Andrei Tarkovski

ww

w.s

olak

kedi

.com

ndrei Arsenyevich Tarkovski 4Nisan 1932’de Moskova’nýn500 kilometre kuzeydoðusunda, Volga Nehri’ninüzerindeki Zavrazhye’dedoðdu. Tarkovski ailesininüyeleri Rus entelijensiyasý

arasýnda bulunuyordu. Babasý Arseni, birþair ve çevirmendi. Annesi Maria Ývanovna,Moskova’daki Devlet Yayýnevi’nde editörlükyapýyordu ve ayný zamanda bir tiyatrooyuncusuydu. Tarkovski’nin Marina adýnda,sonradan dilbilimci olan, kendinden dahagenç bir kýzkardeþi vardý. Tarkovski dörtyaþýndayken annesiyle babasý birbirindenayrýldý ve sonradan da boþandýlar. Babasýiki kez daha evlenirken, annesi bir daha hiçevlenmedi. Bu ayrýlýk Tarkovski’de derin birtravma yarattý. Tarkovski bunu sonradanotobiyografik filmi Ayna’da irdeleyecekti.Tarkovski ve kýzkardeþi annesi veanneannesi ile birlikte yaþadý.

II. Dünya Savaþý sýrasýnda Tarkovski veailesi Yuryevets’de yaþadýlar ama savaþýnbitmesiyle Moskova’ya döndüler. MariaÝvanovna çocuklarýna sanat sevgisiaþýlamaya çalýþtý. Tarkovski önce resim,edebiyat ve müzik çalýþtý. Baþlangýçta klasikRus bestecilerinden çok hoþlandýysa dasonradan Alman bestecilerine ve özelliklede Bach’a büyük bir hayranlýk duymayabaþladý.

Gençken, babasýnýn o zamanlar

Çaðdaþ Rus sinemasýnýn dehasý olan Andrei Tarkovski (1932-1986) için “zamanýmýzýn en önemli yönetmeni” diyor ÝngmarBergman. Tarkovski’nin filmlerinin düþsel niteliði ve tümüyleözgün ve akýldan çýkmayan görüntüleri dünyanýn dört biryanýndaki ciddi film izleyicilerini büyüledi. Birçok eleþtirmenonun çok kiþisel vizyonunu yorumlamaya çabaladýysa da ohep eriþilmez olarak kaldý.

A

yayýnlanmamýþ þiirlerini yanýnda taþýrdý.Çok sýk görüþmeseler de Tarkovski babasý

için büyük bir yakýnlýk duyuyor ve bu daannesinin otoritesine karþý doðal isyanýnýateþliyordu.

Film okulu

Tarkovski 1951 yýlýnda liseden mezunolduktan sonra Moskova’daki DoðuÇalýþmalarý Enstitüsüne girerek Arapçaçalýþtý. Ama ikinci yýl buradan ayrýlarakSibirya’da bir jeolojik expedisyondaçalýþarak vakit geçirdi ve burada hangimesleðe yöneleceðine karar verdi. 1954’teMoskova’ya döndüðünde Devlet SinemaEnstitüsüne girdi. 500 aday arasýndanseçilen 15 kiþiden biri olan Tarkovskiburada ünlü film yönetmeni MikhailRomm’dan ders aldý.

1957 yýlýnda sýnýf arkadaþý olan veyönetmenlik çalýþýrken sonradanoyunculukta karar kýlan Ýrma Rausch ileevlendi. 1962’de çocuklarý Arseni dünyayageldi. Öðrenci olarak baþkalarýyla iþbirliðiiçerisinde iki film yönetti: ErnestHemingway’in kýsa öyküsüne dayananKatiller ve 1959 yýlýnda Sovyettelevizyonunda yayýnlanan bir belgesel-drama olan Bugün Kimseye Ýzin Yok.

Kendi baþýna yönettiði ilk filmi 1960 yýlýndaçektiði mezuniyet filmi olan ve yükseknotlar aldýðý Silindir ve Keman’dý. BuSovyet-gerçekçi gelenekte oldukçakonvansiyonel bir filmdi, ama 46 dakikalýk

Tarkovski öðrencilik yýllarýnda çektiði “Katiller”adlý filmde müþterilerden biri rolünde.

Katiller Tarkovski’nin ilk yönettiði film. 1956 yýlýndaDevlet Sinema Enstitüsünde öðrenci olduðudönemde öðrenci arkadaþlarý Marika Beiku andAleksandr Gordon ile birlikte çektikleri bu filmErnest Hemingway’in 1927 yýlýnda yazdýðý kýsa biröykünün uyarlamasý.

Film okulundaki ekipmanlarýn yetersizliðindendolayý öðrenciler iki veya üç kiþilik gruplar halindeçalýþýyorlardý. Andrei Tarkovski ve AleksandrGordon, Marika Beiku’dan kendileri ile birlikteçalýþmalarýný istediler. Ernest Hemingway’in kýsaöyküsünü uyarlama fikri Tarkovsky’nindi. Bütünroller okul öðrencileri tarafýndan oynandý.

Beiku, Gordon ve Tarkovski okulun stüdyosundabir Amerikan barý oluþturdular. Sahne malzemeleriöðrenciler tarafýndan evlerinden, akrabalarýndanve arkadaþlarýndan temin edildi. Film öðrencilerinhocasý Mikhail Romm tarafýndan büyük takdirtopladý.

Katiller / 1956

Tarkovski’nin ikinci filmi olan Bugün Kimseye ÝzinYok yönetmenin Devlet Sinema Enstitüsündeöðrenci arkadaþý Aleksandr Gordon ile 1959yýlýnda çektiði bir film.

Trakovsky filmlerinin tersine bu film bir Sovyetpropaganda filmidir. Tarkovski’nin diðer öðrencilikfilmi olan Katiller’e nazaran bu film daha büyük birbütçeyle çekildi. Film, Nazi Almanyasýnýn 2.Dünya Savaþý sonunda teslim oluþununyýldönümünde televizyonda gösterilmek içinçekildiðinden, bütçenin bir kýsmý Sovyettelevizyonu tarafýndan karþýlandý. Bütçeninbüyüklüðü sayesinde ana rollerde Oleg Borisov,Leonid Kuravlyov ve Stanislav Lyubþin gibiprofesyonel oyuncular kullanýlabildi. Film 3 aylýkbir süre içerisinde Kursk’ta çekildi ve yayýnahazýrlanmasý bir 3 ay daha aldý.

Filmin Konusu

Bir kasabada inþaat iþçileri II. Dünya Savaþýndankalma bombalar bulurlar. Bir ordu birimibombalarýn bertaraf edilmesi için sevkedilir.Bombalarýn patlatýlmasý þehirde büyük hasaraneden olacaðýndan ordu birimi bombalarý güvenlibir bölgeye taþýmak zorundadýr. Bütün bir kasababoþaltýldýktan sonra askerler bombalarý tek tekgüvenli bölgeye taþýrlar. Bu tehlikeli görevsýrasýnda bombalarýn bazýlarýnýn patlamasýnaramak kalýr. Sahnelerden birinde kahraman birasker diðer askerleri kurtarabilmek içinbombalardan birini kapar ve kamyondan aþaðýatlar. Film kasaba halkýnýn dönmesi vebombalarýn güvenli bölgede patlatýlmasýyla sonaerer.

Bugün Kimseye Ýzin Yok / 1959

bu film o dönemki öðrenci filmlerindendaha uzundu.

Tarkovski o dönemde bilinmeyen bir sinemaöðrencisi olduðu halde fotoðraf yönetmeniolarak tanýnmýþ bir isim olan SergeyUrusevski ile birlikte çalýþmayý istedi.Urusevski bu teklifi kabul etmeyinceTarkovski Vadim Yusov ile birlikte çalýþtý.Yusov, Tarkovski’nin sonraki iki filmi olanÝvan’ýn Çocukluðu ve Andrei Rublevfilmlerinin kameramanlýðýný da üstlenecekolan kiþiydi. Sonunda, film büyük bir baþarýelde etti. Tarkovski bu filmden aldýðý çok

yüksek notlarla mezun olurken, Rus basýnýda Tarkovski’nin bu filminden övgüyle sözetti.

Ýlk baþarýlar

Tarkovski’nin ilk uzun metrajlý filmi Ývan’ýnÇocukluðu oldu. 1962 yýlýnda tamamlanan

film Tarkovski’ye çok geçmeden uluslararasýbir ün saðladý.

Ývan’ýn annesi rolünü Tarkovski’nin karýsý Ýrma Rausch’un oynadýðý bu filmde,ailesinin savaþta kaybeden bir çocuðuncephede geçen yaþamý sergilenir. VladimirBogomolov’un 1957’de yazdýðý Ývan adlý

Tarkovski’nin Sinema okulundaki bu mezuniyetfilmi onun tek baþýna yönettiði ilk filmidir.Senaryosu Andrei Konçalovski ve AndreiTarkovski’ye ait bu film küçük bir çocuk olan Saþa(Igor Fomçenko) ve bir silindir sürücüsü olanSergey (Vladimir Zamanski) arasýndakiarkadaþlýðýn öyküsüdür.

Silindir ve Keman / 1960

Ývan’ýn Çocukluðu filminin arkaplaný II. DünyaSavaþý’nda iþgalci Almanlar’a karþý direnen Sovyetordusunun Doðu Cephesi’dir. Filmin öyküsü sýk sýkgeri-dönüþlerle lineer olmayan bir yapýya sahiptir.

Filmin ana karakteri 12 yaþýnda Rus bir çocuk olanÝvan’dýr (Nikolai Burlyayev). Bir dizi düþ sahneleri vefarklý karakterlerin konuþmalarýndan Ývan’ýn anne vebabasý ve kýzkardeþinin Alman askerleri tarafýndanöldürüldüðünü anlarýz. Kaçmayý baþaran Ývan birpartizanlar grubuna katýlýr. Bir süre sonra grupAlman askerleri tarafýndan ormanda kýstýrýlýr.Partizanlar Ývan’ý Almanlar’ýn elinden kurtarmak içinonu bir uçaða bindirirler. Kurtulan Ývan yatýlý okulagönderilir. Ama buradan kaçarak Gryaznov (NikolaiGrinko) komutasýndaki bir ordu birimine katýlýr.

Ývan orduda ileri cephede savaþmaya kararlýdýr.Boyunun küçüklüðünden yararlanarak yetiþkinler içinuygun olmayacakkeþif görevlerini baþarýyla yerinegetirir. Sonunda Gryaznov ve diðer askerler onuaskerî okula göndermek isterler. Ama Ývan bunakarþý inatla direnir. Filmden Ývan’ýn savaþmakararlýlýðýnýn ailesinin intikamýný almak istemesindenkaynaklandýðýný anlarýz.

Filmin çoðu, cephedeki bir yeraltý sýðýnaðýnda geçer.Burada, subaylar gelecek emirleri beklemekte,

ölümden korkmakta, saldýrýlar planlamakta ve ývýrzývýr konulardan konuþmaktadýrlar. Bu sýrada Ývansabýrsýzca bir sonraki keþif görevini beklemektedir. Filmin sonuna doðru askerler ve Ývan cepheninötesine tehlikeli bir keþif giriþiminde bulunurlar.Grubun önünden giden Ývan hiçbir iz býrakmadankaybolur.

Filmin son sahnelerinde Nazilerin yenilmesininardýndan Sovyetler’in Berlin’e girdikleri görülür.Ývan’ýn eski subay arkadaþlarýndan biri bir Nazihapishanesi bulur. Buradaki bir belgeden Ývan’ýnAlmanlar tarafýndan yakalanýp idam edildiðianlaþýlmaktadýr. Subay, infaz odasýna vardýðýnda,Ývan’ýn çocukluðuna ait son bir geri dönüþ görürüz:Ývan günýþýðýnýn altýnda bir kumsalda kýzkardeþininarkasýndan koþmaktadýr. Filmdeki son görüntükumsaldaki ölü aðaçtýr.

Ývan’ýn Çocukluðu / 1962

kýsa öyküden uyarlanan filmin senaryosuMikhail Papava tarafýndan yazýldý. Büyükölçüde Dinyeper Nehri yakýnlarýndakiKaniv’de çekilen filmde, cennetsi düþsahneleriyle gösterilen Ývan’ýn yitikçocukluðu savaþýn yarattýðý yýkýmla karþýtlýkiçerisindedir.

Rusya’daki ilk resmî gösteriminde büyük ilgitoplayan bu film uluslararasý alanda dabüyük bir baþarý kazandý. 1962 FilmFestivali’nde Altýn Aslan ödülü’nü kazananfilm ayný zamanda Ýngmar Bergman, SergeiParajanov ve Krzysztof Kieslowski gibi ünlüsinemacýlardan ve Jean Paul Sartre gibientellektüellerden çok büyük övgüler aldý.

Bu baþarýdan sonra Tarkovski ikinci uzunmetrajlý filmi Andrei Rublev üzerineçalýþmaya baþladý. Tarkovski ve sinemaokulundan arkadaþý senarist AndreiMikhalkov Konçalovski filmin çekimibaþlamadan önce iki yýl boyunca senaryoüzerinde çalýþtýlar.

Ortaçað Rus keþiþi ve ikon ressamý AndreiRublev’in mücadeleleri hakkýnda olan bufilm ayný zamanda barbarlýk karþýsýndasanatýn zaferini, Andrei Rublev’in ruhanîyolculuðunda kiþileþen insanlýðýn ruhanîdoðasýnýn bir yönü olarak sanatýn iþlevi vesanat fikrinin sýradan insanlarýnyaþamlarýyla derinden bütünleþmesianlatýyor. Sovyet hükümeti filmin yüzeyininhemen altýnda yatan alegorik eleþtiriyi

Andrei Rublev yedi bölümden ve ana filmle gevþekbir þekilde ilintili bir prolog ve epilogdan oluþuyor.Ana film yaþamýnýn çeþitli bölümleri boyuncabüyük ikon ressamýnýn hayatýný anlatýyor. Filminarkaplanýný 15. yüzyýl Rusyasý oluþturuyor. Budönem çalkantýlarla dolu ve rakip prenslerinmücadeleleri ve Tatar iþgalleri bu dönemikarakterize ediyor.

Prolog: Filmin prolog bölümü bir sýcak havabalonu gezisi için hazýrlýklarý gösteriyor. Balon birkilisenin çatýsýndan havalanýr ve altýnda balonabaðlanmýþ olan Yefim isimli bir adam vardýr. Adamhavadan gördüðü manzaradan büyük keyif duyarama balonun yere çakýlmasýný önleyemez. Yefimbirkaç yaratýcý karakterin ilkidir, umutlarý kolaylýklasuya düþen cüretkâr hayalperesti temsil eder.

Soytarý, Yaz 1400: Andrei (Anatoly Solonitsyn),Danil (Nikolai Grinko) ve Kirill (Ivan Lapikov) iþarayan gezici keþiþlerdir. Her üçü de farklý yaratýcýkarakterleri temsil eder. Andrei gözlemcidir,insanlardaki iyiyi arayan ve korkutmak deðil esinvermek isteyen hümanist bir sanatçýdýr. Danil içekapanmýþtýr ve yaratýcýlýða kendini-gerçekleþtirmekadar meyilli deðildir. Kirill yetenekten yoksundurama ünlü olmak için çaba harcar. Kýskançtýr,bilgiçtir, çok zeki ve kavrayýþlýdýr. Bu üç keþiþ uzunyýllar yaþadýklarý Andronikov Manastýrýndan henüzayrýlmýþlardýr. Saðanak yaðarken bir çiftlikambarýna sýðýnýrlar. Burada bir soytarý (RolanBykov) grup köylüyü eðlendirmektedir. Soytarý sivridilli ve müstehzi bir devlet düþmanýdýr. Hayatýný,sert ve aðza alýnmaz toplumsal yorumlarýyla veBoyarlar’la dalga geçerek kazanmaktadýr. Bir süresonra bir grup asker tarafýndan yakalanýr ve fenahalde hýrpalanýr.

Yunanlý Theopanes, Yaz-Kýþ-Bahar-Yaz 1405-1406: Üç keþiþ Andronikov Manastýrý’na geridönmüþtür. Yunanlý Theophanes (NikolaiSergeyev) Moskova’daki Müjde Katedrali’ninresimlerle süslenmesinde kendisine yardým etmesiiçin Andrei’ye bir haberci yollar. YunanlýTheophanes bilinen bir sanatçýdýr, sinizmi ve düþkýrýklýðý içerisinde sanatý daha çok bir zanaat vesýkýcý bir iþ olarak görmektedir. Hem Danil hem deKirill, Andrei’nin gördüðü bu takdir karþýsýndabozulurlar. Danil Andrei’ye eþlik etmeyi reddeder,ama ona iyi dileklerde bulunur. Kirill kýskançlýk vebüyük bir öfke içindedir ve manastýrý din dýþýdünya için terkeder. Andrei çýraðý Foma (MikhailKononov) ile Moskova’ya doðru yola çýkar. Fomabir diðer yaratýcý karakterdir, içsel ikilemleriolmayan pratik kafalý ticarî sanatçýyý temsil eder.Ama yine de Andrei ile iyi geçinecek kadar derindüþüncelidir.

Tatil, 1408: Bir gece yürüyüþü sýrasýnda Andrei birgrup çýplak paganla karþýlaþýr. Kutlamalarýndatensel zevkler ve þehvet vardýr. Andrei gördüðüritüellerden etkilenir. Bu sýrada paganlar tarafýndanyakalanarak bir çarmýha baðlanýr ve sabah oluncasuda boðulmakla tehdit edilir. Marfa adýnda,üzerinde yalnýzca pelerini olan bir kadýn (Nelly

Andrei Rublev / 1966

yazýnýn devamý arka sayfada

gözden kaçýrmadý ve Andrei Rublev 1971yýlýna kadar Sovyetler Birliði’ndegösterilmedi. Ama bu sýrada eleþtirmenlerfilmi bir þaheser olarak nitelediler. 1969yýlýnda film Cannes Film Festivali’ndeyarýþma dýþýnda gösterildi ve FederationInternationale de la PresseCinematographique (FIPRESCI) ödülünüaldý. 1971’de ise Fransýz SinemaEleþtirmenleri Sendikasý tarafýndan en iyiyabancý film seçildi.

Tarkovski filmi siyah-beyaz olarak çektiama filmin epilog bölümünde, AndreiRublev’in 15. yüzyýlda yaptýðý gerçekikonalar gösterilirken renkli film kullandý.Filmin bu þekilde gerçekliðe yerleþtirilmesihikayeyi etkili bir þekildesonlandýrmaktadýr.

Andrei Rublev üzerine çalýþýrken, Tarkovskifilmdeki meczup kadýný oynayan karýsýndanayrýldý ve oyuncu Larissa PavlovnaYegorkina ile birlikte yaþamaya baþladý.Tarkovski ve Yegorkina 1970’de evlendilerve ayný yýl çocuklarý Andrei doðdu.

Bilim-kurgu ve Otobiyografi

Bu sýralarda Tarkovski, Polonyalý bilim-kurgu yazarý Stanislav Lem’in 1968 yýlýndayazdýðý Solaris adlý romanýndan ayný adlauyarladýðý filmi üzerine çalýþmayabaþlamýþtý.

Snegina) Andrei’ye yaklaþýr. Üzerindeki peleriniyere atar, Andrei&yi öper ve onu serbest býrakýr.Ertesi sabah Andrei bir kayýkla bölgedenuzaklaþýrken, bir grup asker paganlarý kýstýrýr.Marfa nehre doðru koþarak kaçmaya çalýþýr veAndrei’nin kayýðýnýn yanýna kadar yüzerekuzaklaþýr. Andrei onu görmezden gelir.

Hesap Günü, Yaz 1408: Andrei ve DanilVladimir’de bir kilisenin süslemesindeçalýþmaktadýrlar. Andrei’nin kendine iliþkinþüphelerinden dolayý aylardan beri iþilerlelemektedir. Danil’e kendi resimlerindentiksindiðini ve insanlarý korkutmak istemediði içinHesap Günü gibi bir konu üzerinde resimyapamadýðýný söyler. Vardýðý sonuç bir sanatçýnýniþi için gereken zihinsel dinginliðini kaybetmiþolduðudur. Büyük Prens için çalýþtýðý zamaný birgeri dönüþle hatýrlar. Kendisini hoþnutsuz edenzanaatçýlarýn gözlerini çýkartmýþtýr. Geridönüþbittiðinde meczup bir kadýn olan Durochka (IrmaRaush) kiliseden içeri girer. Onun akýldanyoksunluðu ve masumiyeti Andrea’nýn zihninde birþölen resmi yapma fikri uyandýrýr.

Saldýrý, Sonbahar 1408: Büyük PrensLitvanya’dayken, Büyük Prens’in kardeþi ve birgrup Tatar Vladimir’e saldýrýr. Ýþgal ve bununsonucundaki katliam ayrýntýlý bir þekilde gösterilir.Ünlü sahnelerden birinde bir mýzrak saplanan biratýn merdivenlerden düþüþü görülür. Bir diðer ünlüsahne yakýlan bir ineði gösterir. Tatarlar kiliseyegirerler. Andrei bir Rus’u öldürerek Durochka’yatecavüz etmesini önler. Bu olaydan sarsýlan Andreikendinden þüpheye düþer ve resim yapmayýbýrakarak sessizlik yemini eder.

Hayýrseverlik, Kýþ 1412: Andrei bir kez dahaAndronikov Manastýrý’ndadýr. Ne resim yapmaktane de konuþmaktadýr ve Durochka’yý yanýnda

tutmaktadýr. Yýllardýr ortada görünmeyen Kirillçýkagelir ve içeri alýnmasýný ister. Baþkeþiþ onungeri dönmesine izin verir ama Kutsal Kitabý onbeþkez yazmasýný þart koþar. Bir gün Tatarlaryolculuklarý sýrasýnda manastýrda dururlar.Tatarlardan biri Durochk’yý sekizinci karýsý olarakyanýnda götürür.

Çan yapýmý, Bahar-Yaz-Kýþ-Bahar 1423-1424:Bir çan yapýmýna tanýk olduðunda Andrei’ninyaþamý altüst olur. Çan yapýmcýsý ölmüþtür. OðluBoriska (Nikolai Burlyayev) adamlara yalansöyleyerek çan yapmanýn sýrrýný bildiðini söyler.Boriska bir diðer yaratýcý karakterdir. Kendiöneminin ve elindeki iþin zorluðunun farkýndadýr.Doðal yetenek ve saf inancýn bileþimiyleyaratabilme yeteneði vardýr.

Boriska çukurun kazýlmasý, kilin seçilmesi, kalýbýnyapýlmasý, fýrýnlarýn yakýlmasý ve çanýn yukarýçekilmesi sýrasýnda talimatlar verir. Ve açýlýþ törenisýrasýnda çanýn kusursuz bir þekilde çalmasýüzerine gözyaþlarý içerisinde olduðu yere yýðýlýr.Töreni izleyen Andrei sessizlik yeminini bozar veçocuða birlikte gitmeleri gerektiðini söyler: “Sençan yapacaksýn ve ben ikonlar yapacaðým.”

Epilog filmin tek renkli olan bölümüdür. Bubölümde Andrei Rublev’in çeþitli ikonlarýndanayrýntýlar gösterilir. Son sahnede ikonlarsoluklaþýrken yaðmur sýrasýnda bir nehirdeki dörtat belirir.

Tarkovski’nin bu proje üzerindeçalýþmasýnýn iki nedeni vardý. Birincisi,Lem’in yapýtlarýnýn hayranýydý. Ýkinci olarak,son filmi Andrei Rublev rafa kaldýrýlmýþtý veBeyaz, Beyaz Bir Gün adlý senaryosu geriçevrilmiþti (bu senaryo sonradan 1976yýlýnda çekilen Ayna filmi olacaktý). VeTarkovski’nin yeni bir iþe ve paraya ihtiyacývardý. Sovyetler Birliði’nde popüler ve saygýduyulan bir yazar olan Lem’in romanýnadayanan bir film projesi bu çerçevededoðal bir seçimdi.

Tarkovski bu proje sýrasýnda Lem’le birlikteçalýþtý. Senaryonun ilk versiyonunu senaristFridrikh Gorenþtein ile birlikte 1969yazýnda yazdý. Ýlk senaryo taslaðýnda filminüçte ikisi Dünya’da geçiyor ve Kris Kelvin’leeski karýsý Hari’nin geçmiþteki iliþkileriüzerine yoðunlaþýyordu. Bu versiyon hemLem hem de Mosfilm’deki komitetarafýndan eleþtirildi. Son çekimsenaryosunda dünyada geçen sahneleriyice azaltýldý. Ve Kris Kelvin’le ikinci karýsýMaria arasýndaki iliþki tümüyle kaldýrýldý.

Lem, kitabýnda insan biliminin insanidrakinin ötesinde olan bir yabancý yaþambiçimiyle baþa çýkamayýþýný betimlerken,Tarkovski, Kelvin’in karýsýna yönelikduygularý ve uzay araþtýrmasý sýrasýndainsanýn durumu üzerine odaklanýr. Kelvin’inuzay yolculuðuyla baþlayan ve tümüyleSolaris’te geçen romanýn tersine, Tarkovski,filme Kelvin’in dünyadan ayrýlmadan önce

Film psikolog Kris Kelvin’in (Donatas Banionis)babasýnýn evinin çevresindeki arazidedolaþmasýyla baþlar. Bu, Solaris adlý uzak, sývýkaplý, gezegen benzeri cismin yörüngesindeki uzayistasyonuna doðru yola çýkmadan bir gün öncedir.Onlarca yýl süren çalýþmalardan sonra bile oradakibilimsel araþtýrmalar gezegenin anlaþýlmasýkonusunda çok az ilerleme kaydetmiþ ve bir krizleyüzyüze kalýnmýþtýr. Kelvin durumu deðerlendirmekve istasyonun geleceðine karar vermek içingönderilmektedir.

Burton (Vladislav Dvorjetski) adýndaki eski bir pilotziyarette bulunmaktadýr. Birlikte yýllar önce alýnmýþifadelerin çekimlerini izlerler. Bu filmde Burton, ikikayýp bilimadamýnýn aranmasý sýrasýnda Solaris’inyüzeyinde garip bir þekilde kocaman bir çocukgördüðünü anlatmaktadýr. Gemisinin kameralarýsadece bulutlarý ve sakin yüzeyi kaydetmiþ,iddialarý da halüsinasyon olarak reddedilmiþtir.Deneyiminin doðruluðu hakkýnda Kelvin’i iknaetmeye çalýþýr. Bunu baþaramayýnca da öfkeli birþekilde ayrýlýr. Ve arabasýndayken, sonradanbilimadamlarýndan birinin çocuðuyla karþýlaþtýðýnýve bu çocuðun, boyu dýþýnda, Solaris’te gördüðüçocukla ayný olduðunu söyler. Bir sonraki uzuncasahnede Burton yanýnda oðlu olduðu haldekalabalýk ve yabancý bir þehrin (Tokyo)caddelerinde araba sürer. Kelvin, ayrýlmadan önce,ne kadar çok þey biriktirmiþ olduðunu belliedercesine, eski kaðýtlarýnýn bir çoðunu bir açýkhava ateþinde yakar.

Yolculuðu sonrasýnda Solaris’e vardýðýnda Kelvinkalan üç bilimadamýndan hiçbiri tarafýndankarþýlanmaz ve uzay istasyonunu tehlikeli bir ihmalve intizamsýzlýk içerisinde bulur. Onlarý ararken

arkadaþý Dr. Gibarian’ýn (Sos Sargsyan) gizemli birþekilde öldüðünü görür. Geri kalan ikisi sadece iþeyaramaz ve kafa karýþtýrýcý bilgiler verir. Dr.Snaut’un (Jüri Järvet), eðer alýþýlmadýk bir þeylergörürse aþýrý tepki göstermemesi tavsiyesinialdýktan kýsa süre sonra istasyonda baþkalarýnýngözünün önünden görünüp kaybolduklarýný görür.Solaris’in yavaþça kaynayan, civamsý yüzeyineyönelik araþtýrmalarýna baþlar.

Derin bir uykudan uyandýðýnda, kapýsýnýn kilitliolmasýna raðmen odasýnda bir kadýn görür. Bu,karýsý Hari’dir (Natalya Bondarçuk). O da oradabulunmaktan en az kendisi kadar þaþkýndýr. Onunbir tür görüntü olduðunu anlayýnca, kadýnýn aklýnýçelerek onu kendi uzay gemisine bindirir ve uzayafýrlatýr. Aceleden roketin çýkardýðý ateþe yakalanýr.Dr. Snaut yanýklarýyla ilgilenir ve daha fazlaaçýlarak “ziyaretçiler”in, bilimadamlarýnýn Solaris’indikkatini ilk araþtýrmalarýyla çektikten sonragörünmeye baþladýðýný söyler.

O akþam Hari odasýnda yeniden belirir. Kelvin bukez daha sakindir ve gece boyunca onunla birliktekalýr. Uyandýðýnda, bir önceki Hari’nin býraktýðý eþ-elbiseleri saklamaya çalýþýr. Ama odadançýktýðýnda Hari paniðe kapýlýr ve metal kapýya

Solaris / 1972

yazýnýn devamý arka sayfada

anne ve babasýnýn kýrdaki evini ziyaretinigöstererek baþlar. Böylece yeryüzü ileuzayýn soðuk ve yabancýlaþtýrýcý atmosferiarasýnda bir karþýtlýk yaratýr.

Filmde Johann Sebastian Bach’ýn bir koralprelüdü ve eski ustalarýn çeþitli resimlerigörülüyor. Uzay gemisinin içinde Bruegel’inAylar resimlerinin orijinalleriyle aynýboyutta reprodüksiyonlarý vardýr. Filmdeayrýca Ýkarus’un Düþüþü ve Kardaki Avcýlarresimlerinden ayrýntýlar kullanýlmýþtýr. Sonsahnede Kelvin babasýnýn önünde dizçöktüðü ve babasýnýn onu kucaklamasýRembrant’ýn Müsrif Evlâdýn Dönüþütablosunu hatýrlatýr. Bu resimlerin filmdekullanýlmasýnýn nedeni Tarkovski içinsinemanýn çok genç bir sanat olmasýndayatar. Ýzleyicinin bilinçaltýnda yüzyýllarýnderinliðinden tarihsel bir perspektifkazandýrmaya ve böylece izleyicininsinemanýn eski bir sanat olduðunudüþünmesini saðlamaya çalýþmýþtýr.

Solaris filmi 1972 yýlýnda Cannes’da hemjüri büyük ödülünü hem de FIPRESCIödülünü kazandý.

Tarkovski bundan sonra en kiþisel filmi olanAyna üzerine çalýþmaya baþladý. 1975yýlýnda tamamlanan film Tarkovski’ninkendi çocukluðunu ve ailesinin daðýlýþýnýyeniden canlandýrýr.

Tarkovski burada siyah-beyaz ve renkli film

kullanýmýnýn ötesine giderek kendihikayesini anlatmak için baþka filmkliplerini filmin içerisine katar. Aynakekemelikten kurtulmak için hipnotizmatedavisi olmaya gelen bir çocuðun birpsikolog tarafýndan muayene edilmesiylebaþlar. Film sürdükçe, Tarkovski’ninbilinçaltý açýða çýkar gibi görünür ve filmselsesi ayrýlýk, aile parçalanmasý ve savaþtan

etkilenecek yaþa gelmiþ bir çocuðunyaþadýðý kargaþayý anlatýr. Ayna yoðun birbiçimde kiþiseldir ve konusu, öyküselolmayan bilinç-akýþý yapýsý daha çok uzunmetrajlý filmlerin deðil, deneysel filmlerinalanýna girer.

Bir parça Freudçu bir dýþavurum olarak,genç bir kadýn olarak anneyi oynayan

vururken kendini kötü bir þekilde keser. Kevin onuyataðýna götürdüðünde, yaralarý gözünün önündeiyileþir. Dr. Sartorius (Anatoli Solonitsin) bir toplantýönerisinde bulununca, Kevin onu diðerlerine karýsýolarak tanýtýr ve ona saygý göstermeleri konusundaýsrar eder. Tartýþma sýrasýnda bilimadamlarýSolaris’in onu Kevin’in ona iliþkin anýlarýndanyarattýðýný anlamaya baþlarlar. Ýnsan deðildir amadüþünceleri ve hisleri vardýr. Sartorius bunlarýnnötrinolardan yapýldýðýný ve onlarý yok etmeninmümkün olabileceðini öne sürer.

Kelvin Hari’ye çocukluk günlerinden kalmakendisinin ve anne-babasýnýn ve sonra Hari’ninkendisinin filmlerini gösterir. Hari uyurken Snautgelir ve Kelvin’in beyindalgasý örüntülerini Solaris’egönderme planýndan söz eder. Bu þekilde Solarisonlarý anlayabilecek rahatsýz edici hayaletleriyleiliþki kurmaya çalýþmaktan vaz geçecektir.Sartorius’un ise daha radikal bir planý vardýr:Solaris’e aðýr radyasyonla bombalamak suretiylesaldýrmak.

Zaman geçtikçe Hari daha baðýmsýzlaþýr veKevin’in görüþü dýþýnda varolabilmeye baþlar.Sartorius’tan gerçek Hari’nin on yýl önce intiharettiðini öðrenir ve Kelvin de ona bütün hikayeyianlatýr. Hari sývý oksijen içerek Kelvin’in odasýnýn

dýþýnda yeniden canýna kýyar ama acý ve spazmlariçinde birkaç dakika sonra yeniden hayata döner.Solaris’in yüzeyi çalkalanmaya baþlar. Kelvinateþler içinde bir uykuya dalar. Rüyasýnda annesive birçok Hariler odasýnda dolanmaktadýr. Kendinegeldiðinde Hari gitmiþtir. Ve Snaut ona Hari’ninbýraktýðý bir notu okur. Hari notta kendisini yoketmelerini bilim adamlarýndan kendisinin istediðiniyazmaktadýr.

Snaut Kelvin’e, beyin dalgalarýný göndermeyebaþladýktan bu yana Solaris’in yüzeyinde adalaroluþmaya baþladýðýný söyler. Kelvin Dünya’yadönmekle bir zamanlar sevilmiþ ve yitirilmiþ olanlayeniden bir araya gelmek umuduyla Solaris’tekalmak arasýnda kararsýzdýr.

Sonra gerisingeri babasýnýn evinin yanýndakidonmuþ gölün kýyýsýnda görülür. Köpeði ona doðrukoþar ve o da ona doðru mutlu bir þekilde yürür.Ama bir þeylerin yolunda gitmediðini görünce yüzüasýlýr: evin içine su dolmaktadýr ve babasý (NikolaiGrinko) içerde olmasýna raðmen bunun farkýnadeðilmiþ gibi durmaktadýr. Kapýnýn önündekimerdivenlerde kucaklaþýrlar. Bu sýrada kamera geriçekilir; ev, göl ve çevredeki arazinin bir adadaolduðu görülür. Ada Solaris’in yüzeyindeyüzmektedir.

Geniþ bir baðlamda Ayna Alexei’nin (IgnatDaniltsev) düþünce ve duygularýný ve onunçevresindeki dünyayý anlatýr. Filmin yapýsýsüreksizdir ve kronolojik deðildir, alýþýlagelmiþ birolay akýþý yoktur ve çocukluk hatýralarýylaaktüelfilm çekimlerini bir araya getirir. Film üç ayrý zamaniçerisinde gidip gelir: savaþ öncesi dönem, savaþzamaný ve 1960’larýn savaþ sonrasý dönemi.

Film Alexei’nin televizyonda bir doktor tarafýndanbir kekemenin muayene ediliþini izlemesiyle baþlar.Bir sonraki savaþ öncesi dönemde kýrdaki birsahnede, anne Maria (Margarita Terekhova)yoldan yayan olarak geçen bir yolcuyla (AnatoliSolonitsyn) konuþmaktadýr. Evin içi ve dýþýgösterilir ve bir ahýr yanmaktadýr. Bir düþsahnesinde Maria saçlarýný yýkar. Savaþ sonrasýdönemde, 1960’larda, Alexei telefonda annesiMaria ile konuþurken evin içi görülür. Savaþ öncesidöneme dönüldüðü bir sonraki sahnede Maria biryayýnevinde düzeltmen olarak çalýþmaktadýr. Mariagözden kaçýrmýþ olabileceði bir hatadan endiþeduyarken iþ arkadaþý Lisa (Alla Demidova) onurahatlatacak sözler söyler.

Savaþ döneminde Alexei, karýsý Natalia iletartýþmaktadýr (Natalia rolü, Maria rolündeki aynýkiþi yani Margarita Terekhova tarafýndancanlandýrýlmýþtýr). Natalia ondan boþanmýþtýr veoðlu Ýgnat ile birlikte yaþamaktadýr (Ýgnat rolünü deyine Ignat Daniltsev canlandýrmýþtýr). BunuÝspanya Ýç Savaþý ve bir balonun yükseliþisahneleri izler. Bir sonraki sahnede ayný evgörülür. Ýçeride garip bir kadýn (TamaraOgorodnikova) oturmaktadýr. Ýgnat, Puþkin’in birmektubunu okur ve babasý Alexei tarafýndantelefonla aranýr. Film savaþ zamanýna döner:Alexei silah talimi sýrasýnda görülür ve bu arada

Çin-Sovyet sýnýr ihtilafý ve II. Dünya Savaþý’nailiþkin aktüel film sahneleri görülür. Bir sonrakisahnede, savaþ sonrasýnda baba (OlegYankovsky) ile oðulun bir araya geliþi gösterilir.Film sonra savaþ sonrasý 1960’larda Alexei veNatalia arasýndaki tartýþmaya geri döner.

Savaþ öncesi döneme dönen filmde ev veçevresindeki kýr ve düþsel bir sahnede yataðýnýnüzerinde havaya kalkan anne görülür. Sonra filmsavaþ sonrasý döneme geçer ve Alexei’yi ölümdöþeðindeyken gösterir.

Son sahne, savaþ öncesi dönemdedir. Anne Mariahamileyken gösterilir ve ara ara genç ve yaþlýMaria görülür (yaþlý Maria’yý Tarkovski’nin kendiannesi Maria Vishnyakova oynamýþtýr).

Ayna büyük ölçüde Tarkovski’nin çocukluðunuresmeder. Savaþ sýrasýnda Moskova’dan ayrýlýp birkýr evine yerleþmeleri, içekapanýk baba ve biryayýnevinde düzeltmen olarak çalýþan annesifilmde belirgin bir þekilde göze çarpar.

Ayna / 1975oyuncu, ayný zamanda anlatýcýnýn karýsýnýda oynar. Tarkovski filmde yaþlý anne rolünükendi annesine oynatarak filmi daha daöznelleþtirmiþtir. Ayrýca Tarkovski’nin babasýda aktüel anlatýcýnýya kontrpuan olarakokuduðu þiirleriyle filmde yer almaktadýr.Bunun yanýsýra Tarkovski bu filmde ikincikarýsý ve üvey kýzýna da rol vermiþtir. Ayna,hiç de þaþýrtýcý olmayan bir biçimde Sovyetbürokrasisine takýlan Tarkovski filmlerindenbir diðeri olmuþtur.

1977 yýlýnda Tarkovski sinemaya aravererek Shakespeare’in Hamlet’ini birtiyatro oyunu olarak sahneledi ama buoyun Moskova eleþtirmenleri tarafýndan pekbeðenilmedi.

Tarkovski daha sonra 1979 yýlýndatamamladýðý bir sonraki filmi Ýz Sürücüüzerine çalýþmaya baþladý. Boris ve ArkadiStrugatski’nin Yol Kenarýnda Piknik adlýbilim-kurgu romanýndan uyarlanan filmTarkovski’nin çekim aþamasý en sorunluolan filmi oldu.

Filmde bir iz sürücü biri kuþkucu birprofesör, diðeri de sinik bir yazar olan ikikiþiyi “Kuþak” adý verilen gizemli birbölgeye götürme konusunda anlaþýr. Burasýýssýz ve fiziksel gerçekliðin yenidenbiçimlendiði bir yerdir. Burada en derinarzularýn gerçekleþtiði söylenen bir odavardýr. Bu odaya varmakla birlikte içeri giripgirmedikleri filmde belli edilmez.

Filmin mekâný “Kuþak” adý verilen ve hükümettarafýndan kapatýlmýþ bir bölgenin civarýndaki küçükbir kasabadýr. Filmden anlaþýldýðýna göre Kuþak birmeteor çarpmasýnýn veya belki de bir UFO iniþininyaþandýðý insansýz bir bölgedir. Filmin ana karakteriolan Ýz Sürücü, insanlarý Kuþaða ve özellikle de enderin arzularýnýn kabul olunduðu bir odaya götürüpgetiren bir kýlavuz olarakçalýþmaktadýr.

Film Ýz Sürücü karýsý ve kýzýyla evdeyken baþlar.Karýsý yasal sonuçlarý dolayýsýyla, yeniden yasakkuþaða gitmemesini istese de o karýsýnýnyalvarmalarýna kulak asmaz. Ýz Sürücü Kuþaða birsonraki yolculuðunda götüreceði müþterileri olacakYazar ve Profesör ile buluþtuðu bir bara gider. Yazarve Profesör’ün adlarý filmde geçmez, Ýz Sürücüonlara bu isimlerle seslenmeyi tercih eder. Üçü, birjip kullanarak Kuþaðý koruma altýnda tutan askerîbarikattan geçmeyi baþarýrlar ve geçerlerkenaskerler tarafýndan üstlerine ateþ açýlýr. Ve sonraKuþaðýn kalbine doðru küçük bir drezin üzerindeilerlerler.

Ýz Sürücü diðerlerine, çevrelerindeki tehlikelerden

korunabilmek için kendisi ne yaparsa aynýsýnýyapmalarý gerektiðini söyler. Ýz Sürücü yeni bir yeredoðru yürümeden önce ileriye doðru kumaþþeritlerine baðlanmýþ metal somunlar fýrlatarakçeþitli güzergâhlarý test eder. Kuþak genelliklezararsýz ve sakin bir görünümdedir, herhangi biryerde görünür bir tehlike yoktur. Yazar gerçek birtehlike olduðu konusunda kuþkuludur,. Profesör isegenellikle Ýz Sürücü’nün tavsiyelerine uyar.

Film büyük ölçüde tehlikeli Kuþak üzerindekiyolculuk ve karakterlerin neden odayý ziyaret etmekistediklerini anlattýklarý felsefî tartýþmalar üzerineodaklanýr. Yazar esinini kaybediyor olmaktan endiþeduyuyor gözükmektedir. Profesör bir Nobel ödülükazanmayý umuyor gözükmektedir. Odaya giçgirmediðini söyleyen Ýz Sürücü Yeni Ahit’ten alýntýlaryapar ve toplumda inancýn yok olmasýndan yakýnýr.Önce çayýrlardan yürürler ve sonra Ýz Sürücü’nün“et öðütücü” dediði bir tünelde ilerlerler. Her nekadar Ýz Sürücü sürekli büyük bir tehlikeden sözetse de üç adamýn hiçbirine hiçbir zarar gelmez.Odanýn giriþine geldiklerinde yolculuklarý sona erer.Ýz Sürücü film boyunca “Oklu Kirpi” adýndaki birönceki Ýz Sürücü’den söz eder. Kuþaða birliktegirdikleri þair kardeþi burada ölmüþ, kendisi dedönüþte piyangodan ikramiye kazanmýþ ama birhafta geçmeden canýna kýymýþtýr. Yazar, ÝzSürücü’yle Kuþak ve Oda hakkýndaki bilgisiyle ilgiliolarak uðraþtýðýnda, Ýz Sürücü bilgisinin OkluKirpi’den geldiðini söyler.

Bu noktada Profesör, kýsmen meslektaþlarýndanbiriyle yaptýðý bir telefon görüþmesiyle odayagelmesinin gerçek nedenini açýða vurur. Yanýnda birbomba getirmiþtir ve Oda’yý, kötü insanlar tarafýndankiþisel kazanç amacýyla kullanýlabileceði korkusuylayok etme niyetindedir. Üç adam hem sözlü hem de

fiziksel olarak kavga ederler ve sonuçta Profesörbombayý kullanmaktan vazgeçer. Kameranýn odanýniçerisinde olduðu klasik bir Tarkovski uzun çekimiadamlarý odanýn dýþýnda oturuyor halde býrakýr veiçeri girip girmediklerini açýklýða kavuþturmaz.Çekim, bir saðanaðýn kendiliðinden baþlayýp sonaermesini gösterecek kadar uzundur.

Bir sonraki sahne, Ýz Sürücü, Yazar ve Profesörügerisingeri barda gösterir. Yazar ve Profesör ayrýlýrve Ýz Sürücü’nün karýsýyla kýzý gelir. Ýz Sürücüailesiyle birlikte bardan ayrýldýðýnda “Maymun”lâkaplý çocuðunun sakat olduðu ve yardýmsýzyürüyemediðini görürüz. Daha önceki bir diyalogdaonun “kuþaðýn çocuðu” olarak bir tür genetikmutasyona uðradýðý belirtilmiþtir. Film Maymun’untek baþýna mutfakta oturduðu uzun bir çekimle sonbulur. Kýz bir þiir okur ve sonra kafasýný masayadayar ve görünüþe göre telekinetik olarak üçbardaðý masa üzerinde oynatýr ve bunlardan biriyere düþer. Üçüncü bardak hareket etmeyebaþladýðýnda, (filmin baþlangýcýnda olduðu gibi) birtren geçer ve bütün evin sarsýlmasýna sebep olur.Ve seyirci bardaðýn hareketinin Maymun’dan mýyoksa trenden mi kaynaklandýðý konusunda merakakapýlýr.

Ýz Sürücü / 1979

Ýz Sürücü’nün çekimi sýrasýnda çeþitlisorunlar yaþandý. Dahasý Tarkovski filminçekim senaryosundan hoþnut deðildi.Bunlar yetmiyormuþ gibi 1978 yýlýnýn Nisanayýnda Tarkovski bir kalp krizi geçirdi. Ve en

kötüsü filmin çekimlerinin yarýsýtamamlandýðýnda kullanýlan filmlerin bozukolduðu anlaþýldý. Bunun üzerine Tarkovski,daha küçük bir bütçeyle de olsa filmi yenibaþtan çekme konusunda izin aldý veStrugatski kardeþler Tarkovski’nin isteðidoðrultusunda senaryoyu yeniden yazdýlar.Yeni baþtan çekilen film 1979 yýlýndatamamlandý ve 1980 yýlýnda Cannes’daEkümenik Jüri Ödülü verildi. (Ekümenik JüriÖdülü, hýristiyan dini kuruluþlarý tarafýndan1974’ten beri veriliyor ve jüri heyeti sinemaalanýnda çalýþan profesyoneller ve deðiþikkültürlerden gelen hýristiyanlardanoluþuyor.)

Batý’ya iltica

1979 yýlýnda Tarkovski Ýtalya’ya giderekburada bir televizyon filmi olan YolculukZamaný’ný çekti. Burada, senaryo yazarýolan arkadaþý Tonino Guerra ve Ýtalyanyönetmen Michelangelo Antonioni ile biraraya geldi. Tarkovski ve Guerra yýllardýrbirlikte bir film yapmayý planlýyorlardý,sonunda 1983 yýlýnda tamamlanacakNostalji filmini planlamaya baþladýlar.

Ýtalya’da çalýþmak için kendisi ve ailesineçýkýþ vizesi baþvurusunda bulunduðundaSovyet otoriteleriyle yeni sorunlar yaþadý.Kendisine ve karýsýna çýkýþ izni verildi amaoðullarýna vize verilmedi. Eðer birlikteyurtdýþýna çýkacak olurlarsa Tarkovskileriniltica baþvurusunda bulunacaklarý

düþünülüyordu. Ne var ki TarkovskiNostalji’yi çevirecekti ve bu filmtamamlandýðýnda gerçekten de BatýAvrupa’da kalmaya karar verdi.

Guerra ve Tarkovski’nin birlikte yazdýklarýNostalji, Ayna kadar olmasa da yine kiþiselbir filmdir. Adý yine Andrei olan filmin

Nostalji, Ýtalya’da yaþamýþ bir 18. yüzyýl Rusbestecisini araþtýrmak üzere Ýtalya’yý gezen Rusyazar Andrei Gorçakov’un (Oleg Yankovsky)hikayesini anlatýyor. Anlatý soyut, düþselsahnelerle kesintilere uðruyor. Filmintemalarýndan biri mülteci Ruslarýn duygularýnýirdelemek. Eleþtirmenler bunu Tarkovski’ninkendi Ýtalya’da yaþama deneyimiyleözdeþleþtiriyorlar. Hikayedeki diðer “nostalji”biçimlerini, çeþitli karakterlerin kendi ruhsalyabancýlaþmalarýnýn üstesinden gelme ve diðerinsanlardan fiziksel ayrýlýklarýný onarma isteklerioluþturuyor.

Nostalji / 1983

Yolculuk Zamaný 63 dakikalýk bir belgesel veyönetmen Andrei Tarkovski’nin Nostalji filmininçekim hazýrlýklarý sýrasýnda Ýtalya’da yaptýklarýyolculuklarý anlatýyor.

Yolculuk Zamaný / 1979

Uzun bir jenerik bölümü Leonardo’nun bitmemiþresmi “Üç Bilge Kralýn Ziyareti” adlý tablosu üzerindegörülürken, buna Bach’ýn Aziz Matta’nýn Acýsýeserinden bir bölüm eþlik eder ve jenerik bölümütablonun merkezindeki aðaca doðru yukarý birhareketle sona erer.

Film Alexander ve genç oðlunun ýþýltýlý bir denizekarþý kuru bir aðacý dikmeye çalýþmasýyla baþlar. Busýrada Alexander oðluna Zen meseline benzer birþey anlatmaktadýr. Az sonra postacý Otto bisikletiylegelir; kutlama telgraflarý getirmiþtir. BöyleceAlexander’ýn 50. doðumgünü olduðunu anlarýz.Ailesiyle yapacaðý kutlamaya postacýnýn yanýsýrayakýn bir aile dostu ve doktor olan Victor dakatýlacaktýr. Victor, kendisinden hep “Küçük Bey”diye söz edilen genç çocuðun gýrtlaðýný ameliyatetmiþtir ve çocuk bu nedenle henüzkonuþamamaktadýr.

Alexander eski bir oyuncu ve þu anda baþarýlý birgazeteci, düþünür ve akademisyendir. Görünüþtesakin ve kendine hakimdir ama gerçekte kiþisel birbunalým, varoluþsal bir huzursuzluk yaþamaktadýr.Günün aðýrbaþlý kutlamalarý sýrasýnda Alexander ve

geçmiþ yaþamý hakkýnda daha fazla þey öðreniriz.Ayný þekilde postacý Otto’nun paranormalgörüngüler hakkýnda deneyim ve bilgisi olduðunu daöðreniriz.

Akþama doðru bir TV yayýný, önceden yukarýdanhýzla geçen jetlerin (veya füzelerin) sesinin patlakveren bir nükleer savaþla ilintili olduðunu haber verir.Çocuk karyolasýnda uyumaktadýr. Geri kalanlar isesuskun ve ümitsiz bir þekilde aþaðý katta bekleþirkenAlexander sevgili evinin üst kattaki çalýþmaodasýnda (bu ana kadar inanmadýðý) Tanrý’ya yemineder: Eðer Tanrý olanaksýzý gerçekleþtirir ve dünyayýeski haline getirirse Alexander bundan sonrasessizlik içerisinde yaþayacak, oðlu ve sevgili evi dedahil olmak üzere en sevdiði ne varsa her þeydenferagat edecektir.

Gecenin ilerleyen saatlerinde postacý OttoAlexander’ý çalýþma odasýnda ziyaret eder ve ondangidip Maria ile yatmasýný ister. Maria adanýn ötetarafýnda yaþayan ve evde de yarý-zamanlýhizmetçilik yapan bir kýzdýr ve Otto onun “eniyisinden” bir cadý olduðunda ýsrarlýdýr. Otto, iþlerineski haline dönmesinin tek yolunun Alexander’ýnMaria ile yatmasý olduðunu söyler. AlexanderOtto’nun bisikletini ödünç alarak geceninkaranlýðýnda Maria’nýn evine gider. Ayinsel birþekilde ellerini yýkadýktan ve annesiyle ilgilidokunaklý bir hikaye anlattýktan sonra uysal velütufkâr Maria’yý kendisiyle seviþmeye ikna etmeyibaþarýr. Cinsel birleþmeleri birbirine sarýlmýþbedenlerinin havaya kalkmasýyla son bulur.

Alexander sabahleyin evindeki çalýþma odasýndauyandýðýnda elektiriðin geldiðini farkeder. Sanki birönceki gün gibidir. Görünüþe göre Tanrý’ya verdiðisözü tutmak üzere, diðerlerini kandýrarak evden

uzaklaþtýrýr ve sonra neþeli bir þekilde evi ateþeverir. Ev cayýr cayýr yanarkenAlexander çevredekiçamurlu arazide deliyle yaramaz bir çocuk arasý birhalde dolanýp durur. Yangýn þaþkýn haldeki aileyigeri getirmiþtir ve Alexander’ýn maskaralýklarýna boþyere engel olmaya çalýþýrlar ve bu sýrada “iyi cadý”Maria da öbür taraftan görünür. Çok geçmeden birambulans gelir. Yarý-komik koþturmalardan sonra,sessizlik yemininden dolayý yaptýklarýnýaçýklayamayan Alexander sonunda araca týkýlýr vegötürülür. Takip ettiðimiz ambulans “Küçük Bey”inyanýndan geçer. Çocuk, filmin baþýnda dikmiþolduklarý (önceki gün mü, ayný gün mü bilmeyiz)aðacý sulamaktadýr.

Ambulansý son bir kez görmek için bu noktaya kadarbisikletiyle gelmiþ olan Maria sessizce uzaktakayboluþunu seyreder ve sonra Otto’nun gelmiþolduðu yoldan bisikletiyle uzaklaþýr. “Küçük Bey”aðacýn dibine uzanmýþ bir halde gökyüzüne veaðacýn dallarýna bakarken ilk ve tek sözlerini söyler:“Önce Söz vardý. Neden, baba?” Film kameranýnyavaþça yukarý doðru aðacýn gövdesi boyuncahareketiyle sona erer (filmin baþlangýcýndaLeonardo’nun resmettiði aðaçtaki yukarý doðruhareketi tekrarlamaktadýr). Ve sonra kuru dallarýpýrýltýlý denizin önünde görürüz. Bunun üzerindeTarkovski’nin filmi oðluna ithafý görülür.

Kurban / 1986

kahramaný Kuzey Ýtalya’da yaþayan birþairdir. Burada ülkesinden ayrýlmýþ bir Rusbesteci olan Pavel Sosnovski’nin birbiyografisi üzerine çalýþmaktadýr. Bu hayalîbesteci için model oluþturan kiþi 18.yüzyýlda yaþamýþ Ukraynalý besteciMaximillian Beryozovski’dir. Filminkahramaný Andrei, týpký Tarkovski’ninkendisi gibi, kendini iki dünya arasýnda,kendi vataný ve yaþamayý seçtiði ülkearasýnda sýkýþmýþ bulur. Andrei Rublev birkenara býrakýlacak olursa NostaljiTarkovski’nin en þiirsel filmi olduðusöylenebilir. Bu film Cannes’da EkümenikJüri Ödülü’ne ve FIPRESCI ödülüne lâyýkgörüldü. Öte yandan L'Argent’in yönetmeniRobert Bresson ile birlikte en iyi yönetmenödülünü paylaþtý.

Nostalji’den sonra Tarkovski Batý Avrupa’dakaldý ve Ýsveç’te son filmi olacak Kurban’ýçekti. Bu film bir adamýn nükleer birfelaketi önlemek için kendini feda ediþietrafýnda döner. Ama Tarkovski burada dayine düþler ve gerçeklik ile oynar. Film1986’da Cannes’da Ekümenik JüriÖdülü’nü, Jüri Büyük Ödülü’nü ve FIPRESCIödülünü aldý ve iki yýl sonra BritishAcademy’nin en iyi yabancý film ödülünükazandý.

Tarkovski Kurban filminin çekimlerisýrasýnda hastalandý. Film çekimleritamamlandýktan sonra akciðer kanseriolduðu anlaþýldý. Yapýlan tedaviden birsonuç alýnamadý ve hastalýk ilerledi.Tarkovski’nin yakýnda öleceðini anlayanSovyet otoriteleri nihayet oðluna çýkýþ vizesi

verdiler. Tarkovski oðluyla bir arayageldikten birkaç hafta sonra 28 Aralýk1986’da hayata gözlerini yumdu.

Tarkovski, ardýnda az denebilecek sayýdaeser býrakmýþ olmakla birlikte bunlar hiçkuþkusuz dünyanýn en büyük filmleriarasýnda yer alýyor.

“Ýsteyen herkes filmlerime içerisinde kendisinigörebileceði bir aynaya bakar gibi bakabilir.”

“Benim iþlevim filmlerimi seyredenleri sevmeyeve sevgilerini vermeye ihtiyacý olduklarýnýn ve

güzelliðin kendilerini çaðýrdýðýnýn farkýnavarmalarýný saðlamaktýr.”