tehniČki sistemi zaŠtite predavanje 3

......

.

Decembar 2012. FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 3. 1 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

3

TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITETEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE

Predavanje 3

......

.


3 JAVLJAJAVLJAČI ČI GASAGASAJavljači ugljen monoksida (CO)

Produkat nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pod odgovarujućim okolnostima nastaje kao posledica nepotpunog sagorevanja čvrstih, tečnih i gasovitih gorivih materijala i može da se nagomila u stanovima, kućama, hotelskim sobama, ....

Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizička kondicija, postojanje akutnih i hroničnih bolesti, itd.

Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu, ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije.

Uslovi nastanka CO:

- blokirani ili loše projektovani dimovodni kanali i loša ventilacija,

- izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba roštilja,

- u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl.

......

.


3 JAVLJAJAVLJAČI ČI GASAGASAJavljači ugljen monoksida (CO)

Koncentracija

(ppm)

Simptomi

50 Bez efekata pri izlaganju do 8 sati.

200 Slaba glavobolja posle 2-3 sata.

400 Glavobolja i mučnina posle 1-2 sata.

800 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 45 min., gubitak svesti posle 2 sata.

1000 Gubitak svesti posle 1 sata.

1600 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 20 min.

3200 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 5-10 min., gubitak svesti posle 30 min.

6400 Glavobolja, mučnina, vrtoglavica posle 1-2 min., gubitak svesti posle 10-15 min.

12800

(1.28 %)

Momentalni psihološki efekti, gubitak svesti, smrt posle 1-3 min.

Opis simptoma je približan, odnosi se na odraslu i zdravu osobu!

ppm – milioniti deo (eng. parts per milion), tj. u masi – 1 ppm odgovara 1 mg u 1 kg ili u procentima 0.1 % zapremine gasa u vazduhu je 1000 ppm.

......

.


3 JAVLJAJAVLJAČI ČI GASAGASAPrimena javljača ugljen monoksida (CO)

• na putevima za evakuaciju;• u prostorima gde su prisutni: pregrevanje mašina, opreme i

kablova;• u prostorima gde ima izduvnih gasova i isparenja alkohola.

Javljači ugljen monoksida se NE PRIMENJUJU:

• kada postoji rizik isključivo od tinjajućih požara;• kada su optički javljači dima neprimenjivi zbog lažnih

alarma;• ako prostorija ima površinu do 50 m2.

Javljači ugljen monoksida se postavljaju kao DOPUNSKA ZAŠTITA:

Javljači ugljen monoksida mogu da budu GLAVNI NAČIN DETEKCIJE:

• kada postoji rizik od tinjajućih požara u zatvorenom prostoru;

• kada postoji rizik od nastanka požara u zatvorenom prostoru;

karakteristike detektora CO većine

proizvođača

......

.


3 JAVLJAJAVLJAČI ČI GASAGASAPrimena javljača ugljen monoksida (CO)

......

.


3 Višesenzorski Višesenzorski (višekriterijumski)(višekriterijumski) javljači požara javljači požara

• Višesenzorska (višekriterijumska) detekcija se bazira na principu da je potrebno detektovati sve produkte koji prate sagorevanje – energetske i materijalne (čvrste i gasovite)

......

.


3 Višesenzorski (višekriterijumski) javljači požaraVišesenzorski (višekriterijumski) javljači požara

......

.


3Više senzora u u jednom kućištu javljača, što omogućava višekriterijumsko odlučivanje (na bazi više informacija iz različitih izvora).

- Više senzora istog tipa i više senzora različitog tipa u kućištu javljača,

- Najčešća kombinacija -> optički senzor dima + termistor.

Višesenzorski Višesenzorski (višekriterijumski)(višekriterijumski) javljači požara javljači požara

Pojedini tipovi imaju i do 15 načina rada

(kriterijuma za odlučivanje o nastanku alarma).

......

.



Primer višesenzorskog javljača požara - > (toplota + dim + IC zračenje + CO)

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPodela sistema za dojavu požara

Dva tipa sistema za dojavu požara u skladu sa primenjenom tehnologijom:

• klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi• klasični sistemi realizovani u diskretnoj tehnologiji• klasični sistemi realizovani u u mikroprocesorskoj tehnologiji

• adresibilni sistemi• analogno adresibilni sistemi

Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasniva na upotrebljenoj tehnologiji, odn. načinu realizacije u skladu sa primenjenom tehnologijom.

Dodatni kriterijum za podelu (posledica upotrebljene tehnologije) -> adresibilnost.

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAPodela sistema za dojavu požara

- klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi

- adresibilni sistemi

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAOrganizacija alarmiranja

Stanja zone dojave požara ili adresibilnog javljača u petlji:• normalno• alarm• kvar zone

• prekid zone ili• kratak spoj zone

Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokriva jedan ili više javljača požara i predstavlja najbližu odrednicu za lokalizaciju požara. Kod adresibilnih sistema za dojavu požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese javljača.

Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili ručni. Automatske zone dojave mogu da sadrže

različite tipove automatskih javljača požara.

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAOrganizacija alarmiranja

• Vreme potvrde alarma (“potvrda prisustva”);

• Vreme provere alarma (“vreme izviđanja”).

Pouzdanost alarmiranja: “VREME ZATEZANJA”

Pouzdanost alarmiranja: “DVOZONSKA ZAVISNOST”

(udvojene zone )

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Primer organizacije zona dojave kod klasičnog sistema

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Primer organizacije zona dojave kod adresibilnog sistema

......

.


3 CENTRALA ZA DOJAVU POŽARACENTRALA ZA DOJAVU POŽARAUloga centrale, osnovne funkcije centrale

• neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu požara,• prihvatanje podataka od javljača i svih ostalih periferijskih uređaja • uključivanje zvučne i svetlosne signalizacije u slučaju alarma • prenosi informacija višem hijerarhijskom nivou i realizacija izvršnih funkcija

Uloga centrale za dojavu požara

Osnovne funkcije centrale za dojavu požara

• samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale

• vizuelna i zvučna signalizacija

• rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara, uklj./isklj. zona,

potvrda i resetovanje alarma itd.)

• odlučivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvršnih funkcija

• arhiviranje događaja u sistemu:

• nastanak alarma,

• reset alarmnog stanja,

• kvar na liniji i ponovno uključenje zone,

• podešavanje realnog vremena,

• promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd.

......

.


3 CENTRALA ZA DOJAVU POŽARACENTRALA ZA DOJAVU POŽARAFunkcije centrale vezane za alarmiranje

Informacija o mestu izbijanja alarma: indikatori (diode), alfanumerički displej.

• indikator uzbune (crvene boje),

• indikator neispravnosti (žute ili bele boje),

• indikator uključenog stanja (zelene boje),

• indikator isključenosti zone ili dela sistema za dojavu (žute boje),

• indikator rezervnog napajanja (zelene boje).

- ALFANUMERIČKI DISPLEJ (2 reda po 40 karaktera) - Signalizacija kvarova

• isključenje iz rada jednog ili više javljača,

• kvar na primarnim vodovima,

• kvar na izvoru za napajanje,

• ispad osigurača u strujnim kolima,

• spoj sa zemljom.

Zvučna signalizacija Vizuelna signalizacija

• sirene,

• motorne sirene,

• razglas - zvučnici,

• signalna zvona,

• zvučnici.

• paralelni indikatori,

• sinoptičke table,

• situacijske tabli sa grafičkim prikazom,

• grafički prikazi na monitorima,

• trepćuća svetla ili bljeskalice (30-120 ciklusa u sek.).

......

.


3 CENTRALA ZA DOJAVU POŽARACENTRALA ZA DOJAVU POŽARAUpravljačke funkcije, lokacija centrale, plan uzbunjivanja

Upravljačke funkcije centrale

• isključivanje sistema za ventilaciju,

• uključivanje sistema za odimljavanje,

• spuštanje klapni,

• zatvaranje protivpožarnih vrata,

• uključivanje rezervnog osvetljenja,

• spuštanje liftova,

• ostale izvršne funkcije vezane za gašenje ili evakuaciju.

Kriterijumi za postavljanje centrale

• centralu treba postaviti u blizini glavnog ulaza objekta koji se nadzire ili na ulazu koji koristi vatrogasna služba,

• prostorija u kojoj se nalazi centrala mora da ima stalnu temperaturu i vlažnost vazduha,

• centrala treba da bude na takvom mestu u prostoriji gde je lak pristup zbog servisiranja.

Plan uzbunjivanja

uputstvo za rukovanje i održavanje

kontrolna knjiga

plan uzbunjivanja

• upozorenje licima radi pravovremene evakuacije,• uključivanje dežurnih i ovlašćenih lica i lokalne vatrogasne jedinice,• uzbunjivanje najbliže vatrogasne jedinice,• uzbunjivanje ovlašćenih lica sa posebnim dužnostima,• predviđanje svih mera u slučaju neispravnosti i isključivanja zona kao i drugih nepravilnosti u radu sistema.

......

.


3 CENTRALA ZA DOJAVU POŽARACENTRALA ZA DOJAVU POŽARANadgradnja i centralizacija sistema

• prikupljanje podataka o kompletnom stanju lokalnih sistema,• programiranje parametara celokupnog sistema putem menija,• uključenje i isključenje zona,• potvrda i reset alarma,• memorisanje i štampanje događaja sa vremenom i mestom nastanka,• grafički prikaz objekta i delova objekta u više nivoa (zumiranje),• odlučivanje o alarmnim kriterijumima i prosleđivanje izvršnih funkcija lokalnim centralama,• daljinska signalizacija (veza sa vatrogasnom brigadom), itd.

Nadgradnja sistema dodavanjem PC računara

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Izbor i postavljanje javljača požara - Faktori

Kriterijum Mogući slučajevi

Tip mogućeg požara- tinjajući požar sa razvojem dima;- otvoreni požar bez razvoja dima;- otvoreni požar sa česticama.

Visina prostorije - ograničenja za javljače dima i toplote

Ambijentalni uslovi- toplota;- vlaga;- strujanje vazduha ...

Ometajući faktori- dim;- prašina;- elektromagnetna zračenja ...

• zaštita ljudi ili imovine, • materijali koji mogu da se nađu u objektu i njihove karakteristike u odnosu na vatru, • procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu, • namena objekta.

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Izbor i postavljanje javljača požara Površina pokrivanja javljača požara

• geometrije prostorije (dimenzije, visina, oblik i nagib tavanice, otvori u tavanici ...);

• postojanja greda, stubova, uskladištene robe, ...;

• postojanja instalacija grejanja, ventilacije, ....

Broj i raspored javljača požara zavisi od:

Uticaj visine prostorije na javljače toplote i javljače dima

Za javljače dima površina pokrivanja iznosi od A = 60 m2 do A = 100 m2

Površina nadziranja javljača toplote zavisi odpovršine prostorije koja se nadzire i to:

• za površinu do 30 m2 – A = 30 m2,

• za površinu koja je veća od 30 m2 – A = 20 m2

Tri klase javljača toplote u odnosu na visinu:• 1. klasa – do 7.5 m visine,• 2. klasa – do 6 m visine,• 3. klasa – do 4.5 m visine.

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Izbor i postavljanje javljača požara Uticaj dimenzija prostorije na javljače plamena

Tri klase javljača plamena u odnosu na dimenzije prostorije:• 1. klasa – dužina ivica do 26 m,• 2. klasa – dužina ivica 20 m,• 3. klasa – dužina ivica do 13 m. Žut trepćući plamen može biti detektovan od strane javljača plamena na razdaljini od 25 m pod uslovom da zahvata površinu koja nije manja od 0.1 m2, a na 40 m ako je ta površina barem 0.4 m2.

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Izbor i postavljanje javljača požara

Javljač toplote sa površinom pokrivanja A = 30 m2:

Javljač dima sa površinom pokrivanja A = 80 m2:

Maks. površina nadzora A, poluprečnik pokrivanja D i granična kriva K

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Izbor i postavljanje javljača požara

Površina nadziranja i rastojanje između javljača

......

.


3 ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARAZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Razmeštaj javljača požara u posebnim slučajevima Stepeništa• generalno: najmanje jedan javljač požara –> na tavanicu poslednjeg sprata (ne postoji odvajanje spratova);

• ako su spratovi odvojeni vratima –> na tavanicu ispred vrata;

• ako je visina stepeništa veća od 12 m i nema prepreka (vrata) –> po jedan javljač na svaka tri sprata. Rastojanje javljača od zida

Rastojanje između javljača i od zida zavisno od površine pokrivanja, A – površina pokrivanja, B – rastojanje između javljača, C – rastojanje od zida.

• ne sme da bude manje od 0.5 m osim ako je hodnik uži od 1 m,

......

.


3 PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara Rastojanje javljača od uskladištene robe

ne sme da bude manje od 0.5 m osim ako je hodnik ili deo objekta koji se štiti uži od 1 m,ako roba (ormani, nameštaj, ...) ide do visine odakle ostaje manje od 30 cm do tavanice, roba se tretira se kao pregradni zid.

Razmeštaj javljača kod tavanica sa gredama i potporama

nosači, grede, galerije, itd. se tretiraju kao uskladištena roba;

ako je pojedinačni deo plafona između greda ≥ 0.6A u svako takvo polje se postavlja po jedan javljač;

ako je visina greda ≥ 800 mm u svako polje plafona između greda ide po jedan javljač.

• h’/h ≥ 0.3 -> greda je pregrada• grede kraće od 15 cm se ignorišu

......

.


3 PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara Razmeštaj javljača požara u uskim prostorijamaU prolazima, hodnicima, prostorima užim od 3 m rastojanja između javljača mogu da budu:• između javljača toplote – 10 m,• između javljača dima – 15 m.

Kod ukrštanja i grananja obavezno

postaviti po jedan javljač U prostorijama čija je širina ≤ 0.5S razmakizmeđu javljača može da se poveća do:

BS5839:

• hodnik je prostorija uža od 5 m, na maks. rastojanje se dodaje polovina razlike između 5 m i stvarne širine:

• primer: za hodnik širine 2 m: 1/2 x (5m – 2m)

......

.


3 PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara Uticaj ventilacije i provetravanja

• brzina strujanja nije veća od 5 m/s;

• zatvoriti otvore u okolini javljača r = 0.5 m;

• najmanje rastojanje od ventilacije i klimatizacije 1.5 m;

• ako postoji cirkulacija (izmena) vazduha, površina nadziranja se umanjuje za faktor iz tabele.

Razmeštaj u spuštenom plafonu

Procenat otvorenosti (perforacije) spuštenog plafona:• veći od 50 % ukupne površine – pozicija A,• manji od 50 % ukupne površine – pozicija B.

......

.


3 PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj požara Razmeštaj javljača ispod kosih krovova

• javljači toplote, po pravilu, na najvišu tačku na tavanici;

• javljači dima – na tavanicu ili sleme krova, ako visina ravne tavanice ne premašuje 8 m a sleme 4 m;

• red javljača se postavlja u vertikalnoj ravni vrha;

• u opštem slučaju posmatra se odnos h’/b, ako je h’/b > 0.2 – tavanica je kosi krov.

Prema britanskom standardu:• na najvišu tačku prostorije sa minimalnim rastojanjem od zida 0.5 m,• maksimalnom horizontalnom razmaku se dodaje 1 % rastojanja za svaki stepen nagiba do 25 %.

......

.


3 PROJEKTOVANJE I REALIZACIJARazmeštaj javljača požara

Razmeštaj optičkih “bim” javljača požara

• u prostorijama sa visinom većom od 0.5 m na mesto na koje ne utiče cirkulacije vazduha,

• rastojanje između prijemnika i zida treba da bude manje od 1 m,

• na visine do 25 m, a ako se u prostoriji kreću ljudi - na visini ne manjoj od 2.7 m,

• rastojanje između predajnika i prijemnika može biti od 5 m do 100 m sa maksimalnom širinom snopa detekcije od 7.5 m.

......

.


3

Hvala na pažnji!

Adresa za kontakt:

Dr Milan Blagojević, red. prof.

Fakultet zaštite na radu u Nišu

18106 Niš, Čarnojevića 10a

[email protected]

tehniČki sistemi zaŠtite predavanje 3

Documents