TE USHQYERIT E SHENDETSHEM DHE NDIKIMI NESJELLJET TONA.ANISA RAMADANI - ORJEL KIKA 11-2

LISTA E KONCEPTEVE KRYESORE :-Te ushqyerit-Elementet esenciale te ushqyerit-Diete e shendetshme-Perberes natyror-Obezitet,Bulimi,Anoreksi,Struma endemike-Ushqimi BIO dhe OMGJ-Siguri ushqimore

OBJEKTIVAT

1.Te shpjegoje konceptet kryesore persa iperket kesaj teme projekti2.Te pershkruaje format kryesore tecrregullimit te te ngrenit dhe ndikimit ne veprimet sociale3.Te argumentoje menyrat e ushqimit qepermirsojne sjelljen dhe mendimin e te rinjvendaj ushqyerjes

1) TE USHQYERIT

Ushqyerja eshte nje proces nepermjet te cilitmerren dhe perdoren nga organizmi elementetkryesore te ushqimit.Ushqimi eshte nje nevojebaze fiziologjike dhe nje kusht i domosdoshemper nje shendet te mire.Trupi I njeriut ka nevojeper elementet kryesore ushqimore , te cilatngahen ne shtate klasa : karbohidrate,proteina,yndyrna,vitamina , minerale,uje dhe fibra.

SI TI SIGUROJME ELEMENTETKRYESORE TE USHQIMIT ?

Lendet ushqyese Burimet

Karbohidratet embelsirat,dritherat,patatet

Yndyrnat vaji i ullirit,djathi I skremuar,gjalpi,lajthia,arra

Proteinat mishi,peshku,vezet,arrat,qumeshti,bajamet,bishtajat

Vitaminat perimet,frutat,dritherat,qumeshti

Mineralet perimet,frutat,mishi,qumeshti

Uji lengjet,frutat,perimet,shumica e ushqimeve

Fibrat frutat,perimet,dritherat

2) ELEMENTET ESENCIALE TEUSHQYERIT.

MBLSIRAT DHE KRIPERAT

Konsumimi i shpesht i sheqerit I dmton dhmbt dhe con n shtimin e peshs. Pr kt arsye mblsirat, pijet me sheqer dhe pijet alkoolike duhet t shijohen me mas.

Kripa e kuzhins, te disa njerz t caktuar ndikon n rritjene shtypjes s gjakut. Megjithat kripa sht e rndsishme, jo vetm pr shkak t prmbajtjes s Jodit dhe Fluorit. Jodi pengon lindjen e gushs dhe Fluori rrit qndrueshmrin e dhmbve kundr kariesit.Por gjate konsumit te kripes duhette kujtojme shprehjen e famshme popullore Gjella me kripee kripa me karar dhe tashme eshte rradha per ta perdorurne kuptimin e pare te saj.

YNDYRNATYndyrat/vajrat janmaterie ushqyese tpasura me energji. Prdorimi i yndyrs me sasi t tepruar favorizon jo vetmmbipeshn por edhe shfaqjen e smundjeve t ndryshme e posarisht. Pr kt arsye duhet t kemi kujdes ngayndyrat e fshehta, gjat prdorimit t: prodhimeve t suxhukut, llojeve tdjathrave t pasura me yndyr, fritimit,etj.Kshill:

Perdorimime i yndyrnave deri ne 10-15 gr iyndyrnave bimore(per cdo lloj perdorimi) duke mos e tejkaluar masen e lejuar.

QUMSHTI, PRODHIMET EQUMSHTIT, MISHI, PESHKU DHE VEZT.

Pr do dit, me nj ndryshim tkoordinuar, duhet t hahet: mishi, peshku, vezt, djathi ose t tjeraprodhime q prmbajn hekur . Peshkufale vlers s lart t yndyrave z njvend t veant n t ushqyerit e shndetshm. Pr kt shkak sht iarsyeshm prdorimi i 1-2 racioneve me mish peshku n jav. Qumshti, kosi, djathi dhe gjiza jan artikuj ushqimorme nj kualitet t lart. Qumshti dheproduktet e qumshtit do t duhej q tkonsumoheshin disa her n dit. Atoprmbajn shum materie t vlefshmeushqyese, posarisht kalciumi shtshum i rndsishm pr ndrtimin e eshtrave. Furnizimin me Kalcium mund tabjn edhe ujrat minerale t pasura me kalcium.

PRODHIMET E GRURIT DHE PEMTBISHTAJORE, PRODHIMET E TJERA TDRITHRAVE DHE PATATET

Artikujt ushqimor prbjn pjesn kryesore tenj ushqimi t shndosh. Prandaj buka, prodhimet e brumrave, orizi, misri, patatet, osepemt bishtajore duhet t konsumohen shumhere n dit.

PERIME DHE PEM 5 N DIT MENGJYRA T NDRYSHME

Pr t siguruar marrjen e vitaminave,materieve mineraledhe substancave sekondare tbimve jan posarisht trndsishme perimet, pemt dhesallatat e freskta. N ditduhet qt konsumohen, duke u dhn prparsi: tri herperimeve dhe dy her pemve. Me przgjedhjen e perimeve tlarmishme do t merrenmateriet sekondare bimore.

PIJET

Uji dhe lngjet (pijet) pa sheqere shuajn etjen m s miri. Pijetme prmbajtje t kafeins duhett prdoren vetm n sasi tzvogluar. N dit t pihen 12 l litr lngje, posarisht nform t pa sheqerosura, p.sh. Uji mineral ose pemve/aj i zi. Pijet me prmbajtje t kafeins(kafja, aj i zi apo i gjelbr) tshijohen me mas.

4) DIETE E SHENDETSHME

Disa keshilla se si ti zgjedhni ushqimet qepermiresojne shendetin tuaj dhe ti shmangni ato tecilat rrisin rrezikun per ndonje semundje dhe ne tenjejten kohe te krijoni nje plan per nje diete qefunksionon per ju.

o Konsumo Mjaft Kalori por Jo TeperMbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe ato qe harxhon me fjale te tjera mos ha me shume

ushqim se sa i duhet dhe perdor trupi jua. Sasia mesatare e rekomanduar qe lejohoet eshte 2000 kalori por kjo varet nga mosha juaj, gjinia, gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.

o Ha Nje Mori Te Gjere Ushqimesh.Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe te zgjeroni morine e zgjedhjeve duke provuar

ushqime te ndryshme e vecanarisht perime, frutat dhe produktet e drithrave te plota ushqimeqe zakonisht nuk i keni ngrene me pare.

o Mbaj Porcionet Mesatare.Vecanarisht tek ushqimet me shume kalori. Ne vitet e fundit madhesia e servimit me ushqim eshte

rritur shume e vecanarisht ne restorane. Nese ju servohet nje pjate e madhe me ushqim ne ndonje restorant ateher ndaje ate me dike qe ke afer apo edhe me mire porosit pjat mesatareose te vogel.

o Ha Shume Fruta, Perime, Drithera dhe Bime BishtajoreUshqime te larta me karbohidrate komplekse, fiber, vitamina dhe minerale, me pak yndyr dhe pa

kolesterol. Mundohu te gjesh prodhime sa me te freskta.

Pi Me Shume Uje

Trupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes e vitale e dietes se shendetshme. Ujindihmon te pastrojme sistemin tone, vecanarisht veshket dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe mbeturinat. Shumica e njerezve e kalojne jeten e tyre tedehidruar.

Kufizo Ushqimet Me Sheqer, Kripe Dhe Produktet E Drithrave Te Rafinuara

Sheqeri i shtohet nje sasie te madhe ushqimeve qe prodhohen. Gjate nje viti vetem njekanace me soda (coca cola) qe ka 160 kalori, mund te shtoj peshen tuaj per 7 kilograme!

Mos U Be Polic i UshqimeveJu mund te knaqeni me embelsirat qe pelqeni dhe ushqimet e skuqura ne nje mase

perderisa ato jane pjese e rastesishme (here pas here) e dietes tuaj teshendetshme. Ushqimi eshte burim i mire i knaqesise dhe knaqesia eshte e mire per zemren tuaj!

LevizNje diet e shendetshme permireson energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj gjersa

zvoglon rrezikun tuaj ndaj shume semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik dheushtrimet do te bej qe plani i te ushqyerit te shendetshem te funksionoj edhe me mire.

5)PERBERES NATYRORE

Perberesit natyrore te cilet nuk duhet temungojne kurrsesi ne dieten tone ushqimore jane:

Hidratet e karbonit: q prmbajn: sheqer, amidon, fije dijetare, jan burimi kryesor i energjis.Fijet dietale: t cilat n rastet m t shpeshta jan tpatretshme, lehtsojn elasticitetin e zorrve, dheksisoj ndihmojn tretjen.Proteinat luajn rol t rndsishm n ndrtimin e qelizave dhe t indeve t organeve, dhe n ruajtjen e muskujve.Yndyrrat (lipidet) paraqesin nj nga prbrsitthemelore pr t ushqyerit e baraspeshuar, dhe marrinpjen n ndrtimin e membranes qelizore.

PERBERES NATYROREVitaminat gjithashtu jan baz pr t ushqyerit e baraspeshuar, dhe pa to energjia e prfituar nga hidratet e karbonit, proteinave dhe yndyrrat nuk mund t prdoret.Mineralet gjithashtu jan t rndsishme n t ushqyerit e baraspeshuar, i ndihmojn organizmit q n mnyr aktive t`ikryej funksionet e veta.Hekuri sht prbrs i rndsishm i eritrociteve, t cilatjan t domosdoshme pr ruajtjen e t gjitha qelizave norganizm q n mnyr t drejt t kryejn funksionet e veta.Kalciumi dhe fosfori jan t domosdoshm pr ndrtimin e eshtrave dhe dhmbve, kalciumi gjithashtu luan rol trndsishm n ngjizjen e gjakut dhe ndalimin e gjakderdhjespas lndimeve, dhe varsisht nga sasia e kalciumit, koha e koagulimit shkurtohet apo zgjatet.Jodi luan rol t madh n balancimin e hormoneve t cilat itajon gjndra mbrojtse, dhe mungesa e tij mund t shkaktojhipertireozn bile edhe ngecjen mentale.

6)SEMUNDJET E SHKAKTUARA NGAKEQUSHQYERJA.

1. Obeziteti

2. Smundjet e veshkave

3. Smundjet e tmthit

4. Smundjet e zemrs

5. Smundjet e gjakut

6. Diabeti

7. Hipertensioni

8. Smundjet e arterieve ttrurit

9. Kanceri i qafs s mitrs

10. Kanceri i ovareve

11. Kanceri i gjirit

12. Kanceri i zorrs

13. Kanceri i tmthit

14. Kanceri i mlis

15. Kancerii prostats

OBEZITETICfare eshte ?

Obeziteti konsiderohet nj situate jonormale, ku ka depozitim te teprt te yndyrs ne trup. Kjo ndodhenga marrja e tepert te e ushqimit, dmth te energjiste teprt.Faktore qe lidhen me obezitetin :

Stresi, lodhja, trishtimi,Mosha,Disa ilace,rregullimehormonal,eNderprerja e pirjes se duhanit ,Mbajta e kileve te teperta te shtatzanise,Trashgimia.

o Si mundet njerezit obezit te humbasin kilet e teperta ?

E para duhet te vendosin me siguri qe duan te humbasikilet, ti nenshrohet nje seri analizave laboratike tegjakut ( p.sh kolisterol, hormonale etj ) per teindetifikuar shkakun e obezites dhe pastaj tidrejtohet nje dietologu i cili do pergatisi nje dietene nevojat dhe zakonet e pacientit,perdorim I produkteve me pak sheqer dhe yndyrna, te benistervitje cdo dite. 20- 30 min ecje ju ndihmon tekeni nje peshe ideale

ANOREKSIA

Anoreksia - nenkupton nje deshirete egzagjeruar per te qen i dobet, duka pasur tendencen te ruash tenjeten peshe trupore perkohesisht. Personat te cilat kane anorexiprezentojne nje imazh tedeformuar mbi trupin e tyre duke e konsideruar veten shume me tetrashe se sa jan ne realitet dhe ne periudhat kur jan shume nenpeshten normale. Kto persona haneshume pak, preferojne frutat dheperimet, evitojne sa me shumesheqernat dhe pastat, mishin dhedjathrat sic dhe gjellen e gatuar.

BULIMIA

Bulimia eshte e ngjashme me anoreksine,por ka disandryshime.Bulimiket nukhumbasin shume ne peshedhe ne te vertete ata janepak mbipeshe.Gjithashtuaata jane te shqetesuar per masen e tyre trupore dheduan te dobesohen.Ata kaneshpesh nje babezi per tengrene,konsumojne sasi temadhe karbohidratesh ne njeperiudhe te shkurter kohedhe perdorin laksative qeshtojne jashteqitjen per teeliminuar ushqimin qe kaneose provokojne tevjella.Bulimia nervore prekme shume adoleshentet.

STRUMA ENDEMIKE

Struma eshte nje zmadhim jonormal igjendres tiroide,(Glandula thyroidea) e cila ndodhet ne regjionin e gushes populli e quan gusha.

Struma eshte vetem nje shprehje, njeterm qe tregon rritjen e abnormale tegjendres, por nuk shpjegon me teperMjekesia njeh tri lloje Strumash:

1) Struma Hyperthyrote e cila ka tebeje me nje hyper-funksion te gjendres2) Struma Hypothyrote e cila ka te bejeme nje ulje te funksionit te gjendres3) Eurhyreote Struma e cila eshte ne funksionimi normal

7) USHQIMI BIO DHE OMGJ

BIOT gjith e kan kuptuar se ushqimet biologjike, ato t vrteta, t rritura pa pesticide apoprodukte t tjera kimike, jan shum tshndetshme pr shndetin ton. Por tregu e ka t pamundur t plotsoj krkesat e konsumatorve pr kto lloje ushqimesh. Krkimet shumta kan treguar se kto lloj produkteshjan m t pasura me substanca, q na ndihmojnt ndihemi m mir, si vitamina C dhe oksidues ttjer. Kush i provon pr her t par mbetet ishtangur nga shija dhe aroma e mrekullueshme. Nj studim amerikan i departamentit tagrikulturs ka treguar se n 50 vitet e funditprmbajtja e minerale dhe vitaminave n shumprodukte sht ulur n mnyr domethnse, kjopr shkak edhe t produkteve kimike qprdoren. Sot t gjith jemi t ekspozuar ndajprodukteve ushqimore t modifikuara, prprodhimin e t cilave prdoren hormone, pesticide apo kimikate t ndryshme t pakontrolluara, tcilat sjellin pasoja n organizmin e njeriut.

DISA USHQIME BIOQumshti

Ky produkt biologjik, i marr nga lopt e ushqyera nmnyr korrekte, prmban Omega 3 shum her m shumse sa ata q shiten n supermarket. Ky lloj qumshti shti shtuar artificialisht me Omega 3 t marra nga peshqit. Pr m tepr kto t fundit jan t domosdoshme prsmundjet degjenerative dhe kardiovaskulare.

MishiPrtej shijes, mishi ka nj prmbajtje m t voglyndyrash t ngopura dhe nj prqendrimi t lart tacideve yndyrore t pangopura q i bjn mir zemrs. Kjo, sepse nga kafsht q ushqehen sipas krkesave t tyre, me bar dhe jo koncentrat.

OMGJ

Me OMGJ (Organizm iModifikuar Gjenetikisht) nnkuptohet njorganizm gjallor, pasuriagjenetike e t cilit shtmodifikuar nga njeriunprmjet teknikave tinxhinieris gjenetike. Sot, inxhenieria gjenetikesht mjaft e zhvilluardhe ka gjetur aplikime nshum fusha, ngaagrokultura tek mjeksia, deri tek ushqimet.

Dmet e ushqimeve temodifikuaraPrdorimi i organizmavet modifikuara dmton:Aparatin tretsKrijon alergjiDmton biodiversitetinShkakton dm ekonomikte fermertDmton marrveshjet e Tregtis s Lir me vendet e BashkimitEvropian.

8) SIGURIA USHQIMORE

Siguria ushqimore i referohett gjitha atyre rreziqeve tcilat mund ti shkaktojn dmeushqimit dhe kshtu shndetitt konsumatorit. Ato mund tprfshijn:

Rreziqet mikro-biologjike

Teprica t pesticideve

Keqprdorimi i shtesaveushqimore

Ndots kimik

Shtesa t pavlefshme

Teprica t barraveveterinare dhe hormone prnxitje t rritjes/zhvillimit.

Faktort t cilt mund tkontribuojn drejt rreziqeven ushqim, prfshijn:

Praktikat e gabuarabujqsore

Higjiena e dobt n njrnprej fazave t rrjetit ushqimor

Mungesa e kontrollavepreventive

N prpunim ushqimor dhefunksione prgatitse

Keq-prdorimi i kemikaleveKontaminimi i lnds s par,

Prbrsve ushqimor dheujit

Deponim jo-adekuat apo jo iduhur

Konsumatort presin mbrojtje nga rreziqetq mund t paraqiten gjat tr rrjetitushqimor, duke filluar prej prodhuesitprimar e deri te konsumatori, qprshkruhet shpesh me termin prej fermsn tryez. Mbrojtja do t bhet vetmather kur t gjith sektort e rrjetitfurnizues t funksionojn n mnyr tintegruar, dhe sistemet kontrolluese tushqimit t adresojn t gjitha fazat nrrjetin ushqimor.

Safe Food

KONKLUZIONI

Keshilla qe ndihmojne ne nje shendet sa me temire :

1. Mbani nj ditar ushqimi.T paktn 5 dit, deri nj jav, mbani nj laps dhe nj letr n dordhe shkruani cdo gj q hani, sa hani, kur dhe ku duhet ta hani, dhem k ishit kur e hngrt. Mundohuni ti shkruani kto gjat kohs qhani/ shum njerz mendojn se kur mundohen t kujtojn dicka qhengrn q ta shnojn n fund t dits, ato e harrojn ato. Ka pasurdhe nga ato njerz q kan thn q nuk kan ngrn vetm sepsenuk dshironin ta shnonin n letr. Jini trsisht e ndershme me veten tuaj. Nuk keni pse tja tregoni ndokujt rezultatet

2. Mos hani shum pakDietat me shum pak kalori,mund tju ndihmojn t humbni pesh, porjan shum t vshtira pr tu mbajtur. Gradualisht do t lodheni dhedo t irritoheni,do t humbni energjin pr ushtrime, dhe njerzitnuk do t donin t hanin me ju prshkak t lists s gjat tushqimeve q nuk mund t hani n nj drek n restorant, apo dhe nshtpi.

3. As mos rrini pa ngrn e as mos hani shumNuk isht shaka kur than q mngjesi sht vakti m I rndsishm I dits. Studimet tregojn se kush e l vaktin e par, prfundojn duke ngrn m shum kalori gjat dits dhe bjnzgjedhje m pak t shndetshme. Mundohuni t hani t paktn 3 vakte n dit. Do t ishte mir q ti ndanit vaktet n 6 vakte t voglan dit, kjo e mban metabolizmin dhe nivelin tuaj t sheqerit trregullt.

4. T freskt gjat ditsUshqimet e paketuara zakonisht ulin vlerat ushqyese tushqimeve dhe rrjedhimisht rrisin kalorit. Shoqata dietikeamerikane rekomandon 3-5 shrbime nga frutat dhe perimet ndit. Nuk keni koh pr ushqime shtpie? Prgatitini n fund t javs, q gjat javs thjesht tju duhet ti ngrohni.

5. Hidratohuni q t humbni pesh m shpejtPini uje, kafe, caj ose lengje frutash. Duke prfshir ujin e fshehur q ndodhet n ushqime, 1.5l n dit. Sa uj duhet tpijm? N prgjithsi duhet t pini aq uj n dit sa urina juajt jet gati e qart.

6. Hani m pak, ushtrohuni m shumGjja e mir e dietave sht se ju tregojn ku duhet t ndalonis marruri numrin ekstra t kalorive. Shum njerz, hanthjesht pr zakon edhe nse nuk jan t uritur. N ktmnyr ju duht t filloni dhe nj program fitnesi. E di q mundt thoni nuk kam koh sepse..( vendosni ktu justifikimintuaj). Pyeteni veten.. Sa energji m tepr do t kisha nse nukdo t kisha kto ekstra kilogram? Sa gjra do t shijoja dhe do t ndjehesha mir nse do kisha nj trup t shndetshm. A javlen disa minuta n dit t inkorporoni kto sjellje t thjeshtagjat dits tuaj?

Ha mire

Jeto mire!

Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.Anisa ramadani - ORJEL KIKA 11-2Lista e koncepteve kryesore : Objektivat 1) Te ushqyeritSi ti sigurojme elementet kryesore te ushqimit ?2) Elementet esenciale te ushqyerit. mblsirat dhe kriperat YndyrnatQumshti, prodhimet equmshtit, mishi, peshku dhe vezt.Prodhimet e grurit dhe pemt bishtajore, prodhimet e tjera t drithrave dhe patatetPerime dhe pem 5 n dit mengjyra t ndryshme Pijet 4) Diete e shendetshme Slide Number 14Slide Number 15 5)Perberes natyrorePerberes natyrore6)Semundjet e shkaktuara nga kequshqyerja.Obeziteti Anoreksia BulimiaStruma endemike7) Ushqimi BIO dhe OMGJ BIO Disa ushqime Bio OMGJSlide Number 27 8) Siguria ushqimoreSlide Number 29 KonkluzioniSlide Number 31Slide Number 32Slide Number 33