tehnički usavršenijim sredstava, uvođenjem modernije tehnike preko novih investicija u već postojeće grane, ili izgradnjom potpuno novih grana.

Tehnološko prognoziranje Tehnološko prognoziranje

Tehnološko prognoziranje predstavlja "aktivnost koja obuhvata metode probablističke procene budućeg razvoja ili širenja neke, tehnike i tehnologije", koja treba da pruži odgovor na pitanja koja se mogu grupisati:

1. koliki je vremenski period je dovoljan za neku inovaciju ili širenje postojeće tehnologije,

2. koji su materijalni resursi i stručnjaci neophodnini za inovaciju,

3. kakvi su krajnji rezultati inovacije ili širenja postojeće tehnologije i

4. početni uslovi potrebni da bi se realizovala inovacija i njena difuzija.

Tehnološko prognoziranje predstavlja "aktivnost koja obuhvata metode probablističke procene budućeg razvoja ili širenja neke, tehnike i tehnologije", koja treba da pruži odgovor na pitanja koja se mogu grupisati:

1. koliki je vremenski period je dovoljan za neku inovaciju ili širenje postojeće tehnologije,

2. koji su materijalni resursi i stručnjaci neophodnini za inovaciju,

3. kakvi su krajnji rezultati inovacije ili širenja postojeće tehnologije i

4. početni uslovi potrebni da bi se realizovala inovacija i njena difuzija.

Značaj informacija za ocenu tehnoloških promena

Značaj informacija za ocenu tehnoloških promena

Od naročitog znаčаја za ocenu tehnoloških promena su sledeće informacije:

1. stopa difuzije tehnologije (prodor nove tehnologije u konkretnoj delatnosti),

2. stopa supstitucije tehnologije (zamena jedne tehnologije odgovarajućom),

3. kvantifikacija tehnološke inovacije (broj novih događaja јеdnе godine), kao i

4. vremenski interval inovacije (vreme koje protekne između invencije i njene komercijalizacije).

Od naročitog znаčаја za ocenu tehnoloških promena su sledeće informacije:

1. stopa difuzije tehnologije (prodor nove tehnologije u konkretnoj delatnosti),

2. stopa supstitucije tehnologije (zamena jedne tehnologije odgovarajućom),

3. kvantifikacija tehnološke inovacije (broj novih događaja јеdnе godine), kao i

4. vremenski interval inovacije (vreme koje protekne između invencije i njene komercijalizacije).

Podele metoda tehnološkog predviđanja

Podele metoda tehnološkog predviđanja

Razlikuju se višestruke podele brojnih metoda tehnološkog predviđanja, uzimajući u obzir elemente: vremena, širine i osobenosti samog procesa predviđanja; najpodesnija je podela koja sve metode tehnološkog prognoziranja grupiše na:

1) metode intuicionog predviđanja, 1) metode intuicionog predviđanja, 2) metode eksploratornog tehnološkog 2) metode eksploratornog tehnološkog

predviđanja, i predviđanja, i 3) metode normativnog tehnološkog 3) metode normativnog tehnološkog

predvidanja.predvidanja.

Razlikuju se višestruke podele brojnih metoda tehnološkog predviđanja, uzimajući u obzir elemente: vremena, širine i osobenosti samog procesa predviđanja; najpodesnija je podela koja sve metode tehnološkog prognoziranja grupiše na:

1) metode intuicionog predviđanja, 1) metode intuicionog predviđanja, 2) metode eksploratornog tehnološkog 2) metode eksploratornog tehnološkog

predviđanja, i predviđanja, i 3) metode normativnog tehnološkog 3) metode normativnog tehnološkog

predvidanja.predvidanja.

Metode intuicionog predviđanja Metode intuicionog predviđanja

Metode intuicionog predviđanja su Metode intuicionog predviđanja su doprle u oblast tehnološkog doprle u oblast tehnološkog prognoziranja uz značajne rezultate. prognoziranja uz značajne rezultate. Posebno se to odnosi na"Delfi" Posebno se to odnosi na"Delfi" metod. Posmatrana grupa metoda metod. Posmatrana grupa metoda tehnološkog prognoziranja se dalje tehnološkog prognoziranja se dalje deli na tri podgrupe: deli na tri podgrupe:

1) brojne opcije "Brainstorming" 1) brojne opcije "Brainstorming" metode metode

2) "delfi" metod, i 2) "delfi" metod, i

3) metoda individualne prognoze3) metoda individualne prognoze.

Metode intuicionog predviđanja su Metode intuicionog predviđanja su doprle u oblast tehnološkog doprle u oblast tehnološkog prognoziranja uz značajne rezultate. prognoziranja uz značajne rezultate. Posebno se to odnosi na"Delfi" Posebno se to odnosi na"Delfi" metod. Posmatrana grupa metoda metod. Posmatrana grupa metoda tehnološkog prognoziranja se dalje tehnološkog prognoziranja se dalje deli na tri podgrupe: deli na tri podgrupe:

1) brojne opcije "Brainstorming" 1) brojne opcije "Brainstorming" metode metode

2) "delfi" metod, i 2) "delfi" metod, i

3) metoda individualne prognoze3) metoda individualne prognoze.

Metode eksploratornog tehnološkog predviđanja Metode eksploratornog

tehnološkog predviđanja

Metode eksploratornog tehnološkog predviđanja polaze od prošlosti preko sadašnjosti ka budućnosti, analizirajući sve moguće šanse koje se mogu iskoristiti.

One teže da projektuju tehnološke mogućnosti narednog perioda, oslanjajući se na postojeći nivo naučnog saznanja kao i praktičnog iskustva u posmatranoj oblasti.

Eksploratorne metode tehnološkog predviđanja koriste više tehnika istovremeno, sa ciljem da se stvore nove tehnološke informacije i otkriju osobenosti novih tehnoloških rešenja.

Metode eksploratornog tehnološkog predviđanja polaze od prošlosti preko sadašnjosti ka budućnosti, analizirajući sve moguće šanse koje se mogu iskoristiti.

One teže da projektuju tehnološke mogućnosti narednog perioda, oslanjajući se na postojeći nivo naučnog saznanja kao i praktičnog iskustva u posmatranoj oblasti.

Eksploratorne metode tehnološkog predviđanja koriste više tehnika istovremeno, sa ciljem da se stvore nove tehnološke informacije i otkriju osobenosti novih tehnoloških rešenja.

Metode eksploratornog tehnološkog predviđanja Metode eksploratornog

tehnološkog predviđanja

Analizirana grupa metoda tehnološkog predviđanja se deli na sedam podgrupa koje koriste specifične tehnike i metode:

1.1. Metodi ekstrapolacije vremenskih serija, Metodi ekstrapolacije vremenskih serija, 2.2. Ekstrapolacija krivim obvojnicama, Ekstrapolacija krivim obvojnicama, 3.3. Metod supstitucije, Metod supstitucije, 4.4. Metod korelacije trendova, Metod korelacije trendova, 5.5. Metodi analogije, Metodi analogije, 6.6. Metod morfološke analize, iMetod morfološke analize, i7.7. Probabilističko eksploratorno Probabilističko eksploratorno

predvidanje. predvidanje.

Analizirana grupa metoda tehnološkog predviđanja se deli na sedam podgrupa koje koriste specifične tehnike i metode:

1.1. Metodi ekstrapolacije vremenskih serija, Metodi ekstrapolacije vremenskih serija, 2.2. Ekstrapolacija krivim obvojnicama, Ekstrapolacija krivim obvojnicama, 3.3. Metod supstitucije, Metod supstitucije, 4.4. Metod korelacije trendova, Metod korelacije trendova, 5.5. Metodi analogije, Metodi analogije, 6.6. Metod morfološke analize, iMetod morfološke analize, i7.7. Probabilističko eksploratorno Probabilističko eksploratorno

predvidanje. predvidanje.

Metode normativnog tehnološkog predviđanja

Metode normativnog tehnološkog predviđanja

Metode normativnog tehnološkog Metode normativnog tehnološkog predviđanja posmatraju buduće vreme, predviđanja posmatraju buduće vreme, tako što se prvo postave ciljevi i zadaci tako što se prvo postave ciljevi i zadaci narednog perioda, a potom se radi analiza narednog perioda, a potom se radi analiza krećući ka sadašnjosti kako bi se uvidelo krećući ka sadašnjosti kako bi se uvidelo da li se dati ciljevi mogu realizovati, koji da li se dati ciljevi mogu realizovati, koji su im limiti, odnosno kavim se inputima i su im limiti, odnosno kavim se inputima i tehnologijom može raspolagati.tehnologijom može raspolagati.

Metode normativnog tehnološkog Metode normativnog tehnološkog predviđanja su:predviđanja su:

1.1. pattern меtоdа,pattern меtоdа,2.2. metoda sistemske analize, imetoda sistemske analize, i3.3. matrice odlučivanja.matrice odlučivanja.

Metode normativnog tehnološkog Metode normativnog tehnološkog predviđanja posmatraju buduće vreme, predviđanja posmatraju buduće vreme, tako što se prvo postave ciljevi i zadaci tako što se prvo postave ciljevi i zadaci narednog perioda, a potom se radi analiza narednog perioda, a potom se radi analiza krećući ka sadašnjosti kako bi se uvidelo krećući ka sadašnjosti kako bi se uvidelo da li se dati ciljevi mogu realizovati, koji da li se dati ciljevi mogu realizovati, koji su im limiti, odnosno kavim se inputima i su im limiti, odnosno kavim se inputima i tehnologijom može raspolagati.tehnologijom može raspolagati.

Metode normativnog tehnološkog Metode normativnog tehnološkog predviđanja su:predviđanja su:

1.1. pattern меtоdа,pattern меtоdа,2.2. metoda sistemske analize, imetoda sistemske analize, i3.3. matrice odlučivanja.matrice odlučivanja.

Parametri za komparaciju i odabir metoda predviđanja Parametri za komparaciju i odabir metoda predviđanja

Za komparaciju i odabir metoda Za komparaciju i odabir metoda predviđanja uzimaju se u obzir predviđanja uzimaju se u obzir sledeći parametri:sledeći parametri: precizan metod; precizan metod; primenjivi podaci; primenjivi podaci; precizan vremenski period, kao iprecizan vremenski period, kao i precizno određeni troškovi. precizno određeni troškovi.

Za komparaciju i odabir metoda Za komparaciju i odabir metoda predviđanja uzimaju se u obzir predviđanja uzimaju se u obzir sledeći parametri:sledeći parametri: precizan metod; precizan metod; primenjivi podaci; primenjivi podaci; precizan vremenski period, kao iprecizan vremenski period, kao i precizno određeni troškovi. precizno određeni troškovi.

Parametri za komparaciju i odabir metoda predviđanja Parametri za komparaciju i odabir metoda predviđanja

Precizno određeni troškovi zavise od:Precizno određeni troškovi zavise od: upotrebljene metode predviđanja;upotrebljene metode predviđanja; sveobuhvatnosti metode,sveobuhvatnosti metode, raspolaganja bitnim podacima, i raspolaganja bitnim podacima, i vremenskog perioda i regiona vremenskog perioda i regiona

predviđanjapredviđanja..Troškovi se sastoje iz troškova prikupljanja i Troškovi se sastoje iz troškova prikupljanja i

prezentiranja podataka, stručne i finansijske prezentiranja podataka, stručne i finansijske podrške, educiranja zaposlenih za korišćenje podrške, educiranja zaposlenih za korišćenje odgovarajuće metodologije, primena same odgovarajuće metodologije, primena same metodologije i trajanje, te laka i brza metodologije i trajanje, te laka i brza primenjivost metoda predviđanja.primenjivost metoda predviđanja.

Precizno određeni troškovi zavise od:Precizno određeni troškovi zavise od: upotrebljene metode predviđanja;upotrebljene metode predviđanja; sveobuhvatnosti metode,sveobuhvatnosti metode, raspolaganja bitnim podacima, i raspolaganja bitnim podacima, i vremenskog perioda i regiona vremenskog perioda i regiona

predviđanjapredviđanja..Troškovi se sastoje iz troškova prikupljanja i Troškovi se sastoje iz troškova prikupljanja i

prezentiranja podataka, stručne i finansijske prezentiranja podataka, stručne i finansijske podrške, educiranja zaposlenih za korišćenje podrške, educiranja zaposlenih za korišćenje odgovarajuće metodologije, primena same odgovarajuće metodologije, primena same metodologije i trajanje, te laka i brza metodologije i trajanje, te laka i brza primenjivost metoda predviđanja.primenjivost metoda predviđanja.

Problemi u realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u

organizaciji

Problemi u realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u

organizaciji Pri realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u Pri realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u

organizaciji nastaju izvesni problemi, koji su u vezi organizaciji nastaju izvesni problemi, koji su u vezi sa:sa:

samim prikupljanjem podataka;samim prikupljanjem podataka; vremenskim usaglašavanjem predviđanja i rezultata vremenskim usaglašavanjem predviđanja i rezultata

predviđanja sa potrebama organizacije;predviđanja sa potrebama organizacije; nedovoljnim uvidom u stvarne potrebe za nedovoljnim uvidom u stvarne potrebe za

tehnološkim predviđanjima u organizaciji,tehnološkim predviđanjima u organizaciji, neadekvatnim odabirom stručnjaka pri sprovođenju neadekvatnim odabirom stručnjaka pri sprovođenju

metoda tehnoloških predviđanja;metoda tehnoloških predviđanja; nedovoljnu spoznaju vrha najviših menadžera za nedovoljnu spoznaju vrha najviših menadžera za

potrebe primene tehnoloških predviđanja u potrebe primene tehnoloških predviđanja u preduzeću;preduzeću;

lošim odabirom metoda predviđanja prema lošim odabirom metoda predviđanja prema konkretnoj situaciji.konkretnoj situaciji.

Pri realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u Pri realizovanju procesa tehnološkog predviđanja u organizaciji nastaju izvesni problemi, koji su u vezi organizaciji nastaju izvesni problemi, koji su u vezi sa:sa:

samim prikupljanjem podataka;samim prikupljanjem podataka; vremenskim usaglašavanjem predviđanja i rezultata vremenskim usaglašavanjem predviđanja i rezultata

predviđanja sa potrebama organizacije;predviđanja sa potrebama organizacije; nedovoljnim uvidom u stvarne potrebe za nedovoljnim uvidom u stvarne potrebe za

tehnološkim predviđanjima u organizaciji,tehnološkim predviđanjima u organizaciji, neadekvatnim odabirom stručnjaka pri sprovođenju neadekvatnim odabirom stručnjaka pri sprovođenju

metoda tehnoloških predviđanja;metoda tehnoloških predviđanja; nedovoljnu spoznaju vrha najviših menadžera za nedovoljnu spoznaju vrha najviših menadžera za

potrebe primene tehnoloških predviđanja u potrebe primene tehnoloških predviđanja u preduzeću;preduzeću;

lošim odabirom metoda predviđanja prema lošim odabirom metoda predviđanja prema konkretnoj situaciji.konkretnoj situaciji.

Delfi metodaDelfi metoda

Delfi metodDelfi metod se sprovodi ispitivanjem se sprovodi ispitivanjem grupe eksperta serijom upitnika, a postoji grupe eksperta serijom upitnika, a postoji veći broj modaliteta njegovog pristupa.veći broj modaliteta njegovog pristupa.

On može da se realizuje ispitivanjem od On može da se realizuje ispitivanjem od strane ekspertskog tima korišćenjem strane ekspertskog tima korišćenjem serije upitnika, na sledeći način:serije upitnika, na sledeći način:

Definiše se prvo tim za koordinaciju (5-10 Definiše se prvo tim za koordinaciju (5-10 stručnjaka), koja ima za cilj da: stručnjaka), koja ima za cilj da: organizuje, sprovodi, obradi i analizira organizuje, sprovodi, obradi i analizira rezultate predviđanja.rezultate predviđanja.

Delfi metodDelfi metod se sprovodi ispitivanjem se sprovodi ispitivanjem grupe eksperta serijom upitnika, a postoji grupe eksperta serijom upitnika, a postoji veći broj modaliteta njegovog pristupa.veći broj modaliteta njegovog pristupa.

On može da se realizuje ispitivanjem od On može da se realizuje ispitivanjem od strane ekspertskog tima korišćenjem strane ekspertskog tima korišćenjem serije upitnika, na sledeći način:serije upitnika, na sledeći način:

Definiše se prvo tim za koordinaciju (5-10 Definiše se prvo tim za koordinaciju (5-10 stručnjaka), koja ima za cilj da: stručnjaka), koja ima za cilj da: organizuje, sprovodi, obradi i analizira organizuje, sprovodi, obradi i analizira rezultate predviđanja.rezultate predviđanja.

Delfi metodaDelfi metoda Tim čine stručnjaci izabrani na osnovu:Tim čine stručnjaci izabrani na osnovu:1. znanja za sprovodjenje Delfi metoda,2. poznavanja statističke obrade

rezultata predviđanja, kao i3. poznavanja konkretne oblasti

predviđanja.Uslov za izbor anketiranih stručnjaka je

neophodan prag naučno-tehničkih i primenjivih, praktičnih saznanja iz konkretne oblasti predviđanja.

Tim čine stručnjaci izabrani na osnovu:Tim čine stručnjaci izabrani na osnovu:1. znanja za sprovodjenje Delfi metoda,2. poznavanja statističke obrade

rezultata predviđanja, kao i3. poznavanja konkretne oblasti

predviđanja.Uslov za izbor anketiranih stručnjaka je

neophodan prag naučno-tehničkih i primenjivih, praktičnih saznanja iz konkretne oblasti predviđanja.

PATTERN metodaPATTERN metoda PATTERN metodaPATTERN metoda

Obično se Pattern metoda objašnjava kao pružanje pomoći planiranju putem tehničke procene brojeva važnosti i zasniva se na:

1. definisanju ciljeva narednog perioda koje treba ostvariti;

2. prioritetu značaja postavljenih ciljeva prema datim kriterijumima;

3. utvrđivanju tehnoloških alternativa koje su važne za realizaciju proverenih ciljeva.

Obično se Pattern metoda objašnjava kao pružanje pomoći planiranju putem tehničke procene brojeva važnosti i zasniva se na:

1. definisanju ciljeva narednog perioda koje treba ostvariti;

2. prioritetu značaja postavljenih ciljeva prema datim kriterijumima;

3. utvrđivanju tehnoloških alternativa koje su važne za realizaciju proverenih ciljeva.


Osnovni cilj Pattern metode je da pruži pomoć planerima u profiliranju dugoročnog razvoja, a suštinske metodološke komponente sačinjavaju:

struktura stabla važnosti;struktura stabla važnosti; kriterijumi važnosti;kriterijumi važnosti; brojevi važnosti (ponderacioni brojevi važnosti (ponderacioni

koeficijenti);koeficijenti); određivanje numere najveće određivanje numere najveće

važnosti;važnosti; obrada podataka i izlazni outputiobrada podataka i izlazni outputi.

Osnovni cilj Pattern metode je da pruži pomoć planerima u profiliranju dugoročnog razvoja, a suštinske metodološke komponente sačinjavaju:

struktura stabla važnosti;struktura stabla važnosti; kriterijumi važnosti;kriterijumi važnosti; brojevi važnosti (ponderacioni brojevi važnosti (ponderacioni

koeficijenti);koeficijenti); određivanje numere najveće određivanje numere najveće

važnosti;važnosti; obrada podataka i izlazni outputiobrada podataka i izlazni outputi.


Prema tome, osnovne faze primene PATTERN metoda su :

1.1. izgradnja stabla važnosti;izgradnja stabla važnosti;

2.2. diferenciranje kriterijuma;diferenciranje kriterijuma;

3.3. utvrđivanje brojeva važnosti;utvrđivanje brojeva važnosti;

4.4. obrada podataka i izlazni obrada podataka i izlazni outputi – određivanje broja outputi – određivanje broja najveće važnostinajveće važnosti

Prema tome, osnovne faze primene PATTERN metoda su :

1.1. izgradnja stabla važnosti;izgradnja stabla važnosti;

2.2. diferenciranje kriterijuma;diferenciranje kriterijuma;

3.3. utvrđivanje brojeva važnosti;utvrđivanje brojeva važnosti;

4.4. obrada podataka i izlazni obrada podataka i izlazni outputi – određivanje broja outputi – određivanje broja najveće važnostinajveće važnosti

Brainstormig metodaBrainstormig metoda Brainstormig metodaBrainstormig metoda

Prevod ove kreativne i vrlo praktične metode, koja nastaje pedesetih godina, glasio bi moždana oluja, ili "oluja mozgova".

Brainstorming metoda se svrstava u grupu intuitivnih metoda koji primenjuju:

1.1. uvažavanje svih mogućih razmišljanja i uvažavanje svih mogućih razmišljanja i ideja ne uzimajući u obzir njihov ideja ne uzimajući u obzir njihov značaj,značaj,

2.2. apsolutnu slobodu mišljenja, iapsolutnu slobodu mišljenja, i3.3. maksimalni kvantitet izražavanja maksimalni kvantitet izražavanja

neobičnih misli, koje rađaju ideje.neobičnih misli, koje rađaju ideje.

Prevod ove kreativne i vrlo praktične metode, koja nastaje pedesetih godina, glasio bi moždana oluja, ili "oluja mozgova".

Brainstorming metoda se svrstava u grupu intuitivnih metoda koji primenjuju:

1.1. uvažavanje svih mogućih razmišljanja i uvažavanje svih mogućih razmišljanja i ideja ne uzimajući u obzir njihov ideja ne uzimajući u obzir njihov značaj,značaj,

2.2. apsolutnu slobodu mišljenja, iapsolutnu slobodu mišljenja, i3.3. maksimalni kvantitet izražavanja maksimalni kvantitet izražavanja

neobičnih misli, koje rađaju ideje.neobičnih misli, koje rađaju ideje.

Scenario metodaScenario metoda

Scenario označava projektovanu sliku okruženja i znači moguću, ali ne i sigurno utvrđenu budućnost.

Deskripcijom etapnog razvoja hipotetičke situacije, tendencija je da se fokus usmeri na one akcije kojima se izbegavaju opasnosti i koriste šanse.

Oba pristupa, normativni i eksploratorni, se kod ove metode primenjuju, uz računarsku simulaciju. Profiliraju se indikatori i prate promene kao i razlozi promena ovih indikatora. utvrđuju se naredni događaji koji mogu uticati na ove indikatore, kako bi se utvrdio: najbolji, najlošiji i najverovatniji scenario budućnosti.

Scenario označava projektovanu sliku okruženja i znači moguću, ali ne i sigurno utvrđenu budućnost.

Deskripcijom etapnog razvoja hipotetičke situacije, tendencija je da se fokus usmeri na one akcije kojima se izbegavaju opasnosti i koriste šanse.

Oba pristupa, normativni i eksploratorni, se kod ove metode primenjuju, uz računarsku simulaciju. Profiliraju se indikatori i prate promene kao i razlozi promena ovih indikatora. utvrđuju se naredni događaji koji mogu uticati na ove indikatore, kako bi se utvrdio: najbolji, najlošiji i najverovatniji scenario budućnosti.

Scenario metodaScenario metoda

Utvrđuju se naredni događaji koji mogu uticati na ove indikatore, kako bi se utvrdio: najbolji, najlošiji i najverovatniji scenario budućnosti.

Bilo koji od ovih scenarija mora imati neke opšte osobine:upečatljivost, upečatljivost, konzistentnost,konzistentnost,razmatranje važnih faktora, razmatranje važnih faktora, sličnost sa ostalim scenarijima, sličnost sa ostalim scenarijima, korisnost i korisnost i primenjiivost. primenjiivost.

Utvrđuju se naredni događaji koji mogu uticati na ove indikatore, kako bi se utvrdio: najbolji, najlošiji i najverovatniji scenario budućnosti.

Bilo koji od ovih scenarija mora imati neke opšte osobine:upečatljivost, upečatljivost, konzistentnost,konzistentnost,razmatranje važnih faktora, razmatranje važnih faktora, sličnost sa ostalim scenarijima, sličnost sa ostalim scenarijima, korisnost i korisnost i primenjiivost. primenjiivost.

Brainstormig metodaBrainstormig metoda Brainstormig metodaBrainstormig metoda

Metoda se sastoji iz sledećih etapa:

1.1. Uvodna etapa zadatog problema,Uvodna etapa zadatog problema,

2.2. Iznošenje osnovnog problema,Iznošenje osnovnog problema,

3.3. Ponovna definicija osnovnog Ponovna definicija osnovnog problema,problema,

4.4. Sakupljanje ideja,Sakupljanje ideja,

5.5. Procenjivanje ideja, iProcenjivanje ideja, i

6.6. Sastavljanje liste predloga.Sastavljanje liste predloga.

Metoda se sastoji iz sledećih etapa:

1.1. Uvodna etapa zadatog problema,Uvodna etapa zadatog problema,

2.2. Iznošenje osnovnog problema,Iznošenje osnovnog problema,

3.3. Ponovna definicija osnovnog Ponovna definicija osnovnog problema,problema,

4.4. Sakupljanje ideja,Sakupljanje ideja,

5.5. Procenjivanje ideja, iProcenjivanje ideja, i

6.6. Sastavljanje liste predloga.Sastavljanje liste predloga.

Metode i tehnike kreativnog razmišljanja


Kreativnost označava razvoj nove, originalne ideje koja je od važnosti za pojedinca, preduzeće ili društvo u celini. Proces kreativnog razmišljanja se sastoji iz:

divergentnog i konvergentnog razmišljanja. Osobenom idejom, koju dalje proširuje

bez limita njenih mogućnosti, karakteriše se divergentno razmišljanje, koga prati konvergentno razmišljanje i svež protok novih varijanti mogućih, zadovoljavajućih rešenja problema.

Kreativnost označava razvoj nove, originalne ideje koja je od važnosti za pojedinca, preduzeće ili društvo u celini. Proces kreativnog razmišljanja se sastoji iz:

divergentnog i konvergentnog razmišljanja. Osobenom idejom, koju dalje proširuje

bez limita njenih mogućnosti, karakteriše se divergentno razmišljanje, koga prati konvergentno razmišljanje i svež protok novih varijanti mogućih, zadovoljavajućih rešenja problema.



Kreativnom rešenju podležu:1.1. Inoviranja tekućih proizvoda i Inoviranja tekućih proizvoda i

usluga, prema zahtevima kupaca,usluga, prema zahtevima kupaca,2.2. Sniženje troškova, i inovacije Sniženje troškova, i inovacije

proizvodnog procesa,proizvodnog procesa,3.3. Radikalno inoviranje proizvoda, Radikalno inoviranje proizvoda,

usluga i procesa,usluga i procesa,4.4. Definisanje strategije iDefinisanje strategije i5.5. Označavanje novih mogućnosti Označavanje novih mogućnosti

tržišta.tržišta.

Kreativnom rešenju podležu:1.1. Inoviranja tekućih proizvoda i Inoviranja tekućih proizvoda i

usluga, prema zahtevima kupaca,usluga, prema zahtevima kupaca,2.2. Sniženje troškova, i inovacije Sniženje troškova, i inovacije

proizvodnog procesa,proizvodnog procesa,3.3. Radikalno inoviranje proizvoda, Radikalno inoviranje proizvoda,

usluga i procesa,usluga i procesa,4.4. Definisanje strategije iDefinisanje strategije i5.5. Označavanje novih mogućnosti Označavanje novih mogućnosti

tržišta.tržišta.

Metoda kompariranja troškovaMetoda kompariranja troškova Metoda kompariranja troškovaMetoda kompariranja troškova

Metoda kompariranja troškova predstavlja način definisanja ranga tehnologija, gde se za kompariranje uzima bruto profit i odnos bruto profita i fiksnih investicija. U zemljama u razvoju se moraju koristiti i drugi pokazatelji, obzirom da troškovi nemaju presudnu ulogu kod rangiranje već to može da bude i minimalna upotreba limitiranih resursa, na primer.

Metode ranga ocene se koriste za ocenu efikasnosti tegnologije uzimajući u obzir limitiranja u posmatranoj privredi vezana za investicije, energiju, uvozne sirovine, zaposlene radnike.

Metoda kompariranja troškova predstavlja način definisanja ranga tehnologija, gde se za kompariranje uzima bruto profit i odnos bruto profita i fiksnih investicija. U zemljama u razvoju se moraju koristiti i drugi pokazatelji, obzirom da troškovi nemaju presudnu ulogu kod rangiranje već to može da bude i minimalna upotreba limitiranih resursa, na primer.

Metode ranga ocene se koriste za ocenu efikasnosti tegnologije uzimajući u obzir limitiranja u posmatranoj privredi vezana za investicije, energiju, uvozne sirovine, zaposlene radnike.

Metoda kompariranja troškovaMetoda kompariranja troškova Metoda kompariranja troškovaMetoda kompariranja troškova

Prva metoda, kod koje se odabira tehnologija sa najviše uštede, ne odgovara realnom stanju jer se ne uzimaju u obzir ostali faktori koji daju realniji pogled na težinu određenog limitirajućeg faktora. Zato se koristi druga metoda u kojoj se svakom ograničavajućem faktoru dodeljuje težinski faktor, a računica za određeni parametar se izvodi na sledeći način:

Težina = rang parametra za određenu Težina = rang parametra za određenu tehnologiju X težinski faktor parametratehnologiju X težinski faktor parametra

Prva metoda, kod koje se odabira tehnologija sa najviše uštede, ne odgovara realnom stanju jer se ne uzimaju u obzir ostali faktori koji daju realniji pogled na težinu određenog limitirajućeg faktora. Zato se koristi druga metoda u kojoj se svakom ograničavajućem faktoru dodeljuje težinski faktor, a računica za određeni parametar se izvodi na sledeći način:

Težina = rang parametra za određenu Težina = rang parametra za određenu tehnologiju X težinski faktor parametratehnologiju X težinski faktor parametra

Metod AHPMetod AHP

Tomas L. Saaty je razvio metod AHP (Analytical Hierarchy Process) u cilju rešavanja problema odlučivanja sa većim brojem donosioca odluka, kriterijuma i u višestrukim vremenskim periodima

Ova metoda ima određene prednosti i veoma je česta u upotrebi; ogleda se u prilagođenju mogućnostima donosioca odluke u slučajevima većeg broja faktora i alternativa o kojima se istovremeno odlučuje.

Izvodi se prirodnim, hijerarhijskim Izvodi se prirodnim, hijerarhijskim raščlanjavanjem (dekompozicijom) raščlanjavanjem (dekompozicijom) generalnog problema i određenim već generalnog problema i određenim već primenjivanim skalama poređenja. primenjivanim skalama poređenja.

Tomas L. Saaty je razvio metod AHP (Analytical Hierarchy Process) u cilju rešavanja problema odlučivanja sa većim brojem donosioca odluka, kriterijuma i u višestrukim vremenskim periodima

Ova metoda ima određene prednosti i veoma je česta u upotrebi; ogleda se u prilagođenju mogućnostima donosioca odluke u slučajevima većeg broja faktora i alternativa o kojima se istovremeno odlučuje.

Izvodi se prirodnim, hijerarhijskim Izvodi se prirodnim, hijerarhijskim raščlanjavanjem (dekompozicijom) raščlanjavanjem (dekompozicijom) generalnog problema i određenim već generalnog problema i određenim već primenjivanim skalama poređenja. primenjivanim skalama poređenja.

Metod AHPMetod AHP

Koncept ove metode višekriterijumskog Koncept ove metode višekriterijumskog odlučivanja zasniva se na određivanju odlučivanja zasniva se na određivanju celokupne značajnosti skupa relevantnih celokupne značajnosti skupa relevantnih faktora - atributa (kriterijuma, alternativa) koji faktora - atributa (kriterijuma, alternativa) koji se odnose na konkretan, analizirani problem se odnose na konkretan, analizirani problem odlučivanja.odlučivanja.

Postojeći kompleksan problem sa više Postojeći kompleksan problem sa više kriterijuma, perioda odlučivanja i donosioca kriterijuma, perioda odlučivanja i donosioca odluka, dekomponuje se u odgovarajući broj odluka, dekomponuje se u odgovarajući broj hijerarhijskih nivoa dodeljivanje težina, u obliku hijerarhijskih nivoa dodeljivanje težina, u obliku niza matrica poređenja parova nad kojima se niza matrica poređenja parova nad kojima se izvodi dalji postupak (normalizacija težina).izvodi dalji postupak (normalizacija težina).

Težine se koriste za evaluaciju atributa na Težine se koriste za evaluaciju atributa na svakom nivou celokupne hijerarhije.svakom nivou celokupne hijerarhije.

Koncept ove metode višekriterijumskog Koncept ove metode višekriterijumskog odlučivanja zasniva se na određivanju odlučivanja zasniva se na određivanju celokupne značajnosti skupa relevantnih celokupne značajnosti skupa relevantnih faktora - atributa (kriterijuma, alternativa) koji faktora - atributa (kriterijuma, alternativa) koji se odnose na konkretan, analizirani problem se odnose na konkretan, analizirani problem odlučivanja.odlučivanja.

Postojeći kompleksan problem sa više Postojeći kompleksan problem sa više kriterijuma, perioda odlučivanja i donosioca kriterijuma, perioda odlučivanja i donosioca odluka, dekomponuje se u odgovarajući broj odluka, dekomponuje se u odgovarajući broj hijerarhijskih nivoa dodeljivanje težina, u obliku hijerarhijskih nivoa dodeljivanje težina, u obliku niza matrica poređenja parova nad kojima se niza matrica poređenja parova nad kojima se izvodi dalji postupak (normalizacija težina).izvodi dalji postupak (normalizacija težina).

Težine se koriste za evaluaciju atributa na Težine se koriste za evaluaciju atributa na svakom nivou celokupne hijerarhije.svakom nivou celokupne hijerarhije.

NEWTECH Expert Choice i njene prednosti


NEWTECH Expert Choice predstavlja ekspertski sistem za podršku odlučivanju o savremenim tehnologijama i primenjen je uz pomoć Expert Choice softverskog Expert Choice softverskog paketa. paketa.

Svaka odluka ovog ekspertskog sistema o odabiru savremenih tehnologija, analizira na stotine promenjivih, pri čemu stručnjak koji direktno odlučuje mora da rangira relativni značaj svake od promenjivih (značajnih za odlučivanje) prema konkretnim uslovima, u njegovom preduzeću.

NEWTECH Expert Choice predstavlja ekspertski sistem za podršku odlučivanju o savremenim tehnologijama i primenjen je uz pomoć Expert Choice softverskog Expert Choice softverskog paketa. paketa.

Svaka odluka ovog ekspertskog sistema o odabiru savremenih tehnologija, analizira na stotine promenjivih, pri čemu stručnjak koji direktno odlučuje mora da rangira relativni značaj svake od promenjivih (značajnih za odlučivanje) prema konkretnim uslovima, u njegovom preduzeću.



Prednosti NEWTECH sistema za podršku su:1. ustupa određenu diferenciranu

strukturu kao osnovu razumevanja kompleksnosti problema usvajanja nove tehnologije u preduzeću;

2. poseduje sposobnost za prepoznavanje potrebnih profila stručnjaka iz različtih organizacionih nivoa;

3. daje mogućnost da se iskoriste prednosti timskog odlučivanja, uz puno uvažavanje znanja i iskustva svakog zaposlenog u organizaciji.

Prednosti NEWTECH sistema za podršku su:1. ustupa određenu diferenciranu

strukturu kao osnovu razumevanja kompleksnosti problema usvajanja nove tehnologije u preduzeću;

2. poseduje sposobnost za prepoznavanje potrebnih profila stručnjaka iz različtih organizacionih nivoa;

3. daje mogućnost da se iskoriste prednosti timskog odlučivanja, uz puno uvažavanje znanja i iskustva svakog zaposlenog u organizaciji.



NEWTECH koristi AHP – metod analitičkog hijerarhijskog procesa, što pretpostavlja da se u tom modelu svaki faktor vrednuje u komparaciji sa drugim faktorima istog nivoa i u vezi je sa faktorom na višem nivou hijerarhije, prema: značaju, preferenciji i verovatnoći.

Expert Choice i AHP metod su inkorporirani u softverski paket NEWTECH koji je adaptibilan za donošenje složene odluke o tome da li usvojiti novu tehnologiju u poslovnom subjektu.

NEWTECH koristi AHP – metod analitičkog hijerarhijskog procesa, što pretpostavlja da se u tom modelu svaki faktor vrednuje u komparaciji sa drugim faktorima istog nivoa i u vezi je sa faktorom na višem nivou hijerarhije, prema: značaju, preferenciji i verovatnoći.

Expert Choice i AHP metod su inkorporirani u softverski paket NEWTECH koji je adaptibilan za donošenje složene odluke o tome da li usvojiti novu tehnologiju u poslovnom subjektu.

„S“ kriva„S“ kriva

U tehnološkom predviđanju najčešće se koristi trend i kriva oblika latiničnog slova S ;

Ona predstavlja način koji sledi životni ciklus proizvoda ili tehnologija.

Po njoj је tehnološki progres usporen u fazi uvоđеnja, ubrzan pri prihvatanju (difuziji) i ponovo usporen u fazi zrelosti proizvoda ili tehnologije, što pokazuje dа je vreme dа se supstituiše postojeća, novom tehnologijom.

Ekstrapolacija u tehnološkom predviđanju ukazuje na verovatne pravce kretanja tehnologije u budućem periodu.

U tehnološkom predviđanju najčešće se koristi trend i kriva oblika latiničnog slova S ;

Ona predstavlja način koji sledi životni ciklus proizvoda ili tehnologija.

Po njoj је tehnološki progres usporen u fazi uvоđеnja, ubrzan pri prihvatanju (difuziji) i ponovo usporen u fazi zrelosti proizvoda ili tehnologije, što pokazuje dа je vreme dа se supstituiše postojeća, novom tehnologijom.

Ekstrapolacija u tehnološkom predviđanju ukazuje na verovatne pravce kretanja tehnologije u budućem periodu.

Stablo relevantnostiStablo relevantnostiStablo relevantnostiStablo relevantnosti

Stablo relevantnosti je metoda koja treba dа ukaže na ciljeve i alternativne načine njihovog ostvarenja. Ono upućuje na potencijalnе tehnologije i opsežan program istraživačko razvojne aktivnosti; za preduzeće је važno dа napravi razliku između većeg broja tehnologija i da se opredeli koje tehnologije da podrže jer poseduju neophodan potencijal.

Stablo relevantnosti je metoda koja treba dа ukaže na ciljeve i alternativne načine njihovog ostvarenja. Ono upućuje na potencijalnе tehnologije i opsežan program istraživačko razvojne aktivnosti; za preduzeće је važno dа napravi razliku između većeg broja tehnologija i da se opredeli koje tehnologije da podrže jer poseduju neophodan potencijal.


Stаblо relevantnosti pomaže dа se odabere specifičan projekat istraživanja iz seta projekata, a na hijerarhijski način na stаblu se aranžiraju ciljevi, podciljevi i zadaci, kаko bi se sagledali svi alternativni načini ostvarenja cilja.

Potom se ocenjuje verodostojnost određenih zadataka i podciljeva u odnosu na opšti cilj.

Stаblо relevantnosti pomaže dа se odabere specifičan projekat istraživanja iz seta projekata, a na hijerarhijski način na stаblu se aranžiraju ciljevi, podciljevi i zadaci, kаko bi se sagledali svi alternativni načini ostvarenja cilja.

Potom se ocenjuje verodostojnost određenih zadataka i podciljeva u odnosu na opšti cilj.


Jedna od varijanti ovoga metoda је i Pattern tehnika, zasnovana nа teoriji odlučivanja i pomaže dа se sagleda poželjnost ciljeva i izvrši izbor oblasti tehnologije čiji razvoj је neophodan dа se ciljevi ostvare.

Prema scenariju panel eksperata treba Prema scenariju panel eksperata treba napraviti stаblо relevantnosti koje napraviti stаblо relevantnosti koje stavlja u odnos fazne sa konačnim stavlja u odnos fazne sa konačnim cilјеm i predstavlja oblik analize cilјеm i predstavlja oblik analize kritičnog рutа. kritičnog рutа.

Jedna od varijanti ovoga metoda је i Pattern tehnika, zasnovana nа teoriji odlučivanja i pomaže dа se sagleda poželjnost ciljeva i izvrši izbor oblasti tehnologije čiji razvoj је neophodan dа se ciljevi ostvare.

Prema scenariju panel eksperata treba Prema scenariju panel eksperata treba napraviti stаblо relevantnosti koje napraviti stаblо relevantnosti koje stavlja u odnos fazne sa konačnim stavlja u odnos fazne sa konačnim cilјеm i predstavlja oblik analize cilјеm i predstavlja oblik analize kritičnog рutа. kritičnog рutа.

Analiza parametaraAnaliza parametara

Ova analiza je proizvodni ekvivalent procene tražnje.

Oslanja se na pretpostavku da tehnološka otkrića zavise od tempa po kome se dešavaju tehnološke promene, i brzine kojom novi metodi zamenjuju stare.

Izvesni pronalasci su zasnovani na drugima, i svi zajedno su, u izvesnom smislu, pod uticajem spremnosti i sposobnosti industrije da zameni stare metode novim.

Ova analiza je proizvodni ekvivalent procene tražnje.

Oslanja se na pretpostavku da tehnološka otkrića zavise od tempa po kome se dešavaju tehnološke promene, i brzine kojom novi metodi zamenjuju stare.

Izvesni pronalasci su zasnovani na drugima, i svi zajedno su, u izvesnom smislu, pod uticajem spremnosti i sposobnosti industrije da zameni stare metode novim.

Analiza sistema Analiza sistema

Proučavanje postojećih sistema kao što su transport, komunikacije, građevinarstvo, može dovesti do identifikovanja slabosti u njima što, za uzvrat, može ukazati na mogućnosti za tehnološka unapređenja.

Postojeći sistemi mogu se takođe projektovati na Postojeći sistemi mogu se takođe projektovati na buduća okruženja da bi se otkrile hipotetične ili buduća okruženja da bi se otkrile hipotetične ili potencijalne problematične oblasti. potencijalne problematične oblasti.

Na primer, planeri auto–puteva često dramatizuju potrebu za novim metodama efikasnog masovnog transporta, ukazujući na beznadežnu neadekvatnost postojećih železničkih i putnih sistema, da zadovolje buduću populaciju glavnih metropola.

Proučavanje postojećih sistema kao što su transport, komunikacije, građevinarstvo, može dovesti do identifikovanja slabosti u njima što, za uzvrat, može ukazati na mogućnosti za tehnološka unapređenja.

Postojeći sistemi mogu se takođe projektovati na Postojeći sistemi mogu se takođe projektovati na buduća okruženja da bi se otkrile hipotetične ili buduća okruženja da bi se otkrile hipotetične ili potencijalne problematične oblasti. potencijalne problematične oblasti.

Na primer, planeri auto–puteva često dramatizuju potrebu za novim metodama efikasnog masovnog transporta, ukazujući na beznadežnu neadekvatnost postojećih železničkih i putnih sistema, da zadovolje buduću populaciju glavnih metropola.

Akcije konkurenata Akcije konkurenata

Ova vrsta istraživanja je vrlo bliska sa istraživanjem marketinga. Njegova svrha je da upozna analitičara sa načinima na koje će tehničke akcije konkurencije uticati na budućnost njegove kompanije.

Prognozi se može pristupiti sa stanovišta direktne proizvodne konkurencije, ili u uslovima relativnih tehnoloških mogućnosti.

Previše uski koncept „konkurencije“ date kompanije može dovesti do toga da analitičar previdi potencijalne pretnje od strane firmi koje pre toga nisu napadale njegovu poziciju.

Ova vrsta istraživanja je vrlo bliska sa istraživanjem marketinga. Njegova svrha je da upozna analitičara sa načinima na koje će tehničke akcije konkurencije uticati na budućnost njegove kompanije.

Prognozi se može pristupiti sa stanovišta direktne proizvodne konkurencije, ili u uslovima relativnih tehnoloških mogućnosti.

Previše uski koncept „konkurencije“ date kompanije može dovesti do toga da analitičar previdi potencijalne pretnje od strane firmi koje pre toga nisu napadale njegovu poziciju.

III deoIII deo

ANALIZA TEHNOLOŠKOG RAZVOJA I TRANSFER

TEHNOLOGIJA

ANALIZA TEHNOLOŠKOG RAZVOJA I TRANSFER

TEHNOLOGIJA

Povelja OUN i transfer tehnologije


Svaka država ima pravo da izvlači koristi od napretka i razvoja nauke i tehnologije radi ubrzanja svog ekonomskog i socijalnog razvoja.

Sve države treba da da unapređuju naučnu i tehnološku saradnju i transfer tehnologije, uz dužnu pažnju prema svim zakonitim interesima, uključujući, između ostalog, prava idužnosti imalaca,snabdevača i primalaca tehnologije.



Sve države posebno treba da olakšaju: Sve države posebno treba da olakšaju: pristup zemljama u razvoju dostignućima pristup zemljama u razvoju dostignućima savremene nauke i tehnologije, transfer savremene nauke i tehnologije, transfer tehnologije i stvaranje domaće tehnologije u tehnologije i stvaranje domaće tehnologije u korist zemalja u razvoju, a u oblicima i u korist zemalja u razvoju, a u oblicima i u skladu s postupcima koji pogoduju njihovim skladu s postupcima koji pogoduju njihovim privredama i njihovim potrebama.privredama i njihovim potrebama.

Sledstveno tome, razvijene zemlje treba da Sledstveno tome, razvijene zemlje treba da sarađuju sa zemljama u razvoju u sarađuju sa zemljama u razvoju u uspostavljanju, jačanju i razvijanju njihovih uspostavljanju, jačanju i razvijanju njihovih naučnih i tehnoloških infrastruktura i u naučnih i tehnoloških infrastruktura i u njihovom naučnom istraživanju i tehnološkim njihovom naučnom istraživanju i tehnološkim aktivnostima, kako bi pomogle da se prošire i aktivnostima, kako bi pomogle da se prošire i transformišu privrede zemalja u razvojutransformišu privrede zemalja u razvoju.

Sve države posebno treba da olakšaju: Sve države posebno treba da olakšaju: pristup zemljama u razvoju dostignućima pristup zemljama u razvoju dostignućima savremene nauke i tehnologije, transfer savremene nauke i tehnologije, transfer tehnologije i stvaranje domaće tehnologije u tehnologije i stvaranje domaće tehnologije u korist zemalja u razvoju, a u oblicima i u korist zemalja u razvoju, a u oblicima i u skladu s postupcima koji pogoduju njihovim skladu s postupcima koji pogoduju njihovim privredama i njihovim potrebama.privredama i njihovim potrebama.

Sledstveno tome, razvijene zemlje treba da Sledstveno tome, razvijene zemlje treba da sarađuju sa zemljama u razvoju u sarađuju sa zemljama u razvoju u uspostavljanju, jačanju i razvijanju njihovih uspostavljanju, jačanju i razvijanju njihovih naučnih i tehnoloških infrastruktura i u naučnih i tehnoloških infrastruktura i u njihovom naučnom istraživanju i tehnološkim njihovom naučnom istraživanju i tehnološkim aktivnostima, kako bi pomogle da se prošire i aktivnostima, kako bi pomogle da se prošire i transformišu privrede zemalja u razvojutransformišu privrede zemalja u razvoju.

Podela transfer tehnologije Podela transfer tehnologije

Transfer tehnologije se prema osnovnim osobenostima i karakteru deli na:

1. Vertikalni transfer 1. Vertikalni transfer koji sadrži aktivnosti povezane za naučno-istraživački rad; počev od fundamentalnih naučnih istraživanja, preko primenjenih i razvojnih istraživanja do inovacija, novog proizvoda ili procesa; i

2. Horizontalni transfer 2. Horizontalni transfer koji predstavlja prenos tehnološkog znanja - opredmećenog i neopredmećenog, u bilo kojoj od etapa vertikalnog transfera tehnologije na nova područja ljudske aktivnosti.

Transfer tehnologije se prema osnovnim osobenostima i karakteru deli na:

1. Vertikalni transfer 1. Vertikalni transfer koji sadrži aktivnosti povezane za naučno-istraživački rad; počev od fundamentalnih naučnih istraživanja, preko primenjenih i razvojnih istraživanja do inovacija, novog proizvoda ili procesa; i

2. Horizontalni transfer 2. Horizontalni transfer koji predstavlja prenos tehnološkog znanja - opredmećenog i neopredmećenog, u bilo kojoj od etapa vertikalnog transfera tehnologije na nova područja ljudske aktivnosti.

proces prenošenja strane razvijenije

tehnologije

proces difuzije tehnoloških

pronalazaka između domaćih preduzeća u okvirima nacionalne

privrede

proces transfera tehnologije iz

domaćih u strana preduzeca

Horizontalni transfer tehnologije na mikro nivou

Horizontalni transfer tehnologije na mikro nivou

Na mikro nivou jedne poslovne jedinice, horizontalni transfer tehnologije čine procesi:

1. prenošenja strane razvijene tehnologije u domaće preduzeće;

2.difuzije tehnoloških pronalazaka između domaćih preduzeća u okvirima nacionalne ekonomije;

3.transfera tehnologije iz domaćih u strana preduzeća, van državnih granica; i

4. obrnutog transfera tehnologije koji se odnosi na odlazak eminentnih stručnjaka iz manje razvijenih u razvijenije zemlje.

Na mikro nivou jedne poslovne jedinice, horizontalni transfer tehnologije čine procesi:

1. prenošenja strane razvijene tehnologije u domaće preduzeće;

2.difuzije tehnoloških pronalazaka između domaćih preduzeća u okvirima nacionalne ekonomije;

3.transfera tehnologije iz domaćih u strana preduzeća, van državnih granica; i

4. obrnutog transfera tehnologije koji se odnosi na odlazak eminentnih stručnjaka iz manje razvijenih u razvijenije zemlje.

Analiza procesa transfera tehnologije

Analiza procesa transfera tehnologije

Analiza procesa transfera tehnologije obuhvata aktivnosti koje su povezane za: istraživanje, razvoj, inovacione istraživanje, razvoj, inovacione aktivnosti u simbiozi sa aktivnosti u simbiozi sa modifikacijom, adaptacijom i modifikacijom, adaptacijom i razvojem tehnologije; razvojem tehnologije; kupovinu nove tehnologije; kupovinu nove tehnologije; primenjivanje tehnologije; primenjivanje tehnologije; prihvatanje tehnologije; prihvatanje tehnologije; tržišni plasman proizvoda/usluga. tržišni plasman proizvoda/usluga.

Analiza procesa transfera tehnologije obuhvata aktivnosti koje su povezane za: istraživanje, razvoj, inovacione istraživanje, razvoj, inovacione aktivnosti u simbiozi sa aktivnosti u simbiozi sa modifikacijom, adaptacijom i modifikacijom, adaptacijom i razvojem tehnologije; razvojem tehnologije; kupovinu nove tehnologije; kupovinu nove tehnologije; primenjivanje tehnologije; primenjivanje tehnologije; prihvatanje tehnologije; prihvatanje tehnologije; tržišni plasman proizvoda/usluga. tržišni plasman proizvoda/usluga.

Tri osnovna tipa tehnološkog transfera

Tri osnovna tipa tehnološkog transfera

1.1. direktan transfer, direktan transfer, pri kome se pri kome se tehnologija koristi u istu svrhu;tehnologija koristi u istu svrhu;

2.2. indirektan transfer, indirektan transfer, gde je gde je korišćenje tehnologije vezano za korišćenje tehnologije vezano za novu i drugačiju svrhu; novu i drugačiju svrhu;

3.3. nova primena, nova primena, kada se kada se tehnologija primenjuje u tehnologija primenjuje u promenjenom obliku i u potpuno promenjenom obliku i u potpuno novoj oblasti . novoj oblasti .

1.1. direktan transfer, direktan transfer, pri kome se pri kome se tehnologija koristi u istu svrhu;tehnologija koristi u istu svrhu;

2.2. indirektan transfer, indirektan transfer, gde je gde je korišćenje tehnologije vezano za korišćenje tehnologije vezano za novu i drugačiju svrhu; novu i drugačiju svrhu;

3.3. nova primena, nova primena, kada se kada se tehnologija primenjuje u tehnologija primenjuje u promenjenom obliku i u potpuno promenjenom obliku i u potpuno novoj oblasti . novoj oblasti .

Načini odvijanja transfera tehnologija

Načini odvijanja transfera tehnologija

1.1. Kupovinom opreme Kupovinom opreme za specifične za specifične tehnološke postupke po sistemutehnološke postupke po sistemu "ključ u ruke"; "ključ u ruke";

2.2. Kupovina licenci industrijske Kupovina licenci industrijske svojine, svojine, patenata, žigova; patenata, žigova;

3.3. Kupovina licenci Kupovina licenci know-how;know-how;

4.4. Kooperacija; Kooperacija;

5.5. Zajednička ulaganja Zajednička ulaganja ((joint joint venturesventures).).

1.1. Kupovinom opreme Kupovinom opreme za specifične za specifične tehnološke postupke po sistemutehnološke postupke po sistemu "ključ u ruke"; "ključ u ruke";

2.2. Kupovina licenci industrijske Kupovina licenci industrijske svojine, svojine, patenata, žigova; patenata, žigova;

3.3. Kupovina licenci Kupovina licenci know-how;know-how;

4.4. Kooperacija; Kooperacija;

5.5. Zajednička ulaganja Zajednička ulaganja ((joint joint venturesventures).).

Definicija i elementi obuhvatanje Know-how-a


OMPI (Organization mondiale de la proprieté intelectuelle) definicija know-how-a:

"Pod terminom know-how se "Pod terminom know-how se podrazumevaju znanja, iskustva i podrazumevaju znanja, iskustva i tehničke veštine koje se pretežno tehničke veštine koje se pretežno mogu primeniti u industriji."mogu primeniti u industriji."

Know-how koji u sebi sadrži elemente Know-how koji u sebi sadrži elemente novine i tajnosti, tretira se u prometu novine i tajnosti, tretira se u prometu tehnologija slično kao industrijska svojina. tehnologija slično kao industrijska svojina.

Kupovinu licenci industrijske svojine često Kupovinu licenci industrijske svojine često prati i pružanje svih potrebnih know-how prati i pružanje svih potrebnih know-how znanja i iskustava za osvajanje proizvodnje znanja i iskustava za osvajanje proizvodnje licenciranog proizvoda. licenciranog proizvoda.

OMPI (Organization mondiale de la proprieté intelectuelle) definicija know-how-a:

"Pod terminom know-how se "Pod terminom know-how se podrazumevaju znanja, iskustva i podrazumevaju znanja, iskustva i tehničke veštine koje se pretežno tehničke veštine koje se pretežno mogu primeniti u industriji."mogu primeniti u industriji."

Know-how koji u sebi sadrži elemente Know-how koji u sebi sadrži elemente novine i tajnosti, tretira se u prometu novine i tajnosti, tretira se u prometu tehnologija slično kao industrijska svojina. tehnologija slično kao industrijska svojina.

Kupovinu licenci industrijske svojine često Kupovinu licenci industrijske svojine često prati i pružanje svih potrebnih know-how prati i pružanje svih potrebnih know-how znanja i iskustava za osvajanje proizvodnje znanja i iskustava za osvajanje proizvodnje licenciranog proizvoda. licenciranog proizvoda.



Može se izvršiti pribavljanje ili Može se izvršiti pribavljanje ili ustupanje ustupanje licence know-how,licence know-how, s tim da je u tom slučaju s tim da je u tom slučaju prenošenje prava korišćenja vezano sa prenošenje prava korišćenja vezano sa dosta velikim rizikom usled nenamernog dosta velikim rizikom usled nenamernog odavanja tajnosti od strane davalaca ili odavanja tajnosti od strane davalaca ili primalaca know-how usluga.primalaca know-how usluga.

Tehnički know-how obuhvataTehnički know-how obuhvata: specifikaciju : specifikaciju sirovina, tehnički standard, mašine, uređaje sirovina, tehnički standard, mašine, uređaje i funkcionisanje, radne norme, specifikaciju i funkcionisanje, radne norme, specifikaciju kvaliteta i performansi proizvoda.kvaliteta i performansi proizvoda.

Može se izvršiti pribavljanje ili Može se izvršiti pribavljanje ili ustupanje ustupanje licence know-how,licence know-how, s tim da je u tom slučaju s tim da je u tom slučaju prenošenje prava korišćenja vezano sa prenošenje prava korišćenja vezano sa dosta velikim rizikom usled nenamernog dosta velikim rizikom usled nenamernog odavanja tajnosti od strane davalaca ili odavanja tajnosti od strane davalaca ili primalaca know-how usluga.primalaca know-how usluga.

Tehnički know-how obuhvataTehnički know-how obuhvata: specifikaciju : specifikaciju sirovina, tehnički standard, mašine, uređaje sirovina, tehnički standard, mašine, uređaje i funkcionisanje, radne norme, specifikaciju i funkcionisanje, radne norme, specifikaciju kvaliteta i performansi proizvoda.kvaliteta i performansi proizvoda.

Nauka u funkciji tehnološkog razvoja


Nauka predstavlja specifičan oblik Nauka predstavlja specifičan oblik delatnostidelatnosti, koji se značajno razlikuje koji se značajno razlikuje kako od delatnosti u domenu kako od delatnosti u domenu materijalne proizvodnje, tako i od materijalne proizvodnje, tako i od preostalih oblika duhovne delatnosti. preostalih oblika duhovne delatnosti.

U materijalnoj proizvodnji znanja se U materijalnoj proizvodnji znanja se koriste isključivo u obliku zadatih koriste isključivo u obliku zadatih sredstava, u nauci je njihovo dobijanje sredstava, u nauci je njihovo dobijanje glavni cilj,glavni cilj, nezavisno od načina na koji nezavisno od načina na koji se taj cilj realizuje (se taj cilj realizuje (u obliku teorijskog u obliku teorijskog opisa, sheme, eksperimentalnih opisa, sheme, eksperimentalnih podataka ili hemijske formule nekog podataka ili hemijske formule nekog preparatapreparata). ).

Nauka predstavlja specifičan oblik Nauka predstavlja specifičan oblik delatnostidelatnosti, koji se značajno razlikuje koji se značajno razlikuje kako od delatnosti u domenu kako od delatnosti u domenu materijalne proizvodnje, tako i od materijalne proizvodnje, tako i od preostalih oblika duhovne delatnosti. preostalih oblika duhovne delatnosti.

U materijalnoj proizvodnji znanja se U materijalnoj proizvodnji znanja se koriste isključivo u obliku zadatih koriste isključivo u obliku zadatih sredstava, u nauci je njihovo dobijanje sredstava, u nauci je njihovo dobijanje glavni cilj,glavni cilj, nezavisno od načina na koji nezavisno od načina na koji se taj cilj realizuje (se taj cilj realizuje (u obliku teorijskog u obliku teorijskog opisa, sheme, eksperimentalnih opisa, sheme, eksperimentalnih podataka ili hemijske formule nekog podataka ili hemijske formule nekog preparatapreparata). ).



Tehnologija kao naukaTehnologija kao nauka ima zadatak ima zadatak da utvrdi i izabere one hemijske da utvrdi i izabere one hemijske fizičkohemijske, fizičke, mehaničke ili fizičkohemijske, fizičke, mehaničke ili druge zakonomernosti u okviru druge zakonomernosti u okviru prirodnih procesa, koje se mogu i prirodnih procesa, koje se mogu i praktično koristiti u cilju efikasnijeg i praktično koristiti u cilju efikasnijeg i ekonomičnijeg vođenja proizvodnih ekonomičnijeg vođenja proizvodnih procesa, sa najmanjim utroškom procesa, sa najmanjim utroškom resursa, a uz stalno uvećanje resursa, a uz stalno uvećanje produktivnosti i efikasnosti. produktivnosti i efikasnosti.

Tehnologija kao naukaTehnologija kao nauka ima zadatak ima zadatak da utvrdi i izabere one hemijske da utvrdi i izabere one hemijske fizičkohemijske, fizičke, mehaničke ili fizičkohemijske, fizičke, mehaničke ili druge zakonomernosti u okviru druge zakonomernosti u okviru prirodnih procesa, koje se mogu i prirodnih procesa, koje se mogu i praktično koristiti u cilju efikasnijeg i praktično koristiti u cilju efikasnijeg i ekonomičnijeg vođenja proizvodnih ekonomičnijeg vođenja proizvodnih procesa, sa najmanjim utroškom procesa, sa najmanjim utroškom resursa, a uz stalno uvećanje resursa, a uz stalno uvećanje produktivnosti i efikasnosti. produktivnosti i efikasnosti.

2007. godine, Nobelovu nagradu za 2007. godine, Nobelovu nagradu za ekonomiju podelila tri američka naučnika: ekonomiju podelila tri američka naučnika: Leonid Hurvic, Rodžer Majerson i Erik Maskin Leonid Hurvic, Rodžer Majerson i Erik Maskin za utemeljenje teorije koja se bavi za utemeljenje teorije koja se bavi „oblikovanjem mehanizma” („oblikovanjem mehanizma” (mechanism mechanism design theorydesign theory).).

2007. godine, Nobelovu nagradu za 2007. godine, Nobelovu nagradu za ekonomiju podelila tri američka naučnika: ekonomiju podelila tri američka naučnika: Leonid Hurvic, Rodžer Majerson i Erik Maskin Leonid Hurvic, Rodžer Majerson i Erik Maskin za utemeljenje teorije koja se bavi za utemeljenje teorije koja se bavi „oblikovanjem mehanizma” („oblikovanjem mehanizma” (mechanism mechanism design theorydesign theory).).

Klasifikacija tehnologije Klasifikacija tehnologije kompanije "Artur D. Little"kompanije "Artur D. Little"

Klasifikacija tehnologije Klasifikacija tehnologije kompanije "Artur D. Little"kompanije "Artur D. Little"

1. Bazne tehnologije, koje se u najvećoj meri nalaze u osnovi određene delatnosti;

2. Ključne tehnologije, u kojima je konkurentski uticaj najjači;.

3. Generičke (dolazeće ili nastajuće) tehnologije, se tek stvaraju, prolaze kroz fazu ispitivanja u pilot projektima i prvu primenu.

1. Bazne tehnologije, koje se u najvećoj meri nalaze u osnovi određene delatnosti;

2. Ključne tehnologije, u kojima je konkurentski uticaj najjači;.

3. Generičke (dolazeće ili nastajuće) tehnologije, se tek stvaraju, prolaze kroz fazu ispitivanja u pilot projektima i prvu primenu.

Klasične tehnologijeKlasične tehnologije

Osnovne osobine klasičnih tehnologija predstavljaju:

izražena radna intenzivnost potrošnja sirovina iz neobnovljivih resursavisoka potrošnja energije za preradu

ekstrakciju i transport sirovina preosetljivost na uticaj ekonomskih i

političkih kriza opadanje akumulativnosti tokom životnog

ciklusa visok nivo zagađenja i degradacije

ekološke sredine

Osnovne osobine klasičnih tehnologija predstavljaju:

izražena radna intenzivnost potrošnja sirovina iz neobnovljivih resursavisoka potrošnja energije za preradu

ekstrakciju i transport sirovina preosetljivost na uticaj ekonomskih i

političkih kriza opadanje akumulativnosti tokom životnog

ciklusa visok nivo zagađenja i degradacije

ekološke sredine

Klasične tehnologijeKlasične tehnologije

Predstavnici industrija zasnovanih na klasičnim tehnologijama su:

brodogradnja i drvna industrija, metalurgija i tekstilna industrija, petrohemija. Klasične tehnologije su bile dominantne u

razvijenim zemljama pedesetih godina XX-og veka, a potom dolazi do duboke krize klasičnih industrija koja traje i danas.

Predstavnici industrija zasnovanih na klasičnim tehnologijama su:

brodogradnja i drvna industrija, metalurgija i tekstilna industrija, petrohemija. Klasične tehnologije su bile dominantne u

razvijenim zemljama pedesetih godina XX-og veka, a potom dolazi do duboke krize klasičnih industrija koja traje i danas.

Visoke tehnologijeVisoke tehnologije Visoke tehnologijeVisoke tehnologije

Usled dejstva visokih tehnologija Usled dejstva visokih tehnologija nastaje novi sektor industrijske nastaje novi sektor industrijske proizvodnje i privređivanja, a to je proizvodnje i privređivanja, a to je sektor informacionih tehnologijasektor informacionih tehnologija, , koji obuhvata proizvodnju koji obuhvata proizvodnju poluprovodnika, komjuterske poluprovodnika, komjuterske opreme, telekomunikacionih i opreme, telekomunikacionih i telematskih uređaja, lasera i telematskih uređaja, lasera i elekonske opreme, senzora i mernih elekonske opreme, senzora i mernih sistema, te proizvodnju svih uređaja sistema, te proizvodnju svih uređaja i sistema automatizovanog i sistema automatizovanog projektovanja, kao i informatizovane projektovanja, kao i informatizovane kancelarijske opreme. kancelarijske opreme.

Usled dejstva visokih tehnologija Usled dejstva visokih tehnologija nastaje novi sektor industrijske nastaje novi sektor industrijske proizvodnje i privređivanja, a to je proizvodnje i privređivanja, a to je sektor informacionih tehnologijasektor informacionih tehnologija, , koji obuhvata proizvodnju koji obuhvata proizvodnju poluprovodnika, komjuterske poluprovodnika, komjuterske opreme, telekomunikacionih i opreme, telekomunikacionih i telematskih uređaja, lasera i telematskih uređaja, lasera i elekonske opreme, senzora i mernih elekonske opreme, senzora i mernih sistema, te proizvodnju svih uređaja sistema, te proizvodnju svih uređaja i sistema automatizovanog i sistema automatizovanog projektovanja, kao i informatizovane projektovanja, kao i informatizovane kancelarijske opreme. kancelarijske opreme.

Visoke tehnologijeVisoke tehnologije Visoke tehnologijeVisoke tehnologije

Sektor informacionih tehnologijaSektor informacionih tehnologija je je toliko dominantan da u razvijenim toliko dominantan da u razvijenim zemljama zapošljava najveći broj zemljama zapošljava najveći broj radnika uz tendenciju daljeg rasta. radnika uz tendenciju daljeg rasta.

Stepen razvoja informacionog sektoraStepen razvoja informacionog sektora sve više postaje mera opšte sve više postaje mera opšte razvijenosti određenih zemalja, te su razvijenosti određenih zemalja, te su proizvodne grane informacionog proizvodne grane informacionog sektora najvitalnije proizvodne grane u sektora najvitalnije proizvodne grane u razvijenim zemljama.razvijenim zemljama.

Sektor informacionih tehnologijaSektor informacionih tehnologija je je toliko dominantan da u razvijenim toliko dominantan da u razvijenim zemljama zapošljava najveći broj zemljama zapošljava najveći broj radnika uz tendenciju daljeg rasta. radnika uz tendenciju daljeg rasta.

Stepen razvoja informacionog sektoraStepen razvoja informacionog sektora sve više postaje mera opšte sve više postaje mera opšte razvijenosti određenih zemalja, te su razvijenosti određenih zemalja, te su proizvodne grane informacionog proizvodne grane informacionog sektora najvitalnije proizvodne grane u sektora najvitalnije proizvodne grane u razvijenim zemljama.razvijenim zemljama.

Informatizovane klasične Informatizovane klasične tehnologijetehnologije


Informatizacija klasične industrijskeInformatizacija klasične industrijske proizvodnje predstavlja rezultat nastanka informacije kao primarnog resursa visokih tehnologija razvijenih zemalja, u industrijskom dobu, zaključno sa petom decenijom XX-og veka.

Sirovinska i energetska osnova dotadašnjih industrija postala je glavni teret njihovog razvoja, te je neophodno pronaći nove resurse koji će, bez povećavanja utroška sirovina i energije, uvećati rentabilnost i profit industrije klasičnog tipa.

Informatizacija klasične industrijskeInformatizacija klasične industrijske proizvodnje predstavlja rezultat nastanka informacije kao primarnog resursa visokih tehnologija razvijenih zemalja, u industrijskom dobu, zaključno sa petom decenijom XX-og veka.

Sirovinska i energetska osnova dotadašnjih industrija postala je glavni teret njihovog razvoja, te je neophodno pronaći nove resurse koji će, bez povećavanja utroška sirovina i energije, uvećati rentabilnost i profit industrije klasičnog tipa.



Novi resurs mora da stvori nov kvalitet u industrijskoj proizvodnji koji će osigurati racionalniju upotrebu sirovina i energije.

Došlo je vreme da se u industrijsku proizvodnju, osim snage, ustali i pamet koja će omogućiti svrsishodnije korišćenje i materije, i energije.

Informacione tehnologije su omogućile svojevrsnu "ugradnju pameti""ugradnju pameti" u industrijske procese i proizvode, a suštinska zasluga pripada mikroelektronskoj tehnologiji

Novi resurs mora da stvori nov kvalitet u industrijskoj proizvodnji koji će osigurati racionalniju upotrebu sirovina i energije.

Došlo je vreme da se u industrijsku proizvodnju, osim snage, ustali i pamet koja će omogućiti svrsishodnije korišćenje i materije, i energije.

Informacione tehnologije su omogućile svojevrsnu "ugradnju pameti""ugradnju pameti" u industrijske procese i proizvode, a suštinska zasluga pripada mikroelektronskoj tehnologiji

Najvažniji tipovi eksterne sredine


1. Modifikovana sredina, podložna brzim promenama. Na primer to su: tehnološke inovacije, ekonomske promene, promene zakonodavstva, promene kursa konkurencije.

2. Bespoštedno okruženje, koje stvara oštra konkurencija, stalna borba za tržište i potrošače.

Na primer, okruženje autoindustrije Amerike i Zapadne Evrope, ili Japana i Amerike.

1. Modifikovana sredina, podložna brzim promenama. Na primer to su: tehnološke inovacije, ekonomske promene, promene zakonodavstva, promene kursa konkurencije.

2. Bespoštedno okruženje, koje stvara oštra konkurencija, stalna borba za tržište i potrošače.

Na primer, okruženje autoindustrije Amerike i Zapadne Evrope, ili Japana i Amerike.



3.3. Nehomogenost okružjaNehomogenost okružja je tipično za firme koje posluju u uslovima globalnog biznisa,

4.4. Tehnološki kompleksan poslovni Tehnološki kompleksan poslovni ambijentambijent, u kome se razvijaju elektronika, računska tehnika i telekomunikacije, odnosno grane koje iziskuju kompleksne informacije i visokokvalifikovane stručnjake.

3.3. Nehomogenost okružjaNehomogenost okružja je tipično za firme koje posluju u uslovima globalnog biznisa,

4.4. Tehnološki kompleksan poslovni Tehnološki kompleksan poslovni ambijentambijent, u kome se razvijaju elektronika, računska tehnika i telekomunikacije, odnosno grane koje iziskuju kompleksne informacije i visokokvalifikovane stručnjake.

Metode reakcija na promene faktora spoljne sredine

Metode reakcija na promene faktora spoljne sredine

"Igranje vatrom","Igranje vatrom", koja podrazumeva donošenje upravljačkih odluka nakon promene pojedinih faktora je reaktivni menadžerski stil, još uvek primenjiv u mnogim zemljama tranzicije.

Diversifikovanje kapitala i proizvodnje, kao model mogućeg smanjenja rizika pri promeni faktora spoljne sredine.

Poboljšanje organizacione strukture i elastičnosti upravljanja, pa firma može da osniva fleksibilne strukture, profitne centre, strateške biznis-jedinice, radi uvećanja konačnih rezultata.

Strateško upravljanje.

"Igranje vatrom","Igranje vatrom", koja podrazumeva donošenje upravljačkih odluka nakon promene pojedinih faktora je reaktivni menadžerski stil, još uvek primenjiv u mnogim zemljama tranzicije.

Diversifikovanje kapitala i proizvodnje, kao model mogućeg smanjenja rizika pri promeni faktora spoljne sredine.

Poboljšanje organizacione strukture i elastičnosti upravljanja, pa firma može da osniva fleksibilne strukture, profitne centre, strateške biznis-jedinice, radi uvećanja konačnih rezultata.

Strateško upravljanje.

Kupovina licenci industrijske svojine i know-how-a

Kupovina licenci industrijske svojine i know-how-a

Dolaženje do tehnologije putem horizontalnog komercijalnog transfera obavlja se:

1.1. Kupovinom i prodajom prava Kupovinom i prodajom prava intelektualne svojine koja sadržava intelektualne svojine koja sadržava industrijsku svoljinu i autorsko pravo; industrijsku svoljinu i autorsko pravo;

2. Ostalim, višim oblicima saradnje kroz: 2. Ostalim, višim oblicima saradnje kroz: dugoročne proizvodne kooperacije, dugoročne proizvodne kooperacije, poslovno-tehničku saradnju i kroz poslovno-tehničku saradnju i kroz različite vidove zajedničkih ulaganja. različite vidove zajedničkih ulaganja.

Dolaženje do tehnologije putem horizontalnog komercijalnog transfera obavlja se:

1.1. Kupovinom i prodajom prava Kupovinom i prodajom prava intelektualne svojine koja sadržava intelektualne svojine koja sadržava industrijsku svoljinu i autorsko pravo; industrijsku svoljinu i autorsko pravo;

2. Ostalim, višim oblicima saradnje kroz: 2. Ostalim, višim oblicima saradnje kroz: dugoročne proizvodne kooperacije, dugoročne proizvodne kooperacije, poslovno-tehničku saradnju i kroz poslovno-tehničku saradnju i kroz različite vidove zajedničkih ulaganja. različite vidove zajedničkih ulaganja.

Zaštita inovacija – osnovne metode

Zaštita inovacija – osnovne metode

Državna zaštita inovacija postoji u mnogim zemljama i omogućava inovatorima značajne prednosti. To je posredan način stimuliranja inovativne delatnosti firme i pojedinaca od strane države. Osnovne metode zaštite inovacija su:

1.1. patenti, patenti, 2.2. autorska prava i autorska prava i 3.3. komercijalna tajna. komercijalna tajna.

Državna zaštita inovacija postoji u mnogim zemljama i omogućava inovatorima značajne prednosti. To je posredan način stimuliranja inovativne delatnosti firme i pojedinaca od strane države. Osnovne metode zaštite inovacija su:

1.1. patenti, patenti, 2.2. autorska prava i autorska prava i 3.3. komercijalna tajna. komercijalna tajna.

PatentPatent

Patent je dokument kojim država Patent je dokument kojim država jedno tehničko rešenje priznaje za jedno tehničko rešenje priznaje za pronalazakpronalazak, a licu kome je on izdat daje isključivo pravo na taj pronalazak, što znači zabranu ostalim licima izuzev pronalazača da taj pronalazak razvijaju, upotrebljavaju ili prodaju.

Ugovor između pronalazača i države kojim se država obavezuje da će tokom definisanog perioda štititi isključivo isključivo pravo pronalazačapravo pronalazača, je zapravo patent.

Isticanjem ugovorenog roka, država ima država ima pravopravo da publikuje dato otkriće koje svima postaje raspoloživo.

Patent je dokument kojim država Patent je dokument kojim država jedno tehničko rešenje priznaje za jedno tehničko rešenje priznaje za pronalazakpronalazak, a licu kome je on izdat daje isključivo pravo na taj pronalazak, što znači zabranu ostalim licima izuzev pronalazača da taj pronalazak razvijaju, upotrebljavaju ili prodaju.

Ugovor između pronalazača i države kojim se država obavezuje da će tokom definisanog perioda štititi isključivo isključivo pravo pronalazačapravo pronalazača, je zapravo patent.

Isticanjem ugovorenog roka, država ima država ima pravopravo da publikuje dato otkriće koje svima postaje raspoloživo.

PatentPatent

Patent je svojevrsna ispravasvojevrsna isprava nadležnog organa koja se izdaje na zahtev pronalazača, sa ciljem zaštite prava pronalazača na registrovani pronalazak.

U materijalnom pogledu, patent predstavlja pravo korišćenjapravo korišćenja zaštićenog pronalaska na određenoj teritoriji i za određeno vreme.

Patentna dokumentacija nema kompletne podatke za proizvodnju, a uz patent se mogu davati samo informacije potrebne za registraciju, dok se ostale čuvaju kao tajna tajna i prodaju se naknadno kupcu licence. i prodaju se naknadno kupcu licence.

Patent je svojevrsna ispravasvojevrsna isprava nadležnog organa koja se izdaje na zahtev pronalazača, sa ciljem zaštite prava pronalazača na registrovani pronalazak.

U materijalnom pogledu, patent predstavlja pravo korišćenjapravo korišćenja zaštićenog pronalaska na određenoj teritoriji i za određeno vreme.

Patentna dokumentacija nema kompletne podatke za proizvodnju, a uz patent se mogu davati samo informacije potrebne za registraciju, dok se ostale čuvaju kao tajna tajna i prodaju se naknadno kupcu licence. i prodaju se naknadno kupcu licence.

PatentPatent

Kupcu patentne licence se može Kupcu patentne licence se može obezbediti kupovina obezbediti kupovina "know-how"-a"know-how"-a (eng. znati kako), koji je često skuplji (eng. znati kako), koji je često skuplji od same licence, a definiše se od same licence, a definiše se ugovorom. ugovorom.

Kupac ne zna unapred njegov Kupac ne zna unapred njegov sadržaj, pa prihvata plaćanje sadržaj, pa prihvata plaćanje naknade za nešto što mu po obimu i naknade za nešto što mu po obimu i sadržaju nije poznato.sadržaju nije poznato.

Know-how je svojevrsna tajna vlasnika, i ne može se zaštititi zakonom .

Kupcu patentne licence se može Kupcu patentne licence se može obezbediti kupovina obezbediti kupovina "know-how"-a"know-how"-a (eng. znati kako), koji je često skuplji (eng. znati kako), koji je često skuplji od same licence, a definiše se od same licence, a definiše se ugovorom. ugovorom.

Kupac ne zna unapred njegov Kupac ne zna unapred njegov sadržaj, pa prihvata plaćanje sadržaj, pa prihvata plaćanje naknade za nešto što mu po obimu i naknade za nešto što mu po obimu i sadržaju nije poznato.sadržaju nije poznato.

Know-how je svojevrsna tajna vlasnika, i ne može se zaštititi zakonom .

Know-howKnow-how

Know-howKnow-how kao simbioza tehničkih znanja i komercijalnih tajni ima veliku vrednost, jer povećava konkurentsku sposobnost na tržištu, te se smatra važnim elementom u aktivi preduzeća, pri čemu know-how tehničkog karaktera sadrži:

1.1. eksperimentalne uzorke koji eksperimentalne uzorke koji nisu registrovani.nisu registrovani.

Know-howKnow-how kao simbioza tehničkih znanja i komercijalnih tajni ima veliku vrednost, jer povećava konkurentsku sposobnost na tržištu, te se smatra važnim elementom u aktivi preduzeća, pri čemu know-how tehničkog karaktera sadrži:

1.1. eksperimentalne uzorke koji eksperimentalne uzorke koji nisu registrovani.nisu registrovani.

Prodaja Know-how-aProdaja Know-how-a Kupac delimično treba da se upozna Kupac delimično treba da se upozna

sa prirodom know-how-a, zbog sa prirodom know-how-a, zbog njegovog ocenjivanja; postoji rizik, njegovog ocenjivanja; postoji rizik, da vlasnik izgubi monopol na know-da vlasnik izgubi monopol na know-how, a da ga nije prodao. how, a da ga nije prodao.

Onda vlasnik potencijalnom kupcu Onda vlasnik potencijalnom kupcu pruža informacije koje nisu zaštićene pruža informacije koje nisu zaštićene patentom, izostavljajući ključne patentom, izostavljajući ključne momente koji bi mu omogućili momente koji bi mu omogućili samostalno korišćenje know-how-a. samostalno korišćenje know-how-a.

Ukoliko to nije moguće realizovati, Ukoliko to nije moguće realizovati, tada se stranama preporučuje da tada se stranama preporučuje da zaključe preliminarni ugovor o zaključe preliminarni ugovor o upoznavanju sa know-how-om, pre upoznavanju sa know-how-om, pre izvršene prodaje.izvršene prodaje.

Kupac delimično treba da se upozna Kupac delimično treba da se upozna sa prirodom know-how-a, zbog sa prirodom know-how-a, zbog njegovog ocenjivanja; postoji rizik, njegovog ocenjivanja; postoji rizik, da vlasnik izgubi monopol na know-da vlasnik izgubi monopol na know-how, a da ga nije prodao. how, a da ga nije prodao.

Onda vlasnik potencijalnom kupcu Onda vlasnik potencijalnom kupcu pruža informacije koje nisu zaštićene pruža informacije koje nisu zaštićene patentom, izostavljajući ključne patentom, izostavljajući ključne momente koji bi mu omogućili momente koji bi mu omogućili samostalno korišćenje know-how-a. samostalno korišćenje know-how-a.

Ukoliko to nije moguće realizovati, Ukoliko to nije moguće realizovati, tada se stranama preporučuje da tada se stranama preporučuje da zaključe preliminarni ugovor o zaključe preliminarni ugovor o upoznavanju sa know-how-om, pre upoznavanju sa know-how-om, pre izvršene prodaje.izvršene prodaje.

Oblici plaćanja Know-how-aOblici plaćanja Know-how-a1) 1) RojaltiRojalti, ili postepene, procentualne isplate za , ili postepene, procentualne isplate za

know-how prema proporcionalno utvrđenim know-how prema proporcionalno utvrđenim pokazateljima prilikom njegovog korišćenja, pokazateljima prilikom njegovog korišćenja, prema rastu profita ili gotovih proizvoda. prema rastu profita ili gotovih proizvoda.

2) 2) PaušalnaPaušalna, unapred ugovorena, jednokratna , unapred ugovorena, jednokratna isplata. Ovakav način plaćanja se koristi isplata. Ovakav način plaćanja se koristi kada je izvodljiva prognoza efekata kada je izvodljiva prognoza efekata delovanja know-how-a ili kada je cena delovanja know-how-a ili kada je cena licence mala. Paušalno plaćanje se najčešće licence mala. Paušalno plaćanje se najčešće primenjuje u uslužnoj oblasti ( finansije, primenjuje u uslužnoj oblasti ( finansije, pravna pitanja). pravna pitanja).

3) 3) "Cost plus""Cost plus" označava paušalnu isplatu ili označava paušalnu isplatu ili plaćanje dopunskih usluga po uzajamno plaćanje dopunskih usluga po uzajamno utvrđenim cenama iznad dogovorene cene. utvrđenim cenama iznad dogovorene cene.

MešovitiMešoviti oblici plaćanja se takođe mogu oblici plaćanja se takođe mogu koristiti.koristiti.

1) 1) RojaltiRojalti, ili postepene, procentualne isplate za , ili postepene, procentualne isplate za know-how prema proporcionalno utvrđenim know-how prema proporcionalno utvrđenim pokazateljima prilikom njegovog korišćenja, pokazateljima prilikom njegovog korišćenja, prema rastu profita ili gotovih proizvoda. prema rastu profita ili gotovih proizvoda.

2) 2) PaušalnaPaušalna, unapred ugovorena, jednokratna , unapred ugovorena, jednokratna isplata. Ovakav način plaćanja se koristi isplata. Ovakav način plaćanja se koristi kada je izvodljiva prognoza efekata kada je izvodljiva prognoza efekata delovanja know-how-a ili kada je cena delovanja know-how-a ili kada je cena licence mala. Paušalno plaćanje se najčešće licence mala. Paušalno plaćanje se najčešće primenjuje u uslužnoj oblasti ( finansije, primenjuje u uslužnoj oblasti ( finansije, pravna pitanja). pravna pitanja).

3) 3) "Cost plus""Cost plus" označava paušalnu isplatu ili označava paušalnu isplatu ili plaćanje dopunskih usluga po uzajamno plaćanje dopunskih usluga po uzajamno utvrđenim cenama iznad dogovorene cene. utvrđenim cenama iznad dogovorene cene.

MešovitiMešoviti oblici plaćanja se takođe mogu oblici plaćanja se takođe mogu koristiti.koristiti.

Transfer tehnologije Transfer tehnologije

Prenos tehnologije uključuje obavezno sledećePrenos tehnologije uključuje obavezno sledeće: a. suštinsko tehnološko znanje: o proizvodima, proizvodnim

procesima i inženjeringu, b. tehničke i ekonomske usluge za:

• projektni menadžment (priprema novih projekata), • projektovanje, izgradnja, montaža i nadzor nad izgradnjom

novih proizvodnih kapaciteta (projektni i građevinski inženjering),

• novu proizvodnju, održavanje i kontrolu kvaliteta proizvoda (proizvodni inženjering),

• planiranje, testiranje i modifikovanje proizvoda, procesa i proizvodne opreme (IR).

c. poslovodne i usluge upravljanja u organizaciji i implementaciji novih investicionih projekata; vođenje, upravljanje i kontrola funkcionisanja proizvodnih kapaciteta uz nabavnu, proizvodnu i prodajnu funkciju,

d. druge aktivnosti vezane za izgradnju proizvodnih kapaciteta i montažu opreme.

Prenos tehnologije uključuje obavezno sledećePrenos tehnologije uključuje obavezno sledeće: a. suštinsko tehnološko znanje: o proizvodima, proizvodnim

procesima i inženjeringu, b. tehničke i ekonomske usluge za:

• projektni menadžment (priprema novih projekata), • projektovanje, izgradnja, montaža i nadzor nad izgradnjom

novih proizvodnih kapaciteta (projektni i građevinski inženjering),

• novu proizvodnju, održavanje i kontrolu kvaliteta proizvoda (proizvodni inženjering),

• planiranje, testiranje i modifikovanje proizvoda, procesa i proizvodne opreme (IR).

c. poslovodne i usluge upravljanja u organizaciji i implementaciji novih investicionih projekata; vođenje, upravljanje i kontrola funkcionisanja proizvodnih kapaciteta uz nabavnu, proizvodnu i prodajnu funkciju,

d. druge aktivnosti vezane za izgradnju proizvodnih kapaciteta i montažu opreme.

Transfer tehnologijeTransfer tehnologije

Izraz "transfer tehnologije" uveden je Izraz "transfer tehnologije" uveden je u Americi 1940. godine, kada je u Americi 1940. godine, kada je federalna vlada postala odgovorna za federalna vlada postala odgovorna za istraživanja i razvoj na nacionalnom istraživanja i razvoj na nacionalnom nivou. nivou.

Glavni ciljevi su bili: vojna, nuklearna, a vremenom i, kosmička istraživanja.

SAD su po završetku drugog svetskog rata transferom tehnologije znatno doprinele obnovi ratom razorene zapadne Evrope.

Transfer tehnologije datira od postanka tehnološkog progresa u društvu i smatra se da će dobijati rastući značaj i u budućnosti.

Izraz "transfer tehnologije" uveden je Izraz "transfer tehnologije" uveden je u Americi 1940. godine, kada je u Americi 1940. godine, kada je federalna vlada postala odgovorna za federalna vlada postala odgovorna za istraživanja i razvoj na nacionalnom istraživanja i razvoj na nacionalnom nivou. nivou.

Glavni ciljevi su bili: vojna, nuklearna, a vremenom i, kosmička istraživanja.

SAD su po završetku drugog svetskog rata transferom tehnologije znatno doprinele obnovi ratom razorene zapadne Evrope.

Transfer tehnologije datira od postanka tehnološkog progresa u društvu i smatra se da će dobijati rastući značaj i u budućnosti.

Prenos informacija o novim tehnologijama putem Interneta


Prenos informacijaPrenos informacija o novim tehnologijama putem Interneta ili putem specijalizovanih kompanija koje se bave traženjem tehnoloških i naučnih informacija i povezivanjem potencijalnih partnera: davalaca i primalaca modernih tehnologija (LINK sistemi), je savremeni metod tehnološkog transfera.

InternetInternet, uz ravijenu informacionu bazu, omogućavaju kompletan pristup svetskim tehnologijama.

Prenos informacijaPrenos informacija o novim tehnologijama putem Interneta ili putem specijalizovanih kompanija koje se bave traženjem tehnoloških i naučnih informacija i povezivanjem potencijalnih partnera: davalaca i primalaca modernih tehnologija (LINK sistemi), je savremeni metod tehnološkog transfera.

InternetInternet, uz ravijenu informacionu bazu, omogućavaju kompletan pristup svetskim tehnologijama.



Transfer tehnologije sačinjava: Transfer tehnologije sačinjava: elektronsku pretragu izvora tehnologije, analizu informacija, ukidanje nevažnih informacija, organizovanje korisnih informacija, isticanje najzvažnijeg materijala, pripremanje suštinskih tekstualnih

dokumenata, lični kontakt sa ekspertima, procenu i primenu dobijenih rezultata, pripremu tehničkih izveštaja.

Transfer tehnologije sačinjava: Transfer tehnologije sačinjava: elektronsku pretragu izvora tehnologije, analizu informacija, ukidanje nevažnih informacija, organizovanje korisnih informacija, isticanje najzvažnijeg materijala, pripremanje suštinskih tekstualnih

dokumenata, lični kontakt sa ekspertima, procenu i primenu dobijenih rezultata, pripremu tehničkih izveštaja.

U usluge transfera tehnologije se ubrajaju

U usluge transfera tehnologije se ubrajaju

podrška kompanijama da usavrše osobine proizvoda, podrška kompanijama da usavrše osobine proizvoda, lansiraju nove proizvode ili usavrše postojeći proizvodni lansiraju nove proizvode ili usavrše postojeći proizvodni proces, proces,

utvrđivanje potrebne ekspertize, lociranje izvora utvrđivanje potrebne ekspertize, lociranje izvora poboljšane tehnologije, uz uspostavljanje veze, poboljšane tehnologije, uz uspostavljanje veze,

podrška kompanijama putem uvođenja savremenih podrška kompanijama putem uvođenja savremenih tehnologija radi zadovoljavanja rastućih potreba tehnologija radi zadovoljavanja rastućih potreba kupacakupaca, ,

kooperativno istraživanje,kooperativno istraživanje, edukaciju za usvajanje nove tehnologije, edukaciju za usvajanje nove tehnologije, pristup specijalizovanoj ekspertizi,pristup specijalizovanoj ekspertizi, smanjenje troškova modifikovanjem postojećih procesa,smanjenje troškova modifikovanjem postojećih procesa, kraćim vremenskim trajanjem perioda između kraćim vremenskim trajanjem perioda između

istraživačke i razvojne faze i same proizvodne istraživačke i razvojne faze i same proizvodne komercijalizacije, komercijalizacije,

leveridž vlastitog istraživanja i razvoja. leveridž vlastitog istraživanja i razvoja.

podrška kompanijama da usavrše osobine proizvoda, podrška kompanijama da usavrše osobine proizvoda, lansiraju nove proizvode ili usavrše postojeći proizvodni lansiraju nove proizvode ili usavrše postojeći proizvodni proces, proces,

utvrđivanje potrebne ekspertize, lociranje izvora utvrđivanje potrebne ekspertize, lociranje izvora poboljšane tehnologije, uz uspostavljanje veze, poboljšane tehnologije, uz uspostavljanje veze,

podrška kompanijama putem uvođenja savremenih podrška kompanijama putem uvođenja savremenih tehnologija radi zadovoljavanja rastućih potreba tehnologija radi zadovoljavanja rastućih potreba kupacakupaca, ,

kooperativno istraživanje,kooperativno istraživanje, edukaciju za usvajanje nove tehnologije, edukaciju za usvajanje nove tehnologije, pristup specijalizovanoj ekspertizi,pristup specijalizovanoj ekspertizi, smanjenje troškova modifikovanjem postojećih procesa,smanjenje troškova modifikovanjem postojećih procesa, kraćim vremenskim trajanjem perioda između kraćim vremenskim trajanjem perioda između

istraživačke i razvojne faze i same proizvodne istraživačke i razvojne faze i same proizvodne komercijalizacije, komercijalizacije,

leveridž vlastitog istraživanja i razvoja. leveridž vlastitog istraživanja i razvoja.

Oblasti kao izvori znanjaOblasti kao izvori znanja

Znanje se, zahvaljujući tehnološkoj mreži,

može dobijati iz brojnih oblasti: automatika, automatika, medicina, medicina, ekologija, ekologija, građevinarstvo, građevinarstvo, obrazovanje, obrazovanje, avijacija. avijacija.

Znanje se, zahvaljujući tehnološkoj mreži,

može dobijati iz brojnih oblasti: automatika, automatika, medicina, medicina, ekologija, ekologija, građevinarstvo, građevinarstvo, obrazovanje, obrazovanje, avijacija. avijacija.

Mogući mehanizmi transfera tehnologije i komereijalizacije Mogući mehanizmi transfera tehnologije i komereijalizacije

Fakultetska razmena, konferencije, publikovanje Konsultovanje sa laboratorijom Konsultacija sa stručnjacima zaposlenim u laboratoriji Program razmene informacija i ekspertiza Ugovor kao instrument akvizacije Ugovor o podeli troškova (in-cash i in-kind sporazumi) Dogovor o kompenzaciji (sporazumni instrumenti) Ugovor o kooperativnom istraživanju i razvoju Dozvola vlade privatnom sektoru; transfer manjinskih

prava Dozvola privatnog sektora vladi radi transfera manjinskih

prava intelektualne svojine Inovaciono istraživanje malog biznisa Upotreba povoljnosti od strane vladinih agencija

(povoljnosti korišćenja na univerzitetima, industriji, laboratorijama).

Fakultetska razmena, konferencije, publikovanje Konsultovanje sa laboratorijom Konsultacija sa stručnjacima zaposlenim u laboratoriji Program razmene informacija i ekspertiza Ugovor kao instrument akvizacije Ugovor o podeli troškova (in-cash i in-kind sporazumi) Dogovor o kompenzaciji (sporazumni instrumenti) Ugovor o kooperativnom istraživanju i razvoju Dozvola vlade privatnom sektoru; transfer manjinskih

prava Dozvola privatnog sektora vladi radi transfera manjinskih

prava intelektualne svojine Inovaciono istraživanje malog biznisa Upotreba povoljnosti od strane vladinih agencija

(povoljnosti korišćenja na univerzitetima, industriji, laboratorijama).

Procesa difuzije tehnologije

Procesa difuzije tehnologije

Difuzija tehnoloških inovacijaDifuzija tehnoloških inovacija nije zatvoren nije zatvoren proces, već karakteriše proces objektivne proces, već karakteriše proces objektivne zamene stare tehnike novom. zamene stare tehnike novom.

Zato se nova tehnika ne može uvesti Zato se nova tehnika ne može uvesti "odmah","odmah", već postepeno, već postepeno, "korak po korak"korak po korak". ".

Najpre se koristi za postizanje limitiranih Najpre se koristi za postizanje limitiranih ciljeva, a uporedo sa sticanjem iskustva u ciljeva, a uporedo sa sticanjem iskustva u korišćenju tehnološke inovacijekorišćenju tehnološke inovacije, vidokrug , vidokrug njene primena se širi; može se očekivati da njene primena se širi; može se očekivati da će se posle završetka početne faze, difuzija će se posle završetka početne faze, difuzija tehnologije odvijati u bržem tempu.tehnologije odvijati u bržem tempu.

Kad se modaliteti primene istroše,Kad se modaliteti primene istroše, korišćenje tehnike dostiže nivo zasićenja. korišćenje tehnike dostiže nivo zasićenja.

Difuzija tehnoloških inovacijaDifuzija tehnoloških inovacija nije zatvoren nije zatvoren proces, već karakteriše proces objektivne proces, već karakteriše proces objektivne zamene stare tehnike novom. zamene stare tehnike novom.

Zato se nova tehnika ne može uvesti Zato se nova tehnika ne može uvesti "odmah","odmah", već postepeno, već postepeno, "korak po korak"korak po korak". ".

Najpre se koristi za postizanje limitiranih Najpre se koristi za postizanje limitiranih ciljeva, a uporedo sa sticanjem iskustva u ciljeva, a uporedo sa sticanjem iskustva u korišćenju tehnološke inovacijekorišćenju tehnološke inovacije, vidokrug , vidokrug njene primena se širi; može se očekivati da njene primena se širi; može se očekivati da će se posle završetka početne faze, difuzija će se posle završetka početne faze, difuzija tehnologije odvijati u bržem tempu.tehnologije odvijati u bržem tempu.

Kad se modaliteti primene istroše,Kad se modaliteti primene istroše, korišćenje tehnike dostiže nivo zasićenja. korišćenje tehnike dostiže nivo zasićenja.

Ob

lici transfera teh

no

log

ije O

blici tran

sfera tehn

olo

gije

Mehanizam transferaEfektivnost transfera

Izgradnja po principu "ključ u ruke" Licence sa ekstenzivnim obučavanjem Zajednička ulaganja Dugoročna tehnička razmena i pomoć Obučavanje u visokorazvijenim ambijentima Proizvodna oprema sa know-how-om

Visokoefektivno

Inženjerska dokumentacija s tehničkim podacima Konsalting Licence sa know-how-om

Efektivno

Ponude (dokumentovane) Proizvodna oprema bez know-how-a Komercijalne posete

Umerenoefektivno

Licence bez know-how-a Prodaja proizvoda bez dokumentacije o održavanju Ponude (nedokumentovane) Komercijalna literatura Trgovačke izložbe i sajmovi

Niskoefektivno

Ob

lici t

ran

sfer

a te

hn

olo

gije

O

blic

i tra

nsf

era

teh

no

log

ije

IV deo IV deo IV deo IV deo

Savremene tendencije u strategiji proizvodnje

Savremene tendencije u strategiji proizvodnje

Kada je reč o savremenim tendencijama u strategiji proizvodnje, njen razvoj uključuje:

pitanje proizvodnih kapaciteta, broja porudžbina, izbor opcije u proizvodnji, kvalitet proizvoda, troškove proizvodnje, primenu razvijenih tehnologija, pouzdanost planiranja isporuke, smanjivanje zaliha, rezervne delove i servisiranje, povećanje konkurentske prednosti.

Kada je reč o savremenim tendencijama u strategiji proizvodnje, njen razvoj uključuje:

pitanje proizvodnih kapaciteta, broja porudžbina, izbor opcije u proizvodnji, kvalitet proizvoda, troškove proizvodnje, primenu razvijenih tehnologija, pouzdanost planiranja isporuke, smanjivanje zaliha, rezervne delove i servisiranje, povećanje konkurentske prednosti.

Eksploatisanje odabrane tehnologije

Eksploatisanje odabrane tehnologije

Od posebne važnosti za organizaciju je izbor tehnologija i načina njihove nabavke.

Eksploatisanje odabrane tehnologijeEksploatisanje odabrane tehnologije moguće je sprovesti na dva načinana dva načina:

1.1. Internom eksploatacijomInternom eksploatacijom, se smatra , se smatra korišćenje tehnologije za projektovanje, korišćenje tehnologije za projektovanje, razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U internoj eksploataciji tehnologije, firme internoj eksploataciji tehnologije, firme rade i učestvuju u biznisu gde se takve rade i učestvuju u biznisu gde se takve tehnologije koriste, pri čemu neke od njih tehnologije koriste, pri čemu neke od njih mogu biti ključ uspeha za određeni biznis. mogu biti ključ uspeha za određeni biznis.

2.2. Eksternom eksploatacijomEksternom eksploatacijom, koja , koja podrazumeva transfer svojih tehnoloskih podrazumeva transfer svojih tehnoloskih mogućnosti na druge firme koje će ih mogućnosti na druge firme koje će ih primenjivati u svom sopstvenom biznisu.primenjivati u svom sopstvenom biznisu.

Od posebne važnosti za organizaciju je izbor tehnologija i načina njihove nabavke.

Eksploatisanje odabrane tehnologijeEksploatisanje odabrane tehnologije moguće je sprovesti na dva načinana dva načina:

1.1. Internom eksploatacijomInternom eksploatacijom, se smatra , se smatra korišćenje tehnologije za projektovanje, korišćenje tehnologije za projektovanje, razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U internoj eksploataciji tehnologije, firme internoj eksploataciji tehnologije, firme rade i učestvuju u biznisu gde se takve rade i učestvuju u biznisu gde se takve tehnologije koriste, pri čemu neke od njih tehnologije koriste, pri čemu neke od njih mogu biti ključ uspeha za određeni biznis. mogu biti ključ uspeha za određeni biznis.

2.2. Eksternom eksploatacijomEksternom eksploatacijom, koja , koja podrazumeva transfer svojih tehnoloskih podrazumeva transfer svojih tehnoloskih mogućnosti na druge firme koje će ih mogućnosti na druge firme koje će ih primenjivati u svom sopstvenom biznisu.primenjivati u svom sopstvenom biznisu.

Pogodnost primene eksterne eksploatacije tehnologije

Pogodnost primene eksterne eksploatacije tehnologije

kada se tehnologija firme kada se tehnologija firme može zaštititi može zaštititi preko patenata ili autorskog prava; preko patenata ili autorskog prava; kada firma želi kada firma želi da uđe na tržišteda uđe na tržište na koje ne na koje ne može direktno da prodre zbog privrednih može direktno da prodre zbog privrednih barijera, lokalnog značenja, itdbarijera, lokalnog značenja, itdkada oskudeva u resursimakada oskudeva u resursima za direktan za direktan ulazak na tržište; ulazak na tržište; kada želi kada želi da razmeni tehnologijeda razmeni tehnologije sa sa drugom firmom; drugom firmom; kada firma želi kada firma želi da kontroliše potencijalnu da kontroliše potencijalnu konkurencijukonkurenciju putem ugovora o licenci, putem ugovora o licenci, usmeravajući ih što dalje od istraživačkih usmeravajući ih što dalje od istraživačkih namera kojima bi one mogle stvoriti svoju namera kojima bi one mogle stvoriti svoju tehnologiju, ili čak favorizacijom određenih tehnologiju, ili čak favorizacijom određenih konkurenata.konkurenata.

kada se tehnologija firme kada se tehnologija firme može zaštititi može zaštititi preko patenata ili autorskog prava; preko patenata ili autorskog prava; kada firma želi kada firma želi da uđe na tržišteda uđe na tržište na koje ne na koje ne može direktno da prodre zbog privrednih može direktno da prodre zbog privrednih barijera, lokalnog značenja, itdbarijera, lokalnog značenja, itdkada oskudeva u resursimakada oskudeva u resursima za direktan za direktan ulazak na tržište; ulazak na tržište; kada želi kada želi da razmeni tehnologijeda razmeni tehnologije sa sa drugom firmom; drugom firmom; kada firma želi kada firma želi da kontroliše potencijalnu da kontroliše potencijalnu konkurencijukonkurenciju putem ugovora o licenci, putem ugovora o licenci, usmeravajući ih što dalje od istraživačkih usmeravajući ih što dalje od istraživačkih namera kojima bi one mogle stvoriti svoju namera kojima bi one mogle stvoriti svoju tehnologiju, ili čak favorizacijom određenih tehnologiju, ili čak favorizacijom određenih konkurenata.konkurenata.

Inovativna strategija Inovativna strategija

Inovativna strategija podrazumevaInovativna strategija podrazumeva angažovanje ključnih pojedinaca, angažovanje ključnih pojedinaca, neophodne konsultantske aranžmane, ugovorno neophodne konsultantske aranžmane, ugovorno

istraživanje, istraživanje, dobre informacione sisteme, dobre informacione sisteme, personalne veze ili personalne veze ili njihovu optimalnu kombinaciju. njihovu optimalnu kombinaciju.

I pored toga, I pored toga, za jednu inovaciju se ne mogu za jednu inovaciju se ne mogu dobiti sve relevantne naučno-tehnološke dobiti sve relevantne naučno-tehnološke informacijeinformacije isključivo iz jednog izvora, pa se zato isključivo iz jednog izvora, pa se zato ofanzivna strategija ne može zamisliti bez jake ofanzivna strategija ne može zamisliti bez jake sopstvene istraživačko razvojne baze unutar sopstvene istraživačko razvojne baze unutar preduzeća.preduzeća.

Inovativna strategija podrazumevaInovativna strategija podrazumeva angažovanje ključnih pojedinaca, angažovanje ključnih pojedinaca, neophodne konsultantske aranžmane, ugovorno neophodne konsultantske aranžmane, ugovorno

istraživanje, istraživanje, dobre informacione sisteme, dobre informacione sisteme, personalne veze ili personalne veze ili njihovu optimalnu kombinaciju. njihovu optimalnu kombinaciju.

I pored toga, I pored toga, za jednu inovaciju se ne mogu za jednu inovaciju se ne mogu dobiti sve relevantne naučno-tehnološke dobiti sve relevantne naučno-tehnološke informacijeinformacije isključivo iz jednog izvora, pa se zato isključivo iz jednog izvora, pa se zato ofanzivna strategija ne može zamisliti bez jake ofanzivna strategija ne može zamisliti bez jake sopstvene istraživačko razvojne baze unutar sopstvene istraživačko razvojne baze unutar preduzeća.preduzeća.

Inovativna strategija Inovativna strategija

Sopstvena istraživačko razvojna jedinica ima važnu ulogu u ofanzivnoj strategiji, jer mora da generiše nedostupne naučno-tehničke informacije i preuzme predloženu inovaciju do momenta otpočinjanja redovne proizvodnje.

Razlikujemo ofanzivnuofanzivnu i defanzivnudefanzivnu inovativnu strategiju.strategiju.

Ofanzivne i defanzivne strategije uglavnom slede velike korporacije u hemijskoj i elektroindustriji, prilagođavajući ih pojedinim linijama ili grupama proizvoda, za razliku od preduzeća u manje razvijenim zemljama gde je karakteristična primena defanzivne strategije, pre svega da bi se izbegli rizici zbog nedostatka naučno istraživačkog razvoja.

Sopstvena istraživačko razvojna jedinica ima važnu ulogu u ofanzivnoj strategiji, jer mora da generiše nedostupne naučno-tehničke informacije i preuzme predloženu inovaciju do momenta otpočinjanja redovne proizvodnje.

Razlikujemo ofanzivnuofanzivnu i defanzivnudefanzivnu inovativnu strategiju.strategiju.

Ofanzivne i defanzivne strategije uglavnom slede velike korporacije u hemijskoj i elektroindustriji, prilagođavajući ih pojedinim linijama ili grupama proizvoda, za razliku od preduzeća u manje razvijenim zemljama gde je karakteristična primena defanzivne strategije, pre svega da bi se izbegli rizici zbog nedostatka naučno istraživačkog razvoja.

Ofanzivna inovativna strategija Ofanzivna inovativna strategija

Ofanzivna strategijaOfanzivna strategija tehnološkog razvoja zahteva od preduzeća intenzivna razvojna istraživanja i da od toga ne odstupa, ako za nekoliko godina ne uvede nijednu inovaciju u redovnu proizvodnju.

Dolaskom do svoje tehnološke inovacije, preduzeće po pravilu štiti tehnološke inovacije, ne bi li ostvarilo dobit, koji će pokriti visoka, dugogodišnja ulaganja u razvojna istraživanja.

Primena ofanzivne inovativne strategije nosi određen stepen rizika na koji preduzeće mora da računa; ima dosta slučajeva kada pojedina preduzeća više godina ne ostvaruju prihod na osnovu sopstvenih istraživanja, a u nekim slučajevima i nikada.

Istraživanja su pokazala da kod takvih preduzeća nisu bila zastupljena fundamentalna istraživanjafundamentalna istraživanja, koja predstavlja osnovnu naučno-tehnološku naučno-tehnološku funkciju.funkciju.

Ofanzivna strategijaOfanzivna strategija tehnološkog razvoja zahteva od preduzeća intenzivna razvojna istraživanja i da od toga ne odstupa, ako za nekoliko godina ne uvede nijednu inovaciju u redovnu proizvodnju.

Dolaskom do svoje tehnološke inovacije, preduzeće po pravilu štiti tehnološke inovacije, ne bi li ostvarilo dobit, koji će pokriti visoka, dugogodišnja ulaganja u razvojna istraživanja.

Primena ofanzivne inovativne strategije nosi određen stepen rizika na koji preduzeće mora da računa; ima dosta slučajeva kada pojedina preduzeća više godina ne ostvaruju prihod na osnovu sopstvenih istraživanja, a u nekim slučajevima i nikada.

Istraživanja su pokazala da kod takvih preduzeća nisu bila zastupljena fundamentalna istraživanjafundamentalna istraživanja, koja predstavlja osnovnu naučno-tehnološku naučno-tehnološku funkciju.funkciju.

Defanzivna inovativna strategija Defanzivna inovativna strategija

Defanzivna strategijaDefanzivna strategija podrazumeva da preduzeće podrazumeva da preduzeće raspolaže raspolaže sopstvenim razvojnim istraživanjimasopstvenim razvojnim istraživanjima, pa , pa samim tim ova strategija može da bude istraživački samim tim ova strategija može da bude istraživački intenzivna podjednako kao i ofanzivna; intenzivna podjednako kao i ofanzivna;

Preduzeća koja se opredeljuju za defanzivnu Preduzeća koja se opredeljuju za defanzivnu inovativnu strategiju očigledno inovativnu strategiju očigledno nemaju ambiciju da nemaju ambiciju da po svaku cenu budu lideri na tržištupo svaku cenu budu lideri na tržištu, ali i ne žele da , ali i ne žele da budu na začelju tehnoloških promena. budu na začelju tehnoloških promena.

Razlozi za prihvatanje defanzivne strategije su Razlozi za prihvatanje defanzivne strategije su izbegavanje velikog rizika sa kojim se suočava prvi izbegavanje velikog rizika sa kojim se suočava prvi inovator. inovator.

Defanzivnoj inovativnoj strategiji Defanzivnoj inovativnoj strategiji uglavnom uglavnom nedostaju aktualna saznanja nastala iz nedostaju aktualna saznanja nastala iz fundamentalnih istraživanjafundamentalnih istraživanja kao i neki istraživačko kao i neki istraživačko razvojni kapaciteti. razvojni kapaciteti.

Defanzivnoj strategiji pripada i opcija Defanzivnoj strategiji pripada i opcija kupovine patenata, koja može da bude vrlo kupovine patenata, koja može da bude vrlo korisna.korisna.

Defanzivna strategijaDefanzivna strategija podrazumeva da preduzeće podrazumeva da preduzeće raspolaže raspolaže sopstvenim razvojnim istraživanjimasopstvenim razvojnim istraživanjima, pa , pa samim tim ova strategija može da bude istraživački samim tim ova strategija može da bude istraživački intenzivna podjednako kao i ofanzivna; intenzivna podjednako kao i ofanzivna;

Preduzeća koja se opredeljuju za defanzivnu Preduzeća koja se opredeljuju za defanzivnu inovativnu strategiju očigledno inovativnu strategiju očigledno nemaju ambiciju da nemaju ambiciju da po svaku cenu budu lideri na tržištupo svaku cenu budu lideri na tržištu, ali i ne žele da , ali i ne žele da budu na začelju tehnoloških promena. budu na začelju tehnoloških promena.

Razlozi za prihvatanje defanzivne strategije su Razlozi za prihvatanje defanzivne strategije su izbegavanje velikog rizika sa kojim se suočava prvi izbegavanje velikog rizika sa kojim se suočava prvi inovator. inovator.

Defanzivnoj inovativnoj strategiji Defanzivnoj inovativnoj strategiji uglavnom uglavnom nedostaju aktualna saznanja nastala iz nedostaju aktualna saznanja nastala iz fundamentalnih istraživanjafundamentalnih istraživanja kao i neki istraživačko kao i neki istraživačko razvojni kapaciteti. razvojni kapaciteti.

Defanzivnoj strategiji pripada i opcija Defanzivnoj strategiji pripada i opcija kupovine patenata, koja može da bude vrlo kupovine patenata, koja može da bude vrlo korisna.korisna.

Imitativne i satelitske strategije

tehnološkog razvoja Imitativne i satelitske strategije

tehnološkog razvoja Ova strategija odgovara pre svega onim Ova strategija odgovara pre svega onim

preduzećima koja imaju preduzećima koja imaju skromnije skromnije ambicijeambicije, te , te nisu u mogućnosti da održe nisu u mogućnosti da održe korak sa ofanzivnim inovatorima. korak sa ofanzivnim inovatorima.

Ta preduzeća se opredeljuju da što bolje Ta preduzeća se opredeljuju da što bolje prate lideraprate lidera na tržištu koji lansira novu na tržištu koji lansira novu tehnologiju u njihovoj grani, a nalazi se na tehnologiju u njihovoj grani, a nalazi se na velikoj geografskoj udaljenosti. velikoj geografskoj udaljenosti.

Zavisno od te udaljenosti, preduzeća Zavisno od te udaljenosti, preduzeća imitatori se odlučuju za kupovinu licenci ili imitatori se odlučuju za kupovinu licenci ili know-howknow-how, ali centralni deo njihove , ali centralni deo njihove strategije zasniva se na što većem širenju strategije zasniva se na što većem širenju tehnologije, razvijanju neophodnih tehnologije, razvijanju neophodnih istraživačko razvojnih aktivnosti kao i istraživačko razvojnih aktivnosti kao i nezaobilaznom obrazovanju radnika.nezaobilaznom obrazovanju radnika.

Ova strategija odgovara pre svega onim Ova strategija odgovara pre svega onim preduzećima koja imaju preduzećima koja imaju skromnije skromnije ambicijeambicije, te , te nisu u mogućnosti da održe nisu u mogućnosti da održe korak sa ofanzivnim inovatorima. korak sa ofanzivnim inovatorima.

Ta preduzeća se opredeljuju da što bolje Ta preduzeća se opredeljuju da što bolje prate lideraprate lidera na tržištu koji lansira novu na tržištu koji lansira novu tehnologiju u njihovoj grani, a nalazi se na tehnologiju u njihovoj grani, a nalazi se na velikoj geografskoj udaljenosti. velikoj geografskoj udaljenosti.

Zavisno od te udaljenosti, preduzeća Zavisno od te udaljenosti, preduzeća imitatori se odlučuju za kupovinu licenci ili imitatori se odlučuju za kupovinu licenci ili know-howknow-how, ali centralni deo njihove , ali centralni deo njihove strategije zasniva se na što većem širenju strategije zasniva se na što većem širenju tehnologije, razvijanju neophodnih tehnologije, razvijanju neophodnih istraživačko razvojnih aktivnosti kao i istraživačko razvojnih aktivnosti kao i nezaobilaznom obrazovanju radnika.nezaobilaznom obrazovanju radnika.

Imitativne i satelitske strategije

tehnološkog razvoja Imitativne i satelitske strategije

tehnološkog razvoja Ulazak na tržište zahteva od preduzeća

koje sledi imitatorsku strategiju tehnološkog razvoja, da ima određene, najčešće troškovne prednosti rada, nižih investicionih troškova, nižih cena energije ili sirovina u odnosu na inovativno intenzivne konkurente.

Osim toga, imitatori imaju uštede u izdacima za razvojna istraživanja.

U zavisnosti od kontinuiteta tehnoloških promena, zavisi u kojoj meri imitatori mogu da iskoriste svoje prednosti i oslabe uticaj ranih inovatora.

Ulazak na tržište zahteva od preduzeća koje sledi imitatorsku strategiju tehnološkog razvoja, da ima određene, najčešće troškovne prednosti rada, nižih investicionih troškova, nižih cena energije ili sirovina u odnosu na inovativno intenzivne konkurente.

Osim toga, imitatori imaju uštede u izdacima za razvojna istraživanja.

U zavisnosti od kontinuiteta tehnoloških promena, zavisi u kojoj meri imitatori mogu da iskoriste svoje prednosti i oslabe uticaj ranih inovatora.

Satelitske strategije tehnološkog

razvoja Satelitske strategije tehnološkog

razvoja Zavisna strategija u osnovi znači

prihvatanje esencijalne satelitske ili subordinatorske uloge u odnosu na tehnološki snažna ili vodeća preduzeća.

Preduzeća koja slede ovu strategiju često i ne pokušavaju da imitiraju tehnološke promene.

Ona to čine samo u slučaju eventualnih zahteva svojih potrošača.

Uglavnom, sva velika preduzeća imaju Uglavnom, sva velika preduzeća imaju brojne satelite oko sebe koji ih brojne satelite oko sebe koji ih snabdevaju raznim proizvodima ili snabdevaju raznim proizvodima ili uslugama, posebno u elektronskoj, uslugama, posebno u elektronskoj, automobilskoj industriji i automobilskoj industriji i mašinogradnji. mašinogradnji.

Zavisna strategija u osnovi znači prihvatanje esencijalne satelitske ili subordinatorske uloge u odnosu na tehnološki snažna ili vodeća preduzeća.

Preduzeća koja slede ovu strategiju često i ne pokušavaju da imitiraju tehnološke promene.

Ona to čine samo u slučaju eventualnih zahteva svojih potrošača.

Uglavnom, sva velika preduzeća imaju Uglavnom, sva velika preduzeća imaju brojne satelite oko sebe koji ih brojne satelite oko sebe koji ih snabdevaju raznim proizvodima ili snabdevaju raznim proizvodima ili uslugama, posebno u elektronskoj, uslugama, posebno u elektronskoj, automobilskoj industriji i automobilskoj industriji i mašinogradnji. mašinogradnji.

Satelitske strategije tehnološkog

razvoja Satelitske strategije tehnološkog

razvoja Satelitska preduzeća Satelitska preduzeća nisu angažovana u nisu angažovana u

razvojna istraživanjarazvojna istraživanja i obično su podugovarači i obično su podugovarači podugovarača. podugovarača.

U takvoj ulozi nalaze se mala preduzeća u U takvoj ulozi nalaze se mala preduzeća u kapitalno-intenzivnim industrijama. kapitalno-intenzivnim industrijama.

Zavisna preduzeća su u velikom broju slučajeva Zavisna preduzeća su u velikom broju slučajeva odeljenja ili filijale velikih firmiodeljenja ili filijale velikih firmi, kojima u određenim , kojima u određenim slučajevima podugovarači odgovaraju za slučajevima podugovarači odgovaraju za ublažavanje fluktuacija na tržištu. ublažavanje fluktuacija na tržištu.

Mnogobrojna istraživanja ukazuju na postojanje Mnogobrojna istraživanja ukazuju na postojanje satelitskih preduzeća, koja ostvaruju značajnu satelitskih preduzeća, koja ostvaruju značajnu dobit, zahvaljujući niskim troškovima, dobit, zahvaljujući niskim troškovima, specijalizovanim znanjima i iskustvima, efikasnom specijalizovanim znanjima i iskustvima, efikasnom upravljanju, itd.upravljanju, itd.

Satelitska preduzeća Satelitska preduzeća nisu angažovana u nisu angažovana u razvojna istraživanjarazvojna istraživanja i obično su podugovarači i obično su podugovarači podugovarača. podugovarača.

U takvoj ulozi nalaze se mala preduzeća u U takvoj ulozi nalaze se mala preduzeća u kapitalno-intenzivnim industrijama. kapitalno-intenzivnim industrijama.

Zavisna preduzeća su u velikom broju slučajeva Zavisna preduzeća su u velikom broju slučajeva odeljenja ili filijale velikih firmiodeljenja ili filijale velikih firmi, kojima u određenim , kojima u određenim slučajevima podugovarači odgovaraju za slučajevima podugovarači odgovaraju za ublažavanje fluktuacija na tržištu. ublažavanje fluktuacija na tržištu.

Mnogobrojna istraživanja ukazuju na postojanje Mnogobrojna istraživanja ukazuju na postojanje satelitskih preduzeća, koja ostvaruju značajnu satelitskih preduzeća, koja ostvaruju značajnu dobit, zahvaljujući niskim troškovima, dobit, zahvaljujući niskim troškovima, specijalizovanim znanjima i iskustvima, efikasnom specijalizovanim znanjima i iskustvima, efikasnom upravljanju, itd.upravljanju, itd.

Tradicionalna strategija tehnološkog razvoja

Tradicionalna strategija tehnološkog razvoja

Kod tradicionalnih preduzeća Kod tradicionalnih preduzeća izmena proizvodaizmena proizvoda je je najčešće najčešće inicirana zahtevom tržištainicirana zahtevom tržišta. .

To je u određenoj meri i To je u određenoj meri i prednost tradicionalnogprednost tradicionalnog preduzeća, jer njihov proizvod ne zavisi od preduzeća, jer njihov proizvod ne zavisi od ponašanja konkurencije, nego zavisi isključivo od ponašanja konkurencije, nego zavisi isključivo od potrošača. potrošača.

Što se tiče istraživačko-razvojnih kapaciteta, Što se tiče istraživačko-razvojnih kapaciteta, tradicionalna i zavisna preduzeća ih nemaju, s tim tradicionalna i zavisna preduzeća ih nemaju, s tim što tradicionalna preduzeća što tradicionalna preduzeća mogu da putem novih mogu da putem novih kreativnih rešenja poboljšaju svoj proizvodkreativnih rešenja poboljšaju svoj proizvod, ali su , ali su te kreacije uglavnom estetske prirode.te kreacije uglavnom estetske prirode.

Tehnološkim zahvatom, tradicionalni proizvod gubi Tehnološkim zahvatom, tradicionalni proizvod gubi od svoje tradicionalne prepoznatljivosti, a svako od svoje tradicionalne prepoznatljivosti, a svako estetsko-modno redizajniranje proizvoda može da estetsko-modno redizajniranje proizvoda može da donese određene povoljne efekte na tržištu.donese određene povoljne efekte na tržištu.

Kod tradicionalnih preduzeća Kod tradicionalnih preduzeća izmena proizvodaizmena proizvoda je je najčešće najčešće inicirana zahtevom tržištainicirana zahtevom tržišta. .

To je u određenoj meri i To je u određenoj meri i prednost tradicionalnogprednost tradicionalnog preduzeća, jer njihov proizvod ne zavisi od preduzeća, jer njihov proizvod ne zavisi od ponašanja konkurencije, nego zavisi isključivo od ponašanja konkurencije, nego zavisi isključivo od potrošača. potrošača.

Što se tiče istraživačko-razvojnih kapaciteta, Što se tiče istraživačko-razvojnih kapaciteta, tradicionalna i zavisna preduzeća ih nemaju, s tim tradicionalna i zavisna preduzeća ih nemaju, s tim što tradicionalna preduzeća što tradicionalna preduzeća mogu da putem novih mogu da putem novih kreativnih rešenja poboljšaju svoj proizvodkreativnih rešenja poboljšaju svoj proizvod, ali su , ali su te kreacije uglavnom estetske prirode.te kreacije uglavnom estetske prirode.

Tehnološkim zahvatom, tradicionalni proizvod gubi Tehnološkim zahvatom, tradicionalni proizvod gubi od svoje tradicionalne prepoznatljivosti, a svako od svoje tradicionalne prepoznatljivosti, a svako estetsko-modno redizajniranje proizvoda može da estetsko-modno redizajniranje proizvoda može da donese određene povoljne efekte na tržištu.donese određene povoljne efekte na tržištu.

Oportuna strategija tehnološkog razvoja

Oportuna strategija tehnološkog razvoja

Dosta zastupljena "oportuna" ili strategija "utočišta", ogleda se u tome, što preduzeća koja je sprovode, bez obzira na promene na tržištu, uspevaju da nađu proizvode i usluge koje traže potrošači, a niko drugi ne nudi u količinama koje traži tržište.

Takvo tržišno utočište zahteva da se uporno brani i čuva, bez obzira na prisutne, prolazne teškoće, a proizvodi i usluge nisu uslovljeni istraživanjem i razvojem, čak i kada se odnose na tehnološki intenzivne grane industrije.

Dosta zastupljena "oportuna" ili strategija "utočišta", ogleda se u tome, što preduzeća koja je sprovode, bez obzira na promene na tržištu, uspevaju da nađu proizvode i usluge koje traže potrošači, a niko drugi ne nudi u količinama koje traži tržište.

Takvo tržišno utočište zahteva da se uporno brani i čuva, bez obzira na prisutne, prolazne teškoće, a proizvodi i usluge nisu uslovljeni istraživanjem i razvojem, čak i kada se odnose na tehnološki intenzivne grane industrije.

Novi menadžment pristup upravljanju tehnologijom Novi menadžment pristup upravljanju tehnologijom

Novi pristup upravljanju tehnologijom Novi pristup upravljanju tehnologijom predstavlja vezu između menadžmenta predstavlja vezu između menadžmenta tehnologije, inžinjeringa, nauke i tehnologije, inžinjeringa, nauke i discipline upravljanja u cilju planiranja, discipline upravljanja u cilju planiranja, razvoja i sprovođenja tehnoloških razvoja i sprovođenja tehnoloških mogućnosti - da bi se oblikovali i mogućnosti - da bi se oblikovali i ostvarili strateški ciljevi organizacije. ostvarili strateški ciljevi organizacije.

Menadžment tehnologija ima za zadatak Menadžment tehnologija ima za zadatak da omogući to objedinjavanje, da omogući to objedinjavanje, povezujući inženjering i nauku.povezujući inženjering i nauku.

Novi pristup upravljanju tehnologijom Novi pristup upravljanju tehnologijom predstavlja vezu između menadžmenta predstavlja vezu između menadžmenta tehnologije, inžinjeringa, nauke i tehnologije, inžinjeringa, nauke i discipline upravljanja u cilju planiranja, discipline upravljanja u cilju planiranja, razvoja i sprovođenja tehnoloških razvoja i sprovođenja tehnoloških mogućnosti - da bi se oblikovali i mogućnosti - da bi se oblikovali i ostvarili strateški ciljevi organizacije. ostvarili strateški ciljevi organizacije.

Menadžment tehnologija ima za zadatak Menadžment tehnologija ima za zadatak da omogući to objedinjavanje, da omogući to objedinjavanje, povezujući inženjering i nauku.povezujući inženjering i nauku.

Novi menadžment pristup upravljanju tehnologijom Novi menadžment pristup upravljanju tehnologijom

Kada se govori o menadžment tehnologiji, Kada se govori o menadžment tehnologiji, naglašava se da je to jedna integrisana naglašava se da je to jedna integrisana praksa, koja je nastala kao odraz globalnog praksa, koja je nastala kao odraz globalnog procesa interakcije poslovnih i tehničkih procesa interakcije poslovnih i tehničkih disciplina, i koje treba planirati, razvijati, disciplina, i koje treba planirati, razvijati, primenjivati, ili ugraditi tehnološke primenjivati, ili ugraditi tehnološke mogućnosti za proizvode i uslugemogućnosti za proizvode i usluge

Funkcije menadžment istraživanja i Funkcije menadžment istraživanja i razvoja, tehnološke inovacije, analize razvoja, tehnološke inovacije, analize konkurentnosti, organizovanje, strateško konkurentnosti, organizovanje, strateško planiranje, komunikacije, projektovanja, planiranje, komunikacije, projektovanja, proizvodnje, marketinga podrška, su svaka proizvodnje, marketinga podrška, su svaka na svoj način nezaobilazne komponente za na svoj način nezaobilazne komponente za ugrađivanje tehnologije u proces, proizvod ugrađivanje tehnologije u proces, proizvod ili usluguili uslugu

Kada se govori o menadžment tehnologiji, Kada se govori o menadžment tehnologiji, naglašava se da je to jedna integrisana naglašava se da je to jedna integrisana praksa, koja je nastala kao odraz globalnog praksa, koja je nastala kao odraz globalnog procesa interakcije poslovnih i tehničkih procesa interakcije poslovnih i tehničkih disciplina, i koje treba planirati, razvijati, disciplina, i koje treba planirati, razvijati, primenjivati, ili ugraditi tehnološke primenjivati, ili ugraditi tehnološke mogućnosti za proizvode i uslugemogućnosti za proizvode i usluge

Funkcije menadžment istraživanja i Funkcije menadžment istraživanja i razvoja, tehnološke inovacije, analize razvoja, tehnološke inovacije, analize konkurentnosti, organizovanje, strateško konkurentnosti, organizovanje, strateško planiranje, komunikacije, projektovanja, planiranje, komunikacije, projektovanja, proizvodnje, marketinga podrška, su svaka proizvodnje, marketinga podrška, su svaka na svoj način nezaobilazne komponente za na svoj način nezaobilazne komponente za ugrađivanje tehnologije u proces, proizvod ugrađivanje tehnologije u proces, proizvod ili usluguili uslugu

Osnovni cilj funkcionalnih strategija tehnološkog

menadžmenta

Osnovni cilj funkcionalnih strategija tehnološkog

menadžmenta Osnovni cilj funkcionalnih strategija

tehnološkog menadžmenta je produktivnost i iskorišćenje novonastalih inovacija ili novih tehnološko-proizvodnih modifikacija.

Rezultat njihove angažovanosti je merljiv jedino kroz sudbinu proizvoda, u programima ili uslugama.

Razvoj i proizvodnja razlikuju se u pogledu kompleksnosti karakteristika proizvoda.

Osnovni cilj funkcionalnih strategija tehnološkog menadžmenta je produktivnost i iskorišćenje novonastalih inovacija ili novih tehnološko-proizvodnih modifikacija.

Rezultat njihove angažovanosti je merljiv jedino kroz sudbinu proizvoda, u programima ili uslugama.

Razvoj i proizvodnja razlikuju se u pogledu kompleksnosti karakteristika proizvoda.

Osnovni cilj funkcionalnih Osnovni cilj funkcionalnih strategija tehnološkog strategija tehnološkog

menadžmentamenadžmenta

Osnovni cilj funkcionalnih Osnovni cilj funkcionalnih strategija tehnološkog strategija tehnološkog

menadžmentamenadžmenta Proizvod nastaje ili kao produkt masovne

proizvodnje ili kao maloserijski fleksibilni proizvod.

Masovna proizvodnja podrazumeva Masovna proizvodnja podrazumeva proizvodnju velikih serija (izražen proizvodnju velikih serija (izražen kvantitet) proizvoda, uz korišćenje kvantitet) proizvoda, uz korišćenje određene standardizacije, sa određene standardizacije, sa odgovarajućim korišćenjem dodatnih odgovarajućim korišćenjem dodatnih inovacija i modela. inovacija i modela.

Takvi proizvodi mogu da budu tehnološki Takvi proizvodi mogu da budu tehnološki kompleksni, ali imaju i određene kompleksni, ali imaju i određene mogućnosti pojednostavljivanja. mogućnosti pojednostavljivanja.

Proizvod nastaje ili kao produkt masovne proizvodnje ili kao maloserijski fleksibilni proizvod.

Masovna proizvodnja podrazumeva Masovna proizvodnja podrazumeva proizvodnju velikih serija (izražen proizvodnju velikih serija (izražen kvantitet) proizvoda, uz korišćenje kvantitet) proizvoda, uz korišćenje određene standardizacije, sa određene standardizacije, sa odgovarajućim korišćenjem dodatnih odgovarajućim korišćenjem dodatnih inovacija i modela. inovacija i modela.

Takvi proizvodi mogu da budu tehnološki Takvi proizvodi mogu da budu tehnološki kompleksni, ali imaju i određene kompleksni, ali imaju i određene mogućnosti pojednostavljivanja. mogućnosti pojednostavljivanja.

Faktori ekonomičnosti za povećanje efikasnosti preduzeća

Faktori ekonomičnosti za povećanje efikasnosti preduzeća

1. Blagovremeno odobreni projekti i tehnička rešenja, koji smanjuju rizik ponovnog projektovanja i implementiranja nepotvrđene tehnologije,

2. Akcenat na sprečavanju defekata, 3. Kapitalizovanje potencijala prodavaca, 4. Upotrebljivost tehnologije za diverzijikaciju -

mogućnost da se jedna tehnologija prenese sa jednog proizvoda na drugi,

5. Test metoda, kojom se skraćuje vreme testiranja proizvoda i povećava stopa produktivnosti rada zaposlenih u razvoju i proizvodnji

1. Blagovremeno odobreni projekti i tehnička rešenja, koji smanjuju rizik ponovnog projektovanja i implementiranja nepotvrđene tehnologije,

2. Akcenat na sprečavanju defekata, 3. Kapitalizovanje potencijala prodavaca, 4. Upotrebljivost tehnologije za diverzijikaciju -

mogućnost da se jedna tehnologija prenese sa jednog proizvoda na drugi,

5. Test metoda, kojom se skraćuje vreme testiranja proizvoda i povećava stopa produktivnosti rada zaposlenih u razvoju i proizvodnji

Četiri osnovna izbora u procesu inkorporacije tehnoloških

strategija

Četiri osnovna izbora u procesu inkorporacije tehnoloških

strategija

1. identifikacija i izbor nove tehnologije,

2. način ovladavanja tehnologijom - određivanje metode upravljanja datom tehnologijom,

3. način korišćenja – inplementacije nove tehnologije,

4. način proširenja asortimana proizvoda i tehnološki portfolio na bazi dobro odabrane generičke tehnologije (klasteri diverzifikacije proizvoda).

1. identifikacija i izbor nove tehnologije,

2. način ovladavanja tehnologijom - određivanje metode upravljanja datom tehnologijom,

3. način korišćenja – inplementacije nove tehnologije,

4. način proširenja asortimana proizvoda i tehnološki portfolio na bazi dobro odabrane generičke tehnologije (klasteri diverzifikacije proizvoda).

Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije

Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije

Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije zahteva zahteva ugradnju tehnološkog znanjaugradnju tehnološkog znanja u ciljeve i u ciljeve i potencijale uspeha, uključujući i komercijalizaciju potencijale uspeha, uključujući i komercijalizaciju znanja kao dela tehnološke strategije. znanja kao dela tehnološke strategije.

Strateško opredeljenje, u određivanju smerova Strateško opredeljenje, u određivanju smerova kojima firma želi da razvija svoje tehnološke kojima firma želi da razvija svoje tehnološke mogućnosti je značajno, iz tog razloga, što mogućnosti je značajno, iz tog razloga, što podrazumeva velike investicije. podrazumeva velike investicije.

Strategija tehnološkog razvoja može se planirati i Strategija tehnološkog razvoja može se planirati i u posebnim sektorimau posebnim sektorima, ne samo za posebne , ne samo za posebne oblasti, već i za celokupno preduzeće. oblasti, već i za celokupno preduzeće. Sektor na Sektor na taj način postaje veoma važan izvor tehnološkog taj način postaje veoma važan izvor tehnološkog znanja za istraživanje i razvoj u preduzeću, a tu su znanja za istraživanje i razvoj u preduzeću, a tu su i tehnološke kooperacije sa preduzećima i i tehnološke kooperacije sa preduzećima i akademskim ustanovama, kao i kupovina licenci i akademskim ustanovama, kao i kupovina licenci i know-howa. know-howa.

Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije Strateško planiranje u okviru tehnološke strategije zahteva zahteva ugradnju tehnološkog znanjaugradnju tehnološkog znanja u ciljeve i u ciljeve i potencijale uspeha, uključujući i komercijalizaciju potencijale uspeha, uključujući i komercijalizaciju znanja kao dela tehnološke strategije. znanja kao dela tehnološke strategije.

Strateško opredeljenje, u određivanju smerova Strateško opredeljenje, u određivanju smerova kojima firma želi da razvija svoje tehnološke kojima firma želi da razvija svoje tehnološke mogućnosti je značajno, iz tog razloga, što mogućnosti je značajno, iz tog razloga, što podrazumeva velike investicije. podrazumeva velike investicije.

Strategija tehnološkog razvoja može se planirati i Strategija tehnološkog razvoja može se planirati i u posebnim sektorimau posebnim sektorima, ne samo za posebne , ne samo za posebne oblasti, već i za celokupno preduzeće. oblasti, već i za celokupno preduzeće. Sektor na Sektor na taj način postaje veoma važan izvor tehnološkog taj način postaje veoma važan izvor tehnološkog znanja za istraživanje i razvoj u preduzeću, a tu su znanja za istraživanje i razvoj u preduzeću, a tu su i tehnološke kooperacije sa preduzećima i i tehnološke kooperacije sa preduzećima i akademskim ustanovama, kao i kupovina licenci i akademskim ustanovama, kao i kupovina licenci i know-howa. know-howa.

Važnost istraživanja i izbora strategije velikih kompanija Važnost istraživanja i izbora strategije velikih kompanija

Proces izbora strategije se sastoji u sledećem: definisanje specifičnosti takmičarske

strategije, definisanje određenih tehnologija, formulisanje eksplicitnih tehnoloških strategija

u skladu sa internim odlukama, tehnološki nivo odgovornosti, inventivnost i uvođenje inovacija, tehnološki izvori, i način i nivo iskorišćavanja tehnologije.

Proces izbora strategije se sastoji u sledećem: definisanje specifičnosti takmičarske

strategije, definisanje određenih tehnologija, formulisanje eksplicitnih tehnoloških strategija

u skladu sa internim odlukama, tehnološki nivo odgovornosti, inventivnost i uvođenje inovacija, tehnološki izvori, i način i nivo iskorišćavanja tehnologije.

Izvori informacija koji snabdevaju funkciju tehnološkog ispitivanja Izvori informacija koji snabdevaju funkciju tehnološkog ispitivanja lični kontakti sa kupcima, dobavljačima i

konkurentima; veze sa istraživačkim centrima, univerzitetskim

laboratorijama; naučni simpozijumi, kongresi i konferencije; sajmovi, izložbe, prezentacije; specijalizovani časopisi i publikacije; baze podataka; organizacije za istraživanje tržišta,

propagandne agencije; privredna i poslovna udruženja, komore,

ministarstva i druge državne institucije; zavodi za patente.

lični kontakti sa kupcima, dobavljačima i konkurentima;

veze sa istraživačkim centrima, univerzitetskim laboratorijama;

naučni simpozijumi, kongresi i konferencije; sajmovi, izložbe, prezentacije; specijalizovani časopisi i publikacije; baze podataka; organizacije za istraživanje tržišta,

propagandne agencije; privredna i poslovna udruženja, komore,

ministarstva i druge državne institucije; zavodi za patente.

Interna i eksterna eksploatacija tehnologije

Interna i eksterna eksploatacija tehnologije

1. Interna eksploatacija podrazumeva korišćenje tehnologije za projektovanje, razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U internoj eksploataciji tehnologije, firme rade i učestvuju u biznisu gde se takve tehnologije koriste, pri čemu neke od njih mogu biti ključ uspeha za određeni biznis

2. Ekstema eksploatacija podrazumeva transfer svojih tehnoloških mogućnosti na druge firme koje ih mogu primenjivati. Firma ne učestvuje direktno u nekom biznisu, ali umesto toga ustupa svoju tehnologiju drugim firmama koji mogu da je koriste. To podrazumeva i određen transfer znanja i uzimanje licence u slučaju patentirane tehnologije uključujući i izradu probnih serija.

1. Interna eksploatacija podrazumeva korišćenje tehnologije za projektovanje, razvoj, proizvodnju i prodaju proizvoda. U internoj eksploataciji tehnologije, firme rade i učestvuju u biznisu gde se takve tehnologije koriste, pri čemu neke od njih mogu biti ključ uspeha za određeni biznis

2. Ekstema eksploatacija podrazumeva transfer svojih tehnoloških mogućnosti na druge firme koje ih mogu primenjivati. Firma ne učestvuje direktno u nekom biznisu, ali umesto toga ustupa svoju tehnologiju drugim firmama koji mogu da je koriste. To podrazumeva i određen transfer znanja i uzimanje licence u slučaju patentirane tehnologije uključujući i izradu probnih serija.

Tehnološki klaster Tehnološki klaster

KLASTERKLASTER (engl. (engl. ClusterCluster)) označava označava grozd ili hrpu, skupinu istovrsnih stvari. grozd ili hrpu, skupinu istovrsnih stvari.

Klaster je rezultat kvalitativno i Klaster je rezultat kvalitativno i kvantitativnog poboljšanja kvantitativnog poboljšanja pozicioniranosti kako na domaćem tako i pozicioniranosti kako na domaćem tako i na ino tržištu, predstavlja prostorno na ino tržištu, predstavlja prostorno funkcionalna i strategijski povezana funkcionalna i strategijski povezana preduzeća i odgovarajućih institucija u preduzeća i odgovarajućih institucija u istoj grani i u određenom području. istoj grani i u određenom području.

KLASTERKLASTER (engl. (engl. ClusterCluster)) označava označava grozd ili hrpu, skupinu istovrsnih stvari. grozd ili hrpu, skupinu istovrsnih stvari.

Klaster je rezultat kvalitativno i Klaster je rezultat kvalitativno i kvantitativnog poboljšanja kvantitativnog poboljšanja pozicioniranosti kako na domaćem tako i pozicioniranosti kako na domaćem tako i na ino tržištu, predstavlja prostorno na ino tržištu, predstavlja prostorno funkcionalna i strategijski povezana funkcionalna i strategijski povezana preduzeća i odgovarajućih institucija u preduzeća i odgovarajućih institucija u istoj grani i u određenom području. istoj grani i u određenom području.

Tehnološki klaster Tehnološki klaster

Preduzeća Preduzeća su povezanasu povezana zajedničkim zajedničkim interesima, interesima, uz međusobno delovanje uz međusobno delovanje po principu povratne sprege.po principu povratne sprege.

Zbog toga se klaster sastoji od Zbog toga se klaster sastoji od pripadajućeg industrijskog, naučnog, pripadajućeg industrijskog, naučnog, financijskog i državno-upravnog središta.financijskog i državno-upravnog središta.

Zbir navedenih elemenata klastera, Zbir navedenih elemenata klastera, predstavlja sveukupno veću vrednost, predstavlja sveukupno veću vrednost, nego pojedinačno preduzeće ili nego pojedinačno preduzeće ili institucija, pa samim tim klaster institucija, pa samim tim klaster simbolizira sinergiju više istovrsnih simbolizira sinergiju više istovrsnih elemenata. elemenata.

Preduzeća Preduzeća su povezanasu povezana zajedničkim zajedničkim interesima, interesima, uz međusobno delovanje uz međusobno delovanje po principu povratne sprege.po principu povratne sprege.

Zbog toga se klaster sastoji od Zbog toga se klaster sastoji od pripadajućeg industrijskog, naučnog, pripadajućeg industrijskog, naučnog, financijskog i državno-upravnog središta.financijskog i državno-upravnog središta.

Zbir navedenih elemenata klastera, Zbir navedenih elemenata klastera, predstavlja sveukupno veću vrednost, predstavlja sveukupno veću vrednost, nego pojedinačno preduzeće ili nego pojedinačno preduzeće ili institucija, pa samim tim klaster institucija, pa samim tim klaster simbolizira sinergiju više istovrsnih simbolizira sinergiju više istovrsnih elemenata. elemenata.

6. Konkurentno

znanje i povezivanje

6. Konkurentno

znanje i povezivanje

5.Aktivna

nacionalna politika

5.Aktivna

nacionalna politika

4.Preduzetnički

duh

4.Preduzetnički

duh

3.Kapital

3.Kapital

2.Vodeća

preduzeća (stožeri

okupljanja)

2.Vodeća

preduzeća (stožeri

okupljanja)

1.Univerziteti,

razvojno-istraživački

instituti

1.Univerziteti,

razvojno-istraživački

instituti

Obrazovanje i struktura klastera

Strategija tehnološkog klastera

Diverzifikacija proizvoda

Korporativna strategija

Generičke tehnologije

Diverzifikacija tržišta

Proizvod Proces

UslugeUslugeRoba Organizacioni Tehnološki

Tehnološki koncept klastera Tehnološki koncept klastera

Formiranje klastera u praksi Formiranje klastera u praksi

Formiranje klastera u praksi se sprovodi grupisanjem pojedinih delova (poslovnih funkcija) društva, proizvodnje, marketinga, istraživanja i razvoja, ili, celih društava unutar jedne grane ili grupacije, u svrhu ostvarivanja proizvoda i usluga takvih obelježja koja će biti konkurentna na tržištu što je posebno važno u izvozu proizvoda i usluga.

Formiranje klastera u praksi se sprovodi grupisanjem pojedinih delova (poslovnih funkcija) društva, proizvodnje, marketinga, istraživanja i razvoja, ili, celih društava unutar jedne grane ili grupacije, u svrhu ostvarivanja proizvoda i usluga takvih obelježja koja će biti konkurentna na tržištu što je posebno važno u izvozu proizvoda i usluga.

Formiranje klastera u praksi Formiranje klastera u praksi

Danas se klasteri primjenjuju u gotovo svim delatnostima, u autoindustriji, informacijskoj, drvoprerađivačkoj i metaloprerađivačkoj, prehrambenskoj industriji.

Klasteri su zasnovani na strategijom utvrđenim, sistemskim vezama među preduzećima, koje mogu biti građene na zajedničkim ili komplementarnim proizvodima, procesima proizvodnje, suštinskim tehnologijama, potrebama za prirodnim resursima, zahtevima za određenim kvalifikacijama i/ili distributivnim kanalima.

Danas se klasteri primjenjuju u gotovo svim delatnostima, u autoindustriji, informacijskoj, drvoprerađivačkoj i metaloprerađivačkoj, prehrambenskoj industriji.

Klasteri su zasnovani na strategijom utvrđenim, sistemskim vezama među preduzećima, koje mogu biti građene na zajedničkim ili komplementarnim proizvodima, procesima proizvodnje, suštinskim tehnologijama, potrebama za prirodnim resursima, zahtevima za određenim kvalifikacijama i/ili distributivnim kanalima.

tehnološki menadžment doc.dr vladimir stojanović

Documents