t.c. van yÜzÜncÜ yil Ünİversİtesİ dursun odabaŞ tip...

T.C. VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ DURSUN ODABAŞ TIP MERKEZİ

BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ KLAVUZU

KILAVUZUN HAZIRLANMASINDA EMEĞĠ GEÇENLER

Doç. Dr. Hakan Hamit ALP

Doç. Dr. Zübeyir HUYUT

Dr. Öğr. Üyesi Ayfer MERAL

ArĢ. Gör. Dr. Bünyamin UÇAR

1

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.

2

Biyokimya laboratuvarımız 1993 yılından bu yana hizmet vermektedir. Kapsam ve kalite

açısından hızlı bir gelişme gösteren laboratuvarımızda üçüncü basamak sağlık hizmeti veren bir

kurumda ihtiyaç duyulan tüm testler çalışılmaktadır.

Toplam kalite yönetiminde örnek alımından sonuç verilmesine kadar geçen tüm aşamaların

eksiksiz ve doğru uygulanması bir zorunluluktur. Bunu sağlamayı amaçlayan dokümanları içeren

bu kılavuzun yararlı olmasını diler, emeği geçen bütün arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım.

Prof. Dr. M. Ramazan ŞEKEROĞLU

Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı

Kurucusu

3

7

ĠÇĠNDEKĠLER

ORGANĠZASYON ġEMASI _______________________________________________ 9

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI ĠġLEYĠġ SÜREÇLERĠ ___________________________ 10

Preanalitik süreç _________________________________________________ 10

Analitik süreç ___________________________________________________ 10

Postanalitik süreç ________________________________________________ 10

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI Ġġ AKIġ ġEMASI ___________________________ 11

GENEL LABORATUVAR BĠLGĠLERĠ ____________________________________ 12

NUMUNENĠN ALINMASI, TRANSFERĠ VE KABULÜ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELLĠKLER _________ 14

KAN ÖRNEKLERĠNĠN ALINMASI _____________________________________ 14

Hemolitik, lipemik ve ikterik numuneler 17

Kan numuneleri (örnekleri) 18

Vakumlu Tüp Tablosu 19

Kapiller kan alınması 19

Arteriyel kan alınması 20

Oral Glukoz Tolerans Testinde (OGTT) Dikkat Edilmesi Gerekenler 21

ĠDRAR ÖRNEKLERĠNĠN ALINMASI ____________________________________ 21

Tam idrar tetkiki 21

24 saatlik idrar örneğinin toplanması 21

24 saatlik idrarda katekolamin metabolitleri için gerekli bilgiler 22

NUMUNENĠN TRANSFERĠ ______________________________________________ 23

NUMUNENĠN LABORATUVARA KABULÜ VE AYRIġTIRILMASI __________________ 23

Numune Kabul-Ret Kriterleri _______________________________________________ 24

NUMUNELERĠN ANALĠZĠ ______________________________________________ 24

Panik Değer Listesi _______________________________________________ 26

Arıza Durumunda Yapılacak ĠĢlemler __________________________________ 26

BĠYOKĠMYA LABORATUVARINDA ÇALIġILAN TESTLER VE RAPORLAMA SÜRELERĠ ___ 28

Acil Biyokimya __________________________________________________ 28

Acil Bos Biyokimya _______________________________________________ 29

4

7

Acil Ġlaç Düzeyleri _______________________________________________ 29

Acil Kan Gazı Tetkikleri ____________________________________________ 29

Acil Parasentez Tetkikleri __________________________________________ 30

Acil Ġdrar Tetkikleri ______________________________________________ 30

Acil Gebelik Tetkiki ______________________________________________ 30

Rutin Biyokimya Tetkikleri __________________________________________ 31

Hormon Tetkikleri ________________________________________________ 32

Rutin Ġdrar Tetkikleri _____________________________________________ 34

Rutin Parasentez Tetkikleri _________________________________________ 34

Özel ÇalıĢılan Tetkikler ve Ön Hazırlık Gerektiren Testler ____________________ 35

TIBBĠ BĠYOKĠMYA LABORATUVARI TEST REHBERĠ __________________________ 36

LABORATUVAR GÜVENLĠK KILAVUZU _________________________________ 77

Laboratuvar Genel Kuralları _________________________________________ 77

Laboratuvar Cihaz/Ekipmanının Kullanımında Uyulması Gereken Kurallar ________ 79

Laboratuvarda ÇalıĢma Kuralları _____________________________________ 82

Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety Data Sheet, Msds) ____________________ 84

Uyarı ĠĢaretlerinin Tanımı _________________________________________ 85

Tehlike Sembollerinin Açıklanması ___________________________________ 86

Laboratuvar Acil Eylem Planı _______________________________________ 88

BĠYOKĠMYA LABORATUVARINDA KULLANILAN FORM ÖRNEKLERĠ ______________ 89

Örnek Kit Takip Formu ____________________________________________ 89

Örnek Aylık Verimlilik Formu _______________________________________ 90

Örnek Cihaz Bakım Formu __________________________________________ 91

Biyokimya Laboratuvarı Aylık Hata Değerlendirme Formu ___________________ 92

Biyokimya Laboratuvarı Hata Ve Gösterge Ġzlem Formu _____________________ 93

Biyokimya Laboratuvarı Eksternal Kalite Kontrolü Değerlendirme Formu ________ 94

Biyokimya Laboratuvarı Panik Değer Bildirim Formu _______________________ 95

Biyokimya Laboratuvarı Isı-Nem Takip Çizelgesi __________________________ 96

Biyokimya Laboratuvarı Temizlik Takip Formu ____________________________ 97

5

9

ORGANĠZASYON ġEMASI

BÖLÜM BAġKANI Doc. Dr. Hamit Hakan ALP

ÖĞRETĠM ÜYELERĠ

Doc.Dr. Zübeyir Hüyüt

Dr. Öğr.Üyesi Ayfer MERAL

ARAġTIRMA GÖREVLĠLERĠ

Dr. Bünyamin UÇAR

LABORATUVAR TEKNĠSYENLERĠ

Muhammed YILMAZ Suat SÖNMEZ

Taner KÖMÜROĞLU Nevzat DEMĠROĞLU

Cenap TÜRKMEN Hasan TOZ

Hülya ĠLTER M.Sezgin BAYBURE

Kenan ÖZBĠLGE Ebru ARSLANTOSUN

Sinan ENTERĠLĠ AyĢegül KARAOĞLU

Ceyda TUNAR Songül DEDE

Sinan GÖKYER Tülay ÇOLAK

TEMĠZLĠK GÖREVLĠLERĠ

Hanifi Sürücü

6

10

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI ĠġLEYĠġ SÜREÇLERĠ

Laboratuvar iĢleyiĢ süreci 3 aĢamadan oluĢur.

I. Preanalitik süreç

Testin klinisyen tarafından istenmesiyle laboratuvarda analiz edilmesine kadar geçen süreçtir.

1. Ġstemin yapılması

2. Otomasyon kaydı

3. Sonuç barkodu çıkarılması

4. Örneğin alınması (Bknz. Sf.14 Numunenin alınması, transferi ve kabulü ile ilgili özellikler)

5. Örneğin laboratuvara taĢınması (Bknz. Sf.14 numunenin alınması, transferi ve kabulü ile ilgili

özellikler)

6. Örneğin kontrol ve kabulünün yapılması (Bknz. Sf.24 Numune kabul-ret kriterleri),

7. Kabul kriterine uymayan örneklerin ayrılması

8. Kabul kriterlerine uymayan örneklerin kliniklere bildirilmesi

9. Kabul edilen örneklerin çalıĢma birimlerine göre ayrılması

10. Ġlgili birimlerin örnekleri alması ve çalıĢma için hazırlık yapılması

II. Analitik süreç

Laboratuvarda analizin yapıldığı evredir.

1. Cihazın çalıĢmaya hazırlanması

2. Ġnternal kalite kontrolünün, gerekirse kalibrasyonların yapılması

3. Ġnternal kalite kontrolü ve kalibrasyon değerleri geçerli ise; kanların cihaza yüklenmesi ve

çalıĢmanın baĢlatılması

4. Sonuçların kontrolü ve teknik onayının yapılması

5. Sonuçların kontrolü ve uzman onayının yapılması

6. Panik değerlerin kontrolü ve otomasyon uyarısının kontrolü (Bknz. Sf.26 Panik değer listesi)

7. DıĢ kalite kontrol sonuçlarının takibi ve hatalı sonuçların düzeltilmesine ait çalıĢmaların yapılması

III. Postanalitik süreç

Testin sonuçlanmasından klinisyene ulaĢmasına kadar geçen süreçtir.

1. Sonuçların rapor edilmesi

2. Sonuçların raporlama sürelerinin kontrolü (Bknz. Sf.28 ÇalıĢılan Testler ve raporlama süreleri)

3. Zamanında raporlanamıyorsa nedeninin araĢtırılıp giderilmesi

4. Preanalitik hataların düzeltilmesine ait çalıĢmaların yapılması

5. Analitik hataların giderilmesine ait çalıĢmaların yapılması

7

11

Numunenin laboratuvara transportu

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI Ġġ AKIġ ġEMASI

Servis, Poliklinik, Acil,

Yoğun bakım, DıĢ tetkik

Numune alımı

Evet Yanlış veya eksik

giriş var mı?

Hayır

Numunenin gerekli ön işlemlere tabi tutulması, ilgili birimlere

ayrıştırılması, kabul ve ret kriterlerinin uygulanması

Numunenin kabulü Numunenin reddi

Numunenin analizi Cihaz kalibrasyonları

İnternal ve eksternal kontroller

Sonuçların kontrolü, uygun olmayan

sonuç var mı?

Hayır

Sonuç panik değer aralığında mı?

Evet

Hayır

Test tekrarı

ONAY

Evet

Hastanın kliniğini bilgilendir Sonucu gönder

8

12

GENEL LABORATUVAR BĠLGĠLERĠ

Klinik laboratuvarlar sağlık hizmetlerinin sunumunda önemli bileĢenlerden biridir. Klinik

laboratuvarların baĢlıca fonksiyonu klinisyenlere hastaların teĢhis, tedavi ve takiplerinde önemli bilgiler

sağlamaktır. Bu bilgilerin doğru, güvenilir, en kısa sürede ve en az maliyetle elde edilmesi istenir. Doğru ve

güvenilir test sonuçları elde etmek için örnek alma öncesinden baĢlayarak sonuçların raporlanıp klinisyene

ulaĢmasına kadar geçen süreçteki değiĢkenlerin ve etkilerin bilinmesi sonuçların doğru yorumlanması

açısından gereklidir. Laboratuvar hizmetini „sadece cihaza kan verip sonuç almak‟ düĢüncesi olarak

algılamanın son derece yanlıĢ bir yaklaĢım olduğunu bilmek gerekir.

Klinik laboratuvardaki hata kaynakları incelendiğinde hataların analitik ve postanalitik (analiz

sonrası) dönemden çok preanalitik (analiz öncesi) döneme ait olduğu bildirilmiĢtir. Laboratuvar test

değerlerine etki eden değiĢtirilebilir ve değiĢtirilemez birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler

hakkında aĢağıda kısa bilgiler verilmiĢtir.

1. Postürün Etkisi: Normal bir eriĢkinin ayakta durma halindeki kan hacmi yatan bir kiĢiye göre 600-

700 ml (%10 luk azalma) daha azdır. Dik oturuĢta proteinsiz mayi kapiller aracılığıyla dokulara

geçeceğinden plazma hacminde önemli farka neden olur. Bunun sonucu olarak bütün proteinlerin

konsantrasyonu artacaktır ( enzimler, protein yapısındaki hormonlar, proteine bağlı taĢınan ilaçlar,

kalsiyum ve bilirubin). Birkaç günlük yatak istirahatinde plazma ve ekstrasellüler mayi hacmi düĢer. Bu

sebeple hematokrit %10 artar. UzamıĢ yatak istirahatinde ise sıvı retansiyonu olur. Protein ve albumin

düzeylerinde azalma görülür. Kemik kalsiyum mobilizasyonu sonucu iyonize kalsiyum miktarı artar.

2. Egzersizin Etkisi: Egzersizin vücut sıvıları üzerine etkisi aktivitenin süresi ve derecesine bağlıdır.

Egzersiz sonunda alınan kan örneklerinde aspartat aminotransferaz(AST), laktat dehidrogenaz (LDH),

kreatin kinaz (CK), üre, kreatinin, transferin sonuçlarında yükselmelerin olduğu, kan glukozunun değiĢimler

gösterebileceği, plazma renin aktivitesi, aldosteron, büyüme hormonunun patolojik düzeylere ulaĢtığı göz

önünde bulundurulmalıdır. Hematüri ve proteinüri görülür. Egzersizin bir preanalitik değiĢken olarak

etkisinin en aza indirilmesi için kan verilmesinden bir gün önce ağır spor, uzun mesafe yürüĢü veya koĢusu

yapılmaması önerilmektedir. Egzersiz bazı hormonlarda da değiĢimlere neden olur. En önemli değiĢiklik

serbest T4 düzeylerinde olur. Serum TSH, T3 ve tiroksin düzeyleri herhangi bir değiĢim göstermez iken

serbest T4 % 35 kadar artar ve 6-7 gün içinde normale döner.

3. Açlık Durumu: Genellikle laboratuvar testleri için 10-12 saat açlık süresi istenir. Bu sürenin 16

saatten uzun olması tercih edilmez.

4. Besinlerin Etkisi: Bazı plazma bileĢenlerinin etkisi öğün içinde alınan gıdalarla değiĢiklik

gösterebilir. En büyük artıĢ, serum glukozu, demir, total lipit ve alkalen fosfataz seviyelerinde görülür.

Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içeceklerde kan bileĢenlerinin konsantrasyonunu etkiler.

5. Sigara: Ġçerdiği nikotin nedeniyle birçok laboratuvar testini etkiler. Bunlar arasında lipitler,

hormonlar, vitamin B12 ve CEA sayılabilir. Glukoz toleransı da sigara içenlerde bozulmuĢtur.

9

13

6. Alkol Alımı: Alkol tüketimi kısa ve uzun süreli etkilere bağlı olarak birçok analit üzerinde değiĢikliğe

neden olabilir. Kısa süreli etki ile alımından 2-4 saat sonra etanol; plazma glukoz düzeylerini azaltır, ürik asit

ve laktat düzeylerini arttırır. Uzun süreli kullanımda ise GGT, AST ve ALT düzeylerinde artıĢa neden olur.

Ayrıca alkol alıĢkanlığı olanlarda ortalama eritrosit hacmi (MCV) „nde artıĢ olduğu bilinmektedir. Alkol

alımından sonra hipertrigliseridemi görülür.

7. Ġlaç Kullanımı: Ġlaçların laboratuvar testlerine hem in vivo hem in vitro etkileri mevcuttur. Ġlaçlar

intramusküler olarak verildiğinde kas irritasyonuna neden olurlar. Bu durum bir kısım enzimlerin artmasına

neden olur (kreatinin kinaz, aldolaz ve laktat dehihrogenaz gibi). Diüretik ilaçlar hiponatremiye yol açarlar.

Thiazidler, hiperglisemiye neden olabilir. Laboratuvar testlerine en önemli etkiyi yapan ilaçalardan biri

fenitoindir. Hastada kalsiyum ve fosfor seviyelerini azaltır ve alkalen fosfatazı yükseltir, indirekt bilirubin

miktarını düĢürür ve GGT aktivitesini yükseltir. Ayrıca serumda T3 ve T4 değerlerini düĢürür. Testleri

yorumlarken kullanılan ilaçların etkisi mutlaka göz önüne alınmalıdır.

8. AteĢ: Serum hormon düzeyleri yanı sıra lipitler, kalsiyum düzeyi, ürik asit gibi birçok parametreyi

etkiler.

9. Transfüzyon: Total kan veya plazma transfüzyonu verilen miktara bağlı olarak plazma protein

konsantrasyonunu yükseltir. Glukoz çözeltilerinin infüzyonu, plazma fosfat ve potasyum

konsantrasyonlarını azaltır.

10. YaĢ ve Cinsiyetin Etkisi: Laboratuvar testleri için genel olarak çoçuk, adolesan, eriĢkin ve yaĢlılık

dönemlerine ait referans değerler vardır. Ancak özellikle yenidoğan dönemine ait çok farklı referans

değerler vardır. Örneğin alkalen fosfataz kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere

ulaĢır. Puberteden sonra aktivite azalır. Kadın ve erkek cinse ait yapısal farklılıklar endokrin testler baĢta

olmak üzere, birçok biyokimyasal ve hematolojik testte referans değerlerin çok değiĢik olmasına yol

açmaktadır. Örneğin CA-125 menstrüel peryotta normalin iki katına çıkabilir.

11. Gebelik: Gebelik her ne kadar fizyolojik bir durum olsa da, organizmada meydana gelen

değiĢiklikler birçok laboratuvar parametresini etkiler. Gebelikte en önemli değiĢiklik ortalama plazma

hacmindeki artıĢa bağlı hemodilüsyondur. Tüm laboratuvar test sonuçlarının yorumlanmasında dikkate

alınmalıdır.

12. Diurnal Ritm: Gün içerisinde bazı analitlerin salınımı, metabolizması ya da dolaĢıma çıkmasında

değiĢiklikler görülebilir. Örneğin, serum demiri 08.00-14.00 saatleri itibariyle aynı hastanın iki ayrı

zamandaki numunesine göre %50 gibi fark gösterebilir. Sabah 06.00 civarında serum kortizol düzeyleri pik

yaparken, gece 00.00 de en düĢük düzeylere inmektedir. Ayrıca öğleden sonra yapılan glukoz tolerans

testlerinde glukoz değerleri sabah yapılanlara göre biraz daha yüksek çıkar.

13. Mevsimsel DeğiĢiklikler: Özellikle yaz ve kıĢ mevsimi arasında bazı laboratuvar parametreleri

farklılık gösterir. Bunlar arasında D vitamini düzeylerinin yazın daha yüksek olması, trigliserid ve total

kolesterol düzeylerinin yazın kıĢa göre daha düĢük olması sayılabilir.

10

14

14. Rakım: Deniz seviyesinden daha yüksek yerlerde yaĢamak bazı laboratuvar parametrelerini

etkiler. Hemoglobin, hematokrit ve CRP gibi testlerde yükseklik görülür.

NUMUNENĠN ALINMASI, TRANSFERĠ VE KABULÜ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELLĠKLER

Laboratuvarlarda gerçekleĢen hataların büyük çoğunluğu preanalitik hatalardır yani; istemin klinisyen

tarafından yapılmasıyla baĢlayıp, numunenin cihaza konulmasına kadar geçen süre içerisinde hataların

büyük çoğunluğu gerçekleĢir. Bu nedenle bu sürecin hassasiyetle üzerinde durulmalıdır.

Hastaya ait bilgilerin ve ön tanısının sisteme eksiksiz ve doğru olarak girilmesi daha sonra

oluĢabilecek karıĢıklıkların önlenmesi açısından önemlidir. Her aĢamada mutlaka kimlik doğrulaması

yapılmalıdır.

KAN ÖRNEKLERĠNĠN ALINMASI

Kan analizleri için ven, arter veya kapillerden kan alınır.

Venöz kan, genel olarak tercih edilen kandır ve vene girilerek (flebotomi)alınır.

Arteriyel kan, kan gazları analizi için alınır.

Kapiller kan, çocuklardan bazı analizler için, periferik yayma (formül lökosit) yapmak için, hasta baĢı

glukoz ölçümleri vb. için alınır.

Hastaya kan örneği alım iĢlemi açıklanmalı, venden kan örneği alınırken küçük de olsa hematom

geliĢebileceği, hafif ağrı hissedilebileceği, baĢ dönmesi yaĢanabileceği belirtilmeli. Çok düĢük oranda

problem geliĢme riski bulunduğu söylenmelidir.

Ġğnenin giriĢ yerinde küçük bir zedelenme geliĢebileceği, bu zedelenme riskinin kan alımından sonra

birkaç dakika süreyle basınç uygulanarak giderileceği belirtilmelidir.

Nadir durumlarda kan alımından sonra ven ĢiĢebilir. Bu problem flebit olarak adlandırılır. Bu durum

geliĢirse günde birkaç defa ılık kompres uygulanarak tedavi edilebileceği söylenmelidir.

Kanama bozukluğu olan kiĢilerde kan alınan yerden devam eden bir kanama gözlenebilir. Aspirin,

varfarin (kumadin) ve diğer kanı sulandırıcı ilaçlar kanamaya yol açabilir. Kanama, pıhtılaĢma

problemleri varsa veya kanı sulandırıcı ilaç kullanılıyorsa kan alımından önce doktoruna bilgi vermesi

gerektiği söylenmelidir.

Hasta, kan verme iĢlemi esnasında daha önceleri bayılma hikayesi belirttiyse amonyaklı inhalanları hazır

bulundurulmalı. Kan tüplere alınırken vakum eksikliği veya ven kollapsı nedeniyle ikinci bir defa kan

alma iĢleminin gerekebileceği söylenmelidir.

Genel olarak: Kan alma standart koĢullar altında gerçekleĢtirilmelidir. Mümkünse aĢağıdaki Ģartları karĢılayıp

hastanın da uyması sağlanmalıdır.

Sabah 7.30 ve 9.30 saatleri arasında kan alma

Son 3 günde ağır fiziksel aktivite olmaması

11

15

Kan almadan birkaç gün öncesine kadar alkol alınmaması (özellikle son 24 saat içinde)

10–12 saatlik açlık ( 16 saatten uzun olmamalıdır)

Test icin kan vermeye gelmeden önceki gece saat 22:00‟den sonra su hariç hiçbir Ģey yenilip içilmemesi

önerilir.

Aynı pozisyonda kan alma (oturarak yada yatarak)

Kan almadan önce hastanın 15 dakika oturması sağlanmalıdır.

Kan almadan önce aĢağıdaki malzemeler hazır bulundurulmalı:

Deri dezenfeksiyonu: %70'lik alkol (izopropil alkol, etanol) veya %10'luk povidon iyot, swablar, gazlı

pedler, yara bandı.

Tek kullanımlık lateks veya vinil eldivenler

Turnike, adaptör, iğne uçları veya tek kullanımlık Ģırıngalar

Etiketler ve kalem

Tüm yukarıda bahsedilenler göz önüne alındıktan sonra;

Kan alma iĢleminden önce eller iyice yıkanmalıdır.

Hastanın kimliği doğrulanmalı. Bu hastanın ismi sorularak veya kimlik kartına bakılarak yapılabilir.

Hasta sandalye veya koltuğa rahat bir pozisyonda oturmalı, kolunu düz bir Ģekilde uzatarak kolluğa

yerleĢtirmelidir. Kol dirsekten bükülü halde olmamalıdır, hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz

uzatması sağlanmalıdır.

Fistül ya da damar grefti uygulanmıĢ ya da mastektomili meme tarafındaki kol, ödemli ve skarlı bölgeler,

hematom, kan transfüzyonu ile IV sıvı tedavisi uygulanan koldan üst seviyeler, venöz kan alımı için uygun

değildir.

Sıvı tedavisi uygulanan, intravenöz (IV) damar yolundan kesinlikle örnek alınmamalıdır. Potasyum ya da

glukoz desteği verilen bir hastanın damar yolundan alınacak örnekte yaĢamla bağdaĢmayacak derecede

yüksek değerlerin bulunması oldukça sık rastlanan preanalitik hatalar arasında yer almaktadır

IV yoldan örnek almanın kaçınılmaz olduğu durumlarda ise infüzyon 3 dakikalığına durdurulmalı ve

sonra tercihen diğer koldan kan alınmalıdır veya örnek alınmadan önce 10 mL örnek alınıp atılarak

damar yolunda kalmıĢ sıvı etkisi dıĢlanmalıdır.

Hastadan ne kadar hacimde kan alınacağı belirlenmeli, istenen testler için uygun sayıda ve türde tüp ve

uygun iğne seçilmelidir. En sık kullanılan iğneler 19-22 numaradır (numara büyüdükçe çap küçülür,

normal eriĢkinde genellikle 21 numara iğne tercih edilir).

Venöz kan alımı için öncelikle ön kol iç yüzeyindeki venler seçilmelidir. YetiĢkinlerde antekubital fossada

kalın ve derinin yüzeyine yakın ven tercih edilir. Elle yoklama ven seçimini kolaylaĢtırır. Örnek steril bir

enjektör ya da vakumlu tüp ve iğne sistemleri ile doğrudan testin çalıĢılacağı tüpe alınmalıdır.

12

16

Üst kol yüzeyel venleri: 1- Median kübital, 2- Bazilik ve 3- Sefalik ven

Seçilen vene girilecek nokta merkez olmak üzere en az 5 cm çapında bir daire büyüklüğündeki alanı,

merkezden çevreye doğru dairesel hareketlerle, dezenfektanlı solüsyonla ıslatılmıĢ pamukla temizlenir.

Bundan sonra bu bölgeye steril olmayan hiçbir Ģey dokundurulmamalıdır. Derinin kendi kendine

kuruması beklenmelidir.

Turnike kanın alınacağı bölgenin 3-4 parmak (5-10 cm) üst kısmından, kolayca açılabilecek Ģekilde ve

venöz dönüĢü engelleyecek fakat arteriyel kan akımını engellemeyecek Ģekilde çok sıkmadan bağlanır.

Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket, plazma potasyum, fosfat ve laktat

konsantrasyonlarını arttırır.

Uzun süren turnike uygulama sonrası alınan kan örneklerinde, bazı analitlerin düzeyleri anlamlı

derecelerde değiĢtiğinden (total protein, albümin, potasyum, enzimler, lipoproteinler, proteinlere bağlı

olarak taĢınan maddeler vb.) turnike uygulaması bir dakikadan uzun sürmemelidir.

Kan akıĢı baĢladıktan sonra turnike gevĢetilmelidir. Ardından iğne çıkartılır ve bölgeye kuru pamukla bası

yapılır.

Kanı alınan kiĢiye bölgeyi 2-3 dakika, eğer antikoagülan alıyorsa kolunu katlamadan 5 dakika bastırması

söylenir.

Vakumlu kan tüpüne kan almak için, kan alma tüpü tutucusuna iğnesi vidalanır.

Vene girmek için iğne, kan alınacak venle hizalanmalı ve deriye yaklaĢık 15 derecelik açı yapacak Ģekilde

venin içine itilmelidir.

Ġğne yerine yerleĢtikten sonra tüp, tıpayı delmek ve vakumu boĢaltmak amacıyla ileri (adaptöre doğru)

bastırılmalıdır. Kan tüpün içine akmaya baĢladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevĢetilmelidir.

Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur, sonra tüp adaptörden çekilir ve yerine baĢka tüp sokulur.

Enjektöre kan almak için, iğne enjektörün ucuna sıkı bir Ģekilde yerleĢtirilir ve iğnenin üzerindeki kılıf

çıkarılır, piston bir kez çekilip itilerek enjektörün çalıĢıp çalıĢmadığı kontrol edilir.

Enjektör ve iğne kan alınacak vene paralel tutulur ve iğne deriye yaklaĢık 15 derecelik bir açıyla venin

13

17

içine itilir. Ven duvarı delinirken ilk anda hissedilen direnç ortadan kalktığı zaman, enjektördeki basınç

gevĢer ve piston geri çekilirken enjektöre kan dolar.

Ġkinci enjektöre kan alınacaksa, iğne sabit tutularak takılı enjektör nazik fakat çabuk çekilir ve ikinci

enjektör yerleĢtirilir, kan almaya devam edilir.

Enjektöre alınmıĢ kan, hemoliz olmaması için, iğne enjektörden uzaklaĢtırıldıktan sonra, hazırlanmıĢ

tüplere yavaĢça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir Ģekilde aktarılmalıdır.

Hemolitik, lipemik ve ikterik numuneler

Anlamlı derecede hemoliz ya da lipemi görünen numuneler belli parametrelerin analizi için

kullanılmamalıdır. Ġkterik numuneler çoğunlukla özel bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkarlar ve bu

yüzden analiz edilirler( hepatit gibi).

Hemoliz:

Hemoliz, eritrositlerin parçalanmasıdır. Hafif, orta veya ileri derecede olabilir. Hemoliz sonucunda,

eritrosit içindeki maddeler seruma geçer. Serumda hemoglobin konsantrasyonu 20 mg/dL'nin üzerinde

olursa hemoliz olduğu gözle anlaĢılır. Hemoliz olması durumunda hücre içindeki konsantrasyonları hücre

dıĢındakinden yüksek olan maddelerin serumdaki konsantrasyonları anormal yüksek bulunur. Hemoliz

durumunda yüksek bulunan maddeler Ģunlardır: Özellikle K ve Mg olmak üzere Aldolaz, Asit Fosfataz,

LDH enzimleri ile Fosfor.

Genel bir ifade olarak hemoliz, 400-500 nm dalga boyu arasındaki yapılan okumaları bozabilir.

Hemolizin üç nedeni vardır, bunlar; zaman, ısı ve travmadır.

Zaman: Kanı santrifüj etmeden 2 saatten fazla bekletmek genellikle bir miktar hemolize yol açar.

Santrifüj etmeden önce kanın pıhtılaĢması için en az 10-20 dakika beklenmelidir.

Isı: Kan hiçbir zaman sıcak ortamda örneğin; sıcak arabada, güneĢ altında bırakılmaz.

Travma: Ven içinde iğnenin hareketi veya venin kollaps olması hemolize neden olabilir. Çok küçük iğne

uçlarının kullanılması hemolize yol açabilir. Laboratuvarlar tarafından kullanılan iğne uçları genellikle 21

(yeĢil uçlu) veya 22 (siyah uçlu) numaradır. 23 numaralı iğne ucu (mavi uç) kullanılırsa büyük olasılıkla

hemoliz geliĢebilir. Sadece çok gerekli durumlarda daha küçük iğne uçları kullanılır. Parmak ucundan kan

alınırken parmağı sıkmak baĢlıca hemoliz nedenidir.

Lipemi:

Kanda anormal miktarda yağ bulunmasıdır. Sonuçları etkileyen en önemli neden hastanın aç

olmamasıdır, bu durumda Ģu testler etkilenebilir: Glukoz, Trigliserid, ALP, Üre, Amonyak, Ürik Asit. Eğer

numuneyi analiz etmek kaçınılmazsa ve yeniden numune alınması imkansızsa, sonuçlar dikkat notu ile

birlikte verilir ve hemolizli ya da lipemik numune diye belirtilir.

Özet olarak hemolize sebep olan durumlar aĢağıdaki gibidir, bunlardan kaçınılmalıdır!

Yoğun turnike uygulanması

14

18

Sallama (enjektör, tüp)

Enjektöre hızlı çekiĢ, karıĢtırma ve enjektörden tüpe hızlı bir Ģekilde boĢaltma

Soğutma ya da ısıtma

TamamlanmamıĢ santrifüj

Serum ayrılması için tam kan olarak uzun süre bekletme ( 2 saatten fazla )

Hematomlu bölgeden kan alınması

Kan alma bölgesinin kuru olmaması

Kan numuneleri (örnekleri)

Tam kan (total kan): Serum veya plazması ayrılmamıĢ kandır. Kan sayımı (hemogram), eritrosit

sedimantasyon hızı (ESR) tayini, kan gazı analizleri, periferik yayma ve kan hücrelerinin (eritrosit,

lökosit, trombosit) eldesi için gereklidir. Antikoagulanlı tüplere alınır.

Serum: PıhtılaĢmıĢ kandan Ģekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan

sıvı kısımdır. Birçok analiz için tercih edilir. Antikoagulansız tüpe alınan kandan elde edilir.

Serum

Jel

Kanın Şekilli Elemanları

Plazma: PıhtılaĢması antikoagulanlarla önlenmiĢ kandan Ģekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit)

ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır. Bazı özel analizler ( koagülasyon testleri, D-dimer vb.) için

gereklidir. Antikoagulanlı tüpe alınan kandan elde edilir.

Örnek tüplerinin alınma sırası

Vakumlu sistemler ile kan örneği alınırken;

kan kültürü tüpleri,

mavi ya da siyah kapaklı sodyum sitratlı tüpler,

kırmızı veya sarıkapaklı katkılı ya da katkısız serum tüpleri

yeĢil kapaklı heparinli tüpler,

mor kapaklı EDTA'lı tüpler,

gri kapaklı glikoliz inhibitörlü tüpler sırası ile alınmalıdır.

15

19

Vakumlu Tüp Tablosu

Kapak rengi Tüp içeriği/Antikoagülan içeriği Örnek miktarı Kullanım amacı

Kırmızı

BoĢ kuru tüpler

Silikon kaplı tüpler

5-6 ml

Serum eldesi

(Serumda yapılan tüm testler için

ve otoanalizörlerde kullanılır)

Sarı

Separatör jel içeren tüpler

(SST)

5-6 ml

Serum eldesi

(Serumda yapılan tüm testler için

ve otoanalizörlerde kullanılır)

Mor

5.40 mg K3EDTA

K3EDTA

3 ml

2 ml

Tam kan/plazma eldesi

(Hb elektroforezi, NH3, ACTH,

bazı ilaç düzeyleri)

Koyu Mavi

K2EDTA (plastik)

6 ml

Tam kan eldesi

(Eser elementler ve Toksikoloji)

ÇeĢitli analitlerin düzeylerini etkileyebileceğinden (Ca, K, ALP vb.) veya pıhtılaĢma, hemoliz gibi

sonuçlara yol açacağından; herhangi bir tüpe alınmıĢ örnek, kesinlikle bir diğerine

eklenmemeli, aktarılmamalıdır.

Örnekler, tüp üzerindeki iĢaret düzeyine kadar alınmalıdır (max. hata oranı total alınması gereken

miktarın ± %10‟u kadardır).

Özellikle katkı maddesi içeren tüplerde eksik örnek alımı dilüsyon hatalarına, analitlerin düzeylerinde

düĢmeye, pıhtılaĢma süresinde uzamaya, fazla alımı ise pıhtılaĢmaya ve ölçülen analit düzeylerinde

bozulmaya yol açar.

Kan örneklerinin alındığı tüplerin çoğunda pıhtılaĢmayı önlemek için antikoagülan ya da pıhtılaĢmayı

hızlandıran aktive edici maddeler kullanılmaktadır. Bu nedenle kan örneği alındıktan sonra, alınan kan

örneğinin tüpteki madde ile karıĢmasını sağlamak için tüp yavaĢça alt üst edilerek karıĢtırılmalıdır.

Kapiller kan alınması

Elin 3, 4. veya 5. parmak ucundan

Kulak memesinin alt kenarından

Bebeklerde topuktan veya ayak baĢparmağından

alınmaktadır.

Sıklıkla parmak ucundan alınan kapiller kan örneği arteriol, venül ve kapillerlerin bir karıĢımı olup,

interstisiyel ve intrasellüler sıvıları da içermektedir.

16

20

Örneğin alınması için, lanset, alkollü pamuk, kuru gazlı bez, lamlar, kapiller hematokrit (Hct) pipetleri gibi

diğer gerekli malzemeler hazırlanmalıdır.

Kan alınacak bölge %70 izopropanol içinde bekletilmiĢ gazlı bezle temizlenmelidir.

Alkolün tamamen buharlaĢması beklenir.

Lanset çabuk bir Ģekilde saplanır. Kesinin derinliği 2,5 mm‟yi geçmemelidir.

Lanset, parmak pulpasının hemen yanından, parmak izi oluklarına dik biçimde uygulanmalıdır.

Parmak, kan alınmasını kolaylaĢtıracak ve yer çekiminden yararlanılacak Ģekilde tutulmalıdır. Kan akıĢını

uyarmak için parmağa masaj yapılmamalıdır.

Parmak ucunun aĢırı sıkılması, alınan kan örneğinin doku sıvısı ile karıĢmasına neden olmakta ve bu

durumda hatalı düĢük sonuçlar ile karĢılaĢılmaktadır.

Kanın ilk damlası silindikten sonra, açığa çıkan damlalar, bastırılmadan nazik bir Ģekilde uygun tüplere

alınır. PıhtılaĢmayı önlemek için tüp hızlı doldurulmalı, tüpün içine hava kabarcıklarının girmesi

önlenmelidir.

Kan, kapiller tüplere kapiller etki ile de alınabilmektedir.

Özellikle birinci basamak sağlık hizmeti verilen kurumlarda sıklıkla kullanılan testlerden Guthrie ve

kapiller bilirubin analizi için, altı aylıktan küçük bebeklerde, parmak kullanılmamalı, kapiller kan örneği

topuktan alınmalıdır.

- Yeni doğan taramaları için filtre kağıdına kan alma iĢleminde filtre kağıdı, büyük bir kan damlasına

nazikçe bastırılır.

- Kan, iĢaretli dairenin içini dolduruncaya kadar, kağıda nüfuz etmesi sağlanır.

- Emilimin tam olup daireyi doldurduğundan emin olduktan sonra bütün daireler doluncaya kadar iĢlem

tekrarlanır.

- Filtre kağıdı havada kurutulur.

- PıhtılaĢma olabileceğinden, kapiller tüplerde toplanmıĢ kan filtre kağıdına aktarılmamalıdır.

Arteriyel kan alınması

Arter kanını hekim veya tecrübeli bir hemĢire almalıdır.

Uygun arter seçimi yapılır:

- Femoral arterden sızma olasılığı nedeniyle kol bölgesi tercih edilir.

- El bileğindeki radial arterden

- Dirsekteki brakial arterden

- Kasıktaki femoral arterden

- Yeni doğanlarda umbilikal arterden (kateter ile)

Bölge temizlenir, turnike gerekmez.

Heparinize enjektör kullanılır.

17

21

Steril eldiven giyilerek damar 2. ve 3. parmaklarla palpe edilir. GiriĢim, bölge betadin ya da klorheksidin

benzeri bir antiseptik solüsyon ile temizlendikten sonra yapılmalıdır. Ardından iki parmak arasından

enjektör dik olarak tutularak artere girilir.

Arteriyel kan örneği, kan gazları analizi için kullanılan bir örnektir ve az miktarda (yaklaĢık 1-2 mL)

alınması yeterlidir.

Enjektör, arterin basıncıyla kendi kendine dolar ve hava kalmaz.

Enjektör özel kapağı ile kapatılmalı, hava alması engellenmeli ve buz üzerinde taĢınarak en geç 10 dakika

içinde laboratuvara ulaĢtırılmalıdır.

Hematom oluĢmaması için arteriyel kan örneği alınan damar üzerine yaklaĢık 10 dakika sıkı kompres

uygulanmalıdır.

Oral Glukoz Tolerans Testinde (OGTT) Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yakın zamanda cerrahi operasyon, miyokard enfarktüsü geçiren ve doğum yapan hastalara OGTT

uygulanmamalıdır.

Açlık kan Ģekeri 126 mg/dL ve üstü olan hastalara uygulanmamalıdır.

Hastanın test esnasında enfeksiyonu olmamalıdır.

Test yapılmadan önce doktorun izni dahilinde tiazid, fenitoin gibi ilaçlar kullanılıyorsa 3 gün önceden

bırakılmalıdır.

Test sabah saatlerin yapılmalıdır. 10-12 saat açlık sonrası uygulanır.

Hasta test süresince bir Ģeyler yiyip içmemeli, sigara içmemeli, uyumamalıdır.

Kadınlarda mensturasyon döneminde OGTT yapılmaması önerilir, 3 gün önce veya sonra olmasına dikkat

edilmelidir.

ĠDRAR ÖRNEKLERĠNĠN ALINMASI

Tam idrar tetkiki

Rutin idrar incelemesi için sıklıkla sabah alınan ilk idrar örneği tercih edilmektedir. Mesanede beklemiĢ

olan bu idrar örneği konsantre olduğundan, protein ve silendirlerin analizi için idealdir. Ġdrar temiz ve

kuru bir plastik kaba alınmalıdır.

Orta akım idrar örneği tercih edilmeli ve hastaya nasıl toplayacağı anlatılmalıdır.

Toplanan idrar örneği en kısa zamanda, en geç iki saat içinde laboratuvara ulaĢtırılmalı ve çalıĢılmalıdır.

Oda ısısında bekleyen idrar örneğinde hücre sayısı ve içerik yönünden önemli değiĢiklikler meydana

gelmektedir.

24 saatlik idrar örneğinin toplanması

24 saatlik idrarın tam ve doğru olarak toplanmıĢ olması ve tamamlandıktan sonra derhal çalıĢılacak

laboratuvara teslim edilmesi sonuçların güvenilirliğini etkilediğinden aĢağıdaki kurallara uyulması

18

22

gerekmektedir.

24 saatlik idrarın toplanmaya baĢlanacağı sabah uyandıktan sonra ilk idrar tuvalete boĢaltılır ve bu saat

not edilir (örneğin sabah saat 08.00)

Bu andan itibaren 24 saatlik tüm idrar gündüz ve gece boyunca dikkatlice temiz ve kuru bir kapta

biriktirilir. Ertesi sabahki idrar da (örneğin ertesi sabah saat 08.00'deki idrar) toplama kabına eklenerek,

idrar toplama iĢlemi tamamlanır.

Ġdrar toplanan kabın temiz olması çok önemlidir. 3-5 litrelik temiz ve kuru bir kap temin edilir. Su için

kullanılan pet ĢiĢeler en uygunudur. Kola, deterjan gibi maddelerin konmuĢ olduğu kaplar kesinlikle

uygun değildir.

Örnek toplanma süresince evin en serin yerinde, kesinlikle ıĢık almayan karanlık bir ortamda saklanması

gerekmektedir. Her idrar ilavesinde tüm idrar karıĢtırılmalıdır.

Birinci idrar toplama kabı dolarsa, baĢka idrar toplama kabına geçildiğinde bir önceki kapta bulunan

idrarın yaklaĢık yarısı da bu kaptakiyle karıĢtırılır.

Ġdrar toplama kabı siyah, ı

Ģık geçirmeyen bir poĢet içinde bekletmeden hastaneye getirilir.

Bazı analizler için 24 saatlik idrar örneklerinin özel koruyucu maddeler içeren kaplara toplanması

gerekmektedir (Örneğin; 10 mL konsantre (6 mol/L) hidroklorik asid (HCl) üzerine). Bu nedenle iĢleme

baĢlamadan hasta laboratuvara yönlendirilmelidir.

24 saatlik idrarda katekolamin metabolitleri için gerekli bilgiler

3 gün boyunca vanilyasız diyet uygulanır.

Laboratuvardan alınan hidroklorik asit (HCI), idrar toplamaya baĢlamadan önce idrar kabına boĢaltılır.

Sabah ilk idrar dıĢarı atıldıktan sonra idrar biriktirilmeye baĢlanır.

Ertesi günkü ilk idrarda dahil olmak üzere idrarların tamamı ağzı kapalı kapta biriktirilir.

Serin ve karanlık ortamda ağzı kapalı olarak toplanan idrar en kısa sürede laboratuvara ulaĢtırılır.

Not: Vanilyasız diyette yasak olanlar:

- Çay, kafeinli içecekler, kakao,

- Muz, greyfurt, portakal, mandalina, elma, domates

- Dondurma

- Vanilyalı soslar, vanilyalı her türlü yiyecek ve içecek (pastalar, bisküviler, salep, meĢrubat)

- Hazır gıdalar, hazır çorbalar

- KuruyemiĢler, meyveler

- Alkollü içecekler

* Metanefrin için diyet Ģart değildir. Diyetli idrar da kullanılabilir.

19

23

NUMUNENĠN TRANSFERĠ

Polikliniklerden yapılan test istekleri için kan örnekleri kan alma biriminde alınır. Ġdrar ve gaita

testleri için kan alma biriminde hastalara barkodu yapıĢtırılmıĢ idrar ve gaita kabı verilip tuvalete

yönlendirilir, daha sonra hastalar örneklerini laboratuvar numune kabul birimine bırakırlar. Kan örneği için

testlere göre uygun örnek tüpü seçimi, seçilen tüplerin barkodlama iĢlemi ve kan alma zamanı kan alma

destek ünitesi yardımı ile gerçek zamanlı olarak sisteme iĢlenir. Kan alma iĢlemi tamamlanan hastalara

sonuçların ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden alabileceği bilgileri verilir. Bebeklerden idrar ve gaita

örneği için örnek kapları aileye verilip, örnek toplama prosedürü hakkında bilgi verilir ve topladıkları

örnekleri ilgili laboratuvar birimine getirmeleri söylenir.

Servisler ve Acil Serviste hastaların örnekleri kendi birimlerinde alınır. Test istekleri otomasyon

sistemine girildikten sonra testlere göre örnek kabı seçimi yapılır, örnek kaplarına barkodları yapıĢtırılır.

Damar yolu açık hastalarda kan alma için hastanın diğer kolu kullanılır. Kan alma iĢlemi hemĢireler

tarafından gerçekleĢtirilir. Alınan örnekler bekletilmeden pnömatik sistemle ilgili laboratuvar birimine

gönderilir.

Kan alma biriminde sporlara yerleĢtirilen numuneler 30 dakika ara ile laboratuvara ulaĢtırılır.

Spor dolmuĢ ise sürenin dolması beklenmez.

Bir tüp üzerine, örnek alımının problemli olduğu hastalar hariç, birden fazla barkod yapıĢtırılmaz.

Ġkinci bir barkod için ayrı bir tüpe örnek alınır.

Buz üstünde ulaĢtırılması gereken testlerde mutlaka soğuk zincire uyulmalıdır (ACTH, amonyak gibi).

Bilirubin gibi ıĢığa duyarlı analitlerin transferi sırasında ıĢıktan korunması gerekmektedir.

Kurum dıĢında çalıĢılan testler için örnek alımı öncesinde laboratuvarlardan bilgi alınması daha doğru ve

etkin çalıĢmayı sağlar.

Serum, plazma ya da tam kan örnekleri alındıktan sonra, genel bir kural olarak yarım saat içinde

laboratuvara ulaĢtırılmalıdır. Eğer ulaĢtırılamayacaksa, serum ya da plazmadan çalıĢılacak testler için,

örnek, santrifüj edilerek kanın Ģekilli elemanlarından ayrılmalıdır.

Hem kan alma biriminde hem de acil ve servislerde biyolojik numune alma ve numunelerin

transferi iĢlemleri; numune alma ve transferi talimatı, numune kabul-ret kriterleri talimatı

doğrultusunda gerçekleĢtirilmelidir.

NUMUNENĠN LABORATUVARA KABULÜ VE AYRIġTIRILMASI

Örnekler laboratuvara gelince, LĠS‟den yapılan test istekleri ile örnek kabının uygunluğuna bakılır.

Örnek miktarı, pıhtı, kontaminasyon vb. kontrolü yapılır.

Kabul edilen örneklerden serum veya plazmada çalısılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj

süresi ve hızı testlere göre değisiklik gösterebilir.

20

24

Genel olarak biyokimyasal analizler, hormon, kardiyak analizler ve özel tetkikler için serum, plazma elde

etmek için 4000 rpm‟de, 10 dakika santrifüj iĢlemi yeterlidir.

Santrifüj sonrası hemoliz tespit edilen serumlar otomasyon sisteminde belirtilir.

Numuneyi çalıĢan personel, numunenin kayıp-hasar ve reddi durumunda;

- Gelen numune servisten ise Servis sorumlu hemĢiresi ve Poliklinikten ise; poliklinik sekreterine

ve/veya hemĢiresine haber verir ve hastadan tekrar numune alınmasını ister.

Numunenin reddi, numune kabul-ret kriterlerine göre yapılır, ayrıca otomasyon sisteminde hastanın

sonuç sayfasında ret sebebi belirtilir.

Numune Kabul-Ret Kriterleri:

Hasta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı veya istem formu ile

örnek kabındaki bilgilerin uyumsuz olduğu durumlarda numune kabulü yapılmaz. Ayrıca barkodu

olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez.

Uygun tüplere alınmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez; servis ve polikliniklerden yeni numune

istenir.

Laboratuvardaki ön iĢlem sonucu hemolizli olduğu anlaĢılan numuneler kabul edilmez (çalıĢılmaz) ve

tekrar istenir.

Lipemik ve ikterik numuneler geldiğinde sonuç açıklama kısmında belirtilir.

Barkodu hatalı ya da eksik numuneler kabul edilmez.

Tüp içindeki numune miktarı yeterli değilse numune kabul edilmez.

Kan gazı ya da antikoagulanlı tüplerdeki pıhtılı numuneler kabul edilmez.

Test istem formlarına hasta ile ilgili klinik bilgi mutlaka yazılmalıdır.

Laboratuvara uygun transfer koĢullarında gelmeyen örnekler kabul edilmez.

Önerilen sürelerin dıĢında bekletilmiĢ örnekler laboratuvara kabul edilmez.

Bir baĢka materyalle kontamine örnekler (idrarın dıĢkı ile karıĢmıĢ olması gibi) reddedilir.

Resmi iĢlemi olmayan numune reddedilir.

Günlük rutin çalıĢılan testler için belirlenen saatlerde laboratuvara ulaĢmayan örnekler reddedilir.

NUMUNELERĠN ANALĠZĠ

Laboratuvar iĢ akıĢı “Biyokimya Laboratuvar Prosedürü” ile belirlenmiĢtir.

Talimatlarda; personelin çalıĢma kuralları, cihazların kontrolleri, temizliklerin kontrolü, numunelerin

kabul Ģekli, testlerin yapılması, onaylanması, sisteme aktarılması, sonuçların verilme süreleri, internal ve

external kontroller, panik değerler ayrıntılı olarak belirlenmiĢtir.

Laboratuvardaki çalıĢma sistemi mesai saatlerinde ve mesai dıĢı saatlerde aynen uygulanır.

21

25

Cihazları kullanarak yapılan analizlerden önce cihazların bakım prosedürleri gerçekleĢtirildikten sonra

“internal kalite kontrol” çalıĢmaları gerçekleĢtirilir. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta

örnekleri çalıĢılmaya baĢlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalıĢma baĢlatılmaz gerekli

kalibrasyon ve kontrol çalıĢmaları gerçekleĢtirilir.

Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak otomasyon sistemine gönderir. Otomasyon

sisteminde hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar

onaylanır.

Uygun bulunmayan testler yeniden çalıĢılır.

Otomasyon sistemi ile bağlantısı olmayan cihazlarla çalıĢılan testler ve manuel testlerin analiz sonuçları

sisteme el ile girilip onaylanır. (Gaytada gizli kan vb.)

Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalıĢılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır.

Panik Değer Listesine ait bir test sonucu bulunursa ilgili prosedür uygulanır.

Üyesi olduğumuz “eksternal kalite kontrol” programının belirlediği takvim günlerinde program dâhilinde

olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleriyle birlikte çalıĢılır. Değerlendirilen

eksternal kalite kontrol sonuçlarında kabul edilemez sonuçlar varsa gerekli tedbirler alınarak

raporlandırılır.

Biyokimya laboratuvarında çalıĢılan testlerin belirtilen panik değerlerde çıkması durumda;

Öncelikle, çıkan sonuçla birlikte hastanın diğer testlerinde ve birlikte çalıĢılan diğer hasta sonuçlarında da

bir sorun olup olmadığı kontrol edilir.

Diğer hastaların testlerinde de problem var ise ölçüm yöntemimizle ilgili bir sorun olduğu düĢünülerek

düzeltici önleyici faaliyetlere baĢvurulur ( Cihaza yıkama verilmesi, kalibrasyon yapılması, kontrol

çalıĢılması, reaktif değiĢtirilmesi, ortam koĢullarının değiĢtirilmesi vb.)

Ölçüm yöntemimizle ilgili bir sorun olmadığı düĢünülüyor ise hasta serumu tekrar makroskobik olarak

kontrol edilerek fibrin ( pıhtı ) partikülleri vb. olup olmadığı araĢtırılır.

Santrifüj edilerek çalıĢılan testler için gerekirse, örnek tekrar santrifüj edilir.

Sonuç baĢka bir yöntemle, yok ise mevcut olan yöntemle yeniden çalıĢılarak teyit edilir.

Teyit edilen sonuç ile ilk çalıĢılan sonuç karĢılaĢtırılır ve sonuçların birbirine yakınlığı değerlendirilir.

Hasta serviste yatıyor ise servis sorumlu hemĢiresi ve doktoruna, poliklinik hastası ise doktoruna bilgi

verilir.

Hastada ilgili sonucu açıklayacak bir klinik durum var ise sonuç rapor edilir.

Böyle bir sebep yok ise mümkünse hastadan yeni bir örnek alınarak test tekrar edilir.

Laboratuvar uzmanı veya sorumluları tarafından, hastanın adı ve soyadı, protokol numarası ve kritik

değerdeki testin sonucu ile birlikte hazırlanan “Panik Değer Bildirim Formu”na kaydedilir.

22

26

Panik Değer Listesi

ALT PANĠK DEĞER ÜST PANĠK DEĞER

Total Bilurubin > 18 mg/dL

Kalsiyum < 6 mg/dL > 14 mg/dL

Glukoz < 40 mg/dL > 400 mg/dL

Fosfor < 1 mg/dL > 9 mg/dL

Potasyum < 2.5 mEq/L > 6.5 mEq/L

Sodyum < 120 mEq/L >160 mEq/L

Magnezyum < 1 mg/dL > 4,9 mg/dL

Klor < 80 mEq/L >120 mEq/L

Kreatinin >7,5 mg/dL

CK > 1950 U/L

BUN > 100 mg/dL

Ürik Asit > 12.5 mg/dL

Amilaz >200 U/L

Amonyak

< 1 yaĢ ≥ 90 mmol/L

> 1 yaĢ ≥ 300 mmol/L

serbestT4

< 50 yaĢ ≥9 ng/dL

≥50 yaĢ ≥ 6 ng/dL

Arıza Durumunda Yapılacak ĠĢlemler

Otomasyon ile ilgili problem olduğunda: Laboratuvarımızdaki mevcut cihazlarımız acil durumlar

için zaman kaybının önüne geçilebilmesi için manuel olarak çalıĢmaya müsait konumdadır. Dolayısı ile acil

durumlarda otomasyon devre dıĢı kaldığında cihazlarımız gerekli tetkikleri çalıĢarak sonuç

verilebilmektedir. Otomasyonla ilgili sorun giderildiğinde çalıĢılan testler otomasyona girilerek hastaya ait

veri kaybının önüne geçilmektedir.

Ayrıca otomasyonla ilgili sorun yaĢandığında mesai saatler içinde laboratuvar sorumlu teknisyeni

tarafından bilgi iĢlem sorumlusu derhal bilgilendirilerek sorunun giderilmesi sağlanır. Nöbette karĢılaĢılan

sorunda da aynı Ģekilde bilgi iĢlem sorumlusuna ulaĢılarak sorun çözümü sağlanmaktadır.

Cihazlarla ilgili sorunlar ve çözümleri: Sorun yaĢanan cihazla ilgili hemen acil, poliklinik ve servisler

aranarak sorumlulara bilgi verilir.

Arıza oluĢan cihaz için hemen ilgili teknik servis aranır. En kısa sürede arızaya müdahalesi sağlanır.

Hastaneye ait cihazlarda meydana gelen arızalarda teknik birime arıza talebi yapılarak arızanın giderilmesi

23

27

sağlanır. Herhangi bir nedenden ötürü çalıĢılamayan tahliller (kit bitmesi, arıza) bilgi iĢlem ekranında

kapatılır ve bilgi iĢlem üzerinden tüm birimler bilgilendirilir. Sonuçlarda bir gecikme olacaksa ayaktan

hastalar için kan alma birimi uyarılıp bilgilendirilir.

24

28

BĠYOKĠMYA LABORATUVARINDA ÇALIġILAN TESTLER VE RAPORLAMA SÜRELERĠ

ACĠL BĠYOKĠMYA

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz. Syf.10). Laboratuvara danışınız.

Alaninaminotransferaz (ALT)

Sonuçlar 1 saat içerisinde verilir.*

Amilaz

Amonyak

Aspartat transaminaz (AST)

Bilirubin Direkt

Bilirubin Total

Bilirubin Ġndirekt

CK – MB

Fosfor (P)

10 Glukoz

Kalsiyum (Ca)

Kan üre azotu (BUN)

Klor (CI)

Kreatinin

Kreatinin Kinaz (CK)

Laktat Dehidrogenaz (LDH)

Magnezyum (Mg)

18 Pankreatik amilaz

Pankreatik lipaz

20 Potasyum(K)

Sodyum(Na)

22 Ürik asit

25

31

ACĠL BOS BĠYOKĠMYA

SIRA TESTĠN ADI RAPORLAMA SÜRESĠ

1 Glukoz

Sonuçlar 1 saat içerisinde verilir.* 2 Klor (Cl)

3 Protein

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz. Syf. 10). Laboratuvara danışınız.

ACĠL ĠLAÇ DÜZEYLERĠ


1 Siklosporin A (CYC)**

Sonuçlar 1 saat içerisinde verilir.*

**Siklosporin A ilaç düzeyinin sonuçları her

Cuma saat 15:00‟da verilir.

***Takrolimus ilaç düzeylerinin sonuçları

aynı gün içerisinde raporlandırılır.

2 Digoksin

3 Etanol

4 Fenitoin

5 Fenobarbital

6 Karbamazepin

7 Kolinesteraz

8 Lityum

9 Parasetamol

10 Salisilat

11 Valproik asit

12 Takrolimus***

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz syf. 10). Laboratuvara danışınız.

ACĠL KAN GAZI TETKĠKLERĠ


1 Kan Gazı

Sonuçlar 15 dakika içerisinde verilir.* 2 Kan Gazı- Full Panel

3 Kan Gazı + CO Oksimetri

4 Kan Gazı + Metabolitler + Elektrolitler

29 26

31

Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz. Syf. 10). Laboratuvara danışınız.

ACĠL PARASENTEZ TETKĠKLERĠ


1 Parasentez – Amilaz

Sonuçlar 1saat içerisinde verilir.* 2 Parasentez – Glukoz

3 Parasentez – Laktat Dehidrogenaz (LDH)

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz. Syf. 10) Laboratuvara danışınız.

ACĠL KARDĠYAK TETKĠKLER


1 CK – MB Sonuçlar 30 dakika içerisinde verilir.*

2 Troponin I

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz. Syf. 10). Laboratuvara danışınız.

ACĠL ĠDRAR TETKĠKLERĠ


1 Tam Ġdrar Tetkiki Sonuçlar 30 dakika içerisinde verilir.*

2 Spot Ġdrar Tetkikleri

- Spot Ġdrarda Üre

- Spot Ġdrarda Mikroalbumin

- Spot Ġdrarda Kalsiyum

- Spot Ġdrarda Klor

- Spot Ġdrarda Kreatinin

- Spot idrarda Potasyum

- Spot Ġdrarda Sodyum

- Spot Ġdrarda Protein (kantitatif)

- Spot idrarda Amilaz

Sonuçlar 1saat içerisinde verilir.*

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz syf.10). Laboratuvara danışınız.

ACĠL GEBELĠK TETKĠKĠ


1 βeta-Human Koryonik Gonadotropin (β-hCG) Sonuçlar 30 dakika içerisinde verilir.*

* Gecikme sebepleri için preanalitik, analitik, postanalitik süreçler (bknz Syf. 10). Laboratuvara danışınız.

27

32

RUTĠN BĠYOKĠMYA TETKĠKLERĠ


1 Alaninaminotransferaz (ALT)

Tüm testler aynı gün içerisinde

sonuçlandırılır.*

Saat 15:00’ten sonra gelen numuneler

ertesi gün raporlandırılır.

2 Amilaz

3 Aspartat transaminaz (AST)

4 Bilirubin Direkt

5 Bilirubin Total

6 Bilirıbin Ġndirekt

7 CK – MB

8 Fosfor (P)

9 Glukoz

10 Kalsiyum (Ca)

11 Kan üre azotu (BUN)

12 Klor (CI)

13 Kreatinin

14 Kreatinin Kinaz (CK)

15 Laktat Dehidrogenaz (LDH)

16 Magnezyum (Mg)

17 Pankreatik lipaz

18 Potasyum(K)

19 Seruloplazmin

20 Sodyum(Na)

21 Ürik asit

22 Gama glutamil transferaz (GGT)

23 Total Protein

24 Albumin

25 Globulin

28

33

T.C

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dursun OdabaĢ Tıp Merkezi

Biyokimya Laboratuvar Kılavuzu

Y. Tarihi: Mayıs-2013 Sayfa No: 32 Rev. No: 02

26 Kolesterol





27 VLDL Kolesterol

28 HDL Kolesterol

29 Trigliserid

30 Alkalen fosfataz (ALP)

31 Demir (Fe)

32 Demir Bağlama Kapasitesi (UIBC)

33 Total Demir Bağlama Kapasitesi (TIBC)

34 Alfa – 1 antitripsin

35 Transferrin


HORMON TETKĠKLERĠ


1 Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)





2 Lüteinizan Hormon (LH)

3 Prolaktin

4 Progesteron

5 Estradiol(E2)

6 Total Testosteron

7 Dehidroepiandrosteron Sülfat (DHEA-SO4)

8 βeta-Human Koryonik Gonadotropin (Β-hCG)

9 Alfa-Feto Protein (AFP)

10 Seks Hormon Bağlayıcı Globulin (SHBG)

11 Kortizol

12 Ġnsülin

13 C – peptid

14 Parathormon (ĠPTH)

29

32

T.C

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dursun OdabaĢ Tıp Merkezi


Y. Tarihi: Mayıs-2013 Sayfa No: 33 Rev. No: 02

15 Ferritin





16 Karsinoembriyojenik Antijen (CEA)

17 CA 15-3

18 CA19-9

19 CA 125

20 Total Prostat Spesifik Antijen (tPSA)

21 Serbest Prostat Spesifik Antijen (PSA)

22 Serbest T3

23 Serbest T4

24 Tiroid Stimulan Hormon (TSH)

25 Anti-Tiroglobulin Antikor (Anti-Tg)

26 Anti-Tiroid Peroksidaz (Anti-TPO)

27 Tiroglobulin (Tg)

28 Folat (Folik Asit)

29 Vitamin B12

30 Somatomedin-C (IGF-I)

31 Ġnsülin Like Growth Faktör Bağlayıcı Protein-3

(ĠGFBP-3)

32 Growth Hormon (GH)

33 Adrenokortikotropik Hormon (ACTH)

34 1,4 – Delta Androstenedione

35 Üçlü Test

- Estriol (E3)

- Human Gonadotropik Hormon (hCG)

- Alfa-Feto Protein (AFP)

36 Eritropoetin


30

32


Y. Tarihi: Mayıs-2013 Sayfa No: 34

RUTĠN ĠDRAR TETKĠKLERi


1 Tam Ġdrar Tetkiki Sonuçlar 30 dakika içerisinde verilir.*

2 24 Saatlik Ġdrar Tetkikleri

- 24 Saatlik Ġdrarda Protein

- 24 Saatlik Ġdrarda Fosfor

- 24 Saatlik Ġdrarda Glukoz

- 24 Saatlik Ġdrarda Kalsiyum

- 24 Saatlik Ġdrarda Klor

- 24 Saatlik Ġdrarda Kreatinin

- 24 Saatlik Ġdrarda Potasyum

- 24 Saatlik Ġdrarda Sodyum

- 24 Saatlik Ġdrarda Ürik asit

- 24 Saatlik Ġdrarda Üre

- 24 Saatlik Ġdrarda Mikroalbumin

Tüm testler aynı gün saat16:00’da



RUTĠN PARASENTEZ TETKĠKLERĠ


1 Parasentez – Alkalen Fosfataz



2 Parasentez – Amilaz

3 Parasentez – Bilirubin Direkt

4 Parasentez – Bilirubin Ġndirekt

5 Parasentez – Bilirubin Total

6 Parasentez – Glukoz

7 Parasentez – Kolesterol

8 Parasentez – Kreatinin

9 Parasentez – LDH

10 Parasentez – Protein

11 Parasentez – Trigliserid

12 Parasentez – Ürik asit


31

34

ÖZEL ÇALIġILAN TETKĠKLER


1 OGTT 0 - 1- 2 - 3. saat Aynı gün içeriside sonuçlandırılır.*

2 Glikolize Hemoglobin (HbA1c) Aynı gün içerisinde sonuçlandırılır.*

3 25- Hidroksi Vitamin D Aynı gün içerisinde sonuçlandırılır.*

4 Hemoglobin Elektroforezi Her pazartesi günü sonuç verilir.*

5 Protein Elektroforezi Laboratuvar ile iletiĢime geçiniz.

6

Katekolaminler ve metabolitleri

- Metanefrin

- Normetanefrin

15 günde bir çalıĢılır. Laboratuvar ile

iletiĢime geçiniz. 7 5- Hidroksi Ġndol Asetik Asit (5-HIAA)

8 Vanil Mandelik Asit (VMA)

9 Vücut sıvılarının pH ölçümü Aynı gün içeriside sonuçlandırılır.*

10

Böbrek TaĢı Analizi

- 24 saatlik idrar

- Spot idrar

Laboratuvar ile iletiĢime geçiniz.

11 Aynı gün içerisinde sonuçlandırılır.*

12 Gaitada Gizli Kan Aynı gün içeriside sonuçlandırılır.*

13

Amino Asit Düzeyi

- Plazma Amino Asit Düzeyi - Ġdrar Amino Asit Düzeyi - BOS Amino Asit Düzeyi

Laboratuvar ile iletiĢime geçiniz.


32

34

ÖN HAZIRLIK GEREKTĠREN TESTLER**


1 Katekolaminler ve metabolitleri

- Metanefrin

- Normetanefrin

Koruyucu asit çözeltisi eklenerek 24 saatlik idrar toplama prosedürüne gore toplanmalıdır. (bknz. Syf.21) 15 günde sonuçlandırılır.

2 5- Hidroksi Ġndol Asetik Asit (5-HIAA) 3 gün vanilyasız diyet sonrası dördüncü günden itibaren koruyucu asit çözeltisi

eklenerek 24 saatlik idrar toplama prosedürüne gore toplanmalıdır. (bknz.

Syf.21) 15 günde sonuçlandırılır.

3 Vanil Mandelik Asit (VMA) 3 gün vanilyasız diyet sonrası dördüncü günden itibaren koruyucu asit çözeltisi

eklenerek 24 saatlik idrar toplama prosedürüne gore toplanmalıdır. (bknz.

Syf.21) 15 günde sonuçlandırılır.

4 24 Saatlik Ġdrar Tetkikleri

24 saatlik idrar toplama prosedürüne gore toplanmalıdır. (bknz. Syf.21) 15 günde sonuçlandırılır.

33

36

TIBBĠ BĠYOKĠMYA LABORATUVARI TEST REHBERĠ

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ADRENOKORTĠKOTROPĠK HORMON (ACTH)

EĢ Anlamlı ACTH, Kortikotropin

Metot Kemiluminesans

Numune Türü Plazma

Numune Miktarı 1 ml

Numune Kabı Mor kapaklı tüp

ÇalıĢma Zamanı Her gün

Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır.

Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune, numunenin soğuk zincirle gelmemesi

Stabilitesi (-20) °C „de 30 gün

Referans Aralığı 0 – 46 pg/ml

Uyarı; Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALANĠN AMĠNOTRANSFERAZ (ALT)

EĢ Anlamlı ALT, Serum Glutamik Pirüvik Transaminaz (SGPT) Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 – 25 °C‟ de 3 gün

2 – 8 °C‟ de 7 gün (-70) °C‟ de > 7 gün

Referans Aralığı Kadın: 0 - 33 U/L Erkek: 0 - 41 U/L

Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALBUMĠN (SERUM) Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 – 25 °C‟de 2,5 ay

34

37

2 – 8 °C‟de 5 ay (-20) °C‟de 4 ay

Referans Aralığı 0 - 4 gün: 2.8 - 4.4 g/dL 4 gün - 14 yaĢ: 3.8 - 5.4 g/dL 14 - 18 yaĢ: 3,2 - 4,5 g/dL >18 yaĢ: 3,5 - 5,2 g/dL

Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALBUMĠN (PARASENTEZ)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALFA FETOPROTEĠN (AFP)

EĢ Anlamlı α-fetoprotein, AFP Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7gün

(-20) °C‟de > 7 gün Referans Aralığı 0 – 13,4 ng/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALFA-1 ANTĠTRĠPSĠN (AAT)

EĢ Anlamlı α1-Antitripsin, AAT Metot Ġmmünotürbidimetrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 3 ay (-15) - (-25) °C‟de 3 ay

Referans Aralığı 0,9 – 2 g/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALKALEN FOSFATAZ (SERUM) (ALP)

EĢ Anlamlı ALP Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml

35

38

Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 – 25 °C‟de 7 gün

2 – 8 °C‟de 7 gün (-15) – (-25) °C‟de 2 ay

Referans Aralığı < 5 gün 250 U/L 6 gün – 1 yaĢ < 460 U/L 1 – 12 yaĢ < 300 U/L Kadın 13 – 17 yaĢ < 187 U/L

>17 yaĢ 35 – 105 U/L Erkek 13 – 17 yaĢ < 390 U/L

>17 yaĢ 40 – 130 U/L Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALKALEN FOSFATAZ (PARASENTEZ)(ALP)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠLAZ (SERUM)

Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 1 ay Referans Aralığı 28 - 100 U/L Panik Değer 200 U/L Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠLAZ (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Spot idrar Numue Miktarı 1 ml Numune Kabı Nonsteril idrar tüpü ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Stabilitesi 15 – 25 °C‟de 2 gün

36

39

2 – 8 °C‟de 10 gün Referans Aralığı Kadın 21 – 447 U/L

Erkek 16 – 491 U/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠLAZ (PARASENTEZ)

Metot Spektrofotometrik Numune türü Parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠNO ASĠT (PLAZMA)

Metot Ġon exchange chromatography Numune Türü Plazma Numune Miktarı 2 ml Numune Kabı YeĢil kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Laboratuvardan tarih alınız Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, hemolizli numune, yetersiz numune Stabilitesi 2-8 °C‟de 24 saat

-20 °C‟de 1 ay Uyarı; Açlık durumundaki hastadan (bebekler için açlık süresi 4 saat ve üzerinde olmalıdır) numune alınmalıdır. Sirkadien ritmleri olduğundan takipte hep aynı saat aralığında numune alınmalıdır. Laboratuvara buz üstünde gönderilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠNO ASĠT (ĠDRAR) Metot Ġyon değiĢim kromotografisi Numune Türü Ġdrar Numune Miktarı 3 ml Numune Kabı BoĢ idrar tüpü ÇalıĢma Zamanı Laboratuvardan tarih alınız Numune Ret Kriteri Yetersiz numune, kontaminasyon Stabilitesi 2-8 °C‟de 24 saat

-20 °C‟de 1 ay Uyarı; Laboratuvara buz üstünde gönderilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- AMĠNO ASĠT (BOS)

Metot Ġyon değiĢim kromotografisi Numune Türü BOS Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Katkısız düz tüp ÇalıĢma Zamanı Laboratuvardan tarih alınız Numune Ret Kriteri Hemolizli numune, yetersiz numune, Stabilitesi 2-8 °C‟de 24 saat

-20 °C‟de 1 ay Uyarı; Laboratuvara buz üstünde gönderilmelidir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

37

40

AMONYAK

EĢ Anlamlı NH3L Metot Spektrofotometrik Numune Türü Plazma Numune Miktarı 1ml Numune Kabı Mor kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi (-70) °C‟de Birkaç gün Referans Aralığı Kadın 11 - 51 µmol/L

Erkek 16 - 60 µmol/L Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. Hastalar numune alınmadan önce sigara içmemelidir. Alınan numuneler buz üzerinde en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ANDROSTENEDĠON

EĢ Anlamlı 1,4-Delta Androstenedion Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri AĢırı hemoliz, lipemi, ikter, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 24 saat

(-20) °C‟de 2 ay Referans Aralığı Erkek 0,6-3,1 ng/ml

Kadın 0,3-3,3 ng/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ANTĠ-TĠROGLOBULĠN ANTĠKOR (Anti-TG)

EĢ Anlamlı ANTĠ-TG, Tiroglobulin antikorları Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 ay Referans Aralığı 0 – 4,11 IU/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ANTĠ-TĠROĠD PEROKSĠDAZ (Anti-TPO)

EĢ Anlamlı Anti-TPO Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml

38

41



(-10) °C‟de 1 ay Referans Aralığı 0 – 5,61 IU/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ASETOMĠNOFEN (Parasetamol)

EĢ Anlamlı Parasetamol Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 25 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 48 saat (-20) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı Terapotik konsantrasyon 10-30 µg/ml Toksik konsantrasyon >50 µg/ml (12 saat doz sonrası)

>100 µg/ml (8 saat doz sonrası) >200 µg/ml (4 saat doz sonrası)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ASPARTAT AMĠNOTRANSFERAZ (AST)

EĢ Anlamlı AST, SGOT Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Referans Aralığı Kadın: 0 - 32 U/L

Erkek: 0 - 40 U/L Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- βETA-HUMAN KORYONĠK GONADOTROPĠN (β-HCG)

EĢ Anlamlı Gebelik testi, β-HCG Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

39

42


(-20) °C‟de 2 ay Referans Aralığı Gebelik Tanısı < 5 mIU/mL = negatif

5-25 mIU/mL = sınırda >25 mIU/mL = pozitif

Gebelik Takibi 1 - 10 hafta = 201,6 – (>225,000) mlU/mL 11 - 15 hafta = 22,536 – (>225,000) mlU/mL 16 - 22 hafta = 8,006 – 50,2 mlU/mL 23 - 40 hafta = 1,599 – 49,412 mlU/mL

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BĠLĠRUBĠN DĠREK (SERUM)

EĢ Anlamlı Konjuge bilirubin Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 6 ay

Referans Aralığı 0 - 0,2 mg/dl Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalı, ışıktan korunmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BĠLĠRUBĠN DĠREK (PARASENTEZ)


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Uyarı : Numune ışıktan korunmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BĠLĠRUBĠN TOTAL (SERUM)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune. Referans Aralığı 0 – 1,2 mg/dl Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalı ve ışıktan korunmalıdır. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

40

43

BĠLĠRUBĠN TOTAL (PARASENTEZ)


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KANSER ANTĠJEN 125 (CA 125)

EĢ Anlamlı Kanser antijen 125, Karbonhidrat antijen 125 Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de > 7 gün Referans Aralığı 0 - 35 U/ml Uyarı; Ovulasyon ve menstrüasyon dönemleri dikkate alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KANSER ANTĠJEN 15-3 (CA 15-3)

EĢ Anlamlı Kanser antijen 15-3, Karbonhidrat antijen 15-3 Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de > 7 gün Referans Aralığı 0 - 31,3 U/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KANSER ANTĠJEN 19-9 (CA 19-9)

EĢ Anlamlı Kanser antijen 19-9, Karbonhidrat antijen 19-9 Metot Kemilüminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


41

44

(-20) °C‟de > 7 gün Referans Aralığı 0 - 37 U/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KARSĠNOEMBRĠYONĠK ANTĠJEN (CEA)

EĢ Anlamlı Karsinoembriyonik Antijen Metot Kemilüminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de > 7 gün Referans Aralığı 0 - 5 ng/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- C-P EPTĠT

EĢ Anlamlı Ġnsülin C-Peptit, Connecting peptit, C-Peptit reaktivitesi Metot Enzim Bağlı Kemiluminesan Ġmmunometrik yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 30 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 48 saat (-10) °C‟de > 48 saat

Referans Aralığı 0,78 – 5,19 ng/ml Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- DEMĠR

EĢ Anlamlı Fe Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 3 hafta (-15) - (-25) °C‟de Birkaç yıl

Referans Aralığı 33 – 193 µg/dl Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. Diurnal varyasyon nedeniyle sabahları maksimum düzeyde olur ve örnekler sabah saatlerinde alınmalıdır. (Lökositozun eşlik ettiği düşük demir düzeyleri, akut demir eksikliğini göstermekteir.) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

42

45

DOYMAMIġ DEMĠR BAĞLAMA KAPASĠTESĠ

EĢ Anlamlı UIBC (Unsaturated Iron-Binding Capacity) Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 4 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı Kadın: 135 - 392 µg/dl

Erkek: 125 – 345 µg/dl Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. Sabah örneği tercih edilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- DEHĠDROEPĠANDROSTERON (DHEA-SO4)

EĢ Anlamlı DHEA sülfat, Dehidroepiandrosteron sülfat Metot Enzim Bağlayıcı Kemiluminesan Ġmmunometrik Yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan kanlar aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan kanlar ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 8 gün

(-20) °C‟de 2 ay Referans Aralığı Çocuk

<1 hafta 24 - 302 µg/dl >1hafta - 4 yaĢ 8 - 317 µg/dl 4 - 10 yaĢ 31 - 276 µg/dl Kadın 11 - 14 yaĢ 8 - 169 µg/dl 15 - 19 yaĢ 61 - 493 µg/dl 20 - 24 yaĢ 134 - 407 µg/dl 25 - 34 yaĢ 95 - 511 µg/dl 35 - 44 yaĢ 74 - 410 µg/dl 45 - 54 yaĢ 56 - 282 µg/dl 55 - 64 yaĢ 29 - 182 µg/dl 65 - 70 yaĢ 33 - 78 µg/dl Erkek 11 - 14 yaĢ 16 - 242 µg/dl 15 - 19 yaĢ 45 - 385 µg/dl 20 - 24 yaĢ 238 - 539 µg/dl 25 - 34 yaĢ 167 - 591 µg/dl 35 - 54 yaĢ 136 - 484 µg/dl 55 - 64 yaĢ 48 - 361 µg/dl 65 - 70 yaĢ 228 - 283 µg/dl

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

43

46

DĠGOKSĠN

Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 1 gün

(-20) °C‟de 1-2 hafta Referans Aralığı Terapotik konsantrasyon: 0,8 - 2 ng/ml

Toksik konsantrasyon: >3 ng/ml Uyarı; Son dozdan 8-12 saat sonra numune alınmalıdır. Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ERĠTROPOETĠN

EĢ Anlamlı EPO Metot Enzim Bağlayıcı Kemiluminesan Ġmmünometrik Yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de 2 ay Refarans Aralığı 4,3 – 29 mIU/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ESTRADĠOL (E2)

EĢ Anlamlı 17-β estradiol, E2

Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de 7 gün Referans Aralığı Kadın

Folliküler faz 21 - 251 pg/ml Mid Cycle Peak 38 - 649 pg/ml Luteal Faz 21 - 312 pg/ml Post Menapozal Faz 10 - 28 pg/ml

Erkek 11 - 44 pg/ml -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

44

47

ETANOL

EĢ Anlamlı Kan alkol düzeyi Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 1 saat içerisinde raporlandırılır. (Acil test) Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 25 °C‟de 2 hafta

5 °C‟de 3 ay (-15) °C‟de 6 ay

Referans Aralığı 0 - 10 mg/dl (1 promil = 100 mg/dl) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FENĠTOĠN

EĢ Anlamlı Difenilhidantoin Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı Terapotik konsantrasyon: 10 - 20 µg/ml

Toksik konsantrasyon: >22 µg/ml Uyarı; Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FENOBARBĠTAL

Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 48 saat

(-20) °C‟de >48 saat Referans Aralığı 10 - 30 µg/ml Uyarı; Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FERRĠTĠN


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır.

45

48

Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7 gün

(-10) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı Erkek = 21,8 -274,6 ng/mL

Kadın = 4,6 - 204 ng/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FOLĠK ASĠT

EĢ Anlamlı Folat Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 ay Refarans Aralığı 3 - 17 ng/ml Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FOLĠKÜL STĠMÜLAN HORMON (FSH)

EĢ Anlamlı FSH, Follitropin, Pitüiter gonadotropin Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı Kadın: Folliküler faz : 3.03 - 8.08 mIU/mL

Mid cycle : 2.55 - 16.69 mIU/mL Luteal faz : 1.38 - 5.47 mIU/mL Postmenopozal faz : 26.72 - 133.41 mIU/mL

Erkek: 0.95 - 11.95 mIU/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FOSFOR (SERUM)

EĢ anlamlı Ġnorganik fosfor, Fosfat, P, PO4 Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


46

49

2 - 8 °C‟de 4 gün (-15) - (-25) °C‟de 1 yıl

Referans Aralığı Prematür 4 - 8,8 mg/dl Yenidoğan 5 - 9,6 mg/dl 2-12 ay 5 - 10,8 mg/dl >1 yaĢ çocuk 3,4 - 6,2 mg/dl EriĢkin 2,7 - 4,5 mg/dl

Panik Değer Alt sınır; 1 mg/dl Üst sınır; 9 mg/dl

Uyarı; Hastadan açlık numunesi alınmalıdır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- FOSFOR (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı 6 N HCI içeren kap içerisinde 24 saatlik idarar toplanmalıdır. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hatalı toplanan numune. Stabilitesi 2 – 8 °C‟de 6 ay Referans Aralığı 0,4 – 1,3 g/dl ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GAĠTADA GĠZLĠ KAN

Metot Ġmmüno-Kromatografik Yöntem Numune Türü Giata Numune Miktarı 1 gr Numune Kabı Temiz, ağzı kapalı gaita kabı ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Stabilitesi Numune alındıktan sonra hemen test edilmelidir.

Hemen test edilmeyecekse; 2 – 8 °C‟de En fazla 48 saat (-20) °C‟de >48 saat muhafaza edilebilir.

Referans Aralığı Negatif Uyarı; Hastanın menstrual dönemde olması, hemoroid kanamasının olması veya idrarında kan bulunması durumlarında alınan gaita örnekleri kullanılmaz. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GAĠTADA REDÜKTAN MADDE

Metot Yarı kantitatif kolorimetrik yöntem Numune Türü Gaita Numune Miktarı 1 gr Numune Kabı Temiz, ağzı kapalı gaita kabı ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Referans Aralığı Negatif ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GAMA GLUTAMĠL TRANSFERAZ (GGT)

EĢ Anlamlı GGT, Gama GT Metot Spektrofotometrik, Enzimatik-Kinetik

47

50

Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 1 yıl

Referans Aralığı Kadın: 0 – 40 U/L Erkek: 0 – 60 U/L

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ (SERUM)

EĢ Anlamlı Açlık kan Ģekeri, AKġ Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 72 saat Referans Aralığı 65 - 95 mg/dl Panik Değer Alt sınır: 40 mg/dl

Üst Sınır: 450 mg/dl Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ (BOS)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü BOS Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Referans Aralığı Çocuk 60 – 80 mg/dl

EriĢkin 40 – 70 mg/dl Uyarı: Eş zamanlı olarak serum glukoz düzeyi bakılmalıdır. BOS glukoz düzeyi yaklaşık olarak serum glukoz düzeyinin 2/3’ü kadardır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Ġçerisine 5 ml buzlu asetik asit eklenmiĢ koyu renkli bir kap içerisinde 24

saatlik idrar toplanmalıdır. Numune toplanırken buzdolabında muhafaza edilmelidir.

48

51

ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hatalı toplanan numune. Referans Aralığı 0 – 0,5 g/24h ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ (PARASENTEZ)


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ TOLERANS TESTĠ (50 gr)

EĢ Anlamlı OGTT (50 gr) Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Alma Zamanı 24-28. gebelik haftasındaki gebelere uygulanır. Hastalara teste baĢlamadan 3

gün öncesinden en az 150 g/gün karbonhidrat içeren normal bir beslenme önerilir. Yükleme için 8 saatlik açlık sonrası 50 gr glukoz ılık suda çözülür ve 5 dakika içinde hastaya içirilir. Ġçimi takip eden 1. saatin sonunda kan örneği alınır.

Numune Ret Kriteri Hastanın yüklemeyi uygun Ģekilde yapamaması, numune alma saatlerine uyulmaması, kusma, yükleme süresince su dıĢında sıvı alımı, gıda alımı, sigara içilmesi, 24-28. Hafta dıĢındaki gebeler, 30 dakikadan uzun süre beklemiĢ numune, pıhtılı numune, yetersiz numune.

Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 8 saat 2 - 8 °C‟de 72 saat

Referans Aralığı 1. Saat değeri < 140 mg/dl olmalıdır. 1.Saat değeri ≥ 140 mg/dl ise diabet açısından kuĢkuludur ve ileri testin yapılması gerekir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- GLUKOZ TARAMA TESTĠ (75gr)

EĢ Anlamlı OGTT (75 gr) Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Alam Zamanı Hastalara teste baĢlamadan 3 gün öncesinden en az 150 gr/gün karbonhidrat

içeren normal bir beslenme uygulanır. Hastalardan açlık numuneleri alındıktan sonra 75 gr glukoz bir bardak ılık suda çözülür ve 5 dakikada hastaya içirilir. Hastadan açlık, 1. ve 2. Saat kan numuneleri alınır. Çocuklarda yükleme; 1,75 gr/kg (maksimum 50 gr) olarak ayarlanır.

49

52

Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 8 saat 2 - 8 °C‟de 72 saat

Referans Aralığı Gestasyonel DM için; APG ≥ 95 mg/dl 1. Saat PG ≥ 180 mg/dl 2. Saat PG ≥ 155 mg/dl

Not: Yukarıda belirtilen patolojik değerlerden en az ikisinin pozitif olması tanı koydurur. Gebe olmayanlar için;

OGTT 2.saat Glukoz Düzeyi ≥200 mg/dl ise AĢikar DM 140-199 mg/dl ise BozulmuĢ Glikoz Toleransı < 140 mg/dl ise BozulmuĢ Açlık Glikozu

Numune Ret Kriteri Hastanın yüklemeyi uygun Ģekilde yapamaması, numune alma saatlerine uyulmaması, kusma, yükleme süresince su dıĢında sıvı alımı, gıda alımı, sigara içilmesi, 24-28. Hafa dıĢındaki gebeler, 30 dakikadan uzun süre beklemiĢ numune, pıhtılı numune, yetersiz numune.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BÜYÜME HORMONU

EĢ Anlamlı hGH, Somatotropin, STH, Growth Hormon Metot Enzim Bağlayıcı Kemiluminesan Yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 – 8 °C‟de 8 saat

(-20) °C‟de 2 ay Referans Aralığı Erkek 0 - 3 ng/ml

Kadın 0 – 8 ng/ml Uyarı: Sabah açlık numunesi alınması tercih edilir. 30 dakika dinlenme sonrasında numune alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- HEMOGLOBĠN A1C

EĢ Anlamlı HbA1C, Glukohemoglobin, Glikozile Hb Metot HPLC (Yüksek performanslı sıvı kromatografisi) Numune Türü Tam kan Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Mor kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 – 25 °C‟de 3 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 6 ay

Referans Aralığı % 4,4 - 5,7 Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınması tercih edilir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

50

53

HEMOGLOBĠN ELEKTROFOREZĠ

Metot HPLC (Yüksek performanslı sıvı kromatografisi) Numune Türü Plazma Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Mor kapaklı tüp (EDTA‟lı) ÇalıĢma zamanı Haftada bir gün çalıĢılır. Rapor Zamanı Haftada bir gün raporlandırılır. (Laboratuvardan gün alınmalı) Stabilitesi Referans Aralığı Hb A0 0 - 7 gün 15 - 30 %

7 gün - 2 ay 20 - 40 % 2 ay - 6 ay 25 - 96 % 6 ay - 1 yaĢ 87 - 98 % >1 yaĢ 94 - 98 %

Hb A2 1,5 – 3,3 % Hb F 0 – 7 gün 69 – 85 %

7 gün – 2 ay 60 – 82 % 2 – 6 ay 40 – 70 % 6 ay – 1 yaĢ 5 – 7 % >1 yaĢ 0 – 2 %

Hb S < 1,5 % ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- HDL KOLESTEROL

EĢ Anlamlı HDL, HDL-C Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-70) °C‟de 30 gün Referans Aralığı Erkek Normal >55 mg/dl

Sınırda Risk 35-55 mg/dl Yüksek Risk <35 mg/dl

Kadın Normal >65 mg/dl Sınırda Risk 45-65 mg/dl Yüksek Risk <45 mg/dl

Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. En az 24 saat alkol alınmamış olmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5-HĠDROKSĠ ĠNDOL ASETĠK ASĠT (5-HĠAA)

EĢ Anlamlı 5-HĠAA, 5-OH Ġndolasetik asit Metot HPLC Numune Türü 24 Saatlik idrar Numune Miktarı 5 ml Numune Alma Laboratuvardan verilen 6 N HCI üzerine numune toplanır. ÇalıĢma Zamanı Her 15 günde bir çalıĢılır. ( Laboratuvardan gün alınmalıdır.) Rapor Zamanı Laboratuvardan gün alınır. Numune Ret Kriteri YanlıĢ toplanan idrar numunesi

51

54

Stabilitesi 20 - 25 °C‟de 2 saat 2 - 8 °C‟de 2 gün

Referans Aralığı 2 - 9 mg/24 saat Uyarı: Seratonin içeren patlıcan, domates, ceviz, fındık, fıstık, avakado vb. bazı yiyecekler son 72 saat içerisinde tüketilmemiş olmalıdır. Ayrıca yine son 72 saat içinde kullanılan ilaçlar hakkında bilgi verilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ĠNSÜLĠN BENZERĠ BÜYÜME FAKTÖR (IGF-1)

EĢ Anlamlı Somatomedin C, Ġnsülin-like growth factor, Growth factor-1, GF-1 Metot Enzim Bağlayıcı Kemiluminesan Ġmmünometrik Yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-25) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı 1 - 9 yaĢ 55 - 388 ng/ml

10 yaĢ 88 - 452 ng/ml 11 yaĢ 111 - 551 ng/ml 12 – 16 yaĢ 143 - 996 ng/ml 17 yaĢ 193 - 731 ng/ml 18 – 20 yaĢ 127 - 584 ng/ml 21 - 35 yaĢ 115 - 358 ng/ml 36 - 60 yaĢ 81 - 281 ng/ml >61 yaĢ 55 - 212 ng/ml

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ĠNSÜLĠN BENZERĠ BÜYÜME FAKTÖRÜ BAĞLAYICI PROTEĠN (IGF-BP3)

EĢ Anlamlı IGFBP-3, Ġnsülin Like Growth Factor Binding Protein-3 Metot Enzim Bağlayıcı Kemiluminesan Ġmmünometrik Yöntem Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhıtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 24 saat

(-25) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı 0,5 - 1,4 µg/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ĠMMUNELEKTROFOREZ

Metot Kapiller elektroforez, immundisplacement, Numune Türü Serum Numune Miktarı 200 µl Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 15 günde bir raporlandırılır.

52

55

Stabilitesi 20 - 25 °C‟de 8 saat 2 - 8 °C‟de 10 gün (-20) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı Kappa (κ) : Negatif Lambda (λ): Negatif Monoklonal Gamopati Yoktur.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ĠNSÜLĠN


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi (-10) °C‟de 7 gün Referans Aralığı 2,7 - 10,4 µU/ml Uyarı: Klinisyenin isteğine göre açlık veya tokluk numunesi ile çalışılabilir. Açlık numunesi alınması için 8-12 saatlik açlık gereklidir. Ayrıca hasta oral hipoglisemik ilaç veya insülin kullanmamış olmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KALSĠYUM (KAN)

EĢ Anlamlı Ca Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 3 hafta (-15) - (-20) °C‟de 8 ay

Referans Aralığı 8,6 - 10,2 mg/dl Panik Değer Alt sınır; 6 mg/dl

Üst sınır; 13 mg/dl ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KALSĠYUM (ĠDRAR)

EĢ Anlamlı Ca Metot Spektrofotometrik Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Alma 24 saat toplanan idrar, 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan idrar ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 2 gün

2 - 8 °C‟de 4 gün (-15) - (-20) °C‟de 3 hafta

53

56

Referans Aralığı 24 saatlik idrarda 100 - 321 mg/24 saat Spot idrarda 6,6 – 21,3 mg/dl

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KAN GAZI

Metot Amperometrik, Potensiyometrik, Kondaktivite, Optik ölçüm Numune Türü Arter kanı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kan gazı enjektörü (Heparinli) ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 10 dakika içerisinde raporlandırılır. (Acil test) Numune Ret Kriteri Heparinli olmayan kan, pıhtılı kan, yetersiz kan Stabilitesi Oda ısısında 30 dakika içerisinde çalıĢılması gerekir. Referans Aralığı pH 7.35-7.45

pCO2 35 - 48 mmHg pO2 83 - 108 mmHg HCO3 21 - 28 mmol/L sO2 95 - 98 % BE (-2) - (3) mmol/L Na 136 - 145 mmol/L K 3.4 - 4.5 mmol/L CI 98 - 107 mmol/L Ca 2.3 - 2.54 mmol/L Hct 35 - 51 % Glu 65 - 95 mg/L Lac < 1.3 mmol/L tHb 11.7 - 17.4 g/dl O2Hb 95 - 98 % COHb 0.5 - 1.5 % MetHb < 3 % HHb 0 - 5 % TCO2 22 - 28 mmol/L

Panik Değerler pH Alt sınır 7.2 % Üst sınır 7.6 %

pCO2 Alt sınır 20 mmHg Üst sınır 70 mmHg

pO2 Alt sınır 45 mmHg Na Alt sınır 120 mmol/L

Üst sınır 160 mmol/L K Alt sınır 2.8 mmol/L

Üst sınır 6.2 mmol/L HCO3 Alt sınır 10 mmol/L

Üst sınır 40 mmol/L Ca Alt sınır 0.78 mmol/L

Üst sınır 1.58 mmol/L Hct Alt sınır 18 %

Üst sınır 60 % Glu Alt sınır 40 mg/dl

Üst sınır 450 mg/dl -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

54

57

KARBAMAZEPĠN

EĢ Anlamlı Tegretol Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır (Acil test) Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 48 saat

(-20) °C‟de >48 saat Terapotik Konsantrasyon 8 – 12 µg/ml Panik Değer Üst sınır; 15 µg/ml Uyarı: Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KLORÜR (SERUM)

EĢ Anlamlı CI Metot ISE Referans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (25) °C‟de stabil

Referans Aralığı 98-107 mmol/L Panik Değer Alt sınır; 80 mmol/L

Üst sınır; 120 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KLORÜR (BOS)

EĢ Anlamlı CI Metot ISE Referans Numune Türü BOS Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Stabilitesi 20 - 25 °C‟de 24 saat

2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı Ġnfant 110 - 130 mmol/L

YetiĢkin 118 - 132 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KLORÜR (ĠDRAR)

EĢ Anlamlı CI Metot ISE Referans

55

58

Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar volümü

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri YanlıĢ toplanan idrar Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün Referans Aralığı 24 saatlik idrar: 110 - 250 mmol/24 saat

Spot idrar: 46 – 168 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KOLESTEROL (TOTAL - SERUM)

EĢ Anlamlı Total kolesterol Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 3 ay

Referans Aralığı Normal <200 mg/dl Sınırda yüksek risk 200 – 239 mg/dl Yüksek risk >240 mg/dl

Uyarı: İdeal numune alma şartları; son 3 haftada diyette değişiklik yapılmaması, stabil vücut ağırlığı ve 12 saatlik açlık. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KOLESTEROL (TOTAL – PARASENTEZ)


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KOLĠNESTERAZ

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 6 saat

2 - 8 °C‟de 7 gün (-20) °C‟de 1 yıl

56

59

Referans Aralığı Çocuk 5320 - 12920 U/L Erkek 5320 - 12920 U/L 16-39 yaĢ Kadın 4260 - 11250 U/L 18-41 yaĢ Hamile OKS kullanan Kadın 3650 - 9120 U/L >40 yaĢ Kadın 5320 - 12920 U/L

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KORTĠZOL

EĢ Anlamlı Hidrokortizon, Compound F Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 ay Referans Aralığı Öğleden önce 3,7 - 19,4 µg/dl

Öğleden sonra 2,9 - 17,3 µg/dl ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KREATĠN KĠNAZ

EĢ Anlamlı CK, Total Kreatin Kinaz, CPK Metot Spektrofotometrik, kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Lipemi, Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 2 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı Erkek: < 190 U/L Kadın: < 170 U/L

Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KREATĠN KĠNAZ – MB

EĢ Anlamlı CK-MB Metot Spektrofotometre Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Lipemi, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilite 15 - 25 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 8 gün

57

60

(-15) - (-20) °C‟de 1 ay Referans Aralığı 0 - 24 U/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KREATĠNĠN (SERUM)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 3 ay

Referans Aralığı Çocuk 0,24 – 0,9 mg/dl Kadın 0,5 – 0,9 mg/dl Erkek 0,7 - 1,2 mg/dl

Panik Değer Üst sınır ; 5 mg/dl (Diyaliz hastaları dıĢında) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KREATĠNĠN (PARASENTEZ)


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KREATĠNĠN (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü 24 saatlik idrar ve spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı 24 saatlik idrar soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 6N HCI veya

borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. Ġdrar miktarı belirtilmelidir.

ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan idrar Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 3 gün

2 - 8 °C‟de 8 gün (-15) - (-25) °C‟de 3 hafta

Referans Aralığı 24 saatlik idrar Kadın 740 - 1570 mg/24 saat Erkek 1040-2350 mg/24 saat

Spot idrar Kadın 28 - 217 mg/dl Erkek 39 - 259 mg/dl

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LAKTAT DEHĠDROGENAZ (KAN)

EĢ Anlamlı LDH, LD, Laktik asit dehidrogenaz

58

61

Metot Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Lipemi Stabilite 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 4 gün (-20) °C‟de 6 hafta

Referans Aralığı 240 - 480 U/L Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LAKTAT DEHĠDROGENAZ (BOS, PARASENTEZ)

Metot Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Numune Türü BOS, Parasentez mayi Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı kapaklı tüp, jelsiz tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 24 saat

2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı Serum LDH düzeyinin %10‟dur ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LDL KOLESTEROL

EĢ Anlamlı LDL-C Metot Spektrofotometrik, enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-70) °C‟de 30 gün Referans Aralığı Ġstenen düzey < 100 mg/dl

Sınırda yüksek 130 – 160 mg/dl Yüksek 160 - 189 mg/dl Çok yüksek >190 mg/dl

Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LĠPAZ

EĢ Anlamlı Triaçilgliserol açilhidrolaz Metot Kolorimetrik enzim testi Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml

59

62

Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 hafta

2 - 8 °C‟de 1 hafta (-15) - (-25) °C‟de 1 yıl

Referans Aralığı 13 - 60 U/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LĠTYUM

EĢ Anlamlı Li Metot ISE Direkt Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de stabil

Referans Aralığı Terapotik konsantrasyon 0,6 - 1,2 mmol/L Toksik konsantrasyon >2 mmol/L

Uyarı: Numune son dozdan en az 12 saat sonra alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LUTEĠNĠZAN HORMON

EĢ Anlamlı Luteotropin, LH Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı Folliküler Faz 2,39 - 6,6 mIU/ml

Mid Cycle 9,06 - 74,24 mIU/ml Luteal Faz 0,9 - 9,33 mIU/ml Post Menapozal Faz 10,39 - 64,57 mIU/ml Erkek 1,14 - 8,75 mIU/ml

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- MAGNEZYUM

EĢ Anlamlı Mg Metot Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün

60

63

Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde, Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır.

Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 1 yıl

Referans Aralığı 1,58 - 2,55 mg/dl Panik Değer Alt sınır; 1,5 mg/dl

Üst sınır; 2,6 mg/dl Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- MĠKROALBUMĠN

Metot Immunotürbidimetrik Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 5 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı

belirtilmelidir. Spot idrar için sabah ikinci idrar alınmalı. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 1 ay (-15) - (-25) °C‟de 6 ay

Referans Aralığı 24 saatlik idrarda < 30 mg/24 saat Spot Ġdrarda < 20 mg/g kreatinin

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- METANEFRĠNLER (ĠDRAR)

EĢ Anlamlı Metanefrin, Normetanefrin Metot HPLC Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 10 ml Numune Kabı 6N HCI üzerine 24 saat idrar toplanır. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor zamanı 15 günde bir raporlandırılır. (Laboratuvardan gün alınır.) Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan numune. Stabilite 2 - 8 °C‟de 7 gün

(-20) °C‟de 3 ay Referans Aralığı Metanefrin 0 - 320 µg/24 saat

Normetanefrin 0 - 390 µg/24 saat ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROTEĠN (BOS)

Metot Türbidimetrik Numne Türü BOS Numune Miktarı 200 µl Numune Kabı Kırmızı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri BOS‟un hemorajik olması, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 6 gün (-15) - (-25) °C‟de >1 yıl

61

64

Referans Aralığı 15 - 45 mg/dL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROTEĠN (ĠDRAR)

Metot Türbidimetrik Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hatalı toplanan numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) - (-25) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı 24 saatlik idrarda < 140 mg/24 saat Spot idrarda < 150 mg/L

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- OSMOLARĠTE (KAN)

Metot Osmometrik, Freezing point menasurement Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içinde raporlandırılır. Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 24 saat

20 - 25 °C‟de 3 saat Referans Aralığı 270 - 330 mosmol/kg ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- OSMOLARĠTE (ĠDRAR)

Metot Osmometrik, Freezing point menasurement Numune Türü Spot idrar Numune Miktarı 1 ml ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içinde raporlandırılır. Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 24 saat

20 - 25 °C‟de 3 saat Referans Aralığı 300 - 900 mosmol/kg ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PANKREATĠK AMĠLAZ

Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 7 gün

2 - 8 °C‟de 1 ay Referans Aralığı 13 - 53 U/L

62

65

Uyarı: Hastadan açlık kanı alınmalıdır ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PARATĠROĠD HORMON (ĠNTAKT)

EĢ Anlamlı iPTH, Parathyrin, Parathormon Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 2 gün Referans Aralığı 15 – 68,3 pg/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- POTASYUM (KAN)

EĢ Anlamlı K Metot ISE Ġndirekt Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 14 gün


Referans Aralığı 3,5 - 5,1 mmol/L Uyarı: Diürnal varyasyonu vardır. Sabah saat 08:00’de maksimum, akşam 22:00’de ise minimumdur. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- POTASYUM (ĠDRAR)

Metot ISE Ġndirekt Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 14 gün Referans Aralığı 24 saatlik idrarda: 25 - 125 mmol/24 saat

Spot idrarda: 20 – 80 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROGESTERON

EĢ Anlamlı C-21 steroid, P4 Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp

63

66

ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 6 ay Referans Aralığı Folliküler Faz < 0,1 - 0,3 ng/ml

Luteal Faz 1,2 - 15,9 ng/ml Post Menapozal Faz < 0,1 - 0,2 ng/ml Gebelerde; 1.trimester 2,8 - 147,3 ng/ml

2. trimester 22,5 - 95,3 ng/ml 3. trimester 27,9 - 242,5 ng/ml

Erkek <0,1 - 0,2 ng/ml Uyarı: 17-OH progesteronun yüksek konsantrasyonu bazı analizlerde progesteronun yalancı yüksekliğine sebep olur. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROLAKTĠN

EĢ Anlamlı PRL Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 1 yıl Referans Aralığı Kadın = 5.18 - 26.53 ng/mL

Erkek = 3.46 - 19.40 ng/mL Uyarı: Uyku, stres, egzersiz, gebelik ve koitus sonrasında prolaktin düzeyi artar. Sabahları prolaktin düzeyleri en üst seviyede bulunur. Bu nedenle hasta uyandıktan 3-4 saat sonra örnek alınmalıdır. Ayrıca hastanın aç olması tercih edilir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROSTAT SPESĠFĠK ANTĠJEN (TOTAL)

EĢ Anlamlı PSA (Total) Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de >24 saat Referans Aralığı 0 - 4 ng/ml Uyarı: Rektal muayene ve sonda uygulamasından sonra numune alınması için 72 saat beklenmelidir. PSA değerleri günden güne değişebilir ve yaşla birlikte artar. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

64

67

PROSTAT SPESĠFĠK ANTĠJEN (SERBEST)

EĢ Anlamlı PSA (Serbest) Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de >24 saat Referans Aralığı 0 - 0,934 ng/ml Uyar: Rektal muayene ve sonda uygulamasından sonra numune alınması için 72 saat beklenmelidir. PSA değerleri günden güne değişebilir ve yaşla birlikte artar. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PROTEĠN ELEKTROFOREZĠ

Metot Kapiller elektroforez Numune Türü Serum Numune Miktarı 200 µl Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 15 günde bir raporlandırılır. Stabilitesi 20 - 25 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 10 gün (-20) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı Albumin % 55,8 - 66,1 Alpha 1 % 2,9 - 4,9 Alpha 2 % 7,1 - 11,8 Beta 1 % 4,7 - 7,2 Beta 2 % 3,2 - 6,5 Gamma % 11,1 - 18,8

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SALĠSĠLAT

Metot Spektrofotometrik

Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 4 °C‟de 2 hafta Referans Aralığı Terapotik konsantrasyon: 30 – 300 µg/ml

Toksik konsantrasyon: >300 µg/ml

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SERBEST T3

EĢ Anlamlı Serbest triiyodotironin, FT3, ST3

Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum

65

68

Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de >6 gün Referans Aralığı 1,71 – 3,71 pg/mL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SERBEST T4

EĢ Anlamlı Serbest tiroksin, FT4, sT4



(-10) °C‟de >6 gün Referans Aralığı 0,7 – 1,48 ng/mL Uyarı: Anti-tiroksin otoantikorları ve romatoid faktör varlığında, düşük moleküler ağırlıklı heparin tedavisinde sonuçlar yanıltıcı olabilir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SEKS HORMON BAĞLAYICI GLOBULĠN (SHBG)

EĢ Anlamlı SHBG Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de 3 ay Referans Aralığı Erkek 13,5 - 71,4 nmol/L

Kadın 19,8 - 155,2 nmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SERULOPLAZMĠN

Metot Ġmmunotürbidimetrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 3 gün

66

69

(-15) - (-25) °C‟de 1 ay Referans Aralığı 20 – 60 mg/dl ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SĠKLOSPORĠN A (Cs-A)

Metot Enzim Çoğaltıcı Ġmmünolojik Test Tekniği (EMĠT) Numune Türü Tam kan Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Mor kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Haftada bir gün çalıĢılır. (Laboratuvardan gün alınmalıdır.) Rapor Zamanı Haftada bir gün raporlandırılır. (Laboratuvardan gün alınır) Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Stabilitesi 18 - 25 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 1 hafta (-20) °C‟de 3 ay

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SODYUM (KAN)

EĢ Anlamlı Na Metot ISE Ġndirekt Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,



Referans Aralığı 136 - 145 mmol/L Panik Değer Alt sınır; 120 mmol/L

Üst sınır; 160 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SODYUM (ĠDRAR)

EĢ Anlamlı Na Metot ISE Ġndirekt Numune Türü 24 saatlik idrar, spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hatalı toplanan numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı 24 saatlik idrarda: 40 - 220 mmol/24 saat

Spot idrarda: 40 – 150 mmol/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TAKROLĠMUS (FK-506)

EĢ Anlamlı Fujimycin, FK-506 Metot Kemiluminesans

67

70

Numune Türü Plazma Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Mor kapaklı tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası gelen numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası gelen numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz, lipemi, sarılık, hiperproteinemi, pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7 gün

(-10) °C‟de 6 ay Terapotik Aralığı 5 - 20 ng/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TAM ĠDRAR TAHLĠLĠ

EĢ Anlamlı TĠT Metot Strip, mikroskobik inceleme Numune Türü Spot idrar (orta idrar tercih edilir) Numune Miktarı 2 ml Numune Kabı Nonsteril idrar bardağı, bebekler için cinsiyetine göre idrar torbası ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune, uzun süre bekletilmiĢ numune, uygun kapta gönderilmeyen

numune, bayanlar için menstrüasyon döneminde verilen numune. Panik Değer Kimyasal Analiz; Glukoz ve keton için kuvvetli pozitif test

Mikroskobik Analiz; Patolojik kristaller (ürat, sistein, lösin, tirozin) bulunması Uyarı: Sabah ilk idrar ve orta akım idrarı tercih edilir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BÖBREK TAġ ANALĠZĠ

Metot Kantitatif Numune Türü Üriner sistem taĢı Numune Miktarı 50 mg ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası gelen numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası gelen numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune Kullanım: Üriner sistem taşlarının içeriğinin belirlenmesinde kullanılır. Taşta karbonat, sistin, fosfat, magnezyum, kalsiyum, amonyum, ürik asit ve okzalat varlığı kantitatif olarak bakılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TEOFĠLĠN

Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 25 °C‟de 8 saat

2 - 8 °C‟de 1 hafta (-20) °C‟de 2 ay

Terapotik Aralığı 10 - 20 µg/ml -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

68

71

TESTOSTERON (TOTAL)



(-10) °C‟de 6 ay Referans Aralığı Kadın = 0.13 - 1,08 ng/mL

Erkek = 1.66 - 8.11 ng/mL

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TĠROGLOBULĠN (TG)



(-20) °C‟de 2 ay Referans Aralığı 1,6 – 59,9 ng/ml Uyarı: Tiroid muayenesinden sonra numune alınmamalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TĠROĠD STĠMULAN HORMON

EĢ Anlamlı TSH, s-TSH, Tirotropin Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-10) °C‟de 6 ay Referans Aralığı 0,35 - 4,94 µIU/ml Uyarı: Diurnal ritmi vardır. Saat 02:00-04:00 arasında maksimum, 17:00-18:00 arasında ise minimum düzeydedir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TOTAL PROTEĠN (SERUM)

Metot Spektrofotometre Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml

69

72


Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 1 ay

(-15) - (-25) °C‟de 6 ay Referans Aralığı Umblical cord 4,8 - 8 g/dl

Prematüre 3,6 - 6 g/dl Yenidoğan 4,6 - 7 g/dl 1 ay - 2 yaĢ 5,1 - 7,5 g/dl >3 yaĢ 6 - 8,7 g/dl

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TOTAL PROTEĠN (BOS)

Metot Spektrofotometre Numune Türü BOS Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri BOS‟un hemorajik olması, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 6 gün (-15) – (-25) °C‟de >1 yıl

Referans Aralığı 15 - 45 mg/dL ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TOTAL PROTEĠN (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometre Numune Türü 24 saatlik idrar veya spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Numune soğuk ortamda saklanmalıdır. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 1 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) – (-25) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı 24 saatlik idrarda < 140 mg/24 saat Spot idrarda < 150 mg/L

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TOTAL PROTEĠN (PARASENTEZ)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

70

73

TRANSFERRĠN

Metot Ġmmunotürbidimetrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 8 gün (-15) - (-25) °C‟de 6 ay

Referans Aralığı 2 - 3,6 g/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TRĠGLĠSERĠD (SERUM)

EĢ Anlamlı TG Metot Spektrofotometrik, Enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 5-7 gün

(-15) – (-25) °C‟de 3 ay (-60) – (-80) °C‟de Birkaç yıl

Referans Aralığı < 200 mg/dl Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TRĠGLĠSERĠD (PARASENTEZ)

Metot Spektrofotometrik Numune Türü Parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TROPONĠN I

EĢ Anlamlı TnI, Trop I Metot Enzim Bağlayıcı Floresan Yöntem (ELFA) Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 1 saat içerisinde raporlandırılır. Numne Ret Kriteri Yetersiz numune Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 48 saat

(-60) °C‟de 4 ay

71

74

Referans Aralığı < 0.01 µg/L ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÜÇLÜ TEST

Parametreler β-HCG, Östriol, AFP Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-20) °C‟de 2 ay ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÜRE (KAN)

Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) – (-25) °C‟de 1 yıl

Referans Aralığı 16,6 – 48,5 mg/dl Uyarı: Hastadan açlık numuneler alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÜRE (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü 24 saatlik idrar veya spot idrar Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 2 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-15) – (-25) °C‟de 1 ay

Referans Aralığı 24 saatlik idrarda < 35 g/24 saat Spot idrarda 0,9 - 3 g/dl

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÜRĠK ASĠT (KAN)

EĢ Anlamlı Ürat, ÜA Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü Serum

72

75

Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,


(-15) – (-25) °C‟de 6 ay Referans Aralığı Kadın 2,4 – 5,7 mg/dl

Erkek 3,4 – 7 mg/dl Uyarı: Hastadan açlık numunesi alınmalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÜRĠK ASĠT (ĠDRAR)

Metot Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Numune Türü 24 saatlik Numune Miktarı 2 ml Numune Kabı Soğuk ortamda saklanmalıdır. 24 saatlik idrar için numune miktarı

belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Uygun toplanmayan numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 4 gün Referans Aralığı 24 saatlik idrarda 200 - 1000 mg/24 saat ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VALPROĠK ASĠT

Metot Floresan polarizasyonu Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi 15 - 25 °C‟de 2 gün

2 - 8 °C‟de 7 gün (-20) °C‟de 3 ay

Terapotik Aralığı 50 - 100 µg/ml Uyar: Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VANĠLMANDELĠK ASĠT

EĢ Anlamlı VMA, 3-Metoksi-4-Hidroksimandelik Asit Metot HPLC (Yüksek Performanslı Likit Kromatografi) Numune Türü 24 saatlik idrar Numune Miktarı 10 ml Numune Kabı 6N‟lik HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlar kabul edilir. 24 saatlik

idrar miktarı belirtilmelidir. ÇalıĢma Zamanı 15 günde bir çalıĢılır. Rapor Zamanı Laboratuvardan gün alınmalıdır. Numune Ret Kriteri Hatalı toplanan numune. Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 7 gün Referans Aralığı 0-6 yaĢ 1-2,6 mg/24h

73

76

6-10 yaĢ 2-3,2 mg/24h 11-16 yaĢ 2,3-5,2 mg/24h >16 yaĢ 1,4-6,6 mg/24h

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VĠTAMĠN B12

EĢ Anlamlı Siyanokobalamin, Vit B12 Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Pıhtılı numune, yetersiz numune Stabilitesi (-20) °C‟de 6 - 8 hafta Referans Aralığı Kadın < 1 yaĢ 228 - 1515 pg/ml

2 - 12 yaĢ 196 - 1410 pg/ml 13 - 18 yaĢ 182 - 820 pg/ml >18 yaĢ 191 - 663 pg/ml

Erkek < 1yaĢ 293 - 1210 pg/ml 2 - 12 yaĢ 183 - 1215 pg/ml 13 - 18 yaĢ 214 - 864 pg/ml >18 yaĢ 191 - 663 pg/ml

Uyarı: Hastadan açlık numuneler alımalıdır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VĠTAMĠN D (25-OH VĠTAMĠN D)

EĢ Anlamlı 25-Hidroksi kolekalsiferol, 25(OH) Kalsiferol, Kalsiferol Metot Kemiluminesans Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor zamanı Saat 08:00 – 15:00 arası alınan numuneler aynı gün içinde,

Saat 15:00 – 17:00 arası alınan numuneler ertesi gün raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter, pıhtılı numune, yetersiz numune. Stabilitesi 2 - 8 °C‟de 12 gün

15-30 °C‟de 3 gün Referans Aralığı KıĢ Mevsimi 8 - 46 ng/ml

Yaz Mevsimi 15 - 60 ng/ml ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- VÜCUT SIVILARI pH ÖLÇÜMÜ

Metot pH Elektrot Numune Türü Serum, spot idrar, parasentez sıvısı Numune Miktarı 1 ml Numune Kabı Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp, nonsteril idrar tüpü ÇalıĢma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün içerisinde raporlandırılır. Numune Ret Kriteri Yetersiz numune

74

77

LABORATUVAR GÜVENLĠK KILAVUZU

LABORATUVAR GENEL KURALLARI

Laboratuvar ortamında çalıĢanların sağlık ve güvenliği için temel güvenlik kurallarına uyulması büyük önem

taĢımaktadır. Bu sebeple aĢağıda tanımlanan kurallara ve laboratuvar sorumluları tarafından

yapılan/yapılacak olan uyarılara uyulması gerekmektedir. Buna göre belirlenen genel kurallar aĢağıda

verilmiĢtir:

1. Laboratuvarda çalıĢılırken uzun beyaz önlük giyilmesi ve laboratuvarda bulunulduğu süre boyunca

önünün ilikli tutulması zorunludur.

2. Laboratuvarda rahat ve düz ayakkabı giyilmesi ve özellikle açık ayakkabı giyilmemesi gerekmektedir.

3. ÇalıĢmanın niteliğine göre gerektiğinde eldiven ve koruyucu gözlük kullanılmalıdır.

4. Laboratuvar dıĢına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven, vb. ile çıkılması yasaktır.

5. Laboratuvarda sigara içilmesi kesinlikle yasaktır.

6. Laboratuvarda yemek, içmek ve gıda malzemelerini bulundurmak, laboratuvar ekipmanlarını bu amaçla

kullanmak yasaktır.

7. ÇalıĢma esnasında saçlar uzun ise mutlaka toplanmalıdır.

8. Laboratuvarda çatlak ve kırık cam eĢyalar kullanılmamalıdır.

9. Laboratuvarda çalıĢılırken ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir.

10. Laboratuvarda bulunan hiç bir kimyasal madde koklanmamalı veya tadılmamalıdır.

11. Deri yoluyla hastalıkların bulaĢma riskinden dolayı laboratuvar ortamında çalıĢılırken açık yaralar

mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır.

12. ÇalıĢmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.

13. Laboratuvarda baĢkalarının da çalıĢtığı düĢünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla Ģaka yapılmamalıdır.

14. Katı haldeki maddeler ĢiĢelerden daima temiz bir spatül veya kaĢıkla alınmalıdır. Aynı kaĢık

temizlenmeden baĢka bir madde için kullanılmamalıdır. ġiĢe kapakları hiçbir zaman alt tarafları ile

masa üzerine konulmamalıdır. Aksi takdirde, kapak yabancı maddelerle kirleneceği için tekrar ĢiĢeye

yerleĢtirilince bu yabancı maddeler ĢiĢe içindeki saf madde veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir.

15. Cam kapaklı ĢiĢeler açılamadığı durumlarda ĢiĢe kapağına bir tahta parçası ile hafifçe vurularak

gevĢetilmeli, bu fayda etmediği takdirde camın geniĢlemesi için küçük bir alevle ĢiĢe döndürülerek

boğazı dikkatlice ısıtılmalı veya ĢiĢe bir müddet su içinde batırılmıĢ vaziyette bırakılmalıdır. Kapaklı ve

tıpa ile kapatılmıĢ kaplardaki madde kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateĢe dayanıklı iĢareti taĢımayan

kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.

16. ġiĢelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek Ģekilde tutulmalıdır. Aksi halde ĢiĢenin ağzından

akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. ġiĢenin ağzında kalan son damlaların da ĢiĢenin kendi

kapağı ile silinmesi en uygun Ģekildir.

17. Çözelti konulan ĢiĢelerin etiketlenmesi gerek görünüĢ ve gerekse yanlıĢlıklara meydan verilmemesi için

75

78

gereklidir. Kağıt etiket kullanılıyorsa yazılar ıslanınca akmayan kalemle yazılmalıdır. Direkt cam üzerine

yapılacak iĢaretlemeler için cam kalemi kullanılmalıdır.

18. Organik çözücüler lavaboya dökülmemelidir.

19. ġiĢelerin kapak veya tıpaları değiĢtirilmemelidir. Çözelti, ĢiĢelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım

geniĢleme payı olarak boĢ bırakılmalıdır.

20. Cam kesme ve mantara geçirme durumlarında ellerin kesilmemesi için özel eldiven veya bez

kullanılmalıdır. Ucu sivri, kırık cam tüplerine, borulara lastik tıpa geçirilmemelidir. Böyle uçlar; havagazı

ocağı, zımpara veya eğe ile düzgün hale getirilmelidir.

21. Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aĢağıya doğru yavaĢ yavaĢ ısıtılmalı ve

tüp çok hafif Ģekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalıĢan kiĢiye doğru

tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan aĢağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.

22. Benzen, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan

laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o

yanan buharlar ateĢi taĢıyabilir.

23. Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen

siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalıĢılmalıdır.

24. Civa herhangi bir Ģekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır.

Eğer toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline

getirilerek zararsız hale sokulmalıdır.

25. Termometre kırıklarının cıvalı kısımları ya da cıva artıkları asla çöpe ya da lavaboya atılmamalıdır.

26. Kimyasallar taĢınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile ĢiĢenin altından

kavranmalıdır. Desikatör taĢınırken mutlaka kapak ve ana kısım birlikte tutulmalıdır. Desikatör

kapakları ara sıra vazelin ile yağlanmalıdır.

27. Asit, baz gibi aĢındırıcı-yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde derhal bol miktarda su

ile yıkanmalıdır.

28. Laboratuvar kapıları güvenlik açısından her zaman kapalı tutulmalıdır.

29. Her türlü deney ve analiz hafta içi mesai saatleri içinde yapılmak üzere planlanmalıdır.

30. Hafta içi mesai saatleri dıĢında, hafta sonu tek baĢına ve laboratuvar sorumlu personeli olmadan

çalıĢılması yasaktır.

31. Laboratuvarda çalıĢma grubuna dahil olmayan kimsenin bulunmaması gerekmektedir.

76

79

LABORATUVAR CĠHAZ/EKĠPMANININ KULLANIMINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR

Puar

1. Laboratuvarda kullanılan çözücülerin ĢiĢelerinden alınması için kullanılmaktadır. Çözücüler kesinlikle

ağız yoluyla çekilmemelidir.

2. Puar içine sıvı kaçırılmamasına özen gösterilmelidir. Kaçması durumunda puarın içindeki sıvı

boĢaltılmalı ve kuruyuncaya kadar kullanılmamalıdır.

3. Puarı kullanırken öncelikle üzerindeki A (Air) yani hava kısmından puarın içindeki hava boĢaltılır daha

sonra pipet çözücü ĢiĢesine daldırılarak S (Suction) yani emme butonundan çözücü pipetin içine çekilir

ve son olarak da E (Empty) yani boĢaltma butonuna basılarak çözücü istenilen yere boĢaltılır.

Distile Su

1. Distile su üreten cihaza müdahale edilmemelidir.

2. Distile su bidonundaki su rezervi azaldığında laboratuvar yönetimine haber verilmelidir.

3. Pisetlerin içinden pipetle distile su çekilmemelidir.

Süzme Seti

1. Süzme setinin su jetine bağlı olduğundan emin olunmalıdır.

2. Erlenin içine su kaçmaması için su vanasının kontrollü açılması gerekmektedir.

3. Süzme iĢlemi bittikten sonra su vanası kapatılmalıdır.

4. Süzme seti kullanıldıktan sonra temiz bırakılmalıdır.

pH Metre

1. Her pH metrenin farklı kalibrasyon yöntemi olduğu bilinmelidir.

2. pH metrenin kalibre edilmiĢ olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kalibre edilmemiĢ ise, o pH metre için

verilen kullanma bilgileri takip edilerek kalibre edilmelidir.

3. Kalibrasyon çözeltileri temiz tutulmalıdır. Prob, distile suyla iyice yıkanıp kurulandıktan sonra

kalibrasyon çözeltilerine daldırılmalıdır.

4. Kalibre edilmiĢ pH metre gün boyunca kapatılmamalıdır. Elektrik kesilmesi durumunda pH metre

yeniden kalibre edilmelidir.

5. Ölçüm sırasında prob dik tutulmalıdır. Ölçüm yapılan sıvı probla karıĢtırılmamalı, prob sabitlenmelidir.

6. KarıĢtırma amacıyla manyetik karıĢtırıcı kullanılmalıdır. Magnetin (karıĢtırıcı çubuk) proba

çarpmamasına dikkat edilmelidir.

7. Ölçüm yapılmadığı zamanlarda probun koruma çözeltisi içinde durmasına dikkat edilmelidir.

8. Koruma çözeltisi dökülmemeli, üzerine su eklenmemelidir. Çözeltinin temiz kalması için prob yıkanıp

kurulanmadan çözelti içine daldırılmamalıdır.

77

80

Etüv/Fırın

1. Sıcaklık ayarı değiĢtirmemelidir.

2. Cihazların kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır.

3. Plastik eldivenle etüv/fırın kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıkta çalıĢırken maĢa ve/veya ısıya dayanıklı

eldiven kullanılmalıdır.

4. Çözücülerle yıkanan malzemeler, patlama riski nedeniyle kurutulmak üzere etüve konulmamalıdır.

5. Plastik malzemeler etüve konulmamalıdır.

6. Numune kaplarının ve maĢanın fırın cidarına değmemesine dikkat edilmelidir.

Vakumlu Etüv/Fırın

1. Fırının vakum altında çalıĢırken kapağı kesinlikle açılmaya zorlanmamalıdır.

2. Fırının içi daima temiz ve kuru tutulmalıdır.

3. Vakum istenilen seviyeye geldiğinde vakum pompası kapatılmalıdır.

4. Cihazın kapağını açmadan önce vakum boĢaltılmalıdır.

Hassas Terazi

1. Hassas terazi kullanılmadığı zamanlarda kapakları kapalı ve yüksüz olmalıdır.

2. Terazinin yatay pozisyonu kontrol edilmelidir.

3. Su terazisindeki hava kabarcığının ortalanmıĢ olması gereklidir.

4. Hassas terazi üzerine ve etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir.

5. Dökülen kimyasal maddeler fırça ile temizlenmelidir.

6. Kullanılmadığı durumlarda cihaz stand by konumunda olmalıdır.

Çeker Ocak

1. DeriĢik asit, baz ve uçucu çözücülerle çalıĢılırken zehirli gazların ve buharların solunmaması için çeker

ocak kullanılması gerekmektedir.

2. Çeker ocaklar, kullanılmadan önce havalandırma sistemi çalıĢtırılmalıdır.

3. Çeker ocakta yapılan her türlü iĢlem sırasında koruyucu gözlük kullanılmalıdır.

4. Organik bileĢiklerle çalıĢılırken ısıl iĢlem uygulaması sadece çeker ocaklarda gerçekleĢtirilmelidir.

5. Çeker ocakla çalıĢılırken kimyasal maddeler, çeker ocağın ön kısmından en az 15 cm içeriye

konulmalıdır ve çeker ocağın camı mümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır.

6. Patlayıcı/yanıcı kimyasal maddeler ile çeker ocak içinde çalıĢırken kullanılacak tüm ekipmanların

elektrik bağlantısı önceden yapılmalıdır.

78

81

Distilasyon Seti

1. Distilasyon sisteminde ısıtıcı ayarı çok fazla açılmamalı, distile edilecek maddelerin kaynama sıcaklığına

göre ayarlanmalıdır.

2. Distilasyon iĢlemi öncesinde patlama riski nedeniyle soğutma suyunun açık olduğundan emin

olunmalıdır.

3. Distilasyon iĢlemi sırasında soğutma suyu sıklıkla kontrol edilmeli, aĢırı ısınmadığından emin

olunmalıdır.

4. Soğutma suyu, distilasyon iĢleminde en son adım olarak kapatılmalıdır.

Su Banyosu

1. Cihazın su seviyesi sık sık kontrol edilmeli ve düĢükse distile su ile (ısıtıcı yüzeyden en az bir parmak

mesafede yukarıda) tamamlanmalıdır.

2. Cihaz ile çalıĢılırken buhara dikkat edilmeli; gerekli koruyucu malzemeler kullanılmalıdır.

3. Su banyosu çalıĢma bittikten sonra kapatılmalıdır.

Manyetik KarıĢtırıcı/Isıtıcı

1. Isıtıcı yüzeye plastik/lastik malzemeler konulmamalıdır.

2. Isıtıcı yüzeye herhangi kimyasal madde dökülmemesine dikkat edilmelidir.

3. Sıcak ısıtıcı yüzeyine dokunulmamalıdır.

4. Çözeltinin dıĢarıya sıçramasını önlemek ve magnetin düzgün bir Ģekilde dönmesini sağlamak için

karıĢtırma hızı yavaĢça arttırılmalıdır.

Mantolu Isıtıcı

1. Isıtıcı içine kesinlikle su vb. sıvı dökülmemelidir.

Gaz Tüpleri

2. Gaz tüpleri devrilmelerini önleyecek Ģekilde zincirle sabitlenmelidir.

3. Gaz tüpleri, tüp taĢımak amacıyla özel olarak tasarlanmıĢ taĢıyıcılarla taĢınmalıdır.

4. Gaz tüplerinin taĢıma esnasında veya kullanılmadıklarında kapakları kapalı tutulmalıdır.

5. Gaz tüplerinin bağlantıları laboratuvar teknik elemanlarınca yapılmalıdır.

6. BoĢ gaz tüpleri iĢaretlenmeli ve laboratuvar yönetimi bilgilendirilmelidir.

7. Bağlantı hortumları, regülatör vs. günlük olarak kontrol edilmelidir.

79

82

LABORATUVARDA ÇALIġMA KURALLARI

ÇalıĢma Alanlarının Temizlenmesi

1. Laboratuvarda çalıĢma alanları her zaman temiz tutulmalıdır.

2. Laboratuvar çalıĢmalarının bitiminde, kullanılan tezgâhlar ve cam malzemeler mutlaka temiz

bırakılmalıdır.

3. Laboratuvar ortamına numune/kimyasal madde dökülmesi durumunda temizlenmeli ve gerekirse

laboratuvar sorumlusuna haber verilmelidir.

4. Laboratuvar çalıĢmalarından çıkan atıklar, Laboratuvar Yönetimi‟nce tanımlanan kurallar

doğrultusunda uzaklaĢtırılmalıdır.

5. Laboratuvar malzemelerinin temizliği sırasında eldiven ve gerekli olması durumunda gözlük

kullanılmalıdır.

Çözelti Hazırlama

1. Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin “Güvenlik Bilgi Formlarında (Material Safety Data Sheet,

MSDS)” belirtilen güvenlik önlemleri alınmalıdır.

2. Korozif maddelerle çözelti hazırlanması sırasında mutlaka koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.

3. Laboratuvarda yanıcı ve toksik maddelerle çalıĢılırken mutlaka çeker ocak kullanılmalıdır.

4. Asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli, asit suya azar azar karıĢtırılarak ilave edilmelidir.

5. Çözeltiler ihtiyaca uygun miktarlarda hazırlanmalıdır.

6. Çözelti için kullanılacak kimyasal maddeler, stok kabından gerekli miktarda alınmalı ve artan kimyasal

madde stok kabına tekrar geri konulmamalıdır.

7. Stok ĢiĢesine pipet daldırılmamalıdır.

8. Pipet kullanırken mutlaka puar kullanılmalıdır. Kesinlikle ağız ile kimyasal madde çekilmemelidir.

Numune ve Çözelti Saklama

1. Oda sıcaklığında bozulabilecek numuneler, standartlar ve yüksek uçuculuğa sahip olan kimyasallar

buzdolabında ağzı kapalı ĢiĢelerde saklanmalıdır.

Kimyasal Madde Stoklama

1. Laboratuvar yönetimi tarafından alınan her türlü kimyasal madde “kimyasal madde saklama odası”nda

stoklanmalıdır. AraĢtırma/uygulama projelerine ait kimyasal maddelerin bu durumları üzerlerindeki

etikette ve envanterde belirtilmelidir.

2. Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmalıdır ve kullanıldıktan sonra yerlerine geri

konulmalıdır.

3. Satın alınan kimyasal maddeler envantere kaydedilmeli ve Güvenlik Bilgi Formları, MSDS dosyasına

eklenmelidir.

4. Azalan kimyasal maddeler envanterde ayrılan açıklama bölümüne kaydedilmeli ve laboratuvar

80

83

sorumlusuna bildirilmelidir.

5. Korozif maddeler çelik dolaplarda saklanmalıdır.

6. Uçucu özelliğe sahip kimyasal maddeler +4°C bölümünde saklanmalıdır.

7. Kimyasal madde miktarı ihtiyaca göre belirlenmeli ve maddenin raf ömrü göz önünde bulundurularak

satın alınmalıdır.

Etiketleme

1. Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanıĢ tarihi, saklama

süresi, numune sahibi, çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer

almalıdır.

2. Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da yeni kabın etiketlenmesi

unutulmamalıdır.

Atıkların UzaklaĢtırılması

1. Laboratuvarda oluĢan atıklar, kimyasal özelliklerine göre sınıflandırılarak uzaklaĢtırılmaktadır.

2. Atık kutularında belirtilen sınıflara dikkat ederek atıklar uzaklaĢtırılmalıdır.

3. Çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalıdır, etiketlenmiĢ olan bu malzemenin cinsi (erlen, balon

joje vb.) ve laboratuvar kodu (S6 gibi) laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir.

81

84

GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU (Material Safety Data Sheet, MSDS)

Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasal maddelerle ilgili bilgiye çabuk eriĢim

sağlamaktır. Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır. Formların laboratuvar yönetiminden veya

internetten temin edilmesi ve herhangi bir kimyasal madde ile çalıĢmaya baĢlamadan önce MSDS mutlaka

gözden geçirilmelidir. Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür.

Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde için formları kullanıcıya temin etmekle yükümlüdür.

Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için aĢağıda verilen bilgileri içerir. Bu formlarda;

Kimyasal madde/karıĢımın adı ve içeriği

Üretici firma bilgileri

Zararlı madde içerikleri

Fiziksel ve kimyasal özellikleri

Yangın ve patlama bilgileri

Sağlığa zararlılık bilgileri

Ġlkyardım bilgileri

Depolama bilgileri

Reaktivite ve stabilite bilgileri

Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri

Ekolojik ve toksikolojik özellikler

Özel tedbirleri

Özel korunma bilgileri

TaĢıma bilgileri

UzaklaĢtırma bilgileri

Yönetmelikler ile ilgili bilgiler

Diğer bilgiler

Güvenlik Bilgi Formlarına ulaĢılabilecek bazı web siteleri:

http://www.merck.de

http://hazard.com/msds/

http://www.chess.cornell.edu/Safety/MSDS/

http://www.ilpi.com/msds/

http://www.physchem.ox.ac.uk/MSDS/#MSDS

MSDS‟lerde kullanılan terimler sözlüğü: http://www.ilpi.com/msds/ref/index.html

82

http://www.merck.de/

http://hazard.com/msds/

http://www.chess.cornell.edu/Safety/MSDS/

http://www.ilpi.com/msds/

http://www.physchem.ox.ac.uk/MSDS/%23MSDS

http://www.ilpi.com/msds/ref/index.html

85

UYARI ĠġARETLERĠNĠN TANIMI

83

86

TEHLĠKE SEMBOLLERĠNĠN AÇIKLANMASI

Patlayıcı maddeler / E /

Bunlar, aleve tutulduğunda patlamaya sebep olan ya da çarpma veya sürtünme halinde 1,3 – Dinitrobenzene

(organik peroksitler, pikratlar)‟dan daha hassas olan maddelerdir. Özellikle, bu maddeler R–gösterimindeki

R1 – R3 ve E gösterimindeki maddeleri içerir. Bu maddeleri kullanırken veya saklarken, S gösterimleri (S15–

S17) dikkate alınmalıdır.

Alev çıkarıcı maddeler, Yükseltgenler / 0 /

Bunlar, baĢta organik peroksitler

veya alev alabilen maddeler olmak üzere diğer maddelerle reaksiyonlarında kuvvetli ekzotermik reaksiyon

veren maddelerdir. Bu maddeler /0/ gösteriminde özellikle R7 – R9 maddelerini içerir.

Alev alabilen, kolay alev alabilen ve çok kolay alev alabilen maddeler /F+,F/

Sıvı haldeyken, çok kolay alev alabilen maddeler 0°C‟nin altında ateĢ alma noktasına ve maksimum 35°C

kaynama noktasına sahiptirler. Bu maddeler F+ tehlike sembolü ve R12 gösterimiyle belirtilir. Maddeler

kolay alev alabilen maddeler sınıfına girerler, eğer;

1. Isınabilir ve dıĢardan enerji almadan normal hava sıcaklığında tutuĢabilirlerse,

2. Katı halde kısa süre ateĢe maruz tutulduğunda yanabilir ve ateĢten uzaklaĢtırıldığında da yanmaya

devam edebilirlerse,

3. Sıvı halde 21°C nin altında alev alabiliyorlarsa,

4. Gaz haldeyken, 1013 hPa ve 20°C de hava ile karıĢtırıldığında alev alırsa,

5. Suyla ya da nemli hava ile temas ettiğinde tehlikeli miktarda kolay alev alabilen gazları

oluĢturuyorlarsa,

6. Toz halde iken havayla temas ettiğinde tutuĢursa,

Bu maddeler F tehlike sembolü ve R11 gösteriminde belirtilir.

Alev alabilen maddeler sıvı haldeyken 21°C den 55°C ye kadar ateĢ alma noktasına sahiptirler ve R10

gösterimiyle belirtilirler. Tehlike sembolü kullanılmaz.

Çok kolay alev alabilen, kolay alev alabilen ve alev alabilen sıvılarla çalıĢırken sadece tutuĢturucu olmayan

elektrikli ısıtıcılar kullanılmalıdır. Tüm maddeler ısıtılırken buharı atmosfere karıĢmayacak Ģekilde

ısıtılmalıdır.

O ülkenin itfaiye otoriteleri tarafından yapılan düzenlemeler dikkate alınmalıdır.

84

87

Zehirli Maddeler / T+, T, Xn /

Kimyasal maddelerle ilgili kanuni düzenlemeye göre zehirli maddeler üç gruba ayrılır;

– Çok zehirli maddeler (R26–R28), T+ tehlike sembolü

– Zehirli maddeler (R23–R25), T tehlike sembolü

– Az zehirli maddeler (R20–R22), Xn tehlike sembolü

Çok zehirli maddeler, küçük miktarlarda deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edilir edilmez

çok kısa zamanda ölüme sebebiyet veren veya Ģiddetli kronik tahribat yapan maddelerdir.

T: Zehirli maddeler, küçük miktarlarda deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edildiğinde

ölüme sebebiyet veren ya da dikkate değer ciddi kronik tahribat yapan maddelerdir.

Xn: Az zehirli maddeler (zararlı maddeler) deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edildiğinde

sınırlı tahribata sebep olan maddelerdir.

Deney esnasında (Klorin, hidrojen sülfür gibi) zehirli ya da çok zehirli maddelerin hazırlanmasında deney

için gerekli olan miktarlar kullanılmalıdır. Uçucu maddelerle deney yaparken gazın çıkmasını engelleyecek

bir kapak kullanılmalıdır. Artıklar uygun bir Ģekilde imha edilmeli ve saklanmamalıdır. Ġmha edebilmek için

gerekli malzemeler mevcut değilse, deney yapılmayabilir.

Az zehirli ya da zehirli olmayan maddeler izin olmaksızın alınabilir. Az zehirli maddeler, aynı zamanda

kanunen zehir oranı maksimum olarak belirlenmiĢ dereceden düĢük konsantrasyonda zehirli ya da çok

zehirli maddeleri ihtiva eden maddelerdir. Dolayısıyla klorlu su, bromlu su ve hidrojen sülfür

solusyonlarının %1‟e kadar olan konsantrasyonları talimatnamede kullanılabilir.

AĢındıran ve TahriĢ edenler /C, Xi/

Yakıcı ve aĢındırıcı maddeler “(R34, R35), C gösterimi,” etkileriyle canlıları tahrip eden maddelerdir. Eğer

mukoza zarı ya da deri ile tekrar tekrar, direkt ya da uzun süre temas ettiğinde aĢındırmaksızın iltihaplara,

yaralara sebebiyet veriyorsa, bu maddeler TahriĢ Eden Maddeler “(R36, R38), Xi gösterimi” diye

sınıflandırılırlar. Ġlgili güvenlik tavsiyeleri dikkate alınmalıdır.

Kanserojen, Genotip veya embriyoyu tahrip eden, kronik zararlar veren maddeler

KanıtlanmıĢ kanserojen etkisi (R45) olan, kalıtsal zarar veren (R46) ya da embriyoya zarar veren (R47) veya

kronik olarak zarar veren özellikle de hata kabul etmeyen kanserojen maddelerin talimatname maksadıyla

kullanılmaması iyi olur. Bu tür maddeler bütün okulların stoklarından kaldırılmalıdır. Depolamaya hiç bir

Ģekilde izin verilmez.

Bundan baĢka, potansiyel kanserojenik Ģüphesi belirlenen maddeler (R40), yalnız gerekli önlemlerin

alınması ve yerine daha az tehlikesi olan kimyasal maddeler bulunamaması halinde kullanılmalarına izin

verilir.

85

LABORATUVAR ACĠL EYLEM PLANI

YANGIN

1. Sorumluya ve diğer laboratuvar çalıĢanlarına haber verimeli 2. Tek baĢınıza müdahale etmemeli 3. Yanıcı, parlayıcı maddeleri uzaklaĢtırmalı 4.Eğer bir kiĢi alev aldıysa müdahale edilmeli (yangın söndürücü v.s.)

1. Alarmı çalıĢtırın, 2. Gerekiyorsa yangın söndürücü kullanın, elektrikleri kesin veya laboratuvarı tahliye edin, 3.112‟yi arayın, 4.BaĢhekimlik yönetimini bilgilendirin.

KĠMYASAL MADDE DÖKÜLMESĠ

1. Sorumluya ve diğer laboratuvar çalıĢanlarına haber verilmeli 2. Diğer çalıĢanları çevreden uzaklaĢtırmmalı 3.Dökülen kimyasal maddeye temas etmemeli, maddeyi solumamalı

1. Dökülen kimyasal maddenin özelliklerini öğrenin, 2. Bol su ile yıkayın veya vakumlu süpürge ile temizleyin. 3. Temizlik sırasında koruyucu eldiven ve gözlük kullanın.

YARALANMA

1.Sorumluya ve diğer laboratuvar çalıĢanlarına haber verilmeli 2.Küçük yaralanmalar için ilk yardım dolabından gerekli malzeme temin edilmeli 3.Yaralanan kiĢiye zarar gelmeyeceğinden emin olmadan kiĢiyi hareket ettirmemeli 4.Acil durum duĢlarını ve göz banyolarını kullanılmalı

1. Kan kaybı varsa ilk yardım setini kullanın, 2. Tıbbi müdahale gerektiren durumlarda Acil servisten yardım isteyin, 3. BaĢhekimlik Yönetimini bilgilendirin.

GAZ KOKUSU/ ELEKTRĠK KAÇAĞI

1.Sorumluya ve diğer laboratuvar çalıĢanlarına haber verilmeli

1. Gaz/elektrik kaçağının kaynağını belirleyin, 2. Doğal gaz/elektrik kaçağı ise hemen baĢhekimlik yönetimine haber verin. 3.Elektrik kaçağı olan bölgenin elektrik Ģalterini kapatın, 4.Gaz kaçağı tüpten geliyorsa hemen kapatın, ilgili kuruluĢu arayın.

DEPREM

1. Panik yapmamalı 2. Korozif kimyasalların yanındaysanız hemen uzaklaĢılmalı 3. Yakınınızdaki banko, masa vb. ağırlık merkezi yere yakın eĢyaların yanına eğilen, kollarınızı baĢınızın üzerine koyun, baĢınızı bacaklarınızın arasına eğerek bekleyin.

1. Panik yapmayın, 2. Korozif kimyasalların yanındaysanız hemen uzaklaĢın, 3. Yakınınızdaki banko,masa vb. ağırlık merkezi yere yakın eĢyaların yanına eğilen, kollarınızı baĢınızın üzerine koyun, baĢınızı bacaklarınızın arasına eğerek bekleyin. 4. Sarsıntı bittikten sonra laboratuvar çalıĢanlarını tahliye edin, 5. BaĢhekimlik yönetimini bilgilendirin.

86

89

BĠYOKĠMYA LABORATUVARINDA KULLANILAN FORM ÖRNEKLERĠ

ÖRNEK KĠT TAKĠP FORMU

87

90

ÖRNEK AYLIK VERĠMLĠLĠK FORMU

88

91

ÖRNEK CĠHAZ BAKIM FORMU

89

92

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI AYLIK HATA DEĞERLENDĠRME FORMU

90

93

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI HATA VE GÖSTERGE ĠZLEM FORMU

91

94

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI EKSTERNAL KALĠTE KONTROLÜ DEĞERLENDĠRME FORMU

CİHAZIN ADI: …………………………………………..

I. Değerlendirme Bilgisi:

Birim:

Örnek Geliş Tarihi:

Sonuç Geliş Tarihi ve Değerlendirme:

Değerlendirme No:

Uygunsuz tetkik sonucu ve nedeni :

II. Değerlendirme: Tüm sonuçlar Kabul edilebilir, araştırma gereksiz.

Araştırılması gereken kabul edilemez sonuçlar

ARAŞTIRILMASI GEREKEN KABUL EDİLEMEZ TESTLER İÇİN DÜZELTİCİ /ÖNLEYİCİ FAALİYET FORMU

Örneğin Gelişi Evet Hayır Bilinmiyor

Örnek uygun sıcaklıkta gönderilmiş mi?

Örnek geldiğinde hasarlı mıydı?

Örnek test tarihine kadar uygun sıcaklıkta saklandı mı?

Hazırlık ve Analiz Evet Hayır Bilinmiyor

Örnekler uygun şekilde sulandırıldı mı?

Örnekler istenen sürede analiz edildi mi?

Test veya kayıt sırasında örnekler düzgün barkodlandı mı?

Sonuçların Raporlanması Evet Hayır Bilinmiyor

Gönderilen ana formda cihaz, yöntem kodu ve birimler doğru şekilde kaydedilmiş mi?

Tüm test sonuçları rapor formuna işlenmiş mi?

Rapor formuna işlerken yazım hatası yapılmış mı (yer kaydırma, yanlış rakam,

noktalama işareti, vs)?

Hesaplama hatası var mı (üre-üre azotu veya birim çevirme gibi)?

Teknik Problem Evet Hayır Bilinmiyor

Üretici firmanın altı ayda bir yapması gereken cihaz kalibrasyonu veya verifikasyonları

yapılmış mı?

Üretici firmanın önerdiği diğer bakımlar (günlük, haftalık) yapılmış mı?

Pipetleme hatası var mı?

Testin yapıldığı gün internal kalite control sonuçları iyi mi?

Sonuç:

92

95

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI PANĠK DEĞER BĠLDĠRĠM FORMU

Tarih Örnek

No

Hasta Adı Örnek

Tipi

Çıkan

Panik

Değer

ÇalıĢma

Saati

Onay

Saati

Bildirim

Saati

Haber

Veren

Kime

Haber

Verildiği

YÜZÜNCÜ YIL ÜNĠVERSĠTESĠ

DURSUN ODABAġ TIP

MERKEZĠ

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI NUMUNE PANĠK DEĞER

BĠLDĠRĠM FORMU TAKĠP ÇĠZELGESĠ

93

96

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI ISI-NEM TAKĠP ÇĠZELGESĠ

94

97

BĠYOKĠMYA LABORATUVARI TEMĠZLĠK TAKĠP FORMU

LAB.ZEMİN

TEMİZLİĞİ

LAB.KAPI VE

DOLAP KOLLARI

CİHAZ YÜZEYLERİ

VE KAPAKLARI

LAB.DUVAR.MOBİLYA.

CAM.VE KAPI

SORUMLU TEMİZLİK

PERSONELİ

SABAH AKŞAM SABAH AKŞAM SABAH AKŞAM LÜZÜM GÖRÜLDÜĞÜNDE ADI VE SOYADI İMZA

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

95

t.c. van yÜzÜncÜ yil Ünİversİtesİ dursun odabaŞ tip...

Documents