tedim chin 2nd, 2016 - myum tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. nate thu siampute’n...

70
KHANGCING PAWL NIPI LAISIANGTHO SINNA Matthew Thubu Agelh: Andy Nash Ateikhia: Dr. K.P. Gualnam April, May, June 2016 Sabbath School Lesson wD;wdefcsif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) refae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&T opö mvrf ;? &ef uif ;ûrd Ue,f &efukefûrdU xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD ;apmxD rao (00589) OuúX jrefrmjynfow å raeYOykoftoif;awmf 68 OD ;0d pm&vrf ;? &efukefûrdU tk yf a& - 1200 "r®'ge yxrtBudrf 1 2 T- 1

Upload: phungtuyen

Post on 02-Apr-2018

236 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

Page 1: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

KHANGCING PAWLNIPI LAISIANGTHO SINNA

Matthew Thubu

Agelh: Andy NashAteikhia: Dr. K.P. Gualnam

April, May, June2016

Sabbath School Lesson

wD;wdefcsif;bmom

yHkES dyfolyH kES dyfolyH kES dyfolyH kES dyfolyH kES dyfolOD;zkef;Edkif (00354)

refae*smuif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;ûrdUe,f&efukefûrdU

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olOD;apmxDrao (00589)

OuúXjrefrmjynfowå raeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?&efukefûrdU

tkyfa& - 1200

"r®'ge

yxrtBudrf

1 2

T- 1

Page 2: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

MATTHEW THUBU

Rick Hoyt asuah in laigui awkk ahih man insihlawh dektak hi. Tua ziak in akhuak siasuaak a akhutakhete tang thei lo hi. Kha pawlkhat khit ciangin,anuntak nang in ahuh ding set tawh kopna tungtawnbek in nungta thei ding cih Hoyt innkuante tung ahsiavuante’n hong gen uh hi. Kumpite kep ding in koihkul ding a anuntak tawntung zatui zaha tawh akop kulden ding ci uh hi.

Rick Reilay in Sports Illusatrated Magazine (June20, 2005) ni a agelh mah bang in “Hoyt innkuante’n belum nuam lo uh a, Rick mittang in amau nungzuihkawikawi cih mu uh hi.” Rick kum 11 aphak cianginTufts University Engineering Department ah paipih uh aamah tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi.

Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bangmah lut lo hi” ci uh hi.

“Rick’ pa in ciamnuih gen mah vevua ci a, agenuh ciangin, Rick hong nui ahih man in akhuak in natampi asep lam hong kitel hi.”

Rick in “alu pang khat tawh adon (control) theihcursor tawh computer zom uh hi. Tua bang in Rick tawhkihopihna hong piang thei hi.” Hih bang teng tawh Rickading nuntakna thak hong kipanta hi. Apa panpihnatawh hong tai thei ta hi. Asawt lo in Rick’ pa Dick intutna pei nei tawh tai 26 charity marathon hong tai theiuh hi. Akidem khit uh teh Rick in apa kiang ah, “Pa aw,ih tai lai tak in ka piansual lam na ngawn ngaihsun khakeng” ci in lai at hi.

Tua bang dinmun ah Dick in Rick ompih zel dingin khentat hi. Kum 4 khit teh Boston marathon hongtaikhawm uh hi. Tua khit lam teh mi khat in nam 3taipawi hong om sak a, tua hun pan in thatang zat

THU OMTE

1. David’ Tapa ......................................................... 7

2. Khazih in Anasep Leitung ah Hong Kipan.......... 17

3. Mualtung a Thuhilhna ...................................... 27

4. “Tho in La Pai in!” Upmuanna leh Damna ......... 37

5. Muh Theih leh Muhmawh Gal ........................... 47

6. Khazih Sung ah Lungmuanna ........................... 56

7. Jewte leh Gentilete’ Topa................................... 66

8. Peter leh Suangpi (Khazih) ................................ 76

9. Kha lam Milimte (Zeisu Thuhilh Dangte) ........... 86

10. Jerusalem ah Zeisu ........................................... 96

11. Hun Nunung Thupiangte ................................ 106

12. Zeisu Hun Tawp Lam Thute ............................ 116

13. Kikhailum in Thokik........................................ 126

* * * * *

3 4

Page 3: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

akihotkhiatna pen Zeisu tung ah kinga ahihna thei saknuam hi. Kamsangte gen den leh Laisiangtho lui sung alimm leh liim tuamtuamte in tua Zeisu mah akawk ahihi.

Zeisu thu angaite pen Jew mi hi diak uh hi. Ahizong in, ama hotkhiatna leh lametna thupuak pen eiteading zong ahihi. Rick Hoyt mah bang a ei leh ei a ih hihtheih ngei loh ding; hong kihih sak akisam, akul ngiatteih hihi.

Tua hi a Matthew in tua bang lian a ei ading honghih sak Zeisu’ thu hong gen ahihi.

Andy Nash, PhD, in Collegedale, Tennessee South-ern Adventist University ah pawlpi kem leh lai hilh mangpihi a, laibu tampi at in, The Haystacks Church in theBook of Matthew: “David tapa aw hong hohkhia in”cih laibu zong ama at laibute lak pan khat ahihi.

*******

kimawlna tampi ah hong kihel uh hi. Apa in amah asawnakaih ahihi.

“Rick in apa pen kum 100 huam sung a pa thupipen acih lamdang lo hi.”

Rick Hoyt tawh ih kibatna tampi om hi. Dick Hoytin Rick Hoyt a itna sang hong it zaw, hong don zaw, in ATapa eite ading a hong pumpiak Pa ih nei hi.

Rick mah bangin mawhna guu in hong zawcip sakkim hi. Ei tha tawh nuntak zawh ding peuh mah hilo innuntak khakaai vetlo hihangh. Bang zah in hanciammah leng, akihonkhia thei ngei peuhmah dingte ih hi keihi. “Mawhna sung a nuntak pen ih pianngei dik hi lo hi.Adik a hong om sak kik vangliatna pen Pasian kiang panahih kul hi. Tua lo kimanna om lo hi”. - E.G. White,Damna Thupha, M.H., p. 428. Ei pualam pan gupnahong pai kul a, ei leh ei a, kihotkhiat theih ahih loh lamthei tek buang hangh.

Hih thu hang in, khat veivei mite in vantung enin, mundang pan a hong pai ding panpihna lamen in:hong pai ding honkhiapa a zong ahi uh hi. Upna lam aih pu ih pate ahi Israel te in amin zong pia uh a, Davidtapa ci uh in, Nazareth khua mi Zeisu cia ih theih penmah ahihi.

Zeisu thute pen lungdamna thubute sung ah hongkipia a, Matthew thubu pen tu kuata sung a asin dingihihi. Matthew pen Zeisu a um Jew mi khat hi in Zeisunungzui 12 lak pan khat ahihi. Amah in Zeisu thuKhasiangtho lahna tungtawn a hong gen ahihi. Mark,Luke, leh John, te mah bang in Matthew in zong Zeisupen mihing bang a anuntakna thu hong gen a: asihna,athawhkikna, leh avankah kikna vaite hong gen ahihi.Matthew in Zeisu pen vantung pan a hong pai hongkikamciam Messiah (teltuam makaipi) ahihna bulphuhdiak hi. Matthew in ama lai at asimte’n Israel te

5 6

Page 4: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

SINNA 1 MAR. 26 - APRIL 1

DAVID TAPA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM Mar. 26

SIM DINGTE: LMatt. 1; Mark 12:35-37; Isa. 9:6, 7; Rom.5:8; John 2:25; Jerem. 29:13; Matt. 2:1-14.

KAMNGAH: Ama mite amawhnate uh pan honkhiading hi. (Matthew 1:21, NKJV)

Kha Siangtho humuapna tawh, Matthew in alaibuat pen innkuan khat tangthu pan suut hong kipan hi.Midang khat peuhte innkuan thu hi lo in Zeisu Khazihleh A innkuan pihte vai ahihi. Tua A innkuanpite sungah mi tampite’n amau khanggui sung a ahel nop hetlohding uh mi honkhat hong kihel uh hi.

Matthew bel amah zong “apua lam mi” ahih mana hih thu gen zong hi thei hi. Matthew pen Jew misiahdong, tua nasep sem ding a Rome kumpi in sumapiak ama mite tunga siah adongpa ahihi. Matthew belamite ngaihloh takte pawl hitakpi hi.

Mite’n apuatham a et uh hang; Pasian in bel milungsim en hi. Mite muhdahpa Matthew pen Zeisu inalungtang a et khit ciang a, anungzui a ateel’ hi takpi hi.Amah kisamm a dawng pah lian hi. Zeisu sung ah nuntakthak nei ding in anuntak lui nusiatsan hi.

Tua bang in Matthew in a Topa zui a, thuleh-lateciamteh in amipihte leh leitung mite khempeuh adingmatlappi khat hong pia hi. Hong piak pen phiangsiah

ngahna lai (receipt) hi lo in amanpha mahmah Zeisu’nuntakzia thute ahihi.

NIMASANI (SUNDAY) Mar. 27

KHANGGUI KIPATKHIATNA

Hih “laibu in, Abraham tapa, David tapa, ZeisuKhazih’ khangtangthu” ahihi (Matt. 1:1, NKJV).

Akipat lim in Matthew in ana bawl pen “laibu” naci hi. Tua laibu cihna kammal pen Greek pau in biblosahihi. Asiangtho lai at’ (laibu) cihna zong suak thei hi.Matthew’ thupha tangko thu pen “khangtangthu” Zeisubehlehphung thu ahihi. Greek kammal in“khangtangthu,khanggui, piankhiat cilna, piancilna” cihkammal mah zong ahihi. Tua hi a, Matthew in alaibu at“piancilna thu” pawl khat tawh ma hong pan cih theihahihi.

Laisiangtho lui pen leitung bawlna thu tawh hongkipan hi. Tua bang mah in Laisiangtho thak ah Matthewin tua piangsakpa thu leh hotkhiatna nasep ahiamangthang leitung ading a amah bek’ piak theihhotkhiatna nasep vai tawh ma hong pan ahihi.

John 1:1-3; Heb. 1:1-3; Micah 5:2; leh Mark 12:35-37 te in Zeisu thu bang hong gen uh hiam?

“Tang tawn pan Zeisu Khazih in Pa tawh pum khatahihi. Amah in “Pasian-limla” hi a, Ama thupitna lehvang neihna lim la hi in ‘atangpha Ama vang (vangliatnaleh etlawmna)’ ahihi. . .

“Eite tawh omkhawm ding a hong paina tawh, miteleh van mite mai ah Pasian zia alak ahihi. Amah in Pasiankammal Pasian lungsim puak mite tung a, akilang ahihi.”E.G. White, Khangcin lunggulh, D.A., p.19.

7 8

Page 5: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Khazih in Pasian ahihna thu pen Matthew lungsimah John bang in thupi sak masa lo hi (John 1:1-4 simin). John in Zeisu pen mihing a apian ma in Pasian ahihnathu tawh hong pankhia hi (John 1:14 sim in). Ahi zonginMatthew in Khazih pen mihing hi in ‘David tapa, Abrahamtapa’ cih thu hong gen pipen hi.”

Tua bang in Matthew in Zeisu gui Abraham panZeisu dong khang thu hong suut hi. Matthew in Nazarethkhuami Zeisu pen Messiah (teltuam) Laisiangtho lui’genkholh bulpi ahihna hong lak hi.

Khang thu pen thupi mahmah hi. Ahi zonginlungdamna thu in ihpu-ihpate kua cih thupisa masa lohi. Bang thupi a, bang hang in thupi hiam? Gal. 3:29sim in.

NINIHNI (MONDAY) Mar. 28

KUMPI GUI KHAT (2 Sam. 7:16, 17)

Messiah hong pai ding vai Jew mite ngaihsutnaah apangpi pen khat om a, Messiah pen David gui panahih kul hi. “Tu dong a Messiah angak lai Jew mite inDavid suan hi ding in um uh hi”. Tua ziak in Matthew inama lungdamna thubu hih bang in hong pan a Zeisu inMessiah ahihna lak nuam hi. Messiah in Jew mite guipiAbraham suan (Pian. 22:18; Gal. 3:16), Jew mitephungpipa leh David innkuan phung sung pan ahihi.Tua hi a, Matthew in Zeisu’ innkuan gui hong pulaknatungtawn in Abraham tawh hong memat ahihi. Davidtawh aki memat zia zong hong lak beh lai hi. Matthew inJew mi laisimte ading a, alungngai bang in kimu thei hi.Tua thute dung zui in Zeisu thu neihna pen Messiahahihna thu tawh kip sak hi. Tua bang in Zeisu gui hongsuutna tawh ama gen nop hong kipsak ahihi.

2 Sam. 7:16, 17; Isa. 9:6, 7; Isa. 11:1, 2; leh Sawl.2:29, 30 sim in. Matthew gen nop thute hih munte inhong koici tel siam thei sak hiam?

Hih thute tungtawn in Matthew in ama atlungdamna thu bang hang a hici pat: “hih in David tapaZeisu Khazih khang thu ahihi (Matt. 1:1, NIV). Amasapipen in Zeisu Khazih pen “David tapa na ci hi”.Laisiangtho thak pen Zeisu thu gencianna kibul pat intua mah tawh tawp hi. Zeisu mahmah in zong acihnaah: “Kei mah, Zeisu, in hih thute pawlpite tung ah tecipang ding in ka vantung mi kong pai sak hi” na ci hi. Keimah in azung ahi David tapa ka hi a atang zingsol aksika hihi” (Mang. 22:16, NIrV). Zeisu in Ama hihna bangin “David tapa leh azungg” ahihi.

Hih thu in Zeisu’ mihing pianngei vai vang nei takin teci hong pang hi lo hiam! Ei hong bawlpa in eite mahbang in, ei ngaihsut theih loh lam tawh hong piang hi.

NITHUMNI (TUESDAY) Mar. 29

KHANGGUI MASATE (Matt. 1:2, 3)

David ban ah, kua dang teng in Zeisu khangguiah kihel hiam? Matt. 1:2, 3 sim in.

Tua hun lai in numeite bel khanggui ah kisuutkha ngei lo na pi; numei ahi Tamar thu bang hang hongkihel hiam? Amah kua hi dih mawk hiam?

Tamar pen Canaan mi numei khat hi a, Judah tapasal 2 tawh kiteng hi. Amasa pen in Judah’ tapa upentawh hi a, tua pa asih ciang in anaupa tawh teng kik hi.Hih tapa 2 te gamtatsia tawh si uh a, Tamar in lah suannei nai lo hi. Atekpa Juda in atapa thumna akhang cinciang kiteng sak ding in kamciam na pi’n hih takpi ngeilo hi.

9 10

Page 6: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Tua teh, Tamar in bang hong bawl hiam? Amahnumei kizuak bang in hong kineih in, Judah tawh hongomkhawm hi. Judah in lah Tamar ahih lam thei lo hi.Kha pawl khat khit Tamar agaii lam hong kitheih cianginJudah in Tamar thah ding in hong bawl hang in Tamarin anauno’ pa pen Judah ahih lam hong lak ta hi.

Hih vai pen zulhzau vai mahmah bang khat hongsuak na pi Zeisu khanggui khenkhat vai ahihi.

Matt. 1:4, 5 sim in. Lamdang sak huai mite kuamite khawng bang hong kihel lai uh hiam?

Rahab, Canaan mi kizuaknu e? Canaan gamensim Israel te apanpih khit ciang in Rahab in Pasianmite pawll a, Zeisu khangguite khat tawh hong kitenghi.

Adang kua bang om lai hiam? Matt. 1:5, 6 sim in.Ruth bel numei citak khat hi. Ama khialhna hi lo

na pi akimuhdah Moab mi hi kha sese hi. Moab mi ihcih te bel Lot in azukham suul a, atanute khat tawh aneihatapa’ suante ahihi. Uriah’ zi, Bethsheba, bel David inama ang simm ding a asap, gal asim san Uriah zi ahihi.David zong hotkhiat kisam mawh nei mi khat ahihi. Davidin silpiak tampi aneih hang in, pa leh lawmpa kician hiden lo mawk hi.

Ih khialhnate leh ih thanemnate mah tawh Pasianin hong sang ahih leh, midangte atua bang mah in koicisan nuam thei ding ih hi hiam?

NILINI (WEDNESDAY) Mar. 30

MAWH NEI IH HIH LAI KEK MAH IN (Rom. 3:9, 10)

Rom. 3:9, 10; Rom. 5:8; John 2:25; leh Jerem.17:9 in mihingte pian ngei vai bang hong gen hiam? Hihbang ziak teng ih neih tek lam kikoicih tel theih thei hiam?

Laisiangtho in bel mihingte leh mihingte’omziaahoih lam bek agen hi tuan lo hi. Eden huan a puuknavai pan in (Pian. 3) hun nunung a Babylon siatcip nidong (Mang. 18), mihingte’ tualniamzia muh baihmahmah hi. Tua bang in pawlpi masa hun lai zong“zulhzau hun” ma sung vaite ci in ih hoih bawl nuamkha mah leh zong in (2 Thess. 2:3) kikhial ding hi (1 Cor.5:1 sim in). Mihingte khempeuh pen mimawh mi vive kihi tek a Zeisu khanggui zong kisiit tuan lo hi.

Laisiangtho thu ngaihsun siam Michael Wilkinsgenna ah: “Matthew in Zeisu khanggui diktak, a aatnathu in thubu sim mite dipkua sak kha ngel ding hi.Zeisu khanggui a mite’n zong midangte mah bang inthanemna leh hatna nei ciat uh hi. Amaute tungtawnmah in Ahotkhiatna piangkhia sak hi. Zeisu khangguiah dik kim kicing kim tuanlo uh hi. Amaute lak ahangkawmte, akizuakte, galhangte leh Gentile te (Jew miahi lo te) om uh hi. Atatsia Rehoboam pen atatsia Abijah’pa ahihi. Abijah bel adik kumpi Asa’ pa ahihi. Asa inadik kumpi Joshephat pa hi a . . . . Atatsia kumpi Jorumpa ahihi. Pasian in khangguite hoih leh hoihlote’ kawmkalah Ama deihna picing ding in hong semkhia hi. Mite inmihoih-misia, kua kua hi leh Pasian in Ama ngimna atangtung sak ding in zangh thei kim hi. Hih bangte keekmah honkhia ding a Zeisu hong pai ahihi.” - Adoptedfrom Zondervan Illustrated Bible backgrounds Commen-tary: Matthew (Grand Rapids: Zondervan, 2002), p. 9.

Mihingte ih et ciang bek hi lo in ei leh ei ih ki etciangin zong hih thu ih phawk ding ahihi. Hun khatciangin ama Christian kalsuanzia ah alungkia lo, aupmuanna ah a lungheinei lo, akikhel takpi ahih leh ahihloh a lungngai kik khalo om ding hiam? Hih bang honglungngai sak thute in zong mawh neite’ i pianngei,mawhnate, thanemnate peuh na hi thei zel hi. Hih bang

11 12

Page 7: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

lungkiat-huai vaite kawmkal ah Pasian in na khempeuhthei hi cih lungmuanna akinei thei takpi ahihi. Ei bangmihingte ading keek mah a leitung ah Khazih hong paina hi gige hi.

Kham lam vai ah na lungkiat ciang in banglaisiangtho kamciamte tawh lungmuanna na nei theihiam?

NINGANI (THURSDAY) Mar. 31

PASIAN AHI DAVID TAPA HONG SUAHNA (Matt. 2:1-14)

Matt. 1 leh 2 te kal lak ah Zeisu hong suak hi.Dec. 25th ni bel hi lo hi. Zechariah in biakinnpi a anasephun tawh et in, Laisiangtho kansutte’n guahzuk hunmazek, tuute gam lak a kikhah thei hun hi in Septemberahk October tawp lam hi kha ngel ding hi.

Jew mite’ Messiah ava zong a avabia masa pen teGentile te na hi kha sese uh hi. Zeisu mipih liante (lehakitelcian mel lo Jew mi bang pian Herod kumpipa) inbang ci bang Messiah lamen ding cih athei kisa kha uha, nisuahna lam pan a hong pai hih khual mite in belakihong lungsim nei uh hi. Tua mipilte in azahtak huaithu ngaihsun siamte hi uh a, thumann atang-zonte ahiuh a Persia mite hi ngel ding uh hi. Amah ngiat “thumannthutak ahi” Topa, avamuh khak uh lamdang sak ding hilo hi. Tua hun ma kum za tampi lai a Jeremiah’ kammaltetawh tua mipilte’ zia kibulh thei a: na lungsim takpi uhtawh nong zon uh ciangin, nong mu ding uh hi.” (Jerem.29:13, NIrV).

Matt. 2:1-14 sim in. Tua mipilte leh Herod bangci kilamdan hiam?

Hih pianngeite abia minamte in, Zeisu, bok in hongbia uh hi. Ahi zong in Jew mi ahi Herod in bel thah dinghong hanciam mawk hi.

Hih tangthu in; leitung a ih hihnate leh pawlpi mihihna cih thute in Pasian tawh hong kipawl sak thei pahtuanlo mawk cih theih huai sak mahmah hi. Thumannthutak diktak teltak a, theih akulzia leh athupitzia hongphawk thei sak hi. Herod leh siampite in Messiah thugenkholhnate tel theih zaw zek uh hi leh, Herod in Zeisualau ding ahih loh lam thei ding hi. Hih “Jew mitekumpipa” bel mi lauhuai hi lo cih thei mah ding uh hiven! Tua hi leh ama ukna vai patau khalo ngel ding hi.

Hih khuavak ih theih khakna tawh thumannkhuavak lim ngah diak ih hih man in SDAte’n Pasiantawh kikhawlkhawm thei takpi bang in ih kingaihsut pahkhak mawk leh maw? Tua kawm mah in hih khuavak ihneihna in Pasian tawh ih tonkhawm theih nang in hongbang ci panpih thei ding ahi hiam?

KIGINNI (FRIDAY) April 1

SINBEH DING:

E.G. White lai at te sung pan hih thu en dih ni:“mawh nei mite khempeuh in Khazih kiang zuan theiding uh hi. Amah in eite hong honkhiapa hi a eite diknaleh hoihnate hang hi lo in Ama hong hehpihna ahihi.Eite mawhna hong sawpsiang sak ahong honkhia ahihi.”Titus 3:5, NIrV. Satan in nang mawh nei hi cin thuphasan’ ding lamet om kei hong cih ciang in, mawh neitegum ding in Zeisu leitung a hong pai hi ci in dawng in.Pasian muhna ah ih etlawm theih nang bawl theih ih neikei hi. Ih hehpih huaizia ih theih ih san kul hi. Mawhna

13 14

Page 8: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

tawh ki nahvawh lua ih hih man mah a, Zeisu hotkhiatnavangliatna pen ih kitangsap ngiat ahihi.” KhangcinLunggulh, DA, p. 317. Avang nei ngaihsutna hi a: “ihkitangsap luatna” keek mah in honpa lo tawh ih piantheih lohna vai ahihi. Hih thumann pen Zeisu kiang ihzuat masak pen hun leh Amah tawh ih kalsuankhawmih nuntak lai teng ih kisap den thu ahihi. Zeisu khangguisung a mite mah bangin eite in hehpihna leh maisaknaakitangsam mawhneite ih hi vek hi. Thukham bang ihzuih ih manna, mawhna leh khialkhemnate ah ihgualzawhna, leh Khazih sung ah khantohtohnate penhotkhiatna sung a ih nuntakna akilang sak thute hi ahotkhiatna ih ngah nang hi ngei lo hi. Singlamteh tunga guta buluhpa bang ih hi a, Zeisu hong kumkikni cianga ahingtang a vantung zuan ding misiangtho ih hi zongin akilamdang ih hi kei hi. Ih vekpi in “akitang sam ngiat”ih hihna thu in Ama hong hotkhiatna vangliatna lo tawhapiang thei ih hi kei hi. Hih thumann dopphahpi in, ihphawk den ding thumann ahihi!

KIKUP DINGTE:

1. Tu kal ih muh sa bangin, Herod in hilh kholhna thutelkhial ahih man in thu siahuaipi hong semkhiaahihi. Tu lai hilhkholhna thu akitelkhial pawlkhattengaihsun in. Gentehna in, Christian diktakpawlkhatte in ih innkuanpih leh ih lawm ih gualte“kinusia” in van ah simtham in Christian te kilatoding a, a om laite na lungkham ding cih um uh hi.Tua bang upkhialhna neihna koici bang in lauhuaihiam? Ahihkeh Jerusalem biakinnpi kilam kik in gangawh biakpiakna kizang kik ding cihte pen leitungbei ma thupiang nunung pen peuh hi mai ding ahi

hiam? Upkhialhna dangte khat peuh in zong diktaka upna’ thupitna hong koici tel siang sak thei dingahi hiam?

2. Mite ngeina paizia ah, ih nu ih pa ih piangphungtethupi sak mahmah uh hi. Mite ngeina thute ah muntuamtuamte ah ahunhun in tu ni dong ki um phamahmah hi. Hih leitung vai thute lungdamna thupaizia tawh bang hang in kilamdang mahmah hiam?Ih “pian thak” ciangin hih bang vai thute’ huzaapziaah ei leh midangte vai hong ki koici lamdan ding hiam?

*******

15 16

Page 9: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

SINNA 2 APRIL 2 - 8

KHAZIH IN ALEITUNG MASUAN PANKHIA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM April 2

SIM DINGTE: Matt. 3:1-12; 2 Pet. 1:19; Philip. 2:5-8;Matt. 4:1-12; Isa. 9:1, 2; Matt. 4:17-22.

KAMNGAH: Zeisu in “Ka nung hong zui un. Mimante kong suak sak ding hi” aci hi.(Matt. 4:19)

Mihingte’n theihhak asak mahmah uh thu khatpen nuntak i deihna leh koici nuntak khia takpi ding cihthu ahihi. Koici nuntak ding cih ih suah lim in gelhsa inhong kipia lo hi; hi mah lo hiam maw?

“Nuntak i khiatna ka thei kei hi,” ci in minuamsainnkuan pan a akhangkhia kum 17 apha tangval no khatin gen hi. Anung ciang in zatui hong zang hi. Ken katheih loh hang midangte’n mihing hihna thusim atheiding in ka ngaihsun hi ci hi. Hihlai ah bang hang a eiteom cih amau thei in, kei lo tawh alung nuam kim dingun ka ngaihsun hi.”

Paul Feyerabend, German mi laiat siam leh nate-thu lam thu ngaihsun siampa in ama thu agelhna ahgen a: ni khat khit khat hong bei toto in, mite nuntaknavai ahangg kitel lo hi.”

Ahi zong in Laisiangtho sung ah ahang kitel takin ih mu thei a lungdamna thu sung, Zeisu tangthusung, Ama hong sep sak thute mi bang a hong pian ma aZeisu sung ah - Ama nuntakna, asuahna, aleitungnuntakna, sihna, van nasepna, leh 2 veina hong pai dingvaite pan leitung nuntak vai, abuaihuai leh athupi

dotnate’ dawnna ih mu thei kim hi. Tu kal in hih simleia Khazih hong nuntak kipatzia ih en ding hi. Hih thubek mah in ih nuntak leh ih nasepte’ deihna hong theithei sak hi.

NIMASANI (SUNDAY) April 3

TUIPHUMPA JOHN LEH “TU LAI THUMANN” (Matt.3:2, 3)

Matt. 3 pen tuiphumpa John nasep tawh kipanhi. Laisiangtho sung a Ama kammal masa pen in “kisikun” cih thu ahihi! (Matt. 3:2). Thu khat pan in, mawhnahong lut pan a kipan Pasian hong cih den thu hi a: kisikun la, ka maisakna hong sang un, na mawhnate uhkoihkhia le uh cin tatkhiatna leh tawldamna na ngahding uh hi.

Hih thu in leitung bup huam a, John thupuak ahzong tua thu in “tu lai thumann” (2 Pet. 1:12) ahihi.

Matt. 3:2, 3 sim in. John hilh tu lai thumannthupuak bang hi mawk hiam? Hih thupuak in kisiiknathu kituiphumna, leh mawhsuutna tawh hong tonkhawmhi. Matt. 3:6 zong sim in.

Laisiangtho thak sung a kibawl den thu John inzong hong bawl hi. Amah in Laisiangtho lui mann hi.Laisiangtho lui sung a genkholhna thute Laisiangtho thaksung ah hong thak suak kik hi. Zeisu leh Paul, Peter lehJohn te in Laisiangtho lui mann in Laisiangtho thak sungthupiangte’ khiatna mann telgenna in zang hi. Peter inzong Zeisu nalamdang bawl amuh ngiatte pen“genkholhna thudikte” Zeisu nasepna vaite gencianna inzang hi (2 Pet. 1:19).

17 18

T- 2

Page 10: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Matt. 3:7-12 sim in. John in makaite ading inbang thupuak nei hiam? A kamkhauhte kawmkal mahah bang lametna hih mun ah zong pia hiam?

John thugennate ah Zeisu athupitzia ngaihsunin. Agen vaite khempeuh Zeisu vai vive hi a, Amah kuahi a, bang sem ding cih vai teng ahihi. John in thuphatangko hi. Thukhenna om ding hi cih siang tak in gen a,taang leh tahuum ahi a, anntang leh annsite akikhenhun hong tung ding hi. Tua akhenkhia ding pen Zeisumah hi ding hi. Hih thu tungtawn in lungdamna thu lehthukhenna thu akikhen thei lo ahihna hong dawk hi.Laisiangtho in Zeisu hong pai masak leh a nihveina penthu khat in angaihsutzia zong hong dawk hi. John inKhazih’ hong pai masakna vai agenna ah anih veina vaizong agenkhawmpah ahihi.

NINIHNI (MONDAY) April 4

GAMLAK A THU KILAMDANG (Matt. 4:1)

Matt. 4:1 sung a thu Satan muhzia pen ngaihsunni. Pasian tapa Zeisu hong kiniamkhiat hi. Mihingtehonkhia ding in mihing ci leh sa hong pua hi. Tua Zeisumah Satan in van a ado pa ahihi. Van pan a Satan lehapawlte alawnkhia zong tua Zeisu mah ahihi (Mang. 12:7-9 sim in). Tu in tua Zeisu pen . . . abang ci? Agawnggilkial dangtak a, gam gawtaak lak a apaikhiatpih dingomlo bang in om ngiau mawk hi. Satan khemna tawhapukziau thei ding dinmun bangh ta hi.

“Pasian Tapa leh Satan akido masak lai in, Khazihpen van mi bupte’ mangpipa ahihi. Langdona makaiSatan hi a, kilawnkhia hi. Tun bel omzia kilehbulh ta hi.Satan in zong ama lam pan azat theih phattuamnate

Khazih tung ah dona in zang hi.” - E.G. White, KhangcihLunggulh, DA, p. 119.

Kilamdang sa’ng: Lucifer nidang in “sang penpabang ding in” hanciam ngei hi (Isa. 14:14, NKJV). Zeisuin Ama vantung vangliatna khempeuh nusia hi. Hih munah tua angsung khualna leh angsung vai pelhnate’kilamdanna kimu thei hi. Sianthona ih cih leh mawhnapian sak thupoite’ kilamdanna nasia lua hi.

Isa. 14:12-14 leh Philip. 2:5-9 saikak in. Hih thutein Satan leh Zeisu kikal ngaihsut, gamtat, kampau,omziate kilamdan vai bang hong gen hiam?

Hih thupiang vai vanmite’n koici ngaihsut dingcih lung ngai in. Amaute in Zeisu vantung ah thei ngeikhin uh hi. Nidang a aom ngeilo zah a hong kitalsiknathu uh vantung mite in mu uh hi. Hih kidona vai ahbang hong piang cih bel ih theih theihna ciang khatomkhin sam hi. Ahi zongin, vantung mite leh vantungbuppi in theician khalo uh hi. Tua hi a, tua kikingkalhnavai lim et kha ngel ding uh hi.

Satan amah leh amah kipahtawi hi. Zeisu belsihna dong in kiniamkhiat hi. Hih kilamdanna pan bangsin thei ding ih hi hiam? Hih thupiang koici phattuampih thei ding ih hi hiam? Ih khensatnate ah hih thu in ihangsung lunggulhna aliat luat ciang in hong koici huzaapthei ding hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) April 5

KHIALKHEMNA (Matt. 4:1-12)

Matt. 4:1-12 sim in. Hih khialkhemnate tawhhih mun ah bang piang hiam? Bang hang in Zeisu in hihbang vai teng atuah kul se hiam? Hih thu leh hotkhiatna

19 20

Page 11: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

kikoici memat hiam? Haksatna lianpite kawmkal ahZeisu in koici bang in hih khialkhemnate nang zo theihiam? Ei tuah khialkhemnate ih nan zawh nang in hihthu in bang hong thei sak hiam?

Matt. 4:1 pen ngaihsutna lamdang khat tawh hongkipan a: mun gawtaak a khialkhemna thuak ding a Zeisuamakaih pen Khasiangtho ahihi. Khialkhemna tuak loding a thunget ding hi zel hi. “Khialkhemna hong thuaksak kei in. Gilopa kiang pan hong honkhia in” (Matt6:13, NKJV). Tua hi leh bang hang in Khasiangtho inZeisu makaih mawk ahi tam?

Hih thu kansuut nang pen hih mun ma a aliansung ah, ki baptize ding a Zeisu, John kiang hong painathu ah kimu thei hi. Amasa in John in tuiphum dingvai nial hi. Zeisu in, “tu tung bel hih bang in hi sak ni.Hih bang a ih hih ding pen thudik ahihi. Pasian deihnabang a sepna suak hi.” (Matt. 3:15, NIrV). Pasian deihnaatuam vilvel bang a hih ding ciang in, Zeisu in mihingtelim alah theih takpi nang in mihingte hih ding a kisamhteng ahih abawl hong kul hi. Tua manh in Zeisu inmawhna aneih loh hang in aki baptize hong kul hi.

Gam lak a khialkhemna ah Zeisu in Adam thuakbang athuak hong kul hi. Zeisu in khialkhemna Adampan a ih zawh lohna vai ah hong zawh kul phot hi.Mawhna tung ah azawhna tungtawn in “Khazih in Adam’guallelhna pan hong tatkhiat kul hi.” E.G. White,Khangcin’ Lunggulh, DA, p. 117. Adam in atuahkhak aapuuk bang in hong puuk loh hong kul hi.

Hih gualzawhna tungtawn in mawhna vai ahpaulap ih neih theih loh zia hong lak hi. Paulap diktakom ngei lo hi. Khialkhemna ih tuah ciang in ih puuk kullo hi. Upmuanna tawh kinga in gualzo thei hi hang. Hongkigensa mah bang in: “Pasian thumang in dawimangpa

nial’ kul hi. Eite kiang pan taikhia ding hi. Pasian kiangih naih leh Amanh hong nai ding hi” (James. 4:7, 8, NIrV).

Hih thu in mawhna vai ah paulap zon theih hi locih hong lak hi. Hih thu in Khazih’ dikna ih kitangsaplam hong bangci lah hiam? Zeisu’ panpihna leh maisaknalo tawh ei ma dikna siksanh ding hi leng bang lametnaom thei peuh mah mawk ding?

NILINI (WEDNESDAY) April 6

ZEBULUN LEH NAPHTALI (Matt. 4:13-16)

Matt. 4:12 ah John thong kiat vai hong gen hi.Amasuan atawp hi ta hi. Hih bang hun mah in Zeisu’masuan hong kipankhia “takpi” hong suak hi. Zeisu inJohn vai azak ciang in Galilee lam ah pai hi. Laisiangthoin atua cih thu hong gen a, ahang hong hilh lo hi. (Mark1:14-16 leh Luke 4:14 zong sim in). John hilh hun laiteng Zeisu kipan lo a, Ama nungzuite leh John nungzuitekikal kidemna bawlna omsak nuamlo zong hi thei dinghi. Matt. 4:12 sung a Greek laimal akiteikhia “paikhia,taisan” cih kammal in nawngkaina taisan ding a paikhiacihna dan hi. Tua bang in Zeisu in ciimna tak tawhthubuai apel nuam hi ding hi.

Matt. 4:13-16 sim in. (Isa. 9:1, 2 zong sim in la)Zebulon leh Naphtali gam teng ah Zeisu vak kawikawihi. Hih munte in Zeisu nasep masuan vai bang honggen uh hiam?

Zebulon leh Naphtali te in Jacob tapa 2 te ahi uhhi. (Pian. 35:23-26 sim in). Amau suante pen khapsagam leilu lam a khuasate ahi uh hi.

Hih minam phung 10 te bel Pasian a upmuannauh khahsuah a leitung vai tawh abuaite ahi uh hi.

21 22

Page 12: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Laisiangtho lui kamsang tampite in amau mawhna vaiteleh a leitungvai omziate uh hih leilu lam a tenggte taizelzel uh hi. Hih bawngg teng bel Asyriate’n kaikhiamang in tua hun a kithei leitung mun tuamtuamte ahthehthang mang hi. Amaute tang in Israel gam ah Gen-tile te hong teng uh a, Galilee pen mi nam tuamtuamkigawmna mun khuamial gam suak hi. Galileete’kamsang minthang pen in Jonah hi a, tua in Galilee te angalngiam amuanhuai melloh vai omzia hong lak ahihi.

Galilee ah vaibuai mah ta se leh Isaiah genkholhna thu deih huai sung ah - Zebulon leh Naphtaligam mialna mun ah zong “tu lai a khualmial lak a anungtamite in anasia khuavak amuh hun uh hong tung dinghi” na ci hi (Matt. 4:16, NIrV). Kammal dang in gen leng,mi bang lo, anangh athuakhakte lak mah ah Zeisu in nahong sem hi. Hih mun ah midangte ading a Zeisu’kiniamkhiat nopzia hong kilangh hi. Hih mun ah zongLaisiangtho lui sung ah Zeisu nasepna athupitzia hongkidawk hi.

Hih gupkhiatna vai ah ih teci pan leh ih sep ihbawlnate tha mawk bei bang a ih seh khak mawk lohnang in koici kidop thei ding ih hi hiam? Tua banglungsim puak koici bang in khial mahmah mawk hiam?

NINGANI (THURSDAY) April 7

NGABENGTE KISAMM (Matt. 4:17-22)

“Na mawhnate uh pan kihemkhia un! Vantunggam hong nai ta hi” (Matt. 4:17, NIrV). John bang mahin Zeisu in zong mite kisiik ding in zolna tawh anasephong kipan hi. John mah bang in Zeisu in mihingtemawhna omzia leh mi khempeuhte kisiik a Pasian atheih

ding uh kisam hi. Tua hi a Zeisu in anasep kipat lim inmihonte agen masakpen thu in amawhnate uh taisat dingvai ahihi.

Matt. 4:17-22 sim in. Hih munte in ih nuntaknaah kisik akisapzia leh athupitzia hong koici gen hiam?

Hih Galilee gam ah ngabeng mi 4 te kipawlna nokhat om a, unau 2 pan ahi uh hi. Hih mite in Pasianalunggulh mite hi uh a tuiphum John nung azuite zongahi uh hi. Ahi zongin John in amau lamdang sak ding inamau khuapih midang khat tawh kimu sak hi.

Tua mite in Nazareth mi Zeisu kiang ah amau tawhkikhawl khawm ding in ngen uh hi (John 1 sim in). Amaungeina dan hi a: mite Rabi kiang khat ah pai in azuihtheih nang un va ngen uh hi. Ahi zong in Rabi pa inasangnaupang ding teel thei hi. Rabi khat peuh inanungzuih khuan apiak leh a lunglawp huai mahmahkhat suak hi.

Zeisu in anungzuite tuipi gei ah asap in, midangtein akimuh masakna uh sa uh hi. Ahi zong in John 1 - 5tungtawn in hih mite tawh kum khat tang bang kikhawlzel khin uh hi.

“Zeisu in pilna sin ngei lo ngabengte ateelna thuin tua hun Rabite kiang pan ngaihsutna diklote sin ngeiloahih man uh ahihi. Zeisu tel mite in pianpih pilna siamnaneite ahi uh hi. Amaute in akiniamkhiat, hilhna amangtheite ahi uh hi. Zeisu in amasuan vai ah apattah theihdingte ahi uh hi. Leitung nuntakna vai ah nisim vaitemuanhuai tak a asem leitung mite pi-ette zah a azat theihding mi tampi om hi. Amakaih siam khat in a “pattah”ding bek akisamh ahihi. Tua bang mite Zeisu inanaseppih ding a asapte ahi uh hi. Zeisu in amah tawhkikholhkhop theih nang hunpha pia hi. E.G. White,Khangcin Lunggulh, DA, p. 250.

23 24

Page 13: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

KIGINNI (FRIDAY) April 8

SINBEH DING:

Thuhilhsia khat khua khat ah hong pai in kikhophong sam in agen thute in: “Laisiangtho mai khat abalkeek thu genpa hong en un! acihna tawh mi tampi hongpai takpi hi. Acih bang in Laisiangtho mai khat balkektakpi a lamdang sa mahmah uh hi. “Hih laimai” hihlaibu tawh kisai ngei lo hi. Laisiangtho lui leh thak akhenlaidal hi bek hi. Mite’n bang ci ngaihsut mah leh, amagen thu in hih bu 2 te bu 1 hi takpi hi. Laisiangtho thakin Laisiangtho lui man kik thapai hi. Laisaingtho lui athupiangte Zeisu ahihkeh Laisiangtho thak gelhte intelgen in genbeh uh hi. Hih mite in Laisiangtho lui kawkkkik uh hi. Zeisu cih thei zel “Laisiangtho atangtun nadinghi” cih hi lo hiam? Zeisu ngiat in Laisiangtho lui man hi(John 5:39; Luke 24:27; Matt. 22:29; John 13:18 simin). Paul in Laisiangtho lui man zelzel hi (Rom. 4:3; Rom.11:8; Gal. 4:27). Mangmuhna thubu in Laisiangtho lui agentehna thu 550 bang zangh hi. Laisiangtho thak inLaisiangtho lui thu zangh hi. Laisiangtho alui leh athaktein Pasian gelh hotkhiatna thute vai vive ahihi. Laisiangtholui sung a biakpiakna vai pawlkhat te tulai Christiante’nkizangh lian nawnlo hi. Ahi zong in Laisiangtho lui penathak sang in neu ngaihsut zawk khak ding hilo hi.Laisiangtho ih cih ciang in anih a gawmm ahihi. Tua bu2 te pan in hotkhiatna vai athupi mahmah Pasianthumann ih ngah hi.

KIKUP DINGTE:

1. Satan in Zeisu a zeetna thu tuamtuamte ih mu theihi. Tua te ah Zeisu in Satan thangg ah awk lo hi. Hih

mun ah Pasian kammal athupitzia zong kimu thei hi.Zeisu in Topa ngiat hi a, tun bel “mawh nei mihingbang a hong pai ahihi (Rom. 8:3). Amah in dawikhemnate pan a kidalna ding in Laisiangtho zanghhi. Zeisu mahmah in tuaci zat ahih leh ih nuntaknaah Laisiangtho athupit mahmah zia, khialkhemnatekawmkal ah ih tavaih ciangin akulziate bang hongtheisak hiam? Ze-et khialkhemnate tawh ih kipelhnading in Laisiangtho zat kul ahihna ih thei ding hi.Ahi zong in atak in bangci zat a koici nuntakpih theiding ih hi hiam? Satan hong simhnate ih nanh ih dokikna ah Laisiangtho bangci zat thei ding ih hi hiam?

2. Christiante ading kiniamkhiatna, bang hang in thupimahmah hiam? Kiniamkhiatna koici sin in, koici neihthei ding ih hi hiam? Athupi hih vai ah singlamteh inmun hong koici lak in hong bangci panpih thei dinghiam?

*******

25 26

Page 14: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

SINNA 3 APRIL 9 - 15

MUALTUNG A THUHILHNA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM April 9

SIM DINGTE: Matt. 5 - 7; Rom. 7:7; Pian. 15:6; Micah6:6 - 8; Luke 6:36; Matt. 13:44-52; Rom.8:5-10.

KAMNGAH: “Hih bang in Zeisu in thu khempeuhahilh khit ciang in, mihonpite in Topathuhilhna lamdangsa uh hi. Bang hanghiam ih cih leh, amah in lai theite bangin ahilh kei hi. Ukpa bang in thu ahilhhi.” (Matt. 7:28, 29)

Paikhiatna thubu sung ah Pasian in Israel miteEgypt gam pan apaikhiatpihna ih mu hi. Tua khit ciangin san tuipi ah “tuiphum” hi. Gam lak ah kum 40 sungvakpih hi. Amaute ading in na lamdangte bawl hi.Amaute mual ah kimuh khoppih in athukham (thukhun)te pia hi.

Matthew thubu ah, Zeisu Egypt pan hong paikhiahi. Jordan gun ah hong kitui phum hi. Gamlak ah ni 40sung paikhia hi. Na lamdang tampi bawl in mualdawnah Israelte tawh kimu in athukhamte atel zaw in lak hi.Zeisu in Israel ngeina tangthu teng picing sak hi. Amatungtawn in thuciamna sung a om kamciam khempeuhpicing hi.

Thuhilhna khempeuh ah avang neipen thuhilhnain mualtung thuhilhna ahihi. Zeisu’ kammal in thu ngaimite nasia tak in huzap a hong pai lai ding hunte tua

bang nunphung pian dang sak thei thupuakte in azaangai mite ading in huzaap nei toto lai ding hi.

Hih thuhilhna aza-mawkte bek hi kei ni. Ihnuntakna ah athupi mun la sak ni. Tu kal sung inmualtung thuhilhna sung ah Zeisu thugente ih sin dinghi (Matt. 5 - 7). Matthew 13 sung a Zeisu gen thute Amakammalte ih nuntakpih ding ahihi.

NIMASANI (SUNDAY) April 10

THUGUI KHUNTE LEH NUNTAKPIH DING ZIA (Matt.5 - 7)

Matt. 5 - 7 sung a mualtung thuhilhnate sim in labang thute cih tomkaih in gelhkhia in.

“Biakna tuamtuamte makaite’ thugenna lak ahmualtung thuhilhna zah a mite lunglutkim thudang omlohi. Christian ahilo thu ngaihsun pawl-khatte in athu-gen diksa in bia-nuam tuanlo uh hi. Kum za cin 20 sungin Mohandas Gandhi thu gen pen Christian ahi lote’nadeih pen uh ahihi.” -- Adapted from Craig L. Blomberg,The New American Commentary: Matthew (Nashville;B&H Publishing Group, 1992), Vol. 22, pp. 93, 94.

Hih thu genna pen akitelsiam zia nam tampi inom hi. Pawl khatte in mihing tha tawh Pasian lo in akinuntakpih zo ding hikei ci uh hi. Hih bang a mihingte’thanemna ih theihna in Zeisu dikna ahi Ama nuntak,hong siansuahna, leh hong maisakna thupha pen; onghotkhiat nang a ih lamet omsun dikna thupha ahih lamhong telthei sak hi.. Mualtung thuhilhna a thuguikhunih pha zokei tek hi. Pawl khatte’n gam midik khat omziading in ngaihsun uh hi. Galvai savai khempeuh ngaihsutvet ding hi lo aci nuam bang a angaihsun pawl zong om

27 28

Page 15: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

hi. Mihing tha tawh Pasian gam leitung ah phut ding aangaihsun pawl zong om leuleu hi.

Thu khat pan in hih thu in mi khat sim hongsukkhakna om cih in ngaihsun hi. Hih thu in mikhempeuh nuntakna sung ah athupi mun sukha kimhi. Tua hi a, ei’ ngaihsutzia tek tawh kisang tek hi.

E.G. White in: “Zeisu in hih mualtung thuhilhnatungtawn in mite’ pilsinna manlo teng apuahphat saknuam ahihi. A thungaite in ama gam, leh ama zialeh-tong telsiam in theisak nuam hi. . . . Zeisu’ thuhilhnatetua hun a nungzuite ading in athupit mah bang in, tulaieite ading in zong thupi hi. Eite in zong amaute mahbang in Pasian gam thukhunpite ih sin ding ahihi.Khangcin’ Lunggulh, DA., p. 299.

Tua hia, mualtung thuhilhna in Pasian gamthukhunpite hong hilh hong theisak ahihi. Agam uknaah koici bang Pasian ahih hong lak hi. Pasian in Amaukna nuai a om mite abang ding a hong sam hi a, Amagam thukhun tawh kituak in hong nungta sak nuam hi.Hih leitung kumpite ngaihsut omzia te tawh kilamdangmahmah hi (Dan. 7:27 sim in).

NINIHNI (MONDAY) April 11

ATHUGEN LEH ATHUKHAM (Pian. 15:6)

Christian pawl khatte in mualtung thuhilhna pen“Khazih thukham” thak sa kha thei uh hi. “Pasianthukham” alaihna sa kha uh hi. Amaute in thukham luipen hehpihna, maisakna thukham tawh kilaih peuh cimawk mawk uh hi. Zeisu thukham leh Pasian thukhamakilamdang peuh sa kha uh hi. Hih bang thute inmualtung thuhilhna telkhialhna vai ahihi.

Matt. 5:17-19, 21, 22, 27, 28 in thukham 10 temualtung thuhilhna tawh kilaih cih ngaihsutna bangkhat hong pia ahi hiam? (James 2:10, 11; Rom. 7:7zong sim in).

Craig S. Keener gelhna ah: “thukhamte hehpihnathu tawh akibawl ahih lam Jew mite in thei kim pian uhhi. Hehpihna thu in thukham omzia hong telthei sakzawhi. Zeisu in anungzuite hehpihna tawh anungta ding insawl hi. . . . Zeisu in Ama gam vai ah hehpihna bulphuhahih lam lunghei-neih nang om lo hi (Matt. 6:12, Luke11:4; Mark 11:25; Matt. 6:14 saikaak in). Lungdamnathubu sung a thute ah Pasian ukna mang a akicin lohkawmkal vuah akiniamkhiat mite Zeisu in sang hi (Matt.5:48). Zeisu gen hehpihna gam thu in, Christian tampitengaihsut bang a sepna omlo hehpihna hi lo hi.Lungdamna thubute ah Ama gam thupuak kiniamkhiattak asangte puahpha in amau’ kha nuntakna kitangmuan a, aki satheite su-maimang hi.” - The Gospel ofMatthew: A Socio-Retorical Commentary (Grand Rap-ids: William B. Eerdmans Publishing Company, 2009),pp. 161, 162) pan a kila-sawn hi.

Pian. 15:6 sim in. Hih thu in bang ci bang inhotkhiatna pen upna tungtawn ahihzia hong telsiam sakhiam?

Zeisu Khazih’ upna pen upna thak hi tuanlo hi.Eden huan a Adam leh Eve hong puk vua kipan akibangtoto upna ahihi. Mualtung thuhilhna in sepna tawhhotkhiatna akhengkhia hehpihna tungtawn a hotkhiatnahi tuan peuh mah lo hi. Hehpihna tungtawn hotkhiatnahi den hi. Israel mipawlte Sinai mual a thumang ding aakisawl ma lim in san-tuipi ah hehpihna tawh ki-honkhiakhin zo hi (Pai. 20:2 sim in).

Hotkhiatna pen upmuanna tungtawn ahih akulnaleh thukham tungtawn ahih loh zia thukham’ hong hilhna

29 30

Page 16: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

leh Topa tawh nakituah khak zia in hong koici hilh inhong koici theih sak hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) April 12

PHARISEETE LEH LAITHEITE DIKNA (Matt. 5:20)

Matt. 5:20 sim in. Zeisu in, “note in Pharisee teleh thukham hilhte sang in na picin zawk kei uh lehvantung gam na lut kei ding uh hi acih ciang in bang acinuam hiam? (NIrV).

Hotkhiatna pen upmuanna tungtawn hi den hi.Judah mite biakna pen hehpihna tungtawn hi den hi.Ahi zong in thukham hong kizep kha mawk hi.Thumanhna alim ngaihsut khempeuhte lak ah, Adventistte lak zong ah, hong kizep kha thei hi. Khazih hun lai,biakna makai tampite zong “ahaksa biakna ngaihsutzia.. . . hehpihna leh itna kihel lo” bang khat suak sak hi.Hih bang ngaihsutna in “mawhna pan hotkhiat nadingvangg omsak theilo hi. E.G. White, Mualtung Thuhilhna,M.B. p. 53.

Mihingte bawl thukhente in nuntakna lehngaihsut gamtat, zialeh tonggte khel theilo hi. Upmuannadik in itna tungtawn in nuntakzia khel thei bek hi (Gal.5:6). Tua bek in gamtatkhiatnate Pasian mai ah sanhuaisuaksak thei hi.

Micah 6:6-8 sim in. Hih thute in koici bang danin mualtung thuhilhna tomkaih suak thei hiam?

Laisiangtho lui hun in zong biakpiaknate inmawhna sawpkhia thei lo hi. Tua te in ni khat ni ciang ahong tankhia ding Khazih limla hi bek zawsop hi. Tua tein Zeisu hong sih, hong thawhkikna tungtawn in itna

tawh kipawl nuntakna’ vangliatna ngah in Pasian zialeh-tong kisunn thei cihna ahihi. Hih bang nuntak pen Pasianih kipumapna tungtawn bek tawh piang thei hi. Pasianhehpihna ah ih kingak ngiat kul hi. Thukham hilhte lehPharisee te in “mawh pengg” bang leh upmuanna neitakpi kineih uh hi. Ahi zongin amaute omzia in Topanungzuite nuntakzia ding a kilawm hi lo hi.

Upmuanna tungtawn bek tawh hotkhiatna kingahcih a um mahmah khat hi in Zeisu dikna bek in honghonkhia thei cih um le cin, na nuntakna ah athukhamvaipi khat na suah loh nang in bang cih thei ding na hihiam?

NILINI (WEDNESDAY) April 13

“VANGAM THUGUIPITE (Matt. 5:48)

Zeisu thuhilhna khauh pai pen vai (Matt. 5:48)ah kimu thei kha ding hi. Sim le cin, ei mawhneite koicibang in tuaci thei mawk ding?

Mualtung thuhilhna khempeuh sung pan hih penavang nei pen: “vantung Pa bang a kicing ding cih thu inbang gen’nopna hiam?

Hih kammal ih telsiang theih nang in akammalmasapen, “tua ahih ciangin” cih kammal ah kimu thei a;hih kammal in a kigensa teng thukhupna ahihi. Tua hileh, tua maa a hong pai thute khawngg hiam? (Luke6:36 zong sim in).

Hih pen laisiangtho sung ah hih bang pian thu-om masapen hilo hi. Siampi laibu sung ah (Siam. 9:2),Topa in Amite tung ah, “Kei mah Topa na Pasian uh Kasiantho’ bang in, note zong na siangtho ding uh hi.” NKJV.

31 32

Page 17: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Luke thubu sung ah (Luke 6:36), Zeisu in, “na Pa uhhehpihna tawh akidim bang in hehpihna tawh kidim un(NKJV) na ci hi.

Matt. 5:43-38 sung a thute in thukham zuih penathu khat ahih hang in thukhun zuih vai hi lo hi. Hihmunte gennop zawk thu in, midangte itna vai ahihi. Mihong itte it ding cih thu hibek mawk lo in, it ding baihihsak hetloh te ih it ding ahihi (hih thu pen Pasian gamvai hi a, mite thukhun vai hi lo hi).

Athupi ih phawk ding thu in Pasian in ei sung aahih theih loh ding thute hong sawl, hong ngen ngeilo hi.Ei thu in ei mawhna lungsim tawh, ei galte kuan it theingei ding? Leitung in ih galte it ding in hong hilh beeklohi. Tu in ahih leh eite in kumpi gamdang khat a gammite ihihi. Ih kamciam neih khat ah, Pasian na kipumpiak leh na sung a nahoih apankhiapa in apicindongin hong sem ding hi. Hih thu in Zeisu’ hong kumkikni ciang a apiang ding thu ahihi (Philip. 1:6, NIrV). Pasianin Ama it bang a it thei ding a hong bawl sang in ei sungah hong bawl sak theih alian athupizaw bang dang omthei mawk ding?

Na galte it hi le cin tu tawm mah a na nuntakbangci kilamdan’ ding hiam?

NINGANI (THURSDAY) April 14

PASIAN GAM THU SAN’NA (Matt. 13:44-52)

Zeisu in mualtung bek ah thu hilhlo hi. Israelgam buppi ah tua thupuak tangko hi. Matt. 13 ingunkuang tung pan a Zeisu thu gen, “mihonte gun panga ding” cih thu hong gen hi (Matt. 13:2, NIV). Tua ahZeisu in gentehnate gen hi. Hih gentehnate in, azate bekhi lo a anuntak-pihte ih hih ding athupitzia hong hilh hi.

Matt. 13:44-52 sim in. Hih gentehnate ahthumann ih nuntakpih theih nang mualtung thuhilhnavai bang hong gen hiam?

Hih tangthu 2 te ah athupi thu 2 om hi. A nih inkikhen-khiatna vai hong gen hi. Athak adang ih ngahtheih nang in neih khit sa lakkhiat ding vai hong hilh hi.Lolai a kisel sumgum ahihkeh kepp thu ahihi. Amun 2ah amu mi in manpha asak zia hong limgen hi. Tuasumgum ngah nading in, a nih tuak un, a neihsa tenguh zuakmang hi. Hotkhiatna kilei thei lo hi (Isa. 55:1,2). Ahi zong in gentehna thu ah akitelsiang thu in: hongpiang ding vanthak leh leithak ngah nang a leitung ahasup thamlo omlo hi.

Tua hi a, Pasian hong sawl bang sem ding in,leitung vaite leh cilehsa tawh ih kikhen khiat ding ih teelhong kul hi. Pasian Khasiangtho ih kidim sak ding ahihi(Rom. 8:5-10 sim in). Hih bel baihlo kha ding hi. Hih inangsung vai ah si a ih singlamteh ih puak ding ahihi.Ahi zongin Pasian hong kamciamte athupitzia ih phawkden ding ahihi. Tua hi leh adik ih telthei ding hi.

Gentehna thumna sim ni (Matt. 13:47-50). Hihtangthu in zong kikhenkhiatna khat mah gen hi. Hihanunung a kikhen-khiatna’ omzia ih tel nang in amasate2 te in hong koici huh hiam?

KIGINNI (FRIDAY) April 15

NGAIHSUTBEH DING:

E.G. White, Khangcin’ Lunggulh, DA, pp. 298-314,Mualtung Thuhilhna; Mualtung a Lungngaihna, MB,online ah (www.whiteestate.org/books/mb/mb.asp).

33 34

T- 3

Page 18: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Matt. 13:44-46, a gentehna ah, tua mipa in namanpha mu hi. Atung a gentehna thumte ah akimusumgum pen thumaan thutak ahihi. Thumann thutakin tawntung nuntakna lam hong zuatpih a, “meiliipi” sunga tawntung siatna tawh kilehbulh hi. Hih kilamdan’napen thupi a, tulai thumann thutak cih pen khanglui vaileh thu lauhuai bang a aki ngaihsut hun a anungta ihhihi. Hih bang thu pen Christian pawlkhat in asan’ uhadiklo ngaihsutzia ahihi. Hih thu ngaihsun in hihgentehna bang in, thumann in mikim tung ah tawntungvai kilamdanna piang sak thei hi. Hih thu pen lamdangsak ding hi lo hi. Hih thu in akikhello apicing thutakahihi. Zeisu mahmah in, “Kei mah in lampi, thumannthutak, leh nuntakna ka hihi. Kei hong suang lo inkuamah in Pa kiang atung kei ding hi.” (John 14:6, NKJV)na ci hi. Hih thu in akikhel ngeilo thumann agen hi keileh bang dang agen hi thei mawk ding? Paul in, “pawlkhat bek ih thei hi” (I Cor. 13:9) ci hi. Tua hi a, ih theihloh tampi tak om cih hong kidawk hi. Ahi zongin, Paul in“pawl khat” ih thei hi acihna ah: ih theih lai ding tawntungnuntakna ahihkeh tawntung sihna vai ah kilamdannaapiang sak thumann tam zaw lai cihna ahihi. Tawntungnuntakna ahihkeh sihna cih thu hi a tua sang in siangzaw thei lo hi.

KIKUP DINGTE:

1. Mualtung thuhilhna sung a thukhunte tawh kizui inmi khempeuh nungta hi leh akoici tam maw?

2. Zeisu in apil leh ahai inn lamte thu Galilee tuilii kimuhtheihna mun pan gen hi (Matt. 7:24-27 sim in).Khuakeu hun in suangpi leh sehtakte kilamdang mel

lo hi. Inn lam mite in a inn sehnel tung ah lam insuang tung a alam bang mah in akip ding in ngaihsunkha thei uh hi. Guah hong zu in sehtak tawphahhong kidawk ciangin tua inn hong puk hi. Zeisu inAma thu gen za a azui lo te sehtaak tawphah tawhgenteh hi. Ih nuntak huihpi nungte in tawphah suangahih leh sehnel ahih lam koici lah hiam? Hun haksapen ah zong akip ding tawphah koici neih thei ding ihhi hiam?

*******

35 36

Page 19: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

SINNA 4 APRIL 16 - 22

“THO INLA KALSUAN IN!”-UPMUANNA LEH DAMHNA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM April 16

SIM DINGTE: LSiam. 13:44-50; Dan. 7:7, 8; John 10:10;Matt. 9:1-8; I John 1:9.

KAMNGAH: Bang ci leng abaih zaw hiam? “Namawhnate kimai sak zo hi” ci leng abaihzaw hiam? “Tho in la kal suan in” cileng abaih zaw hiam? (Matt. 9:5)

Nuntakna sung ah, na lau na kihtak teng gelhding hi lecin, bang teng khawng na gelh tam maw? Miatam zaw te’n innkuanpihte ahihkeh, ei mahmah ih sihding kilau pen kha ding hi. Tua bang launate ih telsiamhi. Ahi zong in tua bangte pawl pen leitung vai mahmahhong suak hi. Tu tawm a ih nuntakna vai hong hi mawkhi. Sihna ih cih ih kihtak pen ding a kilawm pen takpimaw leh?

Pasian in apian ding alaupente gual ding hi lenge. Tua pen ih innkuanpihte leh ei mahmah in tawntungnuntakna ih tan khak ding vai hi kha ngel ding hi.

Pasian in pumpi natna leh sihna vai don mah hi.Ahi zongin Amah in kha lam damlohna leh tawntungsihna vai adon-pipen ahihi. Zeisu in mi tampite damsakbek lo in asisa pawlkhat thokik sak hi. Ahi zongin tuanuntaknate leitung nuntakna letsong hi bek hi. Ahunhong tun ciangin, hih mite khempeuh Athawh kik lai a,athokikte sim loh; pumpi sihna hong thuak uh hi (Matt.27:50-53 leh SDA 5 B.C. p. 550; leh E.G. White,

Khangcinh Lunggulh, D.A. p. 786). Pasian in eite adinga hong sepsakte en ni. Hotkhiatna thu in bel leitungnatna satnate leh sihna mannate pan hong dal den lianlohi. Hih bang thu teng ngaihsun kawm in, damhsakna athupiang, pumpi leh khalam vaite zong ngaihsun dih ni.Tua te pan upmuanna tawh kisai bang sinna thupite ihngah thei ding hiam?

NIMASANI (SUNDAY) April 17

LAWN’HUAILOTE LAWNG (Matt. 8:1-4)

Zeisu in mualtung thuhilhna hong hilh khin tahi. Tua ah Pasian gam thukhunpite hong kilak hi. Tuakhit ciangin Satan gam vai hong gen kikna ah khuamialkhuadam leh misiahuaite mawhna leh thuaksiatnate panhotkhiat ding a awngg akiko cihte khawng hi. Leitungthukhunte pen Khazih deihna tawh ki-elngat den hi. Tuahun lai in phak-natna bel Satan gam asiathuaizia honglak bang khat ahihi. Miriam vai bang ah Pasian in danpiakna in zangh hi (Gamlak. 12:9-12 sim in). Laisiangthoah phaknatna pen aluahuai alipkhap huai tak a, hihasiacip leitung a nuntakna vai alak ahihi.

Matt. 8:1-4 sim in. Zeisu in a damsak kawm inhih miphaakpa A lawnna in bangh thupitna nei hiam?(Siampi. 13:44-50 sim sin le cin).

Miphak in Zeisu mai ah khukdin in, “Na ut leh,nong damsak thei hi.” (Matt. 8:2, NKJV). Greek kammalah “. . . thei” cih pen dunamai hi a manglai in “dyna-mite” ahihi. Vangliatna tawh kidim cihna hi. “Na ut nakleh vangliatna tawh na dim a, ka nuntak nong khel theihi. Zeisu in ut mah ing ci in lawng a dam sak pahlian hi.

37 38

Page 20: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Zeisu in miphakpa alawn amu mihonpite sungahhih apiang thu in lunglut sak mahmah kha ding hi.Mundang a ahih bang in, tua khit ciang zong kam tawhpau in tua mi damna ngah thei mah hi. Ahi zong in,amahn bang cia lawng sese ahi tam maw? “Alauhuaimiphakpa’ natna damsakna a Khazih sep pen, mitemawhna pan mite mawhna pan A siansuahna vai kawh-muhna ahihi. Zeisu kiang hong zuanpa pen “phaaknatnatawh kidim hi”. Natna gu in apumpi zel hi. Nungzuite ina Topa uh lawngkha sak nuamlo uh hi. Bang hang hiamci leh miphak alawngte asiang lo suak hi. Zeisu in tuamiphak alawn hang in sianglo tuanlo hi. Ama lawnna inmiphakpa tung ah nuntakna vang lutsak hi. Phaknatnahong dam hi. Tua bang mah in alauhuai mahmah asungtawng dong asusia mawhna pen mihingte hih theih thuhi lo hi.” - E.G. White, Khangcinh Lunggulh, DA p. 266.

Alawnna tungtawn in Zeisu in ih mawhnate bangzahta in siahuai mah leh, mawh maina, damna, angahnuamte Amanh vanai ding cih hong lak hi.

Tu lai “phaknatna” bang a na muh na theih a omkha hiam? Mite’n akih, ataisat mimawh lua bang aangaihsut uh hi kha ding hi. Zeisu’ omzia in tua bang tetawh omzia ding ih telsiam nang in hong koici panpihthei ding hiam?

NINIHNI (MONDAY) April 18

ROME MITE LEH MESSIAH (TELTUAMPA) (Matt. 8:5-13)

Daniel in Rome vai tampi agenna ahang khat omding hi (Dan. 7:7, 8, 19-21; Dan. 8:9-12, 23-25 sim in).A vangliatna hang mah ahihi. Khazih hun lai in Rome

ulian khat in Rome vangneihna kilanghsak hi. Tua bangulianpi khat Zeisu kiang ah hong pai hi. Tua ulianpazong ei mah bang in cihna-mel ding theilo in hong om hi.Leimite hih theih a omlohzia kimu thei hi. Alianpen lehhuzaap neipen, ahaupente zong leitung nuntakna vaitampite ah maa bingg uh hi. Pasian panpihna lo tawh ihlamet theih bang om mawk?

Matt. 8:5-13 sim in. Hih mun ah upmuannathumann leh akhiatna vai bang hong kilak hiam?Khuavak hong ki tuampiak SDA khat ih hihna tawh hihthu in bang hong theihsak kul hiam?

Galkap mangpa pen Rome galkap 80 pan 100makaipi hi. Kum 20 kumpi na sem khin a innkuan neihkiphal lo hi. Anasempa pen a innkuanpih neih sun hiding hi.

Tua bang hun lai in Rome te sang amuhdah zawkuh pen miphakte hi ding hi. Tua hi a Zeisu in hih makaipakiang ah hong pai ning acih hang in ama inn ah Zeisualut nuam lo ding in ngaihsun hi. Zeisu kammal angakkawm in tua ulianpa upmuanna lian hong kimu a: Zeisukammal in A lawnna bang mah in vang lian hi. Hihulianpa in, Zeisu in damhsak haksa sa lo ding cihngaihsun hi. Galkap-bute’n a galkapte asawltheih bangin Zeisu in natna tung ah vangg nei cih um hi. Uliante’ngalkap te asawl ziauziau ngeina hi.

Zeisu in Matt. 8:11, 12 a acih thu zong en ni. Ahampha diak khinsate ading in vauna suak hi. SDA khatih hihna tawh ih hamphatna ih zat siam theih ding kisamhhi.

Bang nisim sepna leh teelna te bawl na hi hiam?Athupi zawlai ah hih teelnate in na upmuanna hong koicihuzaap hiam? Na upmuanna akhan’ nang in na septheih bang om thei ding hiam?

39 40

Page 21: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NITHUMNI (TUESDAY) April 19

DAWITE LEH VOKPITE (Matt. 8:25-34)

Matt. 8:25-34 sim in. Hih thute in Pasianvangliatna vai bang hong hilh hima? Ei ngaihsut zawhlohthu hong tun’ ciang lungmuanna koici ngah thei ding ihhi hiam?

Jew mite ngaihsutzia ah pianngeite leh dawi vaitepen Pasian bek in uk hi. Matt. 8:23-27 sung ah Zeisu inhuihpi lauhuai kammal tawm tawh adaih sak vai kigelhhi. Galilee tuipi nisuahna lam ah Zeisu va gal kah in,Gentilte te tenna mun hi a; dawi lutte’ pawl khat zongom hi.

Mark 5:1-20 leh Luke 8:26-39 te’n dawi lutte vaihong genbeh uh hi. Tua dawite in amau mah “legion”kici uh hi. Galkap honn 6000 ciang legion khat akiciahihi. Tua dawite vokpi 2000 sung ah lut uh hi (Mark5:13).

Mi tampite in bang hang a tua dawite’n tua voktesung ah paisak ding in ngen se cih lamdangsa uh hi.Thukhat ah dawite tuamtat nuamlo uh hi. Inn bang aomtheihna mun lunggulh uh a akihhuai vokpi sung zongphamawh salo uh hi. Thudang khat ah dawite’n tui kihtauh hi. Zeisu ngiat in zong tui omlohna mun ah khawlmunzong uh, ci hi (Matt. 12:43, RSV en in). Jew mite tangthuteah nitawpni ma in dawite suksiat theih ahihna thu zonggen hi.

Ahang bang bang hi mah leh, athupi pen ah:dawiveite’ suksiat nop zia pen Satan in Pasian tateasuksiat nop zia bang lian ahihi. Ahi zongin Zeisu inamau nuntak kikhel sak kikeuh hi. Khazih ateel mi adingin Satan siatsuah khempeuh kibawl pha kik ding hi. Tuabang hi kei leh ei thuak zawh ding hi lo hi.

Satan leh Khazih kidona gal kawm kal ah khatzaw sang lam ah ih pan’ akul ahihi. Hih pen apatauh-huai mahmah thu hi a, Zeisu in kitel-tak a, hong gennaah: “Kei tawh apang khawm-lote in ka langpang hi a,midangte Kei tawh Pasian kiang azuatpih- lote inakithehthang sakte ahi uh hi” (Luke 11:23, NKJV). Koilam pang cih pen ei tung ah kinga hi.

John 10:10 sim in. “Gutate in gu ding, that ding,susia ding cih loh in hong pai lo uh hi. Kei ka hih lehnuntakna na ngah nang uh leh akisam omlo apicingnuntakna nangah nang uh a, hong pai ka hihi (NKJV).Hih thu in tua dawiveite leh ih nuntakna ading in bangkhiatna nei hiam? Hih mun a hong kikamciam vai koicilawhtak thei ding ih hi hiam?

NILINI (WEDNESDAY) April 20

THO INLA KALSUAN IN (Matt. 9:1-8)

Ninihni sinna ah, Zeisu in Israel lak ah hih zah alian upmuanna mu keng acihna mu kha hang. Hih banghun lai tak mah in apumpi damna sang lungsim damnaalunggulh zaw Israel mite lak ah zong om hi.

Matt. 9:1-8 sim in. Hih munte pan in mawhmainakamciam vai tawh kisai athupi bang lametna ngah theiding ih hi hiam? Tua mawhnate bang hi a, bang siatnahong tun cih thute bang hang in thu a simh/lak ding hilo hiam? (Rome 4:7, I John 1:9; I John 2:12 zong sim in).

Pumzawpa, Zeisu in akha lam vai a bawlphat sakmasak vai koici bang in lunglut-huai hiam? Zeisu in belkician tak leh siangtak in a omzia tel hi. Tua mipa inasung tawng ah thuak hi. Apumpi mahmah zongzawngkhal-lua mahmahta hi. Ahi zongin Khazih in ama

41 42

Page 22: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

haksatna sungtawng pen ama nuntak siat vaikisuantakna ahihlam thei hi. Maisakna a lunggulhahihlam zong thei hi. Mawhna thamanh atelsiam mi khatki tangsappen leh a lung nuamsak-theipen dingkammalte hong genkhia a: “Na mawhnte kimaisak hi” cihi.

E.G. White, gentehna: “Pumzawpa in ama ci lehsa damhna sang in alunggulh-zawk pen mawhna kollpan a suahtak ding ahihi. Zeisu va mu thei in maisaknakamciam leh van lungmuanna a ngah ding lunggulhmahmah hi! Tua khit teh asi a, ahing zong in Pasiandeihna sung ah lungkim ding hi” - Khangcinh’ Lunggulh,DA, p. 267.

Eite in thu ih nget ciang in ih pumpi vai vive hidiak hi. Pasian in tuate vai ah hong don hong kem mahna ven; mualtung thuhilhna sung ah Zeisu in, “Pasiangam leh Ama dikna zong masa un” hong ci hi. Tua hi aatawpna ah, taksa lam tangsapnate sang in leh; tawmveisung bek kimang a, abeimang pak vaite sang in, masaka ih neih ding hizaw hi.

Ci-lehsa vaite hih leitung ah tawlkhat sung bekahihi. Hih thumann ih mangngilh khak loh ding banghang in thupi hiam?

NINGANI (THURSDAY) April 21

MISITE AMAU NAKIGUI LEL UH HEN (Matt. 8:18-22)

Matt. 8:18-22 sim in. Zeisu in nungzuih vai hihmite kiang ah bang agen hi mawk hiam?

Amasa pen in, Matt. 8:18-22 sung ah mi 2 in Zeisunung zui nuam in va nai uh hi. Anih un citak tuak uh hi.Ahi zong in a awh om tuak bang pian suak hi. Ih

ngaihsutna khempeuh athei Zeisu in abul pan longhpahlian hi. Amasa pen pa kiang ah Ama nungzui ding inalupna leh na khempeuh anusia ngam hiam cih dong hi.Ama nung ih zuih ciang in leitung neih-lehlamh teng tannpah ding cihna hi tuanlo hi. Tua cih zawh ding kigingsaa om ding cihna ahihi.

Anihna pa kiang ah “ka nung hong zui in, mawknasung a asite amau na kigui uh hen” (Matt. 8:22, Ampli-fied Bible). Atung in bel hih Zeisu kammalte khauh luakisa kha ding hi. Tua mi hih nop pen akilawm bang lelphot hi: “Topa aw, ka pa hong gui sak phot in” (Matt.8:21, Amplified Bible). Tua hih masa in Zeisu nung damzuih thei mah lo ding maw. Jew mite ngaihsutzia ah hihpen thukham ngana zuihna bang hi a, nu-lehpa te limtaka phum/gui phot ding ahihi.

Pawl khatte genna ah tua mipa’ pa pen si nai lo inasi pah ding zong hilo hi. Zeisu kiang ah, ka innkuanvaite hong hawm phot ning; tua khit teh na nung hongzui ning, aci bang khat suak hi. Zeisu kammal pan hihmipa in anungzuihna ding pan aki awngghah lel ahihi.

Tua hi a, hih thu ngaihsun leng, anihna pa tung aZeisu kammal “khauh” lua lo hi.

Nungzui ding a sapna dang khat Matt. 9:9-13 ahMatthew vai hong dawk hi. Matthew pen akimudahsiahdongpa ahihi. Zeisu in tua mipa lungsim, thumannthutak ah akihon’ zia Zeisu in asap ciang a adawnzia inhong lak hi. Zeisu in Matthew dawn kik dan ding thei hi.Laisiangtho munte in zong hih thu adik ahihna hongtheisak hi. Tu hun lai mite in tua hun lai mite adinginhih thu san’ hak ding cih ih mu thei hi. Hih sapna thu inlungdamna thu in, leitung bup mi khempeuh huam takpicih hong lak hi.

Matt. 9:13 sim in. Hih mun a thugui khun in tulai eite ading in khiatna koici neih thei hiam? Leitung

43 44

Page 23: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

biakna vai ngaihsutna thute dik in hoih mah leh, Pasianin thupi asak khat peuh anawngkai’ sak khakloh nadingin koici kidop thei ding ihi hiam?

KIGINNI (FRIDAY) April 22

NGAIHSUTBEH DING:

“E.G. White, Khangcinh Lunggulh, DA, pp. 262-271, “Nong Siansuah Thei Hi” cih thu sim in.

Ningani sinna ah, apa phum masa phot a tua khitciang in Zeisu nung azui nuam mipa thu ih sim kha hi.Ahi zong in Zeisu in, “hong zui in, misite amau na kiguiuh hen” na ci hi (Matt. 8:22, NKJV). Ahing lai mi khatZeisu in asi bang a agen ciang bang adeihna hiam?Amplified Bible sung ah “si (mawhna sung ah)” na ci hi.Kammal dang in gen leng, mawhna sung a asi mite penleitung leh gualnopna vai tawh nungta a tawntung nunnavai lametna leh lunggulhna a neilote ahi uh hi. Ahi zongin Zeisu in tua mipa leh eite tung ah hih leitung’ hongpiak theihte sang a thupi zaw hong laknuam ahihi. Tuahi a, Zeisu in acih bang acihna thu pen lamdang sakding hilo hi.

KIKUP DINGTE:

1. Atung a ngaihsutna tawh kizui in, Matthew thubusung a, apa aphum ding agenpa vai enkik in. Ihmasuan khempeuh ah zai tak a ih lungngaih dingahihzia hong koici gen hiam? Hih Laisiangtho ih sinnain tua vai bang zah in zai cih hong tel thei sak hiam?

2. Cinate ading thu ih nget ciang in pumpi damhna vaiPasian deihna ih thei kim kei hi. Kha lam damhnavai bel ih thei tel hi. Hih thu in na thungetzia hongkoici huzaap hiam?

3. Nang ading a thupi pen bang hiam? Gelhkhia in la,hong keng in. Na gelhkhiatna pan bang sin thei dingna hi hiam? Ei vai leh leitung leh Pasian thu vai eimuh ei ngaihsutzzia bang hong hilh hiam? Pasianomlo ci a aum mihonte’n gelh leh koici ki lamdan’ding hiam?

*******

45 46

Page 24: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

SINNA 5 APRIL 23 - 29

MUH THEIH LEH MUHMAWH GAAL

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM April 23

SIM DINGTE: Matt. 11:11, 12; Mang. 5:5; Matt. 12:25-29; Isa. 27:1; Matt. 11:1-12; Heb. 2:14.

KAMNGAH: “Baptize pa John pan a kipan tu dongin vantung gam in zawhthawh bawlnathuak a, azawhthawh bawlte in gam asutuh hi. (Matt. 11:12)

Nisim in athupi tellna ih bawl den a, nuntakzia,kizopnate, nasep masuante, ei ading athupi vaite, koicileng nuamsa a lawm tampi nei ding cih thute ahihi. Hihih teelte thupitzia ih teel nang in tua nate bang hiam cihih tel kul hi. Laisiangtho in ih muhte ahuzaap, ih muhtheih loh nate om cih hong gen hi. Ih muh theih loh te ihmuh nang in adalna puan ih khin, ih zial hong kul dinghi.

Tu lai thu leh la ki theih hun a nungta eite adingin, muh mawh vai tuamtuamte up hak samlo hi. Tu huna X-rays, radio awte, leh khau omlo kihona tuamtuamteih theih ih zaak ahihi. Phone ih ngah ih puak ciang,huih lak kithuzaknate ih et ciangin muhmawhnatetungtawn in, hong mu hong thei hong ngah sak cih ihthei hi. Kikingkalhna vai ih kiim ih paam ah piangtawntung hi. Muhmawhte pan muh theih, zak theih,theihtheih tuamtuamte ni sim in ih mu ih thei hi.

Tu kal sung Matthew leh adang pan muhmawhvaite in ih nuntakna leh ih teelnate hong huzaap in honglak hi.

NIMASANI (SUNDAY) April 24

Matthew 11:11, 12

Laisiangtho bup in Pasian kammal ahihi. Tuasung ah hotkhiatna thu geelna kitel gen hi. Munpawlkhatte telhak hi. Ahi zong in tua pen lamdang sakding hi lo hi. Hih leitung pianngei vaite ah zong atelhaktampi om hi. Pasian kammal pawl khat bel kha lam vaileh vantung thu hong lak thute bang a telhak mah dingzong ahihi.

E.G. White in hih vai hong telgen hi: “Nuntakniampente ah zong mipil misiam pente’ telkheh theihloh thute om hi. Mun citeng pan telzawhloh alamdangtampi om hi. Kha lam vai ah zong ih tel zawhlohthuthuukte aom mah ding hi lo hiam? Avaibuai penmihingte lungsim zawngkhalna leh ngaihsut toiluat manahihi. Pasian in Amazia thu tampi laisiangtho sung ahhong gen hi. Ama hong makaihnate leh athuthuukte ihtelloh man a Ama kammal ah ih lung-heineih ding hi lohi.” Khazih Kiang Zuatna, SC. pp. 106, 107.

Gentehna in Laisiangtho sung a atelsiam hakpenthu khat in Matt. 11:11, 12 hi a: “Kong gen ding thu inthumann ahihi. Tuiphumpa John sang a thupi zawkuamah suak ngei lo hi. Ahi zong in vantung gam aaneu pen zong Ama sang thupi zaw hi. Tuiphumpa Johnhun a kipan Pasian gam nasia tak in hong khangto hi.Mi nasia tampi in kiplet uh hi (NIrV).

Hih mun teng sim suak in. Bang teng telsiam inbang telsiam lo na hi hiam?

Akiteikhiatna dangte ah aneu 12 na pen“Tuiphumpa John hun a kipan tu dong in Pasian gamkhangto semsem a mitatsiate in langdo uh hi (ISV)”.“Tuiphum John in agen hun pan tu dong ciang vantung

47 48

Page 25: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

gam thu nasia tak in khangto a, mi tatsiate’n do bawluh hi (NLT).

Nisim leitung nuntak vai ah zong ih telloh thutampi om hilo hiam? Gentehna in, ih theihloh tam luaahih man in ni aom lam zong um nawn lo ding ihi hiam?Upmuanna leh Pasian kammal vaite ah zong tua bangsem mah hi lo diam maw?

NINIHNI (MONDAY) April 25

KHAWMIAL’ MONGTEEPTE (Matt. 10:34)

Laisiangtho kantelte in tang pek pan in Matt. 11:12vai ah gam leh mite cih kammal in ahoih lam leh ahoih lolam ah kila thei tuak ahih man in buai den zel uh hi.Greek kammal basmati in “nasia tak in khangto” ahihkeh“haksatna thuak” cih na suak thei hi. Greek kammalbiastes in “athahat, atup lian, alunglawp mite ahihkeh“atatsia mite” cih na suak thei hi.

Tua hi a hih mun in alung nem adik vangam inthuaksiatna ngah in mitatsiate’n do bawl maw leh? Tuaahih leh vantung gam ahoih lam in nasia tak in khangtoa, tua athahat thu umte in Khazih azuite hi takpi maw?

Khazih nungzuite bel Pasian gam mainawt nangin thahat mahmah thei kha ding hi lo maw?

Matt. 10:34; Mang. 5:5 leh Micah 2:13 sim in. Akidongh nunung pen dotna vai ah hih munte in hong huhthei lo ding maw leh?

Pawl khatte’n Matt. 11:12 akhiatna lakna ahbiazomai (ahoih lamte) leh biastes (asia lamte) akizattam pen dan zat ding hoih pen ci uh hi. Vantung gam innasia tak in vang siangtho tawh thahat tak in khangtohi. Khuazing mongteep nawk mang hi. Hih bang thu

apian lai tak in mitatsiate’n luh mang ding hanciam uhhi.” -- Adapted from D.A. Carson, The Expositor’s BibleCommentary with the New International Version: Mat-thew (Grand Rapids: Zondervan, 1995), pp. 266, 267.

Hih bang in kitheikhia leh Matthew thubu alungdamna thu, zaa huamsak-zaw ding a khuavak lehkhuamial kikal kilang-neihna leh Khazih leh Satan kikalkisam kan zawlai ding hi. Hih bang vai Laisiangtho munciteng ah kidawk hi. Ahi zongin Laisiangtho thak ah kitelpen hi. Muh theih muh mawh gal khat bel om takpimawk hi. Ih vekpi in zong tua lak ah ih bual hi. Hihkigal neihna ah panna lam ih nei tek hi. Tua gal sung athupiangte ih tel kan loh hang in nisim in ih phu khaden hi.

NITHUMNI (TUESDAY) April 26

LEITUNGBUP HUAM KHAZIH LEH SATAN KIDONA(Matt. 12:25-29)

Matt. 11:12 khiatna telsin ding in abaih loh lamzanni in ih mu khin hi. Ahamsat kawmkal ah Khazih lehSatan kikal gal vai hong tel sak thei tuan lo hi.

Matt. 12:25-29; Isa. 27:1; 1 John 5:19; Rom.16:20; Pian. 3:14-19; Eph. 2:2 leh Eph. 6:10-13 in Khazihleh Satan kikal galpi vai atakpi ahihna hong koici lahhiam?

Hih te pen tampi lak a pawl khat hi a, Laisiangtholui leh thakte sung a “tulai” Laisiangtho ngaihsunte khatin (Adventist hi lo) “gal vai a muhdan” acih ahihi. Hihlungngaihna’ lailii ah muhmawh vangliatnate kikalvannuai kigal-neihna om cihna ahihi. Hih kigal neihnaah mikim in pang khat teitei pan kihel kha hi hang. Hih

49 50

T- 4

Page 26: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

lungngaihnazia bel SDA te ading in thuthak hi lo hi. Hihthu in Pasian thu upna leh ih hilhna ah atung apat panih neihden thu ahihi. Ih makai masate in ih pawlpiakiphuh ma lim in asansa’ uh ahihi.

Hih Khazih leh Satan kikal buaina vai nangnuntakna sung ah na koici muh takpi hiam? Hih galpen atakpi hi a ih kiim ih paam ah apiang den ahihi. Hihthu na telna in adik lam a teel ding in hong koici panpiha, khialkhemna pan hong koici kep hiam?

NILINI (WEDNESDAY) April 27

KILANGNEIHNA HONG SIATSUAH SEMSEM CIANG(Matt. 11:1-12)

Ih muhsa mah bangin Matt. 11:12 a Zeisukammalte in Pasian gam pen buaina leh kidona lo tawhkiphut lo ding cih hong lak hi. Tua kidona in kikingkalhnavaipi ahihi. Hih gal piang khin in piang den lai hi. Hihvai pen mawhna, Satan leh mimangthangte akisuksiatmaimang mateng kizom lai ding hi. Tua kidona pensiahuai mahmah thei zel ding hi.

Kikingkalhna nasia in siahuai cih Matt. 11:12 aZeisu genna pan kimu thei hi.

Matt. 11:1-12 sim in. Kikingkalhna vai ih kiim ihpaam ah kivingvial kawikawi ahih takpi lam na koici theihtakpi hiam? Kikingkalhna thuguipi omzia hih leitung athupiangte in ih telsiam nang in hong koici hilh hiam?

Amasa in, John gilbem a koih ding makaitelungtang, bangh in makaih hi ding hiam? Hih mun ahSatan in John anasep bansamh sak in Zeisu sung aupmuanna lungkiat huai sak nuam ahih lam ih koici

muh hiam? Tuiphumpa John thong kikhia leh, Zeisu’ading bang lamet om thei tuan ding?

Tua ban ah Satan in Zeisu leh John nungzuite,amau mah akidot sak nop ding thu ah: Nazareth miZeisu in hih zah vangliatna nei na pi adik, ahoih,amuanhuai asanggampa John thonginn sung ah hih cidap koih mawkmawk? cih bang pian hi ding hi.

John lungsim sung ah zong kei hiah bang hang aom dih mawk? Bang ci a Zeisu in hong suak ta sak lo?cih bang ngaihsutna tawh lunghei neisak in, “hong paiding pa’ nang mah na hi hiam? Adang khat peuh kazong lai ding uh hiam? cih bang dongh sak kha mai ta hi.Hih John pen Zeisu atuiphumpa hi a, Ama tung ah PasianKhasiangtho vakhu bang a kum amupa mah ahihi (NIrV).Van pan awging, “hih in Ka it Ka Tapa, ka lungkimna hi”cih aw azakpa tek mah ahihi (Matt. 3:17, NKJV). Tunahih leh hih teng apian tak teh John hong lungheinei tahi. John thuaksiatna asia pan in hong siazawlai ta hi.Lunghei neih nang hong tam semsem ta mai hi (Mark6:25-28).

Hong lungheinei sak thu khat peuh a om hiam?Thungetna tawh avengmang thei ding in na um hiam?Tua lungngaihnate leh thungetnate in Pasian hoihna ahmuanna hong piak theihna. thu lamdang bangte khawnghiam?

NINGANI (THURSDAY) April 28

GAL ZAWHSA HI (Heb. 2:14)

Tangtawng pan in mihingte in gal tuak den hi.Mihingte sung ah midangte neihnsa sut in thah nopnalungsim bangdan khat apianpih mai kibangh hi hangh.

51 52

Page 27: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Katherine Tait in apa, mangkang thu ngaihsun siampaBertrand Russell thu agelhna ah galpi khat sung a apalung patauhna vai ahihi. Mangkangte leh Germany tegal hong kipat ciangin mangkangte in lampi ah lam inpawi bawl bang uh hi. “Ka pa in Victorian upna nei aleitung pen ama thuthu a ahoih zaw semsem ding bangin ngaihsun hi. Amihingpih uh Germany te tampi galsung ah kithat ding cih ngaihsutna tawh lungdam in lamuh hi.” - Adapted from My Father Bertrand Russell (En-gland: Thoemmes Press, 1997), p. 45. Mawh nei mihingtepianzia akhang akhang in tua bang hi suksuk mawk hi.

Mihingte akidonate uh ah atawpna ah bang piangding cih kuamahn thei lo uh hi. Zo ding maw lel ding cihthei khol lo in gal sim ding in kuan uh hi.

Van nuai bup “galvai savai in en leng” eite adinginlungmuan om mahmah hi. Koi lam in zo khin cih ihtheih khitsa ahihi. Khazih in zawhna lian pen tang khinzo hi. Singlamteh khit ciang in kuan zo a kuate in tuazawhna’ gah lehpak tang thei ding cih theihsa ahihi.Satan pen guallelpa hi khin ngiat hi.

Heb. 2:14, 1 Cor. 15:20-27; Mang. 12:12 leh Mang.20:10 in kikingkalhna’ thukhupna vai bang hong genhiam?

Satan pen van pan gal lelsa ahihi. Leitung ahzong lel hi. Ahi zong in, thangpaihna tawh asuksiat theihding tangzon’ hi (1 Pet. 5:8 sim in). Khazih’ zawhna penpicing khin mah hi. Ahi zongin gal vengsiang nailo hi. Eikidal theihna om sun pen ih lungsim leh ih pumpi agualzolam a ki kepcing ding ahihi. Nisim a ih teelna tungtawnin akemcing ih hihi. Eite in agualzo lam ah apang takpithei ding in nisim in telnate ih bawl takpi mah hiam?Tua peuh hilo kha in alel lam peuh ah ih pang kha hiam?Tawntung vai a ih mailam hun hih dotna ah kinga ngiauhi.

KIGINNI (FRIDAY) April 29

NGAIHSUT BEH DING:

Kikingkalhna vai ahih takpi lam athei lo ih omkha ding hiam maw? Ih lung sung ah nisim in ihngaihsun kha hi. Asia- huai leitung ah ih teng a lungmanhuaina leh natna satna dim hi. Ih tenna leitung pen,huan lai zang ah singkung khat tung a gul khat bek cihhi nawn lo hi. Huan bup ah gul om kawikawi mawk tahi. Khialkhemna namkim tawh kidim mun hi aupmuanna diktak tawh kidawm tak a ih nuntak kei leholno tak a ki awk thei ding dinmun a aom ih hihi. Zeisuin, “mawhna thang ah ih awkk loh nang in thu ngen unla, ngak (kiging) un” hong cih pen alamdang hilo hi.Thangg teng lak a Christian te sung a alauhuai- pen zuauthu in, “khialkhemna na thuak ciang akhengval na hi tahi, cih upkhakna vai ahihi. Hehpihna leh maisakna aneiPa angsung a na kilehkik kal ding hong ngak hehpihnatawh adim Pasian cih bang om kei” cihna thangg ahihi.Hih bang thu abeng- kha a, aza khalo om kei mawk nimaw? Thu khat pan in tua bang ngaihsutna adik kicithei a, tua bang dong na pai khit ciang in nang thu akileh kik ding apiang theilo zah ahihi. Tua hang keekmah a, Zeisu hong pai a, ei zawhlohna mun ah zawhnahong ngah sak in tua zawhna hong pianuam ahihi. Hihpen lungdamna thu ih cihcih pen hi a: kikingkalhna vaia ei gualzawh ngeilohna ding mun ah Zeisu in eite adingzawhna angah ahihi. Tua tawh ki zawitawn in nisim, naisim, hun sim in ama lam ah pangden dinga ih teel dingahihi. Athu ih manna, leh tua thumanhna’ hong piakgualzawhna kamciamte asang ih hihi. Eite hotkhiatnaapicin takpi nading a Ama hong sepkhiat sakna tung ahih kingak ding ahihi.

53 54

Page 28: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

KIKUP DINGTE:

1. Ataktak hi na pi ih muh theih loh na dangte bang tekhawng hiam? Hih thu in akimu thei lo vangliatnateleh thu tuamtuamte vai a ih lungsim ih hon nang inhong koici panpih thei ding hiam? Muh mawh vaiteih theihna in kikingkalhna lian vai atakpi ahihna vaihong telsiam sak thei hiam?

2. Christian tampite in kikingkalhna vai um lo in,ngaihsutzia beek zong nei lo uh hi. Amuh angaihsuttheih loh uh ahang bang ahi tam? Bangci thalnialnapeuh hong pia kha thei ding hiam? Nang na koicidawn tam? Kikingkalhna lianpi vai mi khat sin sakding hi lecin bang munte na mann na zangh dinghiam?

3 Singlamteh ah Zeisu in zawhna angah khit tu tan veihih ah bang hang a omlai mawk ih hi hiam? cih dotnana koicih ngaihtuah ding hiam? Zeisu hong sih,athawh kik khit, van akah kik teh bang cia hong paikika dawimangpa susia maimang lo hiam?

*******

SINNA 6 APRIL 30 - MAY 6

KHAZIH SUNG AH KHAWLNGAKNA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM April 30

SIM DINGTE: Matt. 11:28-30; Matt. 12:1, 2; Luke 14:1-6; John 5:9-16; Matt. 12:9-14; Isa. 58:7-13.

KAMNGAH: Vangik pua a, agim mi khempeuhte aw,ka kiang ah hong pai ta un. Tawldamnaka hong pia ding hi. (Matt. 11:28)

Khazih ngiat pen anungta thukham (thu piak)bang ahihi. “Anuntak tawntung khat vei zong Pasianthukham palsat lo hi. Mite in asep abawlnate ah khial hici in paulap zong uh hi. Ahi zong in amah in, “note lakah khat peuh in nong mawh kawk theih takpi uh hialeh” ci thei mawk hi (John 8:46, NIrV). Adapted fromE.G. White, Khangcin Lunggulh, DA p. 287.

Zeisu’ nungtakzia in Pasian thukham, thukham10 te deihna kilanghsak hi. Amah in mihing tungtawn aanungta Pasian thukham ahihi. Tua hi a, Zeisu’nuntakzia ih sinna tawh thupiak tawh kizui (kipawl)nuntakzia ih mu thei hi. Tua thupiakte hinna neilothukham bang hilo ding in koici zuih ding cih ih sin theihi.

Tua thukham (thupiak) lak ah alina ahi Nisagihni(Sabbath) phawk a siangtho a tan’ ding zong kihel hi.

Tu kal in Matthew thubu in sinbeh lai ding hi.Nipini tan dan tawh kisai kithukimlohna pawl khat ih ending hi. Tua ciang in Zeisu nuntakzia tungtawn in Nipinitang cih omzia diktak ih telthei ding hi. Thukham in

55 56

Page 29: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Pasian zialehtong gentehna bang khat hongsuak hi. Zeisungiat in tua thukham tawh kituak in nungta hi. Thupiaklina koici zat ding cih hong hilhnate theisiam in Pasianzialehtongg ih telsiam zaw ding hi. Athupi zaw lai ah, ihnuntakna ah tua zialehtongg te koici ngah in, koici neihthei ding cih ih tel thei ding hi.

NIMASANI (SUNDAY) May 1

APUAK NOP KHAZIH HAKKOL (Matt. 11:28-30)

Matt. 11:20-27 sung a, Zeisu in Ama nasepna,asang nuam lo khuapi pawl khatte vangnei tak aavauhilhna vai hong kipan hi. Ama vauhilhna penalinlawn huai thu asuahna ah tua khuapite in thudikatheih nading un hunhoih hunpha nasia takin ngah khinuh hi. Thumann thutak ahi Zeisu mahmah amau lak ahhong om hi (John 14:6). Tua kicing zolo hi phial leh zonganasia “na lamdang” tampi zong bawl laisawn hi (Matt.11:20) Ahi zong in tua khuapite kisiik nuamlo uh hi.Capernaum khuapi a abawl anasia nalamdangte Sodomah kibawl hi leh “tu dong kiplai ding hi’ aci liang zawlaiahihi (Matt. 11:23). Sodom te sang in Capernaum tesuukzawlai cihna suak hi.

Tua khit lian ciang in aneu 25-27 ah, Pa kiangah, Zeisu thunget hong kipan hi. Topa tung ah lungdamko in, Pa leh Amah kikal kizopzia hong suut hi. Aneihleh asep abawl khempeuh Ama tung a Pa in apiak ahihnathu zong kitheikhia sak hi. Hih thu keek mah in Amahhih khuapite in anialna vai uh adahhuai ahihna kilanghtakin hong lak sem lai ahihi.

Matt. 11:28-30 sim in. Hih munte ah Zeisu inbang agen hi mawk hiam? Bang hang in hih thu hih laiah tu a agen teng agen khit teh agen hi mawk hiam?

Zeisu in uplohna vai hong pulaak khit teh Pa tawhakinaina vai hong gen to hi. Tua khit ciang in agim miteading tawldamna apiak vai pulaak hi. Athu genna angaimite kiang ah, hih midangte bang a akhialh khaklohnading uh a agen ahihi. Ama gen banga semding bawldingin thuneihna leh vangliatna nei hi. Ama kiang zuatnatungtawn in tawldamna ngah ding cih thu zong gen hi.Tua hi a tua tawldamna sung ah Amah anial mite ngahtheih loh lungmuanna,, hotkhiatna kamciam leh lametnacih te kihel hi.

Zeisu in tawldamna hong pia ning hong cih ciangin acih nop bang dang om lai hiam? Thadahna zongmaw hi peuh mah kei. Zeisu in eite hong deihsaknasang mahmah hi. Tua thute mualtung thuhilhna sungah ih mu hi. Ahi zong in Zeisu tawh kikholhkhawmna inhong gim hong tawl sak ding hilo hi. Amah ih theih a ihzuih ciang in, Ama zialehtonggte hong lawh in, hih leitungnuntakna vaibuaite leh haksatnate pan tawldamna ihngah thei ding hi. Tua bang tawldamna ih ngah theihnang lampi khat pen Nipini zatsiamna ahihi.

Hih mun a Zeisu’ hong kamciamna thu koici ngahding ih hi hi hiam? “Akiniamkhiat alungnem” mi hihnaleh ih nuntakna ah ih van puakbaih sak cih te bang kisaimawk hiam?

NINIHNI (MONDAY) May 2

KHAWLNGAKNI VAI BUAIPIH (Matt. 12:1, 2)

Christian tampite cih dan a Nisagihni Nipi penakihemkhia hi mawk leh, tua acih uh adik hi mawk leh,bang hang a Topa Zeisu in Nipini zatzia ding vai tawh

57 58

Page 30: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

hun tampi zangh in genna hawmnate nei thapai mawkding hiam?

Matt. 12:1, 2; Luke 14:1-6; Mark 2:23-28; leh John5:9-16 sim in. Hih munte ah thubuai bang hi mawk a?Bangte hilo hiam?

Israelte Babylon a galmat athuakna thu uh ahangpen Nipini athanghuai sak vai uh zong thu khat a akihelahih lam Pharisees te’n thei uh hi. Tua bang apian nawnloh nang in dal nuam uh hi. Tua hi a, amaute in Nipinia seploh ding vaite tawh kipawl thukhun tampi bawl uhhi. Nipini asianthona akepcing nop man uh a abawl uhahihi. Bang te khawng hiam?

Akpi khat Nipini in tui leh anek huai ding hiam?Phariseete tampite in tua ak atui ding ngiat ah kikhawiahih leh anekhuai lohna thu in tua akpi in tua ni in zongama nasep ngei asem suak ahihi. Ahi zong in atui ding akikhawi hilo in gawh ding a kikhawi ahih leh gawh dinga kithausak kimlai hi leh e? Tua hi leh bel nektheih hi ciuh hi. Ahang pen tua akpi atui ding a kikhawi hilo hi(tua akpi Nipini a tui ahih man in na gawh leh bel atuizong nek huai hi aci zong om hi).

Nipini in limlang a ki et theih ahi ding hiam leh?Kiet ding hilo hi. Na samkang khat peuh mu leteh botnuam kha mawk ding hi teh. Samzang bawh khiat penbuh at bang a nasep khat suak hi. Tua hi a Nipini palsatsuak ding hi ci uh hi.

Nipini in na inn kangg leh na puante na la theiding hiam? Adawnna ah silh khat tang bek la thei dinghi. Silh khat tang na silh leh silh khat tang mah na lakhia thei ding hi. (Nipini in na inn kangg zenzen lehGentile te aphelh ding in sawl huai lo hi.) Ahi zongin tuaGentile mi in ahih teitei leh bel phamawh lo hi”.

Nipini in cil akisia thei ding hiam? Suang tung ahcilsa thei in, lei lak ah tungmann bawl nasuah loh nanginna sia kei ding hi.

Hih bang nengte ci in ih nuihsan kha ding a ahizong in Nipini vai bek ah hilo in ih upmuanna thu tawhkisai vaite khempeuh ah ei zong tua bang keek mah ih hikhasop ding hi. Athupi lote ngaihsutna in athupi taktaktepeuh aphawk khalo peuh ih hi kha mawk hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) May 3

ZEISU’ DAWNKIKNA (Matt. 12:3-8)

Ninihni sinna ah Nipini’ deihna diktak asiasuaksak thukhun khauhpaite tawh kisai in Zeisu inatelkhehna vai ih mu hi. Tua ni in ih na sep ih silbawlnatepan ih khawlngakni ding ahihi. Nasepni hun sungte aaki hithei lo khat leh khat kikam kum in Topa thu sungah nuamsa a kikup kiholimnate leh Amah ih biak hunding ahihi. Nute pate in zong tate akep adon theih zawkhun ding ahihi. Piangsakpa, hong honkhiapa in eite adinga hongsep hongbawl sak thuleh-late tawh ih gualnop hunding ahihi.

Matt. 12:3-8 sim in la, Phariseete hakkol vangikpivai tawh kisai Zeisu dawnkiknate lungngai in. Zeisu inamaute atelsiam sak nop bang thute hiam?

Zeisu in anung ciang a akhauh zaw a agen thuteagenkhia ahihi (Matt. 23:23, 24 sim in). Athupi mahmahthute abulphuh ding uh deihsak hi. Zeisu in David agaltaiin biakbuuk a khomun aneek vai amau theihsa thu mahagen kik ahihi. Tua khomun pen Siampite bek neek dinga ngaihsut ahih hang in tua bang hun nawngkai laitakin David leh alawmte gilkial’ vai pen akisehna omsa sanginhong thupi zaw hi. Tua hi a, Zeisu nungzuite gilkialnapen amau Nipini thukham vai dang (ann laak vai) sangin hong thupizaw hi.

59 60

Page 31: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Zeisu in Nipini a, biakinnpi a siampite nasepsilbawl vaite zong hong gen hi. Nipini in midangte huha, panpih ding ahihi. Tua mah bang in, Nipini a nungzuite’nasep silbawl vaite in Zeisu leh Anasep vai hi a, biakinnpisang a thupi zaw vai ahihi.

Hih sung a Zeisu gen thute khatbeek in Nipinizatzia ding neuseek peuhmah lo hi. Amah in Nipini tan’ding vai tawh hilo in Nipini’ deihna diktak; aliah adalamau bawltawm, Nipini vai thukhamte pan honkhianuam hi. Nipini in Khazih pen piangsakpa leh honkhiapaA hihna tawh ih ngah lungmuanna leh tawldamna limlaahihi.

“Khazih hun lai in Nipini vai pen kilehkaih gawpahih man in Nipini zatziate in, angsung khual mite omziahong lak zawsop mawk a, itna tawh adim vantung Pa’zialeh-tongg lak thei khalo hi.” - E.G. White, KhangcinLunggulh, DA p. 284. Na gamtatnate ki en in la, van a ihPa zialeh-tongg asunn takpi ding in bang hih thei dingcih nang leh nang kidongh in.

NILINI (WEDNESDAY) May 4

NIPINI A DAMSAKNA (Matt. 12:9-14)

Lungdamna thubute sim vek leng Nipini a Zeisuleh biakna makaite kawmkal thupiangte agenna vaitelunglawp huai mahmah hi. Lungdamna thubu at 4 te inNipini asawt lo a kibei sak ding hi leh bang hang inmakaite tawh Nipini vai buaipih thapai ding uh hiam?Hih thubute Zeisu nasep khit pek ciang a kigelh pan cihih phawk ciang, cih huai zawkan lai hi. Tua thubutekigelh hun lian pen Laisiangtho thu ngaihsut siamte

ngaihsutzia kibang kim lo hi. Atamzaw in bel Zeisu sihzawh kum 20 pan 30 kikal bang ding in seh uh hi.Nisagihni Nipi pen Nimasani tawh kilaih ding vai peuhmah hih thute Zeisu nuntakna vai mun khat beek ahhemgenna nangawn omlo hi. Tua hi a, Nisagihni Nipipen akikhel akilak-khiatna vai bang mah omlo hi. Nipinikilaih ding vai thupiakna thubu 4 te ah om ngeilo hi.Zeisu in zatzia ding athupiakna leh Ama omziate ah kullai in kizangh lai cih hong lak zawsop hi.

Matt. 12:9-14 sim in. Bang vai buai hiah om a?Ki thutuah lohna vai bang hang ahih kul hiam?

“Nipini khat in Zeisu kikhopna inn ah alut leh,khut zaw mi khat mu hi. Pharisee te in lunglawp tak inbang hih ding cih en uh hi. Nipini a damsakna tawhthukham palsat a angawh ding lam uh Honpa in thei hi.Ahi zongin hun mawkbei sak tuanlo hi. Nipini anawngkaisak thukhun picing lote vattuuk hi. . . Jew te lak a agentheihzel uh thu khat in apha bawl thei ding kimlai abawlkei leh asia bawl suak hi cih thu ahihi. Hotkhiat lohnapen thahna suak hi. Tua hi a, Zeisu in Rabbi te amauthang mah tawh man hi.” - E.G. White, KhangcinLunggulh, DA p. 286.

Nung Nipini a thupiang vai ah, Zeisu in mite ki-ang ah thukham deihna asang zaw lam, upmuanna,nuntakna, deihsaknate musak nuam hi. Amaubawltawm Nipini thukhunte palsat lo in tua mipa natnatawh nusia nuam zaw uh hi. Athukhunte uh kiheek-kawi lua ahih man in Rabbi te in Nipini in cinate anatnateuh pan ahotkhiat sangsikh un bawngtal dum sung pankaikhia zaw ding uh hi.

Ih thu zuihziate in, ih upmuanna vai ah Pasiandeihna tawh kituak a; upmuanna tawh ih nuntak khiatnahong liah hong dal khakloh dingin kidop kul hi.

61 62

Page 32: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NINGANI (THURSDAY) May 5

NIPINI ZATZIA (Matt. 12:12)

Thubu siangtak a ih theih mah bang in Zeisu inNipini mawk lakkhiat lo hi. Nipini thaksuak sak zawsophi. Vangik tampi akisuatna pan suakta sak hi. Kumzatampi khit ciangin Christian tampite in Nipini in khawlngain biakpiakna nei uh hi. Kumza cin ngaveina lai a tangthusiapi Socrates Scholasticus in: “leitung khempeuh dektakah pawlpite in nekkhawm bawl uh hi” cih thu na ciamtehhi. - Ecclesiastical History, Book 5, p. 289. Nipini vailungdamna thubute ah akigelhna thu ahang tampi omhi. Ahih hang in Nipini tawh kigamlat sak ding vai hipeuhmah lo hi.

Matt. 12:12 sim kik inla, thute limtak in ngaihsunin: “tua ahih man in Nipini in ahoih bawl ding kilawm hi”(NKJV). Zeisu genna vai ah hih thu in bang khiatna neihiam? Nipini zong kepcing ding ahihna vai bang honggen hiam?

Jew mite thukham ah anuntakna alauhuaidinmun atung mi khat zatui zaha vai tawh kepdingdonding pen kiphal hi. Zeisu in, tua ban ah nidang ciangahi thei ding zong tun phal thei hi. Anung ciang a Zeisugen Matthew thubu sung ah kimu thei hi. Vantung gamthu athei takpi thuhilh siapa in inn neipa bang ahihi.Ana-kholna pan alui-athak vante hong piakhia thei hi.”(Matt.13:52, NIrV). Zeisu in sungum thak zong hongpiakhia takpi hi.

Isa. 58:7-13 sim in. Hih munte in Topa nungzuihih cih omzia hong tellah in thukham deihnate, Nipini tanvaite zong koici zuih thei takpi ding cih hong tellah ahihi.Vantung mi 3 te thu ih theihna in “alui asiate apuahphakik cih kammal hong koici telsiam thei sak zaw hiam?

KIGINNI (FRIDAY) May 6

SINBEH DING:

Mi pawlkhatte in, “biakna cih om in om kei lehmidik nahoih sem, leh misia ahoih lo asem abawl omthei lel hi. Midikte in thusia bawl theih nang in biaknaakisam hi bek hi” peuh ci thei uh hi. Kum 1600 lai pawlin, French mi thu ngaihsut siam vau hilhna lam aminthang (Blaise Pasca) gelhna ah, “mihingte in biaknavai tawh upna tungtawn in kician tak leh lungkim tak inasia huai nate sem uh hi” na ci mawk hi. Hih ngaihsutziabel akilehzial bang khat suak hi. Ahi zong in, dah huaitak in, hih thu adikna ciang om mawk hi. Hih adiknalam zong tu kal sinna sung a Pharisee te leh Nipini vaiah hong kidawk hi. “Zeisu in Pharisee te kiang ah Nipiniin ahoih-apha sep tuak maw? asia?, hotkhiat vai maw,kithah kimat vai” cih thu na lehdot kik hi. Amaute ngimnahoihlo mah tawh na tangdot kik hi. Amaute in hazatmudahna siahuaitak tawh asul zuih niloh uh ahihi. Ahizongin amanh nuntakna huu in mihonte lungdamnaapiaden ahihi. Nipini in amau geelna bang a thah hoihzaw maw? Zeisu bang a thuaksiate damna leh suahtaknapiak huai zaw? Pasian nisiangtho ni in lungsim sung ahthahna-suamna hoih zaw ding maw? Hehpihna na’ semin. Itna lungsim leh gamtat kampau omziate mite tungah luangkhiasak zawk ding hilo maw? E.G. White,Khangcin Lunggulh, DA p. 287.

KIKUP DINGTE:

1. Zeisu in, ka deih pen hehpihna hi a, biakpiakna hi lohi” acih ciang in bang adeihna hiam? (Matt. 12:7,

63 64

Page 33: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NKJV). Na dawnna nang na ngaihsun kawm in, hihmunte zong lungngai in: Matt. 9:10-13; Hosea 6:6leh Isa. 1:11-17.

2. Laisiangtho ah hih zahta in kician napi bang hanginChristian tampite, Zeisu a it amuanhuai mahmahmitampite in Nipini pen sang nuamlo hamtang uhahi tam? Nipini thumann vai alunglut theih nangun, Laisiangtho pan a thukipte ih lah ban ah, ih hihtheih dang bang khawng om thei ding hiam?

3. Nipini koici zat na hi hiam? Nipini zatzia vai ahathuuklut-zaw leh apicing-zaw tualbualna koici neihthei zaw ding na hi hiam?

4. Zeisu in, “ka hakkol puaknop a ka van zong zangg hi”hong ci hi. Nang na kidot ding ah van azang zaw dingleh na kiim na paam a mite’ hakkol apuak nop zawding in koici panpih thei ding na hi hiam?

*******

SINNA 7 MAY 7 - 13

JEWTE LEH GENTILETE’ TOPA

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM May 7

Sim Dingte: Matt. 14:1-21; Matt.14:22-33; Paikhiat.3:14; Isa. 29:13; Matt. 15:1-20; Matt.15:21-28.

Kamngah: Kei mah in Topa ka hi a, thumanhnatawh nang mah hong sam in, ka khuttawh nang hong len in, mite tung ahthu-ciamna ahih ding, Gentilete tungah khuavak ahi ding in nang kong koihkhin a, kong kem hi. (Isa. 42:6)

Matt. 15:24 ah Zeisu in teltak in agen in ah, “Is-rael phung sung a amangthang tuute ading lobuang inkei hong kisawl hilo hi. Hih mah a, Khazih pen mi bangin hong piang in Israel mipite lak ah na hong sem hi.

Laisiangtho bup hong lah bang in Pasian in Israelte bek akem adon hi lo hi. Pasian in Israel atellna thu inamaute tungtawn a mi khempeuh in thupha asanna dinguh ahihi. “Pasian in vantung nate amau munciat ah koihhi. Asung a omte khempeuh bawl hi. Mite nuntakna piahi. Atat-aheknate uh ah kem hi. Anasemte tung ah,“thumann a nungta dingin note kong teel zo hi. Na khutkong let sak ding a, muanhuaina mun kong tun ding hi.Israel mipite tung ah ka thuciam ka picing sak ding hi.Tua hi a, note in midangte ading in khuavak na hi dinguh hi. Khua mulote khua na mu sak ding hi. Thongkiate na suakta sak ding hi. Khuamial sung a omte hongkilak khia ding uh hi.” (Isa. 42:5-7, NIrV).

65 66

T- 5

Page 34: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Tua hi a, Topa in Israel tungtawn leh teltuam Mes-siah ahi Khazih tungtawn in leitung khempeuh zeel kimding hi. Tu kal in hotkhiatna kisam mi khempeuhte tunga Topa nasepzia pawl khat ih sinbeh ding hi.

NIMASANI (SUNDAY) May 8

GILKIALTE ANNVAK (Matt. 14:1-21)

Zeisu nasep lak ah mikim theih pen thu in mi5000 te leh numei naupangte ann avakna vai hi pen hi(Matt. 14:21). Laisiangtho thak mundangte mah bangin, hih thupiang zong thupuak tawh a om ahihi. Tuathupuak in Zeisu nasepnate khiatna athuuk zawkan inhong telsiam sak ahihi.

Matt. 14:1-21 sim in. Mi 5000 te lamdang tak aannvak vai ma in bang thu piang hiam? Azom a hongpiang thute ah tua thu in bang hong thei sak hiam?

Tua hun lai a nungzuite mun ah kikoih in. Pasianmi tuiphumpa John ngawng akitan khit deuh hun ahihi.Anungzuite in tua thu Zeisu kiang ah hong gen uh hi.Akigen loh hang nungzuite bel lungkia mahmah kha dinguh hi. Amau upmuanna mahmah ah akize-et suak hi.Tua khit ciang a Zeisu sepna bawlna thu in a upmuannaah khoo sak kha ngel ding hi.

Hih thu in athuuklut khiatna nei hi. Tua nalamdang bawlna in nungzuite upmuanna khansak nadingahihi. Zeisu in tua Jew mite ann avakna thu in mikhempeuh manna moh, Pasian in gampalak a Israel apiakvantung ann phawksakna zong ahihi. Tua thupiang panin, Messiah pen paisan pawi ni in hong pai ding cih genin nei uh hi. Amah hong pai a kipan Manna moh zonghong kia kik ding ci in ngaihsun uh hi. . . . Tua hi a,

Zeisu in mi 5000 te paisan pawi ma a, ann avak ciang inIsrael mihonte in Zeisu pen Messiah ahi kha na diam,anasia zaw bawllai kha ding maw cih ngaihsutna nei uhhi. Amaute in mi khempeuh nisim in ann avak den tammaw” cih ngaihsun uh hi. - Joan Paulien, John: TheAbundant life Bible Amplifier (Boise, Idaho: Pacific PressPublishing Association, 1995), pp 139, 140.

Hih bang Messiah pen mipite deihdan ahihi.Amaute in amau nekleh-dawn vai atasam saklo dingMessiah deih uh hi. Hih hun lian in mihonpite in Zeisukumpi suaksak nuam uh hi. Ahi zong in Zeisu pen kumpisem ding a hong pai hilo a, anialna in amaute lungkiasak ding hi. Alamet bang un piang kei leh, mi tampite inZeisu taisan ding uh hi. Aleitung vai akawciik amau lametsang a anasia zawtham sem dinga hong paina thu telsiamzolo uh hi.

Koici bang in, Pasian tung ah na lametnate,akawciik lua peuh ahi kha thei ding hiam?

NINIHNI (MONDAY) May 9

PIANSAK KHEMPEUHTE’ TOPA (Matt. 14:22-33)

Lamdang tak a annvaakna hong man ciang inZeisu in anungzuite gunkuang tawh paikhiatpih hi (Matt.14:22). Abuaihuai mihonte husa pan paikhiatpih nuamhi. Siahoih siapha ih cih in asangnaupangte thuaksiam-loh ding thute pan adal ding ahihi. E.G. White genna ah,“Zeisu in anungzuite gunkuang tawh Capernaum lamzuan kik ding in thupia hi. Mihonte inn ciah sak ding inamah khawl lai hi. . . . Anungzuite in amah nusia nuamlo uh hi. Tu in ahih leh nidang a ahih ngeiloh thuneitebang in hong pau hi. Vanial nemnum theih hilo cih mu

67 68

Page 35: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

uh hi. Tua hi a, tuipi lam daitak in zuan uh hi.” - KhangcinLunggulh, DA p. 378.

Matt. 14:23-33 sim in. Hih mun ah Zeisu lehhotkhiatna vai hong bang ci gen hiam?

Nungzuite in tui tung a amau lam a hong pai kuahiam ci in lau in lamdangsa uh hi. Zeisu in, “lau kei un;Keimah ka hihi” ci hi (Matt. 14:27, NKJV). Hih mun ah“Keimah ka hihi” cih kammal pen Greek lai ah, “Keimah”cihna ahihi. Tua pen Pasian min mah hipah hi (Pai. 3:14zong sim in).

Laisiangtho in vai khempeuh Topa khut sung hicih hong gen hi. Gentehna in, Late 104 in Pasian penpiangsakpa leh nuntakna apiapa na ci hi. Ama vangliatnatungtawn in mihingte nungta a pianngeite zong apiangtoto ahihi. Hih mun ah Pasian in hong piangsak a hongdonlo cihna hi lo hi. Jew leh Gentile mite ih vekpi intuipi daihsak theihna vang anei ih Topa tung ah ihnuntakna bup ihbat ahihi (Heb. 1:3 zong sim in).

Peter in, “Topa aw, hong hon in!” (Matt. 14:30,NKJV) acih bang a ihcih ding ahihi. Bang hang hiam cihleh, Zeisu in honggum honghon kei leh, kuan honghonkhia ding? Peter hehpihuai zia bang keek mah aahehpihuai ih hihi.

Bang mah ih lawh theih loh vangliatnate mai ahkihehpihuai mahmah mawk hi. Hih thu in Zeisu tungah hong kikoici ngak theisak zaw ding hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) May 10

AKINEIH LUNGTANG (Matt. 15:1-20)

Topa in, “hih mite in, akam bek uh tawh kei hongbia uh hi. Akampau uh tawh hong phat uh hi. Ahi zongin

alungtang uh Kei tawh kigamla hi. Abiak-piaknate uh inkimanna nei lo hi. Amaute in mihingte thu-guilette bekhilh uh hi (Isa. 29:13, NIrV). Hih in Laisiangtho lui huna Topa kampau ahihi. Ahi zongin pawlpi ading in bangthupuak om hiam? Topa in Israelte avauhilhna thu 2 tebang hiam? Amau ih bat loh nang in kikoici ginkholhthei ding ihhi hiam?

Isaiah in hih thute agelh zawh kum tampi khitciangin, Zeisu in biakna makaite tawh thu akinialna vaivuah mat in hong nei hi.

Matt. 15:1-20 sim in. Hih mun ah athupi vai bangom hiam? Zeisu in koici bang in sepna bawlna hong neihiam?

Caperanaum lam pan hong ciah khit tawlkhat khitciangin Zeisu in, Jew mi siapite pawlkhat tawh mihinganin-sak, mawh abang sak, bang hiam cih vai kinialnahong nei uh hi. Tua siapite in pumpi siangtho tak a koicikepcing ding cih vai thuguilet tampi behlap uh hi.Gentehna in khut silzia ding cihte zong kihel hi. Ahizongin Zeisu nungzuite in ahih leh, hih vaite awlmawhin neilo uh hi. Jerusalem a laitheite leh Phariseete in,hih vai tawh hong kamtam uh ciang a Zeisu dawnkiknavai ahihi.

Atom in ci leng, mikim ading a thanggpi khat ahigige gennate leh sepnate kituaklo kineih-khem vai Zeisuin akawk-khiatna thu ahihi. Hun khat peuh ah hih vaitawh a awkk khalo a om ding hiam? Mi teng kawkk in,en zong tua bang mah hih khin in, hih lailo beklo inasuukzaw zong kihi thei hi. Mi’ khialhnate muhbaihmahmah in, ei a lah muhtheih banghlo hi. Kineih-khemna bel athuthu a hong pai thu ahihi.

Mi kineih-khemnate ih hua ciat hi. Mi kineih-khemna zong muh baih mahmah hi. Mi khialhna ihmuh

69 70

Page 36: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

baih mahmah bang, ei zong ihbat khak loh takpi nang inbangci thei ding ihhi hiam?

NILINI (WEDNESDAY) May 11

DAWHKAN PAN A KHATEHNEN (Matt. 15:21-28)

Amipihte ann vak in, dam sak in, thu ahilh khitciang in, Zeisu in khentatna lamdang khat hong nei hi.Jew mite omna munte nusia in minamdangte kiangGentilete kiang ah hong lut hi.

Matt. 15:21-28 sim in. Hih thu koici telsiam dingih hi hiam?

Lam tampi pan hih thu piang telsiam haksa hi.Ahang pen tua mite’ aw “za thei lo in amaitang uh ih mu”thei kei hi. Atuung in Zeisu in tua nu awlmawhlo bang aom hih tuak hi. Ahi zong in, ahopih ciang in zong, awzollo lua mahmah a: “tate neek ding laksak a uite kiangah lot ding kilawm lo hi” ci lai mawk hi (Matt. 15:26,NIrV).

Hih bang in sin leng bang aci tam maw? Khatpeuh in nek ding hong ngen in, “ka annte uite kiang ahpaih huai kei” ci mawk leteh, pawl huai kei mawk nitehmaw, na ci na leh?

Ahi zong in, hih mun ah ih ngaihsut ding pawlkhatom hi.

Amasa pen in, hih bang hun lai in Jew mite inGentilete ui bang in ngaihsun uh hi. Hih thu in uivakthaap ui ninhuaite hong ngaihsun kha sak hi. Ahizong in Zeisu zat Greek kammal ah, “ui no it huai” cihnasuak hi. Tua kammal in inn sung a limtak a kikhawiannlim theithei kivakte hong ngaihsun thei sak hi.

Nihna ah, hih Canaan numei nu in Zeisu pen“David tapa ci in sam hi. Hih min azatna tawh Zeisu penJew ahih lam theih tuak hi. Sia pha khat ahihna tawhZeisu in hopih in a ze-et bangh hi. Craig Keener gelhnaah: “Zeisu in ama masuan diktak atel sak nuam hi khading hi. Amah in, Zeisu pen mitphial lak kawm a avakkawikawi, Gentile te’n dawi hawlkhia ding a azat theihteuh bang khat a angaihsun zong hi kha thei ding hi. Ahizong in Zeisu in athupi Pasian hotkhiatna geelna vai atelsak nuam ahihi. Hih bang telsiamna in tua nu lunggulhPasian thei sak ding hi. Hih bang thu teng tawh hihthupiang pen Elisha in, Jordan gun a akipap ding a,Naaman asawl ciang a, “Naaman in Aramean gam a abanaleh pharpar gunte peuh ah a utzawk vai peuh hong bangpian hi. Ahi zongin hih ze-etna tawh Israelte gam lehPasian phawk theih nang in lam hong pi hi (2 Kumpi5:17, 18 - the gospel of Matthew: A Socio-Rhetorical Com-mentary, p. 417.

Atawpna ah hih numeinu pen Greek nupi vangnei, Tyre kiim a Jew mizawngte ann teng akhawm mangzelte khatpeuh hi kha ding hi. Tu in Zeisu in tua nungaihsutna a Jewte leh Gentilete vai pen kha lam vaitawh alaih sak suak hi. Gentehna in, Zeisu piak “annpen” Israel te tawh akisai masa pen hi a . . . hih “Greek”mi in azin kawikawi Jew mite kiang pan huhna angethong kul ta hi.” - Adapted from The Gospel of Matthew:A Socio-Rhetorical Commentary, p. 417.

Hih munte atelsiam baih hi lo hi. Ahi zong inZeisu ih muan hong kul hi. Hih nu tawh akihonatungtawn in Zeisu in api bawl suak a - tuikhuuk anumeinu tung a abawl bang mah ahihi. Tua Canaannumeinu tanu in damna ngah ding cih thu tawh Davidtapa tung a aupmuanna hong khauh semsem hi.

71 72

Page 37: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NINGANI (THURSDAY) May 12

GENTILE TE TOPA (Matt. 15:29-39)

Matt. 15:29-39 leh Matt. 14:13-21 enkaak in.Koici kibat uh a koici kilamdan’ uh hiam?

Lungdamna thubu sung ah Zeisu in mihonpitekhatvei bek hilo in nihvei ann avak lam mi tampite’nngaihsun kha lo uh a ann avak masak pen Jew mite hiin, anihna pen Gentile te ahi uh hi. Amun 2 tuak ahZeisu in mihonte “hehpi huai sa” hi.

Alamdang khat suak hi. Gentile tul tampite hihakhangno Rabi pa kiang ah hilh ding, vaak ding, don’ding in hong pai uh hi. Tu hun ciang in Laisiangthosimte pen Jew mite hilo zaw hi. Hih bangte pawl Jewmite leh Gentile miten up hak peuh kisa khathei ding hi.Zeisu in bel ei omngei ei deihdan cihte pan hong domkhiaahihi.

Hih bang sepzia bawlzia pen Pasian in Ama kianghong zuatpihzia hi den zaw hi. Hebrew Laisiangtho sunga mun khat in hih thu omzia hong thei sak hi: “no Israeltepen kei ading in Cush mite na bang uh hi” Topa’n ci hi.Israel te Egypt gam pan kipaikhiat pih hi. Philistine tepen Crete pan leh Aramic mite Kir pan kipaikhiat pih hi(Amos 9:7, NIrV).

Hih mun ah Pasian in bang agen hi mawk hiam?Amah in Israelte tung bek hilo in mi khempeuhte vai aalunglut Topa ahihi. Philistine mite ading zong alunghimawh Topa ahihi. Laisiangtho lui tel-et leng hih thudikkimu kikkik hi. Ahi zongin hih thumann Laisiangthothak pawlpi in kiphawk khalo in hih thumann bulpi alaigilasin phat uh kul hi.

Rom. 4:1-12 sim in. Lungdamna thu in munciteng azelh nang vai hih munte ah hong bangci gen hiam?

KIGINNI (FRIDAY) May 13

SINBEH DING:

Christian te khat christian ahi lo University khatah Pasian thu vagen hi. Akigen ngeingei zel teng agenkhitteh, lampi dang khat zang in gen hi. “Kei nogual ka hihlai in, Pasian cih ka um kei hi. Thu khatpeuh in, Pasiana om anungta mah hin teh cih hong ngaihsun kha saktheizel hi. Hih bang ngaihsutnate ka lungsim pankanilkhia zel den hi. Ahang pen,, Pasian a om takpi himawk leh ka nuntakzia pen piang mahmah lo hi. Kangaihsut peuh hong kilaih pahpah zel hi. Ngaihsutziatampi ka lungsim sung ah kigawi ngeingai uh hi. Hihthubuai tuamtuamte hang in tua ka omna mun zongthakhat thu in hong lum semsem hi. Tua Christian mipain alung uh lawng peuh mah hi. Hih sangnaupangteChristian hilo uh a, thupiak 10 te vai patau khol hetloding uh ahih hang in, anuntakzia uh deih banglo cihkithei uh hi. Pasian om takpi leh bel adawn kik ding uhthu tampi omsa uh hi. Ahi zongin ei Christiante bel Pasiana om takpi vai tawh lung patauh nading thu omlo hi.Tua in lungdamna thu kamciam pan ahihi. Jew mi, Gen-tile mi ih hi zong in ih mawh ih khialhnate vai ah athumanh man uh hi a, Khazih dikna thu in hong guatupmuanna tungtawn a hong kipia hong kiguan ahihi(Rom. 3:28, CEV). Ih mawhnate ih ngaihsut khak ciangin “Khazih tawh akipawlte Pasian thukhenna nuai ah ihom kei hi. Tu in Khasiangtho thupiakna in hong uk hongkem hi” cih thu ei a’ hong suak thei ta hi (Rom. 8:1, 2,NIrV). Jew, Gentile - cih vai thu te hi nawnlo hi. “Ih behih phung, ih kum ih khan, ih hauh ih liat, ih pawl ihgual, biakna vai a, ih hamphatna-sate khempeuh tawh

73 74

Page 38: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Amah zuan a nungta ding in hong khoo ahihi” E.G. White,Khangcin Lunggulh, DA p. 403.

KIKUP DINGTE:

1. Matt. 16:1-12 sim in. Zeisu in, “Phariseete lehSadduceete’ silngo na kidawm un” acih ciang in bangaci nuam in ngaihsun na hi hiam? (Matt. 16:6, NIrV).Atungg in silngo takpi agen sa kha uh hi. Pasianpaisan pawi sung in silngo tawh kipelh ding in kidawmuh hi. Silngo sawh annlum lei lo ding aci sa uh hi.Zeisu’ gennop athu thuukzaw ahihi. Bang thu himawk hiam?

2. Mi khempeuh Khazih hong itna thu pen Christianhing akicite tangko ding thupuak ahihi. Eitekhempeuh mawhna tawh abuaicip vive ih hihi. ZeisuKhazih lo in lamet ding ih nei kei hi. Khasiat-huaitakin khat veivei ih thupuak pen; mawh sakna,thukhenna, “nang sang-pha zaw ing” cih ngaihsutnaleh gamtat kampau omziate ahihi. Zeisu makaihnabang ih zuih ciang in pawlpi khat ih hihna tawh mikhempeuhte adingin, koici bang in itna leh hehpihnatekoici lah thei zaw ding ih hi hiam?

*******

SINNA 8 MAY 14 - 20

PETER LEH TUA SUANGPI (KHAZIH)

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM May 14

SIM DINGTE: Gal. 4:4, 5; Heb. 7:26; Matt. 16:13-20;Eph. 2:20; Matt. 16:21-27; Matt. 17:1-9.

KAMNGAH: “Zeisu in, “note in kei kua mi hi nongci uh hiam? ci in adong hi. (Matt. 16:15)

Tua hun a kipan in Zeisu in Jerusalem lam pai a,upate, siampite leh laitheite (thuhilh siate) khut ah thahnathuak in ni 3 khit ciang athawhkik ding vaite gen’ dinghong kipan ta hi” (Matt. 16:21, NKJV).

Laisiangtho thak in kician takin hong gen thu in:Zeisu asih kul hi cih thu ahihi. Singlamteh a sihna dingvaite ah, Zeisu in thu ngen a: “kalung himawh hi. Banggen bang hawm ding ka hi hiam?” Pa aw, hih bang thulehlate pan hong honkhia le cin hih bang vai ading mah aom hi zel ing a” ci hi (John 12:27, NIrV). Hih pen Pasiangeelna hi a, Pasian lungtang a “hun leh nite kipat ma a”piangkhia thu ahihi (Titus 1:2, NKJV; 2 Timo. 1:9 zongsim in).

Zeisu in ut in ut kei lengh hih thu tampite thuakin kithat in ni 3 khit ciang tho kik ning ci mawkmawk lohi. Hih thute thuak in mawh neite gum ding a singlamtehah sihna dong atot takpi zia akhentat tatakna alah hongkul hi. Amah mah Pasian hi a athukham in siangthoahih man in, Ama hong sihna in thukham apalsattenmawhna thamanh thuakna ding pan ahotkhiat theihnang lampi omsun’ ahihi.

75 76

Page 39: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Tu kal Zeisu tangthute kanbeh toto ni. “Hun lehnite kipat ma” a Zeisu hong sihna ding vaite leh Peter inZeisu nasepna vai ah aomzia vaite zong ih tel-et ding hi.

NIMASANI (SUNDAY) May 15

“KHAZIH NA HIHI” (Matt. 16:13-17 )

Akipat pan a Zeisu tawh kikhawl den Peter adingin bang tawh kibang ding cih ngaihsut sak ni. Nalamdangn khat khit khat amuh toto ciang in alung ahbang teng angaihsun kha tam maw? Cina damsakna,dawite hawlkhiat sakna, mihonte annvakna, alamdanghilhna tuamtuamte, pian ngei te tung a vangliatnaneihziate, misi te athawh kikna, tui tung ah Zeisu tawhapaikhop vaite khong amahmah akihel a, atualbualtohtohna vaite akoici ngaihsut tam? Bang dotnatealungtang ah aphulkhia tam? Tua bang dotnate khatpen hih bang hi thei ding a: bang ci a Zeisu in tuiphumpaJohn pen alunglen huai leh alipkhap huai sihna peuhthuak sak ahih tam? Nadamdang tampi abawl nung inbang hang a hih bang thu apian ding phal mawk ahihtam? Hih bang thupiangte kuama muh khak ngei hipeuhmah lo hi. Zeisu pen mi banga hong piang Pasianhi sawnlai a mite kisapnate apiapa ahihi (Gal. 4:4, 15;Heb. 7:26; Isa. 9:6; Luke 2:10,11). Tua hi a, ama kiimleh-paam a omte, Amah tawh anungta khawmte, lehanungzuite in alamdang thu tampite phukha toto lai dinguh hi.

Matt. 16:13-17 sim in. Zeisu in anungzuite bangdotna dongh hiam? Hih dotna adawng kik Peter bekahihna thu in bang khiatna anei tam? Zeisu dawnkiknathu athupit mahmahna pen bang hang ahi tam?

Peter in Zeisu pen “anungta Pasian tapa, Khazih”ahihna hangsan takin tangko hi (Matt. 16:16, NKJV).Laisiangtho buppi ah hih tangkona pen athupipen khatahihi. Peter in “Khazih (teltuam) sathau nilhpa cihnatawh sam hi. Hih tangkona tawh Peter in Zeisu pen (Mes-siah, Khazih, teltuampa) thuciamna leh kamciamnateAbraham leh Israelte tung a apicing sak ding a hong paipaaci ahihi (Gal. 3:16 sim in).

Tua ban ah Peter in Zeisu pen Khazih hi cih thutangko hi. Hih tangkona Peter in Caesarea Philippi ahabawl ahihi. Tua pen Gentilete gam ahihi. Abeisa hunin, Zeisu in Jewte leh Gentile te ading in zong kepnadonna tuamtuamte zong bawl hi. Khasiangtho panpihnatawh, Peter in Zeisu pen Jew mi kamsang mawkmawkkhat bang in ngaihsun lo hi. Zeisu nasep pen tuate khenga tuiphumpa John, Elijah, leh Jeremiah te khengval mangpek hi. Ataktak in, minam khempeuh kihel sak kim dingcih thu hi a Amah mah “mihing tapa” kici hi. Amah inmidang khempeuh tawh kibang in mi hikhawm inkingaihsun hi. Laisiangtho hong lahna bang in, Zeisuleh leitung bup huam Ama nasepna vai ah Peter in asinlai ding tampi nei lai hi.

Midangte kiang a teci napan sawn theih ding, nanuntakna ah Zeisu hong sepnate bang khawng hiam?Bang hang in hih thute ciamteh den a midangte ihhopsawn ding hoih den hiam?

NINIHNI (MONDAY) May 16

“HIH SUANGPI TUNG AH” (Matt. 16:17-20)

Peter in hangsan tak a “Zeisu pen Pasian tapa,teltuampa” ahihna vai a upmunna hong pulak khitciangin Zeisu in Peter adawnna ah thu khat hong gen hi.

77 78

Page 40: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Matt. 16:17-20 sim in. Peter tung ah Zeisu inbang gen hiam? Topa deihna koici tel thei ding ihi hiam?

“Hih suangtung ah” cih kammal in Christianpawlpi sung ah kitot kiselna piang sak hi. Catholic te’ntua “suang” pen Peter acinuam hi ci uh hi. Amaute inPeter pen Pope masa pen hi ci uh hi. Ahi zong in Protes-tant te in tua pen sang lo uh hi.

Laisiangtho ah bel suangpi pen Khazih ngiat hia,Peter hilo cih hong sianggen hi. Amasa pen a, munpawlkhat ah Peter in Zeisu thu hong gen hi a, amah kigenhilo in Zeisu agen ahihi (Sawl. 4:8-12; 1 Pet. 2:4-8).

Nihna ah, laisiangtho sung teng ah Pasian lehKhazih pen suangpi tawh na genteh den hi. Ahi zonginmihingte ahih leh thanem in muanhuai lo hi. Pasian inei bang ci bang ih hih hong thei hi. Eite leivui ih hihnaphawk hi” (Late 103:14, NIrV). “Mihing makaihna muangkha ken. Mite muang kei in. Amaute in hong honkhiathei lo hi (Late 146:3, NIrV). John in zong Zeisu vaiagelhna om mah bang in: “Ama tung a mite bang tawhkibang cih midang’ gen kullo hi. Mite lungsim sung ahom bang’ atheihsa ahihi” (John 2:25, NIrV). Peter lungsimzong atheihsa mah ahihi (Matt. 26:34).

Hih munte in pawlpi kilamhna suangpi taktak penkua hi cih hong gen hiam? (1 Cor. 10:4; Matt. 7:24, 25;Eph. 2:20).

“Khazih in hih thu agen ciang in pawlpi thanemziahong dawk hi! Dawite vangliatna khempeuh leh mi diklote’n agal bawl ding mi tawmno khat bek om hi. Ahi zonginKhazih azuite ading in lau ding hilo hi. Athahatna uhsuangpi tung ah kilam in mite in zong zo thawh thei loding hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh, p. 413.

Mihingte thanemzia koici bang teng na thei khangei hiam? Hih thute na theihna tawh sungpi tung bekah kinga ding in hih na phutkhak thute koici zat dingnahi hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) May 17

SATAN ABANG PETER (Matt. 16:21-23)

Matt. 16:21-23 sim in. Zeisu in bang hang in Pe-ter tung ah khauh pau mahmah mawk hiam?

Peter vai ah Zeisu aliah adal’ vai hi lo hi. Ama thua atat sak-nop vai ahihi. Tun Zeisu nungzui hi nawn loin; ama nung Zeisu azui saknuam ahihi.

Zeisu in, “ka nung lam tai in, Satan!” ci hi, banghang hiam ci leh gamlak a Satan bang mah in Peter penKhazih ading in mi anawngkai sak hong suak hi.

Mark 8:33 sung a hih hun laitak in, Zeisu inanungzuite gumkhia ding a hong paina mite hang hia,tua thu lo tawh khialkhemna dang omlo hi. Bang zahtain ahoih deih a akinei hi mah ta leh, Ama nungzui ngiatkhat kiang pan bel kilawm ngiat lo hi.

Simon Peter bel apicing toto hi sam na pi ama thutawh Zeisu nangawn tasak nuam hi. Hih vai ah nungzuidangte, Judas mahmah tawh kilamdang lo hi. Judas inzong Zeisu pen ama geelna bang a Messiah ding aangaihsut dan bang in taasak nuam hi. Ahi zong in Ju-das bang lo in Peter pen kisiik a bawl phat ut ahih manin kimai sak hi.

Matt. 16:24-27 sim in. Zeisu in, “Ama nuntaknaahuu nuam-te’n taan ding hi. Kei ading a anuntaknaataante in ngah ding uh hi acih ciang in bang aci nuamhimawk hiam? (Matt. 16:25, NIrV).

Tu lai nuntakzia pen ei deihna tawh kituak anuntak ding, ei deihna apian nang a siit neilo ding cihdan hi mawk hi. Zeisu hong cihdan tawh bel kilehbulhhi. Amanh ei deihna teng a aap ding in hong khoo hi.Peter leh nungzui dangte in upmuanna thu damtak inhong thei toto uh hi. Upmuanna diktak ih cih in ih deih

79 80

Page 41: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

pen ngahna vai hi lo hi. Upmuanna diktak in na iplahpen piakhia a, na lunggulh pen leh na sunmang tengkhahkhiat mangna zong ahihi. Tua kawmkal mah inTopa leh Amah thu sung ah lungmuan, lungkimnangahna ahihi.

Zeisu na zuih nang a nataan bang teng khawnghiam? Tua nate tua hun lai in thupi mahmah a nangaihsut hi napi, tun na etkik ciang na koici muh hiam?

NILINI (WEDNESDAY) May 18

VANTUNG PAN A HANSUAHNA (Matt. 17:1-9)

Matt. 17:1-9 sim in. Hih mun ah bang piang a,Zeisu mahmah leh anungzuite ading in hih vai banghhangin thupi mahmah hiam?

Zeisu pen “van ah itna leh holimna sung a anungtaatualbual ahihi. Ahi zong in ama bawlsa hih leitung ahlungleng khuangai in om hi. Van pan Zeisu kiangahkamtaite hong kipuak hi. Amaute in vantung mi hilo in,khasiat lunglennna athuaksa mite ahi uh hi. Leitung anuntak haksatpen hun in Amah ahehpih, apanpih theidingte ahi uhhi. Moses leh Elijah zong Khazih tawhmapang-khawm ahi uh hi. Mihingte hotkhiat dinglunggulhna nei uh a . . . tokhom kiim a van mite sang’mah in Zeisu tawh alainat hun vai holim khawm ding a,kitel-tuamte ahi uh hi. Vankumpipa’ lainat-pihnakamciam tawh khamuanna pia ding a hong pai ahi uhhi. Leitung ading lametna, mihing khat simte’ hotkhiatnavai, cih vaite khawng holimna hun hong nei uh ahihi”. -E.G. White, Khangcih Lunggulh, DA pp. 422, 425.

Zeisu, Pasian tapa in, mihing a hong om hun sungin hih bang mite thapiakna leh holim khopna kitangsamh

cih thu pen alunglut-huai thu ahihi. Amau tawhhaksatnate leh lungkiat-huainate amu, athei, athuak-khate ahi uh hi. Luke gelhna ah, Jerusalem ah sihnatawh alawhtak ding thuvai lavaite akamkuppih uh ahihi”cih thu hong gen hi (Luke 9:31, NKJV). Akammal ahasepkhiat ding cihna suak hi. Tua hi a, hih mun ah,Zeisu hong sihna pen mihingte hotkhiatna vai ah kulhamtang ahihna hong tellah hi. Moses leh Elijah tawh aholimna vai uh pen vai thupi mahmah ahihi. Amaute vapai a, Zeisu ahanthot ding uh vantung in kulsa hi.

Peter, James, leh John te in amuhsa, azaksateuh ban ah, aup amuanna ding uh thu hong kicingsemsem sawn lai hi. Meei sung pan a hong gingkhia awin alaunate uh aven’ khit ciang in hangsanna apia khatzong hong suak lai hi. Matthew hong genna lai ahalunglut huai thu in, Zeisu hong pai in, “tho un la, laukei un” (Matt. 17:7, NKJV) hong ci hi. Asawt lo aathuaksiat ding hun nangawn in A nungzuite hehnem inhanthawn lai hi.

Kuakua ih hi a, ih upmuanna leh ih mawhpuakbang zah in khauh mah leh, hanthotna pen ih zat theihzel den hi a, nang theih khatpeuh zong aki tangsap hunomthei hi. Hanthotna akitangsam tu mahmah a napiaktheih ding natheih kua om hiam?

NINGANI (THURSDAY) May 19

ZEISU LEH BIAKINN PHIANGSIAH VAI (Matt. 17:24 -27)

Matt. 17:24-27 sim in. Hih mun a bangh piang a,hih thu in Zeisu thu bang hong gen hiam?

81 82

T- 6

Page 42: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Jew mite khempeuh in biakinnpi’ siah apiak dinguh ahihi. Ahi zongin siampite, levitete, rabite (siate), inapiak uh kullo hi. Tua hi a, Zeisu in hih siahpia cih thupen ama nasep akidot-telna vai khat zong hong suak hi.

E.G.. White genna ah, Peter in apicing Khazih’thuneihna teci panna ding hunpha zang kha lo hi na cihi. Siahdongpa kiang a, Zeisu in siah pia ding acihnatawh, Zeisu akitheihzia diklo vai apanpih suak hi. . . naci hi. Siampite leh leivitete biakinn tawh aki-nahvawhdiakte hi uh a, apiak uh kullo hi. Zeisu ading in hihbiakinnpi pen Apa inn ahih man in apialo ding a akilawmpen ahihi.” - Khangcin Lunggulh, DA pp. 433, 434.

Peter tung a thudam tawh adawn kik hiatna pansin huai thu tampi om hi. Peter akisuantak sak sangsikin Zeisu in awdam tawh akhialhna tellah hi. Zeisu inPeter kiphelhna keek mah etlawm tak in zat sak hi. Asiahpia mawk bek lo hi. Tua hi kei leh apiak akul mah suakding hi. Amanh mundangpi ahi ngasa’ kam sung panlasak hi.

Hih nalamdang pen tuampian hi. Hih pen Zeisuin Ama ading a nalamdang abawl omsun’ tawh kibanghi. Akibawl nalamdang’ deihna tua bang den hilo hi.Hih thu piang in biakinnpi leh piansak nate khempeuhtung a Zeisu thuneihna alak ahihi. Mihing ngaihsutnatawh Zeisu in hih na lamdang koici bawl cih ngaihsutding nangawn baihlo hilo hiam? Peter muhsa thute ahleh tua ngasiahna a lotkhiat kawm in alungsim aangaihsut ding thute lungngai in la, a nga mat masapenkam pan a biakinnpi siah ding zahlian amuh a alungngaihding thute ngaihsun in (Isa. 40:13-17 sim in).

Zeisu leh anungzuite’n biakinnpi siah apiak uhkullo hi. Ahi zong in nawngkaina leh kitot-kiselna a omloh nang a apia sak ahihi. Akullo thu nawngkaite ih

pelh theih nang in akitel sianglo thu diakdiakte ah koicizat siam thei ding ih hi hiam?

KIGINNI (FRIDAY) May 20

SINBEH DING:

Peter in nga amat masak pen’ kampan akitangsapsum lathei cih pen apiang ngeilo thu hi mai hi. Tuahang mah in Laisiangtho siam pawlkhatte’n sanglo maiuh hi. Hih bang pen “tangthu bawltawm bang mai a,gennop telgen nang in hoih sam na pin thupi ngaihsutding hi kei ci thei ding hi. Hih bang dawnna bel hihtangthu vai a ngaihsut picing hi lo hi. Dawnna zong hibek lo hi. Gentehna dangte zong om mah a; gentehnabang in cina damsakna, mittawte khua muh sakna, misithawh kik sakna, gilkialte annvakna cih te om hi. Hih teatuamdangpi ahihi. Laisiangtho sung ah zong, tui tungaalaam heitang, leikeu a tuumul kawt leh leikawt sung atuumul keu (Thukhente 6:36-40 cih te khong hi). Tuabang atuampian laisiangtho sung ah om mah hi. Ahihhang, bang cia akisam sum Zeisu in Peter pia ziau lel loa thu neuno khat ah alamdangpi khong bawl se ahi tam?

Hih mun ah agen kim loh hang ih sinna sung panin anasia Pasian vangliatna hong lak hi. Hih pen lamdangsak ding hi lo hi. Alamdang Ama vangliatna ih mu hi. Ihnuntakna leh vannuai nate in alamdang Pasianvangliatna hong lak hi. Pasian in vannuai nate leh asunga om te bawl thei leh, ngasa kam a sumtang lel bel gentham hi lo lai hi. Matthew sung a tawh aki banghlothudang vai khat ah hih ngasa thu vai Paul gen athoihmahmah hih thu hong telsiamsak om a: “Pasian ciimna

83 84

Page 43: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

leh theihnate kicing zen mahsi! Athukhennate ei khenteltheih hi kei veh! Mite akithuahpih zia ei tel theih zawh hikei!” (Rom. 11:33, NIrV). Matthew sung a thu in hihbang thumann dang khat ahihi.

KIKUP DINGTE:

1. Peter in ama deihna Pasian ap ding a ahanciam bangmah a ei zong ih hanciam ding ahihi. Malachi 1 ahtua bang gentehna thupi khat kimu thei hi. Tua muna Pasian in mite’n abiakpiakna uh ah gan hoihpentehong paipih un. “Aliam, adam lo te peuh hong paipihmawk uh teh. Kei nong biakpiakna ding un zangngam lailai! Ken sang ding ka hi hiam? TOPA’N ci hi(Malachi 1:13, NIrV). Bang hang in, abang ci ganhingbiakpiakna ih paipih cih peuh kan se hiam? Amahin iplah-pente mah hong pia sak nuam ahihi. Nanuntakna ah na iplahpen bang hiam? Tua nate Topakoici piak thei ding na hihiam?

2. Zeisu biakinn siah vai asep abawlzia ngaihsun in. Athupiang siazaw sak loin dai sak hi. Hih vai in ihnisim nuntak vaite ah, ih kitot ih kiselnate vai banghong hilh hiam? Bang hun ciang a paukhia, banghun ciang a pau lo ding cih koici theih thei ding ih hihiam?

*******

SINNA 9 MAY 21- 27

IH MILIM BIAKTE (LEH ZEISU’ KIANG PANSIN DING THUDANGTE)

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM May 21

SIM DINGTE: Thilhk. 9:10, Matt. 18:1-4; Matt. 18:21-35; Matt. 19:16-30; Gal. 3:21, 22; Matt.19:27.

KAMNGAH: Tua lai tak in anungzuite in Zeisu ki-ang ah va nai uh a, “ vantung gam sungah kua alian bel ding hiam? ci in adonguh hi. (Matt. 18:1)

Mihing ih hih man in ih kiim ih paam leh ihngeinate tawh ki om hi. Tua te in thupi ih sak te, ihupnate leh ih ngaihsutziate huzaap hi. Na khankhiatpihngeina leh kiim leh paam cihte in na hihna nakipi inhuzaap hi. Aki danglam mun ah pai thei lecin zong nakhankhiatna zia in hankhuuk dong hong sulzuih dinghi.

Ih kiim leh ih paam leh ih ngeihnate in Pasiangam thuguipite tawh akituah loh bel a dahhuai khat suakhi. Hih leitung pen adiklo leitung ahihi. Angeina,thukhamte, leh thupi asakte in amau dik lohzia peuhalak ahihi. Bang dang lak thei mah ding? Ei vai ei ziatawh buaicip ih hih man in Pasian gam omzia theihhakih sa hi.

Ih lungtang a Pasian hong sep thu in Amathukhamte, thupi Asakte leh Athukhunte hong lak hi.Tu kal sung a ih muh ding bang mah in, tua thuguite,thupi asakte leh adeihziate pen ih suah ih khanpihziate

85 86

Page 44: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

tawh kilamdang hi. Nungzuite in hih thute asin uh kul aen zong ih sin kul hi.

NIMASANI (SUNDAY) May 22

KINIAMKHIATNA IN PICINNA HI (Matt. 18:1-4)

Mite’ pi’ et a ut lo kua om ding? Na thupi asemkhianuam lo kua om ding? Hih bang lunggulhnate penangsung vai pan hong pai den lo hi. Mi’ pi’et zong ih seppeuh ahoih pen a sepkhiatna pan hi thei hi. Hih bangdan in ih sep ih bawl peuh in midangte ading in thuphasuak thei hi (Thuhilk. 9:10 zong sim in).

Ahi zong in “mipi tanna” thu ih tellah ciang, hongnawngkai thei hi. Ei mimawhte in mipi tanna ih telsiamdan pen Pasian muh dan tawh kilamdang mahmah theihi.

Matt. 18:1-4 sim in. Zeisu cihna ah mipi tanna ihcih bang hiam? Ih nuntakna ah ih zat theih ding in,koici telsiam thei ding ih hi hiam?

Mipi tanna vai atel gen na ding in Zeisu in naupangkhat Amai ah ding sak in, “hih naupang bang akiniamkhiat te in vantung ah alian pen ahihi” (Matt. 18:4,NKJV)ci hi. Zeisu in thugen siam vai agen hi lo in, mihau mi lian cih zong hi lo, mi ahuh zo mahmah te zong hipah lian tuan lo hi. Pasian muhna a picinna pen ihsunglam thu hi a, ih sepkhiat vai hi lo hi. Asung a omthu in apua bel hong huzaap lo theilo ding hi.

Zeisu in, mite’ geel loh lam tak khat tawh liatnavai hong gen hi. Mi khat peuh zingtho a, naupang banga kiniamkhiat pen ka nuntakna a ka deih liatna hi akicitawm ziau thei thu hi khol lo hi. Tua bang a ut dingzong lamdang sak huai bang khat suak hi. Hih pen

leitung thu-guilette, thuguipite, ngaihsutzia lehngaihsutnate in hong huzaap luat man ahihi.

Naupang khat bang a kiniamkhiat cih pen banggen nuam hiam? Kiniamkhiatna muh theihna penthumanhna pan ahihi. Hih pen Pasian thumann kammalahi Laisiangtho ei ngaihsutziate ah koih ding ahihi.Nuntak lampi ih khialh leh nang deih bang lampi tawnna hih man’ ahihi. Kiniamkhiat tak a Pasian lampi tawnin Akammal bang a manh ding ahihi. Adam leh Evekiniamkhiat uh hi leh, mawhna sung ah lut lo ding uhhi. Nuntakna singkung leh sialeh-pha theihna singkunghuan laizang a po khawm cih thu pen lunglut huai thuahihi. Nuntakna leh siatna pen kigamla lo thei den hi.Kiniamkhiatna tungtawn in koi singkung teel cihkilamdanna na hi pah lel hi.

Aleitung vai laisiangtho tawh aki tuaklote ih neihih vomna thu in, leitung ngaihsutziatte tawh kizomh ihhih man hi lo hiam? Na dawnna nipi ni ciang hong kengin maw.

NINIHNI (MONDAY) May 23

MAISAKNA’ THUPITZIA (Matt. 18:15-35)

Mawhna ah ih lutna asiathuai pen zia, mihingkikal kizopna ah kimu thei pen hi. Adam in amawhnaEve angawhna vai (Pian. 3:12) ah tu mahmah in zong ihmipihte kitotna tawh kisai in ki khutkhial uh hi.Adahhuai thu ah, kitotna pen leitung ah om cih bek hiloin pawlpi sung ah zong om thei sem lai mawk hi.

Matt. 18:15-35 sim in. Zeisu in hiah bang honggen hiam? Tua hi a bang hang in ama thu mang pahpahlo mawk ih hi hiam?

87 88

Page 45: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Tang gen ni ci leng: mi khat peuh’ vai, maitang aih kigen sang in anung pan gen ding pen olzaw mawk hi.Tua ziak in Topan hong sawl hang in zong kihih nuamtuanlo hi. Thubuai vengsak ding in hong lungkham sakmite kiang ah pai’ ding, Zeisu in hong hilh hi. Tua mi inhong thudon kei leh, sep lai ding thu hong kigen hi.

“Mi nih leh thum kei mah min tawh kimu khawmle uh, amau tawh ka om hi (Matt. 18:20, NIrV). Hih muni deihna en ni. Mi khat peuh Pasian kiang zuatpih kik apuahphatna vai ahihi.

Zeisu’ hong genna ah tua bang a 2 leh 3 te akimuhkhawm uh ciang in, Khasiangtho amau tawh om hi ci hi.Hih pen a etlawm hotkhiatna nasep ahihi. Hih penkiniamkhiatna tawh adik tak a sep kipan in honglungham sakte tawh kiholimna ahihi. Hih zong tua banga asem abawlte ading in picinna, liatna, thupitna mahahihi.

Matt. 18:21-35 sim kik in. Athupi Zeisu hong hilhbang hiam?

Zeisu in “sawm sagih mun sagih vai maisak ding”hong ci hi. Acih nop pen khat peuh maisak tawntung unhong ci ahihi. Zeisu in maisakna pen akul ngiat ahihnahong limgen hi. Midangte phattuam nading bek hilo inei ading mahmah ahihi. Hih thu hong gen nading inagentehna pahphot pen khauh pai mahmah hi. Hongkimaisak ding akul tampi om hi. Lungdamna thu ih cihtua hi pah hi. Kimaisakna thu hi pah hi (Pai. 32:32;Sawl. 5:31; Col. 1:14 sim in). Ei, Pasian in hong maisakbang a ih maisak kei leh thu buaihuaipi kituak thei hi.

Singlamteh leh tua tungtawn a hong kipiakmaisakna ih ngaihsut ding bang hang in thupi mahmahhiam? Singlamteh ah eite ading a Topa hong si ahihi.Hih pen hong kimai sak theih nang a akul thu ahihi.

Tua ahih man in tua maisakna pen ahi thei lo ding bangmah ta leh midangte maisak ding koici sin thei ding ih hihiam?

NITHUMNI (TUESDAY) May 24

IH MILIM BIAKTE (Matt. 19:16-30 )

Matt. 19:16-30 sim in. Laisiangtho thak hunChristiante ih hihna tawh hih thu koici et ding ihhi hiam?Hih thu pan bang sinna sin thei ding ihi hiam?

Hih mipa thu hong kitam gen lo hi. Ahi zong inathupi pawl khat mu thei hang. Amipa pen ahau makaipakhat hi (Luke 18:18 sim in). Amah bel Pasian thukhamanak zuih mahmah khat hihtuak hi. Anuntakna ahakitangsap khat om cih mu hi. Martin Luther bang hongphawk sak mai hi. Amah siampi khat hi a, ahi zonginkha nuntakna vai ah lungkim zolo hi. Tua hi a,hotkhaitna hanciam vai tawh hong buai hi. Anih tuakun agamtatna hoih te un Pasian tawh akikhenkhapnauh kizom kik thei ding in um theilo hi.

“Hih mi makaipa in ama dikna ngaihsut, gamtat,kampau lim ngaihsut mahmah hi. Na khempeuh ahamah leh amah in zong zuizo kisa lo hi. Ahi zong inanuntakna tawh lungkim taktak zolo hi. Aneih lohakisam khat om bang in ngaihsun hi. Zeisu in naupangtethupha apiak bang in amah pia in akha’ kitangsapna vaiah lungkimna pia lo ding maw?” E.G. White, Kangcinlunggulh, DA p. 518.

Mi pawl khat te’n, hih thu ah Zeisu in ih sepnahoih tungtawn in, tawntung nuntakna kingah cih ahilhsa kha thei uh hi. Matt. 19:17 ah zong Zeisu in nuntaknasung ah na lut nop leh thupiakte (thukhamte) na zui in

89 90

Page 46: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

ci hi lo hiam ci kha ding hi (NIV). Hih mun bek ah hih vaikigen hi leh, cih theih khat bang kha mah ding hi. Ahizongin mundang tampite, Paul lai khakte ah hong gennateen leng, thukham in hong honkhia hi lo in hotkhiatna ihkitangsapzia hong gen ahihi (Rom. 3:28; Gal. 3:21, 22;Rom. 7:7 sim in). Tua sang in Zeisu in hih pa’ kitangsapnalian, asep abawlnate sang alianzaw lamah amakaih hizawding hi. Thukham kepcingna, zuihna bek in honghonkhia thei hi leh, tua pa in hotkhiatna ngah khin dinghi: bang hang hiam ci leh amah kidawm mahmah hi.Tua lungdamna thu in alungtang bun a amilim lam zuanding hi. Pasian tawh ih kizopna akhaktan ding a ih kepkhempeuh, lakkhiat mang kul ding hi. Hih vai tuamihaupa’ sum leh paai ahihi. Zeisu in mihaute gupnangah ding ahaksatzia gen hi. Hih thu khit teh Luke ingentehna hoih mahmah khat hih bang in hong genbehlai hi (Luke 19:1-10 sim in).

Tua mihaupa mun ah om in tua dotna Zeisu adonghi le teh, nang tung ah bang hong ci in na um a? Nadawnna thu thuuk ngaihsut in.

NILINI (WEDNESDAY) May 25

TUA SUNG PAN BANG IH LAWHTAK TAM? (Matt.19:27)

Tua mihau makaipa vai khit deuh teh, bang thupiang hiam?

Tua ciangin, “Peter in Zeisu dawng a ko nakhempeuh nusia a hong zui ka hih uh teh! bang thamanhsang ding ka hi uh hiam?” aci hi (Matt. 19:27, NIrV).

Hih dotna akidotna thu linlian akigen loh hangin, tua mihaupa’n Zeisu genna asann loh vai tawh kizom

a hong pai dotna hi ngel ding hi. Peter gen dan en leng,hih pa leh adangte in nial in, tawl khat azuih khit uh tehtaisan kik cih bang dan hih tuak hi. Ahi zong in amahleh anungzui dangte in na khempeuh nawtsiat san uhhi. Amau suplawhna tampi tawh ama tung ah muanhuaitak in om uh hi. Tua hi a, bang thamanh hong pia dingna hi hiam? aci ahihi.

Tu ni a ih muh dan ah, nungzuite lungkhauh inkha lam ah misi bang uh ci leng zong adik na ciang omthei mai hi. Ahi zong in, Peter dot bang dotna bang ciadongh lo ding. Zeisu azuihna tungtawn a angah dinglungngai lo in om mah ding maw?

Leitung nuntak bel baih het lo hi. Leitung a ahoihpen anei alamte ading in zong haksa veve lai hi. Ih vekin mawhna sung a ih nuntakna pan, haksatnate lehlungkiatnate kiphukha tek hi. Kum1800 kim pawl inItaly mi thungaihsun siampa Giacomo Leopardi inmihingte thuak lungnoplohna vaite na gelh hi. “Leitungnuntak vai ih ngaihsut khak nak leh natna satna lehdahna kahna vai hi den mai hi” ci hi.

Nuntak ih cih pen hanciam ni loh kul hi. Ahoihlam te’n asia lam kimkhai’ zo lo hi. Tua hi a, Peter dotnapen adot huai takpi thu ahihi. Zeisu nungzuih nuntakabaih lohna tawh aphattuamna a om bek hia leh? Zeisucih bang a nuntakna tawh bang lamen thei ding ih hihiam?

Zeisu in tua dotna koici dawn hiam? (Matt. 19:28- 20:16 sim in).

Zeisu in bel Peter aw nang bel angsung vai luateh, ci sam lo hi. Amasa in bel tang dawn mahmah phothi. Tua khit ciang in na semte leh thamanh vai gentehnathu gen hi. Kum atul a sim in hih gentehna vai kikupnanasia tak om thei zelzel hi. Ahi zongin akician thubulkhat pen: Zeisu kiang pan hong kamciam bang ngah dingcih thu ahihi.

91 92

Page 47: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Mi khat peuh in, Zeisu na kasep, bang lawhtakding ka hi hiam?” hong ci leh, bang ci dawn ding na hihiam?

NINGANI (THURSDAY) May 26

“HIH ZO MAH NUNG” (Matt. 20:20-27)

Tu ni a thu, Matt. 20:20-27 sung a James lehJohn vai (leh anu uh) Luke 9:51-56 pan sim masa in.Hih vai pen Zeisu leh anungzuite Jerusalem pai dingaadinkhiat vua thupiang ahihi. Tua hun madeuh pawl inJames leh John in Zeisu tokhom, vei leh tak a atut theihnang un ngen uh hi.

Matt. 20:20-27 sim in. Luke 9:51-56 ah Zeisutokhom ziat leh veii ah tu ding in bang ci dongin kiginguh hiam?

Vanging’ tate ahi James leh John te’n, akiimapaam vua mite’ hotkhiatna vai sang in amau mailamvai patau zaw uh hi. Hih bang pen akiim apaam vuathumann tangko ding in akipai sak khit ciang in zonghilai hi.

Hih mun a, Zeisu dawnna tel-et leng, “na nget uhatheilopi hi uh teh. Ka dawn ding hai dawn zo ding na hiuh hiam?, ka kituiphumna bang in kituiphum zo dingna hi uh hiam? (Matt. 20-22, NJKV). Kammal dang ingen leng, Zeisu vangliatna vai pen, amasa pen inathuaksiatna leh sihna tungtawn ahihi. Hih thu pennungzuipite’ lamet loh leh akigin loh vai uh ahihi. “Hi zomah nung” acih pahlianna (Matt. 20:22) in athu gen vaiatheih lohna lak hi. Nung theih pan ding uh hi.

Zan ni sinna a ih muhsa bang in, Zeisu ih zuihleh alamdang “tawntung nuntakna” (Matt. 19:29, NKJV)hong kikamciam ahihi. Tua ban ah Laisiang tho in kitel

tak in hong tel genna ah, hih leitung a Zeisu nung ihzuih ciangin manh piak kul a, khat veivei sang mahmahthei hi. Anung ciang in Zeisu in Peter agenna ah mitebiakpiakna bang a asih kul ding ci hi (John 21:18, 19sim in). Nidang pek pan tu dong in, Zeisu nungzuih manhsang pipi kipia hi. Topa zuihmanh tamtak ih piak kei lehih paizia hong dik loh khak ding kidop kholh huai khathei ding hi. Bang zahzah amanh zong in ki manh luamahmah hi.

Khazih nung na zuih thamanh bang zah hiam?Na dawnna lim ngaihsut mahmah in.

KIGINNI (FRIDAY) May 27

SINBEH DING:

Tang lai pek pan in mi pawl khat te in “pianngeiteomzia cih bul phuh theizel uh hi. Tua te in lam tampipan hong pai hi a, apaizia pipen ah ihtat ihhekzia dingkha lam thuguipite leitung pianngei pan in kingah theihi. Christian tampite in pianngei pen Pasian’ “laibunihna” hi cih um uh hi. Hih zong adik na ciang om cih ihsang thei hi. Gentehna in, Rom. 1:18-32 sung a Paul inpianngei pan a mite sim ding Pasian thu paizia na genhi.

Tua bang kawm mah in hih leitung pen mawhnatawh adim lam mangngilh theih hilo hi. Mawh neilungtang tawh a en amu ih hihi. Tua hi a, pianngeitepan ih muh ih theihkhialh tampi om thei cih lamdangsak ding hi lo hi. Gentehna in, Greek mi, thu ngaihsutsiam minthang, Aristotle, in pianngeite atelsiam dan panin sila a om mah ding hi, peuh na ci mai hi. Ama ngaihsutdan ah, pianngei pan mi nam 2 om bang in mu a, “ganhing

93 94

Page 48: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

bang a atualniamte ading in “sila bang nuntak penphattuamna om zaw hi” peuh na ci mai zen hi. Hih panleitung mite’ thuguipi pawl khat leh ih thupi koihziate,ngaihsutziate Pasian gam paizia tawh kituak lo hi. Hihthu hang in kuakua ih hi zong in, Pasian kammal ih sintangtang kul hi. Pasian kammal pan in kha lamngaihsutziate thuguipite leh amanhnei thute in ih nuntakhong makaih kul hi. Pilsinna dangte muantak cing kimlo hi.

KIKUP DINGTE:

1. Zeisu in hong nawngkai sakte khempeuh mai sak dingin hong khoo hi. Innkuanpihte zong cihna hi. Nakinai pih mahmah khat peuh zong hi thei hi. Ameimapawn bel mang lo kha mah ding hi, himah leh koicimaisak zo thei ding na hi hiam?

2. Nimasani a Laisiangtho leh, na omna mun mun amite lungngaihzia vai na dawnna kikum kik un.Christian te in hih kilamdanna tuamtaumte kawmkalah koici mapan ding ihi hiam?

3. Naupang bang a kiniamkhiatna tungtawn in mipitan’na koici ngah thei ding cih lim ngaihsut in. Hihthu in ei Christiante ading in bang khiatna nei hiam?

4. SDA mi khat ih hi a, Pasian thukham, thupiak 10 temanh ding hi cih ih thei hi. Ahi zongin mihau makaipathu in puatham tawh Pasian thukham zuih akicintakloh zia hong koici gen a Christian te’n ih guan behding Pasian thukhamte’ kimanhna bang dang om laihiam?

*******

SINNA 10 MAY 28 - JUNE 3

JERUSALEM AH ZEISU

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM May 28

SIM DINGTE: Zechariah 9:9; Matt. 21:1-46; Rom. 4:13-16; Mang. 14:7-12; Sawl. 6:7; Matt. 22:1-15.

KAMNGAH: Tua ciang in Zeisu in: “Innlamte’n anilkhiat suangpi in, anung ciang in innkeusuang apiang hi. Tua thu Pasian in bawla, eite mai ah alamdang hi, acihnaLaisiangtho sung ah note in khat veibek sim ngei lo na hi uh hiam? aci hi.(Matt. 21:42)

Matt. 20:27, 28 ah Zeisu in, “athupi pen ahinuamte in sila sem uh hen. Mihing tapa bangh hen.Amah in mite na asem ding a hong pai hi a, Ama na’ minsem leh aci hi lo hi. Mi tampite’n suahtakna angah nanga anuntakna pia ding a hong pai ahihi” (NIrV). Hih lai ahZeisu, tawntung Pasian, na khempeuh apiang sakpa, hihsim lei a sawltak a hong paipa ahihi. Amangthang, natnavei, atasamh mite ading a hong pai ahihi. Mi tampite’simmawh bawlsiatna hong thuak hi. Kiniamkhiat luasang!

Mite ading a sepsak ding in koici ut thei cih tel zokei hang. Alamdanzia thuuk zaw lai hi. Ahang pen,tawntung Pasian hiah hong paina vai atuak taktak hi a:“mi tampite’ suahtak nang a anuntakna apia ahihi.” (Mark10:45, NIrV). Hih atualniam kipumpiakna vai “van mitenangawn in atel nop uh” a kuuitung ding hi ta hi

95 96

Page 49: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

(1 Peter. 1:12, NKJV). Tua in singlamteh tung a hongsihna thu ahihi.

Tu kal sinna ah Jerusalem a Zeisu hong pai athupiang leh Athuhilh thupi diakte ih en ding hi. Amahpen mi tampite deih leh lamet bang a leitung kumpi lukhuaki khusak ding hilo in Pasian dikna ih tanh theih nangin eite ading a mawhna akisuak sak ahihi.

NIMASANI (SUNDAY) May 29

HONG PAI DING CIH KIGENKHOL (Haggai 2:6-9)

Babylon a kum 70 sall atann khit uh ciangin, Jewmite Jerusalem ah hong ciah kik uh hi. Abiakinnpi uhlamh kik ding lawp uh hi. Khuam bul teng akisun’ khitciang in, Solomon biakinnpi amu ngeisate in amasa banlo lua ding cih mu uh hi. “Ging tak in kap” uh hi (Ezra3:12, NIV).

Mihonte in amau tawh adingkhawm mi 2 tetungtawn in lamet loh hanthotna ngah uh a: kamsangatek Haggai leh akhangno lai kamsang Zechariah te ahiuh hi. Haggai in bel mihonte kiang ah Solomon biakinnpi’vangg diktak pen Solomon ahihkeh midang khat peuhkiang pan hi lo hi. Tua biakinnpi Solomon a zong hi lohi. Pasian baikinnpi ahihi. Haggai genna ah: “tawl khatsung vantungte leh leitung kasing kik ding hi. Tuipi lehleitak zong ka sing ding hi. Minam khempeuh zong kasing, ka linglawng sak ding hi. Tua ciang in amanpha nate khempeuh ka biakinnpi a hong lut ding hi. Tua bangin tua biakinnpi ka vangliatna tawh ka dim ding hi ci inna khempeuh a uk Topa in agen hi. Ngun leh khamtekei a hi Topa’n ci hi. Biakinnpi thak pen amasa sanginetlawm zaw ding hi” Topa’n ci hi (Haggai 2:6-9, NIrV).

Akhangno Zechariah in hong gen ciang in na tehong lamet huai zaw hi. “Zion khuapi, lungdamna tawhkidim ta hen! Jerusalem khuamite aw, awng un, nakumpipa uh hong pai hi. Amah dik tak in ta den hi.Hotkhiat nang vangg nei hi. Amah dik a laa tung ahhong tuang hi. Amah laa no tung ah tuang hi” Zechariah9:9, NIrV).

Hih alamdang genkholhnate in Zeisu Jerusalemhong lutna (Matt. 21:1-11) ah koici lah hiam?

“Khazih in kumpite lut dan Jew ngeina azui ahihi.Atuanna gan zong Israel kumpite tuannate mah ahihi.Genkholhna in Messiah akumpi tokhom a hong pai danding tua bang in na genkhol hi. Zeisu laa no tung atuanlim in, nakpi in awtna aw ging hi. Mihonte in akumpi uhMessiah ci in pahtawi uh hi. Zeisu in tu in aphal ngeilohminphatna bawl ding phal hi. Nungzuite in amau alametet uh atung in ngaihsun uh a, alamet kipahna ahikumpi tokhom a hong tu takpi ta ding in ngaihsun uhhi. Mihonte in Rome thuneihna pan asuakta ding in kiumuh hi. Amau mitkha ah, Jerusalem pan in Rome galkaptekihawlkhia in, Israel te’n suahtakna angah kik bang khatin kingaihsun uh hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh,DA p. 570.

Laisiangtho tungtunna ih mu toto a ahi zongintua lai hun in apiang thute telsiam lo uh hi. Mitengaihsutzia in thumann alehpei theihzia bang sinna ihngah thei ding hiam?

NINIHNI (MONDAY) May 30

ZEISU BIAKINNPI SUNG AH (Matt. 21:12-27)

Eden huan a mawhna sung akilut a kipan gantawh biakpiakna pen hotkhiatna geelna thu hilh nading

97 98

T- 7

Page 50: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

a Pasian tel lampi ahihi. A umte in hong pai ding Mes-siah upna tungtawn in maisakna leh hehpihna angahuh ahihi (Rom. 4:13-16 sim in). Hih thumann avangliangentehna pen Pian. 4 a kimu thei hi. Hih in Cain lehAbel te thu leh akizomto thupiangte ahi uh hi. Hih thupen tampi lak a biakpiakna vai ahihi (Mang. 14:7-12 zongsim in). Tua hi a, Pasian in Israel te ateltuam ciang in,“siampi nam, misiangtho” (Pai. 19:6, NKJV) cih minvawha, biakbuuk nasepna pen akicing zaw a hotkhiatna vaihilhna dingin kipsak hi. Gam lak a biakbuuk pan in,Solomon biakinnpi dong, Babylon pan hong ciah kik uha akilam biakinnpi, cihte tungtawn in lungdamna thubiakbuuk nasepzia limte tawh hong kilak hi.

Pasian in biakinnpi geelna pia hi. Anaseptemawhnei miten sem uh hi. Hun hong pai toto a,nasepziate hong siangtholo semsem hi. Hihte pen Pasianhong itna leh hong hehpihna thu mawhnei leitung miteahong lahnate ahi uh hi. Zeisu hun ciang in siampiteduhhop huaihamna hang in nate hong siasuak gawp tahi. (Tua nasep sian’tho sak ding mawh puak aneite hisawn lai uh hi!). Tua hi a, “mite’ mitmuh ah biakpiaknasepna’ sianthona hong kisiacip ta hi”. E.G. White,Khangcin Lunggulh, DA p. 590.

Matt. 21:12-17 sim in. Pasian bia mite ih hihnatawh hih mun ah ih sin ding bang thu om hiam?

Mundang tampite mah bang in, Zeisu in asepnathu Laisiangtho man in adikna thu gen hi. Zeisu honglah thu in Topa nungzuite ih hih mah bang in laisiangthopen ih upna dik leh dik lo vaite ah leh ih ngaihsut paiziatekhempeuh bulpi a ih neih ding ahihi. Zeisu in laisiangthoamat ban ah amittaw akhebaite danglam takin damsakhi. Hih thute khempeuh in Pasian ahihzia telkheh semlai hi. Hih vai te ah acilingg pen, athei pen dingte keekmah adopipen hi zawsop uh hi. Biakinnpi akem akhualte

ahihna uh dinmun vai lauthawnna tawh tua nasepnatekawkk bulpi ahi Zeisu sung a hotkhiatna atannlawh dinguh lauhuai hi. Leitung nate ahoih khat peuh ngah nading nangawn tawh athupi taktak Zeisu sung a tawntungnuntakna vai teng kisiasak khathei hilo hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) May 31

GAH OMLO (Matt. 21:18-22)

Zeisu in biakinnpi ahahsiangna pen hehpihnanasep ahihi. Sumlei sumzuakna ding a, azat uh munpen Gentile te pai theihna mun teng ahihi. Zeisu in Amainn pen mi khempeuh thungetna leh biakpiakna munsuaksak nuam hi.

Tua siansuahna zong thukhenna khat mah zongahihi. Tua biakinnpi a nasem siampite in mi khempeuhthupha piak ding vai siasuak sak uh hi. Ama thukhennani nai ta hi. Zeisu in Pasian sawl ahih lam akitheih theihnang in ahih theih khempeuh bawl hi. Ahi zong in niallai veve uh hi. Atelkhialhna uh agah a atna ding uh panapelh theih nang un apiang thei bang dang om nawnmawk ding hiam?

Matt. 21:18-22 sim in. Zeisu in theiikungahamsiat vai leh biakinnpi asiansuah vaite in bangkizatna nei hiam?

Zeisu in tua theikung ahamsiatna pen midangtevauhhilhna vai ah gentehna a akinei ding leh amautebang lo a avawh uh a at dek ding Jew ulian makaite abatloh nang uh ahihi. Hih gentehna ah biakna makaikhempeuh kihel kim sam lo hi. Tampite in Zeisu Mes-siah in sang uh hi. “Tua bang in Pasian kammal hongkitheh zaak a, nungzui mitampite Jerusalem ah kibehlap

99 100

Page 51: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

in siampi tampite’ ukna bang in hong thumang uh hi(Sawl. 6:7, NKJV). Ahi zongin tua theikung in gah agahloh mah bang in, baikinnpi a siansuah nasep zongkimanna nei lo hong suak ding hi.

Zeisu tatzia leh akamkhauhte, nungzuite’nlamdang sa kha ngel ding uh hi. Amaute in hehpihnathusin, asin kipansan a akiphawk khalo teng Pasian ki-ang hong zuatpih ding ahanciam uh ahihi. Hih bangdan sinnate Zeisu in amasuante khempeuh ah alak ahihi.Hih Zeisu in hih leitung thu khen ding hi lo in ahonkhiading a hong paipa mah hi a, “mihing tapa in susia ding hilo in honkhia ding a hong pai ahihi acipa mah ahihi”(Luke 9:56, NKJV). Ama nasepna akampau omziatemawhneite’ thaksuahsakna hi a, lametna leh nunthakkamciam lam hong zuatpih hi. Tua hi a, tua bangkamkhauh, tua bang dong a apau’ nungzuite’nlamdangsa uh hi. Matthew in zong ama sepzia“lamdangsa” uh hi na ci hi.

Amanlang azekai in mite in Pasian hehpihna thunialsiang uh hi (Pian. 6:13; Pian. 15:16; 19:24 leh Mang.22:11 sim in). Ahi zongin bang hang in hih bangthukhenna vaite Pasian khut ah aap in ei mah lehmidangte thu akhen ngeilote ih hih ding bang hang inthupi hiam?

NILINI (WEDNESDAY) June 1

TUA SUANG (Matt. 21:33-46)

Nuntak hun tawm bek nei lai lecin bang ci zatding nahi hiam? Zeisu’ zat dan pen angaite thuuk tak aahuzaap ding tangthute gen hi.

Matt. 21:33-46 sim in. Anuai a te ah kuan ai awhhiam?

Leitang neipa: ________________________________________

Lokhopa______________________________________________

Nasemte______________________________________________

Tapa__________________________________________________

Late 118:22, 23 thu Zeisu mat dan ngaihsun in.Akinial suang genkholhna man’ in Israel te tang thu athupiang khat hong gen hi. Tua thupiang pen biakinnpimasa pen tawh kizomh thu ahihi. Solomon biakinnpiakilam in, akawm ding leh abulkip pen suang khuk pankito hi. Tua innpi omna mun ah hong kipaipih teh kiseekvet nawnlo ding hi. Zunna leh seekna gingte kiza lo hi.Nasemte’n atuah khop ding bek ahihi. Khuambul a zatding in, suangtum gol diakpi khat hong kipaipih hi. Nasemte’n ahoih na ding mun mu zolo uh hi. Tua hi a, deihlo in sang lo uh hi. Zat theih loh pi in nawngkai sak hi.Zat loh in sauveipi om tha pai hi.

“Akeu suangpi aphuh na ding vuah adeih bang,adeih cia uh, ato tuak, zong thapai uh hi. Agik mahmahathuakzawh kul hi. . . . Atawpna ciang in a awlmawh lohthapaih uh hong kizangh ta hi. . . . Tua suang kisaangin, akiteel mun ah kipaipih in na kituak lian hi. E.G.White, Khangcin Lunggulh, DA p. 598.

Matt. 21:44 sim kik in. Tua suangpi vai thu 2hong kigen a: khat pen tua suang tung ah kia in kitamcih thu hi. A khat pen tua suang nang tung ah kia innang zancip cih thu hi. Hih thu 2 te kikoici lamdan hiam?(late 51:7 leh Dan. 2:34 zong sim in).

101 102

Page 52: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NINGANI (THURSDAY) June 2

HEHPIHNA’ MANHZAH (Matt. 22:1-15)

Laisiangtho a athupi thu in hih itna Pasian in eitehong piangsak in mawhna leh sihna vai pan lampelh hongtawnsak hi. Singlamteh a Zeisu hong kipiakna tungtawnahihi. Laisiangtho sung a lampi khat peuh tawh hongdawn den thu ahihi. Zeisu gen gentehna sung ah kimuthei hi.

Matt. 22:1-15 sim in. Hih gentehna in upnatungtawn a hotkhiatna vai bang hong gen hiam?

Hih gentehna’ thutak pen khauh pai pian hi. Ahihhang athu pen vai thupi ahih phawkhuai hi: mikhempeuhte tawntung nuntakna maw, tawntung kisiatnacih thu ahihi. Tua hi kei leh athupi taktak ding bang himawk?

Singlamteh en in, mite hotkhiatna piangsak dingin bang zah kibeilawh cih en leng athugui lian in thuukmahmah hi. Ih gen pen tawntung Pasiante (Pa, Tapa,Khasiangtho) mawhna’ lang khat a Pasian lainatna lehPasian khakham-veina vai ahihi. Hih bang val om theinawnlo hi. Tawntung a ih sin den ding thu ahihi. Tunbel angaihsut nangawn ih ngaihsut khak melloh lamdangsak ding zong hilo hi.

Tua hi a, hih kammal thupite gentehna sung a ihngah hi. Pasian in tua mopawi a mi khempeuhte kisapding khempeuh abaihsa in koih hi (Mang. 19:7 sim in).Ih tangsap khempeuh hong kipiasa hi a, akipiakmanhphatna pan gentehna bang mah in telgen thei zolohi. Tua hi a, tua mopawi a kisamte in tua mopawi vaiawlmawh lo in amau vai tek tawh manlah lelngel cih penkhasiat huai mahmah hi. Asam ding a apaite pawl

khatte’n na dobawl sawnlai uh hi. Pasian in bel khakhamavei lawh mah hi mawk hi.

“Mopuan in bang khiatna nei hiam? Mang. 19:8zong sim in.

Tua puan in Khazih dikna (siangtho nuntak) limlaahihi. Misiangthote nuntak leh gamtat kampau omziatea, hong kilangh diknate genna ahihi. Mopuan silhlo pa,thu in hotkhiatna leh hehpihna vai tawh kisai thute ahasang bang keek in a om hang in anuntak leh azia atonggah tua lungdamhna thu hang in kikhelna angah lo mitekawk hi. Tua sapna asangte ading in letsong khempeuhamanpha mahmah tawh akibawl sak khinsa ahihi. Hihgentehna in hong lah mah bang in, Pasian gam lutna ihcih pen akongbiang a vapai bek mawk tawh kibang hetlo cih kimu thei hi.

KIGINNI (FRIDAY) June 3

SINBEH DING:

London khuapi kithuzakna lai thulupi ah: “nupikhat a inndei sung ah asih kum 3 pha khin: guhte asofa tung ah TV lah honsa a omlai”.(www.theguardian.com/film/2011/Oct/09/joyce-vincent-death-mystery-documentary). Asih zawh kum 3sung a inndei ah, aphawk kuamah om lo maw? Kuamahin vakan kha lo uh hiam? Hih bang thu koici pian theihahi tam, tu lai kizopna baih mahmah kawmkal ah? Tuathu hong laang in leitung bup hong zeel hi. Londonmipite’n zong lamdangsa uh hi. Asih sawtpi hi a, kuamahin theilo maw? Ahi zong in thupha lametna lo tawh, manhsang mahmah tawh hong kileisa, hih London nupinubang in gulsih ding maw? Ei vai pen apian takpi ciang

103 104

Page 53: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

suuksia zawlai ding a, kum 3 genloh kum makza tampihong phawk kha peuh mah a omlo ding hi mawk hi. Tulai nate thukan siamte’n vannuai buppi asawt loinmaimang ding a “vannuai buppi kangtum” ding hi, ci uhhi. Singlamteh hong hilhna ah hih bang thu diklo hi.Vannuai bup maimang hi zawlo in tawntung nuntaknavanthak leh leithak kamciam ih nei hi. Tua bang mailamthu teng tawh Zeisu sung a hong kikamciamte ih ngahnading pan bang mah kiliah kidal sak kha peuhmah keini maw.

KIKUP DINGTE:

1. Sihna ih cih pen bang zah in vang lian a, binggciphiam? Sihna zo ding a kum 1000 tampi hanciamnathute bang zah dong in amawkna suak cih ngaihsunin. Ih hih theih lianpen ei luang ih hotkhiat dingahihi. Ahi zong in hih vai in mawtaw engine kuang-bangg puahkik kan bangh theilo ding hi. Tua ziak inPasian tapa ngiat hong si a, athawh-kikna simlohsihna hong zo sak thei omlo cih pen lamdang sakding hilo hi. Hih thu in singlamteh bang zah dong inih lametna leh ih upna ah thupi cih hong lak hiam?

2. Zeisu’ dikna in hong tuam cih thu omzia thuukngaihsut in. Hih thu telsiamna in manh neilohehpihna leh thukham vai tak a nuntakna cihte panhong koici kep thei ding hiam? Tua thanggte ah ihawk khak loh ding bang zah in thupi hiam?

*******

SINNA 11 JUNE 4 - 10

HUNTAWP THUPIANGTE

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM June 4

SIM DINGTE: Pai. 19:5, 6; Matt. 23; John 12:20-26;Matt. 24; 1Thesso. 4:16.

KAMNGAH: Ama pumpi aki lamsang peuh mah inniamkhiatna athuak ding hi.Akiniamkhiat peuh mah aki lamsangding hi. (Matt. 23:12)

Zeisu hong kumkikna thu in Christian upna’avanglian mungtup ahihi. Zeisu hong pai masakna lehsinglamteh tung a hong sihna in nihveina hong pai dingthu kawk hi. Akhat veina lo tawh anihvei hong painaapiang thei hilo hi. Anih veina om kei leh lah akhat veinapen amawkna hi zel hi. Tua tegel khen theih loh a kizomhahihna thu in kikingkalhna thu hong beina ah vahuu avahotkhiatna vai tuak ahi uh hi. Hong pai masak vaipen man khin in kicingtaak takin kisemkhia khin hi. Tuin ahi leh nihveina ngaklah tak a ngak ih hihi.

Tu kal Matt. 23 sung a kigelh thu en in, Jew makaipawl khatte kisiik a amah bek amau lametna lehhotkhiatna omsun ahihna thu asan’ nading uh a athuumnunungpen ahihi. Tua ban ah Matt. 24 sung ah,, Zeisuin ama hong kumkik ma a thupiang dingte vai dotnateadawnkikna thute ahihi. Hih mun a Zeisu in lim nasiatakin hong lak hi. Jerusalem kisuksiat ding vai leh amahong kumkikna ding thu zomkhawm in hong gen hi.

Bang zahta in vaite haksa ahi mah zong in; eitein, “mihing tapa vangliatna leh minthanna lianpi tawh”

105 106

Page 54: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

van lai pan meii tung tuang a hong kum ding kamciamih nei hi (Matt. 24:30, NKJV). Kammal dang in gen leng,haksatna tuamtuamte leh lungmannate ih tuak mah zongin alungdam thei den dingte ih hita hi.

NIMASANI (SUNDAY) June 5

MITTAW MAKAITE (Matt. 23)

Zeisu mahmah in Israelte Jerusalem ah Ama khutthahat zann a amakaih Topa ahihi. Muvanlai khate tawhEgypt gam pan Ama ading a apaikhiat-pih ahihi.“Minamte khempeuh lak pan ka sumgum bangh na hiuh hi: Leitung bup keiaa hia . . . note in asiangtho kamipawlte na hi ding uh hi.” (Pai. 19:5, NIrV).

Lam khat pan in, Zeisu in Israelte Sinai mual ahinnkuanpih bang a bawl’ ding kamciam pia hi. Pai. 24ah makaite leh upate “kahto in Israel’ Pasian mu uh hi.A khenuai lampi suangmanpha tawh kibawl bang hi.Vanpi bang in siang sinsen hi. Amaute in Pasian mu uhhi. Amaute in anne tuidawn uh hi. (Pai. 24:9-11, NIrV).Khazih in Ama thuciamna hai Israel pia a, pasal in atenpihnop numei kiangah haii khat apiak bang in aphapenmailam bawlsak nuam hi.

Israel in tua haii sangg in nang tawh khapsa gamah ka tengg tawntung nuam mah uh hi ci hi.

Hih bang thu teng tawphah sa in, Matt. 23 sim in.Zeisu in Israel makaite bangh gen hiam? Bang vaunakipia hiam?

Athupi zawlai ah, amaute ahilh ataiina thutungtawn in bang sinnate ngah thei ding ihi hiam? Amaubang a ih khialhkhak loh takpi nang in koici ding ihihiam?

Matt. 23 pen Zeisu in Ait Isarel kiang ah nasia taka lungmuang a omkhawm’ kik nang a athumm tawpnaahi hi. Ahizongin A miten nusia veve hi. A khentatna uhsan’sak in, atawpna ah a innpi uh pan paikhiata uh hi.“En un, na inn uh hawmmcip hi.” (Matthew 23:38, NIrV)Zeisu in apaisan ciang in gamlak bangin hawmsuak aaki hotkhiat ma bang kik hi.

Hotkhiatna tangthua, kikhelna pikhat apiang dinghita hi. Mite zuau aumding a amakaih makaite in tuakikhelna apiangsakte ahihna uh ah lungleng ding uh hi.Tua kawmkal ah, midang tampite, Jewmi te leh asawtloin Gentile mite zong Khasiangtho makaihna sang dinguh hi. Kipawl-khawm in Israelte munah tua nalianpisemkhawm ding uh hi. Amaute Abraham suanlehkhakte“leh kamciamna tawh kipawl gamhluahte suak ding uhhi.” (Gal 3:29). Eite mahmah zong tuni in tua mite lakah akihel ih hi hi. Pasian in tua nasep mah ong guan hi.

NINIHNI (MONDAY) June 6

NITAWPNI OMZIATE (Matthew 24:1-14)

Zeisu in amah asang nuamlo Jews makaipawlkhat taii hi. Ataii khit ciangin, John 12:20-26 aagenbangin alunglut huai thuumna bawl hi. “Zeisu amuding a” hong pai Gentilete vai Khazih kikoo hi. (NKJV).Hih Gentilete in Zeisu tunga thumann Jew mite kiangah hong thum masa uh hi. Asawt lo in, hih bang danmah, anasia zaw in hong piang ding hi. Jew mipawlkhatte in, Zeisu asaanloh uh hang in, adang te inGentilemi tampite amah theisak ding uh hi. Hih thuumnapen makaite kiangah ainn uh kilawi ding cih thu Zeisuin makai te agen khitlimh aa hong pian pen lunglut huai

107 108

Page 55: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

hi. Alui pan athak hong kikhel ding hi. Hih thu Pasiangeelna hi den a: hotkhiatna pen Gentilete leh Jewte adingzong ahi hi.

Matthew 24:1-14 sung ah bangci lim Zeisu in hongpia a, a muanhuai Jew thu um mite leh leitung buppiading ahi hiam?

Hih dawnna thu Amah hong kumkik hun dingleh leitung beivai akidot a adawnna ahi hi. Zeisu inanungzuite dotna tuam dawn tuanlo in Jerusalem kisiatvai leh Ama hong pai ding ni lian vai tawh dawng khawmhi. Hih thunih thukhat bang in hong genkhawm hi.Nungzuipite kiang ah mailam vai amuh bang in gen leh,sang zolo thei ding uh hi. Amaute ahehpihna in, Zeisuin tua vaipi 2 gawmkhawm in nungzuite’n akhiatnaazonkhiat ding un koih hi. . . Hih thu genna teng pen,nungzuite ading bek hi lo in leitung huntawp lam aanungta mite ading a agen ahihi”. E.G. White, KhangcihLunggulh, DA p. 628.

Zeisu dawnna ah akician thu khat om a: Amahong pai kik hun malam thute thu hoih hilo hi. Zeisu inleitung ah “vantung” abangh mun leh lungmuanna muzaw lo hi. Amuhte bel galleh-sa, kizuakna, adah huaipian ngei thupiangte, dona athuak pawlpi, Khazih zuautheite, leh pawlpi makai ginalote khawng peuh na muzaw mawk hi. Akimang-theipen kamciam omsun in,“vantung gam lungdamna thu, leitung khempeuh ahkitangko ding hi (Matt. 24:14) cih thu bek mah hi mai hi.

Matt. 24:13 sung ah, Zeisu in “atawp dong a kiptaka ading te in hotkhiatna ngah ding uh hi” (NIrV) na ci hi.Na kha lam vai athahat nang in, khawlbawl ding a hongkai haksatna tuamtuamte pan na kidal nang nasep-nabawl theih bang om hiam? Mite tung a piang ih mungei zel hi. Ei tung ah hong tung lo ding bang a ihngaihsut khak loh nang in bang hang in kidop kul dinghiam?

NITHUMNI (TUESDAY) June 7

JERUSALEM HONG GUALLELHNA (Matt. 24:15-22)

Matt. 24:15-22 sim in. Zeisu in hih ah bang agenhi mawk hiam? Anungzuite dotna adawnna ah bang cibang lim hong pia ahi hiam?

“Thusia phuang amuhdah huai” cih kammal penasiangthote asiasuak-sak, aninbang vai khat genna cihkitel hi (Matt. 24:15, NIrV). Zeisu in Jerusalemkisuksiatna agen hi phot mawk in, AD 70 in hongtang’tung hi. Zan ni a ih muhsa bang in, hih vai teng lehama hong pai ma hun a leitung thupiang omziatepawlhkhawm mang hi. “Jerusalem omzia ah Khazih inuplohna leh langdona tawh alungkhauh, Pasian daanthuak ding a angawhtat leitung omziate mu khin hi.” -E.G. White, Kidona Lianpi, p. 22.

Suksiat hun na ngawn in Topa in asuakta nuamtakpite suahtak nang lampi bawl’sak hi. Luke thubu ahZeisu in nungzuite suksiat hun ma a taikhia ding in genhi. “Jerusalem kiim ah galkapte na muh hun uh hongtung ding hi. Tua bang hun ciang in suksiatna hun naicih na thei ding uh hi. Judah gam a omte’n mualte belhding hunta hi. Khuapi sung a omte taikhiat ding ahihi.Khuaneu pan khuapi zuat ding hilo hi. Pasian in Jerusa-lem dan apiak hun suak hi. Akigelh bang in na khempeuhhong tangtung ding hi (Luke 21:20-22, NIrV).

Jerusalem a Christian te in hih bang thupiangamuh uh ciang in, Zeisu hilhna bang in khuapi taisanuh hi. Tua lai mah in Jew mi khempeuh phial omlai inthahna thuak uh hi. Aki upmawhna ah, tua kidona hunsung in Jew mi awn khat val si in 97,000 sila in kikaikhiahi. Ahi zong in, tawm vei hong khawl pak sung, Romete’n Jerusalem ado nawn loh pak sung un, Christiante

109 110

Page 56: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

khempeuh taikhia uh hi. Khat na ngawn nuntakna beilo cih thu kigen hi. Amau galtaina mun uh pen Pellaakici Jordan gun nisuahna gam sung mualbul kiim Ga-lilee tuilii pan tai 17 (27 km) mun ahihi.” - 5 BC. SDA p.499. Mi khatpeuh in vai khatpeuh hong hilh khol napimang khalo a nakisiik hun ngaihsun kik in. Pasiankammal pan a alamdang kamciamte hong hilhkholhnathute ih man ding bang hang in thupi mahmah hiam?

NILINI (WEDNESDAY) June 8

JESU HONG KUMKIKNA (Matt. 24:23-26)

Matt. 24 sung ah, Zeisu in hih mun ah nungzuite’dotna “hong pai nading limte” dongh hi (Matt. 24:3, NKJV).Kumpi bang a Khazih hong pai nading vai ahihi.

Zeisu in Ama hong kumkik ma a, thupiangtedeihna vai bang hong genkhol hiam? Hih bang thupiangtekoici bang in piang kikzel hiam? Matt. 24:23-26 sim in.

Hih bang in mihingte in Zeisu mu uh hi: Galileepan a anungzui 3 mi tawmnote tawh khualzin kawm athugen kawikawi mi mawkmawk khat bang in ngaihsunuh hi. Ahi zong in Ama genkholhna ah, mi tampi Amamin in hong pai in amah hong kineih ding acih bang in,ni dang kum zatampi lai a kipan atu nadong in hongpiang takpi a, Pasian kammal thumann ahihna tecimuanhuai mahmah ahihi.

Matt. 24:27-31 sim in. Kumkikna vai ki koici genhiam? Ama hong pai ciang bang piang hiam?

Mi tampite in Khazih ka hihi ci ding uh, ci in Zeisuin hong gen khol hi. Tua khit ciang in, Ama hong paiciang koici ding cih zong hong hilh hi.

Amasa pen ah, Zeisu hong kumkikna pen ataktakhi a, amipum mahmah hi ding hi. Hih leitung a hong paiding pen Zeisu ngiat ahihi. “Topa mahmah van pan hongkumsuk ding hi” (1 Thess. 4:16, NKJV) cih thu in mideihbawl bang a ngaihsutna leh hun kikhel genna bangmawk ahihloh lam teci lianpi ahihi. Ama hong kumkiknapen muhtheih hi ding a, van mongkhat pan mongkhat akhuaphelep bang ding hi. “Mit-tang khempeuh in muding hi” (Mang. 1:7) pengkul aw kici a, gin ngaih mahmahding, misite nangawn phongkhia mang ding hi! Tua banah athupi pen ah, hong pai masak in simmawh bawlsiatthuak ahih leh anih veina ah agualzo kumpi (Mang. 19:16)galte khempeuh tung a agualzopa bang in hong pai dingahihi (I Cor. 15:25).

Haksat hun leh mailam hun leitung vainawngkaite kawmkal ah, mimal in thatang leh lametna,kumkikna kamciam pan koici ngah thei ding ih hi hiam?

NINGANI (THURSDAY) June 9

NGAK GIGE (Matt. 24:36, 42)

Zeisu hong kum kikna thu in hih leitung a nungtangei Christian khempeuh te lametna lianpi ahihi.Kamciam khempeuhte’ tangtunna ahihi. Tua lo bangdang om thei ding? Sihna pan kitho kik lo ding hi. Sihkhit teh lei a siacip ding hi hang. Kumkikna lo tawh, ihupmuanna vai khempeuh zuau thu suak ding hi. Thulehgente leh ih galte gen bang teng suak lel ta ding hi.

Tua hi a, Amah hong kumkik ding lamen kisa in,Christian pawl khatte’n ahun-ani ding seh in thapai zeluh hi. Vai tengteng tua kumkikna vai ah kinga hi. Ani-

111 112

Page 57: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

ahun akiseh khinsa khempeuhte bel khial kim uh cihmuthei khin hangh.

Matt. 24:36, 42 in ani-ahun sehte akhialh-dennavai uh hong koici telgen hiam?

Ahang pen Khazih hong pai ding hun ih thei keia, kiging den a “ngak gige” den dingin hong kikhoo hi.

Matt. 24:42-51 sim in. Hih mun ah Zeisu in ngakgige a kumkikna ading kigin ding vai bangh hong genhiam?

Zeisu in siangtak a hong cih in ah: Ama hong paikik ding hun ih thei kei hi. Ih upmawh loh laitak hi dingci laisawn hi. Tua hi a, hong kum hun ading a kigin dending ahihi. Bang hun khat peuh ah hong kum thei cihthei a, ahun ih theih loh hang kigin’ den ding ahihi. Amahhong pai loh sawt mahmah ta. Ka ut bang in om thei ingcih ngaihsutna pen ngaihsutzia dik lo, Zeisu’ honggenkholh thu ahihi. Eite in Amah it in, adik bang inAmah tawh sem nuam ih hih man in bang hunhun inhong pai ta leh eite muanhuai tak a ihom ding ahihi.Tua ban ah, midangte tung a adik tat lo a, atatsiate vaicih te ah, ahun pen lungkham ding hi zaw lo hi. Ahunhun in thukhenna hong tung ding hi.

Khazih kumkikna a um amuang SDA khat ihhihna tawh, Matt. 24:48-51 sung a nasem diklo pa banga ih khialh khak loh nang in koici thei mawk ding ih hihiam (Matt. 24:48-51)?

KIGINNI (FRIDAY) June 10

SINBEH DING:

Matt. 24 sung a thu omte vai ah, Zeisu in zong,“Ken amann takpi kong gen in ah, hih thu teng apian

khit mateng hih khangnote beilo ding hi” (Matt. 24:34,NIV). Hih mun in mi tampite alungbuai sak asuahnathu in khang khat sung in tungkim lo mawk hi. TheHandbook of SDA Theology, sung ah Dr. RichardLehmann in agenna ah Greek kammal “khang” ci a kiteikammal pen Hebrew kammal dor ahihi. Hih kammalakizatna ah zia akibang mi hon khat “alehtat angawnkhauh khang (Late 78:8) cihna suak hi. Tua hi a, Zeisuin ahun ani vai agen hi lo hi. Miginalo honte omziaagengente agen ahihi. “Laisiangtho lui zat dan ah, Zeisuin “hih khang” acih ciang in ahun ciangtan omlo a mihonkhatte omzia vai ahihi. Tua hi a, atatsia khang cih ciangin amau zia leh tong agen ahihi (Matt. 12:39; Matt. 16:4;Mark 8:38).” - Hand book of SDA Theology (Hagerstown:R.H.P.A. 2000, p. 904. Kammal dang in gen leng siatnapen hun bei dong om ding a Zeisu hong pai kik dong omlailai ding hi.

KIKUP DINGTE:

1. SDA khat ih hihna tawh azekai abang thute koicingaihsut ding? Khang masa Adventist te’n zong amaununtak sung ding mah a alamen uh hi lo hiam? Eitezong tua bang mah alamen vive hi lo ih hi hiam? Tuakawmkal ah, tua hun mateng hong kumkik nai kenteh cih zong hun sehna nam khat mah hi lo hiam?Kumkikna vai ih ngaihsutna ah koici kimkhai theiding ih hi hiam? Koici bang in nasem diklopa’ lungsimkuanzia bangci pelh thei ding ih hi hiam? (Matt. 24:48-51). Tua bang dan in vai khempeuh nitawpni vaitawh vabulh den zong hong hi thei sam lo ding hi lohiam? Kumkikna angakte sung ah bang ci lungsimpuak neih kul ding hiam?

113 114

T- 8

Page 58: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

2. Kumkikna bang tawh kibang ding cih Zeisu’ gennasim kik in. Mi tampite kumkikna vai ngaihsutziatetawh kikoici lamdan’ hiam? Hih mun ah kitelmahmah hi. Ahi zong in bang hang a Laisiangthogenloh bang a mite’n um mawk uh hiam? Amaungaihsutzia ah bang paulamh uh a, koici dawn kikding ih hi hiam?

3. Zekaina vai koici nuntakpih ding ih hi hiam?Laisiangtho sung ah kuate khawng hih bang vai tawhkipaikan kha hiam? Amau kiang pan bang sin theiding ih hi hiam? Gentehna in, Joseph, Abraham lehSarah, Caleb leh Joshua cih te khawng e? Tua banah Mang. 6:9, 10 zong in zekai vai bang hong genhiam?

*******

SINNA 12 JUNE 11 - 17

ZEISU’ HUN NUNUNG PENTE

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM June 11

SIM DINGTE: LMatt. 26:1-16; Luke 12:48; Matt. 26:17-19; 1 Cor. 5:7; Matt. 26:36-46; Matt.26:51-75.

KAMNGAH: Note na vekpi un Kei hang in, tu zanciang in na lungkia ding uh hi. (Matt.26:31)

Hih sinna sung ah, Zeisu in singlamteh madeuhhunte azangh kipan hita hi. Leitung leh vannuaikhempeuh in piansak pan a kipan athupipen hun sungalut ding hita hi.

Hih thupiangte pan tu kal ih sin theih ding thutampite en ni. Ih sin kawm in suahtakna leh teeltheihnavai ngaihsutpi in nei ni. Hih thute ah mi tuamtuamte inamanhpha mahmah nuntakna silpiak koici zat uh cihen dih ni. A vanglian, tawntung vai, hih silpiak zatziavaite en dih ni.

Peter, Judas, leh Alabaster paknamtui bungnoatawi numeinu cihte in avek in ateel uh kul tek hi. Athupipen ah Zeisu in zong, ateel hong kul hi. Alian pen thukhat in singlamteh vai hong hi a, amihing hihna pianngeia ut hetloh hang in: “Pa aw, apian theih leh, hihthuaksiatna hong lakkhiat sak in. Ahi zong in, na deihnabang hi ta hen, Kei deihna hikei zaw ta hen” (Matt. 26:39,NIrV).

Ngaihsutzia lamdang khat suak. Ih zatkhialh teeltheihna silpiak keek mah in Zeisu pen eite thuaksiat

115 116

Page 59: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

nading pan hong honkhia ding maw, honkhia lo ding cihateel ding dinmun tun’ hi. Tua hi kei leh ih teeltheihnazatkhialhna in kisiatna hong tun ding ahihi.

NIMASANI (SUNDAY) June 12

A ETLAWM NASEP (Matt. 26:1-16)

Tu in Zeisu aleitung nuntak hun nunungpen vaiah alut hita hi. Amah singlamteh tung ah tung nailo laihi. Amah tho kik nailo hi. Amah in akikhailum, lehathokik leitung honpa bang in kilak nailo hi. Anung azuitein it uh a, pahtawi uh hi. Ahi zongin Amah kua hi a,amau ading bangh hihsak ding cihte asin uh kul lai hi.Laisiangtho buppi leh Paul in Zeisu sihna, hongsiansuahna, hong telkhehna thuthuukte ih nei vek hi.Tua hi a, Zeisu in eite ading in bang hong bawlsak dingcih thu pen anungzuite’n hih bang hun lai a atheih sangin ih theizaw hi.

Hih bang thu teng tawphah-sa in Matt. 26:1-16sim in. Hih silpiak’ manhphatna bangh himawk hiam?Zeisu tawh kikoici zop ding cih bang teng hong hilh dinghiam?

Zeisu sathau kinilhna vai Matthew hong gennangaihsun ni. Jerusalem a gualzo tak a laa tung tuang aalut ma hi ngel ding hi. Hih sathau nilh hun pensiampite’n Zeisu thah ding a agel hun sung teng ahihi.Amau asawm sim laitak un hih numeinu in itna dimlettawh, “apiandang amanhpha mahmah paknamtui thawl”in hong buak hi (Matt. 26:7, NIrV).

Nungzuipite’n pammaih leltak ci a, aphunsanlaitak un, Zeisu in hih sepna bawlna pen, “aetlawm” nasepna ci hi; Pammaih sak huai thei mah ding hi na ven.Tua numeinu Mary in Zeisu a itna lian in ataktak ahihna

lak hi. Amanh zong bang khiatna nei takpi ding cih atelloh hang in, Zeisu tung ah leibat tampi aneih lam tel theihi. Tua hi a, tampi piakik nuam hi. “Tampi akipia tungah tampi ki lamen kik” acih zong zakhin hi kha ding hi(Luke 12:48, NIrV). Tua kawmkal ah Zeisu nasepnatetua nu muh sang tampi mu-zaw ngel mah ding uh hi.Ahi zong in amau tua thu tel lo kha uh hi ngel ding hi.

Tua paknamtui pen apia mi’ lungtang pan adimletaluangkhia thu limlaa ahihi. Hih pen apua lam a muhtheih, van daitui pan a hong luangkhia itna thupha guntuiadimlet den ahihi. Nungzuipite’n pammaih acih uh tuaMary’ paknamtui pen ahunhun in atul athen in kibuakkikkik a mite lungsim ahiam akhauhte nemsak thei denhi.” E.G. White, 5 BC SDA, p, 1101.

Zeisu sung ah hong kipia silpiakte tawh bang semin bang bawl ding cih hih tangthu in bang hong gen hiam?Eima deihteelna zangh in, Zeisu in hong piak silpiaktetungtawn in a “etlawm” bangh sem in bangh bawl theiding ih hi hiam?

NINIHNI (MONDAY) June 13

THUCIAM THAK (Matt. 26:17-19)

Matt. 26:17-19 sim in. Ahun pen paisan pawi laitak ahihna in bang khiatna nei sak diak hiam? Pai. 12:1-17; 1 Cor. 5:7 zong sim in.

Paikhiatna tangthu in, hotkhiatna tangthu hi a -amau a bangmah ahi theilote ading a Pasian’ sepsaknavai ahihi. Asawt lo a Zeisu in eite ading a hong sepsakding vai limlahna hi takpi mawk mah ei maw!

Matt. 26:26-29 sung ah Zeisu in anungzuite ki-ang ah bang agen hi mawk hiam? Ama kammalte in eiteading in tu in bang khiatna nei hiam?

117 118

Page 60: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

Zeisu in anungzuite kiang ah paisan pawi’ khiatnaathuukzaw in hong tel thei sak hi. Egypt gam panasuahtakna in Pasian vangliatna thulamdangpialunglawphuai gentehna ahihi. Ahi zongin atawpna ahtua bang bek pen hong kicing thei lo hi. Tua bang thupen Hebrew mite leh akuama peuh ading in ih tangsapnahong hu zolo hi. Zeisu’ sung a om tatkhiatna ih kitangsamtek hi: tua in tawntung nuntakna ahihi. Tua thu hangin Khazih in hih thuciamna vai ah palai ahihi. Tu inPasian in asap mite in akikamciam tawntung silpiak ngahding uh hi. Khazih in sihna thuak khin ahih man in tuin ngah theita ding uh hi. Ama hong sihna in thuciammasa sung a amawhnate uh pan suahtak sak nang ahihi(Heb. 9:15, NIrV). Zeisu in tua lenggah tui leh khoomunte’khiatna diktak, thuciam-thak nek-khawm bawlna tawhhong thei sak hi. Tua te khempeuh in singlamteh tung ahong sihna hong lak hi.

Thuciam lui sung a gan tawh biakpiakna vaite inZeisu in sihna hong thuak ding cih alak ahi uh hi. Nek-khawm bawlna ah ih kihelna in tua hong hehpihna thuakawk kik ahihi. Tua thu nih tuak in, singlamteh tung asihna hong thuak Zeisu akawk ahihi.

Ahi zong in tua singlamteh thu in athutawpna hilo hi. Nungzuite tung ah Zeisu in, “ka pa gam nuam ahnote tawh tua lenggah tui ka dawn kik ni ma teng kadawn nawn kei ding hi hong ci hi” (Matt. 26:29, NIrV).Zeisu in mailam thu a kumkikna leh tua thu tawhakizomtote hong ngaihsun sak hi.

Zeisu in Apa gam ah adawn kik ni ma teng tualengtui dawn nawn lo ding acihna ngaihsun in. Hih thuin eite tawh Ama nekkhop nop, kinai tak a holimkhopnavai bang hong theisak hiam? Tua bang a amah tawhkinaina tu in koici ngah in koici zat thei ding ih hi hiam?

Nithumni (Tuesday) June 14

Gethsemane (Matt. 26:36-46)

Paisan pawi kal sung in siampite in tuuno tultampite tawh Kidron lui kuam pan a kipan biakinnpimualbote tung ah biakpiakna nei uh hi. Tuuno siitebiakna tau ah kibuak in Kidron lui sung tawn in hongluang suk hi. Tua tuunote sii hang in kidron luitui sankha ngel ding hi. Tua tuisan lui Zeisu leh anungzuite inkantan in Gethsemane huan pai kha ngel ding uh hi.

Matt. 26:36-46 sim in. Tua Gethsemane athuaksiatnate Zeisu ading in bang hang in thuak haksamahmah hiam? Hih vai a thupiangte akoici takpi dan himawk hiam?

Zeisu in athuak ding hai tawh akipelh nang thuanget ciang in pumpi thuakna akihta hi peuhmah lo hi.Zeisu dawn noploh hai pen Pasian tawh kikhen ding vaiahihi. Eite ading in mawhna hong suah a, ei mun ahong sih ciang in Pasian in mawhna hua lua a tuamawhna dann apiakna vai ah Amah mah in asan’ kultekteek ahihna Zeisu in thei hi. Tua hun ciang in Apatawh akikhenkhiat hong kul ding hi. Pasian thusiangthopalsatna in suuksia mahmah a tua thukham palsat mite’sih kul ngiat mawk hi. Zeisu in eite taang a tua sihnahong thuakna tawh hong honkhia ding in hong pai hi.Tua bang in Zeisu in eite ading a hong thuak ahihi.

“Hih bang thu teng ngaihsun in Khazih ngaihsutnapen Pasian tawh kikhenna vai dahna tawh hong kidimhi. Satan in Zeisu kiang ah, mawh nei mihingte hotkhiatnasawm leh Pasian tawh na kikhen pen atawntung suakding ci in gen hi. Amah pen Satan’ gammi suak in Pasiantawh kizom kik thei nawnlo ding bang in gen hi. Mihingtemailai vai khentatna hun, apatauh huai hun hong tung

119 120

Page 61: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

ta hi. Mihingte masuan vai tawikhai bang in teh honghita hi. Khazih in mawh nei mihingte hai dawn lo in omthei lai hi. Zekai lua nai lo hi. Sisan abang khuaultenull in mihingte mawhna sung ah asi ding in nusia theihi. Thukham palsatte’n mawhna thamanh atuah dingmah hi; Kei ka Pa kiang ah ciah ning ci ziau thei lel hi.Mihing Tapa in hih thuaksiatna tuikhaa haai dawn takpiding maw? Mawh neite gum ding in mawh nei lo gumpa(Zeisu) in mawhna thamanh hamsiatna thuak takpi dingmaw?” - E.G. White, Khangcih Lunggulh, DA p. 687, 690.

Zeisu in eite ading a hong sepsakna nopna thu ineite masuan khempeuh, adiak in midangte ih huh ihpanpihnopna vaite ah hong koici huzaap thei ding ahihiam? Ih nuntakna ah Khazih’ zialehtongg koici suttheizaw ding ih hi hiam?

NILINI (WEDNESDAY) June 15

JUDAS IN ANUNTAK GUAKSUAK SAK HI (John 6:70)

Judas nuntak khasiathuai lua! Jerusalem a hongpai nunung vai om kei leh, Laisiangtho’ limgen pipente’lak ah kihel kha ngei ngel ding hi. Biakinn tampi inamin tamh ding hi. Tun bel amin pen mite’ zaknoplohkhat suak mawk hi.

John 6:70 leh Luke 22:3 sim in. Hih munte inJudas gamtat vai hong koici telgen hiam?

Judas sepnate hang a Satan ih ngawh pen kikhialsam lo hi. Ahi zongin, dotbeh ding dotna hong om hi.Judas in tua bang thu siahuai abawl theih nang adawimangpan apanpih pen bang hangg himawk hiam?Satan in bel Peter zong asusia nuam ahihi (Luke 22:31sim in). Akilamdanna pen Judas Topa tung ah kipumpiak

takpi lo hi ngel ding hi. Judas in mawhna pawlkhat vomin, Satan masuat ding zialehtongg picinlohna khat peuhnei hi ngel ding hi. Hih thu ah deihteel theihna’ vangneihzia leh apaizia kimuhbeh thei hi.

Matt. 26:47-50 leh Matt. 27:1-10 sim in. AdahhuaiJudas thu pan ih lak ding bang sinna om hiam?

Matt. 26:47-50 sung ah, Judas in galkap honkhatmakaih a (600 tangg bang), siampi liante leh upate, hongmakaih hi. Tua hun in bel Judas ulianpi khat bangh hi.Mi deih mahmah khat na neih teh hih mun a Judas bangin vanglianpi nei khat zong na suak hi. Amau deihmahmah na neih laiteng bel hoih lel hi. Ahi zong innaneihna hang a hong don uh ahihi. Nang kiang panangah khit uh teh, amau ading in nang’ kisapna omnawnlo hi. Tawl khat khit teh Judas bel bangmah lo tawhamah bek atangtat ding hita hi.

Judas in anuntakna atann vai sinna thupi khatomlai hi. Dangkatang 30 vai hi ven maw? Adangka tangtawh kizui in, tu lai kha 4 sum tangg bang hi thei khading hi. Azah sawm azah zaa ahi zong in bel, Judas inbang tuaklawh mawk hiam? A tangthu ah, tua tengnangawn mangg lai hi. Judas in bang mah phattuamlawhkhalo hi. Apia masate khephung ah vapai lelngel hi. Zeisutawh hong khenkhia khat peuh pen tua bang mah akimanna neilo hong suak thei lel hi. Judas bel tawntungnuntakna tawh kinaih mahmah na pi amanh bang mahlo bangh in paiimang hi.

NINGANI (THURSDAY) June 16

PETER’ NIALNA (Matt. 26:51-75)

Amah lehheek ding a Judas deihteelna pen Zeisuin theikhol hi. Hih thu pen ei deihteelna Pasian

121 122

Page 62: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

theihkholhna in hong lakkhiat sak tuanlo cih thu ihtheihna khat hong suak hi. Zeisu in Judas teelna lehPeter teelna thei hi. Peter in Khazih a upna kisaktheih-pih hi. Ahi zong in, hun khat ciang taisan in nial ding hi.

Matt. 26:51-75 sim in. Peter in Zeisu bang hanga anial ahi tam?

Peter in Zeisu anialna pen alau manh ding bangbek in ih ngaihsun kha hi. Ahi zong in Peter in bel (John18:10 ah en leng) Rome galkapte lak a namsau adok-ngampa hi ven! Peter pen asi-ngam, Zeisu in akhamngiat mateng akitom ngampa ahihi.

Tua hi a, namsau aliikna pan tawlno khat khitciang a Peter in Zeisu anial thei ding a akikhel sak bangthu hi mawk hiam? Bang hang a amau nungzuipite hikeng ci mawk? Bang cia Peter in, “ken’ tua mi thei keng!”ci mawk hiam (Matt. 26:72, NKJV)?

Peter in bel tua mi atheih takpi loh lam, hong painathu leh akimatna thute ateltheih loh vai hi kha mai dinghi. Tua hi a, alungbuai laitak in Zeisu atheih lam anialhong suak hi. Zeisu tat leh heekzia atelsiam loh ciang inZeisu anial hi kha ding hi. Zeisu in ado kik vetlo bang aangaihsutna thu hang in Peter in ataisan ahihi. Peter inama telsiam dan ah, a upmuanna ngalua kha a, Zeisuah aupmuanna akoih taktak lo suak hi. Zeisu bawlnalamdang tampite leh amahmah’ pulaak Khazih ahi,Zeisu sung a upmuanna vai ama genkhiat thute kawmkalmah ah anial hi ta hi (Matt. 16:16). Peter’ nialna thu inama tung ah ih lungsim khempeuh ih aap mateng, leitunga nalamdang tuamtuamte in ama tung ah muantaak hongcing sak theilo ding hi.

Luke genna ah, a thumveina ngawngaw ciang belPeter in Zeisu nungzuipi ahih lam nial a, Zeisu “Peterlam ah kihei in hong tang et ta hi” (Luke 22:61, NIV).Greek laimal ah emblepo cih kammal Zeisu etzia genna

ah nazangh a, akimuh masak lai vua Peter mahmah aetzia genna ahihi (John 1:42 sim in). Ih cin’taak zawhloh hun nangawn ciang a Pasian hong itzia hih mun pan,Peter bangmah in bang lametna muthei ding ihhi hiam?

KIGINNI (FRIDAY) June 17

SINBEH DING:

1959 kum in, mi hiamgamh mahmah Kansaskhuapi, inn khat sung hong lut in khangno 2 leh anuapa hong that uh hi. Tua mi thatte akimuhkikma inakithat papi pa’ sanggampa in khua kim thu kizakna ahlai khak hih bang khat hong at hi. “Mihon lam pan kihehmahmah hi. Khat vei thamlo a ka zakna ah, tua mi,akimuh teh, anai pen singkung ah khai ding ci uh hi.Hih bang lam in ngaihsun kei ni. Apiang thu piang khina, nuntakna khat lakbehna tawh kikhel kik thei tuanlohi. Pasian hong hih sak nop dan in kimaisak ni. Lungsimtawng ah thuhkik-nopna ih kepkhak ding hilo hi. Asemabawlte mahmah in amau nuntak haksa na sa mahmahlel ding hi. Ama lungmuanna pen Pasian kiang azuathun ciang bek hi ding hi. Tua lampi dalsak kha zawlo inlungmuanna angah nang in thu ngetpih zaw ni” ci hi. -Adapted from Truman Capote, In Cold Blood (Newyork:Modern Library, 2013), p. 124.

Hih thu ah, tua kithahna vai dap koih zaw a,Khazih hong piak hehpihna thu hih vai ah ih mu thei hi.Maisak zawh dan ding ahi vet lo Peter nialna thu ah,Khazih in maisak in kha gupkhiatna nasep vai ah pantahin mapang sak in aapbawl lai hi. “Peter in bel Zeisu theikeng ci khin lim hi a, tun bel a Topa’n atheihzia khituinaptui tawh hong phawk in, alungsim diklohna thei

123 124

Page 63: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

linlian cih zong mu hi. Peter phawk khakloh picin’lohnate zong Topa in mu gige hi.” E.G. White, KhangcinLunggulh, DA p. 713. Peter kitheih ma lim in Zeisu inazia thei khin hi. Peter bang ci om ding cih zong Petertheih ma in amanh thei hi. Ahi zong in, Zeisu’ itna lehhehpihna thu, akibang den hi a, Peter inbel ngawh dingamahmah lo buang kuama dang neilo hi. Hih bang aakhial-khate tawh ih kituah khak ciang in ei ading a ihlunggulh mahmah ding ahi, tua hehpihna mah apia theiding a ih kisin ding pen thupi mahmah hi.

KIKUP DINGTE:

1. “Kikhelna thu khempeuh in thupha gualzawhna thuvive ahihi” ci in C.S. Lewis in na gelh ngei hi. Bang cinuam hi mawk hiam? Hih “gualzawhna” koici ngahngei khin na hi hiam? Bang pen kizo a, bang in zohiam?

2. Gethsemane huan a Zeisu thu ah, tua hai tawh “ahihthei leh” bek kipelh sak ding in ngen hi. Mihingtegupkhiatna vai ah, Zeisu in anuntakna apiak akulahihzia hong theihsakna vai simloh bang dang omding hiam? Bang hang hiam? Zeisu in eite mawhnatang ding a hong sihna thu bang hang in thupimahmah mawk hiam? Khazih leh Satan kikal kidonavai ah bang hang in lampi dang om theilo hiam?

*******

SINNA 13 JUNE 18 - 24

KIKHAILUM IN THOKIK KHIN

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM June 18

SIM DINGTE: Matt. 27:11-26; John 3:19; Isa. 59:2; Matt.27:45, 46, 49-54; Heb. 8:1-6; Matt. 28:1-20.

KAMNGAH: “Vantung ah ahi zongin, leitung ah ahizongin, vangliatna khempeuh kei hongkipia zo hi.” (Matt. 28:18)

Britishte tangkona magazine khat ah, nate-thusinna vai ading in apumpi apiakhong ding in ngetna khatom hi. Agenna uh ah nate thu kansiam pute’n mummyte’thusim akan den uh ahihi. Amaute in asi ding ten asihkhit teh ama pumpi apiakhong ngam mi azong uh ahihi.Agen beh laina uh ah natethu kansiamte ngaihsutna ahEgyptte’n amisite uh mummy asuahsakna vai thusim mukha bang in kigen uh hi. Pumpi “kumza tampi akum tula sim in siasuak a muatna pan honkhia thei ding cih thuzong gensawn lai uh hi.” - (www.independent.co.uk/news/science/now-you-can-be-mummified-just-like-the-egyptians-1863896.html).

Ei Chrisrian te’n, ih luang kisiatna pan dal inmummy a bawl ding vai lungngaih kul lo hi. Pasian intua bang te sang apicing zaw tham thu 2 tungtawn inhong kamciam khin hi. Athu masa pen Zeisu’ hong sihnahi a, ei mawhnate thamanh ahong kipiak sakna thu ahihi.Athu nihna pen Ama thawh kikna hi a, “asisate’ gah masa”hong suahna thu ahihi (1 Cor. 15:20, NKJV). Hih thu

125 126

Page 64: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

2 te in ih luangte laisiangtho sung a Pharoah pawlkhattebang a mummy suah sak ding akulna thute pan hongkem hi. (Tua bang mummy te na mu kha ngei hiam?)Etlawm sam lo hi. Tua bang hilo bek lo in, ih pumpiadeih huai, acidam, asiangtho in nungta tawntung dinghi.

Tu kal, Matthew thubu tawpna sin ding hi hang.Ih Topa sihna leh thawhkikna, hih thu nihte’ hongpiaksawn lametna ahi tawntung thumann thutak asinding ih hihi.

NIMASANI (SUNDAY) June 19

ZEISU MAW BARABAS (Matt. 27:11-26)

Matt. 27:11-26 sim in. Mipite’n atel ding uh tawhkisai atel zawk uh thu leh vai ah athuuk zaw a deihnabangte khawng hiam?

Barabas pen misuampa hi a alaizang singlamtehtung ah khai ding ahihi. Akiim a tegel bel amah apanpihtehi kha ngel ding hi. Barabas pen akisapna min hi lo aabeh abawngg min ahihi. Bar cih pen “atapa” cihna hi inSimon Bar Jonah in “Jonah tapa” ahihkeh Bartholomewcih pen “Tolomeo’ tapa” cihna ahih dan hi. Barabaskhiatna in “Abbas tapa” khiatna pen “apa tapa” cihnasuak hi. Lai at masaknate ah Barabas min masa inJeshua (Zeisu) hi ci uh hi. Jeshua pen tua hun laiminkawm hi a, “Pasian in honkhia” cihna ahihi. Tua hia, Barabas minpi pen asau sim “Pasian in Pa hi a Tapahonkhia hi” cihna suak hi.

Amin leh ama’zia ngaihsun leng bel lamdang sakhuai liang mai hi.

“Hih mipa (Barabas) in Messiah teltuampa ka hici hi. Leitung apha asuah nang in, vai tuamtuamtekhelmang theih nang thu nei bang in kigen hi. Satanhuzaapna tawh, Barabas in aguk asuhte ama aa cilelmawk hi. Barabas in bel Satan huzaapna tawh“nalamdang” tampi bawl hi. Nungzui zong tampi mahnei hi. Rome kumpi langdo ding in lawpsuah hi. Biaknalam lawpna bang khat kiselna a azang asiahuai mawhneipipa khat ahihi. Amah in langdona lam leh gitlohsatlohna lam bek ngaihsut in nei hi. Rome gamukpaPilate in tua Barabas leh mawh nei lo Honpa tel’ sak dingin khentat hi. Pilate in bel mihonte’n thudik angaihsunthei buang ding sakha hi. Siampite leh gamuktelehbawlna pan mipite’n ahehpih a angvan nuam ding inlamen hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh, DA p. 733.

Pilate khial kha mawk hi. Mihingte, Khasiangthoin amakaih kei leh, khalam vai ah hih mihonte bang mahin telkhial ding uh hi. Atawpna ah, eite khempeuh inzong Khazih ahih kei leh Barabas, Khazih ahihkehasiahuai hih leitung, nuntakna ahihkeh sihna ci in khatsim in ih tel hong kul ding hi. “Hih thukhenna thu in,leitung ah khuavak hong pai napin mihonte in khuavaktang in khuamial deihzaw uh hi. Asep abawlnate uhsiahuai a khuamial adeih zaw uh ahihi (John 3:19, NIrV).

Bang hang in mihonte in khuavak sang inkhuamial deih zaw mawk uh hiam? Nang koi deih zaw?Khuamial khawng na deih zaw kha hiam? Na tua cihkhak leh, tua thu in mawhna’ pianngei tawh na nuntaktakpina hong koici lah hiam? Athupi zaw lai ah, Topa ahih kipumpiak ding akulzia hih thu in bang hong gen, cihna ngaihsun kha hiam?

127 128

Page 65: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

NINIHNI (MONDAY) June 20

EITE TANG A KIKHAILUMPA (Matt. 27:45, 46)

“Sun pan nitak nai thum dong, leitung khenpeuhkhuamial in tuam hi. Nai thum pawl in Zeisu gingtak inawngg in “Eloi, Eloi, lama sabachthani?” ci hi. Akhiatnain “Ka Pasian ka Pasian aw, bang hang in hong nusai nahi hiam? (Matt. 27:45, 46, NIrV) ci hi. Bang agen hi a,bangh khiatna nei hiam? Hotkhiat geelna tawh kizawitawn in akhiatna koici telsiam thei ding ihi hiam?

Matthew in Laisiangtho sung a Laisiangthosaimte’n “the cry of dereliction (cimawh patauh awtt)”acih uh ahihi. Dereliction khiatna pen amah bek cimawhtak in kinusia cihna hi. Hih mun ah Zeisu pen Pasian innusiacip cihna suak hi. Tua hun a khimzinna pen Pasianin mawhna tung a athukhenna alak ahihi. Zeisu in amapumpi (Isa. 13:9-16; Amos 5:18-20; Jerem. 13:16) ahmawhna’ suuksiatzia hong thuak hi. Pasian nusiatnataktak thuak kha hi. Eite hong khualna in Zeisu in eituah ding ahi mawhna adann piakna leh mawhna vaithukhenna hong pua hong thuak hi. “Tua bang in, eitetangg in kipiakhia, mi tampite mawhna puakhia hi. Nihveina hong pai ding hi. Tua hun ciangin mawhna adingin thuak nawnlo ding a Amah a ngakk mite’ ading inhotkhiatna pia ding a hong pai ding ahihi” (Heb. 9:28,NIrV; 2 Cor. 5:21 zong sim in). Singlamteh tung ah Zeisuin (Late 22:1) thu picing sak a mihingte thuak ding bangtaktak athuak ahihi. Hih thu in mawhna hang a Pasiantawh kikhenkhiatna ahihi. “Na mawhnate un Pasian tawhhong kikhen sak hi. Note hong nungngat sak hi. Tua hia, note thu ngailo ding hi” (Isa. 59:2, NIrV). Hih mun ah

bang piang a bang khiatna nei cih ih theih ding thupi hi.Zeisu in mawhna hang a Pasian dann picing takin thuakhi. Eite mawhna thamanh Ama tung tuu hi. Tua hia,tua mawhna khialhnate hang a kisuan’taakna, eite aa,picing taka athuak ciangin Amah dahna leh lauthawngnain delhcip in vukcip hi. Eite hong kimaisak theih nangin Pumkhat Pasiante khat in kisuantaakna leh danntatnathuak kul tanghial cih teh Pasian mai ah mawhna naaksiahuai mah sincia maw!

Tua bang lauhuaina dim kawnkal ah, Zeisu in,“Ka Pasian, Ka Pasian aw!” ci in awng khia tanghial!”Bang zah dong in thuaksia tase leh Zeisu’ upmuannapen khauh veve hi. Atawp dong in muanhuai taktakding hi! Bang zah in ki tuam nawtsiatna Pa kiang panthuak mah tase leh Amah muanhuai takpi den ngiatmawk hi.

Mawhna hang a Pasian tawh kikhenkhiatna akoicizen tam? Bang hang in Khazih’ dikna bek mah ih kilehkiktheih nang in paulap om thei sun hi thei mawk hiam?Bang hang in hih paulap pen kisiikna, mawh pulaakna,leh mawhna vai tawpsan ding khentatna cihte tawhatonkhop kul hamtang ding hiam?

NITHUMNI (TUESDAY) June 21

AKIKEEK DALNA LEH AKIHONG HANKHUUKTE (Matt.27:49-54)

Lungdamna thubu te (Matthew Mark, Luke, lehJohn) agelhte in Zeisu thu pangh tuamtuam pan in honggen uh hi. Ama hong sihna bulphuh tek uh hi. Ahi

129 130

T- 9

Page 66: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

zongin Matthew bek mah in biakinnpi dalna puan kikeekkhit teh akihoong hankhuukte vai hong gen hi.

Matt. 27:49-54 sim in. Hih thupiangte khiatnabang hiam? Eite ading bang lametna hong phawksakhiam?

Mihonte in Amah honkhia ding in Elijah asambang a a ciamnuih bawl khit uh ciang in Zeisu sipah hi.Amaute aomzia pen Ama mipihte mah in Zeisu akitelkhialhna adah huaizia hong lakcian thu suak hi.

Tua teng ban ah Matthew in biakinnpi dalnapuanpi atung pan anuai akikeek thu hong lak hi. Hihlahna’ deihna bel kitel hi. Hotkhiatna thu ah hunthakhong kipanta hi. Gan tawh biakpiak-nate, Zeisu honglakkhol thute, kisamh nawnlo hi. Leitung biakbuuknasepna vai aphazaw tawh kilaihta hi.

Heb. 8:1-6 sim in. Hih munte in lei biakbuukanasepziate’ vai ah bang thu pianga bang thute tawh kilaihcih thute vai hong bang ci gen hiam?

Matthew in dalna puan kibalkeek, suangpitekikhenkham khong, misite pawl khat tho cih hong hilhhi. Hih thute khempeuh eite tang a hong si Zeisu hongsepkhiatna hang ahihi. Tua hi a, Matthew sung ah, sepziabawlzia luite tawh apiang thei hetlo ding thute apiannathu hong gen hi. “Gante, keelte’ sisan in mawhna sutkhiathei lo” cih thu hong lak hi (Heb. 10:4, NIrV). Zeisu bekin mawhna sutkhia thei hi. Eite ading athupi kamciamahi, Zeisu in ih mawhnate sawpsiang thei cih thu pensihna pan a thawhkikna tungtawn bek in picing thei hi.Hih kamciam lobuang tawh, bang mah ih nei thei kei hi( 1 Cor. 15:13, 14, 19 sim in). Hih thawh kik maleep ah,(mi bang zah cih kigen kei) ih lametna leh hunte bei huna ih thawhkik vai ding te ih mu thei hi.

NILINI (WEDNESDAY) June 22

ATHOKIK KHAZIH (Matt. 28:1-15)

Christiante upmuanna thu ah tua singlamteh lehtua hann hawm pen alaigill ahihi. Athu diktak ah, Chris-tian ahilote zong akihel mi tampite in, Zeisu akici mipasinglamteh ah si hi cih um uh hi. Zeisu nung asawtlo intangthu kigelhte ah, Tacitus kici Rome mi tangthu siampakhat in: “Nero . . . akici mipa in, mi honkhatte a upnatuampian thu hang in thuaksiatna nasiatak tuak uh hi.Tuate Christiante . . . mite’n ci uh hi. Khazih akici mikhatpan a kipankhia hi uh a, Tiberius uk hun sung in thuaksiapen uh hi. Hih thuaksiatna Pontius Pilatus hun sung hipipen hi.” - Adapted from Ticitus, A.D. 57-117(www.causeofjesusdeath.com/jesus-in-secular-history).

Zeisu minnei makaipi khat khailumh cih thu anialnuam om ngei zel sam hi.

Ahaksa-zaw thu pen thawhkikna vai hi a. . .Nazareth mi Zeisu, kiginni nitak a asi, Nimasani zingsanga anuntak kik vai ahihi. Hih vai mi tampite’n nawngkaipih uh hi. Athu in bel Jew mite Rome ten akhailup uhpen Judea ah aom zelzel thu hi lel hi. Jew mi khatakikhailup khit ciang a athokik bel maw? Tua bel thutuam hi.

Ahi zongin hih athokik Zeisu upna lo tawhChristiante upmuanna thu om theilo hi. Paul gelhna ah:“Khazih thokik lo hi leh, kong gen thute in khiatna nei lohi. Na upmuanna uh zong amawkna suak lelmawk hi. .. ih lametna pen tu a ih nuntak bek hi mawk leh? Mi te’nakuamapeuh sang hehpihuai hongsa-zaw ding uh hi (1Cor. 15:14, 19, NIrV). Zeisu’ hong sihna ngiat penathawh-kikna in azuih akul ahihi. Hih thu ahangg pen

131 132

Page 67: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

ama thawhkikna sung bek ah apelh theilo kamciam aneiih hihi.

Zeisu thawhkikna thu ah tel ding 2 ih nei hi.Amasa pen bel alungleng nungzui pawlkhatte in aphawknading uh a alai at tungtawn a (lungsim veina vai) peuhin zong angaihsun om kha thei ding hi. Mi min nei khatasih teh kitua cih thei zel hi. Anihna thu pen thawhkiknavai adik anasia, alamdang mahmah thu a ih san dingahihi. Hih thupiang tungtawn in anungta mihingtekhempeuh ading in khiatna lian-mahmah nei cih thuahihi.

Matt. 28:1-15 sim in. Bang hang in Zeisu inanungzuite (Matt. 28:9 sung ah) “lungdam kipak” dingin hong gen hiam? Ahang pen amah thokik ahih man hia, a Topa uh nungta kik hi. Ih lungdam nang thu diktakpen Zeisu thawhkikna thu ahihi.

NINGANI (THURSDAY) June 23

A THUPI THUPIAK (Matt. 28:16-18)

Mi tampite ading in, atelsiam haksa pen asepnathu in vantung ciahto a, lungdamna thu tangko vaimihingte khut ah a aapna thu ahihi. Ei mahmah lehAmah zong ilungkia sak khazel hi. Lungdamna thubutehong lah mah bang in Zeisu nung azui masate zong penggtuanlo uh hi. Hih nasep hong guatna tungtawn in Khazihin Ama hong itna leh eite in Amah ih it akisapzia honglak hi.

Matt. 28:16-18 sim in. Zeisu kammal, “Leitungleh vantunga te vangliatna khempeuh” (Matt. 28:18,NKJV) leh Dan. 7:13, 14 saikak in. Hih munte koici kizophiam?

Matt. 28:19, 10 - Hih lungdamna thubu tawpnasim in. Zeisu in bang a gen ahi hiam? Ama kammalte ihnuntakna ah koici zat ding ihi hiam?

E.G. White genna ah mi 500 tang Galilee gam mualtung khat ah Zeisu in a thawh kik khit ciangin,lungdamna thu tangko dingin thupia hi (1 Cor. 15:6 simin). Ama lungdamna vai thupiak in nungzuite ading bekhi lo in thu um mite khempeuh ading ahihi. “Pasiannasep khut-ngakte tung bek a kinga banga ngaihsutkhakna pen khialhna picing ahihi. Khasiangtholutkhakna mite khempeuh adinginn leitung bup alungdamna thu tangkona vaipuak kisuan hi. Khazihnuntakna angahte khempeuh in amipihte ading in hihna sem ding a khutngakte ahi uh hi. Hih nasepnaading in pawlpi akiphut ahihi. Asiangtho kamciam,deihna, leh nasep asangg mikhempeuh te Khazih tawhma pangkhawm ding uh ahihi. - (Khagcin Lunggulh, DAp. 822).

Khazih tawh mapang khawm bang in na kingaihsun ngei zel hiam? Bang ci bang lampite tungtawnin leitung ah lungdamna thu tangkona ah tangzang theizaw ding na hi hiam?

KIGINNI (FRIDAY) June 24

SINBEH DING:

Lungdamna thu agelhte khempeuh mah bang in,Matthew in Zeisu thawhkikna vai zong na gelh hi. Agelhpih dangte mah bang in thawhkikna’ khiatna lehdeihna na at lian khollo hi. Matthew, Mark, Luke, lehJohn te in thawhkikna vai na gelh ciat uh hi. Christianupmuanna adingin athupi mahmah hong telgen sinsen

133 134

Page 68: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

om tuan lo uh hi. Paul’ gelhna pen singlamteh vai gennaah akitel hong suak hi. “Ahi zong Khazih sihna pan thokiksuak takpi hi. Amah pen athokik masapen ahihi. Sihnaih cih pen mi khat tungtawn a piang hi. Sihna panthawhkikna zong mi khat sepna tungtawn mah a piangahihi. Adam hang in mi khempeuh si uh hi. Tua bangmah in Khazih hang in, mi khempeuh in hinna ngahding uh hi. Paul gelhna ah zong, “Na ki tuiphum uhciang in amah tawh na kiphum khawm uh hi. Amahmahupna tawh Pasian vangliatna ah, na thokhawm uh hi.Pasian in sihna pan Zeisu phong kikk hi” (Col. 2:12, NIrV).Hih vai thupi ah Peter in zong hong gen pawl khat om a:“Tuikhang in atupmang pen hong kihotkhiatna ahituiphum limlaa ahihi. Kong gen kituiphumna pen pumpipan aninte sawpkhiat vai tawh kisai khalo hi. Tua inadik leh adiklo siang takin khen ding cih kamciam Pasiantung a na piakna hizaw hi. Zeisu Khazih in sihna panthawhkikna tawh hong honkhia hi. (1 Pet. 3:21, NIrV).Bang hang a lungdamna thubu gelh te’n hong telgen locih ahangg thei kei hang. Ahi zongin Laisiangtho thungaihsun siam pawl khatte in athu dik ahih lam kitelzaw ci uh hi. A thupian khit sawtpi khit cianga kigelhahih teh athu ala akim in gen thei ding cih hi napithawhkikna vai mi aupsaknop bang vua gelh thei ding hinapi tua cih tuan peuhmah lo uh hi. Adiklo khat hi leh adeih bang vua gelh theih hi lel hi. Hi mah leh amaute inathupiang gen lel pong uh hi. Deihkaih tuan peuh mahlo uh a zong adeihna telkheh tuan selo uh hi.

KIKUP DINGTE:

1. Zeisu sih hun lai tak in thukhunluii biakinnpi puandalpen a tung pan anuai dong kikeek a, thukhun thak a

135 136

siampi lian thak ahi Zeisu Khazih tawh hong kipanta hi. “Ute naute aw, siangtho pen mun ah lut ding ihlau kei hi. Zeisu sisan hang in hangsan takin ih luthi. Amah nungta ahih man in Amah lampi thak suakhi. Tua lampi pen tua puandal tungtawn in kihonghi. Ama pumpi agen ka hihi. Pasian innkuan ahsiampi picing zong ih nei hi. Khazih mah ngiat insiampi lian sem cih na theihna in bang ci banglungsim hong pua thei sak hiam?

2. Matthew gelh lungdamna thu in thu tampi leh thuluutampi huam hi. Zeisu hong ki lahna vai bang thubang vai in na lung hong sukha pen hiam? Hihlungdamna thu sinna in Christian hihna vai leh Zeisuhong hilhnate zuihna vai hong koici panpih hiam?

********

Page 69: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

137 138MORNING WATCH

April, 2016

1. Kiginni Proverbs 23:262. Nisagihni Proverbs 4:23

3. Nimasani Ezekiel 36:264. Ninihni John 13:345. Nithumni Matthew 12:356. Nilini Matthew 5:87. Ningani Philippians 4:78. Kiginni Romans 12:29. Nisagihni Proverbs 24:5

10. Nimasani 2Corinthians 10:511. Ninihni Proverbs 30;512. Nithumni Psalms 46:1013. Nilini Psalms 8:3, 414. Ningani Proverbs 10:915. Kiginni Isaiah 1:1816. Nisagihni Romans 12:9

17. Nimasani Romans 12:1118. Ninihni Ephesians 6:619. Nithumni Psalms 107:820. Nillini Hebrews 13:1721. Ningani Matthew 25:422. Kiginni 2Corinthians 12:923. Nisagihni 1Peter 5:10

24. Nimasani Hebrews 4:1625. Ninihni Deuteronomy 26:1126. Nithumni John 1:1627. Nilini 2Corinthians 3:1828. Ningani Ephesians 1:7, 829. Kiginni Mark 10:51, 5230. Nisagihni Genesis 32:28

MORNING WATCHMay, 2016

1. Nimasani John 5:192. Ninihni Luke 2:513. Nithumni Hebrews 5:84. Nilini John 9:45. Ningani Luke 2:526. Kiginni Matthew 3:16, 177. Nisagihni Luke 24:27

8. Nimasani Job 12:89. Ninihni Matthew 14:23

10. Nithumni John 15:1011. Nilini John 8:1212. Ningani Psalms 103:1313. Kiginni Luke 2:4014. Nisagihni Matthew 4:3, 4

15. Nimasani Isaiah 53:716. Ninihni John 13:1517. Nithumni 1Peter 2:2318. Nilini Isaiah 63:319. Ningani John 18:3620. Kiginni Ephesians 5:1, 221. Nisagihni Matthew 14:14

22. Nimasani Acts 27:2223. Ninihni Matthew 4:1924. Nithumni Acts 10:3825. Nillini Psalms 68:1926. Ningani Luke 23:3427. Kiginni Hebrews 5:928. Nisagihni 1Peter 1:16

29. Nimasani John 16:3330. Ninihni John 13:14, 1531. Nithumni 1Corinthians 11:25

Page 70: Tedim Chin 2nd, 2016 - MYUM tawh ki koicih thu zak thei ding cih dong uh hi. Nate thu siampute’n (scientists) “akhuak ah bang mah lut lo hi” ci uh hi. “Rick’ pa in ciamnuih

139MORNING WATCH

June, 2016

1. Nilini Joshua 24:152. Ningani Joshua 5:143. Kiginni Proverbs 27:94. Nisagihni Proverbs 13:20

5. Nimasani Numbers 6:276. Ninihni Proverbs 1:10, 167. Nithumni Amos 3:38. Nilini Proverbs 17:179. Ningani Proverbs 18:24

10. Kiginni Psalms 144:1511. Nisagihni Deuteronomy 16:15

12. Nimasani Psalms 104:2413. Ninihni 3John 1:214. Nithumni Jeremiah 30:1715. Nilini Ezekiel 36:2516. Ningani Daniel 1:1517. Kiginni John 8:2918. Nisagihni Colossians 3:17

19. Nimasani Psalms 5:1120. Ninihni Revelation 1:321. Nithumni Psalms 100:222. Nillini 1Peter 1:1523. Ningani Leviticus 23:324. Kiginni Psalms 43:325. Nisagihni Proverbs 8:11

26. Nimasani Psalms 90:1727. Ninihni 2Corinthians 8:2128. Nithumni Proverbs 2:1129. Nillini Galatians 6:830. Ningani 1Peter 1:4, 5