“Azərbaycan Hava Yolları”QSC

Milli Aviasiya Akademiyası

Kafedra:Aviasiya meteorologiyası

Fakültə:HNUTİ

İxtisas:Hidrometeorologiya

Tədris-tanışlıq təcrübəsinə aid

HESABAT

Qrup:1122A

Tələbə: Abdullayev. N.X.

Təcrübə rəhbəri: Suleymanov.M.F

Mündəricat:

Giriş...........................................................................................3

&I.Tədrisdə tanışlıq təcrübəsinin məqsədi və qarşıya qoyulan məsələlərin tələbələri ilə tanış etmək,təhlükəsizlik və nizam-intizam qaydaları barədə məlumat vermək...........................................................5

&2.Azər Aeronaviqasiya havada hərəkətin idarə edilməsi(HHİE) aviasiya meteoroloji mərkəzinin fəaliyyəti ilə tanışlıq......................................................................................................6

&3.Aviasiya meteoroloji müşahidələri,onların təşkili qaydaları və onlara qoyulan tələblər........................................................................................7

&4.Havanın temperatur üzərində müşahidələrin təşkili və şeh nöqtəsinintəyini.Atmosfer üzərində müşahidələr və atmosfer təcilini ölçən texniki avadanlıqlarının iş rejimi........................................................................10

&5.Külək üzərində meteoroloji müşahidələr və onların təşkili.Meteoroloji görünüşün məsafəsi və onun müşahidə edilməsinin ümumi prinsipləri...................................................................................13

&6.Aviasiya üçün təhlükəli meteoroloji hadisələr və onların uçuşlara təsirinin qiymətləndirilməsi....................................................................15

&7.Aviasiya meteoroloji mərkəzinin texniki təminat vasitələri və Avtomatik metroloji müşahidə sistemləri ilə tanışlıq.............................17

&8.Dopler meteoroloji radiolakatorları və onlardan təcrübədə istifadə edilməsi.AWOS avtomatik meteoroloji stansiyanın avadanləqları ilə tanışlıq....................................................................................................18

&9.ATİS ,VOLMET ilə tanışlıq. meteoroloji məlumatların bu sistem ilə yayımlanması və VOLMET sistemi ilə tanışlıq. meteoroloji məlumatların bu sistem vasitəsilə yayımlanması..........................................................................................20&10.Uçuşların meteoroloji təminat məsələləri ilə tanışlıq....................................................................................................22

GİRİŞ

Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportu Azərbaycanda xidmət göstərən altıbeynəlxalq hava limanından biridir. Əvvəllər o Bakının şəhərətrafı qəsəbəsininadına uyğun olaraq “Beynəlxalq Binə Hava Limanı” adını daşıyırdı. 10 mart 2004-cü il tarixində adı dəyişdirilərək Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevinşərəfinə adlandırılmışdır. Bakı şəhərindən 20 kilometr şimal-şərqdə yerləşir,şəhərlə 2008-ci və 2009-cu illərdə istismara verilmiş iki ən müasir avtostrada iləəlaqəlidir.

“Azərbaycan Hava Yolları” Milli daşıyıcısının qeydiyyat limanıdır.

Beynəlxalq hava limanında gömrüksüz ticarət mağazaları(duty free)fəaliyyət göstərir, həm də, bir çox beynəlxalq hava limanlarından fərqli olaraq,uçuş hissəsində olduğu kimi, enmə hissəsində da mağazalar var. Plastik kartlardanbaşqa, ödəmə üçün nağd şəkildə manat, ABŞ dolları, avro və rus rublu da qəbulolunur.

Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportu beynəlxalq standartların tələblərinəcavab verir

Ölkə: Azərbaycan

Növü: mülki

İCAO kodu: UBBB

İATA kodu: GYD

Hündürlük: +3 metr

Əlaqələndiriciləri:40°27′46″ с. ш.50.049722° в. д.

Yerli vaxt: UTC +4/+5

İş müddəti: 24 saat

Operator: Azərbaycan Hökuməti

3

Uçuş enmə zolağı (UEZ)

Nömrə Ölçüləri Örtük

16r/34l 2700х60 m asfalt

18r/36l 3200x51 m armabeton

Uçuşların təhlükəsizliyi

Milli aviadaşıyıcı “Azərbaycan Hava Yolları” aviaşirkətinin uçuşlarınıntəhlükəsizliyinin artırılmasına daima böyük diqqət yetirilir. “Azərbaycan HavaYolları” aviaşirkətinin tətbiq etdiyi təhlükəsizlik standartları bu gün dünyanın ənyüksək standartlarının tələblərinə uyğundur. Təəccüblü deyildir ki, iri və dünyadaən çox hörmət olunan “İCAO ” (International Civil Aviation Organization)beynəlxalq mülki aviasiya təşkilatının 2010-cu ilin fevral ayında təqdim etdiyiaudit nəticələri “Azərbaycan Hava Yolları” aviaşirkətinin Azərbaycandakıuçuşlarının təhlükəsizliyinin yüksək səviyyədə olmasını sübut edir. “AzərbaycanHava Yolları” aviaşirkəti 2008-ci ildən Beynəlxalq Hava NəqliyyatıAssosiasiyasının (IATA) aviasiyanın əsas məsələsi olan təhlükəsizlik auditiniuğurla keçmişdir. Beləliklə, İOSA-nın (İATA təhlükəsizlik auditi) uçuşlarınkeyfiyyət və təhlükəsizlik auditini keçməklə, “Azərbaycan Hava Yolları”aviaşirkəti İOSA Operatorları reyestrinə daxil edilmişdir və dünyanın ən təhlükəsizaviaşirkətlər cəmiyyətinin tam hüquqlu üzvü olmuşdur.

İndiki zamanda isə “Azərbaycan Hava Yolları” aviaşirkətinin rəhbərliyi vəheyəti tərəfindən təhlükəsizlik, uçuşların müntəzəmliyi, mədəniyyət və sərnişinlərəgöstərilən xidmətin keyfiyyəti və aviaşirkətin dünya və aviasiya ictimaiyyətiningözündəki ümumi imicinin təkmilləşdirilməsi üzrə son dərəcə dəqiq və gündəlik işaparılır.

İOSA — Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyasının (IATA OperationalSafety Audit) aviaşirkətlərin istismar təhlükəsizliyinin audit proqramıdır, hansı ki,istismar idarəetmə sistemlərinin və hava daşıyıcılarının qiymətləndirilməsi üçünnəzərdə tutulmuşdur.

4&1. Tədrisdə tanışlıq təcrübəsinin məqsədi və qarşıya qoyulanməsələlərin tələbləri ilə tanış etmək,təhlükəsizlik və nizam-intizamqaydaları barədə məlumat vermək.

Tədris təcrübə məqsədi tələbələri marifəndirməy,onların biliysəviyyəsini daha da praktik cəhətdən artırılması və gələcəy kursişlərində daha səmərəli istifadəyə getirib çıxardır. Qarşıya qoyulan əsas məsələlər tələbələri həm praktikcəhətdən,həm də tələbələri marifəndirməy cəhətdən onəmdaşıyır.Plana əsasən AZAL QSC-bize aid olan hissəsində tələbələrəpraktik olaraq məlumatlarən verilməsi,onların texniki qurgularlatanış etməy,iş prinsipini izahla baüa salmaq v.s AZAL QSC-in daxilində işçi heyyəti daxili nizam-intizamqaydalara əməl etməlidirlər.Daxili nizam-intizam qaydalaına AZAL-da işliyən hər bir işçi əməl etməlidi.Həmçinin bura praktik təcrübəqazanmağa gələn MAA tələbələrinə də şamildi.MAA tələbələri buradaxil olarkən xüsusi formada olmalıdırlar. Елми-техники тяряггинин сцрятля инкишаф етмясинятиъясиндя авиасийа техникасынын эцъцнцн артмасынабахмайараг, онлара эцълц тясир едян атмосферпросесляринин, хцсусян тящлцкяли атмосферщадисяляринин тясири ейни олараг галыр. Демяк олар ки,тяййарялярин юлчцляринин вя сцрятляринин эетдикъяартмасы гяза тящлцкясинин чох бюйцк ещтималлаартмасыны шяртляндирир вя бу тямината олан ещтийаъыдаща да артырыр.Bu da praktikanın əsas planlarından biridir. İlk baxışdan burda geden iş proseslərin cox da cətin olmadığınıgörə biləriy,ama daxildə olarkən işin nə qədər cətin vəməsuliyyətli olduğunu görürüy,və bu da tələbələrə daha da ruhyuksəyliyi verir. метеоролоэийанын тятбиги сащяси олубучушларын тящлцкясиз щярякятиня хидмят едир.Метеороложи амиллярин вя атмосфер щадисялярининавиасийа няглиййатынын фяалиййятиня тясирини юйрянян,учушларын метеороложи тяминатынын нязяри ясасларынывя практики цсулларыны ишляйиб щазырлайан тятбиги елмифяндир. Авиасийа метеоролоэийасынын башлыъа вязифясигаршылыглы ялагядя олан ики суаллар групунун щяллолунмасында елми-практики билэилярин ялдя едилмясидир. Биринъи група метеороложи шяраитин щаваняглиййатынын учушларына тясиринин юйрянилмяси,икинъи група ися – онларын тящлцкясизлийинин,мцнтязямлийинин вя сямярялилийинин метеороложи шяраитъящятдян тямин едилмяси аиддир.Bu işdə də işçilərin öz işlərinədaha məsuliyyətlə yanaşmagına gətirib cixardir,cüzi bir ani səhvcox böyük hadisəyə səbəb ola bilər.

5

&2. Azərbaycan Aeronaviqasiya havada hərəkətin idarəedilməsi(HHİE) aviasiya meteoroloji mərkəzinin fəaliyyəti ilətanışlıq.

Тяййарячи, ЩЩИЕ, штурман вя с. кими ясас ихтисасларцзря мцтяхяссисляр щазырламаг цчцн азярбайъан дилиндяелми вя тядрис ядябиййатынын олмамасы бу истигамятдялазыми тядбирлярин эюрцлмяси вя мцвафиг тядгигатларынапарылмасы зяруриййятини йаратмышдыр.

Бцтцн бунлар нязяря алынараг «Щава няглиййатынынметеороложи тяминатынын ясаслары» истигамятиндя елми-тядгигат иши апарылмыш вя щямин адда дярсликщазырланмышдыр. Дярслик щава няглиййатынынфяалиййятинин метеороложи тяминаты мясяляляри вяонларын щялли йоллары мцасир метеоролоэийа елминдя сонелми вя практики тялябляря ясасланмышдыр. Дярсликдейилянляря ялавя мцвафиг Университетлярин йухары курстялябяляри, маэистрляр, аспирантлар вя диэярмцтяхяссисляр цчцн нязярдя тутулмушдур.

Авиасийада учушгабаьы тядбирляринпланлашдырылмасында гярар гябул едиляркян, учушларынйериня йетирилмяси нюгтейи-нязярдян метеороложи шяраитвя метеороложи ъящятдян учуларын тящлцкясизлийининтямин едилмяси гиймятляндирилмялидир. Беля биргиймятляндирмяни дцзэцн апармаг цчцн щаванын вязиййятищаггында ялдя олунан бцтцн мялуматлары тящлил етмяк вяучуш дюврц ярзиндя метеороложи шяраитин дяйишмясинишяртляндирян атмосфер просесляринин характерини вяинкишаф истигамятини тяин етмяк лазымдыр. Бу ишлярийериня йетирмяк цчцн метеороложи шяраитин аеросиноптиктящлилини апармаг тяляб олунур.

Аеросиноптик тящлил ашаьыдакы материалларкомплексинин тящлил йолу иля щяйата кечирилир:

Аеросиноптик материалларын тутушдурулмасы йолу иляатмосфер просесляринин инкишафы гиймятляндирилир,барик системлярин вя атмосфер ъябщяляринин тякамцлц,щава кцтляляринин трансформасийасы, метеороложикямиййятлярин вя щадисялярин вязиййятинин дяйишмясихарактери тяйин олунур. Бу вя йа диэяр щава шяраитинишяртляндирян мцхтялиф синоптик обйектляринйердяйишмясинин истигамяти вя сцряти тяйин олунур.

6

&3. Aviasiya meteoroloji müşahidələri,onların təşkili qaydaları və

onlara qoyulan tələblər.

Hava şəraitinin təhlil edərkən ilk növbədə yerüstü analiz xəritəsi

“qaldırılmalıdır”. Yerüstü xəritələrin təhlili onların “aydınlaşdırılmasından”

başlayır. Bu prosesə “yerüstü hava qaldırılması “ da deyilir. Bunun üçün atmosfer

hadisələrinin, sinoptik terminlərin şərti işarələrini bilmək qarşıya qoyulan ən vacib

məsələlərdən biridir.Sinoptik xəritələr əsas müddətlər üçün tərtib edilməklə, böyük

əraziləri əhatə edirlər. meteoroloji bölmələrdə əsas sinoptik xəritələr meteoroloji

prosesləri analiz etmək və hava proqnozları tərtib etmək üçün istifadə edilir.

Yerüstü sinoptik hava xəritələrinin işlənməsi öz növbəsində aşağıdakı

ardıcıllıqla aparılır:

1. İzobarların çəkilməsi, yüksək və alçaq təzyiq sahələrinin

mərkəzlərinin aşkar edilməsi;

2. Barik tendensiya izoxətlərin (izotendensiyaların) çəkilməsi;

3. Yağıntı, duman və digər hava hadisələrinin xüsusi rəng çalarları ilə

ayrılması;

4. Cəbhə xətlərinin çəkilməsi;

5. Siklon və antisiklonların inkişaf etdiyi mərkəzlərin əvvəlki

vəziyyətlərə görə yer dəyişməsi;

1. İzobarların çəkilməsi, yüksək və alçaq təzyiq sahələrinin mərkəzlərinin

aşkar edilməsi

Qara karandaşla bütöv xətlərlə əsas hava xəritələində hər 5hPa-dan bir, dairəvi

xəritələrdə isə hər 2,5 hPa-dan bir çəkilirlər.

7

Bu zaman təzyiqin qiymətləri açıq izobarlardan iki tərəfdən , qapalı izobarlarda isə

onların birləşdiyi yerlərdə yazılır. Alçaq təzyiq sahələrinin mərkəzlərində qara

karandaşla A hərfi, yüksək təzyiq sahələrinin mərkəzlərində isə Y hərfi yazılır.

2. Barik tendensiya izoxətlərin (izotendensiyaların) çəkilməsi:

Qara qələmlə nazik, qırıq-qırıq xətlər şəklində bir hPa-dan bir çəkilirlər.

Təzyiqin artma və azalma sahələrini ayıran sıfır hektopaskal izotendensiyası böyük

sahələrdə təzyiqin yalnız zəif dəyişmələrində (1 hPa/3saat az ) çəkilir.

3.Yağıntı, duman və digər hava hadisələrinin xüsusi rəng çalarları ilə

ayrılması:

Atmosfer yağıntıları:

a. yağış, çiskin yağış, leysan, adi qar, leysan qar-yaşıl rənglə:

b. dolu, ildırım, ümumiyyətlə covğunun və burulğanın bütün növləri,yəni

təhlükəli atmosfer hadisələri-qırmızı rənglə:

c. duman, çən, sis- sarı rənglə rənglənir.

4.Cəbhə xətlərinin çəkilməsi:

Yerüstü sinoptik hava xəritələrində göy əyri səlis xətlər vasitəsilə soyuq ,

qırmızı xətlər vasitəsilə isə isti atmosfer cəbhələri təsvir olunur. Cəbhə xətləri

NT1000500

xəritələrinə yerüstü hava xəritlərindən köçürülür.

5.Siklon və antisiklonların inkişaf etdiyi mərkəzlərin əvvəlki vəziyyətlərə

görə yer dəyişməsi

Adı çəkilən xəritə üzərində siklon göy (H-kimi işarələnir), antisiklon isə

8

AWOS – un köməyi ilə aşağıdakı elementlər üzərində avtomatlaşdırılmış

müşahidələr aparılır və alınan nəticələr arxivləşdirilir: -küləyin sürəti və istiqaməti;

-havanın təzyiqi, temperaturu və nisbi rütubətliyi; -şeh nöqtəsinin temperaturu;

-günəş parlaqlığının davamiyyəti; -fon parlaqlığının kəmiyyəti; -yağıntıların

miqdarı və növü; -buludların hər üç yarusunun forması və miqdarı; -buludların

aşağı sərhəddinin hündürlüyü; -şaquli görünüş; -meteoroloji görünüş məsafəsi;

-meteoroloji görünüş məsafəsinin 20000 m-ə qədər kəmiyyəti; -qalxma – enmə

zolağının işçi kursunun istiqaməti; - qalxma – enmə zolağının işıqlarının

parlaqlığının səviyyəsi.

Uçuşların meteoroloji təminatının avtomatlaşdırılmış sisteminin yaradılması

mürəkkəb kompleks problemdir, o, yüksək iş qabiliyyətinə malik olan EHM – lərin

tətbiqinə əsaslanmışdır və həm daxili, həm də beynəlxalq marşrutlarda istifadə

oluna bilər. Aviasiya nəqliyyatının uçuşlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi

məqsədilə MRL-5 vasitəsilə aşağıdakı bulud növləri üzərində müşahidələr

aparılır : -şaquli istiqamətdə intensiv inkişafda olan topa – yağış buludları; -şimşək

hadisəsi və güclü leysan yağışları ilə müşayət olunan topa – yağış buludları;

-mezomiqyasda inkişaf etmiş və tufan hadisəsi ilə müşayət olunan superözəkli topa

– yağış buludları; -yuxarı yarus buludları; -orta yarus buludları; -laylı – yağış

buludları; -laylı – topa buludlar.

Meteoözəyin tərkibinə MRL-5 satnsiyaları, kompleksin mərkəzi sistemi,

istifadəçilərin ixtisaslaşdırılmış iş terminallları kimi avadanlıqlardan və

ixtisaslaşdırılmış kompyuter, informasiya təkmilləşdirici distansion qurğu, fasiləsiz

elektrik tənzimləyici və təchizat sistemləri, çap qurğusu, teleqraf adapteri, modem,

baza proqram təminatı komplekti, komputer disketi və s.-dən ibarət bloklar

daxildir.

9

&4. Havanın temperatur üzərində müşahidələrin təşkili və şeh

nöqtəsinin təyini.Atmosfer üzərində müşahidələr və atmosfer təcilini

ölçən texniki avadanlıqlarının iş rejimi.

Hava içərisindən keçən günəş şüaları ilə isinmir. Atmosferin isinməsi aşağıdan

torpaq səthindən gedir. İlin soyuq vaxtlarında gecələr havanın yüksəyə qalxdıqca

temperaturu artır ki, buna inversiya deyilir. Ümumiyyətlə, havanın temperaturu

yuxarı qalxdıqca azalır, müşahidələrə görə hər 100 m yuxarı qalxdıqca 0,5-dən 1,0°

qədər azalmağa başlayır.

Havanın temperaturunu ölçmək üçün adi civəli, spirtli termometrlərdən istifadə

edilir. Onlar qoruyucu şüşə borudan ibarət olub, içərisində ağ şüşədən hazırlanmış

şkala və çox kiçik diametrli termometr borucuğundan ibarətdir ki, bu borucuq

vasitəsilə o xəzinə ilə birləşir və şkalaya bərkidilir.Temperaturun müşahidəsi -

Havanın temperaturunun ölçülməsi termometrin köməyi ilə aparılır. Termometrin

mayeli (daha geniş yayılan növ), bimetalik, elektrik, termoelektrik və monometrik

formaları var.

Rütubətin müşahidəsi - Yer səthindəki havanın rütubəti psixrometrik metodla

təyin edilir. Müşahidələr havanın temperaturuna uyğun olaraq quru və yaş

rezervuarlı termometrlə aparılır. Yaş rezervuarlı termometrlər daha aşağı səviyyəli

göstərici verir (buxarlanma temperaturu aşağı salır).

Atmosfer təzyiqinin ölçülməsi - Atmosfer təzyiqinin ölçülməsi barometr

vasitəsilə həyata keçirilir. Civə və aneroid barometrləri mövcuddur. Atmosfer

təzyiqinin və onun dəyişməsinin fasiləsiz qeydiyyatı üçün özüyazan cihaz-baroqraf

istifadə olunur. Cihaz qəbuledici hissədən (bir neçə aneroid qutusu), ötürücü

qurğudan (tüklü ling sistemi) və üzərinə lent çəkilmiş saat mexanizmli barabandan

ibarətdir. Bu lent vaxtı göstərən şaquli xətlərlə, təzyiqin miqdarını göstərən üfüqi

xətlərlə cizgilənib.Saat mexanizmli sutkalıq və həftəlik baroqraflar mövcuddur.

10

Atmosfer təzyiqinin artması nəticəsində aneroid qutusu sıxılır və tükün barabana

çəkdiyi xətt yuxarı qalxır. Təzyiqin azalması zamanı əks hadisə baş verir. Lent

üzərində təzyiqin hərəkətinin qrafik şəkli vasitəsilə barik tendensiya müəyyən

edilir. ŞTQ=

t a−t y

z y−za

⋅100

ŞTQ – şaquli temperatur qradienti; ta-ty – temperatur fərqi; zy-za – təzyəq

fərqi.

Meteoroloji müşahidələrdə temperatur 0,1 dərəcə təyin edilir. Ən çox işlə-

dilən termometrlərin şkalasında rəqəmlər, həm sıfırdan yuxarı müsbət temperaturu,

həm də ondan aşağı mənfi temperaturu göstərir.

Termometrin şkalasında bölgülər 0,5; 0,2; 0,1 və s.dəqiqliklə çəkilir. Bu böl-

gülərin hamısının üzərində rəqəm yazılmayıb, hər 5 və 10 dərəcədən bir yazılır. Bu

rəqəmlərin arasında kiçik bölgülərdən ibarət xətlər çəkilir.

Termometrin şkalaları yalnız dərəcələrinin bölünmə üsuluna görə deyil, üzə-

rində olan qeydlərə görə də ayrılır. Meteoroloji stansiyalarda Selsinin şkalası, ya-

xud yüz dərəcəli şkalalı termometrlər qəbul edilmişdir. Selsinin şkalası həmçinin

bütün elmi tədqiqatlarda da qəbul edilmişdir. Selsinin şkalası üçün əsas olaraq, iki

daimi nöqtə qəbul edilmişdir. Biri sıfır dərəcə, bu suyun donma temperaturudur,

digəri 100 dərəcə suyun normal təzyiqdə (dəniz səviyyəsində 760 mm təzyiqdə)

qaynama dərəcəsidir.

Adi termometrlərin şkalaları 45 və 50 dərəcədən 30-40 dərəcəyə kimidir.

Maksimal termometrlərinki 60º-dən 30°-yə kimi və minimal termometrlərdə 35º-

dən 50°-yə qədərdir. Termometrlərin xəzinələrinə civə və spirt tökülür.

Adi termometrlər istənilən vaxtda havanın torpağın səthinin və suyun tem-

peraturunu ölçmək üçün tətbiq edilir. Bunlarda civə, temperatur artıb və azal-

masından asılı olaraq ya genişlənir və ya qısalır. Belə termometrlərin şkalaları

11

müxtəlifdir, adətən onların bölgüləri 0,2° dəqiqliklə çəkilmiş olur, yəni termo-

metrin bir dərəcəsi 5 hissəyə bölünür.

Beynəlxalq ölçü sistemlərinə uyğun olaraq meteorologiyada atmosfer

təzyiqinin ölçü vahidi hektopaskal ( hPa ) qəbul edilib. Buna baxmayaraq bir sıra

yerli təşkilatlara və dövlət müəssisələrinə xidməy göstərmək üçün köhnə ölçü

vahidlərindən, millibar və civə sütununun millimetrlərlə qiymətindən də istifadə

edilir:

İzobarik səthin hündürlüyü geopotensial metrlə təyin edilir.

Meteorologiyada atmosfer təzyiqini ölçmək üçün əsaən hidrastatik qanuna

olaraq fəaliyyəy göstərən mayeli ( civəli ) barometrdən, bərk cismin elastiklik

qabiliyyətinə əsalanmış aneroiddən. Hal- hazırda isə meteoroloji şəbəkədə istifadə

edilən avtomat meteoroloji stansiyaların tərkibində quraşdırılmış PMT 16A- M3

təzyiq qeydedicisindən istifadə edilir.

Mayeli barometrlər 2 formada- fincanlı və fincanlı- civəli hazırlanır.

İstənilən barometrdə atmosfer təzyiqinin ölçülməsi maye şəklində olan civə

sütununun hündürlüyünün onda, bəzi barometrlərdə isə yüzdə bir millimetr

dəqiqliklə təyin edilməsinə əsaslanır. Belə dəqiqlik müəyyən olunmuş ölçü

metodlarına əməl etməyə xidmət edir.

Barometrin köməyilə atmosfer təzyiqinin ölçülməsi sistemi şüşə boruda civə

sütununun hündürlüyünün təyininə əsaslanır. Atmosfer təzyiqinin ölçülməsinin bu

sadə üsulla həyata keçirilməsi fincanlı barometrlərdə müvazinətləşdirilmiş

şkaladan istifadə edilməsidir..

Ardıcıl müşahidələr zamanı hesabat dötürüldükdən sonra, növbəti müşahidə

vaxtına kimi noniusun vəziyyətinin dəyişilməz saxlanılması məqsədəuyğundur.

Bu, bir tərəfdən əvvəlki hesabatı yoxlamağa, digər tərəfdən əvvəlki müşahidə vaxtı

ilə sonrakı müşahidə vaxtı arasında barometrik tendensiyanın təyininə imkan

yaradır.

Fincanlı stansiya barometrini bir ərazidən digər əraziyə aparmaq və ya

stansiya daxilində bir yerdən başqa yerə köçürmək üçün:

12

1. Barometrin fincanının üzərindəki vint bağlanmalı;

2. Barometr ehmalca asıldığı qarmaqdan çıxarılmalı;

3. Barometr sərbəst (rəvan) şəkildə asta-asta elə əyilməlidir ki,

barometrik boru bütövlükdə civə ilə tam dolsun. Bu zaman civə

barometrik borunun yuxarı hissəsinə dəyən zaman səsə qulaq asmaq

lazımdır. Civə borunun yuxarı bağlı hissəsinə toxunan zaman qəflətən

metal səsi verəcək ki, bu da barometrik boruda havanın yoxluğuna

dəlalət edir. Əgər səs boğuq olarsa, bu Barometrik boruda havanın

olamasının göstəricisi hesab olunur. Barometri əyən zaman ehtiyyatlı

olmaq lazımdır çünki, cəvənin barometrik borunun bağlı hissəsinə

toxunduğu zaman şüşə boru sına bilər;

4. Barometri mailli vəziyyətdə saxlamadan fincanını yuxarı tutmaqla

barometr çevrilməlidir;

5. Barometri qabın içərisinə qoymalı, bu zaman nəzərə almaq lazındır ki,

barometrin fincanı əks tərəfdən 5-10sm hündürlükdə dayanmalıdır.

Atmosfer təzyiqinin dəyişməsini fasiləsiz olaraq qeyd etmək üçün

baroqrafdan istifadə edilir. Ən geniş miqyasda istifadə olunan baroqraf. Həssas

elementi membran qutudan ibarət olan baroqrafdır. Baroqraf plastmas gövdənin

içərisinə yerləşdirilib. Hal- hazırda meteoroloji stansiyalarda istifadə edilən

baroqraf M- 22 AH aşağıdakı hissələrdən ibarərdir:

- Aneroid membrab blok,Ötürücü mexanizm,Qeydedici hissə,Temperaturu

tarazlaşdıran kompensator,Plastmas gövdə.

&5. Külək üzərində meteoroloji müşahidələr və onlarıntəşkili.Meteoroloji görünüşün məsafəsi və onun müşahidəedilməsinin ümumi prinsiplər.

Külək parametrlərinin ölçülməsi - Külək üzərində müşahidələr onunsurətinin və istiqamətinin təyin edilməsi ilə bağlıdır. Yer üzərində bu elementlərxüsusi konstruksiyalara malik, lakin ümumi prinsiplərə əsasən qurulumuş cihazlarvasitəsilə müəyyən edilir. Küləyin istiqamətini təyin etmək üçün küləyin təsirialtında həmişə hava axını boyunca istiqamətlənmiş flügerdən istifadə olunur.Flügerin vəziyyətinə görə külək qapalı məkanda xüsusi elektrik avadanlıqlarınıngöstəriciləri ilə və yaxud açıq havada gözəyarı təyin edilir.

13

Küləyin surətini təyin etmək üçün dəyirman şəklində ötürücüsü olan (təyyarəvintinə bənzər) və ya xaçşəkilli yerləşdirilimiş yarımkürələrdən ibarət olananemometrdən istifadə olunur. Hər iki halda küləyin surəti dəyairman və yayarımkürələrin fırlanma surətini qəbul edən xüsusi sferblatın köməyi ilə müəyyənolunur.

Aviasiya meteoroloji stansiyalarında küləyin istiqamətini və surətini məsafədənölçən avtomatik elektrik cihazlardan geniş istifadə olunur-anemorumbometrlər vədistansiyalı meteoroloji stansiya. Birincinin köməyi ilə iş sahəsində yalnız küləyinistiqaməti və surəti ölçülür, ikincinin köməyi ilə isə istiqamətdən və surətdən başqahəm də havanın temperaturu və nəmliyi müəyyən edilir.

Hündürlüklərdə müşahidə edilən küləyin istiqaməti və surəti şar-pilot və radiopilotların müşahidəsinə görə təyin edilir. Hər iki halda müəyyən olunmuş qalxma surəti ilə rezin örtüklü hidrogenlə doldurulmuş şar pilot azad uçuşa buraxılır. Radiopilot müşahidələri zamanı şarpilota aktiv nişangah bərkidilir. Xüsusi teodolitlərin köməyi ilə (birinci halda optik teodolit, ikinci halda radioteodolit) şarpilota nəzarət olunur və müəyyən zaman kəsiyində şaquli və üfüqi bucaqların köməyi ilə təsbit edilir.

Meteoroloji görünüş məsafəsi.

Uçuşların yerinə yetirilməsinə ən çox təsir göstərən meteoroloji elementlərdən biri də meteoroloji görünüş məsafəsidir. Görünüş məsafəsi oriyentirlərə gündüz, işıq oriyentirlərinin isə gecə göründüyü və tanındığı maksimal məsafəyə deyilir. Görünüş şəraitinin atmosferdə bulud, yağıntı, duman əmələgətirən bərk maye qarışıqları ilə sıx əlaqəsi vardır. Uçuşların meteoroloji təminatı zamanı aşağıdakı görünüş məsafələrini bilmk və təyin etmək çox zəruridir:

Meteoroloji görünüş məsafəsi (MOR) – atmosferin şəffaflığının şərti xarakteristikasıdır. Bu üfüqə proyeksiya olunmuş böyük ölçülü mütləq qara cisminatmosferin şəffaflığını pisləşdirən amillərin təsirindən itmə məsafəsidir. Meteoroloji bölmələrdə ancaq üfüqi meteoroloji görünüş məsafəsi təyin edilir. Bu məsafəyə ya gözəyarı (vizual), ya da xüsusi cihazla təyin edilir.Sutkanın qaranlıq dövründə görünüş məsafəsi təyin edilir. Sutkanın qaranlıq dövründə görünüş məsafəsinin müşahidəsi işıqlandırılmış obyektlərə əsasən aparılır.

14

Uçuş görünüş məsafəsi – uçan aparatın göyərtəsindən real obyektin görünməsinə qədər olan məsafəyə deyilir. Atmosferin şəffaflığından asılı olaraq müxtəlif səviyyələrdə görünüş məsafələri eyni olmur. Buna görə müşahidəçiyə nisbətən müxtəlif səviyyədə yerləşən obyektlərin görünmə şəraitini xarakterizə etmək üçün aşağıdakı terminlərdən istifadə olunur.

a) verilmiş hündürlükdə üfüqi görünüş məsafəsi;b) atmosferin müəyyən qatında maili və şaquli görünüş məsafəsi;c) enmə zamanı görünüş məsafəsi

Atmosferin aşağı qatlarında laylı buludlar olarsa , bu zaman həm meteoroloji həm də uçuş görünüş məsafəsi çox mürəkkəbləşir. Bu həmin buludların aşağı sərhəddinin mürəkkəb quruluşu ilə əlaqədardır. Layın şəffaflığı aşağıdan yuxarıya doğru tədricən pisləşir və zəif dumandan tam görünüş itənə qədər davam edir. Buradan o nəticəyə gəlmək olar ki, buludun aşağı sərhəddi kəskin məhdud bir səth deyildir. O, adətən parçalanmış vəziyyətdə olur və qalın hissəsi keçid layından sonra başlayır. Buna buludaltı çən qatı deyilir və onun şaquli qalınlığı bir neçə on metr təşkil edir.

&6. Aviasiya üçün təhlükəli meteoroloji hadisələr və onların

uçuşlara təsirinin qiymətləndirilməsi.

Aviasiya üçün təhlükəli meteoroloji hadisələr və hava şəraiti. Troposferin

aşağı təbəqəsində aviasiya uçuşları üçün təhlükəli olan və ya onları çətinləşdirən

hava hadisələri. Troposferin orta və yuxarı təbəqəsində aviasiya uçuşları üçün

təhlükəli olan və ya onları çətinləşdirən hava hadisələri.

Aviasiya üçün təhlükəli meteoroloji hadisələrə və hava şəraiti. Bunlaraaşağıdakılar aiddir:

15

Yüksək və orta səviyyələrdə uçuşlar üçün:

1)tufan (tutqunlaşmış və ya buludlarda maskalanmış); 2)tez-tez təkrarlanantufanlar; 3)dolu; 4)şkval xətti; 5)buludlarda və açıq səmada mülayim və ya güclüturbulentlik; 6)buludlarda mülayim və ya güclü buzbağlama; 7)güclü qum və yatoz tufanları; 8)güclü dağ dalğaları; 9)vulkan külü.

Alçaq səviyyələrdə, o cümlədən vizual idarəetmə qaydalarıına görə uçuşlarüçün:

1)tufan; 2)dolu; 3)şkval; 4)smerç; 5)mülayim və ya güclü turbulentlik;6)buludlarda mülayim və ya güclü buzbağlama; 7)yağıntılarda istənilənintensivlikli buzbağlama; 8)görünüş məsafəsini 10 km-ə qədər pisləşdirənhadisələr; 9)dağ dalğaları; 10)vulkan külü.

Aerodrom üzrə:

Troposferin aşağı təbəqəsində aviasiya uçuşları üçün təhlükəli olan və yaonları çətinləşdirən hava hadisələri. Duman – kondensasiya və sublimasiyaməhsullarının yer səthinə yaxın hava qatında cəmləşməsi nəticəsində havanıngüclü tutqun olması və meteoroloji görünüş məsafəsinin 1000 m-dən az olmasıvaxtı müşahidə olunan atmosfer hadisəsidir.

Radiasiyon dumanların şaquli qalınlığı bir neçə metrdən, bir neçə on metrəqədər dəyişir. Yuxarıdan yerə baxarkən (şaquli görünüş), iri oriyentirlər və işıqlardumanda yaxşı görünür. Üfüqi görünüş yer səthində 100 m-ə qədər və daha aşağıenə bilir. Eniş zamanı HG-nin dumana daxil olması ilə uçuş görünüşü kəskinpisləşir. Radiasiyon dumanların üstündən uçuşlar xüsusi çətinlik törətmir çünki, budumanlar əsasən tam örtük kimi olmadığından vizual oriyentirləri tapmaq asandır.İlin soyuq dövründə radiasiyon dumanlar ilin isti dövrünə nisbətən daha təhlükəli

Tutqunluq – dumana analoji olaraq görünüş məsafəsi 1km-dən 10 km-yəqədər hallarda yer səthi üzərində su buxarının kondensasiya və sublimasiyaməhsulunun toplusudur.

Toz (qum) fırtınası – sürəti 15 m/s və daha çox güclü küləklə müşayətolunan yer səthindən qalxan toz və qum hesabına görünüşün pisləşməsi. Bu vaxtbir qayda olaraq görünüş məsafəsi 1000 m-dən azdır.

16

İntensiv qum fırtıınası vaxtı qum hissəcikləri 1,5…2,0 km və daha çoxhündürlüyə qalxa bilər.

Çovğun (qar çovğunu, alçaq çovğun) – quru qarın yer səthi üzrə daşınmasıvaxtı müşahidə olunur. Qar çovğunu küləyin sürəti 4-6 m/san olduqda yaranır, qar1 m-dən yuxarı qalxmır. Alçaq çovğun küləyin sürəti 6 m/san-dən çox olduqdayaranır, qar 10-20 m və daha yuxarı qalxır.

Ümumi çovğunda buludlardan qarın düşməsi, küləyin sürətinin 10 m/san vədaha çox olması, əvvəl düşmüş qarın yer səthindən yuxarı qalxması, görünüşün1000 m-dən az olması müşahidə olunur. Qar çovğunu və alçaq çovğun bir çoxhallarda siklonun arxasında və ya soyuq havanın adveksiyası müşahidə olunanantisiklonun ön hissəsində yaranır. Ümumi çovğun tez-tez isti cəbhənin qabağında-siklonun ön hissəsində yaranır. Soyuq cəbhə zonalarındakı analoji hadisələr qaryükü adlanır.

Qasırğa- küləyin sürətinin 15 m/san-dən çox güclənməsinə və onun istiqamətlərinindəyişməsinə səbəb olan qəflətən, kəskin və kiçik zaman intervalında baş verən təhlükəlihadisədir. Qasırğalarda küləyin sürəti tez-tez 20-30 m/san, bəzi hallarda isə 40 m/san vədaha çox ola bilir. Qasırğa həm cəbhəvi, həm də kütlədaxili tufanlarda müşahidə olunur.Hər iki halda bu, havanın buludlarda və bulud altında əmələ gələn üfüqi fırlanma oxluburuğan hərəktidir. Qasırğalar alçaq hündürlüklərdə uçan təyyarələr, onların enməsi vəqalxması, həmçinin aerodromda yerləşən aviasiya texnikası və müxtəlif tikililər üçün

təhlükəlidir. Uraqan gücünə çatan küləyin kəskin güclənməsi yer səthində aviasiyatexnikasının sıradan çıxmasına və aerodromlardakı kiçik tikililərin dağılmasına gətiribçıxara bilər.

&7. Aviasiya meteoroloji mərkəzinin texniki təminat vasitələri vəAvtomatik meteoroloji müşahidə sistemləri ilə tanışlıq .

Mülki aviasiyanın meteoroloji təminatının avtomatlaşdırılmasının əsasməsələlərinə meteoroloji müşahidələrin aparılması, nəticələrin işlənməsi, yığılmasıvə onların yayılması vaxtının maksimal olaraq qısaldılması; planlaşdırma,uçuşların həyata keçirilməsi və hava hərəkətinin idarə edilməsi üçün tələb olunanmeteoroloji informasiyanın istifadəçilər üçün səmərəli istifadə olunması halınagətirilməsi;

17

aviasiyanın operativ təminatında tətbiq etmək üçün böyük hesablama vaxtı tələbedən meteoroloji elementlərin və aviasiya üçün təhlükəli olan hava hadisələrininproqnozlarının ədədi üsullarının işlənməsi; meteoroloji təşkilatlar tərəfindənhazırlanmış meteoroloji informasiyanın və sənədlərin dəqiqliyinin vədüzgünlüyünün artırılması.

Uçuşların meteoroloji təminatının avtomatlaşdırılmış sistemininyaradılması mürəkkəb kompleks problemdir, o, yüksək iş qabiliyyətinə malik olanEHM – lərin tətbiqinə əsaslanmışdır və həm daxili, həm də beynəlxalqmarşrutlarda istifadə oluna bilər. Aviasiya nəqliyyatının uçuşlarınıntəhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə MRL-5 vasitəsilə aşağıdakı buludnövləri üzərində müşahidələr aparılır : -şaquli istiqamətdə intensiv inkişafda olantopa – yağış buludları; -şimşək hadisəsi və güclü leysan yağışları ilə müşayətolunan topa – yağış buludları; -mezomiqyasda inkişaf etmiş və tufan hadisəsi iləmüşayət olunan superözəkli topa – yağış buludları; -yuxarı yarus buludları; -ortayarus buludları; -laylı – yağış buludları; -laylı – topa buludlar. Meteoözəyintərkibinə MRL-5 satnsiyaları, kompleksin mərkəzi sistemi, istifadəçilərinixtisaslaşdırılmış iş terminallları kimi avadanlıqlardan və ixtisaslaşdırılmışkompyuter, informasiya təkmilləşdirici distansion qurğu, fasiləsiz elektriktənzimləyici və təchizat sistemləri, çap qurğusu, teleqraf adapteri, modem, bazaproqram təminatı komplekti, komputer disketi və s.-dən ibarət bloklar daxildir. Bu

kompleksdə meteoroloji hadisələrin müəyyən edilmə alqoritmləriavtomatlaşdırılmamış müşahidə sisteminə maksimal dərəcədə yaxınlaşdırılmışdırvə onun təhlükəlilik səviyyəsi barədə qərar qəbul edilməsi ehtimalı xarakterəmalikdir.

&8. Dopler metroloji radiolakatorları və olnlardan təcrübədəistifadə edilməsi.AWOS avtomatik metroloji stansiyanınavadanlıqları ilə tanışlıq.

WRM 200 meteoroloji radiolokatoru HydroClass™ C klass tezlik

diapazonunda ikili kanalda işləyən və tezliyin Doppler üsulla hesablanmasını

yerinə yetirən avadanlıqdır.

18

Sistemin tamamilə inteqrallaşmış quruluşa malik olması, konsturuksiyası

yüksək keyfiyyətli məlumatların əldə olunması və yüksək səviyyəli hazırlıq

nəticəsində aşağıda göstərilən vacib tapşırıqları yerinə yetrilməsinə imkan verir:

-Şəbəkə rejimində meteoroloji müşahidə;

-Mürəkkəb hava şəraitinin monitorinqi;

-Hidrometeoroloji xidmətlər;

-Leysanın praqnozlaşdırılması;

-Aeroportlarda külək sürüşmələrinin təyini;

-Uraqan-Tayfunların hərəkətlərinin izlənilməsi;

-Dolunun təyin olunması;

-Hava dəyişmələrinin təyini;

-Meteoroloji müşahidələr.

WRM-200 modeli uzunmüddətli və genişmiqyaslı tədqiqatlar nəticəsində hazırlanmışdır. Radiolokasiya meteorologiyası

Dopler effekti-işiq sürətinə sürətə malik olan qədər istənilən obyekti tutma qabliyyətinə malikdir.WRM 200 meteoradiolokasiyasi dopler effekti ilə işləyir.Əsasən xüsusi rənglərlə yağış zonalarını, külək süruşmələrini ,dolu hadisələrini göstərir.Seçilmiş mövqeydən asili olaraq radiolokator 300km radisda yağıntı zonalarını aşkar etmək qabliyyətinə malikdir.WRM 200 radiolokatoru 5,5-5,7 ghs tezliklə işləyir Bütün radiolokatorlar əsasən 4 hissədən ibarətdir:

1)ötürücu

2)qəbuledici

3)antenna

4)indikator

19

Bəzi radiolokatorlarda ötürücu və qəbuledici antennalar bir-birinə çox yaxın yaxudbir yerdə ,bəzilərində isə 10-larla km məsafədə quraşdırılır.WRM 200 radiolokatoru 250 kwt maqnitiron ötürücülərindən ibarətdir.

Antenna 1 dövrü 9 saniyyəyə başa vurur.Radiolokator star və ya LDR rejimində işləyir. şüanın eni 1 dərəcədir.

Bir çox beynəlxalq hava limanlarında qısa olaraq AWOS (automatic weather

observation system) sistemi quraşdırılmışdır və operativ rejimdə istifadə olunur.

Bu sistem AFR-də istehsal olunmuşdur və real vaxt miqyasında bütün

meteoelementlərin qiymətlərini avtomatlaşdırılmış rejimdə ölçür. Əsas meteoroloji

parametr və elementlər isə hər 10 – 15 saniyədən bir ölçür. AWOS – un köməyi ilə

aşağıdakı elementlər üzərində avtomatlaşdırlmış müşahidələr aparılır və alınan

nəticələr arxivləşdirilir. AWOS – un köməyi ilə aşağıdakı elementlər üzərində

avtomatlaşdırılmış müşahidələr aparılır və alınan nəticələr arxivləşdirilir: -küləyin

sürəti və istiqaməti; -havanın təzyiqi, temperaturu və nisbi rütubətliyi; -şeh

nöqtəsinin temperaturu; -günəş parlaqlığının davamiyyəti; -fon parlaqlığının

kəmiyyəti; -yağıntıların miqdarı və növü; -buludların hər üç yarusunun forması və

miqdarı; -buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyü; -şaquli görünüş; -meteoroloji

görünüş məsafəsi; -meteoroloji görünüş məsafəsinin 20000 m-ə qədər kəmiyyəti;

-qalxma – enmə zolağının işçi kursunun istiqaməti; - qalxma – enmə zolağının

işıqlarının parlaqlığının səviyyəsi.

&9. ATİS ,VOLMET ilə tanışlıq. Meteoroloji məlumatların bu

sistem ilə yayımlanması və VOLMET sistemi ilə tanışlıq.Meteoroloji

məlumatların bu sistem vasitəsilə yayımlanması.

.ATIS; sıx hava meydanlarında radio tezliyindən davamlı olaraq dövr halında

yayınlanan, əvvəldən yazılmış mesaj. ATIS İngiliscə Automatic Terminal

Information Service (Avtomatik Terminal Məlumat Xidməti) anlayışını ifadə edir

20

ATIS yayınlarında başda hava vəziyyəti və etibarlı uçuş-eniş zolağı olmaq üzrə,

mümkün olan yaxınlaşmalar və əhəmiyyətli NOTA-lar, hava limanına çatan və ya

hava limanından ayrılan təyyarələr üçün əhəmiyyətli məlumatlar verilir. ATIS

Hava Nəqliyyatına Nəzarət (ATC) xidmətinin iş yükünü və ünsiyyət tezliklərindəki

sıxlığı azaldır. ATIS məlumatları, standart aralıqla (ümumiyyətlə 30 dəqiqədə bir)

və əhəmiyyətli bir dəyişiklik olduğunda yenilənər. Yarım saatlıq ATIS-lər hər saat

başı 20 və 50 dəqiqədən bir yenilənir. Hər ATIS mesajına A'dan başlayaraq bir hərf

təsis edilir. Hər yeni ATIS mesajı əlifbanın sıradakı hərfi ilə adlandırılır. Beləcə

pilot Hava Nəqliyyatına Nəzarət (ATC) xidmətinə əlindəki mövcud ATIS kodunu

(hərfini) bildirdiyində ATC pilotun sahib olduğu məlumatların aktual olduğunu

əmin olur.

VOLMET

VOLMET - uçuş təhlükəsizliyini artırmaq üçün müəyyən bir radio tezliyindən

davamlı olaraq nəşr olunan hava təxmini və hesabatları. Fransızca vol

metéorologique (uçuş meteorologiyası) anlayışından çıxarılmışdır. Tək bir hava

limanıyla əlaqədar məlumat verən ATIS-dən fərqli olaraq VOLMET, müəyyən bir

bölgədəki bir neçə böyük hava limanı ilə əlaqədar məlumat verir.

Milli VOLMET-lərdə daha çox VHF tezliklərindən nəşr olunmaqla birlikdə

beynəlxalq uçuşlarda (ümumiyyətlə dəniz üzəri) istifadə edilən HF tezliklər də

mövcuddur. VOLMET tezlikləri və iş saatları ilə əlaqədar ana qaynaq milli AIP

GEN-lərdir.

VOLMET bu məlumatları əhatə edər:

Ana stansiya və hava limanı adları

Hesabat və ya təxminin UTC (zulu) nəşr olunma vaxtı

Səth küləyi

21

Görüş

RVR (lazımdırsa)

Hava vəziyyəti (yağış vs.)

Bulud vəziyyəti

İstilik və şeh nöqtəsi (istilik şeh nöqtəsinə yaxınlaşsa sis meydana gələ bilər)

QNH (dəniz səviyyəsindəki atmosfer təzyiqi)

TREND (varsa)

&10. Uçuşların meteoroloji təminat məsələləri ilə tanışlıq .

Метеороложи амиллярин вя атмосфер щадисяляринин

авиасийа няглиййатынын фяалиййятиня тясирини юйрянян,

учушларын метеороложи тяминатынын нязяри ясасларыны вя

практики цсулларыны ишляйиб щазырлайан тятбиги елми

фяндир. Авиасийа метеоролоэийасынын башлыъа вязифяси

гаршылыглы ялагядя олан ики суаллар групунун щялл

олунмасында елми-практики билэилярин ялдя едилмясидир.

Биринъи група метеороложи шяраитин щава няглиййатынын

учушларына тясиринин юйрянилмяси, икинъи група ися – онларын

тящлцкясизлийинин, мцнтязямлийинин вя сямярялилийинин

метеороложи шяраит ъящятдян тямин едилмяси аиддир.

Авиасийа техникасы ися атмосферин йухары тябягяляринин

юйрянилмяси цчцн мцщцм бир васитядир.

22

Nəticə:

Bele nəticəyə gəlmək olar ki AZAL QSC-də olan iş prosesi öz özəlliyi ilə seçilir,daxili nizam-intizam qaydalarına hər bir işçi əməl edərək öz işlərinə daha daməsuliyyətlə yanaşırlar.

Uçuş qabağı olan yoxlanışlar bir daha meteoroloji məlumatın nə qədər önəmli və məhsuliyyətli olduğunu bir daha göstərir.Biz Metrologiyanın iş prinsipi ilə tanış olaraq nizam-intizam qaydaları,məlumatın qabaqcadan pilota gondərilməsini,məlumatların radiolakatorlar vasitəsilə mərkəzə otürülməsini,ətrafda olan meteoroloji stansiyaların iş prinsiplərini dərindən oyrəndik.

Biz də kariyeramızla bağlı məlumatları praktik cəhətdən oyrənərək dərin biliyə malik olduq.

Ədəbiyyat siyahısı

1.N.Ş.Hüseynov “Sinoptik meteorologiya”/ dərslik .Bakı

2012

2.H.İ.Quliyev “Aviasiya meteorologiyası”/ dərslik .Bakı

2013

3. http://www.azal.az/az/company-view/11/