Burgerschap en democratieBurgerschap en democratie

““We zijn nooit uitgeleerd”We zijn nooit uitgeleerd”

Scepsis en onvrede t.a.v. politiekScepsis en onvrede t.a.v. politiek

• Ik zou scepsis en onvrede t.a.v. de Ik zou scepsis en onvrede t.a.v. de politiek, haar instituties en prestaties politiek, haar instituties en prestaties veeleer willen zien als een veeleer willen zien als een kennisprobleem.kennisprobleem.

• Deze scepsis en onvrede zouden best Deze scepsis en onvrede zouden best eens kunnen voorkomen uit een beperkte eens kunnen voorkomen uit een beperkte en mogelijk onjuiste waarneming van de en mogelijk onjuiste waarneming van de werkelijkheidwerkelijkheid

Twee kennisgebrekenTwee kennisgebreken

Waarom is er (zoveel) onvrede over de Waarom is er (zoveel) onvrede over de huidige democratische praktijkhuidige democratische praktijk

1.1. Mensen hebben een weinig reëel beeld Mensen hebben een weinig reëel beeld van wat democratie behelst en vermagvan wat democratie behelst en vermag

2.2. Veel mensen hebben een vertekend Veel mensen hebben een vertekend beeld van de mate waarin het volk beeld van de mate waarin het volk ‘gedeeld’ is‘gedeeld’ is

Social projection Social projection

of het of het False consensus effectFalse consensus effectDit houdt in:Dit houdt in:Dat mensen geneigd zijn te denken dat de Dat mensen geneigd zijn te denken dat de

meerderheid hetzelfde oordeelt over een meerderheid hetzelfde oordeelt over een bepaalde kwestie als zij zelf – ook als in bepaalde kwestie als zij zelf – ook als in werkelijkheid slechts een minderheid het werkelijkheid slechts een minderheid het met hen eens ismet hen eens is

55 tot 60%55 tot 60%

Uit onderzoeken blijkt dat mensen die een Uit onderzoeken blijkt dat mensen die een minderheidsstandpunt innemen, minderheidsstandpunt innemen,

gemiddeld denken dat 55-60% van de gemiddeld denken dat 55-60% van de mensen het met hen eens is.mensen het met hen eens is.

““Waarom voert de politiek dat niet Waarom voert de politiek dat niet gewoon uit?”gewoon uit?”

• Naarmate iemand sterker meent dat Naarmate iemand sterker meent dat iedereen hetzelfde wil, wordt immers iedereen hetzelfde wil, wordt immers onbegrijpelijker waarom de politiek dat niet onbegrijpelijker waarom de politiek dat niet gewoon uitvoert?gewoon uitvoert?

• Op zo’n moment gaan mensen zelf Op zo’n moment gaan mensen zelf verklaringen verzinnen (waarom de verklaringen verzinnen (waarom de politiek dat dus niet doet!)politiek dat dus niet doet!)

Waarom doen ZE het niet?Waarom doen ZE het niet?

• ‘‘ze weten niet wat er leeft’ze weten niet wat er leeft’• ‘‘ze luisteren te weinig naar de mensen’ze luisteren te weinig naar de mensen’

• Kortom, dat er sprake is van een Kortom, dat er sprake is van een kennisprobleem zullen de meeste burgers kennisprobleem zullen de meeste burgers van harte onderschrijven. van harte onderschrijven.

• Alleen leggen ze dat bij de politici neer! Alleen leggen ze dat bij de politici neer!

Kennisprobleem: Kennisprobleem:

• Weet iedereen wel even goed wat democratie Weet iedereen wel even goed wat democratie inhoudt?inhoudt?

• Ziet iedereen even scherp dat er Ziet iedereen even scherp dat er belangentegenstellingen zijn die bewerking belangentegenstellingen zijn die bewerking behoeven?behoeven?

• Nee!Nee!• Hoe veel?Hoe veel?• Tien à vijftien procent vd Nederlandse burgersTien à vijftien procent vd Nederlandse burgers

Leveren wat het volk wilLeveren wat het volk wil

• Een deel van de burgers heeft een sterk Een deel van de burgers heeft een sterk consumentistisch beeld van de politiekconsumentistisch beeld van de politiek

• Die moet per ommegaande leveren wat Die moet per ommegaande leveren wat ‘het volk’ wenst‘het volk’ wenst

• En als er niet geleverd wordt dan is dit En als er niet geleverd wordt dan is dit ‘bewijs’ dat HUN niet weten wat er leeft ‘bewijs’ dat HUN niet weten wat er leeft onder ‘het volk’onder ‘het volk’

Drie reactiesDrie reacties

1.1. De schouders ophalenDe schouders ophalen2.2. De overheid veranderenDe overheid veranderen3.3. De burgers moeten veranderen, althans De burgers moeten veranderen, althans

een deel van de burgerseen deel van de burgers

De burgers veranderenDe burgers veranderen

• Democratische BildungDemocratische Bildung• Maar … Wie durft tegenwoordig nog openlijk te beweren Maar … Wie durft tegenwoordig nog openlijk te beweren

dat de oorzaak van de kloof en de politieke onvrede dat de oorzaak van de kloof en de politieke onvrede mogelijk ten dele ligt bij de slechte geïnformeerdheid van mogelijk ten dele ligt bij de slechte geïnformeerdheid van bepaalde burgers?bepaalde burgers?

• ‘‘Kiezers hebben te weinig politieke kennis, en kunnen Kiezers hebben te weinig politieke kennis, en kunnen daarom niet echt volgen wat er in Den Haag gebeurt.’ daarom niet echt volgen wat er in Den Haag gebeurt.’

• Dit standpunt kan in de serieuze media bepaald niet op Dit standpunt kan in de serieuze media bepaald niet op veel begrip rekenen, en op internet uiten veel mensen veel begrip rekenen, en op internet uiten veel mensen hun verontwaardiging over deze ‘arrogantie’hun verontwaardiging over deze ‘arrogantie’

EenrichtingsverkeerEenrichtingsverkeer

• Onvrede duidt erop dat het ‘de politiek’ is Onvrede duidt erop dat het ‘de politiek’ is die iets verkeerd doet, niet de burger.die iets verkeerd doet, niet de burger.

• De politiek lijkt zich te hebben neergelegd De politiek lijkt zich te hebben neergelegd bij de consumentistische visie dat het bij de consumentistische visie dat het allemaal de schuld is van de politiekallemaal de schuld is van de politiek

• Dat is weinig behulpzaam, want de burger Dat is weinig behulpzaam, want de burger is natuurlijk niet alleen maar een klantis natuurlijk niet alleen maar een klant

• Burgerschap is óók een ambtBurgerschap is óók een ambt

AanbevelingAanbeveling

Elk gezond oordeel begint met een voldoende Elk gezond oordeel begint met een voldoende adequate waarneming van de praktijk waartoe adequate waarneming van de praktijk waartoe men wordt geacht zich te verhouden.men wordt geacht zich te verhouden.

Helaas is daar enige inspanning voor Helaas is daar enige inspanning voor nodig.nodig.

Maar mag men van burgers die daadwerkelijk Maar mag men van burgers die daadwerkelijk serieus genomen willen worden, niet verwachten serieus genomen willen worden, niet verwachten dat zij zich enigermate informeren over de dat zij zich enigermate informeren over de wereld waarvan zij onderdeel uitmaken?wereld waarvan zij onderdeel uitmaken?

Is dat geen goed onderdeel van burgerschap?Is dat geen goed onderdeel van burgerschap?

Een derde wegEen derde weg

Als het gaat om de legitimiteit van de democratie Als het gaat om de legitimiteit van de democratie en onvrede over het huidig functioneren, zijn er en onvrede over het huidig functioneren, zijn er meer mogelijkheden dan de schouders ophalen meer mogelijkheden dan de schouders ophalen of het systeem op de schop nemen.of het systeem op de schop nemen.

Er is nog een derde weg:Er is nog een derde weg:Durven erkennen dat dit probleem ten dele het Durven erkennen dat dit probleem ten dele het

gevolg is van kennisgebrek.gevolg is van kennisgebrek.

Slotzin artikelSlotzin artikel

• We zijn nooit uitgeleerdWe zijn nooit uitgeleerd

• Will TiemeijerWill Tiemeijer• Uit het hoofdstuk ‘t is maar wat je democratie Uit het hoofdstuk ‘t is maar wat je democratie

noemt …noemt …• Rapport WRR juni 2010 – Het gezicht van de Rapport WRR juni 2010 – Het gezicht van de

publieke zaak : openbaar bestuur onder ogenpublieke zaak : openbaar bestuur onder ogen