TANENLER Tanenler bitkilerde bulunan azotsuz, polifenolik yapılı, su, aseton ve etanolde çözünen; eter, kloroform gibi organik çözücülerde çözünmeyen veya az çözünen, buruk lezzette, deriyle birleşerek onu sertleştiren maddelerdir. Tanenler selüloz, pektin ve proteinleri çöktürür. Bu nedenle diğer bir tanımda da tanenler proteinlerin sulu çözeltilerini çöktürebilen fenolik doğal maddeler olarak tanımlanırlar. Bitkilerde tanenler kompleks halde bulunurlar, bu komplekslere tannoidler denir. Bazıları ozlarla birleşmiştir, bunlara da tannozitler denir. Taneneler hücre vakuollerinde yapılırlar. Vakuollerde şeker, protein ve alkaloidlerle birleşmiş olarak bulunur. Tanenler derinin kollajen lifleri arasına girerek daha sert ve sağlam, aşınmaya, ısıya ve suya daha dayanıklı olmasını sağlarlar. Ayvadaki tanenler tükürükteki glikoproteinleri çöktürür. Bu nedenle ağızda kayma hissi kaybolur. Ve ayva kuru kuru yenmez. Yerken su içmek zorunda kalınır. Tanen içerek droglar yendiğinde dilde sertleştirme hissi meydana getirir. Tanenler bitkilerin otçul hayvanlara karşı savunma mekanizması anacıyla oluşturdukları fenolik bileşiklerdir. Tanenler temelde 2 gruba ayrılırlar. 1)Hidrolize Olabilen Tanenler

Elajik asit gallik asit Hidrolize olabilen tanenler fenolik asit moleküllerinin bir şeker molekülü ile oluşturduğu yapılardır. Fenolik asit gallik asit ise bu tanenlere gallotanenler denir. Fenolik asit hekzahidroksidifenik asit ve bunun okside formu olan dehidrohekzahidroksidifenik asit türevi ise elajitanenler denir. Kompleks tanenler ise bir molekül glikoz-hekzahidroksidifenik asit esteri üzerine bir fenilkroman yapısının eklenmesi ile oluşan modifiye elajitanenlerdir. 2)Kondanse Tanenler

Kateşin (kateşol) Gallokateşin (gallokateşol) Hidrolize olmayan tanenlere kateşik tanenlerde denir. Bunlar asit ve tannaz fermenti ile hidroliz olamazlar. Bu nedenle bunlara hidrolize olamayan tanenlerde denir. Kondanse tanenler veya proantosiyanidinler polimerik flavanlardir. Flavan-3-ol ünitelerinin birbirine C-C bağlarıyla bağlanmasıyla oluşurlar. Bu bağlar genellikle 48, 46 arasındadır.

Eczacı Y

asin

DOĞAN

Özelikleri: -Tanenler suda koloidal çözeltiler oluşturmak üzere çözünürler. Fakat çözünürlükleri polimerizasyon derecelerine göre farklılıklar gösterir. Alkollerde ve asetonda çözünebilirler. Sulu çözeltilerin stabilitesi yapıya göre farklılık gösterir. -Örneğin kaynar suda yapılan bir ekstraksiyon boyunca (bir dekoksiyon ortamı gibi) bazı tanenler belirli bir süre sonra dekompoze olurlar. -Tüm fenollerde olduğu gibi tanenlerde ağır metal tuzlarıyla(Fe, Cu,Zn gibi) şelat oluştururlar. Tanenlerin Farmakolojik Etkileri: 1)Astrenjan etkisine bağlı terapötik etkileri: Haricen alttaki tabakaları koruyan mukozaları ve derinin eksternal tabakalarını su geçirmez hale getirir. Aynı zamanda deri yüzeyindeki küçük kılcal damarlar üzerinde vazokonstrikör etki gösterir. Astrenjan etkisinden dolayı yanıklarda ve küçük yaralanmalarda derinin su kaybını azaltırlar. Ayrıca yanıklarda antienflamatuvar etki gösterirler. Dahilen antidiyaretik etki gösterirler. Barsak peristaltizmini azaltırlar. Tatbik şekli nasıl olursa olsun enfeksiyona bağlı diyare ve dermatitde tanenlerin bariz antiseptik (antibakteriyel, antifungal) etkileri vardır. 2)Antioksidan etkileri: Birçok tanen, özellikle hidrolize olabilen tanneler hepatik mitokodriumda ADP ve askorbik asidin indüklediği lipid peroksidasyonunu inhibe etmektedir. Özellikle üzüm suyu ve şarabın içerdiği proantosiyanidinler güçlü antioksidan etki göstermektedirler. 3)Enzim inhibitörü etkileri: Tanenlerin enzim inhibitörü etkileri vardır. Tanenler; 5-LO, Anjiyotensin dönüştürücü enzim, hiyalüronidaz ve mikroorganizmalarda bulunan glukotransferaz enzimini inhibe etmektedirler. 4)Diğer etkileri: Bazı tanenler immün sistemi stimüle etmesine bağlı olarak tümörlerin metastazını ve yayılmasını inhibe etmektedir. İn vitro olarak virüslerin çoğalmasını inhibe ettikleri gösterilmiştir. Bu etkisinin virüslerdeki reversibl transkriptaz inhibisyonuna bağlıdır. Yüksek konsantrasyonlarda irritan etkilerinden dolayı saç toniği olarak kullanılır. Prosiyanidin dimerleri flavonoidlere benzer etkilere sahiptir. Bunlar: kapiller permeabilite ve farajiliteyi azaltmaları, kollajeni stabilize etmeleri, histidin dekarboksilaz, elastaz ve anjiyotensin dönüştürücü enzin inhibisyonu gibi etkilerdir. Toksisiteleri: En önemli toksisiteleri kalıcı kabızlık ve karaciğer harabiyetidir. Tanen İçeren Droglar: 1)Hamamelis virginiana

A) epikateşin B) prosiyanidin B-1 C) prosiyanidin B-2 D) prosiyanidin B-3 E) prosiyanidin C -1

Eczacı Y

asin

DOĞAN

Farmakolojik etkileri: Cortex ve folia hamamelidis ektreleri antibakteriyel, antiviral, antienflamatuvar, 5-LO inhibisyonu, antioksidan, asrenjan ve vazokonstriktör etkilere sahiptir. Kullanılışı: Hem oral hem de lokal uygulama ile ayaklarda görülen ödemin önlemesinde Kronik venöz yetmezlik semptomlarının tedavisinde Oral hijyen amacıyla ağız sularının terkibine girmektedir. Merhem ve supozituvar şeklindeki farmasötik şekilleri hemoroid semptomlarının tedavisinde Kremleri bebek ve küçük çocukların pişiklerinde, hafif yanık ve güneş yanıklarında yara iyi edici olarak Ayrıca kozmetik formülasyonlarda asrenjan etkisinden dolayı cilt ve gözenek sıkılaştırıcı olarak kullanılır. Müstahzarları: Hametan pomat ve krem Gallae = Mazı Quercus infectoria bitkisinin tomurcuklarına, cynips gallae tinctoria böceğinin yumurtalarını bırakmasıyla teşekkül eden patolojik bir üründür. Gelişen larva, konakçı dokularda hücre çoğalmasını başlatmaktadır. Bu çoğalma sonucu gelişim aşamasında rengi değişen, küre şeklinde, sert ve yoğun kütleli yapıya mazı denir. Türkiyede 2 tip mazı elde edilir. Kara mazı 1.5-2 cm çapında esmer renkli, sert, üzeri pürüzlü, kısa saplı ve deliksizdir. Böcek çıkmadan toplanır. Ak mazı sarımsı renkli, hafif deliklidir. Böcek çıktıktan sonra toplanır. Türkiye’de elde edilen mazıya Gallae smynensis denir. %60-70 oranında tanen içerir. Tanen eldesinde, dercilikte ve mordan olarak tekstil sanayisinde kullanılır. Eczacılıkta ise astrenjan ve hemostatik etkisinden dolayı 0.5-4 g’lık dozlarda kullanılır. Hemoroide karşı kullanılan ilaçların bileşimine girer. Valonea (Palamut, meşe palamudu) Quercus macrolepis bitkisinin tamamen olgunlaşmadan toplanıp kurutulmuş meyvasıdır. Meyva 2 sende oluşur. Bir yıllık olgunlaşmamış meyvaya koruk denir ve koruk drog olarak kullanılmaz. Palamut pelit ve kadeh adı verilen 2 kısımdan oluşur. Pelit %10, kadeh %30 ve kadeh üzerindeki tırnaklar ise %40 oranında tanen içerir. Pelit kavrulup toz edilerek diyareye karşı kullanılır. Kadehle tırnaklar ise tanen eldesinde kullanılır. Quercus robur (meşe, saplı meşe) Drog olarak cortex quercus (meşe kabuğu) kullanılır. %8-20 oranında tanen içerir. Kabukları çiçek açmadan hemen önce soyularak toplanır ve kurutulur. Haricen pişik, küçük yara ve yanıkların ayrıca mukoz membranların (boğaz ve vajina) hafif inflamasyonlu durumların tedavisinde, dahilen akut ishallerin tedavisinde kullanılır. Rosa canina Fructus rosae caninae rosa canina bitkisinin kırmızı renkli meyvalarıdır. %2-3 oranında gallik tanen %1-2 oranında ise C vitamini içerir. İçerdiği flavonoidlerden dolayı diüretik, tanenlerden dolayı ise astrenjan etkilidir. Rhus coriaria

Bitkinin drog olarak kullanılan kısımları yaprakları ve kabuklarıdır. Bu amaçla taze veya kurutulmuş yaprakları, kurutulmuş gövde ve dal kabukları kullanılır. Folia hamamelidis %10 kadar tanen, flavonoidler, proantosiyanidinler ve % 0.05 oranında uçucu yağ içerir. Yapraklarında hamamelitanen çok az miktarda bulunur. Cortex hamamelidis de tanence zengin olup, hamamelitanen majör bileşiktir.

Eczacı Y

asin

DOĞAN

Folia rhois coriariae; rhus coriaria bitkisinin yapraklarıdır. %12-20 oranında tanen ihtiva eder. Faranjitte gargara halinde ve diyareye karşı kullanılan bir drogdur. Meyvalarından ekşi ve buruk lezzetli sumak adı verilen bir baharat elde edilir. Meyvaları %4 oranında tanen içerir. Acacia catechu Kateşu; acacia catechu’nun gövde kabuğunun sulu ekstresinin kaynatma ile yoğunlaştırılmasının sonucu elde edilir. Drog siyahımsı kahverenkli sert bir kitle halindedir. Drog yüksek miktarda tanen ve polimerik flavonoidler içerir. Kuvvetli kabız yapıcı etkisinden dolayı antidiyaretik olarak kullanılır. Tanen içeren diğer droglar: 1)Fragaria vesca 2)Folium rubi 3)Vitis vinifera 4)Cortex salicis 5)Folia theae 5)Rhizoma rhei Ayrıntılı bilgi için: www.yasindoğan.com.tr

Eczacı Y

asin

DOĞAN