Ÿıt... · web view* motor çalışırken elektrik sisteminde voltaj ve amperaj dengelemesi...

Teknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

Taşıt Elektrik Sistemleri Deney Föyü

Uygulama Alanı Motor 2

Uygulama Alt Alanı Taşıt Elektrik Sistemlerinin Tanıtılması

Toplam Uygulama Uzunluğu (Saat) : 8 Saat

Uygulamayı Yapacak Görevli: Arş. Gör. Dr. Özgür SOLMAZ

Yapılacağı Yer Teknoloji Fakültesi Ek Binası

Tanımı

Öğrencilere taşıt elektrik sistemleri ile ilgili temel yeterlikleri kazandırmaktır.

Amacı

1. Taşıt elektrik sistemlerini tanımak,

2. Taşıt aküsünü tanımak, görevlerini bilmek, kontrollerini yapmak,

3. Otomobil tesisatlarında kullanılan devre elemanlarını bilmek ve basit

devreler kurabilmek,

4. Marş sistemi devre elemanlarını tanımak ve kontrollerini yapabilmek,

5. Şarj sistemi devre elemanlarını tanımak ve kontrollerini yapabilmek,

6. Ateşleme sistemi devre elemanlarını tanımak ve kontrollerini yapabilmek,

7. Diğer taşıt sistemlerinin görevlerini bilmek.

Uygulama Süreci

1. Saat Taşıt elektrik sistemleri hakkında temel bilgi anlatımı2. Saat Taşıt aküsünün tanıtılması ve kontrollerinin anlatımı3. Saat Otomobil tesisatlarında kullanılan devre elemanlarının tanıtımı ve çalışma prensipleri4. Saat Marş ve şarj sistemi devre elemanlarının tanıtılması ve kontrolleri5. Saat Ateşleme sistemi devre elemanlarının tanıtılması ve kontrolleri6. Saat Diğer taşıt sistemlerinin tanıtılması7. Saat Uygulama8. Saat Uygulama

Yardımcı Kaynaklar

Megep Akü ve Otomotiv Elektrik Tesisatı Modül Kitapçığı. Megep Marş Sistemleri Modül Kitapçığı. Megep Şarj Sistemleri Modül Kitapçığı. Megep Benzinli Motorlarda Yakıt ve Ateşleme Sistemleri Modül Kitapçığı.

Uygulama Araç ve Gereçleri


Malzemeler : Kırmızı ve siyah kablo (1,5mm) 8 m. marş kablosu (35mm) 4 adet artı&4 adet eksi akü kutup

başı bağlantı elemanı Dişi ve erkek kablo soketi 4 adet ampul (2 adet Far için uzun

ve kısa, 2 adet sinyal lambası) 2 adet 65 Ah akü 2 adet 200 Ah akü

Ekipmanlar : 2 adet Hidrometre Akü kapasitesi ölçüm cihazı 4 adet kontak anahtarı 2 adet termik tip 2 adet manyetik tip

devre kesici, 2 adet far rölesi, 2 adet akım rölesi, Marş ve şarj sistemi deney seti. Ateşleme sistemi deney seti

Konular

Taşıt Elektrik SistemleriOtomotiv teknolojisinde bir otomobilin ilk çalışması ve otomobil üzerindeki ışık ve özel alıcı donanımlarının çalışması için elektrik kaynağına ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacı karşılayan eleman akü (batarya veya akümülatör )olarak adlandırılır. Gün geçtikçe otomotiv teknolojisine paralel olarak kaliteli ve yüksek kapasiteli aküler geliştirilmektedir.Bu eğitimde temel elektrik parçalarından akü çeşitlerini ve yeni akülerin özelliklerini, şarj edilmelerini, kontrollerini, taşıtta bulunan elektrik sistemlerinin devre elemanlarının çalışma prensiplerini ve görevlerini, marş ve şarj sistemi devre elemanlarını ve görevlerini, ateşleme sistemi devre elemanlarını ve görevlerini öğrenebileceksiniz.

1. AKÜElektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden ve devresine alıcı bağlandığı zaman bu enerjiyi tekrar elektrik enerjisine çevirerek dış devreye veren bir üreteçtir.

Şekil 1. Akü ve kısımları.Akünün Görevleri;* Araç motoru çalışmadığı zamanlarda kullanılacak alıcılara akım göndermek.(Radyo. Kalorifer, sigara yakacağı, lambalar gibi alıcılar.)* Motorun ilk anda çalışabilmesi için marş motoruna elektrik akımı vermek.* Motor çalışırken elektrik sisteminde voltaj ve amperaj dengelemesi yapmak.


(Yani yüksek devirlerde alternatörün üreteceği voltaj bazen fazla yükseleceğinden alıcıların zarar görmesine sebep olabilir.) Bu durumda akü alternatörün oluşturduğu akımın bir kısmını üzerine alarak aşırı voltajın yükselmesini önler.Ayrıca taşıt çalışırken motordan hareket alan şarj sistemi alıcıları besleyebilse de motor durduğu anda bazı gereksinimler için yine elektrik enerjisine ihtiyaç vardır. Bu fonksiyonlar araçta akü ile sağlanmaktadır.Akünün Çalışma Prensibi;Akülerin çalışma şekilleri doğru akım üreteçleri olan piller gibidir.Bataryalar boşaldığı zaman doldurulur. Elektrolit adı verilen asit veya baz karışımı içerisine iki ayrı cins metal parçası sokalım. Metallerin dış devresine bir elektrikli alıcı bağlandığında, sistemin iç devresindeki kimyasal reaksiyon dolayısıyla doğru akım verilince alıcının çalıştırdığı görülür.Örneğin volta pilini ele alırsak şekil 2’de görülen kaptaki sülfürik asit içerisine çinko ve bakır levhaları konduğunda bu iki maden arasında 1 votluk gerilim meydana gelir ve sistem bir volta pilidir. İşte bataryalar’da bunlar gibidir. Fakat voltajı artırmak için içersindeki elemanlar değiştirilir ve çoğaltılır.

Şekil 2. Volta pilinin oluşumuAkünün Yapısı :1- Toz kapakları : Plastikten yapılmıştır ve üzerinde gaz çıkışını sağlayacak havalandırmadelikleri vardır.2- Eleman kapağı : Elektrolit doldurulmasını ve seviye kontrolunu sağlar.3- Pozitif Kutup : Genellikle yanlış kablo bağlantısını önlemek için daha kalın yapılmış ya’da bir marka ile işaretlenmiştir.4- Negatif plakalar: Bütün plakalar kurşun alaşımlı çerçeveden oluşur ve aktif kurşunla dolu bölümleri meydana getiren çok miktarda hücreye sahiptir.5- Çökeltme ızgaraları : Kimyasal reaksiyun sonucu ortaya çıkacak olan artıklar akü kabının altındaki çökeltme ızgaralarında toplanır.6- Seperatörler : Kısa devreyi önlemek amacıyla her plakanın arasına yerleştirilmiştir. Plakalar asidin serbestçe dolaşımına izin verecek şekilde ve asidin zarar veremeyeceği kimyasal yapısı olan plastik malzemeden yapılmıştır.7- Pozitif plakalar : Bütün plakalar kurşun alaşımlı çerçeveden oluşur ve kurşun peroksitle dolu bölümleri meydana getiren çok miktarda hücreye sahiptir.8- Bağlantı Köprüleri : Plaka grubunda kullanılır. + kutbu bir sonraki – kutba bağlayan BAĞLANTI KÖPRÜLERİ akü kabı üzerinden gerçekleşir.9 – Elektrolit : Her hücrede plakaların üzerini kapayacak seviyeye kadar doldurulur.10 – Akü kutusu : Birbiriyle bağlanmak üzere üç veya altı bölüme ayrılmış plastik


dökümdür.11 – Kapak : Sıkı geçme veya sızdırmaz kaynak ile takılmış plastik döküm parçadır.12 – Negatif kutup : Uçları serbest kalan kutuplar bağlantı kutupları durumuna gelir.Akü Kontrolleri;Gözle Kontrol;

· Akü yüzeyinde pislik bulunmamalıdır.· Akü kutusunda çatlak bulunmamalıdır.· Kutup başlarında oksitlenme olmamalıdır.· Elektrolit seviyesi plakaların 1-1,5 cm üzerinde olmalıdır.· Eleman toz kapakları üzerindeki deliklerin açık olmasına dikkat

edilmelidir· Gevşek bağlantılar sıkılmalıdır.

Yüzeyden Kaçak KontrolüBir voltmetre ile bataryanın yüzeyinde kaçak olup olmadığı kontrol edilebilir. Kullanılan voltmetrenin bir ucu bataryanın negatif kutup başına bağlanır.Diğer ucu ise batarya yüzeyinde gezdirilir. Eğer voltmetrede değer okunuyorsa,okunan böigede kaçak var demektir. Değer okunmuyorsa batarya sağlamdır.Akü yüzeyinde kaçak olduğunda, yüzeyin sıcak su veya sodalı su ile temizlenmesi gerekir.Yoğunluk Kontrolü;Elektrolit yoğunluğunu ölçmeye yarayan alete Hidrometre denir. Batarya işlerinde kullanılan hidrometreler bir cam tüp içerisinde bölümlenmiş şamandıradan ibarettir. Tüpün ucunda lastik şırınga sıkılıp bırakılınca tüpe elektrolit alınır. Sıvının yoğunluğuna göre şamandıra yüzer. Sıvı seviyesinde elektrolit yoğunluğunun değeri okunur.Kapasite kontrolü;Kapasite kontrolünün amacı, akünün marş anındaki gerekli akımı verip veremeyeceğinin ölçülmesidir.Kapasite kontrolünde akü kapasite ölçüm cihazı kullanılır. Akünün etiketi üzerindeki anma kapasite değeri okunur. Akünün toz kapakları açılır. Kapasite ölçüm cihazının Voltmetre ve Ampermetre maşalı kabloları Akünün artı ve eksi kutuplarına bağlanır. Daha sonra Cihazın Yükleme Topuzu saat yönünde çevrilerek akü anma kapasitesi değerinin üç katı akımla yüklenir. Bu anda cihazın voltmetre skalasındaki değer okunur ve hemen yükleme topuzu sola çevrilerek kapalı konuma getirilir. Cihazda okunan değer 12 voltluk akülerde 9.6 volt’un altında olmamalıdır. Voltmetrede okunan değerin 9.6 volttan düşük çıkması ve elemanların hızla kaynaması akü kapasitesinin iyi olmadığını gösterir.

2. OTOMOBİL TESİSATLARINDA KULLANILAN DEVRE ELEMANLARIŞalterler;Elektrik sistemlerinde istendiği anda elektrik devrelerini açmaya ve kapatmaya yarayan anahtarlardır. Üreteç ile ile alıcı arasına seri olarak bağlanır.Şalterleri iki grupta inceleyebiliriz:Mekanik Şalterler;Daha çok, az akım çeken devrelerde kullanılır. Kumanda şekline göre basma, çekme ve çevirme suretiyle çalışan tipleri vardır. Kullanıldıkları devrenin özeliğine göre üç guruba ayrılır:

Tek Kontaklı ŞalterlerYapı olarak bir gövde üzerine yerleştirilmiş iki kontak ve bir köprüden meydana gelir. Köprü iki kontağı birleştirmeye ve açmaya yarar. Örneğin, korna, fren lambaları, marş sistemlerinde kullanılır.Çift Kontaklı Şalterler


Genellikle çekme ve çevirme suretiyle çalışır. İki kademeli çalışma posizyonuna sahipalıcı devrelerinde kullanılır. Örneğin, Sinyal lambalarıÇok Kontaklı ŞalterlerBirden çok çalışma kademesi bulunan özel devrelerde kullanılır. Kontak anahtarı,lamba şalterleri, selektör şalterleri grup içerisine dahil edilebilir.

Manyetik Şalterler;Genellikle marş , şarj sistemleri ve çiftli kornalarda ve farlarda yani fazla akım çeken devrelerde kullanılır. Mekanik şalterlerde açma ve kapatma daha yavaş olduğundan, kontakların yanmasına sebep olabilir. Bu gibi arızalara meydan vermemek için manyetik şalterler kullanılır.

Ampul ve ÇeşitleriAmpul;Direnç teli üzerinden elektrik akımı geçirildiğinde ısınarak ışık vermeye başlar. Ampuller, flaman denilen direnç telinin 2300 oC’ta ısınmasıyla aydınlatma sağlar. Ampulun lamba soketine geçen kısmına, duy, denir.Ampuller ;

Şekillerine Göre Çalışma Gerilimlerine Göre Flaman Bağlantılarına Göre Güçlerine Göre Flaman Sayılarına Göre sınıflandırılırlar.

SİGORTALARSigorta, elektrik devresini yüksek akıma karşı koruyan devre elemanıdır. Sigortalar aracın elektrik devrelerinde meydana gelebilecek kısa devre sonunda sistemi olası yangın tehlikesine karşı korumak için kullanılan elemanlardır. Sigorta attığında yerine aynı amperde yeni sigorta takılır. Sigortalar, ait oldukları devrelerin akım girişine seri olarak bağlanır.RÖLELER15 -40 Amper arasında akım çeken devrelerde kullanılan, tek kontaklı, özel manyetik şalterlerdir. Şekilde görüldüğü gibi röle, elektromanyetik bir bobinin yarattığı manyetik etkiyle çalışan kontak tertibatından ibarettir.SOKETLERKabloların birbirine eklenmesi ve takılmasında kullanılan parçalara soket denir. Otomobillerde kontak anahtarı, sinyal kolu,sis farları vb yerlerde kullanılmaktadır.KONTAK ANAHTARIKontak anahtarlarının görevi, sisteme istendiği zaman elektrik akımını göndermek ve istendiği zaman devreden elektrik akımının geçmesine engel olmaktır. Kontak anahtarları birer elektrik şalteri gibidir.

Şekil 3. Kontak Anahtarının Yapısı


3. MARŞ SİSTEMİGörevi ve Çalışmasıİçten yanmalı motorları ilk harekete geçirebilmek için kullanılan sisteme, marş sistemi denir. Motoru ilk harekete geçirebilmek için krank millini dışarıdan bir kuvvet yardımıyla çevirmeye ihtiyaç vardır. Krank mili motorun yapısına, çalışma koşullarına bağlı olarak yeterli tork ve devirde döndürülmelidir. Krank milinin çevrilmesiyle motorda ilk yanma zamanının oluşturulması sağlanmaktadır.Geçmişten günümüze gelinceye kadar motorları ilk harekete geçirmek için değişik yöntemler uygulanmıştır. İple, kolla, pedalla, basınçlı havayla, yardımcı motorla ve marş motorlarıyla ilk harekete geçirme sistemleri kullanılmıştır. Ancak motorlarda krank mili iple veya kolla yeterli hızda çevrilememiş ve teknolojinin de gelişmesiyle ilk hareket sistemlerinde marş motorları kullanılmaya başlanmıştır.Marş motorları ile ilk hareket verme sistemi, marş sisteminin az yer kaplaması ve motorları kolayca çalıştırılabilmeleri nedeniyle en fazla kullanılan yöntemdir. Motorlu araç üreten firmalar değişik yerlerde kullanılmak üzere çeşitli boyutlarda ve güçte marş motorları üretmişlerdir. Küçük motorlarda 0,5 hp gücünde marş motorları, büyük dizel motorlarında ise 40 hp gücünde marş motorları tasarlanmıştır.Görevi, motora ilk hareketi vermek olan marş sistemi bunu marş motoru sayesinde gerçekleştirir. Marş motoru elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir. Hareket için ilk enerjiyi akümülatörden alır. Marş motoru hareketini volan dişlisine iletir. Volan dişlisi de krank milini harekete geçirerek motorun çalışmasını sağlar. Bir motoru çalıştırabilmek için gereken en az döndürme hızı, motorun yapısına ve çalışma koşullarına bağlı olarak değişir. Genellikle benzinli motorlar için 40-60 dev/dk. ve dizel motor için 80-100 dev/dk.dır.Marş Sisteminin ParçalarıMarş sisteminin yapısı genel olarak aşağıdaki elemanlardan oluşur.

Akü, Kontak anahtarı, Marş motoru, Marş şalteri veya marş selenoidi, Volan ve volan dişlisi

Şekil 4. Marş motoru yardımıyla ilk hareket sistemi.MARŞ MOTORLARIMarş motorları faraday prensibine göre çalışır.Faraday prensibi: Sabit manyetik alan içerisinde bulunan iletkenden elektrik akımı geçirildiğinde iletkenin bir yöne doğru hareket ettiği görülür.Bataryanın artı kutbundan çıkan elektrik akımı endüktörün ikaz sargılarına gelir.


Endüktör pabuçları N ve S kutbu oluşturacak şekilde karşılıklı konumlandırılmıştır. Elektrik akımı ikaz sargılarını geçerken manyetik alan oluşur. Karşılıklı sargılardan birinde N, diğerinde S kutbu oluşur. İkaz sargılarından çıkan elektrik akımı, ikaz sargılarına seri olarak bağlı bulunan endüvi sargılarına gelir. Endüvi sargılarında manyetik alan oluşur. Endüvi sargılarından çıkan akım bataryanın eksi ucuna gelerek devresini tamamlar. İkaz sargılarında meydana gelen manyetik alan, kuvvet hatları ile endüvi sargılarında meydana gelen manyetik alan kuvvet hatları arasında itme ve çekme kuvvetleri oluşur. Oluşan itme ve çekme kuvvetleri endüvi çekirdeği üzerinde bulunan iletken tellerde birbirinezıt yönlerde kuvvetler oluşturur. Bu zıt kuvvetler, iletken teli harekete zorlar. Böylece birdönme ekseni etrafında yataklandırılmış endüvi dönmeye başlar.Dönme hareketinin sürekliliği ve devrin daha yüksek olması için endüvi ve ikaz sargılarının sayısı artırılmıştır.Marş Motorunun Bakımı, Kontrolü ve ArızalarıMekaniki Kontroller

Fırçaların ve fırça tutucularının kontrolü Kollektör dilimlerinin kontrolü Burçların kontrolü Marş dişlisinin kontrolü Kavramanın ve manşonun kontrolü Marş pabuçlarının kontrolü Marş motoru ön ve arka kapak kontrolü Marş motoru eksenel gezinti ve ayar şimleri (pulları) kontrolü Marş motoru geri getirme yayı, plancır, ayırma çatalı kontrolü Redüksiyon kavramasının kontrolü Kablo bağlantılarının kontrolü

Elektriki Kontroller Endüvinin elektriki kontrolleri Endüktörün elektriki kontrolleri Selenoidin elektriki kontrolleri

Marş Motorunun Yüklü Kontrolü

4. ŞARJ SİSTEMİİngiliz bilim adamı Michael Faraday 19. yüzyılın ilk yarısında yaptığı deney ve çalışmalar sonucunda manyetik enerjiden elektrik akımı elde edilebileceğini keşfetmiş ve ilk elektrik dinamosunu yapmıştır. O zamandan bugüne çeşitli aşamalardan geçen dinamolar, otomobilin icat edilmesiyle bu araçlara şarj sisteminin bir parçası olarak yerleşmiştir. Otomobille birlikte gelişen şarj sisteminde ilk aşamada dinamolar kullanılmıştır.Ancak günümüz otomobil motorları çok daha yüksek devirli olup araçlardaki elektrik alıcısı sayıları da artmıştır. Bunun yanı sıra her geçen gün artan motorlu araç sayısı şehir içi trafiğinde de yavaşlamaya neden olmuştur ve dinamolar alçak hızlarda alıcıları besleyemez duruma gelmiştir. Otomobillerde kullanılan şarj sistemlerindeki dinamolar bu nedenlerle yerlerini alternatörlü şarj sistemlerine bırakmıştır.Şarj sisteminin motorlu araçlar üzerindeki görevi, elektrikle çalışan alıcıları beslemek ve araç aküsünü şarj ederek daima dolu tutmaktır. Şarj sistemi bu görevi motorun bir kısım mekanik enerjisini elektrik enerjisine çevirerek yapar.Araç motoru çalışmadığı zamanlarda alıcıların çalışması için gerekli olan elektrik enerjisi aküden temin edilir. Akü, kapasitesiyle sınırlı olduğundan sürekli olarak alıcıları besleyemez. Bu yüzden motor çalışırken akünün şarj edilmesini ve alıcıların beslenmesini şarj sistemi gerçekleştirir. Araç motoru düşük devirlerde çalışırken şarj sisteminin vereceği akım alıcıları beslemek için yeterli


olmayabilir. Bu durumda alıcıların beslenmesi işlemini alternatör ve akü birlikte gerçekleştirir.

Şekil 5. Şarj sistemi.Motor yüksek devirlerde çalışırken sarj sisteminin ürettiği akım alıcıların harcadığı akımdan yüksek olursa sistemin ürettiği akımın bir bölümü alıcılara ve diğer bir bölümü de akünün şarj edilmesi için harcanır. Şayet elektrikli alıcılar kullanılmıyor ve akü de tam şarjlı ise bu durumda şarj sisteminde regülatör devreye girerek şarj akımını sınırlar ve sistemi boşta çalıştırır.Şarj sisteminin çalışması elektrik akımının elektromanyetik etkisine dayanır. Sistemdeki alternatör “Bir manyetik alanda bulunan ve kuvvet hatlarını kesecek şekilde hareket eden bir iletkende gerilim indüklenir.” şeklinde açıklanan Faraday Kanunu’na göre çalışır.Faraday Kanunu’ndan yola çıkılarak alternatör hareketini, bir kayış aracılığıyla motordan almaktadır. Hareketli manyetik alan içerisinde sabit tutulan iletkenden akım indüklenme prensibine göre çalışan alternatörde alternatif akım üretilmektedir. Üretilen bu alternatif akım, diyotlar sayesinde doğru akıma çevrilerek akü şarj edilmekte ve aynı zamanda elektrikli alıcılar beslenmektedir. Regülatör ise şarj gerilimini belli bir değerde sınırlayarak sistemdeki bütün alıcıları yüksek gerilimden korumaktadır.Şarj Sisteminin ParçalarıŞarj sistemi; akü, alternatör, regülatör (konjektör), şarj göstergesi ve devre kablolarından meydana gelmektedir.

Şekil 6. Şarj sistemi devre şemasıAlternatörler


Günümüz araçlarında elektrik üretim işini dinamoların yerini alternatörler almıştır. Alternatörlerin kullanılmasının en büyük sebebi ise relanti devrinde bile şarj edebilmesi ve çıkış akımının daha fazla olmasıdır. Alternatörün ürettiği alternatif akım diyotlar tarafından doğru akıma çevrilerek şarj sistemine verilir.Parçaları ve YapısıAlternatörü oluşturan temel parçalar; rotor, stator ve diyotlardır. Bunlardan başka rotora akım geçiren kömürler, rotorun yumuşak dönmesini sağlayan rulmanlar, akımı kontrol eden regülatör, hareket alan kasnak ve ana parçaları soğutmak için pervane bulunur. Bu parçalar ön ve arka kapaklar tarafından taşınır.

Şekil 7. Alternatörün sökülmüş şekli ve parçaları.5. ATEŞLEME SİSTEMİ

GöreviBenzinle çalışan motorlarda, silindirlerde sıkıştırılan yakıt-hava karışımının ateşlenmesi elektriki kıvılcımla gerçekleştirilir. Bujinin elektrot uçları arasında oluşması sağlanan yüksek voltajlı kıvılcım, silindir içerisindeki yanmayı başlatır.Benzinli motorlarda silindirlere alınan yakıt-hava karışımının tutuşturulması için sıkıştırma zamanı sonuna doğru gerekli olan kıvılcımın oluşturulmasını sağlayan sisteme “ateşleme sistemi” denir.Ateşleme sistemi; kıvılcım oluşması için yüksek voltaj sağlamasının yanı sıra, bu yüksek voltajı ateşleme sırasına göre sırası gelen silindire dağıtmak ve motorun değişen yük ve devir durumlarına uygun olan avansı ayarlama görevlerini de yerine getirir.Çeşitleri ve yapısal özellikleri

Manyetolu ateşleme sistemi, Bataryalı (klasik) ateşleme sistemi, Elektronik ateşleme sistemi

olmak üzere çeşitlere ayrılmaktadır.Manyetolu Ateşleme SistemiManyetolu ateşleme sistemi genellikle iki zamanlı küçük motorlarda kullanılır. Otomobillerde tercih edilen bir sistem değildir. Bu sistemde akümülatöre gerek duyulmadığından, motosiklet motorlarında ve tarım kesiminde yaygın olarak kullanılan küçük, güçlü, içten yanmalı motorlarda kullanılmaktadır. Askerî


amaçlı taşıtlarda da uygulanan bir ateşleme yöntemidir.Manyetolu ateşleme sistemi, elektrik akımını üreten jeneratörü ve yükseltme görevini yapan bobin sargılarını bir arada içermektedir. Bu durumda genel yapıda, doğal mıknatıslarla donatılmış dönen bir rotor, bu rotorun manyetik etki alanı içinde bulunan birinci ve ikinci devre sargılarından oluşan bobin, devre kesici (platin), kondansatör, kesici kontaklarını açıp kapatan eksantrik çıkıntılı mil ve gerekirse dağıtıcı bulunmaktadır.Bataryalı (Klasik) Ateşleme SistemiSistem iki devreden oluşur. Birinci devre zayıf gerilim devresidir; birinci devre veya primer devre ismini alır. İkinci devre yüksek gerilim devresidir; ikinci devre veya sekonder devre ismini alır.

Şekil 8. Bataryalı (Klasik) Ateşleme Sistemi

Birinci devre ana parçaları: Batarya, kontak anahtarı, bobin birinci devre (kalın) sargıları, kondansatör (meksefe), platin, denge direnciİkinci devre ana parçaları: Bobin ikinci devre (ince) sargısı, bobin kablosu, distribütör kapağı, tevzi makarası, buji kabloları ve bujiler

Elektronik Ateşleme SistemleriBataryalı (klasik) ateşleme sisteminde mekanik olarak çalışan parçalar olduğundan dolayı çabuk aşınırlar ve bakım gerektirirler. Kullanıcının bakım masraflarını azaltmak için elektronik ateşleme sistemleri geliştirilmiştir.İleriki modüllerde göreceğiniz yeni geliştirilen elektronik ateşleme sistemlerinde elektronik avans düzeni ile ateşleme zamanlaması kusursuzlaştırılmıştır. Mekanik ve vakum avans düzenekleri kaldırıldığı için bu sistemlerin çalışmasında oluşan kusurlar yoktur.Son teknoloji kullanılarak üretilen benzinli motorlarda mikroişlemcilerin kullanılmasıyla birlikte, sensörlerden gelen daha fazla parametre mikroişlemci hafızasına kayıtlı bilgilerle karşılaştırılıp motor çalışma şartlarına göre ateşlemenin yapılması sağlanmaktadır. Bu ise beraberinde yüksek performansı ortaya çıkarmaktadır.


Şekil 9. Elektronik ateşleme sistemi

DistribütörGöreviDistribütör, ateşleme sisteminin birinci devre, ikinci devre parçalarından bazılarını ve avans mekanizmasını üzerinde topladığı için görevleri üç maddede toplanır.

Distribütör kamı, platin takımının çalışmasını sağlar. Distribütör kapağı, kömürü ve tevzi makarası ile ateşleme zamanı gelen silindirin bujisine,

bobinden gelen yüksek voltajı gönderir. Avans düzeni ile motorun her devrinde gerekli olan ateşleme avansını verir.

Ateşleme BobiniAküden gelen düşük gerilimi, değişen manyetik alanın etkisinde bünyesindeki sargılar yardımı ile buji tırnakları arasında kıvılcım oluşturacak şekilde yüksek gerilime dönüştüren ateşleme devre elemanına ateşleme bobini denir.Klasik ateşleme sistemlerinde şekilde görülen bobinler kullanılmaktadır. Motorun çalışabilmesi için gerekli olan yüksek gerilimi sağlama görevini yapar.

Şekil 10. Ateşleme bobini yapısı.BujiBuji, silindire alınmış olan karışımın sıkıştırma zamanı sonunda tutuşturulabilmesi için gerekli olan elektrik kıvılcımını (arkı) sağlar. Oluşan bu kıvılcım ile silindir içerisindeki yanma olayı başlatılmış olur. Buji, silindir içerisinde sıkışmış hava yakıt karışımını her şartta en iyi ateşleyebilecek ve diğer faktörlerden etkilenmeyecek bir yapıdadır.


Şekil 11. Bujinin yapısı

Ders Çıktıları1. Taşıt elektrik sistemlerinin görevlerini bilir.

2. Taşıt akülerinin görevlerini bilir kontrollerini yapabilir.

3. Taşıt elektrik sistemi devre elemanlarını tanır ve basit devreler kurabilir..

4. Marş ve şarj sisteminin görevlerini bilir, sistem elemanlarını tanır.

5. Ateşleme sistemi elemanlarının görevlerini bilir, sistem elemanlarını tanır.

6. Diğer taşıt sistemlerinin görevlerini bilir.

İhtiyaç Listesi1. 1,5 mm Siyah ve kırmızı renkte kablo (1’er top)

2. Marş kablosu (8 m)

3. 4 adet artı&4 adet eksi akü kutup başı bağlantı elemanı

4. Dişi ve erkek kablo soketi (1’er kutu)

5. 2 adet 65 Ah akü, 2 adet 200 Ah akü

6. 4 adet ampul (2 adet Far için uzun ve kısa, 2 adet sinyal lambası)

7. 2 adet termik tip 2 adet manyetik tip devre kesici,

8. 2 adet far rölesi,

9. 4 adet kontak anahtarı

10.2 adet Hidrometre

Ÿıt... · web view* motor çalışırken elektrik sisteminde voltaj ve amperaj dengelemesi...

Documents