NOVI SAD, PONEDELJAK, 25. OKTOBAR 2004. GODINE

DA LI OSIROMAŠENI NAROD MOŽE DA KONKURIŠE BOGATUNIMA I NOVOKOMPONOVANIM BIZNISMENIMA?

Tajkuni će nam doći glave

Pravo izbora, nemogućnost da se privilegije institucionalizuju, te smanjivanje dominacijepolitike nad ekonomijom - suština su ekonomskih sloboda, čijim stepenom u Srbiji i Crnoj Gorine možemo biti zadovoljni, kaže Veselin Drašković, šef katedre za ekonomiju i menadžment na

Fakultetu za pomorstvo u Kotoru i dodaje da nije sporna prednost ekonomske slobode nadprinudom, ali nje nema bez pravne države, razvijene demokratije i institucija. A upravo u tom

domenu SCG je u velikom deficitu, konstatuje on.- Nikada nisam podržavao apsolutizaciju privatne svojine i tržišta u smislu njihovog mitskog

veličanja i stvaranja nove dogme i kulta, ali sam se uvek zalagao za realnu privatizaciju, tržištei konkurenciju i ukazivao da je retorika jedno, a naša stvarnost sasvim drugo - kaže Drašković. - Pa, ko normalan ne želi da bude vlasnik i kome mogu smetati tržište, konkurencija ili sloboda

izbora? Ali, smeta nam gušenje tih instituta, a posebno jalova priča o njima u situacijidominacije svakojakih monopola za bogaćenje, nasuprot buvljaka kao kvazi-tržišta, koji služe

za preživljavanje. Smetaju nam neslobode, siromaštvo, nezaposlenost i nemotivisanost.Uostalom, kakva je to ekonomija u kojoj nije bitno poreklo bogatstva?

On ističe da mnogi okreću glavu od suštine problema i njihovih uzroka i naglašava da se mora razlikovati izvorna ideja od njenog izvrtanja u praksi. Ne može se sama privatizacija, kao neštopozitivno, poistovetiti sa načinima njenog sprovođenja, koji se se pokazali kao veoma negativni

i devijantni - kaže Drašković, navodeći da se u neuspešnim reformama bogate pseudo-reformatori.

- Iz postsocijalističke, pseudoliberalne prakse, kojom je degradirana ideja reformi, privatizacije,institucionalizacije i liberalizacije, jasno se vidi da se brza i velika zarada može ostvariti samo

na jedan način, sa malim ili nikakvim rizikom i velikim ili potpunim izbegavanjem obaveza -kaže Drašković. - Pri tome niko ne odgovara za visoke transakcione troškove reformi, skupe

improvizacije i katastrofalne rezultate. To je “sloboda” samo za retke pojedince, ali ona dovodi do neslobode za ogromnu većinu stanovništva. Zato kod nas tržište u značajnom delu

zamenjuju šverc, buvljaci i druge pseudotržišne strukture, konkurenciju sputavaju monopoli,umesto privatnog sektora i preduzetništva imamo privilegovane tajkune, rentijere i sivu

ekonomiju, demokratiju je potisnulo partijsko lobiranje i nepotizam, a umesto institucionalnihrešenja postoji sistemski vakuum, eksperimenti i improvizacije.

Veze važnije od sposobnosti

Kada pojedini “igrači” i njihove “veze” dominiraju nad pravilima igre značajno se deformiše i redukuje ekonomska stvarnost i sprovodi nasilje nad ekonomskim slobodama, konstatuje Drašković. “To je kod nas slučaj, jer karakter i razmere aktuelnog biznisa, bogatstvo novokomponovanih biznismena i karakteristike tržišta koje oni kontrolišu, često više zavise od vrhuške s kojom su u sprezi i od stepena zaobilaženja zakonske regulative, nego od njihove preduzetničke sposobnosti”, ističe naš sagovornik.

Uz napomenu da mnogi zagovaraju veće ekonomske slobode, mere “šok terapije”, privatnuinicijativu, preduzetništvo i privatizaciju, sagovornik “Dnevnika” postavlja pitanje kako da

slobodu, kao najveću vrednost, dostigne ogromna većina osiromašenih građana, koji jedvasastavljaju kraj s krajem i realno ne mogu da prežive od svojih plata, a o nezaposlenima da se i

ne govori. Da li je ekonomski slobodan zadužen ili čovek bez novca, i da li ekonomska slobodaretkih bogataša predstavlja ekonomsku slobodu za narod, pita se Drašković.

- Biznis jeste generator bogatstva pojedinaca i društva u razvijenim i institucionalizovanimprivredama, a da je li to slučaj i kod nas, gde je u većini slučajeva bogaćenje povezano samo sretkim pojedincima, čiji je “biznis” uglavnom bio povlašćen, privilegovan i netržišnog karaktera - kategoričan je on. - Sada, kad su se stekle monopolske pozicije i bogatstvo, neki preporučuju

tržišne zakonitosti i otvorenu ekonomiju. Oni, međutim, moraju da objasne kako osiromašeninarod može konkurisati bogatunima i novokomponovanim biznismenima?

Drašković poručuje da za sve nedaće u Srbiji i Crnoj Gori ne može biti kriva prevelikaekonomska sloboda, jer nje zapravo i nema. Umesto toga, kaže on, glavni krivac je sve što koči

ekonomske slobode, a to su pre svega monopoli retkih pojedinaca, “koji grcaju u ekonomskim slobodama i stečenom bogatstvu”.

- Takav redukovani ekonomski liberalizam je ostvaren sprovođenjem protekcionizma premasopstvenom narodu, jer se na drugi način ne može objasniti kako su se, kojim znanjem, radom

i preduzetništvom, pojedinci tako brzometno i enormno obogatili - ističe Drašković.

M. Ćulibrk

GrupeistomišljenikaodlučujuosvemuPETAK, 15 JANUAR 2010 INTERVJU - BROJ 1004

Veselin Drašković, doktor ekonomskih nauka, redovni je profesor na Univerzitetu Crne Gore, viziting profesor Ekonomskog fakulteta MGU ,,Lomonosov", Međunarodnog instituta finansija, menadžmenta i biznisa na Tjumenskom državnom univerzitetu i dugogodišnji šef katedre i rukovodilac postdiplomskih studija na Fakultetu za pomorstvo Kotor. Autor je osam naučnih monografija, trideset udžbenika, dvadeset dvije skripte, pet priručnika, preko 200 naučnih članaka, urednik međunarodnog časopisa Montenegrin Journal of Economics...

MONITOR: Koji su osnovni problemi na Univerzitetu Crne Gore?

DRAŠKOVIĆ: Smanjivanje kriterijuma na svim nivoima, nedostatak kadrova u odnosu na veliki broj fakulteta, njihovih filijala i studijskih programa, njihova nepovezanost s potrebama zapošljavanja, demotivisanost za bavljenje naučno-istraživačkim radom, nedorečenost i raznovrsnost primjene bolonjskog procesa, fiktivnost diplome bečelor (za koju niko ne raspisuje konkurs), višestrukost funkcija, predugi mandati i rotacija rukovodilaca (posebno članova jedne partije), primjena partijskih principa (organizacije, lobiranja, glasanja), brisanje granica između državnih i privatnih interesa, socijalno raslojavanje profesora, nezakonita organizacija nastave, menadžerisanje, napredovanje nereferentnih kadrova... Naravno, ima više dobrih primjera i naučnih rezultata, ali probleme treba pravovremeno isticati i rješavati.

MONITOR: Koji su uzroci i posljedice nezakonite organizacije nastave?

DRAŠKOVIĆ: Uzroci su neopravdano ukidanje katedri, koje su svuda u svijetu glavna stručna tijela, samovolja nekih dekana da angažuju osoblje bez oglasa, odluke vijeća i referenci, kao i nečinjenje organa Univerziteta iako su usmeno i pismeno sa tim upoznati. Posljedice su opadanje kvaliteta nastave, porast troškova, narušavanje ugleda, nezadovoljstvo nastavnika, netrpeljivost između pojedinih nastavnika i dekana i ružne kuloarske priče.

MONITOR: Zašto pojedini nastavnici imaju veliki broj predmeta?

DRAŠKOVIĆ: Vrše se izbori u naučna zvanja na četiri, pet i više disciplina, često nekompatibilnih, za koje nastavnici nemaju odgovarajuće reference. Pogrešno shvatanje i primjena bolonjskog procesa su doveli do usitnjavanja predmeta, za normu je potreban veći broj predmeta, ili njihovo postojanje na više studijskih programa. Nastavne potrebe i deficit kadrova su dodatno uzrokovali ovu pojavu.

MONITOR: Postoji li nedorečenost propisa u visokom obrazovanju?

DRAŠKOVIĆ: Postoji, iako je dosta urađeno. Na primjer, ne zna se trajanje mandata studenata u vijeću, saradnici u nastavi obavljaju važnu funkciju šefa studijskih programa, veći je broj studenata u vijeću od dozvoljenog, upis se obavlja prekomjerno i poslije rokova, predaju i ispituju osobe koje nijesu za to ovlašćene itd.

MONITOR: Kako se može onemogućiti samovolja dekana?

DRAŠKOVIĆ: Vraćanjem katedri, skraćenjem mandata na godinu s mogućnošću reizbora, dopunama zakona, statuta i pravilnika i njihovim dosljednim sprovođenjem, jačanjem instituta interne (univerzitetske) i eksterne (državne) kontrole, pa i dovođenjem inspekcija.

MONITOR: Kakva je kadrovska situacija na Univerzitetu?

DRAŠKOVIĆ: Kvantitativno je različita na pojedinim fakultetima. Na nekim nije moguće formirati komisiju za odbranu diplomskog ili magistarskog rada, a na drugim ima nastavnika, ali nema dovoljno studenata. Podaci o broju nastavnika u odnosu na broj predmeta, studenata i studijskih programa su nepovoljni.

MONITOR: Kako tumačite kontinuirano smanjivanje budžetskih sredstava za visoko obrazovanje? DRAŠKOVIĆ: Dugoročno je to negativan i opasan trend, pokazatelj nebrige Vlade, jer su nauka i obrazovanje prioritet propulzivnog i inovacijskog razvoja. Posljednje smanjivanje je dio Vladinog kriznog menadžmenta. UCG mora aktivirati mjere štednje, unutrašnje rezerve i timsku projektnu djelatnost. Vlada treba da kaže je li bilo neracionalnog trošenja i loših rezultata ili se smanjuje njen interes za UCG. Ako za neke studije nema uslova, bolje je dati stipendije za kvalitetno studiranje u inostranstvu.

MONITOR: Kako teče realizacija bolonjskog procesa?

DRAŠKOVIĆ: Diskutabilno i protivurječno, u nekim elementima pozitivno, u drugim negativno i haotično. Ima i rigidnosti: studenti nemaju dodatne ispitne rokove, pa moraju kroz godinu dana ponovo da slušaju nepoložene ispite, profesori se previše bave administriranjem, ocjene se prilagođavaju propisanom normalnom rasporedu i procentu prolaznosti, vijeće može mijenjati ocjene nastavnika, nastavnici različito i svojevoljno primjenjuju propise, studentske ankete su neproduktivne i fiktivne. Raste broj diploma, opada nivo znanja.

MONITOR: Kakav je Vaš stav o privatnim fakultetima u Crnoj Gori?

DRAŠKOVIĆ: Njihovo osnivanje prati opšti trend privatizacije. Za nauku i obrazovanje kriterijum mora biti kvalitet, a ne oblik svojine. Razvoj preferira kvalitetne kadrove, a tu su standardi jasni: dovoljan broj referentnih profesora, savremeni nastavni i studijski programi, prostor, oprema. Teško je obezbijediti kvalitetan nastavni kadar za veliki broj postojećih fakulteta i studijskih programa. Zato se angažuju skupi profesori sa strane, penzioneri, magistri, studenti demonstratori. Nastava se redukuje, urušava se kvalitet. Djeluje i migracija kadrova. Državnom Univerzitetu prijeti opasnost od privatnih fakulteta.

MONITOR: Kako vidite sadašnje i buduće odnose državnog i privatnih fakulteta?

DRAŠKOVIĆ: Sadašnja situacija je loša i dugoročno neodrživa - nastavnici s privatnih fakulteta mogu predavati na UCG, a obratno ne važi. Razvojna, naučno-obrazovna i ekonomska logika upućuju na neophodnost kadrovske saradnje privatnih i državnih fakulteta, uz primjenu ujednačenih kriterijuma. To će povećati prohodnost studenata i motivaciju nastavnog kadra, kompletiraće i oplemeniće nastavni proces. Prirodno je što će u procesu usaglašavanja, homogenizacije i partnerstva privatnog i državnog visokog školstva na obje strane doći do eliminacije nepotrebnih studijskih programa, otvaranja nekih drugih (npr. nedostajućih studija za poslovne sekretarice) i pozitivne selekcije kadrova. Treba pregovarati i sarađivati.

MONITOR: Kako komentarišete diskriminaciju Filipa Kovačevića?

DRAŠKOVIĆ: Osuđujem svaku diskriminaciju, vidljivu i nevidljivu. To treba da rješava prosvjetna inspekcija. Ako je Kovačeviću vijeće ukinulo pet predmeta, sve je jasno, bez obzira na formalnu pokrivenost odluke. U tome je glavni problem: neke odluke se unaprijed izlobiraju.

MONITOR: Ima li sličnih slučajeva?

DRAŠKOVIĆ: Ima. Oni ukazuju da se neki dekani pretvaraju od organizatora u subjekat samovolje i moći. Moji predmeti i predmeti drugih kolega su bez vijeća dodjeljivani drugima, pa nikom ništa. Neki su otjerani s fakulteta ukidanjem predmeta. Neki su birani u docenta više puta, a neki redovni profesori imaju lošije reference od njih. Prošle godine jedan dekan je umjesto mene angažovao profesora iz okruženja, koji nema ni približne reference za konkretnu disciplinu, iako imam iz te oblasti izbor, naučnu monografiju, udžbenik i dvadesetak naučnih radova u međunarodnim časopisima. To je drastičan i lako dokaziv slučaj samovolje i ekonomske neracionalnosti jednog dekana, čiji je potpis pokriven odlukom vijeća. Dalje, iz inostranstva se dovode nastavnici za predmet za koji je naš autor napisao knjigu, koju je kao projekt finansiralo naše ministarstvo. Zavrtanje finansijske slavine će riješiti ove probleme, kad već nema kontrole i odgovornosti.

MONITOR: Kako je moguće ozdraviti visoko školstvo?

DRAŠKOVIĆ: Treba vratiti katedre, ulagati u nauku, obrazovanje i usavršavanje kadrova, povezati upisnu politiku s realnom politikom zapošljavanja, utvrditi obrazovne prioritete, ukinuti virtualne i skupe studijske programe, onemogućiti improvizacije u nastavi, eliminisati partijsku dominaciju i kombinatoriku, dovođenje kadrova sa strane svesti na opravdane slučajeve, a opterećenje profesora na razumnu mjeru, smanjiti vremenski mandat rukovodećih kadrova i administriranje profesora, onemogućiti rotaciju rukovodilaca i višestruke funkcije, stimulisati osnovnu obrazovno-pedagošku i naučnu funkciju, organizaciono i kadrovski povezati srodne fakultete, strogo poštovati propisane uslove naučnog izbora, vratiti dostojanstvo naučne vertikale, eliminisati manipulacije sa multidisciplinarnošću, precizirati kriterijume za vrednovanje naučnih referenci, strogo selektovati i vrednovati nove doktorske disertacije, naučni autoritet staviti ispred glasačke mašinerije vijeća i političke podobnosti. Moramo se opredijeliti za rad, znanje, nauku i kreacije, koji vode razvoju, umjesto improvizacija, voluntarizma, imitacija i negativne selekcije kadrova, koji vode zaostajanju, reprodukovanju kriza, elitizmu povlašenih i opštem siromaštvu.

MONITOR: Šta država treba da uradi na tom planu?

DRAŠKOVIĆ: Da kontroliše namjensko korišćenje sredstava i insistira na kontinuiranom usavršavanju kadrova u inostranstvu. Da precizno definiše uslove, pravila, prioritete i zadatke u visokom školstvu. Da stalno kontroliše realizaciju odnosa između akademskih prava i obaveza, autonomije i odgovornosti i obezbijedi zakonitu realizaciju obrazovnog procesa. Ovako, pod parolom autonomije univerziteta, centralizaciju sprovode dobro organizovani pojedinci i uske grupe istomišljenika, koji odlučuju o svemu - propisima, otvaranju studijskih programa, angažovanju u nastavi, stanovima, projektima, nagradama i drugom, kao da je to njihova prćija. Nema demokratskog odlučivanja glasanjem, kad je sve unaprijed odlučeno.

Veseljko KOPRIVICA

https://www.econbiz.de/Search/Results?lookfor=%22Dra%C5%A1kovi%C4%87%2C+Veselin%22&type=Author http://econpapers.repec.org/article/mjemjejnl/default7.htm

NOVI SAD, PONEDELJAK, 25. OKTOBAR 2004. GODINE

DA LI OSIROMAŠENI NAROD MOŽE DA KONKURIŠE BOGATUNIMA I NOVOKOMPONOVANIM BIZNISMENIMA? Tajkuni će nam doći glave

Pravo izbora, nemogućnost da se privilegije institucionalizuju, te smanjivanje dominacije politike nad ekonomijom - suština su ekonomskih sloboda, čijim stepenom u Srbiji i Crnoj Gori ne možemo biti zadovoljni, kaže Veselin Drašković, šef katedre za ekonomiju i menadžment na

Fakultetu za pomorstvo u Kotoru i dodaje da nije sporna prednost ekonomske slobode nad prinudom, ali nje nema bez pravne države, razvijene demokratije i institucija. A upravo u tom domenu SCG je u velikom deficitu, konstatuje on.

- Nikada nisam podržavao apsolutizaciju privatne svojine i tržišta u smislu njihovog mitskog veličanja i stvaranja nove dogme i kulta, ali sam se uvek zalagao za realnu privatizaciju, tržište i konkurenciju i ukazivao da je retorika jedno, a naša stvarnost sasvim drugo - kaže Drašković. - Pa, ko normalan ne želi da bude vlasnik i kome mogu smetati tržište, konkurencija ili sloboda izbora? Ali, smeta nam gušenje tih instituta, a

posebno jalova priča o njima u situaciji dominacije svakojakih monopola za bogaćenje, nasuprot buvljaka kao kvazi-tržišta, koji služe za preživljavanje. Smetaju nam neslobode, siromaštvo, nezaposlenost i nemotivisanost. Uostalom, kakva je to ekonomija u kojoj nije bitno

poreklo bogatstva? On ističe da mnogi okreću glavu od suštine problema i njihovih uzroka i naglašava da se mora razlikovati izvorna ideja od njenog izvrtanja u

praksi. Ne može se sama privatizacija, kao nešto pozitivno, poistovetiti sa načinima njenog sprovođenja, koji se se pokazali kao veoma negativni i devijantni - kaže Drašković, navodeći da se u neuspešnim reformama bogate pseudo-reformatori.

- Iz postsocijalističke, pseudoliberalne prakse, kojom je degradirana ideja reformi, privatizacije, institucionalizacije i liberalizacije, jasno se vidi da se brza i velika zarada može ostvariti samo na jedan način, sa malim ili nikakvim rizikom i velikim ili potpunim izbegavanjem obaveza -

kaže Drašković. - Pri tome niko ne odgovara za visoke transakcione troškove reformi, skupe improvizacije i katastrofalne rezultate. To je “sloboda” samo za retke pojedince, ali ona dovodi do neslobode za ogromnu većinu stanovništva. Zato kod nas tržište u značajnom delu zamenjuju šverc, buvljaci i druge pseudotržišne strukture, konkurenciju sputavaju monopoli, umesto privatnog sektora i preduzetništva

imamo privilegovane tajkune, rentijere i sivu ekonomiju, demokratiju je potisnulo partijsko lobiranje i nepotizam, a umesto institucionalnih rešenja postoji sistemski vakuum, eksperimenti i improvizacije.

Veze važnije od sposobnosti

Kada pojedini “igrači” i njihove “veze” dominiraju nad pravilima igre značajno se deformiše i redukuje ekonomska stvarnost i sprovodi nasilje nad ekonomskim slobodama, konstatuje Drašković. “To je kod nas slučaj, jer karakter i razmere aktuelnog biznisa, bogatstvo novokomponovanih biznismena i karakteristike tržišta koje oni kontrolišu, često više zavise od vrhuške s kojom su u sprezi i od stepena zaobilaženja zakonske regulative, nego od njihove preduzetničke sposobnosti”, ističe naš sagovornik.

Uz napomenu da mnogi zagovaraju veće ekonomske slobode, mere “šok terapije”, privatnu inicijativu, preduzetništvo i privatizaciju,sagovornik “Dnevnika” postavlja pitanje kako da slobodu, kao najveću vrednost, dostigne ogromna većina osiromašenih građana, koji jedva

sastavljaju kraj s krajem i realno ne mogu da prežive od svojih plata, a o nezaposlenima da se i ne govori. Da li je ekonomski slobodan zadužen ili čovek bez novca, i da li ekonomska sloboda retkih bogataša predstavlja ekonomsku slobodu za narod, pita se Drašković.

- Biznis jeste generator bogatstva pojedinaca i društva u razvijenim i institucionalizovanim privredama, a da je li to slučaj i kod nas, gde je u većini slučajeva bogaćenje povezano samo s retkim pojedincima, čiji je “biznis” uglavnom bio povlašćen, privilegovan i netržišnog karaktera -

kategoričan je on. - Sada, kad su se stekle monopolske pozicije i bogatstvo, neki preporučuju tržišne zakonitosti i otvorenu ekonomiju. Oni,međutim, moraju da objasne kako osiromašeni narod može konkurisati bogatunima i novokomponovanim biznismenima?

Drašković poručuje da za sve nedaće u Srbiji i Crnoj Gori ne može biti kriva prevelika ekonomska sloboda, jer nje zapravo i nema. Umesto toga, kaže on, glavni krivac je sve što koči ekonomske slobode, a to su pre svega monopoli retkih pojedinaca, “koji grcaju u ekonomskim

slobodama i stečenom bogatstvu”. - Takav redukovani ekonomski liberalizam je ostvaren sprovođenjem protekcionizma prema sopstvenom narodu, jer se na drugi način ne

može objasniti kako su se, kojim znanjem, radom i preduzetništvom, pojedinci tako brzometno i enormno obogatili - ističe Drašković.

M. Ćulibrk

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

GrupeistomišljenikaodlučujuosvemuPETAK, 15 JANUAR 2010 INTERVJU - BROJ 1004

Veselin Drašković, doktor ekonomskih nauka, redovni je profesor na Univerzitetu Crne Gore, viziting profesor Ekonomskog fakulteta MGU ,,Lomonosov", Međunarodnog instituta finansija, menadžmenta i biznisa na Tjumenskom državnom univerzitetu i dugogodišnji šef katedre i rukovodilac postdiplomskih studija na Fakultetu za pomorstvo Kotor. Autor je osam naučnih monografija, trideset udžbenika, dvadeset dvije skripte, pet priručnika, preko 200 naučnih članaka, urednik međunarodnog časopisa Montenegrin Journal of Economics...

MONITOR: Koji su osnovni problemi na Univerzitetu Crne Gore?

DRAŠKOVIĆ: Smanjivanje kriterijuma na svim nivoima, nedostatak kadrova u odnosu na veliki broj fakulteta, njihovih filijala i studijskih programa, njihova nepovezanost s potrebama zapošljavanja, demotivisanost za bavljenje naučno-istraživačkim radom, nedorečenost i raznovrsnost primjene bolonjskog procesa, fiktivnost diplome bečelor (za koju niko ne raspisuje konkurs), višestrukost funkcija, predugi mandati i rotacija rukovodilaca (posebno članova jedne partije), primjena partijskih principa (organizacije, lobiranja, glasanja), brisanje granica između državnih i privatnih interesa, socijalno raslojavanje profesora, nezakonita organizacija nastave, menadžerisanje, napredovanje nereferentnih kadrova... Naravno, ima više dobrih primjera i naučnih rezultata, ali probleme treba pravovremeno isticati i rješavati.

MONITOR: Koji su uzroci i posljedice nezakonite organizacije nastave?

DRAŠKOVIĆ: Uzroci su neopravdano ukidanje katedri, koje su svuda u svijetu glavna stručna tijela, samovolja nekih dekana da angažuju osoblje bez oglasa, odluke vijeća i referenci, kao i nečinjenje organa Univerziteta iako su usmeno i pismeno sa tim upoznati. Posljedice su opadanje kvaliteta nastave, porast troškova, narušavanje ugleda, nezadovoljstvo nastavnika, netrpeljivost između pojedinih nastavnika i dekana i ružne kuloarske priče.

MONITOR: Zašto pojedini nastavnici imaju veliki broj predmeta?

DRAŠKOVIĆ: Vrše se izbori u naučna zvanja na četiri, pet i više disciplina, često nekompatibilnih, za koje nastavnici nemaju odgovarajuće reference. Pogrešno shvatanje i primjena bolonjskog procesa su doveli do usitnjavanja predmeta, za normu je potreban veći broj predmeta, ili njihovo postojanje na više studijskih programa. Nastavne potrebe i deficit kadrova su dodatno uzrokovali ovu pojavu.

MONITOR: Postoji li nedorečenost propisa u visokom obrazovanju?

DRAŠKOVIĆ: Postoji, iako je dosta urađeno. Na primjer, ne zna se trajanje mandata studenata u vijeću, saradnici u nastavi obavljaju važnu funkciju šefa studijskih programa, veći je broj studenata u vijeću od dozvoljenog, upis se obavlja prekomjerno i poslije rokova, predaju i ispituju osobe koje nijesu za to ovlašćene itd.

MONITOR: Kako se može onemogućiti samovolja dekana?

DRAŠKOVIĆ: Vraćanjem katedri, skraćenjem mandata na godinu s mogućnošću reizbora, dopunama zakona, statuta i pravilnika i njihovim dosljednim sprovođenjem, jačanjem instituta interne (univerzitetske) i eksterne (državne) kontrole, pa i dovođenjem inspekcija.

MONITOR: Kakva je kadrovska situacija na Univerzitetu?

DRAŠKOVIĆ: Kvantitativno je različita na pojedinim fakultetima. Na nekim nije moguće formirati komisiju za odbranu diplomskog ili magistarskog rada, a na drugim ima nastavnika, ali nema dovoljno studenata. Podaci o broju nastavnika u odnosu na broj predmeta, studenata i studijskih programa su nepovoljni.

MONITOR: Kako tumačite kontinuirano smanjivanje budžetskih sredstava za visoko obrazovanje? DRAŠKOVIĆ: Dugoročno je to negativan i opasan trend, pokazatelj nebrige Vlade, jer su nauka i obrazovanje prioritet propulzivnog i inovacijskog razvoja. Posljednje smanjivanje je dio Vladinog kriznog menadžmenta. UCG mora aktivirati mjere štednje, unutrašnje rezerve i timsku projektnu djelatnost. Vlada treba da kaže je li bilo neracionalnog trošenja i loših rezultata ili se smanjuje njen interes za UCG. Ako za neke studije nema uslova, bolje je dati stipendije za kvalitetno studiranje u inostranstvu.

MONITOR: Kako teče realizacija bolonjskog procesa?

DRAŠKOVIĆ: Diskutabilno i protivurječno, u nekim elementima pozitivno, u drugim negativno i haotično. Ima i rigidnosti: studenti nemaju dodatne ispitne rokove, pa moraju kroz godinu dana ponovo da slušaju nepoložene ispite, profesori se previše bave administriranjem, ocjene se prilagođavaju propisanom normalnom rasporedu i procentu prolaznosti, vijeće može mijenjati ocjene nastavnika, nastavnici različito i svojevoljno primjenjuju propise, studentske ankete su neproduktivne i fiktivne. Raste broj diploma, opada nivo znanja.

MONITOR: Kakav je Vaš stav o privatnim fakultetima u Crnoj Gori?

DRAŠKOVIĆ: Njihovo osnivanje prati opšti trend privatizacije. Za nauku i obrazovanje kriterijum mora biti kvalitet, a ne oblik svojine. Razvoj preferira kvalitetne kadrove, a tu su standardi jasni: dovoljan broj referentnih profesora, savremeni nastavni i studijski programi, prostor, oprema. Teško je obezbijediti kvalitetan nastavni kadar za veliki broj postojećih fakulteta i studijskih programa. Zato se angažuju skupi profesori sa strane, penzioneri, magistri, studenti demonstratori. Nastava se redukuje, urušava se kvalitet. Djeluje i migracija kadrova. Državnom Univerzitetu prijeti opasnost od privatnih fakulteta.

MONITOR: Kako vidite sadašnje i buduće odnose državnog i privatnih fakulteta?

DRAŠKOVIĆ: Sadašnja situacija je loša i dugoročno neodrživa - nastavnici s privatnih fakulteta mogu predavati na UCG, a obratno ne važi. Razvojna, naučno-obrazovna i ekonomska logika upućuju na neophodnost kadrovske saradnje privatnih i državnih fakulteta, uz primjenu ujednačenih kriterijuma. To će povećati prohodnost studenata i motivaciju nastavnog kadra, kompletiraće i oplemeniće nastavni proces. Prirodno je što će u procesu usaglašavanja, homogenizacije i partnerstva privatnog i državnog visokog školstva na obje strane doći do eliminacije nepotrebnih studijskih programa, otvaranja nekih drugih (npr. nedostajućih studija za poslovne sekretarice) i pozitivne selekcije kadrova. Treba pregovarati i sarađivati.

MONITOR: Kako komentarišete diskriminaciju Filipa Kovačevića?

DRAŠKOVIĆ: Osuđujem svaku diskriminaciju, vidljivu i nevidljivu. To treba da rješava prosvjetna inspekcija. Ako je Kovačeviću vijeće ukinulo pet predmeta, sve je jasno, bez obzira na formalnu pokrivenost odluke. U tome je glavni problem: neke odluke se unaprijed izlobiraju.

MONITOR: Ima li sličnih slučajeva?

DRAŠKOVIĆ: Ima. Oni ukazuju da se neki dekani pretvaraju od organizatora u subjekat samovolje i moći. Moji predmeti i predmeti drugih kolega su bez vijeća dodjeljivani drugima, pa nikom ništa. Neki su otjerani s fakulteta ukidanjem predmeta. Neki su birani u docenta više puta, a neki redovni profesori imaju lošije reference od njih. Prošle godine jedan dekan je umjesto mene angažovao profesora iz okruženja, koji nema ni približne reference za konkretnu disciplinu, iako imam iz te oblasti izbor, naučnu monografiju, udžbenik i dvadesetak naučnih radova u međunarodnim časopisima. To je drastičan i lako dokaziv slučaj samovolje i ekonomske neracionalnosti jednog dekana, čiji je potpis pokriven odlukom vijeća. Dalje, iz inostranstva se dovode nastavnici za predmet za koji je naš autor napisao knjigu, koju je kao projekt finansiralo naše ministarstvo. Zavrtanje finansijske slavine će riješiti ove probleme, kad već nema kontrole i odgovornosti.

MONITOR: Kako je moguće ozdraviti visoko školstvo?

DRAŠKOVIĆ: Treba vratiti katedre, ulagati u nauku, obrazovanje i usavršavanje kadrova, povezati upisnu politiku s realnom politikom zapošljavanja, utvrditi obrazovne prioritete, ukinuti virtualne i skupe studijske programe, onemogućiti improvizacije u nastavi, eliminisati partijsku dominaciju i kombinatoriku, dovođenje kadrova sa strane svesti na opravdane slučajeve, a opterećenje profesora na razumnu mjeru, smanjiti vremenski mandat rukovodećih kadrova i administriranje profesora, onemogućiti rotaciju rukovodilaca i višestruke funkcije, stimulisati osnovnu obrazovno-pedagošku i naučnu funkciju, organizaciono i kadrovski povezati srodne fakultete, strogo poštovati propisane uslove naučnog izbora, vratiti dostojanstvo naučne vertikale, eliminisati manipulacije sa multidisciplinarnošću, precizirati kriterijume za vrednovanje naučnih referenci, strogo selektovati i vrednovati nove doktorske disertacije, naučni autoritet staviti ispred glasačke mašinerije vijeća i političke podobnosti. Moramo se opredijeliti za rad, znanje, nauku i kreacije, koji vode razvoju, umjesto improvizacija, voluntarizma, imitacija i negativne selekcije kadrova, koji vode zaostajanju, reprodukovanju kriza, elitizmu povlašenih i opštem siromaštvu.

MONITOR: Šta država treba da uradi na tom planu?

DRAŠKOVIĆ: Da kontroliše namjensko korišćenje sredstava i insistira na kontinuiranom usavršavanju kadrova u inostranstvu. Da precizno definiše uslove, pravila, prioritete i zadatke u visokom školstvu. Da stalno kontroliše realizaciju odnosa između akademskih prava i obaveza, autonomije i odgovornosti i obezbijedi zakonitu realizaciju obrazovnog procesa. Ovako, pod parolom autonomije univerziteta, centralizaciju sprovode dobro organizovani pojedinci i uske grupe istomišljenika, koji odlučuju o svemu - propisima, otvaranju studijskih programa, angažovanju u nastavi, stanovima, projektima, nagradama i drugom, kao da je to njihova prćija. Nema demokratskog odlučivanja glasanjem, kad je sve unaprijed odlučeno.

Veseljko KOPRIVICA

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

https://www.econbiz.de/Search/Results?lookfor=%22Dra%C5%A1kovi%C4%87%2C+Veselin%22&type=Author http://econpapers.repec.org/article/mjemjejnl/default7.htm