Kazm Karabekir EitimFakltesi Dergisi Yl:2004 Say:9

TARH GRETMl:NLERNN GEZ-GZLEMUYGULAMALARINDA KARILATIKLARISORUNLAR

Aydm Gven' - Ahmet Ali Gazel" - Ramazan Sever~

zetBu almann amac, ortaretim tarih retmenlerinin gezi-gzlem

yntemi uygulamalarnda karlat sorunlan ortaya koymaktr. Bu amala,Erzurum merkez ilesindeki deiik okul/arda gre; yapan 33 tarih retmenizerinde anket yaplmtr. Tarih retiminin en temel aralarndan olan gezi-gzlem yntemi planlama, ynetim ve uygulamas srasndaki glkler eklinde

deerlendirilerek aklanmaya allmtr.Anahtar Kelime/er: Tarih, Tarih retmeni, Tarih retimi, Mze.AbsfractThe goal of this study is to putforward the problems which the secondary

educalion hislOry teachers are confronted in practicing the tour-observationmethod. For this goal, a public survey is conducted on 33 history teachers whoare working in different schools at (he centre of Erzurum. Tour-abservationmethod which is the most basic tool of teaching history is trid to be expJainedby evaluating the difficulties at the range of during plannine, administrationand practicing.

Key Words: History, History teacher, Teaching History Museum.

GiriTarih retiminde uygulanabilecek en nemli yntemlerden birisi tarihi

mekanLara dzenlenecek olan gezilerdir. Gezi "rencilerin yakn evrelerinitanmalar, okulda kazandklar bilgiler ile gerek yaam arasnda ilikikurmalann, bilgileri asl kaynandan elde etmeleri amacyla kullanlan bir

Ai-.Gr. Atatrk nive~itesi, KKEF., Tarih Egitimi Anabilim Dal, Erzurum Yrd. Do. Dr., Atatrk niversitesi, KKEF., Tarih Eitimi Anabilim Dal, Erzurum... Yrd. Do. Dr., Atatrk niversitesi, KKEF., Sosyal Bilgiler Egitimi Anabilim Dal,Erzurum

Tarih retmenlerinin Gezi-Gzlem Uygulamalarnda Karlatklar Sorunlar

retim etkinliidir".1 Tarihsel evre ise, etrafnzdaki gemie ait olan btnunsurlardr.2 Tarihsel evrenin unsurlar; Mzclerde sergilenen eserler, tarihibinalar, gemiten gnmze kadar ulaan yollar, binalar, ara ve gerelerdir.3

Belirli dnemlerde tarihsel evreye dzenlenecek olan geziler tarihretimine nemli bir katk salar. Her eyden nce bu yntemle tarih dersleri,drt duvar arasndan karlarak, eitimin tek dzenliinden ho bir uz.aklama

salayacaktr.4 Empatinin tarih retiminde nemli bir yeri olduudnldnde alan gezilerinin tarihsel empatiyi arttnc yn hi denemsenmeyecek bir unsurdur. renciler bu gezilerle yazl kantlarn dnda,grsel kantlar da deerlendirebilmeyi reneceklerdir. Grsel kantlar yazlkantlarla karlatraca iin hem ktphane aratnnasna girmi olacak hemde tarihi daha tarafsz deerlendircbilmeyi renmi olacaktr.5

Alan gezilennin tarih retmenlerine de birok katks olacaktr.Gezilerde renciler tm duyu organlarn kullanabildikleri iin daha kalc bir

renme meydana gelecektir. Ayrca bu yntemle renci tarih tcnnino!ojisinirenecek, daha nce rendikleri tarih tenninolojlsi ise daha kalc olacaktr.Gezi, insanlara olaylar kavrama, sorumluluk duygusunun gelitirilmesi,insanlar arasndaki ilikilere geni bir perspektiften bakma gibi davranlarkazandrr.6

Alan gezilerinin renciye salayaca katklar u ekilde zetlemekmmkndr.

Aracsz gzlem ve yeni bilgi salarBir konuya kar ilgi uyandrr.rencilerin bilgilerini gelitirerek, onlara yeni ufuklar aar.Gruplara ortak deneyim salar.

Mnire Erden, Sosyal Bilgiler retimi, stanbul, s.64.2 Caral Anderson ve Ann Moore, "Making History Oustside the Classroom", TeachingHistory. (edit. Hilaey Bourddillon, London 1994, s.196.3 Mustafa Safran, "Okul D Tarih retimi", Tarih Eitimi ve retimi (Bas!mamMakaleler), Ankara 1998, s. 47-48.4 Yk/Dnya Bankas, Sosyal Bilimler retimi. Milli Eitimi Gelitirme Projesi.Hizmet ncesi ()retmen Eitimi, Ankara 1997,5.4.15.5 Nuri Kstkl, Sosyal Bilimler ve Tarih retimi, Konya 1999, s.54.6 Erden, a.g.e., 5.164.

Aydn Gven-Ahmet Ali Gazel- Ramazan Sever

renciler arasndaki dayanmay ve kaynamay artrr.?Dinleme, soru sorma, hipotez kurma ve iletiim becerilerini artm.

rencide tarih terminolojisinin gelimesini salar.rencilerde eletirel dnce yeteneini gelitirme, kiilere ve olaylaranasl ltlerle yaklama gibi davranlar kazandrr.

Tarihi evredeki gzlemler, rencinin hayal gcn artnr.8Alan gezilerinin faydal olabilmesi iin dikkat edilmesi gereken bazartlar vardr. Bunlardan birincisi alan gezisinin seiminde dikkat edilmesigereken hususlardr. Bunlan yle sralayabiliriz:

Bir gezi ilenen konuyla yakndan ilgili olmal ve onu desteklemelidir.Okuyarak ya da film izleme ve dier yntemlere kyasla daha iyirenmeyi mmkn klacak dorudan deneyim kazandrmaldr.

kinci olarak iyi ve verimli bir alan gezisi iin iyi bir planlamayaplmaldr. Gezi plan aama olarak yaplabilir. Gezi ncesi hazrlk,gezinin uygulamas, gezi sonras deerlendirmedir.

A-Gezi ncesi HazrlkAlan gt:zisi dLenlemeden nce yaplmas gereken hazrlklar Uylesralayabiliriz:

Gezinin amac, mahiyeti ak bir ekilde ortaya konulmaldr.Ebeveyn veyneticilerden izin alnmaldr.

Gezi eer gnbirlik olmayacaksa, barnma iin yath okullardan veyayurtlardan rezervasyon yaptrlmaldr.

Gezi ncesi geziye katlanlara bir gezi rehberi datlmaldr.Dier retmenlerden onayalnmal ya da onlarla birlikte gidilmelidir.Mmknse retmen tarafndan gezi mekanna nziyaret yaplmaldr.

Ularnn naslolaca dnlmeli?rencilere, tek balanna kk gruplarla ya da ebeveynleriyle kolaycayaamayacaklar deneyimlerini yaatmadr.

Yolda geen sre gezinin tm sresine gre ok uzun olmamaldr.Maliyeti dk olmaldr.

7 Yk/Dnya Bankas, s.4.15.g Sman, a.g.e., s.51-52.9 Safran, a.g.e., s.50.

Tarih retmenlerinin Cezi-Czlem Uygulamalarnda Karlatklar Sorunlar

Ebeveynlerin ve okul ynetiminin onayyla gerekletirilmelidir.oBGezioin UygulamasGezinin uygulanmas srasnda dikkat edilmesi gereken hususlan ylesralayabiliriz:

Gezj sresi boyunca gezinin hedefleri srekli gz nnde bulundurulmal.rencilere etraflanna incelemeleri iin zaman verilmeli.rencilerin gerekli yerlerde not almalan tevik edilmeli.rencilerin sorulanna cevap verilmeli.renciler srekli gz nnde bulundurularak emniyette olmalarsalanmal.

C-Geri Sonras DeerlendirmeAlan gezisi sonras deerlendirme blmnde yaplabilecekleri ylesralayabiliriz:

rencilerden gezi ile ilgili rapor yazmalar istenmelidir.Snfta gezinin hedeflere ulalp ulalmad tartlmaldr.rencilere grdkleri bir tarih.i eserin maketi yaptrlahilir ya dafotoraflarla sergi alabilir. lI

AmalarTarih retmenlerinin gezi-gz1cm yntemlerini planlamalanyla ilgiligrleri arasnda anlaml bir iliki var mdr?

I-Tarih retmenlerinin gezi-gzlem yntemi uygulamalarndaki yntemile ilgili grleri arasnda anlaml bir iliki var mdr?

2-Tarih retmenlerinin gezi-gzlem yntemi uygulamalanndakikarlalan glkler ile ilgili grleri arasnda anlaml bir iliki var mdr?

Saylt..larI-Ankette yer alan ifadeler, ortaretim okullanndaki grev yapan tarihretmenlerinin gezi-gzlemle ilgili grlerini temsil eder niteliktedir.

LO Yk/Dnya Bankas,.s. 4,15-4,16.II SatTan, a,g.e., s.51.

Aydn Gven-Ahmet Ali Gazel- Ramazan Sever

2-Aratnnaya kat lan retmenlerin grlerinin samimi olduuvarsaylmtr.

SnrllkAr~trma 2001-2002 retim ylnda Erzurum il merkezinde ortaretimokullarndaki 33 retmen ile snrldr.

YntemEvren; Aratnnann evrenin, 2001-2002 retim ylnda Erzurum il

merkezindeki ortaretim okullarnda grev yapan retmenleroluturmaktadr.

rneklem; Erzurum il merkezinde ortaretim okullarnda grev yapanretmenlerden random yoluyla seilen 33 retmen rneklem grubunudururmaktadr (Tablo 1).Tablo 1. Kiisel Bilgiler le ilgili Bulgular ve Yorumlar

Evet '20 hOh~RETMENLER i 13 39,4 J1)P .AMOCiNSiYET n % n %Erkek 25 75,8 !

Kadn ! 8 24,2 33 100GRENiM DURUMLARI iin Lisans (2 yllk) 2 6,1

Eitim Enstits (3 yllk) 2 6,!i i

Lisans 23 69,7 33 100Lisansst 6 18,2MESLEKi KlDEM

-s Yl 4 12,16-10 Yl 7 21,2

-s Yl 8 24,216-20 Yl II 33,3 33 10021-25 Yl 2 6,126 Yldan Yukar 1 3,1

OKULDAK GREvMdUr -Mdr Yardmcs 5 15,2 33 100

retmen 28 84,8HZMET iN PROGRAMlNA KATILMADURUMU

Tarih retmenlerinin Gezi-Gzlem Uygulama/arnda Karlatklar Sorunlar

Tablo 1'de grld gibi aratrmaya katlan retmenlerin % 24.2'sikadn, % 75.8'i erkektir. Bu durumda rnekleme alnan ortaretim okulu tarihretmenlerinin yaklak%' erkeklerden olumaktadr. retmenlerin, mesleki

kdemlerine gre, 1-5 yl alanlar % 12.1,6-10 yl alanlar & 21.2, 11-15yl alanlar % 24.2, 16-20 yl alanlar % 33.3, 21-25 yl alanlar % 6. I, 26

yl ve st alanlar% 3.1'dir.renim durumlar asndan bakldnda n lisans mezunu olanlar %

6.1, Eitim Enstits mezunlarm % 6.1, Lisans meZlli1U olanlann % 69.7,Lisansst mezun olanlann % 18.2 olduu grlmektedir.

Hizmetii programa katlma durumlar asndan da retmenlerin %60.6'smn bu programlara katldklar, % 39.4'Dn ise katlmadklargrlmektedir.

Tablo 2'de tarih retmenlerinin gezi-gzlem ynteminin planlanmas ileilgili bulgu ve yorumlara yer verilmitir. Buna gre retmenlerin;

evrenizdeki tarihi mekanlara ve mzelere dzenlenecek gezilerin tarihretimine katk getireceine inanmalan konusunda % 97.0'i evet, % 3.0'1ksmen cevabn; verdikleri, tarihi mekanlara ve mzelcre ne kadar sklkla gezidzenledikleri ile ilgili % 21.4' evet, % 15,J' ksmen, % 63.9'u hayrcevabn verdikleri, mfredat yetitirme zorunluluu gezi iin bir problem

oluturmas konusunda % 42.8'i evet, % 39A' ksmen, % 18.2'si hayrcevabn verdikleri, gezi-gzlem yntemini uygularken dier zmre

retmenleriyle ibirlii yapmalar konusunda % 45.5'1 evet, % 27.3' ksmen,% 27.2' si hayr cevabn verdikleri, gezi-gzlem yntemi nces n gez

yaplmas gerektii konusunda % 75.8'i evet, % 12.I'i ksmen, % 12.1'i hayrcevabn verdikleri, gezi-gzlem yntemi sonras deerlendirme yaplmas

gerektii fikriyle ilgili, %93.9'u evet, % 6.I'i ksmen cevabn verdikleri, gezi-gzlem yntemi ncesi gezi rehberi datlmas gerektiine katlmalarkonusunda % 78.8'i evet, % 12.1' ksmen, % 9.1'i hayr cevabn verdiklerigrlmektedir.

Aydn Gven-Ahmet Ali Gazel- Ramazan Sever

Tablo .Tarih retmenlerinin Gezi-Gz]em Yntemini Planlamalar ile lgiliBulgu ve Yorumlar

f G/. r ./. r % f %Planlama Durumu le EVET KISME~ HAyR TOPLA"l XL Pilgili Sorular

evrenizdeki tarihimekanlaro ve mzelere

32 97.0 i 3.0 33dzenlenecek gezilerio - - 100 29.121 .000tarih llfetimioe katk

getireceioe inanyormusunuz')

Tarihi mekanlara ve i imzelere oe kadari 7sklkla gezi 1.4 5 15.3 63.9 33 100 20.697 .000

dzenliyomanuz?i

Mfredat yelitinne

142

.

8izorunluluu gezi iin bir

14 l3 39.4 16 18.2 33 100 3.455 .178problem oluturuyor mu?

iGezi-gzlem yntemini !19

!

m 133 1.336uyguarken diger zmre

15 i 45.5 27.319 100 2.182gremenleriyle ibirigiiyapyor musunuz? i i i

Gezi-gzlem yntemi i iincesi ngezi yaplmas

25 75.8 4 12.1 14 i 12.1 33 oo 26.727 1.00ogerektigini dnyor

musunuz'?

reZi-gzem yntemisonras de~erlendinne

31 i 93.9 2 6.1 - 33 100 25.485.000 ii yaplmas gerekti~ -

fikrine katlyor

ii

musunuz?

Gezi-gzlem yntemi incesi gezi rehberi i

30.727 1.000

Tarih Oretmenlerinin Gezi-Gzlem Uygulamalarnda Karlatklar Sorunlar

olarak anlaml farkllat (p

Aydn Gven-Ahmet Ali Gazel- Ramazan Sever

Tablo 3'de Tarih retmenlerinin gezi-gzlem ynteminiuygulamalarndakiynetim ile ilgili bulgu ve yorumlara yer verilmitir. Bunagre retmenlerin;

Gezi-gzlem ynteminde yasal sorumluluk ve formalitelerin fazlaolduunu dnmeleriyle ilgili % 75.8'i evet, % i 8.2 ksmen, % 6.1 'i, hayrcevabn verdikleri, okul idaresinin gezi-gzlem yntemiyle ilgili tutumlarnyeterli bulmalaryla ilgili, % 18.2 'si evet, % 60.6'sl ksmen, % 18.2'j hayr

cevabn verdikleri, okul idaresi dndaki (Milli Eitim MdrL, Belediye,Valilik vb. kurulularn) gezi-gzlem yntemine baklarn yeterli buJmalarylailgili % 21.2'j evet, %60.7'si ksmen, % 18.2'i hayr cevabn verdikleri, gezi-gzlem yntemi srasnda oluabilen renci disiplinsizlikleri sizin iin birproblem tekil etmeleriyle ilgili % 27.3' evet, % 42A' ksmen, % 30J'

hayr cevab verdikleri grlmektedir.Tabloda yer verilen x2 deerlerine bakldnda,I., 2. ve 3. sorularnaretmenlerin vermi olduklar cevapLarn kendi grleri arasnda oransalolarak anlaml dzeyde farkllat (p

Tarih retmenlerinin Gezi-Czlem Uygulamalannda KarlatklartSorunlar

Tablo 4.Tarih retmenlerinin Gezi-Gzlem Yntemi UygulamalarndakiKarlalan Glkler ile lgili Bulgu ve Yorumlar

i f % f % f % f %Karlalan Glklerle [lgili Sorular

EVET KSMEN HAYR TOPLAM p

I.Gezi-gzlem ynteminde

ularnn br problemolduunu dnyormusunuz?

18 54.5

i i9 127.3

i

i i6 118.2 i 33

i100 i 7.091

ii

.029 i

21 163.6i

.000

.000

.060 ii

.000 i

: i1

000

ii

5.636

[8.909

28364

19.818

100

100

ii i

100 i 15'I'j

i i33 i lOO ii

i !

33

33 i!

3.0

18,2

15.2

48.5

69.7

21.2

42.4 ! 16iii

303 i 6!

i

i ,6 18.21

23

i ii 7 iii

9.l i 14

515110

12.1

75.8

3

ii

17 iI Kalabalk rencii gruplannn gez-g7lemi iin birengel tekil: ettiklerine inanyor ii musunuz? i

. Tarihi mekanlar vei

mzelerle ilgili rehber ve i 4lantm hizmetlerinin ii yeterli oJduwa inanyor ,

Im1L~umz? i

ii, Ge7.i-gzlem yntemi i ii uyguladnz larihi i 25 ii mekan ve mz.elerle i ii ~~~:~~~~~~,}'Gr , I,i musunuz? 'i "rj. Drenci velilerinin ge,i-

gzlem yntemi iin birengel oluturduklann

dnyor lIJUsunuz?

I. Ge7i-gzlem yntemini iuygu larnda maddi

adan problemlerlekarlayor musunuz?

Aydn Gven-Ahmet Ali Ga:zel- Ramazan Sever

Tabloda yer verilen x2 deerlerine bakldgnda, 1., 2., 3., 4. ve 6.sorularna retmenlerin vermi olduklar cevaplarm kendi grleri arasndaoransalolarak anlaml dzeyde farkllat (p