Güncellenmiş11. Baskı

TEDAVİ HAREKETLERİNDETEMEL DEĞERLENDİRME

PRENSİPLERİ

Yayıncı l ık

Prof. Dr. A. Saadet OTMANFizyoterapist

Prof. Dr. Nezire KÖSEFizyoterapist

Yayıncılık

© 2019 TEDAVİ HAREKETLERİNDE TEMEL DEĞERLENDİRME PRENSİPLERİ

ISBN: 978-605-6305-87-0

1. Baskı 1995

11. Baskı 2019

Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği; bu kitabın basım, yayın ve

satış hakları Hipokrat Yayınevi’ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri

mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kağıt ve/veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz,

dağıtılamaz. Tablo, şekil ve grafikler izin alınmadan, ticari amaçlı kullanılamaz.

Editörler

Prof. Dr. A. Saadet OTMAN

Prof. Dr. Nezire KÖSE

Yayıncı

Hipokrat Yayınevi

Grafik-Tasarım

Hipokrat Grafik Tasarım

Baskı - Cilt

Sözkesen Matbaacılık

İvedik Organize 1518. Sokak Matsit İş Merkezi No: 2/40

Tel: (0312) 395 21 10 - Yenimahalle / Ankara

Süleyman Sırrı Caddesi No:16/2 Sıhhiye/ANKARATel: (0312) 433 03 05 - 15www.hipokratkitabevi.com

iii

Sunu

Tedavi hareketleri; “Herhangi bir bozukluğu düzeltmek, kas-iskelet fonksionunu geliştirmek veya en uygun

durumu devam ettirmek için tıbbi yöntemlerle yapılan vücut hareketleri” olarak tanımlanabilir. Bu hare-

ketler, vücudun çeşitli kısımları veya belirli kas grupları için dikkatle seçilen özel egzersizlerden, hastayı en

yüksek fizik kondüsyonda tutmak amacıyla yapılan genel egzersizlere kadar geniş bir sınır içerisindedir.

Tedavi hareketlerinin vücut fizyolojisine lokal ve genel etkileri nedeniyle, egzersiz verilmeden önce has-

tanın tam bir tıbbi muayene ve değerlendirmeden geçmesi gerekir. Kapsamlı bir değerlendirme yapılmadan

verilecek egzersizler, yarar yerine zarar verebilir.

Tedavi hareketlerinde değerlendirme ile ilgili kaynaklar, ders notlarımız ve uygulamalı çalışmalarımız-

dan yararlanarak hazırladığımız bu kitap. Sağlık Bilimleri Fakülteleri Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü

öğrencilerine, temel değerlendirme prensiplerini öğretmeyi amaçlamaktadır.

Hacettepe Üniversitesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulunda, “Tedavi Hareketleri Prensipleri”

dersinin ilk bilgilerini oluşturan, çalışmaları ile okulumuza önemli katkıları bulunan değerli hocamız

Doç. Dr. Cenan Çağlar’a, kitabın üçüncü baskısı için hazırlanan resimlerin çekilmesinde emeği geçen

Prof. Dr. Mehmet G. Karakaya ve Doç.Dr. Sevil Çuvalcı Bilgin’e teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Prof. Dr. A. Saadet OTMAN

Ankara, 2019

v

İçindekiler

Sunu .....................................................................................................................................................................iii

Bölüm 1

Hasta Hikayesi ve DeğerlendirmeAna Şikayet veya Yakınma......................................................................................................................................1Hastalığın Hikayesi (Semptomlar) ........................................................................................................................1Fonksiyonel Hikaye ................................................................................................................................................2Özgeçmişi - Soygeçmişi .........................................................................................................................................2Vücut Sistemlerinin Gözden Geçirilmesi .............................................................................................................2Sosyal Hikayesi .......................................................................................................................................................2Uğraşı Hikayesi .......................................................................................................................................................2Psikolojik ve Psikiyatrik Hikayesi ..........................................................................................................................2Kardio-Vasküler ve Hastalığa Ait Risk Faktörleri ..................................................................................................2Aldığı İlaçlar ............................................................................................................................................................2Değerlendirme........................................................................................................................................................2Nörolojik Değerlendirme .......................................................................................................................................3Kas - İskelet Sistemi, Yumuşak Doku ve Eklem Değerlendirmesi ......................................................................3Kardiyak ve Pulmoner Sistemin Değerlendirilmesi ............................................................................................3Deri ..........................................................................................................................................................................3Mesane ve Bağırsak Fonksiyonu ...........................................................................................................................4Ağrı ..........................................................................................................................................................................4Fonksiyonel Değerlendirme ..................................................................................................................................4Günlük Yaşam Aktivitelerinin Değerlendirilmesi ................................................................................................4

Bölüm 2

Hareketin Temel PrensipleriAnatomik Pozisyon, Eksenler ve Düzlemler ........................................................................................................5Sagital Eksen ...........................................................................................................................................................5Frontal - Transvers Eksen ......................................................................................................................................6Vertikal-Longitudinal Eksen ..................................................................................................................................6Kontraksiyon Tipleri ...............................................................................................................................................7Kas Kontraksiyonunun Etkili Bir Şekilde Kullanılmasına Etki Eden Faktörler ..................................................7

İçindekilervi

Bölüm 3

Postür ve Postür AnaliziPostüral Mekanizma ............................................................................................................................................11Postüral Refleks ....................................................................................................................................................11İyi Postür (Standart Postür) .................................................................................................................................12Kötü Postür ...........................................................................................................................................................12Standart Ayakta Duruş Postürü ...........................................................................................................................12Pelvis ve Alt Sırt (Bel) ...........................................................................................................................................14Kalça ve Diz Eklemleri .........................................................................................................................................15Ayak Bileği .............................................................................................................................................................16Ayaklar ...................................................................................................................................................................16Baş ve Boyun .........................................................................................................................................................16Torakal Vertebralar ...............................................................................................................................................17Omuz Eklemi ve Omuz Kuşağı ............................................................................................................................17Çocuklarda Postür ................................................................................................................................................20Postür Analizinde Hastanın Pozisyonu ..............................................................................................................20Vücut Düzgünlüğünün (Postür) Analizi .............................................................................................................20Statik Gözlem ........................................................................................................................................................21Skolyozda Değerlendirme ...................................................................................................................................30Fiziksel Değerlendirme ........................................................................................................................................30Grafik Kağıdı Kullanılarak Statik Gözlem ...........................................................................................................34Bölgelere Göre Özel Testler .................................................................................................................................34Dinamik Gözlem ..................................................................................................................................................34Dirençli Hareketler ...............................................................................................................................................35

Bölüm 4

Kısalık TestleriLumbal Ekstansörler, Hamstringler ve Gastrosoleus Kasları İçin Kısalık Testleri ...........................................39Hamstring Kasları İçin Düz Bacak Kaldırma Testi .............................................................................................40M. Tensor Fasciae Latae (T.F.L.) için Kısalık Testi (Modifiye Ober Testi) .........................................................41Kalça Fleksör Kaslarına Kısalık Testi ...................................................................................................................43Quadriceps Femoris Kası İçin Kısalık Testi ........................................................................................................43Omuz Adduktör ve İnternal Rotatörleri için Kısalık Testleri .............................................................................43

Bölüm 5

Esneklik ve DeğerlendirmesiGövde Fleksiyonu ve Hamstring Uzunluğu (Şekil 5.2) ......................................................................................48Gövde Hiperekstansiyonu (Şekil 5.4A,B) ............................................................................................................48Gövde Lateral Fleksiyonu (Şekil 5.5) ...................................................................................................................49Gövde Rotasyonu (Şekil 5.6A,B) ..........................................................................................................................49Kolların Horizontal Hareketi (Şekil 5.7) ..............................................................................................................50Hamstring Uzunluğu ............................................................................................................................................50

İçindekilervii

Kalça Hiperekstansiyonu (Şekil 5.10-11) ............................................................................................................50Ayak Bileği Dorsi ve Plantar Fleksiyonu (Şekil 5.12) ..........................................................................................51Kalça Abduksiyonu (Şekil 5.14) ...........................................................................................................................51M.Quadriceps Femoris ve Kalça Fleksörleri (Şekil 5.15) ...................................................................................52

Bölüm 6

Antropometrik ÖlçümlerÇevre Ölçümleri ....................................................................................................................................................53Uzunluk Ölçümleri ...............................................................................................................................................57Çap Ölçümleri .......................................................................................................................................................60Yağ Dokusu Ölçümleri .........................................................................................................................................62

Bölüm 7

Normal Eklem Hareketlerinin DeğerlendirilmesiÜst Ekstremite .......................................................................................................................................................71Alt Ekstremite........................................................................................................................................................79Kolumna Vertebralis.............................................................................................................................................85Normal Eklem Hareketlerinin Değerlendirilmesinde Kullanılan Diğer Gonyometreler ...............................88Bazı Eklemler İçin Alternatif Ölçüm Yöntemleri ...............................................................................................89Fonksiyonel Normal Eklem Hareketleri ...........................................................................................................102Ekler A .................................................................................................................................................................111

Bölüm 8

Kas Kuvveti Değerlendirme YöntemleriKas Kuvvetinin Değerlendirilmesi ....................................................................................................................117Gövde Kasları ......................................................................................................................................................123Sırt Ekstansörleri ................................................................................................................................................123M. Multifidus Değelendirmesi ..........................................................................................................................125Lateral Gövde Fleksörleri ...................................................................................................................................125Anteriyor Gövde Fleksörleri...............................................................................................................................126Pelvik Elevasyon .................................................................................................................................................130Ekstremite Testlerinde Temel Prensipler ..........................................................................................................132Kalça Fleksiyonu .................................................................................................................................................132Kalça Hiperekstansiyonu ...................................................................................................................................133Kalça Abduksiyonu .............................................................................................................................................135Kalça Adduksiyonu .............................................................................................................................................136Kalça Eksternal Rotasyonu ................................................................................................................................136Kalça İnternal Rotasyonu ...................................................................................................................................138Kalça Fleksiyonda Abduksiyon..........................................................................................................................139

İçindekilerviii

Diz Fleksiyonu ile Kalçanın Fleksiyon - Abduksiyon ve Eksternal Rotasyonu .............................................140Diz Fleksiyonu ....................................................................................................................................................141Diz Ekstansiyonu ................................................................................................................................................143Ayak Bileği Plantar Fleksiyonu ..........................................................................................................................144Ayak Dorsi Fleksiyon ve İnversiyonu ................................................................................................................146Ayak Plantar Fleksiyon ve İnversiyon................................................................................................................147Ayak Eversiyonu ..................................................................................................................................................148Ayak Parmaklarının Metatarsofalangeal Eklem Fleksiyonu ...........................................................................149Ayak Parmaklarının İnterfalangeal Eklem Fleksiyonu ....................................................................................149Parmakların Metatarsofalangeal ve İnterfalangeal Eklem Ekstansiyonu ......................................................149Ayak Parmaklarının Abduksiyonu ....................................................................................................................150Ayak Parmaklarının Adduksiyonu ....................................................................................................................150Boyun Fleksiyonu ...............................................................................................................................................150Boyun Ekstansiyonu ...........................................................................................................................................152Skapular Abduksiyon ve Yukarı Doğru Rotasyon ............................................................................................153Skapular Elevasyon ............................................................................................................................................155Skapular Adduksiyon .........................................................................................................................................156Skapular Depresyon ve Adduksiyon .................................................................................................................157Skapular Adduksiyon ve Aşağı Doğru Rotasyon ..............................................................................................15890° Omuz Fleksiyonu ..........................................................................................................................................159Omuz Hiperekstansiyonu ..................................................................................................................................16090° Omuz Abduksiyonu .....................................................................................................................................161Omuz Horizontal Abduksiyonu ........................................................................................................................162Omuz Horizontal Adduksiyon ...........................................................................................................................163Omuz Eksternal Rotasyonu ...............................................................................................................................164Omuz İnternal Rotasyonu ..................................................................................................................................165Dirsek Fleksiyonu ...............................................................................................................................................166Dirsek Ekstansiyonu ...........................................................................................................................................168Ön Kol Supinasyon .............................................................................................................................................170Ön Kol Pronasyonu ............................................................................................................................................171El Bileği Fleksiyonu ............................................................................................................................................172El Bileği Ekstansiyonu ........................................................................................................................................173El Parmaklarının Metakarpofalangeal Eklem Fleksiyonu ...............................................................................174Proksimal ve Distal İnterfalangeal Eklem Fleksiyonları ..................................................................................175Proksimal İnterfalangeal Eklem Fleksiyonu .....................................................................................................175

İçindekilerix

Distal İnterfalangeal Eklem Fleksiyonu ............................................................................................................175Metakarpofalangeal Eklemlerin Ekstansiyonu ................................................................................................176Parmakların Abduksiyonu .................................................................................................................................177Parmakların Adduksiyonu .................................................................................................................................178Baş Parmağın Metakarpofalangeal ve İnterfalangeal Fleksiyonu ..................................................................179Metakarpofalangeal Eklem Fleksiyonu ............................................................................................................179İnterfalangeal Eklem Fleksiyonu .......................................................................................................................179Baş Parmağın Metakarpofalangeal ve İnterfalangeal Ekstansiyonu ..............................................................180Metakarpofalangeal Eklem Ekstansiyonu ........................................................................................................180İnterfalangeal Eklem Ekstansiyonu ..................................................................................................................180Baş Parmak Abduksiyonu ..................................................................................................................................181Baş Parmak Adduksiyonu ..................................................................................................................................181Baş Parmak ve Beşinci Parmağın Oppozisyonu ...............................................................................................182Başın Ön Kısmı ve Burunda Yer Alan Kaslar ....................................................................................................183Göz Çevresi ve Göz Kasları ................................................................................................................................184Ağız Çevresinde Yer Alan Kaslar ........................................................................................................................186Çiğneme Kasları .................................................................................................................................................188Manuel Kas Testinin Geçerliği ve Güvenirliği ..................................................................................................189Kas Kuvvetinin Kaba (Gros) Değerlendirmesi .................................................................................................190

Dizin ....................................................................................................................................................................195