t.c. gazİ Ünİversİtesİ sürekli eğitim uygulama ve ...sürekli eğitim uygulama endÜstrİ...

128
ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2015

Upload: others

Post on 04-Mar-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ

DERS NOTU

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

Sürekli Eğitim Uygulama

ve Araştırma Merkezi

2015

Page 2: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 3: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 4: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 5: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 6: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 7: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 8: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 9: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 10: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 11: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 12: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 13: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 14: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 15: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 16: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 17: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 18: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 19: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 20: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 21: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 22: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 23: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 24: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 25: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 26: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 27: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 28: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 29: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 30: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 31: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 32: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 33: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 34: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 35: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 36: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 37: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 38: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 39: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 40: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 41: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 42: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 43: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 44: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 45: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 46: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 47: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 48: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 49: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 50: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 51: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 52: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 53: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 54: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 55: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 56: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 57: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 58: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 59: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 60: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 61: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 62: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 63: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 64: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 65: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 66: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 67: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 68: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 69: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 70: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 71: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 72: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 73: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 74: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 75: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 76: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 77: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 78: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 79: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 80: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 81: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 82: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 83: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 84: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 85: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 86: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 87: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 88: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 89: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 90: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 91: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 92: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 93: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 94: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 95: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 96: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 97: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 98: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 99: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 100: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 101: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 102: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 103: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 104: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 105: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 106: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 107: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 108: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 109: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 110: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 111: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 112: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 113: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 114: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 115: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 116: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 117: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 118: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 119: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 120: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 121: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015
Page 122: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

1

1. İŞ ETÜDÜ

1.1 İş Etüdü’nün Tanımı

İş etüdünün birçok tanımı mevcuttur. Bunlar içinde kabul gören bazı tanımlar aşağıda verilmiştir: İş etüdü, insan çalışmasını gerektiren bir işin veya iş grubunun bütün yönleri ile incelenmesinde

kullanılan, metot etüdü ve iş ölçümü tekniklerini içeren genel bir terimdir. Bu teknikler faaliyetlerde iyileştirmeyi sağlayabilmek için gözden geçirilmekte olan işin ekonomisine ve verimliliğine etki eden tüm faktörlerin araştırılıp incelenmesinde sistematik bir yol oluşturmaktadır. Yukarıda belirtilen tanımı ile iş etüdü; hangi sistem olursa olsun insan-makine-malzeme sistemlerinin dengeli ve ekonomik işleyişinin tasarımı ile ilgili bir çalışma alanıdır. Bu çerçeve içinde ele alındığında, iş etüdünün amaçları genel olarak;

İşi yapmanın en ekonomik yolunu bulmak,

Önerilen metot ile gerekli malzeme ve araçları standart hale getirmek,

Belirlenmiş bir verimlilik düzeyinde çalışmak üzere eğitilmiş bir işçinin işi yapması için gerekli zamanı tespit etmek,

Gereksiz faaliyetlerden kurtulmak,

Gerekli faaliyetleri mümkün olan en ekonomik şekilde düzenlemek,

İş ile ilgili doğru zaman standartlarını saptamak,

Metodun standart uygulamaya geçirilmesini sağlamak,

Üretimde kullanılan kaynaklardan yararlanma oranını artırmak,

İşgücünü eğitmek,

Varolan çalışma koşullarından daha iyi çalışma koşullarına geçmek

olarak özetlenebilir. Mal veya hizmet üreten tüm üretim sistemlerinde iş etüdünün kullanılmasının esas amacı, verimliliği artırmaktır. Bu sonuca ulaşmak ona bağlı birtakım amaçların gerçekleştirilmesini gerektirir. Bu amaçlar gerçekleştirilmeye çalışılırken uyulması gereken temel varsayımlardan biri de işlerin tanımlı faaliyetlerinden herhangi birinin kaybına izin verilmemesi gereğidir. Böylece, tanımlanmış bir iş ile ilgili faaliyetler, bu işin yapılması ile sağlanacak fayda dikkate alınarak değerlendirilirler. İş etüdü, üretim faaliyetleri ile ilgili görev yada işleri, etkileyici faktörleri de dikkate alarak analize tabi tutar. Genel olarak işi etkileyen altı faktörden bahsedilebilir. Bunlar: mamul (özellikler ve kalite standartları), malzeme, kullanılan makine ve araç-gereç, çalışılan yer, işlem sırası ve uygulanan yöntemdir. Tanımlı bir işin yada faaliyetin gerçekleştirilmesinde nitelik, süre ve miktar belirleyici rol oynayan baskın faktörlerdir. Buna göre iş etüdü, yukarıdaki amaçları gerçekleştirmek üzere emek yoğun faaliyetlerdeki analizlerde kullanılır. Ancak işin yapılmasında emekle birlikte bir üretken birim bütünü oluşturan diğer üretim faktörleri (malzeme, araç-gereç, tezgah ve yerleşim gibi) üzerinde de dolaylı analizler gerçekleştirilebilir. Bu tür analizlerde yapılacak değişikliklerin boyutu, süre ve maliyet ile önemli ölçüde ilişkilidir. Tek başına iş etüdü çalışmasıyla, emek dışı faktörlerde radikal değişiklikler oluşturacak politika ve uygulamalardan kaçınılmalıdır. Çünkü iş etüdü ile örneğin iş yerinin yeniden düzenlenmesi, tezgah veya makine yenilenmesi yada teknoloji değişikliği gibi maliyeti yüksek ve uzun sürede gerçekleştirilebilecek kararların alınması doğru değildir. Bu tip kararlar için uygun tekniklerin (yenileme ve yerine koyma, işyeri düzenleme, rotalama vb.) kullanılması, alınacak kararların etkinliğini artıracaktır. Üretim süreci boyunca tanımlanmış faaliyetler, üretken birimlerin yönetsel yada fiziksel nitelikli görevlerini (işlerini) yerine getirmeleriyle gerçekleştirilir. Buna, işin fonksiyonel kapsamı denir. Diğer

Page 123: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

2

taraftan, genellikle adam-saat veya makine-saat birimiyle ölçülen ve işin tamamlanma süresi olarak ifade edilen bir iş kapsamından daha bahsedilir. İş etüdü, her iki iş kapsamının analizinde de önemli bir yere sahiptir. Diğer taraftan, tamamlanma süresi itibariyle iş kapsamı ise bir takım alt düzeylerden ve elemanlardan oluşur. Burada ilk düzey mevcut koşullar altında işin toplam tamamlanma süresidir. Toplam iş süresi olarak da ifade edilen bu düzey, işin tanımında yer alan başlangıç ve bitiş noktaları arasında geçen süreyi göstermektedir. Bu süre içerisinde iş etüdü açısından önemli olan üç özellik vardır. Bunlar:

Doğrudan üretimde bulunulan etken süre.

İşçilere yasalar gereği verilen dinlenme payları ile işçi ve makinelere iş ölçümü gereği verilen dinlenme payları

İş süresinin içindeki dinlenme paylarının dışındaki etken olmayan süre.

İş etüdünü oluşturan iki önemli teknik metot (hareket) etüdü ve iş ölçümü dür. Her iki ana tekniğinde ayrı ayrı önemi vardır ve iş etüdü çalışmaları açısından birbirini tamamlarlar. Buna göre daha etkin ve kolay metotlar uygulayabilmek ve maliyetleri düşürmek amacıyla işi yapmanın mevcut veya önerilen şekillerin sistematik olarak geçirilmesi ve eleştirel gözle incelenmesi işlemine metot etüdü denir. İş ölçümü ise kalifiye bir işçinin belli bir işi tanımlanmış bir performans düzeyinde yürütebilmesi için gerekli olan zamanı saptamak amacıyla hazırlanmış tekniklerin uygulanmasıdır. Metot etüdü ve iş ölçümü teknikleri de kendi yapıları içinde çeşitli alt teknikleri içerirler. Örneğin metot etüdünde kullanılan akış şemaları, çoklu faaliyet şemaları ve ip diyagramları ile iş ölçümünde kullanılan zaman etüdü, iş örneklemesi ve standart veri kullanımı bu tekniklerin bazılarıdır. İş etüdü uygulamalarında genellikle izlenilen yol önce metot etüdü çalışmalarını yapmak ve uygulanan metodun kullanılabilecek en düşük maliyeti ile en etkin metot olup olmadığını incelemektir. Ancak metot konusunda bir karara sahip olduktan sonra o iş üzerinde iş ölçümü yapılmalıdır. Yapılan iş üzerindeki ek iş kapsamı ortadan kaldırılmadıkça veya mümkün olan en alt düzeye indirilmedikçe, yapılan işe ait performans standardını saptamanın işletme verimliliğine bir katkısı olmayacaktır.

1.3 İş Etüdü’nün Aşamaları

İş etüdü çalışmalarının kalıplaşmış sekiz aşaması vardır. Bunlar:

1. Yapılacak işin yada sürecin seçimi. 2. Seçilen işin yada süreçle ilgili bilgilerin toplanması ve uygun kayıt ortamlarına kayıt edilmesi. 3. Kaydedilen olayların eleştirisel bir gözle incelenmesi ve analiz edilmesi. 4. Analiz sonucunda en ekonomik yöntemin geliştirilmesi. 5. Geliştirilen yöntemin kapsadığı iş miktarının ölçülmesi ve standart zamanın hesaplanması. 6. Yeni yöntemin ve buna bağlı olarak standart zamanın tanımlanması. 7. Yeni yöntemin ve sürenin onaylanarak, standart uygulama olarak sisteme yerleştirilmesi. 8. Yeni standartların iyi bir denetimle sürdürülmesi.

Sayılan aşamalardan birinci, altıncı, yedinci ve sekizinci aşamalar metot etüdü ve iş ölçümü için ortak aşamalardır. İkinci, üçüncü ve dördüncü aşamalar doğrudan metot etüdüyle ilgiliyken beşinci aşama iş ölçümüne aittir. Görüldüğü gibi bu sekiz ana aşamayı, ilgi alanları itibariyle iş etüdünün bölümlerine göre tasnif etmek mümkündür. Bununla birlikte her bir bölümün kendine özgü ve daha detaylı adımlar süreci mevcut olup bu süreçler ilerleyen bölümlerde incelenecektir.

Page 124: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

3

2. METOT ETÜDÜ

2.1 Metot Etüdünün Tanımı ve Gelişimi

Metot etüdünün hedefi, gereksiz olan iş elemanlarını ortadan kaldırmak ve gerekli iş elemanlarını yapmanın en çabuk ve en iyi metodunu elde etmektir. Bu hedef çerçevesinde metot etüdü terimi, herhangi bir örgütsel sistem içindeki insan ve makinelerin, yaptıkları işler üzerindeki etkinliğini arttırmaya yönelik çalışmalarda kullanılan bir grup analiz tekniğini ifade etmektedir.

Metot etüdünde uluslar arası kabul görmüş bir tanım şöyledir: Metot etüdü, daha kolay ve daha etken yöntemlerin geliştirilmesi, uygulanması ve maliyetlerin düşürülmesi amacıyla, bir işin yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların dizgesel olarak kaydedilmesi ve eleştirilerek incelenmesidir.

Bir ürünün miktarında ve kalitesinde herhangi bir iyileştirme yapmadan önce operasyon sürelerinin tespiti, iş çizelgelenmesi veya iş yükünün dengelenmesi, standart zamanların hesaplanması ve yeni önerilerin geliştirilmesi gerekir. Bir projede proses veya akış üzerinde yapılan çalışmalar makro hareket etüdü çalışmaları olarak adlandırılırken bu operasyonlar için yapılan ek detay çalışmalar mikro hareket etüdü çalışmaları olarak adlandırılır.

Frank Gilbert tarafından ortaya atılan hareket etüdü metot etüdü ile aynı alanı kapsamakla birlikte, bugünkü uygulamada hareket etüdü yerine çok daha yaygın olarak metot etüdü terimi kullanılmaktadır. Kayıtlara geçmiş ilk metot etüdü çalışmasının 1760 yılında toplu iğne imalatı konusunda çalışan Fransız mühendis M.P. Perronet tarafından yapılmış olup, sistematik olarak ilk uygulanışı 1883 yılında Frederick W. Taylor tarafından gerçekleştirilmiştir.

Yine aynı yıllarda Frank ve Lilian Gilberth, metot etüdüne daha ayrıntılı bir analiz getirmişlerdir. Gilbretler belli bir işi insan vücudunun temel hareketleri düzeyinde elemanlarına ayırmışlar ve o işin yapılması için gereksiz gördükleri elemanları ortadan kaldırma yoluna gitmişlerdir. Bundan sonra geriye kalan iş elemanlarını en iyi sırada tekrar bir araya getirerek iş için en iyi metodu geliştirmişlerdir. Gilbreth’ler yapmış oldukları bu çalışmayı hareket etüdü olarak tanımlamışlar, ancak, daha sonraları hareket etüdü tekniğini geliştirerek 1912 yılında mikro hareket etüdünü geliştirmişlerdir.

Metot etüdünün uygulama alanları, günlük hayatta tahmin edilenden daha fazladır. Gerek hizmet sektöründe gerekse endüstri sektöründe, sayısız konularda başarı ile uygulanması mümkündür. Metot etüdünün uygulandığı belli başlı alanlar şunlardır:

Genel imalat yöntemlerinin ve metotların iyileştirilmesi,

Fabrika, atölye, ve iş istasyonlarının yerleşim düzenlerinin iyileştirilmesi,

Tesis ve teçhizatta tasarım iyileştirmeleri,

İnsan çabasının ekonomik olarak harcanması ve yorgunluğun azaltılması,

Malzemelerin, tezgahların ve işgücünün kullanımının iyileştirilmesi,

Daha iyi bir fiziksel çalışma ortamı geliştirmek.

Metot etüdünün, verimi, insanca çalışma koşulları altında en yüksek seviyede tutma amacına ulaşmak için gereken ara hedefleri şunlardır:

İşçinin boş bekleme süresini azaltmak,

İşçinin gereksiz hareketlerini ortadan kaldırmak,

Üretim süresi boyunca iş akışını dengelemek,

İşçiler üzerinde eşit iş yükü dağılımını sağlamak,

İşçinin çalışma hızını artırmak,

Page 125: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

4

Daha iyi çalışma koşulları tasarlamak,

Makinelerin boş bekleme zamanlarını azaltmak,

Malzeme kaybını azaltmak,

Kalite sorunlarını azaltmak.

2.2 Metot Etüdünün Aşamaları

Bilimsel yönetim prensipleriyle problem çözmeye çalışan teknikler, sistematik bir sıra takip ederler. Metot etüdünde izlenecek yol, sistematik bir yapıya sahip olup, herhangi bir problemin çözümünde kullanılan bilimsel yaklaşım prensipleri çerçevesinde belirlenmiştir. Bu yaklaşım ile belirlenen metot etüdü aşamaları şöyledir.

a. İŞİN SEÇİMİ: Metot etüdü konusunun seçimi. b. KAYITLARA GEÇİRME: Uygulanmakta olan metoda ait bütün verilerin doğrudan gözlem yoluyla

kayıtlara geçirilmesi. c. İNCELEME: Elde edilen verilerin , sırası ile ve amaca en iyi hizmet edecek teknikleri kullanarak

eleştirici bir gözle incelenmesi. d. GELİŞTİRME: Karşılaşılabilecek bütün durumları dikkate alarak; en pratik ekonomik ve etkin

metodun geliştirilmesi. e. TANIMLAMA: Yeni metodun ayrıntılarını belirtmek üzere tanımının yapılması ve kayıtlara

geçirilmesi. f. UYGULAMA: Geliştirilen metodun uygulamaya geçirilmesi. g. SÜREKLİLİK SAĞLAMA: Standart uygulamada, düzenli kontroller ile sürekliliğin sağlanması.

Metot etüdü çalışmalarında yukarıda verilen aşamaların kapsamlarına olduğu kadar, sıralarına da

önem vermek çalışmanın başarısı için önemlidir.

2.2.1 İşin Seçimi Üzerinde metot etüdü uygulaması yapılması için belirli bir iş seçileceği zaman bazı faktörlerin dikkate alınması gerekir. Bunlar ekonomik faktörler, teknik faktörler ve insan faktörü başlıkları altında toplanabilir. Ekonomik Faktörler: Yapılacak olan metot etüdünün ekonomik bir sonuca ulaşıp ulaşmayacağı tüm aşamalar için önemlidir. İşletme açısından ekonomik değeri az veya uzun süreli uygulanmayacak olan işler üzerinde uzun araştırmalar gerektiren metot etüdü çalışmalarına girmenin zaman kaybına neden olacağı açıktır. Bu durumda sorulması gereken sorular, metot etüdüne başlamanın ve etüt çalışmalarını devam ettirmenin ne gibi kazançlar sağlayacağı ile ilgili olmalıdır. Metot etüdünde konu olacak ilk işler, diğer üretim faaliyetlerini yavaşlatacak veya durduracak şekilde darboğaz niteliği taşıyan işlerdir. Teknik Faktörler: Burada dikkat edilmesi gereken nokta, metot etüdünün konusu olan iş hakkında gerekli ve yeterli düzeyde teknik bilgiye sahip bulunup bulunmadığıdır. İnsan Faktörü: Önceden tahmin edilmesi güç olan metot etüdünde işin seçimini etkileyen en önemli faktördür. Gerek araştırma çalışmalarının sürdürülmesi gerekse metot üzerinde değişikliklerin yapılması aşamalarında insanların duyacağı duygusal tepkiler söz konusudur.

2.2.2 Mevcut Metodun Kaydedilmesi

Uygulamada, işin seçiminden sonra gelen aşama mevcut duruma ilişkin bütün gerçek verilerin kayıtlara geçirilmesi işlemidir. Başarılı bir metot etüdü çalışması gerekli kayıtların doğruluları ile

Page 126: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

5

mümkündür. Bu veriler inceleme çalışmalarının ve geliştirilecek iyileştirilmiş metodun esasını oluşturacaktır.

Herhangi bir konuda elde edilmiş verileri kayıtlara geçirmenin alışılmış şekli, gözlem sonuçlarının yazıya dökülmesidir. Fakat bu yol, endüstride çok sık rastlanan ve karmaşık bir yapıya sahip bulunan işlemler için geçerli olmamaktadır. Birkaç dakika süren basit bir işlemin bile tüm ayrıntılarını bu şekilde yazmak birkaç sayfa tutabilir.

Araştırma Teknikleri:

Araştırma teknikleri, genelde sürecin özelliklerini belirlemeye yönelik olan tekniklerdir. Bu teknikler ile süreç detaylı bir şekilde çözümlenmekte ve teknik özellikleri belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu teknikler tek başlarına kullanılabileceği gibi problem tipine bağlı olarak birlikte de kullanılabilir. Bu kısımda incelenecek teknikler sırasıyla histogram, pareto analizi, sebep-sonuç diyagramı, gantt şeması ve pert şemasıdır.

Kayıt ve Analiz Teknikleri:

Kayıt ve analiz teknikleri, iş süreçlerini oluşturan tüm faaliyetlerin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi

amacıyla kullanılan tekniklerdir. Bu teknikler ile süreç detaylı bir şekilde elemanlarına ayrılmakta, amaca katkısı olmayan ve/veya sürecin öngörülen çıktıyı üretmesine engel olan faaliyetler belirlenmektedir. Bu tekniklerde araştırma tekniklerinde olduğu gibi birlikte de kullanılabilir yapıda olan tekniklerdir. Bu kısımda incelenecek teknikler sırasıyla, işlem süreç şeması, iş akış şeması, akış diyagramı ve işçi-makine süreç şemasıdır. İşlem Süreç Şeması: İşlem süreç şeması bütün operasyonların, kontrollerin, verilen zamanın ve üretimde kullanılan materyallerin ya da hammaddenin varışından biten ürünün paketlenmesine kadar kullanılan iş süreçlerinin tarihe göre sıralanışını gösterir. Şema bütün parçaların ve alt montajın ana montaja girişini anlatır. İşlem süreç şeması üretim ve iş ayrıntılarını bir bakışta verir. İş Akış Şeması: İş akış şeması, işlem süreç şemasından daha ayrıntılı bilgi içerir. Bir ürün veya bir parçası üzerinde gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin (işlem, kontrol, taşıma, depolama, gecikme ve birleşik faaliyet) gerçekleşme sırasına göre gösteren bir şemadır. İncelenen konunun özelliğine göre, işçi, malzeme ve teçhizat tipi olabilir.

İş akış şeması özellikle kayıtlı üretim harici gizli maliyetler açısından (mesafeler, gecikmeler ve geçici depolamalar gibi) değerlidir. Bir kez bu üretim dışı periyotlar işaretlenir ve analistler onları ve onların oluşturduğu maliyetleri azaltmak için çalışırlar.

İşlem ve kontrollerin kaydedilmesine ek olarak, iş akış şemaları ölçülen depolama gecikmeleri ve bütün hareketleri gösterir. Böylece iş akış şemalarında, işlem süreç şemalarında kullanılan operasyon ve kontrol sembollerine ek olarak birkaç sembole daha ihtiyaç vardır. Şemalarda kullanılan bu semboller aşağıda tanıtılmıştır. İşlem: Yöntemin veya metodun içinde bulunan ana elemanı yani işlemi ifade etmektedir. Üzerinde çalışılan malzeme, iş parçası veya üründe fiziksel ya da kimyasal yollarla değişim meydana getirecek herhangi bir olay işlem sembolü ile ifade edilir. Ayrıca, montaj işinde olduğu gibi parça eklemek veya çıkarmak ile kavrama elemanı gibi ürünün tamamlanması yönünde yapılan hazırlık işlemleri de bu

Page 127: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

6

sembolle gösterilirler. Bunlara eke olarak büro tipi işlerde, bilgi alış verişi ve plan veya hesap yapma işlemlerini ifade etmek içinde işlem sembolü kullanılır. Kontrol: Kalite veya miktarın kontrol edilmesi halinde kullanılır. İşlem’de olduğu gibi, ürünün tamamlanması yönünde bir iş yapılmamaktadır. Sadece gerçekleştirilen işlemin, kalite veya miktar açısından doğru yapılıp yapılmadığını kontrol etmeyi gösterir. Taşıma: İşçinin, malzemenin veya teçhizatın bir yerden başka bir yere gitmesini belirtmek amacıyla kullanılır. Bekleme: İşin yapımı esnasında meydana gelen zorunlu beklemelerdir. Örneğin; birbirini takip eden iki işlem arasında bekleyen iş parçasının bekleyişi bu sembolle gösterilir. Depolama: Malzemenin götürüldüğü veya dağıtımının yapıldığı, kontrol altındaki bir depolama faaliyetini ifade eder. Mamul veya hammadde stoklama gibi işlemler bu sembolle gösterilir.

2.2.3 Mevcut Metodun İncelenmesi ve Alternatif Çözümlerin Geliştirilmesi

Metot etüdü çalışmalarını kayıt aşamasından sonra sırası ile inceleme ve alternatif çözümlerin geliştirilmesi aşamaları takip eder. Bu iki aşamayı birbirinden ayırmak yerine, ikisinin bir arada ele alınması daha uygun olmaktadır. İnceleme aşamasında sorulacak bazı sorular, alternatif metotların oluşturulmasında kullanacağımız bazı yaklaşımların neler olması gerektiğine karar vermeyi kolaylaştırır. Bu yaklaşımlar şöyle özetlenebilir:

İşin tamamlanması yönünde katkısı olmayan faaliyetlerin ortadan kaldırılması,

İşin bünyesinde bulunan faaliyetlerin veya iş elemanlarının birleştirilmesi,

İşin bünyesinde bulunan faaliyetlerin veya iş elemanlarının yapılış sırasının değiştirilmesi,

İşin bünyesinde bulunan faaliyetlerin veya iş elemanlarının basitleştirilesi.

Kaydedilen verilere göre yukarıdaki yaklaşımlardan hangilerinin mevcut metodun neresinde kullanılacağına karar vermek için bazı sorular sorulması gerekmektedir.

Bu sorular, işin içinde bulunan beş tane ana unsur; yani; işlem, taşıma, kontrol, bekleme, depolama unsurları ile ilgili olarak sorulmaktadır. Söz konusu unsurların sınıflandırılmaları halinde, aşağıda verildiği gibi iki kategoride toplandıkları görülmektedir.

Gerçekleştikleri sırada malzeme veya iş parçası üzerinde etkili olan unsurlar,

Gerçekleştikleri sırada malzeme veya iş parçası üzerinde etkili olmayan unsurlar.

Belli bir işe ait mevcut metodun ele alınıp incelenmesi sırasında işlem unsurunun diğerlerine göre daha yüksek oranda var olması arzu edilmektedir. Çünkü, ürünü son haline getiren, yani fiziksel veya kimyasal yapısında veya şeklinde değişiklik sağlayan işlemlerdir. Buradan hareketle işlemler üretken diğer unsurlar üretken olmayan unsurlar şeklinde tarif edilebilir.

2.2.4 Önerilen Metodun Tanımlanması, Uygulanması ve Sürekliliğin Sağlanması

Metot etüdü yapılan işe ait yeni yöntem tanımlandıktan sonra, bu yöntemin uygulamasından önce, yönetimin onayını almak gerekir. İş etüdü uzmanı mevcut ve önerilen yöntemlerin ayrıntılı bir raporunu hazırlamalı ve düşünülen değişikliklerin nedenlerini belirtilmelidir. İlgili rapor şu bilgileri içermelidir:

Her iki yöntemin birbirine oranla malzeme, işçilik ve genel masraf tutarı ve beklenen kazanç,

Page 128: T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Uygulama ve ...Sürekli Eğitim Uygulama ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ DERS NOTU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ve Araştırma Merkezi 2015

7

Gerektiğinde satın alınacak yeni donanımın ve atölye ya da çalışma yerlerinin yeniden düzenleme masrafları ile birlikte önerilen yöntemin uygulanma masrafı,

Önerilen yöntemin tamamlanması için yapılacak yürütme faaliyetleri.

Önerilen metodun tanımlanması için, standart tezgah takımları ya da özel tezgahlarda yapılan makineye bağımlı süreç ve yöntemler dışındaki bütün işler için bir standart uygulama formu hazırlanmalıdır.

Standart uygumla formu basit terimlerle işçi tarafından kullanılacak yöntemleri belirtir. Burada iş akışı sembolleri kullanılmamalıdır. Formun düzenlenmesinde gerekli olan bilgiler şunlardır:

Kullanılacak araçlar, donanım ve genel çalışma koşulları,

Önerilen yöntemin tanımı,

Çalışma ortamı yerleşim düzeninin bir diyagramı.

Önerilen yöntemin uygulanmasında yönetimin ve işçi temsilcilerinin güçlü bir desteği sağlanmalıdır. Bu noktada iş etütçüsünün kişisel nitelikleri, ne yapmak istediğini açık ve basit bir biçimde anlatma yeteneği ve diğer insanlarla geçinme ve güvenlerini kazanmaktaki yeteneği çok büyük önem kazanır. Önerilen metodun uygulanması şu beş aşamada gerçekleştirilir:

Bölüm deneticisinin değişikliği benimsemesini sağlamak,

Üst düzey yöneticilerin değişikliği onaylamasını sağlamak,

İşçilerin ve işçi temsilcilerinin değişikliği benimsemelerini sağlamak,

Önerilen yöntemin gerekleştirilmesi için işçileri eğitmek,

Metot etüdü yapılan işin istenilen şekilde yapıldığından emin oluncaya kadar, işin yapılışı ile yakından ilgilenmek.

Yeni bir yöntem uygulandıktan sonra bunun özel şekliyle sürdürülmesi ve işçilerin eski

yöntemlerine dönmelerine ve geçerli bir neden olmadan bu yönteme başka öğeler eklenmesine izin verilmemesi önemli bir konudur. Bir yöntemin sürdürülmesini sağlamak için yöntemin kapsamı çok açık bir şekilde tanımlanmalı ve ayrıntıları gösterilmelidir.

Sürekliliğin sağlanmasında iş hazırlama bölümü etkili bir çalışma göstermelidir. İyi bir denetleme yapılmazsa işçi ve ustabaşılar yerleştirilmiş yöntemden ayrılabilirler. Bu durumda zaman standartları ile ilgili olarak tartışmalar çıkabilir. Önerilen yöntem ile bir gelişmenin yapılabileceği görülürse, bu durum yönetim tarafından ele alınarak yeni belirlemeler saptanarak, yeni standartlar belirlenebilir.