TAMLAMALAR

İSİM TAMLAMALARI

Belirtili İsim Tamlaması Belirtisiz İsim Tamlaması Takısız İsim Tamlaması Zincirleme İsim Tamlaması

İSİM (AD) TAMLAMALARI

Birden fazla ismin birbirini anlam bakımından

tamamlamasıyla oluşan sözcük gruplarına isim tamlamaları

denir.

“Kitabını çantasına yerleştirdi.” isim isim

Yukarıda görüldüğü gibi yan yana gelen her iki isim, her zaman bir tamlama meydana getirmeyebilir. Çünkü iki ismin bir tamlama oluşturabilmesi için, birbirlerini anlam bakımından tamamlamaları gerekmektedir.

ÖRNEK

Kitabın kapağı (isim tamlaması)

* İsim tamlamalarında birinci isme tamlayan, ikinci isme de tamlanan denir.

Tamlayan Tamlanan Kemal’in kalemi

Ağacın dalıYolun sonu

İsim tamlamalarında tamlayan (1.) isme getirilen –in (-ın, -un, -ün) ekine tamlayan eki, tamlanan (2.) isme getirilen –i (-ı, -u, -ü) ekine de tamlanan eki denir.

Kalem-in reng-iKapı-n-ın kol-u

İsim tamlamaları dörde ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması2. Belirtisiz İsim Tamlaması3. Takısız İsim Tamlaması4. Zincirleme İsim Tamlaması

1. Belirtili İsim Tamlaması

Tamlayanı -in ,-ın, -un, -ün,-nın,-nin,-nun,-nün; tamlananı ise -i ,-ı, -u,-ü,-sı,-si,-su,-sü ekini almış olan tamlamalara belirtili isim tamlaması denir.

Belirtili isim tamlamalarında tamlayan tamlananın kime, neye ait olduğunu gösterir.

Örnekler:Çocuklar, okulun bahçesinde toplandılar.Bazı uçaklar, sesin hızına ulaşmış.Adam, gözlerimin önünde yere yığıldı.

SORUAşağıdakilerden hangisi belirtili isim tamlaması

değildir?

A) Odanın ışığı B) Derginin kapağıC) Ev kapısı D) Gözlüğün camı

2. Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayanın ek almadığı, tamlananın ise –i ,-ı, -u, -ü,-sı,-si,-su,sü ekini aldığı tamlamalara denir.

Örnek:Arabamız dağ yolunda kaldı.Sabahleyin yağmur sesiyle uyandık.Televizyonda Uzay Yolu’nu seyrettik. Aylin, bana saç tokası almış.

SORUAşağıdaki cümlelerin hangisinde “belirtisiz isim

tamlaması” vardır?

A) Öğretmenimiz dersin sonunda bize fıkra anlattı.B) Öğrenciler otobüs durağında bekliyorlar.C) Paralarını pantolonun cebine koydu.D) Kötü alışkanlıklarını bırakmalısın.

ÇÖZÜM:A ve C seçeneğinde belirtili isim tamlaması, D

seçeneğinde sıfat tamlaması, B seçeneğinde ise belirtisiz isim tamlaması vardır.

•Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neyden yapıldığını bildirebilir.

Biber turşusu, çilek reçeli, domates salçası…

3.Takısız İsim Tamlaması

Hem tamlayanın, hem de tamlananın ek almadığı isimtamlamalarına denir.

***Takısız isim tamlamalarında tamlayan, tamlananın neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.

Öğretmen, tahta masasını değiştirdi.(Neyden yapıldığı)Arkadaşına ipek mendil hediye etmiş.(Neyden yaapıldığı)Saatinin kordonu altın kaplamaymış.(Neyden yapıldığı)Tilki çocuk, beni yine kandırdı.(Neye benzediği)

Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir.

“Babam iş yerine çelik kasa almış.”

Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.

“Çocuğun altın saçları rüzgârda dalgalanıyordu.”

Tamlayanı da tamlananı da ek almamış olan isim tamlamasıdır.

Eksiz olduğu için sıfat tamlamalarıyla karıştırılmaktadır.

Bu iki tamlamayı karıştırmamak için şu

iki özelliğe dikkat etmeliyiz:

4. Zincirleme İsim Tamlaması

En az üç ismin, birbirini anlam bakımından tamamlamalarıyla oluşan sözcük gruplarına zincirleme isim tamlaması denir.

*** Zincirleme isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanandan en az biri, başka bir isim tamlaması oluşturmuyorsa, bunlara zincirleme isim tamlaması denemez.

Tamlayan Tamlanan Okul bahçesinin kapısı B.siz isim tam. …………………………………………………………….. Zincirleme İsim Tamlaması

Öğretmenin not defteri B.siz isim. tam. ………………………………………… Zincirleme İsim Tamlaması

Örnekler:Tamlayan TamlananSınav sorularının cevaplarıKış mevsiminin başıTürkiye’nin yüz akıAdamın yüz rengi

SORUAşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim

tamlaması yoktur?A) Ağrı Dağı’nın yüksekliği gözümü korkuttu.B) Türkçenin önemli konularından biri tamlamalardır.C) İsim tamlamaları çok iyi öğrenilmelidir.D) Maltepe Dersanesinin öğrencileri başarılı

olmalıdır.

CEVAP:A seçeneğinde “Ağrı Dağı’nın yüksekliği”B seçeneğinde “Türkçe’nin konularından biri”D seçeneğinde “Maltepe Dersanesi’nin öğrencileri”

zincirleme isim tamlamasıdır.

C seçeneğinde “isim tamlamaları” ise belirtisiz isim tamlamasıdır.

UYARI

1. Şahıs zamirlerinin tamlayan olduğu tamlamalarda tamlayan düşebilir.

Evleri yanmış (onların evleri)Çiçeklerini çok sevdim (senin çiçeklerini)

2. Daha çok şiirlerde tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.

Yaşıyor sandım, sahibini evin (evin sahibi) Heyhat boşunaymış, ölmüş, artık dövün

3. İsim tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına farklı sözcükler girebilir.

Çiçeklerin kırmızı rengi beni etkiledi.Sınıfın çalışkan öğrencileri kazandı.