TARİH İLE EL ELE

HEDEFLENEN ÖĞRENME ÇIKTILARI

Derse Hazırlık / Malzemeler

QQ Bütün öğrenciler: Tarihe yardımcı bilimlerin ne olduğunu bi-lecektir.

QQ Birçok öğrenci: Yardımcı bilimlerin tarihe nasıl veri sağladığı konusunda çıkarımlarda bulunacaktır.

QQ Bazı öğrenciler: Bilimlerin çalışma alanlarının diğer bilimle-rin gelişimine nasıl katkıda bulunduğu örneklerle açıklaya-caktır.

T arih İle Elele adlı bu ders, öğrencilerin kendi kendilerine “ne kadar bildiklerini” ölçmeleriyle başlıyor.

Öğrenciler kendileri için zor ve yabancı pek çok bilim dalının kargaşası içine düşmüşken çalışmanın

diğer aşaması başlıyor. Kafataslarıyla, imzalarla, dikilitaşlarla, paralarla, armalarla, mezar taşlarıyla

dolu bir sınıflama süreci, daha demin onlara anlaşılmaz gelen pek çok ismin içeriğinin doldurulması fırsatını

sunuyor. O isimler gerçekten birer bilim dalıdır ve uğraştıkları nesneler işte bunlardır! Dersin bir sonraki aşa-

masında her bir nesneyle ve onun içerdiği her bir problemle birden çok bilim dalının ilgilendiğini fark ediyorlar

ve biraz önce yaptıkları sınıflamanın, aslında daha karmaşık bir iş olduğunu anlıyorlar. Dahası, kendilerinin de

bu işin üstesinden gelebileceklerini görüyorlar. Bir PPT sunusuyla zenginleştirilmiş bu çalışma, size ve öğrenci-

lerinize keyifli bir seksen dakika vaat ediyor.

Sınıf: 9

Öngörülen Süre: 80 dk.

Anahtar Soru:

Tarih hangi bilimlerden, nasıl yararlanır?

Dersin Amacı:

Öğrencilerin; tarihin faydalandığı bilimleri tanımalarını ve bu bilimlerin tarihe nasıl yardımcı olduğu konusunda çıkarımda bulunmalarını sağlamak.

İlişkili Kazanım:

Öğrenciler, tarih biliminin diğer bilimlerden nasıl yararlandığını açıklar.

2-4 kişilik gruplar oluşturunuz.

Her gruba makas ve yapışkan sağlayınız.

Bilgi Notu-1’de bulunan bililerin isimlerini A4 kağıtlara yazarak sınıfın duvarlarına yapıştırınız.

QTarih hangi bilimlerden, nasıl yararlanır?

Sevgi COŞKUN KESKİN*, Engin KAPLAN**

* Sakarya Üni., Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Sakarya** MEB Serdivan Kız Teknik ve Meslek Lisesi, Sakarya

İŞL

EN

İŞ /

SÜ

RE

Ç

süre

Değerlendirme:

Öğrencilerinizden bu derste öğrendikleriyle ilgili üç soru türetmelerini ve bunlardan birini ce-vaplamalarını isteyiniz.

2. Tüm öğrencilere Çalışma Yaprağı-1’i dağıtınız ve tabloda yer alan bilim dallarıyla ilgili renkli kutucuklardan kendi durumlarına uygun olanı işaretlemelerini isteyiniz.

3. Her gruba Çalışma Yaprağı 2'nin birer sayfasını dağıtınız. Öğrenci-lerden sayfalarda yer alan her bir görseli kesmesini isteyiniz.

Öğrencilerden, kestikleri görselleri sınıfın duvarlarına asılmış yap-raklardaki ilgili bilim alanlarına yapıştırmalarını isteyiniz.

Yapıştırma işlemi bittikten sonra öğrencilerle birlikte duvardaki kâğıtları inceleyiniz. Varsa yanlışları düzeltiniz ve farklı bilim alan-larına aynı görsellerin yapıştığı durumunu vurgulayınız.

“Sizce hangi bilim tarihe daha çok yardımcı oluyor? Niçin?”, “Tarih de diğer bilimlere yardımcı olur mu?” soruları bağlamında tartışma yaptırınız.

4. Çalışma Yaprağı-3’ü gruplara dağıtınız ve gruplardan görsellerin ilgili olduğu bilimleri tabloya işaretlemelerini isteyiniz.

Bir kanıtın birden çok alanla ilişkili olabileceğini vurgulayarak grup-ların kendi tablolarını karşılaştırmalarını sağlayınız.

“Tarihten Sahneler” sunusu eşliğinde her görselin, hangi bilimle ilişkili olduğu ve nasıl değerlendirildiğini, bu yolla tarihe nasıl katkı-da bulunulduğunu tartışınız.

5. Her öğrenciye Çalışma Yaprağı-4’ün bir sayfasını dağıtınız. Bireysel olarak çalışma yaprağını dolduran aynı gruptaki öğrencilerin bir-birlerinin çalışmalarını incelemelerini ve grup içinde tartışmalarını sağlayınız. Daha sonra öğrencilerden dönüt alarak varsa eksikleri tamamlayınız.

6. Gruplara Çalışma Yaprağı-5’i veriniz ve ellerindeki dokümanlara bakmadan kendi grup sözlüklerini oluşturmalarını isteyiniz.

7. Daha sonra her grubun bir başka grubun sözlüğünü incelemesini ve kendi sözlükleriyle karşılaştırmasını isteyiniz. Buldukları benzer ve farklı yönleri sınıfta tartışınız.

İŞLE

NİŞ

1. Öğrencilerinizin dikkatini duvarda asılı olan çalışma yapraklarına dik-kat çekiniz. Anahtar soru ile derse giriş yaparak öğrencilerin görüş-lerini alınız.

5 dk.

25 dk.

25 dk.

10 dk.

10 dk.

5 dk.

316Ta

rih İl

e El

Ele

BİL

Gİ

NO

TU

ANTROPOLOJİ

ARKEOLOJİ

COĞRAFYA

DİPLOMATİK

EKOLOJİ

EPİGRAFYA

ETNOGRAFYA

ETNOLOJİ

FİLOLOJİ

HERALDİK

KİMYA

KRONOLOJİ

MÜHÜR BİLİMİ (SİCİLOGRAFİ)

NÜMİZMATİK

PALEOGRAFYA

PALEONTOLOJİ

ŞECERE

SOSYOLOJİ

BİLGİNOTU

KAYNAKÇA

Görseller İçin Yararlanılan Kaynaklar

İnsan Fosili : http://fotogaleri.hurriyet.com.tr

Atatürk’ün İmzaları : www.trport.net

Çivi Yazısı : http://www.itusozluk.com

Berat : http://www.kadinlarkulubu.com

Piri Reis Harita : http://www.beyoglupirireis.k12.tr

Piri Reis Harita 2 : http://www.gamzetuysuz.com

Mühür : http://www.kahta.gen.tr

Türk Silahlı Kuvvetleri arması : http://www.tsk.tr

Osmanlı Arması : http://www.osmanlievladiyiz.com

Kronoloji : http://aygunhoca.com

Ferman : http://www.hatdergisi.com

Hitit Kitabesi : http://atolyeknum.blogcu.com

Halı : http://www.konyalife.com.tr

Midyat : http://www.mardin.gov.tr

Secere : http://www.corumobasiyorukleri.com

Karabalsagun : http://turkleronline.net

Nevruz Kutlaması : http://www.kenthaber.com

Kadeş Anlaşması : http://aygunhoca.com/

Diğer resimler : Sevgi Coşkun Keskin Albümü

317

Tarih

İle

El E

le

1Ç

AL

IŞM

A Y

AP

RA

ĞI

BENİ BİLİYOR MUSUN?

1. COĞRAFYA: Yer ve iklim bilimidir. Tarihi olay-ların geçtiği yere coğrafi çevre denir.

2. KRONOLOJİ: Takvim ve zaman bilimidir.

3. ARKEOLOJİ: Kazı bilimidir. 4. PALEOGRAFYA: Eski Yazı bilimidir.

5. FİLOLOJİ: Dil bilimidir. Yaşayan dilleri inceler. 6. DİPLOMATİK: Siyaset bilimidir.

7. EPİGRAFYA: Anıtlar/Kitabeler bilimidir. 8. SOSYOLOJİ: Toplum bilimidir.

9. ANTROPOLOJİ: İnsan/ırk bilimidir. 10. NÜMİZMATİK: Para bilimidir.

11. MÜHÜR BİLİMİ (SİCİLOGRAFİ): Resmi belge-lerdeki mühürleri inceler.

12. ETNOGRAFYA: Folklor-Kültür (Halk) bilimi-dir.

13. PALEONTOLOJİ: Fosil bilimdir. 14. JENOLOJİ: ŞECERE/Soy kütüğü bilimi.

15. HERALDİK: Arma bilimidir. 16. EKOLOJİ: Çevre bilimidir.

17. KİMYA: Maddelerin yapısını, bileşimini ve özelliklerini, uğradıkları dönüşümleri inceler.

C14 METODU: Her türlü maddenin yaşını belirle-mek için kullanılan yöntemdir.

Hiç Duymadım Duydum Biliyorum

318Ta

rih İl

e El

Ele

2Ç

AL

IŞM

A Y

AP

RA

ĞI

Piri Reis’in Haritası

Çivi Yazısı - Rakamlar

319

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I2 Duvar Resmi Ferman

Berat: bir kişiye verilen görev, san, ayrıcalık amacıyla verilen belge.

8200 yıllık mühür

Türk Ordusu Arması

320Ta

rih İl

e El

Ele

2Ç

AL

IŞM

A Y

AP

RA

ĞI

Hitit Kabartması Tlos Antik kent- Kemerler- Antalya

Tlos Antik kent- Kemerler- Antalya

4. yy kilise duvar resimleri- Ihlara Vadisi İyon Nekropolleri- Muğla

Osmanlı Arması

321

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I2

Çınar- Bursa

İğneler- İznik Müzesi Cam kaplar- İznik Müzesi

Kaya evler- Hasankeyf

Muradiye Külliyesi Mezarlıklar Mezar/Lahit Kapağı-Fethiye Müzesi

322Ta

rih İl

e El

Ele

2Ç

AL

IŞM

A Y

AP

RA

ĞI

Çınar-Bursa Halı Dokuma Tezgâhı

Fes SüsüKarabalsagunYazıtı

Gelin Takunyası- İznik Müzesi Para kesesi- İznik Müzesi

323

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I3

TAR

İHSE

L K

AN

ITLA

R

1.Antropoloji

2. Arkeoloji

3. Coğrafya

. Diplomatik

5. Ekoloji

6. Epigrafya

7. Etnografya

8 . Sosyoloji

9. Filoloji

10. Kimya

11. Heraldik

12. Kronoloj

13. Mühürbilim

14. Nümizmatik

15. Paleografya

16. Paleontoloji

17. Şecere Bilimi

1. K

adeş

Anl

aşm

ası

2. T

akıla

r

3. İs

tako

z Fo

sili

4. O

yunc

ak A

raba

(Kal

kolit

ik D

önem

)

5. O

sman

lı ve

Sel

çukl

u P

aras

ı

6. K

anal

izas

yon

Sist

emi

7. IV

. yy

Evi

8. K

öz Ü

tü

9. A

sırl

ık A

ğaç

10. T

unçt

an F

igür

ler

11. A

mba

r

12. O

sman

lı Ar

mas

ı

324Ta

rih İl

e El

Ele

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4

Q Yukarıdaki Lahit, Efes/İzmir’dedir. Lahit, genelde zengin insanların öldükten sonra konuldukları üstü kapalı, duvarları taş veya tuğladan yapılı mezarlardır. Lahit üzerine yapılan kabartmalar çoğu zaman ait olduğu kişinin hayatından kesitler içerir.

1. Yukarıdaki Lahit ilgili olarak hangi bilim alanları, tarihe yardımcı olurlar? Nasıl?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

Q Yukarıdaki resim, Bursa Muradiye Külliyesi’ndeki bir caminin sadaka taşıdır. Camiden ibadetini yaparak çıkan insanlar buraya ihtiyacı olan insanlar için para (sadaka) bırakırlar. İhtiyacı olan insanlar buradan ihtiyacı kadar olan sadakayı alırlardı.

2. Sadaka taşı ile ilgili bilgileri değerlendirirken tarihe hangi bilim alanları, nasıl yardımcı olur?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

325

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4

Q Yukarıdaki kapı Mardin’de bir medresenin kapısıdır. Bu kapıda iki tokmak vardır. Bu tokmaklardan ince olanı kadınlar, kalın olanı erkekler kullanırlarmış. İnce olan ince ses, kalın olan kalın çıkarmaktadır. Böylece kapıyı ince sese kadın, kalın sese erkek açarmış.

3. Yukarıdaki kapı ve onunla ilgili bilgiyi hangi bilimler yorumlayarak tarih bilimine katkıda bulunurlar? Nasıl?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

Q Yukarıdaki resim Ürgüp/Mustafapaşa’da bir kilisenin kapısıdır. Kapıdaki süslemeler o yörede yetişen bir ürünü resmektedir. Renkli boyalar ise yine o yörede yetişen bitkilerin özlerinden elde edilmiştir.

4. Yukarıdaki resimle ilgili bilgileri ve resmi, tarih bilimine katkı sağlayacak şekilde yorumlayınız.

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

326Ta

rih İl

e El

Ele

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4

5. Yukarıda Erzurum yöresine ait bir oda vardır. Bu odada bulunan eşyaları dikkate alarak, tarih bilimine nasıl katkı sağlayacağınızı aşağıya belirtiniz.

327

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4

Q Yandaki resimde Güzelyurt’ta Yanardağların tüfleriyle oluşmuş bir oluşum üzerinde yaşanılan evi görüyor-sunuz. 4. yy’a ait bu evi tarihe yardımcı olan bilimleri kullanarak değerlendiriniz.

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

Q Yanda nevruz kutlamalarından bir kare var-dır. Nev (yeni) ve ruz (gün) kelimelerinin bir-leşmesinden meydana gelen ve YENİGÜN anlamını taşıyan Nevruz, kuzey yarımküre-de başta Türkler olmak üzere birçok halk ve topluluk tarafından yılbaşı olarak kutlanır. Gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart'ta gü-neş göçmen kuşlar gibi kuzey yarımküreye yönelir. 21 Mart ile birlikte havalar ısınmaya, karlar erimeye, ağaçlar çiçeklenmeye, top-rak yeşermeye, göçmen kuşlar yuvalarına dönmeye başlar. Yani doğa için yeniden uya-nış başlar. Türkler bu günde Ergenekon’dan demir dağı eritip çıkmalarının anısına ateş üzerinden atlarlar.

Yukarıdaki bilgiyi tarihe yardımcı olmak için başka hangi bilimlerle değerlendirirsiniz? Niçin?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

328Ta

rih İl

e El

Ele

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I5

BEN KİMİMBEN NEYİM? (TANIM)

TARİHE NASIL YARDIMCI OLURUM?

BENİMLE İLGİLİ BİR KANIT ÖRNEĞİ

ARKEOLOJİ Kazı Bilimiyim.

Toprak ya da su altında kalan eserleri gün ışığına çıkarır; özellikle yazıdan önceki dönemi aydınlatmaya yardımcı olurum.

Toprak altından çıkarılan bir vazo

COĞRAFYA

ETNOGRAFYA

EPİGRAFYA

PALEOGRAFYA

KRONOLOJİ

FİLOLOJİ

SOSYOLOJİ

…………..…………..…………..………….. SÖZLÜĞÜ(Yukarıdaki Boşluğa Grubunuzun Adını Yazınız)

329

Tarih

İle

El E

le

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I5

BEN KİMİMBEN NEYİM? (TANIM)

TARİHE NASIL YARDIMCI OLURUM?

BENİMLE İLGİLİ BİR KANIT ÖRNEĞİ

ANTROPOLOJİ

DİPLOMATİK

NÜMİZMATİK

KİMYA

HERALDİK

EKOLOJİ

PALEONTOLOJİ

JENOLOJİ

SİCİLOGRAFİ

330Ta

rih İl

e El

Ele