LEHiC

b. Said ei-Füraydl el-Lah d' nin adları sayı­labilir. Lehic şehrinin bugün merkezi ol­duğu Lehic idari bölgesi 12.766 km2 ge­nişliğindedir ve yaklaşık 400.000 nüfusa sahiptir.

BİBLİYOGRAFYA :

Hemdani. Şı{atü Cezireti'l-'Arab (nşr Muham­med b. Ali ei-Ekva' ei-Hivall). Riyad 1974, s. 70-71, 203-205, 277-278, 343-344;Yaküt. Mu'ce­mü'l-büldan, V, 14; İ bn Hatim. es-Simtü'l-ga­li'ş-şemen fi al].bari'l-mülak mine'I-Guz bi'l-Ye­men: TheAyyübids and Early Rasülids in the Yemen (nşr G. R. Smith). London 1974-78, 1-11; Emin er-Reyhilni. Mülakü'l-'Arab, Beyrut 1929, ı, 175, 183, 338-427; M. Kemal Abdülhamid. el-İsti'marü '1-Biritp,ni fi cenübi'l-Cezireti'l-'Ara­biyye, Kahire, ts. , s. 11-12, 55-57, 72, 97, 99, 103, 108, 150-151 , 200-213; Seyyid Mustafa Salim. Tekvinü '1- Yemeni'l-f:ıadiş, Kahire 1963, s. 199-209; a.mlf .• el-Veşa'iku '1-Yemeniyye, Ka­hire 1982, s. 38,331,458, 469; Ahmed Hüseyin Şerefeddin, el-Yemen 'abre't-tarll]., Abidin 1384/ 1964, s. 25-26, 35; Ahmed b. Fazi b. Ali Muhsin ei-Abdeli, Hediyyetü'z-zemen fi al].bari millu­ki La/:ıc ve 'Aden, Beyrut 1400/1980, tür.yer.; İhsan Süreyya Sırma. Osmanlı Devleti'nin Yıkı­lışında Yemen isyan/art, istanbul 1980, s. 46-49, 72, 162; The Middle East and North A{rica (1984-85), London 1984,111, 784 -787; R. N. Mehra, Aden- Yemen, Deıhi 1988, s. 177; G. R. Smith, "Lal:ıc" (tre. Hüseyin Abdullah el-ömeri). el-Mevsü 'atil '1-Yemeniyye, Beyrut 1402/1992, ll, 797-800; a.mlf., "LaJ:ıdj", E/2 (İng . ). V, 601-602; Cengiz Orhonlu, "XV1. Asrın ilk Yarısında, Kızıldeniz'de Osmanlılar", TO, Xll/16 ( 1961). s. 14-15; Kamusil 'l-a 'lam, V, 3987; Adolf Groh­mann. "Lahic", İA, VII, 3-5; O. Löfgren, '"Adan", Ef2 (İng.). I, 180-182. IA;l

~ SAMI ES-SAKKAR

r LEHİSTAN

ı

L (bk. P OLONYA).

_j

r LEHV

ı

(bk. EGLENCE; OYUN). L _j

r _ A • ı

LEKANI, Abdüsselam b . Ihrahim (~IQ.Uf ~f.r.! ıY. l"~f ~ )

Ebu Muhammed (Ebü'l-Ferec) Abdüsselam b. İbrahim b. İbrahimel-Lekani

(ö. 1078/1668)

Maliki alimi. L _j

971 (1563) yılında muhtemelen Kahi­re'de dünyaya geldi. Babasının doğduğu yerleşim merkezine nisbetle Lekani diye tanındı. Tahsilini babası İbrahim ei-Leka­ni'nin ders halkasında tamamladı, onun önde gelen öğrencileri arasında yer aldı. Necmeddin Muhammed b. Ahmed ei­Gaytl, Ebu Abdullah Muhammed b. Sin-

130

ne ve Ebu Abdullah Muhammed Abdül­kadir ei-Fasi gibi alimlerden ders aldı (Abdülhay el-Kettanl, ı. ı ı 8, ı 83; II, 890,

1027). Öğrenimini tamamladıktan sonra ders okutınaya ve eser yazmaya başladı. Babasının vefatı üzerine onunyerine Ez­her müderrisliğine getirildi. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebu Salim ei-Ayyaşl.

Ebü'I-Esrar Hasan b. Ali b. Muhammed ei-Admi ve Ebü Amir Ahmed en-Nefravi gibi isimler bulunmaktad ı r (Mahlüf. s. 304; Abdülhay ei-Kettanl, II. 8 ı ı) . Abdüs­selam ei-Lekani 1 S Şewal 1 078 (29 Mart 1668) tarihinde Kahire'de vefat etti ve orada defnedildi.

Eserleri. 1. İrşadü'1-mürid li-Cevhe­reti't-tev]J.id. Babasının Cevheretü't-tev­]J.id adlı manzum akaid risalesine yine kendisinin yazdığı 'Umdetü'1-mürid adlı hacimli şerhin İbrahimei-Lekani tarafın­dan konulmuş olan ta'liklerin müellif ta­rafından yeniden düzenlenmesi suretiyle meydana getirilmiş bir şerh mahiyetin­dedir (bk. CEVHERETÜ't-TEVHID) z. İt­]J.atü '1-mürid 1i-ŞerJ:ıi Cevhereti't-tev­]J.id. İrşadü '1-mürid'in genişletilmesiyle ortaya çıkan bir şerh olup Ezher'in lise kısmında ders kitabı olarak okutulmuş­

tur. ei-Emirü'I-Kebir es-Sünbavi'nin lja­şiye 'ald İt]J.afi'1-mürid adlı eseriyle bir­likte basılmıştır (Bulak 1282; Kahire 1300,

1309). İbrahim ei-Bacüri (Kahire ı 279) ve Muhammed Muhyiddin Abdülhamid (Ka­hi re 1375/1955) bu şerhe haşiyeyazmış­lardır. 3. Fet]J.u'1-mecid li-Kitayeti'1-mü­rid ti'1-keldm. Ebü'I-Abbas Ahmed b. Ab­dullah ei-Cezairi'nin Kitayetü '1-mürid fi'1-keldm adlı manzum akaid risalesine Muhammed b. Yusuf es-Senüsi tarafın­dan yazılan e1-Menhecü's-sedid ti şer]J.i Kitayeti'1-mürid adlı şerh üzerine yapıl­mış bir şerhtir. Eser üzerine Davüd Ali el­Fadıl tarafından tenkit li metin neşri ma­hiyetinde bir doktora çalışması yapıldığ ı

(Ra bat 1984) kaydedilmektedir (Reperto­ire des theses, s. 13). 4 . Tervi]J.u'l-tu'ad bi-mev1idi l)ayri'1-'ibdd. Mevlid-i nebi ko­nusunun tasawufl neşve içinde ele alın­dığı bir eserdir. s. İbtisamü'1-ezhar min riyazi'1-al)bar ti rebi'i'1-ebrar bi-mev-1idi'1-J:ıabibi'1-mul)tar. 6.1jüsnü'1-beyan ti tetsiri mütredati'1-Kur'an. 7. Mu]fad­dime ti'1-'ış]f ve'1-ma]J.abbe. 8. Mu]fad­dimatü '1-tuşı11. 9. ez-Zehrü'1-menşur (bu eserlerin nüshaları için bk. Brockel­man n, GAL, II, 395-396; Suppl. , ll, 357,

419).

Abdüsselam el-Lekani'nin bunların dı­şında şu eserlerinin de bulunduğu kayde-

dilmektedir: Fet]J.u'1-vaşid li-hidayeti'1-mürid, ljaşiye 'ald Te~kireti'1-Kurtubi, es-Siracü '1-vehhac bi-şer]J.i kışşateyi'1-isra' ve'1-mi'rac (müellifin hocalarından Necmeddin Muhammed b. Ahmed ei-Gay­tl'nin is ra ve mi'rac hakkındaki eserine ya­zılan bir şerhtir) .

BİBLİYOGRAFYA :

Keş{il'?-?Unün, II, 1501, 1539; Muhibbi,/ju­laşatü'l-eşer, II, 416-417; Kadiri, Neşrü'l-meşa­ni, II, 170-172; Mahlüf, Şeceretü 'n-nür, s. 304; Serkis. Mu'cem, I, 473-474; II , 1592- 1593; Brockelmann, GAL, Il, 325-326, 357, 395-396; Suppl., II , 357, 419;İzaf:ıu'l-meknün, I, 284; II, 8, 172; Hediyyetü'l-'arifin, ı, 216, 571; Abdül­hay ei-Kettani. Fihrisü '1-{eharis, I, 118, 183; II, 81 I, 890, 1027; Repertoire des theses et me­moires: 1953-1984, Rabat 1987, s. 13;Cezzar. Medal].ilü '1-mü'elli{in, III, 1417; Mevsü'atü a'la­mi'l-Magrib (nşr. Muhammed Hacci). Beyrut 1417/1996, IV, 1548-1549; Muhammed el-Be­şir Ziifir ei-Ezheri, el-Yevakltü 'ş-şemine (Taba­katü'l-Malikiyye) , Kahire 1420/2000, s. 149-150. li M ETiN YURDAGÜR

r LEKANi, İbrahim b . İbrahim

ı

( ~IQ.U f ~f.t.! ıY. ~f.r.!)

Ebu İshak (Ebü'l-İmdad) Burhanüddin İbrahim b. İbrahim

b. Hasen el-Lekani (ö. 1041/1632)

Cevheretü ' t-tevl;ıid adlı manzum akaid r isalesiyle tanınan

Maliki alimi. L _j

Mısır 'da Demenhur şehri yakınlarındaki

Lekane adlı yerleşim merkezinde dünyaya geldi. Kaynaklarda doğum t arihi hakkın­da herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır.

Oğlu Abdüsselam'ın 971 (1563) yılında doğduğu bilindiğine göre gençlik döne­mi yıll arına ait bir tahminde bulunmak mümkündür. Suflmeşrep bir ulema aile­sine mensup olduğu anlaşılan İbrahim ei­Lekani'nin t ahsil hayatına dair fazla bilgi yoksa da onun Mısır'daki Maliki uleması

arasında seçkin bir mevki kazandığı, Ez­her'de müderrislik yaptığı yolundaki ka­yıtlara ve t elif ettiği eseriere bakılarak iyi bir öğrenim gördüğü söylenebilir. Le­kani'nin birçok alimden ders aldığını be­lirten Muhibbi , bunlar arasında dönemin Şafii ulemasından İbn Kasım ei-Abbadi ve Şemseddin er-Remli, Maliki alimlerin­den Bedreddin ei-Karafl ve Salim b. Mu­hammed es-Senhüri gibi isimlerle tari­kattaki mürşidlerinin adını zikretmiştir

(Jjulaşatü'l-eşer,l, 6-7) . Onun yetiştirdiği

öğrenciler içinde oğlu Abdüsselam el-Le­kani yanında Haraşl. Şebramellisi, Yusuf

ibrahim ei-Lekani'nin Cevheretü Heu/:ıid'ine bizzat yazdığ ı 'Umdetü '1-mürfd li-Cevhereti't-tev/:ıid adlı şerh in 11. ci ldi­nin ilk ve son sayfaları (Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 624)

el-Gayş'i. Hüseyin el-Hafac'i ve Ahmed b. Ahmed el-Acemi gibi alimler sayılabilir. Sfıfiliğe temayülüyle de tanınan Lekan'i'­nin 144 beyitten oluşan Cevheretü't-tev­J:ıid adlı risalesini, şeyhi Ebü'l-Abbas Şe­habeddin Ahmed b. Osman eş-Şernfıb'i'­

nin işaretiyle bir gecede yazdığı rivayet edilmektedir. 1 041 ( 1632) yılında hac fa­rlzasını yerine getiren Lekan'i dönüş yolu üzerindeki Akabe (Eyle) yakınlarında ve­fat etmiş ve öldüğü yerde defnedilmiştir (Muh ibb'i, l, 9)

Eserleri. 1. Cevheretü't-tevl;ıid*. Baş­

ta kendisi ve oğlu Abdüsselam olmak üze­re birçok alim tarafından şerhedilen bu risale ilk defa Bulak'tayayımlanmış (ı 24 ı).

daha sonra şerhleriyle birlikte çeşitli bas­kıları yapılmıştır (mesela bk. Abdülvahid el-Mirganl, Bugyetü 'l-mürid li-Cevhereti't­tev/:ıfd, Tunus ı 938). 2. Menarü ehli'l­fetva ve Js.ava'idü '1-ifta bi'l-al).va. Maliki fetva usulüne dair bir eser olup Ziyad b. Muhammed b. Mahmud Humeydan ta­rafından Sudan'daki Omdurman (Ümmü­durman) İslam Üniversitesi'nde yüksek li­sans tezi olarak neşre hazırlanmış (Hu­maidan ı 988) ve ardından Beyrut'ta ya-

yımlanmıştır ( ı4ı 2/1 992). 3. NaşiJ:ıatü'l­

il]van bi' etinabi şürbi'd-dul]Qn . 4.lfô.­şiye 'alô. Mul]taşari Jjalil. Halil b. İshak el-Cündl'ye ait e/-Mufıtaşar*a Lekanl'­nin hocalarından Salim b. Muhammed es-Senhfır'i tarafından yazılan şerhin ha­şiyesidir. S. Ka:li'ı'ü'l-vatar min Nüzhe­ti'n-na?ar ti tav:.i:iJ:ıi Nul]beti'l-fiker. İb­nü's-Salah eş-Şehrezfır'i'nin hadis ilimle­rini altmış beş nevi halinde incelediğ i Mu­Js_addime'sinin İbn Hacer el-Askalan'i ta­rafından kırk nevi daha eklenerek yazılan Nul]betü'l-fiker'e yine kendisinin yaptığı Nüzhetü'n-na?ar adlı şerhe yazılmış bir haşiyedir. Katib Çelebi bu eseri Nüzhe­tü 'n-na?ar fi tav:.i:iJ:ıi Nul]beti'l-fiker

şeklinde kaydetmektedir ( Keşfü '?-?Unun, ll, 1936). 6 . (İcmalü 'l-vesa'il ve) Behce­tü '1-mef:ıô.til (ve ecmelü ' l-vesa'il) bi't­ta'rif bi-rüvô.ti'ş-Şema'il. 11rmizl'ye ait Şema'ilü 'n-nebi'nin şerhidir. 7. es-Se­

ned fi beyani J:ıuceci ehli'l-gay ve'r­rüşd. 8. Şerf:ıu't-TaJs_rib ve 't- teysir (bu eserlerin nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, ll, 4 I 2-4 I 3: Suppl., ll, 436-437). 9. Neşrü'l-me'ô.şir fi men edrektühum min 'ulema'i'l-Js_arni'l-'ô.şir. Müellifin

LEKLER

kendi hayatını anlattığı ve hocalarıyla dö­neminin ilim ehlini tanıttığı "meşyaha" türünde bir eserdir (Muhibbl, 1, 7: TGnekl, lll, 35). 10. Tuf:ıfetü ~ürriyyeti 'Ali Ebhe-10.1 bi-esô.nidi cevami'i ef:ıddişi'r-Resul (Muhibbl, I, 7: Hediyyetü 'l-'arifin, I, 30; Abdülhay el-Kettil.nl, l, I 30, 284-285) 11. Keşfü '1-künl.b li-mülô.Js_ö.ti'l-J:ıabib ve't­tevessül bi'l-maJ;ıbub (bu tasavvufl ka­sidenin metni için bk. Muhibbl, l, 8-9; TG­nekl, lll, 37-38).

Lekan'i'nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: Jjulô.şatü't- ta'rif

bi-deJs_ö.'iJs_i Şerf:ıi't-Taşrif (İzzeddin ez­Zencanl'nin el-'İzzi fi't-taşrf{adlı Arapça gramer kitabına Sa'deddin et-Teftazanl'nin yazdığı şerh in haşiyesidir); Tav:.i:iJ:ıu el­fô.?i'l-Acurrumiyye; 'İJs_dü'l-cüman fi mesô.'ili 'çl-çlamô.n; Ta'liJs_u '1-ferô.'id 'alô. ŞerJ:ıi'l-'AJs.ö.'id (Teftazanl'nin eserine ya­zılmış bir haşiyedir}; el-Büdurü'l-levami'

min l]uduri Cem'i'l-cevô.mi' (Taceddin es-Sübkl' nin fıkıh usulüne dair eserine Celaleddin el-Mahalll'nin yaptığı şerh in haşiyesidir)

BİBLİYOGRAFYA :

Şa'rani, et-Taba~at, ll, 3; Keş{ü 'z-zunün, ı,

620; ll, 1139, 1148, 1319, 1628, 1936; Muhibbi, Jjultişatü'l-eşer, I, 6-9; Kadiri, f'leşrü'l-meşani,l, 289; TGneki. Mu'cemü '1-muşannifin (nşr. Stddik Kemal el-Mekki), Beyrut 1344/1925, lll, 33, 35, 37 -38; Mah!Gf. Şeceretü'n-nCır, s. 289, 291, 485; Serkis. Mu'cem, ll, 1592; Brockelmann, GAL, ll, 412-413; Suppl., I, 269, 611; Il, 416,436-437; iza/:ıu'l-meknün,l, 171,203, 324;Hediy­yetü'l-'arifln, ı, 30-31;C. Zeydan, Adab(Dayf). lll, 359; Abdülhay ei-Kettani, Fihrisü'l-feharis, I, 130-131, 284-285; M. Watt, islami Tetkikler: islam Felsefesi ve Kelamı (tre. Süleyman Ateş), Ankara 1968, s. 138-139; iffet Muhammed eş­Şerkavi, "İbrahim el-Le]5ani" , Mu'cemü a'lami'l­flkri'l-insanf, Kahire 1984, I, 21-23; Mevsü'atü a'lami'I-Magrib (nşr. Muhammed Hacci), Beyrut 1417/1996,111, 1292; Emrullah Yüksel, "Cevhe­retü' t-tevhld 1 Lekanl", EAÜiFD, sy. 6 (1986). s. 229-233.

L

Iii METiN YURDAGÜR

LEKLER Dağıstan'da yaşayan

Kafkas halklanndan biri. _j

Dağıstan'ın orta kesiminde. Dulti dağı­nın güney ve güneybatı kısımlarında Su­lak nehrinin dört kolu (Koysu) arasındaki bölgede bulunan Lekler genellikle kay­naklarda Kazı/ Gazi- Kumuk adıyla anılır. Vlll. yüzyılda Ebu Müslim kumandasında­ki orduya boyun eğerek Dağıstan içinde Kumuk kasabası ve civar köylerinde İsla­miyet'i kabul eden ilk topluluklardan bi­ridir. İslamiyet'in yayılmasında gösterdik-

131