sİyasİ partİler malİ denetİm rehberİ · ek 1. İl kesin hesap Çizelgesi Örneği.....35 ek...
TRANSCRIPT
T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI
SİYASİ PARTİLERMALİ DENETİM
REHBERİ
Aralık 2015
T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI
SİYASİ PARTİLERMALİ DENETİM
REHBERİ
Aralık 2015
Aralık 2015
T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI
SİYASİ PARTİLERMALİ DENETİM
REHBERİ
Aralık 2015
Belge Adı : SDR 8, Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi
Versiyon No : 2015/1
Versiyon Tarihi : Aralık 2015
Belge Adı : SDR 8, Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi
Versiyon No : 2015/1
Versiyon Tarihi : Aralık 2015
SUNUŞ
Siyasi partiler 1982 Anayasası’nın 68’inci maddesinde demokratik siyasi hayatın
vazgeçilmez unsurları olarak tanımlanmaktadır. Modern demokratik sistemlerde sistemin
devamlılığını sağlayan, farklı kitlesel talepleri temsil edip onları ortak zeminde uzlaştıran
siyasi partilerin, mali faaliyetlerinin yasal düzene uygun bir şekilde gerçekleşmesi son derece
önemli bir konudur. Siyasi partilerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için gerekli mali
kaynağı nereden temin ettikleri, sahip olunan bütçenin nerelere ve nasıl harcandığı hususu
yasal düzenlemeler çerçevesinde incelenmelidir. Siyasi partilerin mali denetimi üyesi
olduğumuz Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubunun (GRECO) tavsiyelerine uyum göstermesi
açısından da önem arz etmektedir.
Sayıştayın görev, yetki ve sorumluluklarını düzenleyen Anayasa’nın 160 ve 6085
sayılı Sayıştay Kanunu’nun Sayıştayın görevlerini düzenleyen 5’inci maddesine göre,
Sayıştay kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlevini yapar.
Siyasi partilerin mali denetimi 1982 Anayasası’nın 69’uncu maddesi, 6216 sayılı
Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun ve 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün ilgili hükümlerine göre
yapılmaktadır.
6216 sayılı Kanun’un 55’inci maddesine göre Anayasa Mahkemesinin siyasi partilerin
mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimi için Sayıştaydan
yardım sağlayacağı öngörülmüştür. Benzer şekilde Anayasa Mahkemesinin İçtüzüğü’nün
52’nci maddesinde de, yapılacak esas incelemeye ilişkin denetimin esas ve usulleri ile il
teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususunun, Anayasa Mahkemesi tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirleneceği hükmü yer almaktadır. Tüm bu
düzenlemeler dikkate alındığında siyasi partilerin mali denetimine ilişkin görev Sayıştaya
verilmiş olup, yapılan denetimler sonucu düzenlenen raporlar karara bağlanmak üzere
Anayasa Mahkemesine gönderilmektedir.
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 35’inci maddesinde, denetimlerin genel kabul
görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun olarak ve güncel denetim metodolojilerinin
uygulanmasında gerekli özen gösterilerek gerçekleştirileceği öngörülmüştür. Mevcut
düzenlemeler çerçevesinde denetimlerin planlı ve programlı bir şekilde yürütülebilmesi için
denetim sürecine ilişkin hususların, kanunlar dikkate alınmak ve genel kabul görmüş
uluslararası denetim standartlarından yararlanmak suretiyle hazırlanacak yönetmelik, standart
ve rehberlerde belirtileceği ifade edilmiştir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminde uyulacak esas ve usulleri ortaya
koymak üzere “Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi” hazırlanmıştır. Bu Rehberde 1982
Anayasası, 6216 ve 2820 sayılı Kanunlar ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün ilgili
hükümleri çerçevesinde siyasi partilerin mali denetimi ilk ve esas inceleme olarak ikiye
ayrılırken, söz konusu denetimlerin yerine getirilmesinde izlenecek yöntemler hakkında bilgi
verilmiştir.
Denetim rehberleri, uygulamadan edinilen tecrübeler ve yaşanan diğer gelişmeler
ışığında sürekli güncellenen dokümanlardır. Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi de
kazanılan yeni tecrübeler ışığında ihtiyaç duyuldukça güncellenecektir.
Bu rehberin hazırlanmasında emeği geçen tüm mensuplarımıza teşekkür eder, rehberin
kullanıcılar için faydalı olmasını diler, saygılarımı sunarım.
Doç. Dr. Recai AKYEL
Sayıştay Başkanı
uluslararası denetim standartlarından yararlanmak suretiyle hazırlanacak yönetmelik, standart
ve rehberlerde belirtileceği ifade edilmiştir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminde uyulacak esas ve usulleri ortaya
koymak üzere “Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi” hazırlanmıştır. Bu Rehberde 1982
Anayasası, 6216 ve 2820 sayılı Kanunlar ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün ilgili
hükümleri çerçevesinde siyasi partilerin mali denetimi ilk ve esas inceleme olarak ikiye
ayrılırken, söz konusu denetimlerin yerine getirilmesinde izlenecek yöntemler hakkında bilgi
verilmiştir.
Denetim rehberleri, uygulamadan edinilen tecrübeler ve yaşanan diğer gelişmeler
ışığında sürekli güncellenen dokümanlardır. Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi de
kazanılan yeni tecrübeler ışığında ihtiyaç duyuldukça güncellenecektir.
Bu rehberin hazırlanmasında emeği geçen tüm mensuplarımıza teşekkür eder, rehberin
kullanıcılar için faydalı olmasını diler, saygılarımı sunarım.
Doç. Dr. Recai AKYEL
Sayıştay Başkanı
İÇİNDEKİLERYASAL ÇERÇEVE.................................................................................................................. 1
1. İLK İNCELEME.................................................................................................................. 9
1. 1. Siyasi Parti Kesin Hesaplarının Anayasa Mahkemesine Sunulması ve Sayıştaya
Gönderilmesi .......................................................................................................................... 9
1. 2. İnceleme ......................................................................................................................... 9
1.2.1. Kesin Hesapta Bulunması Gereken Belgeler ......................................................... 10
1.2.2. Kesin Hesaptaki Eksik Belgelerin Tamamlatılması............................................... 12
1.2.3. İlk İncelemenin Yapılması ..................................................................................... 12
1.2.3.1. Genel Başkan İmzalı Yazının İncelenmesi ..................................................... 12
1.2.3.2. Kesin Hesaba İlişkin Parti Yetkili Kurul Kararının İncelenmesi .................... 13
1.2.3.3. Genel Merkez Kesin Hesabının İncelenmesi .................................................. 14
1.2.3.4. İl Örgütleri Kesin Hesaplarının İncelenmesi................................................... 14
1.2.3.5. Birleştirilmiş Kesin Hesabın İncelenmesi ....................................................... 15
1.2.3.6. Taşınmaz ve Taşınır Mallar ile Menkul Kıymet ve Hak Edinimlerinin
İncelenmesi................................................................................................................... 15
1.2.3.7. Banka ve Kasa Mevcuduna İlişkin Belgelerin İncelenmesi ............................ 15
1.2.4. Raporlama .............................................................................................................. 15
1.2.5. İlk İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine Gönderilmek Üzere Başkanlığa
Sunulması ......................................................................................................................... 17
1.2.6. Anayasa Mahkemesinin İlk İnceleme Raporlarını Karara Bağlaması ................... 17
2. ESAS İNCELEME ............................................................................................................. 18
2.1. Esas İncelemeye İlişkin Belgelerin Sayıştaya Gönderilmesi ........................................ 18
2.2. İnceleme ........................................................................................................................ 18
2.2.1. Gelirlerin Sağlanmasında Usul............................................................................... 20
2.2.2. Gelir Kaynaklarının İncelenmesi ........................................................................... 21
2.2.2.1. Giriş ve Üyelik Aidatı ..................................................................................... 22
2.2.2.2. Milletvekili Aidatı ........................................................................................... 22
2.2.2.3. Milletvekili Aday Adaylığı Aidatı .................................................................. 23
2.2.2.4. Satış Bedelleri ................................................................................................. 23
2.2.2.5. Bağışlar............................................................................................................ 24
2.2.2.6. Ticari Faaliyet, Kredi ve Borç Alma............................................................... 26
2.2.2.7. Taşınmaz Mal Edinimi .................................................................................... 27
2.2.2.8. Parti Mal Varlığından Elde Edilen Gelirler..................................................... 28
2.2.2.9. Devlet (Hazine) Yardımları............................................................................. 28
2.2.3 Giderlerin Yapılmasında Usul ve Giderlerin İncelenmesi ...................................... 29
2.3. Siyasi Partilerden Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen İşlemleri Hakkında Bilgi ve Belge
İstenmesi............................................................................................................................... 32
2.4. Raporlama ..................................................................................................................... 32
EKLER.................................................................................................................................... 35
Ek 1. İl Kesin Hesap Çizelgesi Örneği................................................................................. 35
Ek 2. Genel Merkez Kesin Hesap Çizelgesi Örneği ............................................................ 36
Ek 3. Birleştirilmiş Kesin Hesap Çizelgesi Örneği .............................................................. 37
Ek 4. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Taşınmaz Mal Bildirim Çizelgesi
Örneği ................................................................................................................................... 38
Ek 5. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Değeri Yüz Lirayı Aşan Taşınır
Malların, Menkul Kıymetlerin ve Her Türlü Hakların Bildirim Çizelgesi Örneği .............. 39
Ek 6. Örnek Kasa Sayım Tutanağı ....................................................................................... 40
Ek 7. İlk İncelemede Eksik Olduğu Anlaşılan Belgelerin Siyasi Partilerden İstenmesine
İlişkin Örnek Yazı ................................................................................................................ 41
Ek 8. Siyasi Partilerden Belge İstenmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan Üst Yazı
Örneği ................................................................................................................................... 44
Ek 9. İlk İnceleme Raporu Örneği ....................................................................................... 45
Ek 10. Kesin Hesap Belgeleri Tamamlatılamayan Siyasi Partilere İlişkin İlk İnceleme
Raporu Örneği ...................................................................................................................... 50
Ek 11. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine
Gönderilmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan Üst Yazı Örneği ............................. 54
Ek 12. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine
Gönderilmesine İlişkin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına Yazılan Üst Yazı Örneği ........ 55
Ek 13. Siyasi Partilere Yapılabilecek Bağış Miktarının Yıllar İtibariyle Üst Sınırı ............ 56
Ek 14. Siyasi Partilerin Yıllar İtibariyle Fatura Düzenleme Alt Sınırı ................................ 57
Ek 15. Esas İncelemeye İlişkin Olarak, Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen Konularda Siyasi
Partilere Gönderilen Yazı Örneği......................................................................................... 58
Ek 16. Esas İnceleme Raporu Örneği................................................................................... 59
Ek 17. İlk ve Esas İncelemenin Birlikte Yapıldığı Rapor Örneği ........................................ 63
Ek 18. Siyasi Partilerin Mali Denetimine İlişkin Kanuni Sınırlamalar ................................ 69
2.2.2.8. Parti Mal Varlığından Elde Edilen Gelirler..................................................... 28
2.2.2.9. Devlet (Hazine) Yardımları............................................................................. 28
2.2.3 Giderlerin Yapılmasında Usul ve Giderlerin İncelenmesi ...................................... 29
2.3. Siyasi Partilerden Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen İşlemleri Hakkında Bilgi ve Belge
İstenmesi............................................................................................................................... 32
2.4. Raporlama ..................................................................................................................... 32
EKLER.................................................................................................................................... 35
Ek 1. İl Kesin Hesap Çizelgesi Örneği................................................................................. 35
Ek 2. Genel Merkez Kesin Hesap Çizelgesi Örneği ............................................................ 36
Ek 3. Birleştirilmiş Kesin Hesap Çizelgesi Örneği .............................................................. 37
Ek 4. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Taşınmaz Mal Bildirim Çizelgesi
Örneği ................................................................................................................................... 38
Ek 5. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Değeri Yüz Lirayı Aşan Taşınır
Malların, Menkul Kıymetlerin ve Her Türlü Hakların Bildirim Çizelgesi Örneği .............. 39
Ek 6. Örnek Kasa Sayım Tutanağı ....................................................................................... 40
Ek 7. İlk İncelemede Eksik Olduğu Anlaşılan Belgelerin Siyasi Partilerden İstenmesine
İlişkin Örnek Yazı ................................................................................................................ 41
Ek 8. Siyasi Partilerden Belge İstenmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan Üst Yazı
Örneği ................................................................................................................................... 44
Ek 9. İlk İnceleme Raporu Örneği ....................................................................................... 45
Ek 10. Kesin Hesap Belgeleri Tamamlatılamayan Siyasi Partilere İlişkin İlk İnceleme
Raporu Örneği ...................................................................................................................... 50
Ek 11. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine
Gönderilmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan Üst Yazı Örneği ............................. 54
Ek 12. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine
Gönderilmesine İlişkin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına Yazılan Üst Yazı Örneği ........ 55
Ek 13. Siyasi Partilere Yapılabilecek Bağış Miktarının Yıllar İtibariyle Üst Sınırı ............ 56
Ek 14. Siyasi Partilerin Yıllar İtibariyle Fatura Düzenleme Alt Sınırı ................................ 57
Ek 15. Esas İncelemeye İlişkin Olarak, Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen Konularda Siyasi
Partilere Gönderilen Yazı Örneği......................................................................................... 58
Ek 16. Esas İnceleme Raporu Örneği................................................................................... 59
Ek 17. İlk ve Esas İncelemenin Birlikte Yapıldığı Rapor Örneği ........................................ 63
Ek 18. Siyasi Partilerin Mali Denetimine İlişkin Kanuni Sınırlamalar ................................ 69
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 1
YASAL ÇERÇEVE
Siyasi partilerin mali denetimi esas olarak 1982 Anayasası, 6216 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün ilgili hükümlerine göre yapılmaktadır.
1982 Anayasası’nın 68’inci maddesinde, “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez
unsurları” olarak tanımlanan siyasi partilerle ilgili olarak, “Devlet, yeterli düzeyde ve hakça
malî yardım yapabilmekte ve yapılacak yardımın, alacakları üye aidatının ve bağışların tabi
olduğu esasların, kanunla düzenlenmesi gerekmektedir.”
hükmü yer almaktadır.
Siyasî partilerin uyacakları esaslar Anayasa’nın 69’uncu maddesinde yer almaktadır.
Söz konusu maddede,
“Siyasi partiler, ticari faaliyetlere girişemezler.
Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. Bu kuralın
uygulanması kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesince siyasi partilerin mal edinimleri ile
gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun tespiti, bu hususun denetim yöntemleri ve aykırılık
halinde uygulanacak yaptırımlar kanunda gösterilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim
görevini yerine getirirken Sayıştaydan yardım sağlar. Anayasa Mahkemesinin bu denetim
sonunda vereceği kararlar kesindir.
…
Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyrukluğunda olmayan
gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli olarak kapatılır.
Siyasî partilerin kuruluş ve çalışmaları, denetlenmeleri, kapatılmaları ya da Devlet
yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmaları ile siyasî partilerin ve adayların
seçim harcamaları ve usulleri yukarıdaki esaslar çerçevesinde kanunla düzenlenir.”
ifadesine yer verilmiştir.
6216 sayılı Kanun’un “Siyasi partilerin mali denetimi” başlıklı 55’inci maddesinde,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 1
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 2
“Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna
uygunluğunun denetimi için Sayıştay’dan yardım sağlar.
Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez
ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini haziran
ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi Başkanlığına
gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek üzere Sayıştay
Başkanlığına gönderir.
Sayıştay’ca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere
Mahkemeye gönderilir.”
“Mali denetimde ilk ve esas inceleme” başlıklı 56’ncı maddesinde ise,
“Siyasi partilerin kesin hesapları üzerindeki inceleme 2820 sayılı Kanun hükümlerine
göre yapılır.
Yapılan incelemeye ilişkin raporlar ilgili siyasi partiye gönderilerek en geç iki ay
içinde görüşünü bildirmesi istenir.
Mahkeme mali denetim sırasında siyasi partilerin incelemeye ilişkin raporlar
hakkındaki görüşlerini de değerlendirir.
Mahkemenin mali denetime ilişkin kararlarının birer örneği ilgili siyasi partiye ve
siyasi partinin sicil dosyasına konulmak üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına
gönderilir.
Mali denetim sonucunda verilen kararlar Resmî Gazetede yayımlanır.”
hükümleri yer almaktadır.
Konuyla ilgili olarak, 2820 sayılı Kanun’un “Kesin hesabın gönderilmesi” başlıklı
74’üncü maddesinde,
“Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi,
siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuna uygunluğunu denetler”
düzenlemesi yer almaktadır.
2820 sayılı Kanun’un “Denetim” başlıklı 75’inci maddesinde ise,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi2
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 2
“Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna
uygunluğunun denetimi için Sayıştay’dan yardım sağlar.
Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez
ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini haziran
ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi Başkanlığına
gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek üzere Sayıştay
Başkanlığına gönderir.
Sayıştay’ca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere
Mahkemeye gönderilir.”
“Mali denetimde ilk ve esas inceleme” başlıklı 56’ncı maddesinde ise,
“Siyasi partilerin kesin hesapları üzerindeki inceleme 2820 sayılı Kanun hükümlerine
göre yapılır.
Yapılan incelemeye ilişkin raporlar ilgili siyasi partiye gönderilerek en geç iki ay
içinde görüşünü bildirmesi istenir.
Mahkeme mali denetim sırasında siyasi partilerin incelemeye ilişkin raporlar
hakkındaki görüşlerini de değerlendirir.
Mahkemenin mali denetime ilişkin kararlarının birer örneği ilgili siyasi partiye ve
siyasi partinin sicil dosyasına konulmak üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına
gönderilir.
Mali denetim sonucunda verilen kararlar Resmî Gazetede yayımlanır.”
hükümleri yer almaktadır.
Konuyla ilgili olarak, 2820 sayılı Kanun’un “Kesin hesabın gönderilmesi” başlıklı
74’üncü maddesinde,
“Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi,
siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuna uygunluğunu denetler”
düzenlemesi yer almaktadır.
2820 sayılı Kanun’un “Denetim” başlıklı 75’inci maddesinde ise,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 3
“Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi
partilerden her zaman isteyebilir.
Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar. (Değişik ikinci cümle:
12/8/1999- 4445/11 md.) Bu denetimi, Sayıştay’dan yardım sağlanarak hazırlatacağı
raporlar üzerinden yapabileceği gibi, siyasi partilerin genel merkezlerinde ve mahalli
teşkilatlarında doğrudan doğruya veya kendi üyeleri arasından görevlendireceği bir naip üye
veya mahallin en kıdemli adli veya idari yargı hakimi niyabetinde yaptıracağı inceleme ve
araştırmalar üzerinden de yapabilir. Bu maksatla, yeminli bilirkişi görevlendirebilir.
Anayasa Mahkemesi, ilgili siyasi partinin başkanından veya temsilcisinden yazılı
mütalaa isteyebilir; gerekli görürse sorumlu uzman muhasipler de dahil ilgililerin sözlü
açıklamalarını dinleyebilir.
Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin
doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler
dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.
Siyasi partilerin büyük kongrelerinin kesin hesaplar hakkındaki kararları, Anayasa
Mahkemesinin denetimini etkilemez. (Ek cümle: 12/8/1999-4445/11 md.) Anayasa
Mahkemesinin bu denetim sonucunda vereceği kararlar kesindir.”
düzenlemesi yer almaktadır.
2820 sayılı Kanun hükümleri, siyasi partilere geniş bir inisiyatif alanı tanımaktadır.
Örneğin, Kanun’un “Parti bütçeleri ve kesin hesabı” başlıklı 73’üncü maddesinde,
“Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının
nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca, 2820 sayılı Kanuna 6111 sayılı Kanun ile harcama ve belgeleme konusunda da
ilave esneklikler getirilmiş bulunmaktadır.
Kanun’un 74’üncü maddesine, siyasi partilerin mali denetimine ilişkin olarak 6111
sayılı Kanun’un 180’inci maddesi ile eklenen hususlar şunlardır:
“….. yapılacak kanuna uygunluk denetimi siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için
yapılmasında fayda görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 3
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 4
içerecek şekilde yapılamaz. Denetimde harcamaların gerçek mahiyeti esas alınır. Şekle ve
usule ilişkin eksiklikler harcamaların kabul edilmemesini gerektirmez.
Siyasi parti hakkında kapatma kararı verilmiş olması halinde kapatma kararının
verildiği tarihe kadar olan döneme ilişkin hesaplar da Anayasa Mahkemesi tarafından
denetlenerek karara bağlanır. Bu takdirde denetime esas kesin hesabın verilmesi ve denetime
ilişkin diğer esas ve usuller Anayasa Mahkemesi tarafından belirlenir”.
6456 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesi ile 2820 sayılı Kanun’a geçici 19’uncu madde
eklenmiştir. Söz konusu maddede;
“13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla Siyasi Partiler Kanunu’nun
74’üncü maddesinde yapılan değişiklik hükümleri, anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği
tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da
uygulanır.” denilmektedir.
Siyasi parti mali denetimine ilişkin diğer bir düzenleme Anayasa Mahkemesi
İçtüzüğü’nün 51ve 52’nci maddelerinde de yer almıştır.
İçtüzüğün “Malî Denetimde İlk İnceleme” başlıklı 51’inci maddesinde,
“Siyasi partiler, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74’üncü
maddesi uyarınca genel başkanları tarafından imzalanmış yazı ve ekinde,
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesinhesapları onaylama
görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri
kesinhesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı
örneğini,
b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesinhesabın onaylı örneğini,
c) Parti genel merkez kesinhesabının onaylı örneğini,
ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller
teşkilatı kesinhesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il
teşkilatları kesinhesaplarının icmal listesini,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi4
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 4
içerecek şekilde yapılamaz. Denetimde harcamaların gerçek mahiyeti esas alınır. Şekle ve
usule ilişkin eksiklikler harcamaların kabul edilmemesini gerektirmez.
Siyasi parti hakkında kapatma kararı verilmiş olması halinde kapatma kararının
verildiği tarihe kadar olan döneme ilişkin hesaplar da Anayasa Mahkemesi tarafından
denetlenerek karara bağlanır. Bu takdirde denetime esas kesin hesabın verilmesi ve denetime
ilişkin diğer esas ve usuller Anayasa Mahkemesi tarafından belirlenir”.
6456 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesi ile 2820 sayılı Kanun’a geçici 19’uncu madde
eklenmiştir. Söz konusu maddede;
“13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla Siyasi Partiler Kanunu’nun
74’üncü maddesinde yapılan değişiklik hükümleri, anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği
tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da
uygulanır.” denilmektedir.
Siyasi parti mali denetimine ilişkin diğer bir düzenleme Anayasa Mahkemesi
İçtüzüğü’nün 51ve 52’nci maddelerinde de yer almıştır.
İçtüzüğün “Malî Denetimde İlk İnceleme” başlıklı 51’inci maddesinde,
“Siyasi partiler, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74’üncü
maddesi uyarınca genel başkanları tarafından imzalanmış yazı ve ekinde,
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesinhesapları onaylama
görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri
kesinhesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı
örneğini,
b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesinhesabın onaylı örneğini,
c) Parti genel merkez kesinhesabının onaylı örneğini,
ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller
teşkilatı kesinhesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il
teşkilatları kesinhesaplarının icmal listesini,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 5
d) Parti genel merkez ve il teşkilatlarının aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini belirten listeleri,
e) Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazılarını,
Haziran ayı sonuna kadar Mahkemeye sunarlar.
Mahkemece söz konusu belgeler incelenmek üzere Sayıştay Başkanlığına gönderilir.
Sayıştay Başkanlığınca görevlendirilecek denetçiler kendilerine havale edilen
kesinhesapları, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü ve 74’üncü maddelerine
uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği, devir rakamlarının doğru olup olmadığı ve
kesinhesap çizelgelerinde sonuca etkili maddi bir hata veya tutarsızlık bulunup bulunmadığı
yönünden incelerler. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki yetkililerinden, bu
konular hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle dayanağını oluşturan evrak
ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
Görevli denetçiler, siyasi partilerin örgütlendiği bütün illerin kesinhesaplarını
gönderip göndermediklerini saptayabilmek için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca tutulan
siyasi parti sicil dosyalarından yararlanırlar.
Denetçiler, kesinhesapların kendilerine havale edilmesi tarihinden itibaren en geç iki
ay içinde düzenleyecekleri raporları Başkanlığa sunarlar; varsa eksiklik, hata veya
tutarsızlıkları ortaya koyarak bunların nasıl giderileceğini belirtirler.
Başkanlıkça görevlendirilecek raportörler raporlarla ilgili ilk inceleme
toplantılarında hazır bulunarak gerekli açıklamaları yaparlar.
Eksikliklerin tamamlanması, hata ve tutarsızlıkların düzeltilmesi için ilgili siyasi
partiye, Mahkemece, bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir.
Kesinhesaplarda eksiklik, hata ve tutarsızlık bulunmadığının anlaşılması veya
bunların usulünce giderilmesi hâlinde işin esasının incelenmesine karar verilir. Bu kararda
parti genel merkezi ve il teşkilatlarının gelir gider belgeleri ile bunların kaydedildiği defter
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 5
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 6
kayıtlarını göndermesi için ilgili partiye bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir. Bu karar
ilgili partiye bildirilir.”
düzenlemesi yer almaktadır.
İçtüzüğün “Malî Denetimde Esasın İncelenmesi” başlıklı 52’nci maddesinde ise;
“Parti tarafından gelir gider belgeleri ve defter kayıtları esas incelemenin yapılması
için Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Partilerin genel merkezleri ile il teşkilatlarının gelir
gider belgeleri ve defter kayıtları incelenir. Yapılacak denetimin esas ve usulleri ile il
teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususu, Mahkeme tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirlenir.
İşin esasına ilişkin inceleme, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve kanuna
uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır. Doğruluk incelemesi, kesinhesapların dayanağını
oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsar. Kanuna uygunluk
incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olarak yapılıp
yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
Görevli denetçiler, partilerin genel merkezleri ile incelenmesi öngörülen il
teşkilatlarının parti defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgeleri inceleyerek
kesinhesaplarla karşılaştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki
yetkililerinden, bu konular hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle bunların
dayanağını oluşturan evrak ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
Denetçilerce, incelemeler esnasında tespit edilen konu ve bulguları içeren inceleme
raporları ilgili siyasi partiye gönderilerek, raporun kapsamı gözetilmek suretiyle en geç iki ay
içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
Denetçiler, ilgili siyasi partinin görüşleri ile kendi düşüncelerini içeren esas
raporlarını Mahkemeye sunarlar. Rapora alınan konularla ilgili belgelerin bir örneği ile
partiye gönderilen inceleme raporu ve partinin cevabı rapor ekine konulur. Raporda gelir
gider belgeleri ve defter kayıtları incelenen il teşkilatları belirtilir.
Sayıştay denetçilerinin hazırladıkları bu raporların görüşülmesi sırasında
Başkanlıkça görevlendirilecek raportörler hazır bulunarak gerekli açıklamaları yaparlar.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi6
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 6
kayıtlarını göndermesi için ilgili partiye bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir. Bu karar
ilgili partiye bildirilir.”
düzenlemesi yer almaktadır.
İçtüzüğün “Malî Denetimde Esasın İncelenmesi” başlıklı 52’nci maddesinde ise;
“Parti tarafından gelir gider belgeleri ve defter kayıtları esas incelemenin yapılması
için Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Partilerin genel merkezleri ile il teşkilatlarının gelir
gider belgeleri ve defter kayıtları incelenir. Yapılacak denetimin esas ve usulleri ile il
teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususu, Mahkeme tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirlenir.
İşin esasına ilişkin inceleme, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve kanuna
uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır. Doğruluk incelemesi, kesinhesapların dayanağını
oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsar. Kanuna uygunluk
incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olarak yapılıp
yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
Görevli denetçiler, partilerin genel merkezleri ile incelenmesi öngörülen il
teşkilatlarının parti defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgeleri inceleyerek
kesinhesaplarla karşılaştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki
yetkililerinden, bu konular hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle bunların
dayanağını oluşturan evrak ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
Denetçilerce, incelemeler esnasında tespit edilen konu ve bulguları içeren inceleme
raporları ilgili siyasi partiye gönderilerek, raporun kapsamı gözetilmek suretiyle en geç iki ay
içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
Denetçiler, ilgili siyasi partinin görüşleri ile kendi düşüncelerini içeren esas
raporlarını Mahkemeye sunarlar. Rapora alınan konularla ilgili belgelerin bir örneği ile
partiye gönderilen inceleme raporu ve partinin cevabı rapor ekine konulur. Raporda gelir
gider belgeleri ve defter kayıtları incelenen il teşkilatları belirtilir.
Sayıştay denetçilerinin hazırladıkları bu raporların görüşülmesi sırasında
Başkanlıkça görevlendirilecek raportörler hazır bulunarak gerekli açıklamaları yaparlar.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 7
Mahkemenin malî denetime ilişkin kararlarının bir örneği ilgili siyasi partinin genel
başkanlığına, bir örneği Sayıştay Başkanlığına ve bir örneği de o siyasi partinin sicil
dosyasına konulmak üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Kararı gönderilen parti hesaplarına ilişkin gelir gider belgeleri ve defter kayıtları
Sayıştay Başkanlığınca ilgili partiye iade edilir.
Malî denetim kararları Resmî Gazete’de yayımlanır.”
düzenlemesi yer almaktadır.
Özetle, Sayıştay tarafından yürütülen siyasi partilerin mali denetimi sonucunda
hazırlanan raporlar Anayasa Mahkemesine sunulduktan sonra, söz konusu raporlar Mahkeme
tarafından karara bağlanmaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 7
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 8
Siyasi Partiler Mali Denetim Süreç Şeması
Anayasa Mahkemesi kararlarının ResmiGazete’de yayımlanması
Siyasi partilerin önceki yıl kesin hesaplarının 30 Hazirana kadar Anayasa Mahkemesine sunulması
2 aylık ilk inceleme süreci
Siyasi partilerin önceki yıl kesin hesaplarının Anayasa Mahkemesi tarafından Sayıştaya gönderilmesi
İlk inceleme raporunun yazılması
Siyasi partilerin kesin hesaplarının tam ve doğru olması
Siyasi partilerin kesin hesaplarında eksiklik ve/veya yanlışlık olması
Resmi yazıyla siyasi partiden bu hususların düzeltilmesinin
istenmesi
İlk inceleme raporunun yazılması
İlk inceleme raporlarının Anayasa Mahkemesine gönderilmesi
Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararından sonra esasa ilişkin evrakların/belgelerin partiler tarafından
Sayıştaya gönderilmesi
Esas inceleme süreci
Esasa ilişkin belgelerin tam olması ve mevzuata aykırı bir hususun bulunmaması
Esas inceleme raporunun yazılması
Esasa ilişkin belgelerin tam olması ve mevzuata aykırı bir hususun bulunması
Aykırı hususa/hususlara ilişkin parti görüşlerinin resmi yazıyla sorulması
Esas inceleme raporunun yazılması
Esas inceleme raporlarının Anayasa Mahkemesine gönderilmesi
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi8
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 9
1. İLK İNCELEME
1. 1. Siyasi Parti Kesin Hesaplarının Anayasa Mahkemesine Sunulması ve
Sayıştaya Gönderilmesi
6216 sayılı Kanun’un 55’inci maddesi hükümlerine göre siyasi partiler, karara
bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti genel merkezi ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini 2820 sayılı Kanun
hükümleri çerçevesinde Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine gönderirler.
Anayasa Mahkemesi ise siyasi partiler tarafından gönderilen bu belgeleri incelenmek üzere
Sayıştay Başkanlığına gönderir.
1. 2. İnceleme
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün “Malî denetimde ilk inceleme” başlıklı 51’inci
maddesinde,
“Sayıştay Başkanlığınca görevlendirilecek denetçiler kendilerine havale edilen kesin
hesapları, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü ve 74’üncü maddelerine uygun
olarak düzenlenip düzenlenmediği, devir rakamlarının doğru olup olmadığı ve kesin hesap
çizelgelerinde sonuca etkili maddi bir hata veya tutarsızlık bulunup bulunmadığı yönünden
incelerler. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki yetkililerinden, bu konular
hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle dayanağını oluşturan evrak ve
belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
Görevli denetçiler, siyasi partilerin örgütlendiği bütün illerin kesin hesaplarını
gönderip göndermediklerini saptayabilmek için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca tutulan
siyasi parti sicil dosyalarından yararlanırlar.
Denetçiler, kesin hesapların kendilerine havale edilmesi tarihinden itibaren en geç iki
ay içinde düzenleyecekleri raporları Başkanlığa sunarlar; varsa eksiklik, hata veya
tutarsızlıkları ortaya koyarak bunların nasıl giderileceğini belirtirler.
Eksikliklerin tamamlanması, hata ve tutarsızlıkların düzeltilmesi için ilgili siyasi
partiye, Mahkemece, bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 9
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 10
Kesin hesaplarda eksiklik, hata ve tutarsızlık bulunmadığının anlaşılması veya
bunların usulünce giderilmesi hâlinde işin esasının incelenmesine karar verilir. Bu kararda
parti genel merkezi ve il teşkilatlarının gelir gider belgeleri ile bunların kaydedildiği defter
kayıtlarını göndermesi için ilgili partiye bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir. Bu karar
ilgili partiye bildirilir.”
düzenlemesi yer almaktadır.
Bu çerçevede ilk incelemede dikkate alınacak hususlar aşağıda sıralanmış
bulunmaktadır.
1.2.1. Kesin Hesapta Bulunması Gereken Belgeler
2820 sayılı Kanun’un “Parti bütçeleri ve kesin hesabı” başlıklı 73’üncü maddesinde,
“Siyasi partilerin, bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı ayrı ayrı gelir
tahminlerini ve gider miktarlarını gösteren bir yıllık bütçe hazırlarlar ve ilgili takvim yılından
önceki Ekim ayı sonuna kadar genel merkeze gönderirler. Bu bütçeler ile aynı süre içinde
hazırlanacak genel merkez bütçesi en geç ilgili takvim yılından önceki Aralık ayı sonuna
kadar parti merkez karar ve yönetim kurulunca incelenir ve karara bağlanır.
Siyasi partilerin hesapları bilanço esasına göre düzenlenir.
Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen
Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını
hazırlarlar.”
Aynı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrasında da,
“Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı
birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı (yeni hesapla yüz lirayı) aşan
taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.”
hükümlerine yer verilmiştir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi10
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 10
Kesin hesaplarda eksiklik, hata ve tutarsızlık bulunmadığının anlaşılması veya
bunların usulünce giderilmesi hâlinde işin esasının incelenmesine karar verilir. Bu kararda
parti genel merkezi ve il teşkilatlarının gelir gider belgeleri ile bunların kaydedildiği defter
kayıtlarını göndermesi için ilgili partiye bir ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir. Bu karar
ilgili partiye bildirilir.”
düzenlemesi yer almaktadır.
Bu çerçevede ilk incelemede dikkate alınacak hususlar aşağıda sıralanmış
bulunmaktadır.
1.2.1. Kesin Hesapta Bulunması Gereken Belgeler
2820 sayılı Kanun’un “Parti bütçeleri ve kesin hesabı” başlıklı 73’üncü maddesinde,
“Siyasi partilerin, bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı ayrı ayrı gelir
tahminlerini ve gider miktarlarını gösteren bir yıllık bütçe hazırlarlar ve ilgili takvim yılından
önceki Ekim ayı sonuna kadar genel merkeze gönderirler. Bu bütçeler ile aynı süre içinde
hazırlanacak genel merkez bütçesi en geç ilgili takvim yılından önceki Aralık ayı sonuna
kadar parti merkez karar ve yönetim kurulunca incelenir ve karara bağlanır.
Siyasi partilerin hesapları bilanço esasına göre düzenlenir.
Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen
Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını
hazırlarlar.”
Aynı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrasında da,
“Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı
birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı (yeni hesapla yüz lirayı) aşan
taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.”
hükümlerine yer verilmiştir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 11
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesinde, yukarıda belirtilen madde
hükmüne benzer bir düzenleme yer almaktadır. Söz konusu maddenin birinci fıkrasında,
“Siyasi partiler, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74’üncü
maddesi uyarınca genel başkanları tarafından imzalanmış yazı ve ekinde,
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin hesapları onaylama
görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri kesin
hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı örneğini,
b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesin hesabın onaylı örneğini,
c) Parti genel merkez kesin hesabının onaylı örneğini,
ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller
teşkilatı kesin hesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il
teşkilatları kesin hesaplarının icmal listesini,
d) Parti genel merkez ve il teşkilatlarının aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini belirten listeleri,
e) Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazılarını,
Haziran ayı sonuna kadar Mahkemeye sunarlar.
Mahkemece söz konusu belgeler incelenmek üzere Sayıştay Başkanlığına gönderilir.”
hükmü yer almaktadır.
Bu itibarla siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için, ilgili mevzuat
hükümleri gereğince aşağıda yer verilen belgelerin partilerin kesin hesap dosyalarında yer
alması gerekmektedir. Söz konusu belgeler, incelenmek üzere Anayasa Mahkemesi
Başkanlığınca Sayıştay Başkanlığına gönderilir.
1- Parti kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel Başkan
imzalı yazı.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 11
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 12
2- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları, (Ek 1)
3- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı, (Ek 2)
4- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
(Ek 3)
5- Parti tüzüklerinde belirlenmiş yetkili organlarınca alınmış, parti genel merkezi ve
iller örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
6- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz lirayı
aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini belirten liste, (Ek 4 ve Ek 5)
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı (Ek 6) ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
1.2.2. Kesin Hesaptaki Eksik Belgelerin Tamamlatılması
Siyasi partilerin Anayasa Mahkemesine gönderdiği kesin hesaplarında herhangi bir
eksiklik bulunması durumunda söz konusu eksiklikler Sayıştay Başkanlığı tarafından
yapılacak yazışmalarla tamamlatılır. Buna göre siyasi partilerin kesin hesaplarını inceleyen
denetçiler, kesin hesap belgelerindeki söz konusu eksiklikleri içeren resmi yazıyı (Ek 7), bir
üst yazı (Ek 8) ile Başkanlığa sunarlar. Başkanlıkça söz konusu resmi yazılar ilgili siyasi
partilere tebliğ edilerek kesin hesaba ilişkin eksikliklerin giderilmesi temin edilir.
Başkanlıkça takibi yapılan yazışmalar sonucunda siyasi partilerin kesin hesaplarındaki
eksikliklerin bütünüyle giderilememesi halinde, ilgili denetçiler söz konusu eksikliklere
Anayasa Mahkemesine gönderilecek ilk inceleme raporlarında yer verirler.
1.2.3. İlk İncelemenin Yapılması
1.2.3.1. Genel Başkan İmzalı Yazının İncelenmesi
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince siyasi partilerin
kesin hesap belgelerinin, parti genel başkanı imzalı bir yazı ekinde ve Kanunda öngörülen
süre olan Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına, bilgi amaçlı olarak da
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi12
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 12
2- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları, (Ek 1)
3- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı, (Ek 2)
4- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
(Ek 3)
5- Parti tüzüklerinde belirlenmiş yetkili organlarınca alınmış, parti genel merkezi ve
iller örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
6- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz lirayı
aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini belirten liste, (Ek 4 ve Ek 5)
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı (Ek 6) ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
1.2.2. Kesin Hesaptaki Eksik Belgelerin Tamamlatılması
Siyasi partilerin Anayasa Mahkemesine gönderdiği kesin hesaplarında herhangi bir
eksiklik bulunması durumunda söz konusu eksiklikler Sayıştay Başkanlığı tarafından
yapılacak yazışmalarla tamamlatılır. Buna göre siyasi partilerin kesin hesaplarını inceleyen
denetçiler, kesin hesap belgelerindeki söz konusu eksiklikleri içeren resmi yazıyı (Ek 7), bir
üst yazı (Ek 8) ile Başkanlığa sunarlar. Başkanlıkça söz konusu resmi yazılar ilgili siyasi
partilere tebliğ edilerek kesin hesaba ilişkin eksikliklerin giderilmesi temin edilir.
Başkanlıkça takibi yapılan yazışmalar sonucunda siyasi partilerin kesin hesaplarındaki
eksikliklerin bütünüyle giderilememesi halinde, ilgili denetçiler söz konusu eksikliklere
Anayasa Mahkemesine gönderilecek ilk inceleme raporlarında yer verirler.
1.2.3. İlk İncelemenin Yapılması
1.2.3.1. Genel Başkan İmzalı Yazının İncelenmesi
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince siyasi partilerin
kesin hesap belgelerinin, parti genel başkanı imzalı bir yazı ekinde ve Kanunda öngörülen
süre olan Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına, bilgi amaçlı olarak da
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 13
incelemelerde söz konusu yazının kanunda öngörülen süre içerisinde Mahkemeye verilip
verilmediği ve parti genel başkanınca imzalanıp imzalanmadığı hususuna dikkat edilir.
1.2.3.2. Kesin Hesaba İlişkin Parti Yetkili Kurul Kararının İncelenmesi
2820 sayılı Kanun’un 73’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre siyasi partilerin yetkili
kurulları, ilçe örgütlerini de kapsayan il örgütlerinin kesin hesapları ile genel merkeze ait
kesin hesapları karara bağlarlar, birleştirirler ve buna ilişkin kararı Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına sunarlar.
Yapılacak incelemelerde parti kesin hesabına ilişkin gönderilecek belgeler arasında
söz konusu kararın olup olmadığı öncelikle araştırılır. Bu karar gönderilmiş ise, kararın
içeriğinde hem genel merkezin hem de bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütleri kesin
hesaplarının birleştirilip karara bağlanıp bağlanmadığı konusuna bakılır. Yapılan incelemede
söz konusu kararın içeriğinde sadece genel merkez kesin hesabı veya sadece il örgütleri kesin
hesaplarının bulunması durumunda ilgili partiden eksik olan kısmın tamamlatılması istenir.
2820 sayılı Kanun’un “Merkez karar, yönetim ve icra organları” başlıklı 16’ncı
maddesi,
“Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen
isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye
sayısı 15’ten az olamaz.”
73’üncü maddesinin üçüncü fıkrası,
“İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.”
ve dördüncü fıkrası, “Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri
ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.” şeklinde
düzenlenmiştir.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre kesin hesapların Merkez Karar ve Yönetim
Kurullarınca karara bağlanacağı belirtilmesine karşın, Kanunda bu kurulların ne şekilde
oluşacağına dair bir düzenleme yapılmamış, söz konusu husus parti tüzüklerine bırakılmıştır.
Parti tüzüklerinde söz konusu organların oluşum ve görevleri belirtilmiş olmalıdır. Buna göre,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 13
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 14
kesin hesabı onaylamak veya reddetmek tüzüğe göre hangi organın yetkisinde ise o organın
tüzükte öngörülen şekilde karar alması gerekir.
Siyasi partilerin mali denetimi, partilerin yetkili organlarında incelenip karara
bağlanmış ve birleştirilmiş kesin hesaplar esas alınarak yapılır. Parti genel merkezi ve il
örgütlerinin yapmış olduğu gelir ve gider tutarlarının parti adına yapıldığının kabul
edilebilmesi için, söz konusu tutarların kayıt altına alındığı kesin hesapların, usulünce
incelenerek yetkili organlarca karara bağlanması gerekmektedir. Dolayısıyla yapılacak
incelemelerde bu kararın parti iç tüzüğü ile yönetmeliklerinde belirtilen yetkili kurul
tarafından usulüne uygun bir şekilde alınıp alınmadığı araştırılır.
Yetkili kurullarca alınan kararlara ilişkin belgeleri göndermeyen veya bu belgeleri
parti tüzüğü ile yönetmeliklerine uygun olarak düzenlemeyen siyasi partiler hakkında
düzenlenecek ilk inceleme raporlarında, 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile 111’inci
maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulması talep edilir.
1.2.3.3. Genel Merkez Kesin Hesabının İncelenmesi
Siyasi partilerin kesin hesapları arasında bulunması gereken belgelerden birisi de genel
merkez kesin hesabıdır. Genel merkez kesin hesabının incelenmesinde gelir ve gider
cetvellerinde yer alan bilgilerde herhangi bir tutarsızlık olup olmadığı, gelir ve gider
toplamlarının birbirine eşit olup olmadığı araştırılır.
1.2.3.4. İl Örgütleri Kesin Hesaplarının İncelenmesi
Siyasi partilerin kesin hesapları arasında bulunması gereken belgelerden bir diğeri,
bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütleri kesin hesaplarıdır. Bu belgelerin incelenmesinde
öncelikle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında tutulan kayıtlarda faal olduğu gözüken il
örgütleri kesin hesaplarının siyasi partiler tarafından tam olarak gönderilip gönderilmediği
hususu araştırılır.
Bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütleri kesin hesaplarının incelenmesinde gelir ve gider
cetvellerinde yer alan bilgilerde herhangi bir tutarsızlık olup olmadığı, gelir ve gider
toplamlarının birbirine eşit olup olmadığı araştırılır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi14
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 14
kesin hesabı onaylamak veya reddetmek tüzüğe göre hangi organın yetkisinde ise o organın
tüzükte öngörülen şekilde karar alması gerekir.
Siyasi partilerin mali denetimi, partilerin yetkili organlarında incelenip karara
bağlanmış ve birleştirilmiş kesin hesaplar esas alınarak yapılır. Parti genel merkezi ve il
örgütlerinin yapmış olduğu gelir ve gider tutarlarının parti adına yapıldığının kabul
edilebilmesi için, söz konusu tutarların kayıt altına alındığı kesin hesapların, usulünce
incelenerek yetkili organlarca karara bağlanması gerekmektedir. Dolayısıyla yapılacak
incelemelerde bu kararın parti iç tüzüğü ile yönetmeliklerinde belirtilen yetkili kurul
tarafından usulüne uygun bir şekilde alınıp alınmadığı araştırılır.
Yetkili kurullarca alınan kararlara ilişkin belgeleri göndermeyen veya bu belgeleri
parti tüzüğü ile yönetmeliklerine uygun olarak düzenlemeyen siyasi partiler hakkında
düzenlenecek ilk inceleme raporlarında, 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile 111’inci
maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulması talep edilir.
1.2.3.3. Genel Merkez Kesin Hesabının İncelenmesi
Siyasi partilerin kesin hesapları arasında bulunması gereken belgelerden birisi de genel
merkez kesin hesabıdır. Genel merkez kesin hesabının incelenmesinde gelir ve gider
cetvellerinde yer alan bilgilerde herhangi bir tutarsızlık olup olmadığı, gelir ve gider
toplamlarının birbirine eşit olup olmadığı araştırılır.
1.2.3.4. İl Örgütleri Kesin Hesaplarının İncelenmesi
Siyasi partilerin kesin hesapları arasında bulunması gereken belgelerden bir diğeri,
bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütleri kesin hesaplarıdır. Bu belgelerin incelenmesinde
öncelikle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında tutulan kayıtlarda faal olduğu gözüken il
örgütleri kesin hesaplarının siyasi partiler tarafından tam olarak gönderilip gönderilmediği
hususu araştırılır.
Bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütleri kesin hesaplarının incelenmesinde gelir ve gider
cetvellerinde yer alan bilgilerde herhangi bir tutarsızlık olup olmadığı, gelir ve gider
toplamlarının birbirine eşit olup olmadığı araştırılır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 15
Ayrıca söz konusu incelemede il başkanlıklarına ait kesin hesapların il başkanları
ve/veya il saymanları tarafından imzalanıp imzalanmadığına dikkat edilir.
1.2.3.5. Birleştirilmiş Kesin Hesabın İncelenmesi
Siyasi partilerin kesin hesap dosyasında göndermek zorunda olduğu belgelerden biri
de, parti genel merkezi kesin hesabı ile il örgütleri kesin hesaplarının konsolide edildiği
birleştirilmiş kesin hesap cetvelidir. Bu incelemede öncelikle genel merkez ve il örgütleri
kesin hesaplarının birleştirilmiş kesin hesap cetveline tam olarak aktarılıp aktarılmadığına
bakılır. Daha sonra bu belgedeki gelir ve gider cetvellerinde yer alan bilgilerde herhangi bir
tutarsızlık olup olmadığı, gelir ve gider toplamlarının birbirine eşit olup olmadığı araştırılır.
1.2.3.6. Taşınmaz ve Taşınır Mallar ile Menkul Kıymet ve Hak Edinimlerinin
İncelenmesi
Siyasi partilerin, kesin hesap belgeleri arasına aynı hesap döneminde edindiği
taşınmaz ve 100 TL’yi aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların
değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklemesi gerekmektedir.
Siyasi partilerin incelenen döneme ilişkin taşınmaz ve değeri 100 TL’yi aşan taşınır
mal, menkul kıymet ile diğer türlü hak alımı yok ise, bu alımların yapılmadığına ilişkin bir
belgeyi sunması gerekmektedir.
1.2.3.7. Banka ve Kasa Mevcuduna İlişkin Belgelerin İncelenmesi
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine
göre siyasi partilerin, kesin hesap belgelerine parti genel sekreteri ve genel saymanının
imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına
ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat yazılarını eklemeleri gerekmektedir.
İncelemelerde öncelikle kesin hesaplara söz konusu belgelerin eklenip eklenmediğine
bakılır. Daha sonra bu belgelerin mevzuat hükmünde belirtilen yetkili kişilerce imzalanıp
imzalanmadığı, ayrıca belgelerde belirtilen tutarların doğruluğu incelenir.
1.2.4. Raporlama
Kesin hesap dosyasında yer alan belgelerin incelenmesinden sonra her siyasi parti için
ayrı ayrı ilk inceleme raporu düzenlenir. Belgeleri tam olan ve bu belgelerde herhangi bir
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 15
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 16
tutarsızlık bulunmayan siyasi partiler için düzenlenen ilk inceleme raporlarında (Ek 9) ilgili
mevzuat hükümleri, siyasi partinin kesin hesap dosyasında bulunan belgeleri, kesin hesabın
yasal süresi içerisinde Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulup sunulmadığı belirtildikten
sonra sonuç kısmında partinin kesin hesabının esastan incelenmesine karar verilmesinin
uygun olacağı vurgulanır.
Yapılan ilk incelemede kesin hesap dosyalarında eksik belge ya da belgeler olduğu
anlaşılan siyasi partilerle ilgili olarak ise, yapılan yazışmalara rağmen söz konusu
eksikliklerin giderilmemesi durumunda, kesin hesap belgeleri tamamlatılamayan partilere
ilişkin ilk inceleme raporlarında (Ek 10) eksiklikler ortaya konularak esas incelemeye
geçilmesinin ve 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem
yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulmasının
uygun olacağı belirtilir.
Siyasi partilerin gönderdiği kesin hesap dosyalarında gerek genel merkezlerinin
gerekse de il örgütlerinin herhangi bir gelir ve gideri olmadığına ilişkin bir belgenin
gönderilmesi durumunda, söz konusu siyasi partilere konu yazılarak, bu yazıda faaliyetlerini
devam ettiren bir partinin gelir ve giderinin olmaması durumunun kabul edilemeyeceği
belirtilir ve bu itibarla 2820 sayılı Kanun ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nde sayılan
belgelerin mevcut durumu doğru olarak yansıtacak şekilde düzenlenerek tekrar gönderilmesi
istenir.
Siyasi partilerden gelir ve giderlerinin olmadığını bildiren bir cevap gelmesi
durumunda, düzenlenecek ilk inceleme raporunda konuya yer verilir. Raporda, 2820 sayılı
Kanun’un 69’uncu maddesinde yer alan, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin
tüzel kişiliğinin adına elde edileceği hükmü ile aynı Kanun’un 70’inci maddesinde yer alan,
bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı hükmüne
aykırı davranıldığı vurgulanır.
Raporda ayrıca, söz konusu durumun Anayasa Mahkemesine gönderilmesi gereken
bilgi ve belgelerin ilgili mevzuatına uygun olarak sunulmaması, hesap verilebilir şekilde kayıt
ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğu belirtilir.
Bu durumda raporun sonuç kısmında, söz konusu siyasi partilerin sorumluları
hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (c) bendi uyarınca yasal işlem
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi16
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 16
tutarsızlık bulunmayan siyasi partiler için düzenlenen ilk inceleme raporlarında (Ek 9) ilgili
mevzuat hükümleri, siyasi partinin kesin hesap dosyasında bulunan belgeleri, kesin hesabın
yasal süresi içerisinde Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulup sunulmadığı belirtildikten
sonra sonuç kısmında partinin kesin hesabının esastan incelenmesine karar verilmesinin
uygun olacağı vurgulanır.
Yapılan ilk incelemede kesin hesap dosyalarında eksik belge ya da belgeler olduğu
anlaşılan siyasi partilerle ilgili olarak ise, yapılan yazışmalara rağmen söz konusu
eksikliklerin giderilmemesi durumunda, kesin hesap belgeleri tamamlatılamayan partilere
ilişkin ilk inceleme raporlarında (Ek 10) eksiklikler ortaya konularak esas incelemeye
geçilmesinin ve 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem
yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulmasının
uygun olacağı belirtilir.
Siyasi partilerin gönderdiği kesin hesap dosyalarında gerek genel merkezlerinin
gerekse de il örgütlerinin herhangi bir gelir ve gideri olmadığına ilişkin bir belgenin
gönderilmesi durumunda, söz konusu siyasi partilere konu yazılarak, bu yazıda faaliyetlerini
devam ettiren bir partinin gelir ve giderinin olmaması durumunun kabul edilemeyeceği
belirtilir ve bu itibarla 2820 sayılı Kanun ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nde sayılan
belgelerin mevcut durumu doğru olarak yansıtacak şekilde düzenlenerek tekrar gönderilmesi
istenir.
Siyasi partilerden gelir ve giderlerinin olmadığını bildiren bir cevap gelmesi
durumunda, düzenlenecek ilk inceleme raporunda konuya yer verilir. Raporda, 2820 sayılı
Kanun’un 69’uncu maddesinde yer alan, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin
tüzel kişiliğinin adına elde edileceği hükmü ile aynı Kanun’un 70’inci maddesinde yer alan,
bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı hükmüne
aykırı davranıldığı vurgulanır.
Raporda ayrıca, söz konusu durumun Anayasa Mahkemesine gönderilmesi gereken
bilgi ve belgelerin ilgili mevzuatına uygun olarak sunulmaması, hesap verilebilir şekilde kayıt
ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğu belirtilir.
Bu durumda raporun sonuç kısmında, söz konusu siyasi partilerin sorumluları
hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (c) bendi uyarınca yasal işlem
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 17
yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasının uygun
olacağı belirtilir.
1.2.5. İlk İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine Gönderilmek Üzere Başkanlığa
Sunulması
Düzenlenen ilk inceleme raporları denetçi ve Grup Başkanı tarafından imzalanarak iki
üst yazı (Ek 11 ve Ek 12) ile Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilmek üzere
Başkanlığa sunulur.
1.2.6. Anayasa Mahkemesinin İlk İnceleme Raporlarını Karara Bağlaması
Sayıştay Başkanlığınca Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilen ilk inceleme
raporları Mahkeme tarafından karara bağlanır ve buna ilişkin karar Mahkeme tarafından ilgili
siyasi partilere tebliğ edilir. Ayrıca kararın bir nüshası da Sayıştaya gönderilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 17
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 18
2. ESAS İNCELEME
2.1. Esas İncelemeye İlişkin Belgelerin Sayıştaya Gönderilmesi
Sayıştay tarafından gönderilen ilk inceleme raporları Anayasa Mahkemesince karara
bağlanır. Anayasa Mahkemesi, ilk incelemeye ilişkin kararlarında esas incelemenin
yapılabilmesi amacıyla partilerin gelir gider belgeleri ve defter kayıtlarının Sayıştaya
sunulması için belirli bir süre tayin eder. Partiler bu süre içerisinde gelir gider belgeleri ve
defter kayıtlarını Sayıştaya sunarlar.
2.2. İnceleme
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün “Malî denetimde esasın incelenmesi” başlıklı
52’nci maddesinde,
“(1) Parti tarafından gelir gider belgeleri ve defter kayıtları esas incelemenin
yapılması için Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Partilerin genel merkezleri ile il
teşkilatlarının gelir gider belgeleri ve defter kayıtları incelenir. Yapılacak denetimin esas ve
usulleri ile il teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususu, Mahkeme tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirlenir.”
(2) İşin esasına ilişkin inceleme, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve
kanuna uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır. Doğruluk incelemesi, kesin hesapların
dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsar. Kanuna
uygunluk incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olarak yapılıp
yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
(3) Görevli denetçiler, partilerin genel merkezleri ile incelenmesi öngörülen il
teşkilatlarının parti defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgeleri inceleyerek
kesin hesaplarla karşılaştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki
yetkililerinden, bu konular hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle bunların
dayanağını oluşturan evrak ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
(4) Denetçilerce, incelemeler esnasında tespit edilen konu ve bulguları içeren
inceleme raporları ilgili siyasi partiye gönderilerek, raporun kapsamı gözetilmek suretiyle en
geç iki ay içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi18
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 18
2. ESAS İNCELEME
2.1. Esas İncelemeye İlişkin Belgelerin Sayıştaya Gönderilmesi
Sayıştay tarafından gönderilen ilk inceleme raporları Anayasa Mahkemesince karara
bağlanır. Anayasa Mahkemesi, ilk incelemeye ilişkin kararlarında esas incelemenin
yapılabilmesi amacıyla partilerin gelir gider belgeleri ve defter kayıtlarının Sayıştaya
sunulması için belirli bir süre tayin eder. Partiler bu süre içerisinde gelir gider belgeleri ve
defter kayıtlarını Sayıştaya sunarlar.
2.2. İnceleme
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün “Malî denetimde esasın incelenmesi” başlıklı
52’nci maddesinde,
“(1) Parti tarafından gelir gider belgeleri ve defter kayıtları esas incelemenin
yapılması için Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Partilerin genel merkezleri ile il
teşkilatlarının gelir gider belgeleri ve defter kayıtları incelenir. Yapılacak denetimin esas ve
usulleri ile il teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususu, Mahkeme tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirlenir.”
(2) İşin esasına ilişkin inceleme, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve
kanuna uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır. Doğruluk incelemesi, kesin hesapların
dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsar. Kanuna
uygunluk incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olarak yapılıp
yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
(3) Görevli denetçiler, partilerin genel merkezleri ile incelenmesi öngörülen il
teşkilatlarının parti defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgeleri inceleyerek
kesin hesaplarla karşılaştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasi partilerin her kademedeki
yetkililerinden, bu konular hakkında doğrudan bilgi isteyebilirler. İstenilen bilgilerle bunların
dayanağını oluşturan evrak ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur.
(4) Denetçilerce, incelemeler esnasında tespit edilen konu ve bulguları içeren
inceleme raporları ilgili siyasi partiye gönderilerek, raporun kapsamı gözetilmek suretiyle en
geç iki ay içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 19
(5) Denetçiler, ilgili siyasi partinin görüşleri ile kendi düşüncelerini içeren esas
raporlarını Mahkemeye sunarlar. Rapora alınan konularla ilgili belgelerin bir örneği ile
partiye gönderilen inceleme raporu ve partinin cevabı rapor ekine konulur. Raporda gelir
gider belgeleri ve defter kayıtları incelenen il teşkilatları belirtilir.
…”
düzenlemesi yer almaktadır.
Buna göre, siyasi partilerin gelir ve gider belgeleri ile defter kayıtları, esas
incelemenin yapılması için doğrudan Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Siyasi partilerin genel
merkezleri ile il teşkilatlarının gelir gider belgeleri ve defter kayıtlarının inceleme ve
denetiminin usul ve esasları ile il teşkilatlarının hangilerinin inceleneceği hususu, Anayasa
Mahkemesi tarafından aksi kararlaştırılmadıkça Sayıştay Başkanlığınca belirlenir. Bu
yönüyle, hangi il örgütlerinin merkezde veya yerinde denetim kapsamına alınacağına,
denetimlerin işin kapasitesine göre tek kişi veya ekip halinde yürütüleceğine ilgili Grup
Başkanının teklifi üzerine mevcut işgücü ve iş programı dikkate alınarak Sayıştay
Başkanlığınca karar verilir.
Sayıştay Başkanlığınca görevlendirilen denetçiler, partilerin genel merkezleri ile
incelenmesi öngörülen il teşkilatlarının parti defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara
ilişkin belgeleri inceleyerek kesin hesaplarla karşılaştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasi
partilerin her kademedeki yetkililerinden sözlü ve yazılı olarak doğrudan bilgi isteyebilirler.
Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının
nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir. Siyasi partilerin hesaplarının
2820 sayılı Kanun’un 73’üncü maddesine göre bilanço esasına göre düzenlenmesi
gerekmektedir. Ayrıca aynı Kanun’un 60’ıncı maddesine göre, siyasi partiler tarafından
yapılan bütün gelir ve gider işlemleri, bağlı bulunulan seçim kurulu başkanı tarafından
sayfaları mühürlenip tasdik edilen ilgili defterlere düzenli bir şekilde kaydedilir
Esasa ilişkin incelemeler, siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve kanuna uygun
olup olmadığı yönlerinden yapılır. Doğruluk incelemesi, kesin hesapların dayanağını
oluşturan defter ve belgelerde yer alan tutar ve bilgilerin doğruluğu ve kesin hesaplara aynı
şekilde aktarılıp aktarılmadığı yönüyle yapılan incelemeleri kapsar. Kanuna uygunluk
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 19
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 20
incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
2.2.1. Gelirlerin Sağlanmasında Usul
Siyasi partilerin gelir elde etmelerine ilişkin genel usuller 2820 sayılı Kanun’un
69’uncu maddesinde belirtilmiştir. Bu maddede aynen;
“Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir.
Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez
karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır. Bastırılan ve parti
teşkilat kademelerine gönderilen gelir makbuzlarının seri ve sıra numaralarına ait kayıtlar
parti genel merkezinde tutulur. Parti teşkilat kademeleri aldıkları ve kullandıkları makbuzlar
dolayısıyla parti merkez karar ve yönetim kuruluna karşı mali sorumluluk taşırlar.
Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi,
makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.
Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz
dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye
bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.”
hükmü yer almaktadır.
Buna göre, yapılan incelemelerde gelirlerin parti tüzel kişiliği adına elde edilip
edilmediği, gelir belgelerine ilişkin olarak maddede belirtilen şekil şartlarının dikkate alınıp
alınmadığı araştırılır.
Aynı Kanun’un “Hazinece el koyma” başlıklı 76’ncı maddesinde de,
“…
Bu Kanun’un 69’uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin
tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu
gelir Hazineye irat kaydedilir.
Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedilir.”
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi20
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 20
incelemesi, gelirlerin ve giderlerin Siyasi Partiler Kanunu’na ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığını tespit etmeye yöneliktir.
2.2.1. Gelirlerin Sağlanmasında Usul
Siyasi partilerin gelir elde etmelerine ilişkin genel usuller 2820 sayılı Kanun’un
69’uncu maddesinde belirtilmiştir. Bu maddede aynen;
“Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir.
Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez
karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır. Bastırılan ve parti
teşkilat kademelerine gönderilen gelir makbuzlarının seri ve sıra numaralarına ait kayıtlar
parti genel merkezinde tutulur. Parti teşkilat kademeleri aldıkları ve kullandıkları makbuzlar
dolayısıyla parti merkez karar ve yönetim kuruluna karşı mali sorumluluk taşırlar.
Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi,
makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.
Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz
dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye
bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.”
hükmü yer almaktadır.
Buna göre, yapılan incelemelerde gelirlerin parti tüzel kişiliği adına elde edilip
edilmediği, gelir belgelerine ilişkin olarak maddede belirtilen şekil şartlarının dikkate alınıp
alınmadığı araştırılır.
Aynı Kanun’un “Hazinece el koyma” başlıklı 76’ncı maddesinde de,
“…
Bu Kanun’un 69’uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin
tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu
gelir Hazineye irat kaydedilir.
Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedilir.”
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 21
hükmüne yer verilmiştir.
Bu bağlamda yukarıda belirtilen madde hükümlerine aykırı olarak gelir elde ettiği
anlaşılan siyasi partilerin söz konusu gelirleri Hazineye irat kaydedilir.
2.2.2. Gelir Kaynaklarının İncelenmesi
Siyasi partilerin gelirlerine ilişkin incelemeler 2820 sayılı Kanun’un 61-69’uncu
maddeleri dikkate alınarak yapılmaktadır.
Söz konusu Kanun’un “Gelirler ve kaynakları” başlıklı 61 inci maddesinde,
“Siyasi partilerin gelirleri amaçlarına aykırı olamaz. Siyasi partiler aşağıda belirtilen
gelirleri elde edebilirler:
a) Parti üyelerinden alınacak giriş aidatı ile üyelik aidatı,
b) Partili milletvekillerinden alınacak milletvekilliği aidatı,
c) Milletvekili, belediye başkanlığı, belediye meclis üyeliği ve il genel meclis üyeliği
aday adaylarından alınacak özel aidat, (Bu aidatlar 64 üncü maddedeki esaslar dahilinde
siyasi partilerin yetkili merkez karar organlarınca tespit ve tahsil olunur.)
d) Parti bayrağı, flaması, rozeti ve benzeri rumuzların satışından sağlanacak gelirler,
e) Parti yayınlarının satış bedelleri,
f) Üye kimlik kartlarının ve parti defter, makbuz ve kağıtlarının sağlanması
karşılığında alınacak paralar,
g) Partice tertiplenen balo, eğlence ve konser faaliyetlerinden sağlanacak gelirler,
h) Parti mal varlığından elde edilecek gelirler,
i) Bağışlar
j ) Devletçe yapılan yardımlar
(h) bendinde yazılı parti mal varlığından elde edilen gelirler hariç olmak üzere, diğer
bentlerde yazılı kaynaklardan elde edilen gelirlerden hiçbir surette vergi, resim ve harç
alınmaz.”
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 21
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 22
düzenlemesi yer almaktadır. Bu çerçevede siyasi partilerin elde ettikleri gelirlerin
incelemesi aşağıdaki şekilde yapılır.
2.2.2.1. Giriş ve Üyelik Aidatı
Giriş ve üyelik aidatlarının incelenmesinde 2820 sayılı Kanun’un 62’nci maddesi ile
siyasi partilerin tüzükleri esas alınmaktadır. “Giriş ve üyelik aidatı” başlıklı söz konusu
maddede;
“Parti üyelerinden alınacak giriş aidatının miktarı ile üyelik aidatının alt ve üst
sınırları parti tüzüğünde gösterilir.
Her üye, aylık veya yıllık olarak üyelik aidatı ödemeyi partiye girişinde kabul etmek
zorundadır.
Parti üyesi, vermeyi kabul ettiği aidatın miktarını, parti tüzüğüne uygun olmak
şartıyla, kayıtlı bulunduğu teşkilat kademesi başkanlığına yazı ile bildirerek artırabilir.”
hükmüne yer verilmiştir.
Giriş ve üyelik aidatı bakımından 2820 sayılı Kanun’da herhangi bir sınırlama
olmadığından bu gelirlerin tahsilinde parti tüzüklerindeki ilgili hükümler esas alınır. Buna
göre, yapılan incelemelerde parti üyelerinin aidatlarının tüzüklerinde belirtilen alt ve üst
sınırlar dahilinde olup olmadığına bakılır.
2.2.2.2. Milletvekili Aidatı
2820 sayılı Kanun’un “Milletvekili aidatı” başlıklı 63’üncü maddesinde;
“Bir siyasi partiye mensup milletvekillerinin, ne miktar aidat ödeyeceği ve bu suretle
toplanan paraların grup faaliyetlerine ve parti merkezine hangi miktarlarda ayrılacağı,
Türkiye Büyük Millet Meclisi parti grubu kararıyla belli edilir. Ancak, bu miktarın yıllık tutarı
milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını geçemez.
Grubu olmayan milletvekillerinin ödeyeceği aidat, yukarıdaki fıkrada belirtilen
miktarın yarısını geçmemek kaydıyla merkez karar ve yönetim kurulunca tespit edilir.”
hükmü yer almaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi22
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 22
düzenlemesi yer almaktadır. Bu çerçevede siyasi partilerin elde ettikleri gelirlerin
incelemesi aşağıdaki şekilde yapılır.
2.2.2.1. Giriş ve Üyelik Aidatı
Giriş ve üyelik aidatlarının incelenmesinde 2820 sayılı Kanun’un 62’nci maddesi ile
siyasi partilerin tüzükleri esas alınmaktadır. “Giriş ve üyelik aidatı” başlıklı söz konusu
maddede;
“Parti üyelerinden alınacak giriş aidatının miktarı ile üyelik aidatının alt ve üst
sınırları parti tüzüğünde gösterilir.
Her üye, aylık veya yıllık olarak üyelik aidatı ödemeyi partiye girişinde kabul etmek
zorundadır.
Parti üyesi, vermeyi kabul ettiği aidatın miktarını, parti tüzüğüne uygun olmak
şartıyla, kayıtlı bulunduğu teşkilat kademesi başkanlığına yazı ile bildirerek artırabilir.”
hükmüne yer verilmiştir.
Giriş ve üyelik aidatı bakımından 2820 sayılı Kanun’da herhangi bir sınırlama
olmadığından bu gelirlerin tahsilinde parti tüzüklerindeki ilgili hükümler esas alınır. Buna
göre, yapılan incelemelerde parti üyelerinin aidatlarının tüzüklerinde belirtilen alt ve üst
sınırlar dahilinde olup olmadığına bakılır.
2.2.2.2. Milletvekili Aidatı
2820 sayılı Kanun’un “Milletvekili aidatı” başlıklı 63’üncü maddesinde;
“Bir siyasi partiye mensup milletvekillerinin, ne miktar aidat ödeyeceği ve bu suretle
toplanan paraların grup faaliyetlerine ve parti merkezine hangi miktarlarda ayrılacağı,
Türkiye Büyük Millet Meclisi parti grubu kararıyla belli edilir. Ancak, bu miktarın yıllık tutarı
milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını geçemez.
Grubu olmayan milletvekillerinin ödeyeceği aidat, yukarıdaki fıkrada belirtilen
miktarın yarısını geçmemek kaydıyla merkez karar ve yönetim kurulunca tespit edilir.”
hükmü yer almaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 23
İncelemelerde grubu olan siyasi partiler açısından, parti grup kararı ile tespit edilen
aidat tutarının milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını, grubu olmayan siyasi partiler için
ise milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarının yarısını aşıp aşmadığına bakılır.
2.2.2.3. Milletvekili Aday Adaylığı Aidatı
Milletvekili aday adaylığı aidatlarına ilişkin hüküm 2820 sayılı Kanun’un “Milletvekili
aday adaylığı aidatı” başlıklı 64’üncü maddesinde belirtilmiştir.
Söz konusu 64’ üncü maddede,
“Milletvekili aday adaylarından alınacak özel aidat, milletvekili ödeneğinin net bir
aylık tutarını aşmamak kaydıyla parti iç yönetmeliklerinde gösterilir.”
hükmüne yer verilmiştir.
Bu gelir türüne ilişkin olarak yapılan incelemelerde, alınan milletvekili aday adaylığı
aidatının milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını aşıp aşmadığına bakılır.
2.2.2.4. Satış Bedelleri
2820 sayılı Kanun’un “Satış bedelleri” başlıklı 65’inci maddesinde,
“Bu Kanun’un 61’inci maddesinin (d), (e) ve (f) bentlerinde gösterilen satış bedelleri,
merkez karar ve yönetim kurulunun kararı ile tespit edilir.”
düzenlemesi yer almaktadır. Buna göre,
- Parti bayrağı, flaması, rozeti ve benzeri rumuzların satışından sağlanacak gelirler
- Parti yayınlarının satış bedelleri,
-Üye kimlik kartlarının ve parti defter, makbuz ve kağıtlarının sağlanması karşılığında
alınacak paralar
siyasi partilerin satış gelirlerini oluşturmaktadır.
Ayrıca aynı Kanun’un “Gelirler ve kaynakları” başlıklı 61’inci maddesinin (g) bendi
çerçevesinde siyasi partiler tarafından tertiplenen balo, eğlence ve konser faaliyetlerinden
sağlanacak gelirler de bu esaslar çerçevesinde değerlendirilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 23
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 24
İncelemelerde öncelikle yukarıda belirtilen bu satışların siyasi partilerin merkez karar
ve yönetim kurulu kararları doğrultusunda yapılıp yapılmadığına bakılır. Daha sonra ise
yapılan bu satışlara ilişkin fatura, makbuz vb. ispat edici belgelerin olup olmadığı araştırılır.
2.2.2.5. Bağışlar
Siyasi partilere yapılacak bağışlar ile ilgili usul ve esaslar 2820 sayılı Kanun’un
“Bağışlar” başlıklı 66’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddede,
“Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi
teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar
ve diğer kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir
kısmı Devlete veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait
müesseseler, siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar
bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak bırakamazlar; bağlı
oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni hakların devrine dair tasarruflarda
bulunamazlar. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile
bunların üst kuruluşları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yer alan
hükümlere uymak koşuluyla siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.
Yukarıdaki fıkranın dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerin her birinin bir siyasi partiye
aynı yıl içerisinde iki milyar liradan fazla kıymette ayni veya nakdi bağışta bulunması veya
yayınları kullandırması yasaktır. Bağış veya bağışların bağışta bulunana veya yetkili
temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir.
Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasi partilerce bağış kabul edilemez. Siyasi partilerin
adına açılmış banka hesaplarına yapılan bağışlar için ayrıca gelir makbuzu düzenlenmez.
Siyasi partiler, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda
olmayan gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya nakdi yardım ve bağış
alamazlar.”
düzenlemeleri yer almaktadır.
Madde hükmünde siyasi partilere bağış yapabilecek ya da yapamayacak olan gerçek
ya da tüzel kişi ve kurumlar ile bağış yapma usul ve esasları açıkça belirtilmiş bulunmaktadır.
Aynı maddeye göre siyasi partilere bağış yapmasına yasal bir engel olmayan gerçek ve tüzel
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi24
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 24
İncelemelerde öncelikle yukarıda belirtilen bu satışların siyasi partilerin merkez karar
ve yönetim kurulu kararları doğrultusunda yapılıp yapılmadığına bakılır. Daha sonra ise
yapılan bu satışlara ilişkin fatura, makbuz vb. ispat edici belgelerin olup olmadığı araştırılır.
2.2.2.5. Bağışlar
Siyasi partilere yapılacak bağışlar ile ilgili usul ve esaslar 2820 sayılı Kanun’un
“Bağışlar” başlıklı 66’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddede,
“Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi
teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar
ve diğer kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir
kısmı Devlete veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait
müesseseler, siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar
bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak bırakamazlar; bağlı
oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni hakların devrine dair tasarruflarda
bulunamazlar. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile
bunların üst kuruluşları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yer alan
hükümlere uymak koşuluyla siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.
Yukarıdaki fıkranın dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerin her birinin bir siyasi partiye
aynı yıl içerisinde iki milyar liradan fazla kıymette ayni veya nakdi bağışta bulunması veya
yayınları kullandırması yasaktır. Bağış veya bağışların bağışta bulunana veya yetkili
temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir.
Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasi partilerce bağış kabul edilemez. Siyasi partilerin
adına açılmış banka hesaplarına yapılan bağışlar için ayrıca gelir makbuzu düzenlenmez.
Siyasi partiler, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda
olmayan gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya nakdi yardım ve bağış
alamazlar.”
düzenlemeleri yer almaktadır.
Madde hükmünde siyasi partilere bağış yapabilecek ya da yapamayacak olan gerçek
ya da tüzel kişi ve kurumlar ile bağış yapma usul ve esasları açıkça belirtilmiş bulunmaktadır.
Aynı maddeye göre siyasi partilere bağış yapmasına yasal bir engel olmayan gerçek ve tüzel
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 25
kişilerin her birinin bir siyasi partiye aynı yıl içerisinde iki bin liradan1 fazla kıymette (Ek 13
Yıllar itibariyle siyasi partilere yapılabilecek bağış üst sınırı) ayni veya nakdi bağışta
bulunması veya yayınları kullandırması yasaktır.
Yapılacak incelemelerde öncelikle bağış yapan gerçek veya tüzel kişilerin söz konusu
madde kapsamında bağış yapmasına engel olmayan kişilerden olup olmadığı araştırılır. Daha
sonra siyasi partiler tarafından usulüne uygun makbuz düzenlenip düzenlenmediğine, bağış
siyasi partilerin banka hesaplarına yapılmışsa buna ilişkin banka hesap ekstresi veya
dekontunun olup olmadığına bakılır. Usulüne uygun düzenlenmiş belge olması durumunda,
bu belgede yer alan bağış tutarının her bir kişi itibariyle ilgili yıla ilişkin bağış üst sınırını aşıp
aşmadığı incelenir. Eğer üst sınır aşılmışsa söz konusu durum siyasi parti hakkında
düzenlenecek mali denetime ilişkin esas inceleme raporunda belirtilerek, üst sınırı aşan tutarın
Hazineye irat kaydedilmesi talep edilir. Ayrıca usulüne uygun olarak düzenlenmemiş makbuz
karşılığında alınan bağışlar için de yine Hazineye irat talebinde bulunulur.
Buna ek olarak 2820 sayılı Kanun’un “Kanuna aykırı bağış, kredi veya borç alınması,
borç verilmesi” başlıklı 116’ncı maddesinde yer alan,
“Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak bağışta bulunan kimse ve bağışı kabul eden
parti sorumlusu, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda olmayan gerçek
ve tüzel kişilerden yardım veya bağış kabul eden parti sorumlusu veya aday veya aday adayı
bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
hükmü nedeniyle, Kanuna aykırı olarak bağışta bulunan kişi ile bağışı kabul eden
parti sorumluları hakkında gerekli yasal işlemlerin yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
Bir siyasi partinin, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk
uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alması 2820 sayılı Kanun’un
101’inci maddesinin (c) fıkrası gereğince partinin kapatılma nedeni olduğundan, böyle bir
durumun tespiti halinde söz konusu durum esas inceleme raporunda belirtilir.
1Bu tutar 2820 sayılı Kanun’un Ek 6’ncı maddesi uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında güncellenmektedir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 25
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 26
2.2.2.6. Ticari Faaliyet, Kredi ve Borç Alma
2820 sayılı Kanun’un “Ticari faaliyet, kredi ve borç alma yasağı” başlıklı 67’nci
maddesinde yer alan,
“Siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. Ancak,
ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 66’ncı maddenin birinci ve üçüncü fıkralarında
gösterilenler dışında kalan gerçek ve tüzelkişilerden kredili veya ipotek karşılığı mal satın
alabilirler.”
hükmü uyarınca siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç
alamazlar. Ancak Kanun’un 66’ncı maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında gösterilenler
dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerden ihtiyaçlarını karşılamak için kredili ve ipotek
karşılığında mal satın almalarına bir engel yoktur.
Aynı Kanun’un “Hazinece el koyma” başlıklı 76’ncı maddesinin ikinci fıkrasında ise,
“Bu Kanun’un 67’nci maddesi hükmüne aykırı olarak siyasi partilere sağlanan kredi
veya borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazinece el konulur, kredi veya borcu
verene karşı Hazine hiçbir yükümlülük altına girmez.”
hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, yapılacak incelemelerde siyasi partilerin ticari faaliyette bulunduğu,
herhangi bir kişi veya kuruluştan borç veya kredi aldığının tespit edilmesi halinde söz konusu
durum esas inceleme raporunda belirtilir. Borç veya kredi şeklinde alınan tutarın Hazineye
irat kaydedilmesi talep edilir.
Ayrıca, 2820 sayılı Kanun’un 116’ncı maddesinde yer alan,
“Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak bağışta bulunan kimse ve bağışı kabul eden
parti sorumlusu, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu Kanun
hükümlerine aykırı olarak kredi veya borç veren veya alanlar ile bu krediyi veya borcu alan
veya veren parti sorumlusu hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”
hükmü çerçevesinde, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması talep edilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi26
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 26
2.2.2.6. Ticari Faaliyet, Kredi ve Borç Alma
2820 sayılı Kanun’un “Ticari faaliyet, kredi ve borç alma yasağı” başlıklı 67’nci
maddesinde yer alan,
“Siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. Ancak,
ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 66’ncı maddenin birinci ve üçüncü fıkralarında
gösterilenler dışında kalan gerçek ve tüzelkişilerden kredili veya ipotek karşılığı mal satın
alabilirler.”
hükmü uyarınca siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç
alamazlar. Ancak Kanun’un 66’ncı maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında gösterilenler
dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerden ihtiyaçlarını karşılamak için kredili ve ipotek
karşılığında mal satın almalarına bir engel yoktur.
Aynı Kanun’un “Hazinece el koyma” başlıklı 76’ncı maddesinin ikinci fıkrasında ise,
“Bu Kanun’un 67’nci maddesi hükmüne aykırı olarak siyasi partilere sağlanan kredi
veya borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazinece el konulur, kredi veya borcu
verene karşı Hazine hiçbir yükümlülük altına girmez.”
hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, yapılacak incelemelerde siyasi partilerin ticari faaliyette bulunduğu,
herhangi bir kişi veya kuruluştan borç veya kredi aldığının tespit edilmesi halinde söz konusu
durum esas inceleme raporunda belirtilir. Borç veya kredi şeklinde alınan tutarın Hazineye
irat kaydedilmesi talep edilir.
Ayrıca, 2820 sayılı Kanun’un 116’ncı maddesinde yer alan,
“Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak bağışta bulunan kimse ve bağışı kabul eden
parti sorumlusu, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu Kanun
hükümlerine aykırı olarak kredi veya borç veren veya alanlar ile bu krediyi veya borcu alan
veya veren parti sorumlusu hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”
hükmü çerçevesinde, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması talep edilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 27
2.2.2.7. Taşınmaz Mal Edinimi
2820 sayılı Kanun’un “Taşınmaz mal edinme” başlıklı 68’inci maddesinde,
“Siyasi partiler, ikametleri ile amaç ve faaliyetleri için gerekli olanlardan başka
taşınmaz mal edinemezler. Partiler, amaçları içinde olmak şartıyla sahip oldukları taşınmaz
mallardan gelir sağlayabilirler.”
Aynı Kanun’un “Hazinece el koyma” başlıklı 76’ncı maddesinde,
“Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak bağış kabul ettiği, mal veya gelir edindiği
Anayasa Mahkemesince tespit edilen siyasi partilerin, bu yolla elde ettikleri gelirlerin
tamamının, Kanunda belirtilen miktarlardan fazla gelirlerle, taşınmaz malların kanuni
miktarı geçen kısmının karşılığının Hazineye irat kaydedilmesine, taşınmaz malların ise
Hazine adına tapuya tesciline karar verilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Buna göre, Kanun hükümlerine aykırı olarak mal edindiği tespit edilen siyasi partilerin
taşınmaz mallarının kanuni miktarı geçen kısmının karşılığının Hazineye irat kaydedilmesine
ve taşınmaz malların Hazine adına tapuya tesciline Anayasa Mahkemesi tarafından karar
verilebilmektedir.
Ayrıca, söz konusu Kanun’un “Paraya çevirme” başlıklı 77’nci maddesinde yer alan,
“Bu Kanun’un 68’inci maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin
taşınmaz mallara sahip olduğu anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesinin kararıyla ve bu
Mahkemenin göstereceği süre içinde siyasi parti tarafından bu malların paraya çevrilmesi
yoluna gidilir.”
hükmü çerçevesinde amacına aykırı olarak taşınmaz mal edindiği anlaşılan siyasi
partilere ait söz konusu taşınmazların Anayasa Mahkemesi kararı gereğince siyasi partiler
tarafından paraya çevrilmesi müeyyidesi getirilmiştir.
Yapılan incelemelerde siyasi partilerce taşınmaz mal ediniminin kanuni sınırlar ve
şartlar çerçevesinde gerçekleşip gerçekleşmediği hususu araştırılır ve muhtemel bulgulara
esas inceleme raporunda yer verilir. Konuya ilişkin olarak Mahkemenin vereceği kararın
uygulaması takip edilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 27
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 28
2.2.2.8. Parti Mal Varlığından Elde Edilen Gelirler
2820 sayılı Kanun’un “Gelirler ve kaynakları” başlıklı 61’inci maddesinin (h) bendi
uyarınca siyasi partilere kendi mal varlıklarından gelir elde edebilme imkanı tanınmıştır. Elde
edilebilecek bu gelirlerin hangi niteliklere sahip olması gerektiği ile ilgili olarak Kanunda
ayrıntılı herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak bu gelir türünün elde edilmesinde,
2820 sayılı Kanun’un gelirlerin elde edilmesine ilişkin genel hükümleri başta olmak üzere,
ilgili diğer mevzuat hükümlerine aykırılık olmaması gerekmektedir. Örneğin 2820 sayılı
Kanun’un 67’nci maddesinde yer alan, siyasi partilerin ticari faaliyette bulunamayacağı
hükmü gereğince, bu gelir türünün, yürürlükte bulunan Ticaret Kanunu’nda belirtilen ticari bir
faaliyet sonucu elde edilmemiş olması gerekmektedir.
2.2.2.9. Devlet (Hazine) Yardımları
Siyasi partilere devlet yardımı, 2820 sayılı Kanun’un 61’inci maddesine, 3032 sayılı
Kanun’un 1’inci maddesi ile eklenmiştir. 2820 sayılı Kanun’un ek 1’inci maddesi ile
düzenlenen devlet yardımı konusu, 1995 yılında yapılan değişiklikler ile Anayasal olarak da
hüküm altına alınmıştır.
Anayasa’nın “Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma” başlıklı 68’inci
maddesinde,
“Siyasî partilere, Devlet, yeterli düzeyde ve hakça malî yardım yapar. Partilere
yapılacak yardımın, alacakları üye aidatının ve bağışların tabi olduğu esaslar kanunla
düzenlenir.”
hükmü yer almaktadır.
2820 sayılı Kanun’un “Devletçe yardım” başlıklı Ek 1’inci maddesinde;
“Yüksek Seçim Kurulunca son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkı tanınan ve
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 33’üncü maddesindeki genel barajı aşmış
bulunan siyasi partilere her yıl Hazineden ödenmek üzere o yılki genel bütçe gelirleri "(B)
Cetveli" toplamının beşbinde ikisi oranında ödenek mali yıl için konur.
Bu ödenek, yukarıdaki fıkra gereğince Devlet yardımı yapılacak siyasi partiler
arasında, bu partilerin genel seçim sonrasında Yüksek Seçim Kurulu’nca ilan edilen toplam
geçerli oy sayıları ile orantılı olarak bölüştürülmek suretiyle her yıl ödenir. Bu ödemelerin o
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi28
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 28
2.2.2.8. Parti Mal Varlığından Elde Edilen Gelirler
2820 sayılı Kanun’un “Gelirler ve kaynakları” başlıklı 61’inci maddesinin (h) bendi
uyarınca siyasi partilere kendi mal varlıklarından gelir elde edebilme imkanı tanınmıştır. Elde
edilebilecek bu gelirlerin hangi niteliklere sahip olması gerektiği ile ilgili olarak Kanunda
ayrıntılı herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak bu gelir türünün elde edilmesinde,
2820 sayılı Kanun’un gelirlerin elde edilmesine ilişkin genel hükümleri başta olmak üzere,
ilgili diğer mevzuat hükümlerine aykırılık olmaması gerekmektedir. Örneğin 2820 sayılı
Kanun’un 67’nci maddesinde yer alan, siyasi partilerin ticari faaliyette bulunamayacağı
hükmü gereğince, bu gelir türünün, yürürlükte bulunan Ticaret Kanunu’nda belirtilen ticari bir
faaliyet sonucu elde edilmemiş olması gerekmektedir.
2.2.2.9. Devlet (Hazine) Yardımları
Siyasi partilere devlet yardımı, 2820 sayılı Kanun’un 61’inci maddesine, 3032 sayılı
Kanun’un 1’inci maddesi ile eklenmiştir. 2820 sayılı Kanun’un ek 1’inci maddesi ile
düzenlenen devlet yardımı konusu, 1995 yılında yapılan değişiklikler ile Anayasal olarak da
hüküm altına alınmıştır.
Anayasa’nın “Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma” başlıklı 68’inci
maddesinde,
“Siyasî partilere, Devlet, yeterli düzeyde ve hakça malî yardım yapar. Partilere
yapılacak yardımın, alacakları üye aidatının ve bağışların tabi olduğu esaslar kanunla
düzenlenir.”
hükmü yer almaktadır.
2820 sayılı Kanun’un “Devletçe yardım” başlıklı Ek 1’inci maddesinde;
“Yüksek Seçim Kurulunca son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkı tanınan ve
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 33’üncü maddesindeki genel barajı aşmış
bulunan siyasi partilere her yıl Hazineden ödenmek üzere o yılki genel bütçe gelirleri "(B)
Cetveli" toplamının beşbinde ikisi oranında ödenek mali yıl için konur.
Bu ödenek, yukarıdaki fıkra gereğince Devlet yardımı yapılacak siyasi partiler
arasında, bu partilerin genel seçim sonrasında Yüksek Seçim Kurulu’nca ilan edilen toplam
geçerli oy sayıları ile orantılı olarak bölüştürülmek suretiyle her yıl ödenir. Bu ödemelerin o
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 29
yılki Genel Bütçe Kanunu’nun yürürlüğe girmesini takiben on gün içinde tamamlanması
zorunludur.
Bu madde uyarınca yapılacak yardımlar sadece parti ihtiyaçları veya parti
çalışmalarında kullanılır.
Milletvekili genel seçimlerinde toplam geçerli oyların %3’ünden2 fazlasını alan siyasi
partilere de Devlet yardımı yapılır. Bu yardım en az Devlet yardımı alan siyasi partinin ikinci
fıkra gereğince almış olduğu yardım ve genel seçimlerde aldığı toplam geçerli oy esas
alınarak kazandıkları oyla orantılı olarak yapılır. Bu fıkra uyarınca yapılacak yardım bir
milyon Türk Lirasından az olamaz. Bunun için her yıl Maliye Bakanlığı bütçesine yeterli
ödenek konulur.
Yukarıdaki fıkralarda öngörülen yardım miktarları; bu yardımdan faydalanabilecek
siyasi partilere, milletvekili genel seçiminin yapılacağı yıl üç katı, mahalli idareler genel
seçim yılı için iki katı olarak ödenir. Her iki seçim aynı yıl içerisinde yapıldığında bu
ödemenin miktarı üç katı geçemez. Bu fıkra gereğince yapılacak katlı ödemeler, Yüksek Seçim
Kurulunun seçim takvimine dair kararının ilanını izleyen 10 gün içinde yapılır.
Bu Kanun’un 76’ncı maddesi hükmü dairesinde gelirleri Hazineye irat kaydedilen ve
taşınmaz malları Hazine adına tapuya tescil edilen siyasi partilere, bu madde gereğince
yapılacak Devlet yardımından, Hazineye irat kaydedilen gelirin Hazine adına tapuya tescil
edilen taşınmazların toplam değerinin iki katı indirilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Yapılan incelemelerde, devlet yardımı almaya hak kazanan siyasi partilere yapılan
yardım tutarlarının, yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde olup olmadığı ve
ilgili partilerin muhasebe kayıtlarındaki doğruluğu incelenir.
2.2.3 Giderlerin Yapılmasında Usul ve Giderlerin İncelenmesi
Giderlerin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 2820 sayılı Kanun’un “Giderlerin
yapılmasında usul” başlıklı 70’inci maddesinde yer almaktadır. Söz konusu maddeye göre;
“Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.,
2 Bu fıkradaki %7 ibaresi, 2/3/2014 tarih ve 6529 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesi ile %3 olarak değiştirilmiştir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 29
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 30
Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.
Beş milyon lirayı aşmayan 3 harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik
edilmesi zorunlu değildir. Ancak, bütün harcamaların yetkili organ veya merciin kararına
dayanması şarttır. Şu kadar ki, yetkili organca onaylanan bütçede öngörülmüş bulunmak
kaydıyla beşmilyon lirayı aşmayan harcamalar ile genel tarifeye bağlı giderler için ayrıca
karar alınmasına gerek yoktur. Giderlere ait belgeleri saklama süresi, özel kanunlarda
gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesin hesabın Anayasa
Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.
Parti teşkilatı bağlı bulunduğu üst kademeye, gelir ve giderleri hakkında parti
tüzüğünde gösterilen sürede hesap vermekle yükümlüdür. Bu süre altı aydan fazla olamaz.”
2820 sayılı Kanun’un “Mali sorumluluk” başlıklı 71’inci maddesinde ise,
“Siyasi partilerin yapacakları giderler, sözleşmeler ve girişecekleri yükümlülükler;
genel merkezde parti tüzelkişiliği adına, illerde il yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe
yönetim kurulu adına yetkili kılınan kişi veya kurulca yapılır,
Siyasi partilerin il ve ilçelerdeki teşkilat kademeleri tarafından parti tüzelkişiliği adına
sözleşme yapılmasına ve yükümlülük altına girilmesine ilişkin esaslar, merkez karar ve
yönetim kurulunca tespit olunur. Bu esaslara aykırı olarak yahut siyasi partilerin tüzüklerine
göre merkez karar ve yönetim kurulunca önceden yazılı yetki verilmediği veya sonradan bir
kararla onaylanmadığı takdirde, partinin teşkilat kademelerinin yaptıkları sözleşme ve
giriştikleri yükümlülüklerden dolayı, parti tüzelkişiliği hiçbir suretle sorumlu tutulamaz;
merkez karar ve yönetim kurulu veya genel başkan veya parti tüzelkişiliği aleyhine takipte
bulunulamaz. Bu takdirde sorumluluk, sözleşmeyi yapan veya yükümlülük altına giren kişi
veya kişilere ait olur.”
düzenlemesine yer verilmiştir.
Aynı Kanun’un “Borç verme yasağı” başlıklı 72’nci maddesinde yer alan
3 Bu tutar 2820 sayılı Kanun’un Ek 6’ncı maddesi uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında güncellenmektedir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi30
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 30
Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.
Beş milyon lirayı aşmayan 3 harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik
edilmesi zorunlu değildir. Ancak, bütün harcamaların yetkili organ veya merciin kararına
dayanması şarttır. Şu kadar ki, yetkili organca onaylanan bütçede öngörülmüş bulunmak
kaydıyla beşmilyon lirayı aşmayan harcamalar ile genel tarifeye bağlı giderler için ayrıca
karar alınmasına gerek yoktur. Giderlere ait belgeleri saklama süresi, özel kanunlarda
gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesin hesabın Anayasa
Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.
Parti teşkilatı bağlı bulunduğu üst kademeye, gelir ve giderleri hakkında parti
tüzüğünde gösterilen sürede hesap vermekle yükümlüdür. Bu süre altı aydan fazla olamaz.”
2820 sayılı Kanun’un “Mali sorumluluk” başlıklı 71’inci maddesinde ise,
“Siyasi partilerin yapacakları giderler, sözleşmeler ve girişecekleri yükümlülükler;
genel merkezde parti tüzelkişiliği adına, illerde il yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe
yönetim kurulu adına yetkili kılınan kişi veya kurulca yapılır,
Siyasi partilerin il ve ilçelerdeki teşkilat kademeleri tarafından parti tüzelkişiliği adına
sözleşme yapılmasına ve yükümlülük altına girilmesine ilişkin esaslar, merkez karar ve
yönetim kurulunca tespit olunur. Bu esaslara aykırı olarak yahut siyasi partilerin tüzüklerine
göre merkez karar ve yönetim kurulunca önceden yazılı yetki verilmediği veya sonradan bir
kararla onaylanmadığı takdirde, partinin teşkilat kademelerinin yaptıkları sözleşme ve
giriştikleri yükümlülüklerden dolayı, parti tüzelkişiliği hiçbir suretle sorumlu tutulamaz;
merkez karar ve yönetim kurulu veya genel başkan veya parti tüzelkişiliği aleyhine takipte
bulunulamaz. Bu takdirde sorumluluk, sözleşmeyi yapan veya yükümlülük altına giren kişi
veya kişilere ait olur.”
düzenlemesine yer verilmiştir.
Aynı Kanun’un “Borç verme yasağı” başlıklı 72’nci maddesinde yer alan
3 Bu tutar 2820 sayılı Kanun’un Ek 6’ncı maddesi uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında güncellenmektedir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 31
“Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç
veremezler.” hükmü gereğince, siyasi partilerin, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere
borç vermeleri açık bir şekilde yasaklanmış bulunmaktadır.
Ayrıca 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesine, siyasi partilerin giderlerinin
yapılmasına ilişkin olarak 6111 sayılı Kanun’un 180’inci maddesi ile aşağıda yer alan
hususlar eklenmiştir.
“…
Ancak yapılacak kanuna uygunluk denetimi siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için
yapılmasında fayda görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini
içerecek şekilde yapılamaz. Denetimde harcamaların gerçek mahiyeti esas alınır. Şekle ve
usule ilişkin eksiklikler harcamaların kabul edilmemesini gerektirmez.
…
Siyasi partiler amaçlarına ulaşmak için gerekli gördükleri siyasi faaliyetleri
kapsamında her türlü harcama yapabilirler.
Siyasi partiler mal ve hizmet alımı ile yapım işlerini, açık ihale, kapalı zarf usulü ve
yazılı veya sözlü olmak üzere doğrudan veya pazarlık usullerinden herhangi biri ile yapabilir.
Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin
temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya
sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi
mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler
yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.
Siyasi partiler ücret mukabili geçici veya sürekli olarak çalıştırdıkları kişilere
ödedikleri ayni ve nakdi sağlık ve sosyal yardım giderleri ile amaçlarına ulaşmak için
görevlendirdikleri kişiler tarafından yapılan yurt içi ve yurt dışı seyahatlere ilişkin
konaklama, yol masrafları ve diğer zorunlu harcamaları gider olarak kayıt edebilirler.
Siyasi partiler, mal ve hizmet alım sözleşmelerinden kaynaklanan mahkeme kararları
ile ödedikleri miktarı ve masraflarını gider olarak kaydedebilirler.”
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 31
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 32
Siyasi partilerin giderlerine ilişkin denetimlerde yukarıda belirtilen hususların dikkate
alınması gerekmektedir.
Siyasi partilerin fatura veya makbuz düzenleme alt sınırı Ek 14’ de yer almaktadır.
2.3. Siyasi Partilerden Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen İşlemleri
Hakkında Bilgi ve Belge İstenmesi
2820 sayılı Kanun, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerinin ilgili maddelerine göre esasa ilişkin belgeler üzerinde yapılan doğruluk ve
kanuna uygunluk incelemelerinde mevzuata aykırı hususlar tespit edilirse, denetçilerce, tespit
edilen konu ve bulguları içeren yazı (Ek 15) ilgili siyasi partiye gönderilerek yazının kapsamı
gözetilmek suretiyle en geç iki ay içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
2.4. Raporlama
İncelemeler sırasında mevzuata aykırı olduğu düşünülen hususları içeren bir yazı ilgili
partiye gönderilmek üzere Başkanlığa sunulur. Başkanlık bir üst yazı ile ilgili partiye bildirir.
Partinin söz konusu hususlara ilişkin görüşlerini Anayasa Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 52’nci
maddesine göre en geç iki ay içinde Sayıştay Başkanlığına göndermesi istenir. Partiler,
öngörülen süre içerisinde bu yazılara cevap verirler. Bunun üzerine denetçiler, partiye
gönderilen yazıda belirtilen bütün hususlara ilişkin olarak, ilgili siyasi partilerin görüşleri ile
kendi düşüncelerini içeren esas inceleme raporlarını (Ek 16) Anayasa Mahkemesine
gönderilmek üzere bir üst yazı (Ek 11) ile Başkanlığa sunarlar. Rapora alınan konularla ilgili
belgelerin bir örneği ile siyasi partilere gönderilen yazı ve partilerin cevabı raporların ekine
konulur. Raporlarda gelir gider belgeleri ve defter kayıtları incelenen il teşkilatları da ayrıca
belirtilir.
Siyasi partilerin kesin hesap belgeleri ve esas incelemeye ilişkin evraklarını bir arada
gönderdiği durumlarda ilk ve esas inceleme raporları (Ek 17) tek bir raporda birleştirilebilir.
Söz konusu raporlar yine Anayasa Mahkemesine gönderilmek üzere Grup Başkanı imzalı bir
üst yazı (Ek 11) ile Başkanlığa sunulur.
Verilen süre içerisinde istenilen bilgi ve belgelere cevap vermeyen siyasi partilerin
yetkilileri hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (c) fıkrası uyarınca suç
duyurusunda bulunulması talebi, esas inceleme raporunda belirtilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi32
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 32
Siyasi partilerin giderlerine ilişkin denetimlerde yukarıda belirtilen hususların dikkate
alınması gerekmektedir.
Siyasi partilerin fatura veya makbuz düzenleme alt sınırı Ek 14’ de yer almaktadır.
2.3. Siyasi Partilerden Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen İşlemleri
Hakkında Bilgi ve Belge İstenmesi
2820 sayılı Kanun, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerinin ilgili maddelerine göre esasa ilişkin belgeler üzerinde yapılan doğruluk ve
kanuna uygunluk incelemelerinde mevzuata aykırı hususlar tespit edilirse, denetçilerce, tespit
edilen konu ve bulguları içeren yazı (Ek 15) ilgili siyasi partiye gönderilerek yazının kapsamı
gözetilmek suretiyle en geç iki ay içinde bu konular hakkındaki görüşlerini bildirmesi istenir.
2.4. Raporlama
İncelemeler sırasında mevzuata aykırı olduğu düşünülen hususları içeren bir yazı ilgili
partiye gönderilmek üzere Başkanlığa sunulur. Başkanlık bir üst yazı ile ilgili partiye bildirir.
Partinin söz konusu hususlara ilişkin görüşlerini Anayasa Mahkemesi İç Tüzüğü’nün 52’nci
maddesine göre en geç iki ay içinde Sayıştay Başkanlığına göndermesi istenir. Partiler,
öngörülen süre içerisinde bu yazılara cevap verirler. Bunun üzerine denetçiler, partiye
gönderilen yazıda belirtilen bütün hususlara ilişkin olarak, ilgili siyasi partilerin görüşleri ile
kendi düşüncelerini içeren esas inceleme raporlarını (Ek 16) Anayasa Mahkemesine
gönderilmek üzere bir üst yazı (Ek 11) ile Başkanlığa sunarlar. Rapora alınan konularla ilgili
belgelerin bir örneği ile siyasi partilere gönderilen yazı ve partilerin cevabı raporların ekine
konulur. Raporlarda gelir gider belgeleri ve defter kayıtları incelenen il teşkilatları da ayrıca
belirtilir.
Siyasi partilerin kesin hesap belgeleri ve esas incelemeye ilişkin evraklarını bir arada
gönderdiği durumlarda ilk ve esas inceleme raporları (Ek 17) tek bir raporda birleştirilebilir.
Söz konusu raporlar yine Anayasa Mahkemesine gönderilmek üzere Grup Başkanı imzalı bir
üst yazı (Ek 11) ile Başkanlığa sunulur.
Verilen süre içerisinde istenilen bilgi ve belgelere cevap vermeyen siyasi partilerin
yetkilileri hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (c) fıkrası uyarınca suç
duyurusunda bulunulması talebi, esas inceleme raporunda belirtilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 33
Esas incelemeye ilişkin belgelerini Anayasa Mahkemesinin ilk incelemeye ilişkin
kararının tebliğ edilmesine rağmen göndermeyen siyasi partilerle ilgili olarak düzenlenecek
esas inceleme raporlarında, kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği halde
belgelendirilmeyen genel merkeze ve/veya il örgütlerine ait gider ve gelir toplamı karşılığı
parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75 ve 76’ncı maddeleri gereğince Hazineye gelir
kaydedilmesi talep edilir.
Ayrıca, aynı konuda Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve
gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan
bahisle, 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin
yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına
karar verilmesinin uygun olacağı belirtilir.
Tüm bu işlemlerin ardından hazırlanan esas inceleme raporları Anayasa Mahkemesine
gönderilmek üzere Başkanlığa sunulur ve Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanır.
Anayasa Mahkemesince karara bağlanan siyasi partilerin mali denetim raporları Resmi
Gazete’de yayımlandıktan sonra, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 52’nci maddesinin
sekizinci fıkrası gereğince parti hesaplarına ilişkin gelir ve gider belgeleri ile defter kayıtları
Sayıştay Başkanlığınca ilgili partiye iade edilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 33
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 35
EKLER4
Ek 1. İl Kesin Hesap Çizelgesi Örneği
… PARTİSİ ... İLİ
BAĞLI İLÇELERİ DE KAPSAYAN ... YILI KESİN HESABI
GELİRLER TUTARÜye Giriş AidatıÜye Yıllık AidatıBağışlarYardımlarFaaliyet GelirleriYayın GelirleriMalvarlığı GelirleriFaiz ve Nemalandırma Gelirleri……Geçen Yıldan Devreden Nakit (Kasa/Banka)GELİRLER TOPLAMIYıl Sonundaki borçlarGENEL TOPLAM
GİDERLERPersonel GiderleriTemsil ve Ağırlama GiderleriKırtasiye ve Büro GiderleriHaberleşme GiderleriTaşıma GiderleriSeyahat GiderleriKira GiderleriBakım Onarım GiderleriIsınma Aydınlatma ve Temizlik GiderleriVergi, Sigorta, Noter GiderleriDemirbaş GiderleriTeşkilata Yardım GiderleriGeçen Yıldan Kalan Borç Ödemeleri……GİDERLER TOPLAMIGelecek Yıla Devreden Nakit (Kasa/Banka)Yıl Sonundaki alacaklarGENEL TOPLAM
… İl Başkanı/Saymanı
4 Ek 1, Ek 2, Ek 3, Ek 4, ve Ek 5 no’lu çizelgeler örnek mahiyetindedir. Her parti bu cetvellerin içeriğini kendi mali durumlarını yansıtacak şekilde düzenleyebilir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 35
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 36
Ek 2. Genel Merkez Kesin Hesap Çizelgesi Örneği
… PARTİSİ GENEL MERKEZ … YILI KESİN HESABI
GELİRLER TUTARÜye Giriş AidatıÜye Yıllık AidatıBağışlarYardımlarFaaliyet GelirleriYayın GelirleriMalvarlığı GelirleriFaiz ve Nemalandırma GelirleriDevlet Yardımı…Geçen Yıldan Devreden Nakit (Kasa/Banka)GELİRLER TOPLAMIYıl Sonundaki borçlar
GENEL TOPLAM
GİDERLERPersonel GiderleriTemsil ve Ağırlama GiderleriKırtasiye ve Büro GiderleriHaberleşme GiderleriTaşıma GiderleriSeyahat GiderleriKira GiderleriBakım Onarım GiderleriIsınma Aydınlatma ve Temizlik GiderleriVergi, Sigorta, Noter GiderleriDemirbaş GiderleriTeşkilata Yardım GiderleriGeçen Yıldan Kalan Borç Ödemeleri……GİDERLER TOPLAMIGelecek Yıla Devreden Nakit (Kasa/Banka)Yıl Sonundaki alacaklar
GENEL TOPLAM
Parti Yetkilisi/Saymanı
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi36
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 36
Ek 2. Genel Merkez Kesin Hesap Çizelgesi Örneği
… PARTİSİ GENEL MERKEZ … YILI KESİN HESABI
GELİRLER TUTARÜye Giriş AidatıÜye Yıllık AidatıBağışlarYardımlarFaaliyet GelirleriYayın GelirleriMalvarlığı GelirleriFaiz ve Nemalandırma GelirleriDevlet Yardımı…Geçen Yıldan Devreden Nakit (Kasa/Banka)GELİRLER TOPLAMIYıl Sonundaki borçlar
GENEL TOPLAM
GİDERLERPersonel GiderleriTemsil ve Ağırlama GiderleriKırtasiye ve Büro GiderleriHaberleşme GiderleriTaşıma GiderleriSeyahat GiderleriKira GiderleriBakım Onarım GiderleriIsınma Aydınlatma ve Temizlik GiderleriVergi, Sigorta, Noter GiderleriDemirbaş GiderleriTeşkilata Yardım GiderleriGeçen Yıldan Kalan Borç Ödemeleri……GİDERLER TOPLAMIGelecek Yıla Devreden Nakit (Kasa/Banka)Yıl Sonundaki alacaklar
GENEL TOPLAM
Parti Yetkilisi/Saymanı
T.C. Sayıştay B
aşkanlığı
Siyasi PartilerMali D
enetimR
ehberi 37
Ek 3.B
irleştirilmiş K
esin Hesap Ç
izelgesi Örneği
… PA
RT
İSİ GE
NE
L M
ER
KE
Zİ VE
… A
DE
T İL
ÖR
GÜ
TÜ
NÜ
KA
PSAY
AN
... YIL
I BİR
LE
ŞİK K
ESİN
HE
SABI
GE
LİR
LE
R
İLL
ER
Üye G
iriş A
idatıÜ
ye Yıllık
Aidatı
……
Geçen Y
ıldan D
evreden N
akit
GE
LİR
LE
R
TO
PLA
MI
Yıl Sonundaki
borçlar
GE
NE
L
TO
PLA
M
AD
AN
AA
DIY
AM
AN
……İL
LE
R T
OPL
AM
IG
EN
EL
ME
RK
EZ
GE
NE
L T
OPL
AM
GİD
ER
LE
R
İLL
ER
Personel G
iderleri
Temsil ve
Ağırlam
a G
iderleri…
…G
İDE
RL
ER
T
OPL
AM
I
Gelecek Y
ıla D
evreden N
akit
GE
NE
L
TO
PLA
M
AD
AN
AA
DIY
AM
AN
……İL
LE
R T
OPL
AM
IG
EN
EL
ME
RK
EZ
GE
NE
L T
OPL
AM
Parti Yetkilisi/Saym
anı
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 37
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 38
Ek 4. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Taşınmaz Mal
Bildirim Çizelgesi Örneği *
… PARTİSİ ... İLİ / GENEL MERKEZİ
… YILI TAŞINMAZ MAL BİLDİRİM ÇİZELGESİ
TAŞINMAZIN
BULUNDUĞU
YERİN
ADRESİ
EDİNİLDİĞİ
TARİH
KİMDEN
ALINDIĞI
EDİNME
SEKLİ
BEDELİ TAPU KAYDI
ADA/PARSEL
… İl Başkanı/Saymanı
*Çizelge, Genel Merkez için Siyasi Parti Genel Başkanlığı, iller için il başkanlıklarınca
ayrı ayrı doldurulacaktır. İl başkanlıkları, varsa ilçelerden gelen aynı nitelikteki
çizelgeleri, il örgütü olarak tek çizelge haline getirip imzalayarak Genel Merkeze
gönderecektir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi38
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 38
Ek 4. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Taşınmaz Mal
Bildirim Çizelgesi Örneği *
… PARTİSİ ... İLİ / GENEL MERKEZİ
… YILI TAŞINMAZ MAL BİLDİRİM ÇİZELGESİ
TAŞINMAZIN
BULUNDUĞU
YERİN
ADRESİ
EDİNİLDİĞİ
TARİH
KİMDEN
ALINDIĞI
EDİNME
SEKLİ
BEDELİ TAPU KAYDI
ADA/PARSEL
… İl Başkanı/Saymanı
*Çizelge, Genel Merkez için Siyasi Parti Genel Başkanlığı, iller için il başkanlıklarınca
ayrı ayrı doldurulacaktır. İl başkanlıkları, varsa ilçelerden gelen aynı nitelikteki
çizelgeleri, il örgütü olarak tek çizelge haline getirip imzalayarak Genel Merkeze
gönderecektir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 39
Ek 5. Siyasi Parti Tüzel Kişiliği Adına Satın Alınmış Değeri Yüz Lirayı
Aşan Taşınır Malların, Menkul Kıymetlerin ve Her Türlü Hakların
Bildirim Çizelgesi Örneği*
… PARTİSİ ... İLİ / GENEL MERKEZİ
DEĞERİ 100 TL’Yİ AŞAN TAŞINIR MALLARIN, MENKUL KIYMETLERİN VE
HER TÜRLÜ HAKLARIN BİLDİRİM ÇİZELGESİ (… YILI)
TAŞINIR
MALLAR,
MENKUL
KIYMETLER
CİNSİ
EDİNİLDİĞİ
TARİH
KİMDEN
ALINDIĞI
EDİNME
ŞEKLİ
BEDELİ FATURA/İLGİLİ
BELGE
GÜN VE SAYISI
… İl Başkanı/Saymanı
* Çizelge, Genel Merkez için Siyasi Parti Genel Başkanlığı, iller için il başkanlıklarınca
ayrı ayrı doldurulacaktır. İl başkanlıkları, varsa ilçelerden gelen aynı nitelikteki
çizelgeleri, il örgütü olarak tek çizelge haline getirip imzalayarak Genel Merkeze
gönderecektir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 39
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 40
Ek 6. Örnek Kasa Sayım Tutanağı
Kasa Sayım Tutanağı
31/12/ ,,,, yılı itibariyle …partisinin Genel Merkez kasasında …….. TL bulunmaktadır.
Genel Sekreter Genel Sayman İmza İmza
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi40
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 40
Ek 6. Örnek Kasa Sayım Tutanağı
Kasa Sayım Tutanağı
31/12/ ,,,, yılı itibariyle …partisinin Genel Merkez kasasında …….. TL bulunmaktadır.
Genel Sekreter Genel Sayman İmza İmza
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 41
Ek 7. İlk İncelemede Eksik Olduğu Anlaşılan Belgelerin Siyasi Partilerden
İstenmesine İlişkin Örnek Yazı
… PARTİ GENEL BAŞKANLIĞINA
ANKARA
Partinizin … yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri gereğince kesin hesapta bulunması
gereken belgelerin tam olarak gönderilmediği anlaşılmıştır.
2820 sayılı Kanun’un 73’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında,
“İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.”
Yine aynı Kanun’un 74’üncü maddesinin ikinci fıkrasında da,
“Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı
birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten
listeleri eklenir.”
hükümlerine yer verilmiştir.
İçtüzüğün “Malî denetimde ilk inceleme” başlıklı 51’inci maddesinin birinci
fıkrasında,
“Siyasi partiler, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74’üncü
maddesi uyarınca genel başkanları tarafından imzalanmış yazı ve ekinde,
Sayı : Konu : Siyasi Partilerden Bilgi ve Belge İstenmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 41
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 42
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin hesapları onaylama
görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri kesin
hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı örneğini,
b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesin hesabın onaylı örneğini,
c) Parti genel merkez kesin hesabının onaylı örneğini,
ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller
teşkilatı kesin hesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il
teşkilatları kesin hesaplarının icmal listesini,
d) Parti genel merkez ve il teşkilatlarının aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini belirten listeleri,
e) Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazılarını,
Haziran ayı sonuna kadar Mahkemeye sunarlar.”
hükmü yer almaktadır.
Bu itibarla mali denetimin Başkanlığımızca yapılabilmesi için, söz konusu kanun
hükümleri gereğince aşağıda yer verilen belgelerin partilerin kesin hesap dosyalarında yer
alması gerekmektedir.
1- Parti kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel Başkan
imzalı yazı.
2-Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
3- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
4- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
5- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi42
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 42
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin hesapları onaylama
görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri kesin
hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı örneğini,
b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesin hesabın onaylı örneğini,
c) Parti genel merkez kesin hesabının onaylı örneğini,
ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller
teşkilatı kesin hesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il
teşkilatları kesin hesaplarının icmal listesini,
d) Parti genel merkez ve il teşkilatlarının aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini belirten listeleri,
e) Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazılarını,
Haziran ayı sonuna kadar Mahkemeye sunarlar.”
hükmü yer almaktadır.
Bu itibarla mali denetimin Başkanlığımızca yapılabilmesi için, söz konusu kanun
hükümleri gereğince aşağıda yer verilen belgelerin partilerin kesin hesap dosyalarında yer
alması gerekmektedir.
1- Parti kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel Başkan
imzalı yazı.
2-Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
3- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
4- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
5- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 43
6- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yapılan incelemelerde yukarıda 7 (yedi) madde halinde sayılan belgelerden
…,
…,
…,
belgelerinin ... yılı kesin hesap dosyasına eklenmediği görülmüştür.
Bu itibarla söz konusu eksikliklerin giderilerek, istenen belgelerin iş bu yazının
tarafınıza tebliğinden itibaren … günlük süre içerisinde Sayıştay Başkanlığına gönderilmesi
rica olunur.
Bölüm Başkanı
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 43
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 44
Ek 8. Siyasi Partilerden Belge İstenmesine İlişkin Başkanlık Makamına
Yazılan Üst Yazı Örneği
BAŞKANLIK MAKAMINA
30.03.2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama
Usulleri Hakkındaki Kanun’un, Siyasi Partilerin Mali Denetimi başlıklı 55’inci maddesinde
yer alan hükümler çerçevesinde denetimini yapmakta olduğumuz … Partisi Genel Merkezine
ekli yazının gönderilmesi gerekmektedir.
Gereğini müsaadelerinize arz ederim.
Grup Başkanı
Sayı : ….-..Konu : Siyasi Partilerden Eksik Belgelerin İstenilmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi44
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 44
Ek 8. Siyasi Partilerden Belge İstenmesine İlişkin Başkanlık Makamına
Yazılan Üst Yazı Örneği
BAŞKANLIK MAKAMINA
30.03.2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama
Usulleri Hakkındaki Kanun’un, Siyasi Partilerin Mali Denetimi başlıklı 55’inci maddesinde
yer alan hükümler çerçevesinde denetimini yapmakta olduğumuz … Partisi Genel Merkezine
ekli yazının gönderilmesi gerekmektedir.
Gereğini müsaadelerinize arz ederim.
Grup Başkanı
Sayı : ….-..Konu : Siyasi Partilerden Eksik Belgelerin İstenilmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 45
Ek 9. İlk İnceleme Raporu Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA
- İlk İnceleme Raporu -
Esas Sayısı : …./.. (Siyasi Parti Mali Denetimi)
İnceleme Konusu : ... Partisi Mali Denetimi
Kesin Hesap Yılı : ….
Denetçi : …
RAPOR KAPSAMI
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
B- Yasal Dayanaklar
C- Dosyada Bulunan Belgeler
II- İLK İNCELEME
III-SONUÇ
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 45
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 46
BİRİNCİ BÖLÜM
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca,
... Partisinin …. yılı kesin hesabının ilk incelemesidir.
B- Yasal Dayanaklar
a) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51 ve 52’nci maddeleri,
C – Dosyada Bulunan Belgeler
... Partisinin …. yılı hesabına ilişkin dosyasında aşağıda sayılan belgeler
bulunmaktadır.
1- Partinin …. yılı kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel
Başkan imzalı yazı. (Rapor eki 1)
2- Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine
ilişkin ../../…. tarihli Merkez Yönetim Kurulu Kararı. (Rapor eki 2)
3-Partinin …. yılı birleştirilmiş kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 3)
4- Partinin …. yılı Genel Merkez kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 4)
5- Partinin …. yılı il teşkilatları kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 5)
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi46
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 46
BİRİNCİ BÖLÜM
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca,
... Partisinin …. yılı kesin hesabının ilk incelemesidir.
B- Yasal Dayanaklar
a) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51 ve 52’nci maddeleri,
C – Dosyada Bulunan Belgeler
... Partisinin …. yılı hesabına ilişkin dosyasında aşağıda sayılan belgeler
bulunmaktadır.
1- Partinin …. yılı kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel
Başkan imzalı yazı. (Rapor eki 1)
2- Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine
ilişkin ../../…. tarihli Merkez Yönetim Kurulu Kararı. (Rapor eki 2)
3-Partinin …. yılı birleştirilmiş kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 3)
4- Partinin …. yılı Genel Merkez kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 4)
5- Partinin …. yılı il teşkilatları kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor eki 5)
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 47
6- Partinin taşınmazları ile …. yılında edindiği ve değeri yüz Türk Lirasını aşan taşınır
ve taşınmaz malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini belirten liste. (Rapor eki 6)
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları. (Rapor eki 7)
II – İLK İNCELEME
A- Parti Kesin Hesabının Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip
Verilmediği Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesi, il örgütlerinden gönderilen
kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın Merkez Karar ve Yönetim
Kurulunca incelenerek karara bağlanacağını ve birleştirileceğini hükme bağlamış, 74’üncü
maddesi de, bu şekilde karara bağlanan kesin hesabın Parti Genel Başkanınca Haziran ayı
sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verilmesi zorunluluğunu getirmiştir.
Buna göre, ... Partisi Genel Başkanı … imzalı ../../…. tarih ve …./..-… sayılı yazıya ek
olarak gönderilen kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına ../../…. tarih ve
….-… sayı ile verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından
Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile getirilen kurala uyulmuş bulunmaktadır.
B- Parti Kesin Hesabının Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip
Verilmediği Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında, “İller
teşkilatından gönderilenler ile parti merkezine ait olan kesin hesapların, Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74’üncü
maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 47
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 48
Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri
yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesi uyarınca; parti genel
sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat
yazılarının da ilgili yılın kesin hesap dosyasına eklenmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için Anayasa
Mahkemesine onaylı örnekleri gönderilecek belgeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir,
1- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
2- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
6- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ../../…. tarih ve … sayılı yazılarına ekli listede ...
Partisinin …. yılı itibariyle .. ilde örgütlendiği bildirilmiştir.
Bu haliyle ... Partisinin …. yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü
maddesine uygun olarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verildiği ve kesin hesap
çizelgelerinin maddi yönden doğru ve denk olduğu düşünülmektedir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi48
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 48
Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri
yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesi uyarınca; parti genel
sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat
yazılarının da ilgili yılın kesin hesap dosyasına eklenmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için Anayasa
Mahkemesine onaylı örnekleri gönderilecek belgeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir,
1- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
2- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
6- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ../../…. tarih ve … sayılı yazılarına ekli listede ...
Partisinin …. yılı itibariyle .. ilde örgütlendiği bildirilmiştir.
Bu haliyle ... Partisinin …. yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü
maddesine uygun olarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verildiği ve kesin hesap
çizelgelerinin maddi yönden doğru ve denk olduğu düşünülmektedir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 49
III-SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda, verilen
dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşıldığından esas incelemeye geçilmesine karar verilmesinin
ve esasa ilişkin belgelerin gönderilmesi için partiye süre tanınmasının uygun olacağı
düşüncesiyle takdirlerine arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 49
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 50
Ek 10. Kesin Hesap Belgeleri Tamamlatılamayan Siyasi Partilere İlişkin İlk
İnceleme Raporu Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA
- İlk İnceleme Raporu -
Esas Sayısı : …./.. (Siyasi Parti Mali Denetimi)
İnceleme Konusu : ... Partisi Mali Denetimi
Kesin Hesap Yılı : ….
Denetçi : …
RAPOR KAPSAMI
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
B- Yasal Dayanaklar
C- Dosyada Bulunan Belgeler
II- İLK İNCELEME
A- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
B- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
III- SONUÇ
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi50
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 50
Ek 10. Kesin Hesap Belgeleri Tamamlatılamayan Siyasi Partilere İlişkin İlk
İnceleme Raporu Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA
- İlk İnceleme Raporu -
Esas Sayısı : …./.. (Siyasi Parti Mali Denetimi)
İnceleme Konusu : ... Partisi Mali Denetimi
Kesin Hesap Yılı : ….
Denetçi : …
RAPOR KAPSAMI
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
B- Yasal Dayanaklar
C- Dosyada Bulunan Belgeler
II- İLK İNCELEME
A- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
B- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
III- SONUÇ
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 51
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLAR VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca,
... Partisinin …. yılı kesin hesabının ilk incelemesidir.
B- Yasal Dayanaklar
a) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51ve 52’nci maddeleri,
C – Dosyada Bulunan Belgeler
... Partisinin …. yılı kesin hesabına ilişkin dosyasında aşağıda sayılan belgeler
bulunmaktadır.
1- …
2- …
II – İLK İNCELEME
A- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesi, il örgütlerinden gönderilen
kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın Merkez Karar ve Yönetim
Kurulunca incelenerek karara bağlanacağını ve birleştirileceğini hükme bağlamış, 74’üncü
maddesi de, bu şekilde karara bağlanan kesin hesabın Parti Genel Başkanınca Haziran ayı
sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verilmesi zorunluluğunu getirmiştir.
Buna göre, ... Partisi Genel Başkanı … imzalı ../../…. tarihli yazıya ek olarak
gönderilen kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına ../../…. tarih ve ….-…
sayı ile verildiği anlaşılmaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 51
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 52
Bu durumda, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından
Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile getirilen kurala uyulmuş bulunmaktadır.
B- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında “İller
teşkilatından gönderilenler ile parti merkezine ait olan kesin hesapların, Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74’üncü
maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.
Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri
yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesi uyarınca; parti genel
sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat
yazılarının da ilgili yılın kesin hesap dosyasına eklenmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için Anayasa
Mahkemesine onaylı örnekleri gönderilecek belgeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir,
1- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
2- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi52
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 52
Bu durumda, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından
Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile getirilen kurala uyulmuş bulunmaktadır.
B- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında “İller
teşkilatından gönderilenler ile parti merkezine ait olan kesin hesapların, Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74’üncü
maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.
Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri
yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile
edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’inci maddesi uyarınca; parti genel
sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat
yazılarının da ilgili yılın kesin hesap dosyasına eklenmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için Anayasa
Mahkemesine onaylı örnekleri gönderilecek belgeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir,
1- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
2- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 53
6- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ../../…. tarih ve … sayılı yazılarına ekli listede ...
Partisinin …. yılı itibariyle .. ilde örgütlendiği bildirilmiştir.
... Partisinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına ../../…. tarihinde sunduğu …. yılına
ilişkin kesin hesap dosyasında partinin Genel Başkanı … imzalı yazının ekinde yukarıda 6
(altı) madde halinde saydığımız belgelerden ... belgeleri kesin hesap dosyasına eklenmemiştir.
Söz konusu eksikliklerin tamamlatılması amacıyla Sayıştay Başkanlığı tarafından ilgili
partiye ../../…. tarihli ve …-…sayılı yazı gönderilmesine rağmen kesin hesap dosyasındaki
eksiklikler tamamlatılamamıştır. Bu haliyle ... Partisinin …. yılı kesin hesabı, 2820 sayılı
Kanun’un 74’üncü maddesine uygun olarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulmuş
olmamaktadır.
III-SONUÇ
… Partisinin … yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda,
1) Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine ve esasa ilişkin
belgelerin gönderilmesi için partiye süre verilmesine;
2) Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider
yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, parti
sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111’inci maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
karar verilmesinin uygun olacağı görüşü ile rapor takdirlerine arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 53
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 54
Ek 11. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa
Mahkemesine Gönderilmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan
Üst Yazı Örneği
BAŞKANLIK MAKAMINA
30.03.2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama
Usulleri Hakkındaki Kanun’un, Siyasi Partilerin Mali Denetimi başlıklı 55’inci maddesinde
yer alan,
“(1) Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna
uygunluğunun denetimi için Sayıştay’dan yardım sağlar.
(2) Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti
merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini
haziran ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek
üzere Sayıştay Başkanlığına gönderir.
(3) Sayıştayca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere
Mahkemeye gönderilir.”
hükmü çerçevesinde düzenlemiş olduğumuz siyasi partiler …. yılı/yılları kesin
hesaplarına ilişkin ilk/esas inceleme raporları ekte sunulmaktadır.
Söz konusu raporların Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilmesi hususunda
gereği arz olunur.
Grup Başkanı
Ek: İlk/Esas İnceleme Raporları Tamamlanan Siyasi Partilerin Listesi
Sayı : …. - ..Konu: Siyasi Parti İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine gönderilmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi54
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 54
Ek 11. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa
Mahkemesine Gönderilmesine İlişkin Başkanlık Makamına Yazılan
Üst Yazı Örneği
BAŞKANLIK MAKAMINA
30.03.2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama
Usulleri Hakkındaki Kanun’un, Siyasi Partilerin Mali Denetimi başlıklı 55’inci maddesinde
yer alan,
“(1) Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna
uygunluğunun denetimi için Sayıştay’dan yardım sağlar.
(2) Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti
merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini
haziran ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek
üzere Sayıştay Başkanlığına gönderir.
(3) Sayıştayca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere
Mahkemeye gönderilir.”
hükmü çerçevesinde düzenlemiş olduğumuz siyasi partiler …. yılı/yılları kesin
hesaplarına ilişkin ilk/esas inceleme raporları ekte sunulmaktadır.
Söz konusu raporların Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilmesi hususunda
gereği arz olunur.
Grup Başkanı
Ek: İlk/Esas İnceleme Raporları Tamamlanan Siyasi Partilerin Listesi
Sayı : …. - ..Konu: Siyasi Parti İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa Mahkemesine gönderilmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 55
Ek 12. Siyasi Partilerin İlk/Esas İnceleme Raporlarının Anayasa
Mahkemesine Gönderilmesine İlişkin Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına Yazılan Üst Yazı Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA
30.03.2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama
Usulleri Hakkındaki Kanun’un, Siyasi Partilerin Mali Denetimi başlıklı 55’inci maddesinde
yer alan,
“(1) Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna
uygunluğunun denetimi için Sayıştay’dan yardım sağlar.
(2) Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti
merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini
haziran ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek
üzere Sayıştay Başkanlığına gönderir.
(3) Sayıştayca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere
Mahkemeye gönderilir.”
hükmü çerçevesinde düzenlemiş olduğumuz siyasi partiler …. yılı/yılları kesin
hesaplarına ilişkin ilk/esas inceleme raporları ekte sunulmaktadır.
Gereğini arz ederim.
Başkan /Başkan a.
Sayı : …. - ..Konu: Siyasi Parti Kesin Hs. RaporununAnayasa Mahkemesine gönderilmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 55
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 56
Ek 13. Siyasi Partilere Yapılabilecek Bağış Miktarının Yıllar İtibariyle Üst
Sınırı
Bir Kişinin Bir Yılda Yapabileceği Bağış Miktarının Üst Sınırı
UYGULAMAYILI
YENİDEN DEĞERLEMEORANI
(VUK: Mükerrer 298/B fıkrasına göre
BAĞIŞ TUTARI(TL)
2009 % 12.00 23.473,702010 % 2.20 23.990,122011 % 7.70 25.837,362012 % 10.26 28.488,272013 % 7.80 30.710,362014 %3,93 31.917,282015 %10,11 35.144,182016 %5,58 37.105,22
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi56
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 56
Ek 13. Siyasi Partilere Yapılabilecek Bağış Miktarının Yıllar İtibariyle Üst
Sınırı
Bir Kişinin Bir Yılda Yapabileceği Bağış Miktarının Üst Sınırı
UYGULAMAYILI
YENİDEN DEĞERLEMEORANI
(VUK: Mükerrer 298/B fıkrasına göre
BAĞIŞ TUTARI(TL)
2009 % 12.00 23.473,702010 % 2.20 23.990,122011 % 7.70 25.837,362012 % 10.26 28.488,272013 % 7.80 30.710,362014 %3,93 31.917,282015 %10,11 35.144,182016 %5,58 37.105,22
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 57
Ek 14. Siyasi Partilerin Yıllar İtibariyle Fatura Düzenleme Alt Sınırı
UYGULAMAYILI
YENİDEN DEĞERLEMEORANI
(VUK:Mükerrer 298/B fıkrasına göre
Fatura veya Makbuz Düzenleme Alt Sınırı
(TL)
2009 % 12 58,272010 % 2.2 59,552011 % 7.7 64,142012 %10,26 70,722013 %7,8 76,232014 %3,93 79,232015 %10,11 87,242016 %5,58 92,10
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 57
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 58
Ek 15. Esas İncelemeye İlişkin Olarak, Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen
Konularda Siyasi Partilere Gönderilen Yazı Örneği
… PARTİSİ GENEL BAŞKANLIĞINA
Partinizin …. yılı hesabı ile ilgili olarak, aşağıda belirtilen bilgilere ihtiyaç
duyulmuştur.
1- …parti bütçesinden ödenme nedeni,
2- …parti bütçesinden ödenme nedeni,
Yukarıda belirtilen hususlara ilişkin görüşünüzün yazının tebliğinden itibaren … gün
içinde tarafımıza bildirilmesi rica olunur.
Bölüm Başkanı
Sayı : Konu : Siyasi Partilerden Bilgi ve Belge İstenmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi58
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 58
Ek 15. Esas İncelemeye İlişkin Olarak, Mevzuata Aykırılığı Tespit Edilen
Konularda Siyasi Partilere Gönderilen Yazı Örneği
… PARTİSİ GENEL BAŞKANLIĞINA
Partinizin …. yılı hesabı ile ilgili olarak, aşağıda belirtilen bilgilere ihtiyaç
duyulmuştur.
1- …parti bütçesinden ödenme nedeni,
2- …parti bütçesinden ödenme nedeni,
Yukarıda belirtilen hususlara ilişkin görüşünüzün yazının tebliğinden itibaren … gün
içinde tarafımıza bildirilmesi rica olunur.
Bölüm Başkanı
Sayı : Konu : Siyasi Partilerden Bilgi ve Belge İstenmesi
../../….
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 59
Ek 16. Esas İnceleme Raporu Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA- Esas İnceleme Raporu –
Esas Sayısı : …./.. (Siyasi Parti Mali Denetimi)
İnceleme Konusu : ... Partisi Mali Denetimi
Kesin Hesap Yılı : ….
Denetçi : …
RAPOR KAPSAMI
I- MALİ DENETİMİN KONUSU VE YASAL DAYANAKLARI
A- Mali Denetimin Konusu
B- Yasal Dayanaklar
II- İLK İNCELEME KARARI
III- … PARTİSİNİN …. YILI GELİR, GİDER VE KESİN HESABININ ESASTAN
İNCELENMESİ (Bu başlık iki şekilde düzenlenebilir)
III-…PARTİSİNİN ….YILI KESİN HESABININ ESASTAN İNCELENMESİ
III-…PARTİSİNİN….. YILI GELİR, GİDER, MAL VE KESİN HESABININ
ESASTAN İNCELENMESİ
A- Birleşik Kesin Hesabın İncelenmesi
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
2- İl Örgütleri Gelirleri
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
2- İl Örgütleri Giderleri
D- Parti Mallarının İncelenmesi
E- Sonuç
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 59
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 60
I- MALİ DENETİMİN KONUSU VE YASAL DAYANAKLARI
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının esastan incelenmesidir.
B- Yasal Dayanaklara) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 52’nci maddesi,
II- İLK İNCELEME KARARI
Anayasa Mahkemesinin ../../…. gün ve ..../.. esas sayılı kararında,
“… Partisinin … yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;… işin esasının incelenmesine, … ile karar verildi.” denilmektedir.
III- … PARTİSİNİN …. YILI GELİR, GİDER VE KESİN HESABININ ESASTAN
İNCELENMESİ (Bu başlık iki şekilde düzenlenebilir)
III-…PARTİSİNİN ….YILI KESİN HESABININ ESASTAN İNCELENMESİ
III-…PARTİSİNİN….. YILI GELİR, GİDER, MAL VE KESİN HESABININ
ESASTAN İNCELENMESİ
A- Birleşik Kesin Hesabın İncelenmesi
...Partisinin Genel Merkez ve...il örgütünü kapsayan…yılı birleşik kesin hesabına
göre;
Partinin … yılı gelirleri toplamının … TL ve giderleri toplamının … TL olduğu
anlaşılmaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi60
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 60
I- MALİ DENETİMİN KONUSU VE YASAL DAYANAKLARI
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının esastan incelenmesidir.
B- Yasal Dayanaklara) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 52’nci maddesi,
II- İLK İNCELEME KARARI
Anayasa Mahkemesinin ../../…. gün ve ..../.. esas sayılı kararında,
“… Partisinin … yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;… işin esasının incelenmesine, … ile karar verildi.” denilmektedir.
III- … PARTİSİNİN …. YILI GELİR, GİDER VE KESİN HESABININ ESASTAN
İNCELENMESİ (Bu başlık iki şekilde düzenlenebilir)
III-…PARTİSİNİN ….YILI KESİN HESABININ ESASTAN İNCELENMESİ
III-…PARTİSİNİN….. YILI GELİR, GİDER, MAL VE KESİN HESABININ
ESASTAN İNCELENMESİ
A- Birleşik Kesin Hesabın İncelenmesi
...Partisinin Genel Merkez ve...il örgütünü kapsayan…yılı birleşik kesin hesabına
göre;
Partinin … yılı gelirleri toplamının … TL ve giderleri toplamının … TL olduğu
anlaşılmaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 61
Partinin …. yılı birleşik kesin hesabının, Parti Meclisinin … tarihli kararı ile kabul
edilerek onaylandığı görülmüştür.
Bu itibarla ... Partisi …. yılı birleşik kesin hesabının gelir ve giderlerinin yukarıda
açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle partinin …. yılı birleşik kesin hesabının doğru, denk
ve 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri … TL olarak gösterilmiştir.
Bunun … TL si üye giriş aidatı, … TL si üye yıllık aidatı, … TL si bağış gelirleri, …
TL si yayın gelirleri, … TL si örgütlerden aktarılan gelirler, …., … TL si ise …. yılından
devreden nakit toplamından oluşmaktadır.
… yılı için 2820 sayılı Kanun’un 66’ncı maddesine göre yasal bağış sınırı … TL olup
söz konusu yılda yasal bağış sınırı aşılmamıştır.
... Partisi Genel Merkezinin …. yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan
incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’un 61-69’uncu madde hükümleri çerçevesinde
sağlanmış olduğu sonucuna varılmıştır.
Parti Genel Merkezinin …. yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye ve defteri
kebir mevcut olup, söz konusu defterler … İlçe Seçim Kurulu tarafından … tarihinde
mühürlenmiş ve onaylanmıştır.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Partinin il örgütlerinin gelirleri … TL olarak gösterilmiştir.
Bunun … TL si üye giriş aidatı, … TL si üye yıllık aidatı, … TL si bağış gelirleri, …
TL si faaliyet gelirleri, … TL si yayın gelirleri, …., ve … TL si …. yılından devreden kasa
mevcudundan oluşmaktadır.
İl örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, gelirlerin 2820 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde sağlanmış olduğu
sonucuna varılmıştır.
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti Genel Merkezinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 61
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 62
... Partisi Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan
incelemelerde, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderler ile borçların 2820 sayılı Kanun
hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
1- …parti bütçesinden ödenme nedeni sorulmuştur.
Parti yetkilileri sorgumuza “…” şeklinde cevap vermişlerdir.
…nedenlerle … TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti il örgütlerinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin …. yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemelerde, taşınır ve taşınmaz
mal ediniminin olmadığı görülmüştür.
E- SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda,
1- Partinin …. yılı kesin hesabında gösterilen … TL gelir ve … TL gider ile … TL
kasa ve banka devrinin Hazineye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve
belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olduğuna,
2- Kesin hesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzel kişiliği
adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen … TL karşılığı Parti
malvarlığının 2820 sayılı Kanun’un 75 ve 76’ncı maddeleri gereğince Hazineye gelir
kaydedilmesine,
Karar verilmesinin uygun olacağı görüşü ile rapor takdirlerinize arz olunur.
Ek 1- … Partisi Genel Merkezine gönderilen … tarihli ve … sayılı sorgu
Ek 2- … Partisi yetkililerince gönderilen … tarihli ve … sayılı savunma
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi62
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 62
... Partisi Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan
incelemelerde, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderler ile borçların 2820 sayılı Kanun
hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
1- …parti bütçesinden ödenme nedeni sorulmuştur.
Parti yetkilileri sorgumuza “…” şeklinde cevap vermişlerdir.
…nedenlerle … TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti il örgütlerinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin …. yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemelerde, taşınır ve taşınmaz
mal ediniminin olmadığı görülmüştür.
E- SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda,
1- Partinin …. yılı kesin hesabında gösterilen … TL gelir ve … TL gider ile … TL
kasa ve banka devrinin Hazineye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve
belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olduğuna,
2- Kesin hesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzel kişiliği
adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen … TL karşılığı Parti
malvarlığının 2820 sayılı Kanun’un 75 ve 76’ncı maddeleri gereğince Hazineye gelir
kaydedilmesine,
Karar verilmesinin uygun olacağı görüşü ile rapor takdirlerinize arz olunur.
Ek 1- … Partisi Genel Merkezine gönderilen … tarihli ve … sayılı sorgu
Ek 2- … Partisi yetkililerince gönderilen … tarihli ve … sayılı savunma
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 63
Ek 17. İlk ve Esas İncelemenin Birlikte Yapıldığı Rapor Örneği
ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA- İlk ve Esas İnceleme Raporu -
Esas Sayısı : …./.. (Siyasi Parti Mali Denetimi)İnceleme Konusu : … Partisi Mali DenetimiKesin Hesap Yılı : …Denetçi : …
RAPOR KAPSAMIBİRİNCİ BÖLÜM
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLARI VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
B- Yasal Dayanaklar
C- Dosyada Bulunan Belgeler
II- İLK İNCELEME KARARI
A- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
B- Kesin Hesabın Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip Verilmediği
Yönünden İnceleme
III-SONUÇ
İKİNCİ BÖLÜM
I- … PARTİSİNİN … YILI GELİR, GİDER VE KESİN HESABININ ESASTAN
İNCELENMESİ
A- Birleşik Kesin Hesabın İncelenmesi
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
2- İl Örgütleri Gelirleri
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
2- İl Örgütleri Giderleri
D- Parti Mallarının İncelenmesi
II- SONUÇ
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 63
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 64
BİRİNCİ BÖLÜM
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLAR VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca,
... Partisinin …. yılı kesin hesabının ilk ve esas incelemesidir.
B- Yasal Dayanaklar
a) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’ve 52’nci maddeleri,
C – Dosyada Bulunan Belgeler
… Partisinin …. yılı hesabına ilişkin dosyasında aşağıda sayılan belgeler
bulunmaktadır.
1- Partinin …. yılı kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel
Başkan imzalı yazı. (Rapor Eki 1)
2- Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine
ilişkin … tarihli Merkez Yönetim Kurulu Kararı. (Rapor Eki 2)
3-Partinin …. yılı birleştirilmiş kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 3)
4- Partinin …. yılı Genel Merkez kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 4)
5- Partinin …. yılı il örgütleri kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 5)
6- Partinin taşınmazları ile …. yılında edindiği ve değeri yüz Türk Lirasını aşan taşınır
ve taşınmaz malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini belirten liste. (Rapor Eki 6)
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları. (Rapor Eki 7)
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi64
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 64
BİRİNCİ BÖLÜM
I- MALİ DENETİMİN KONUSU, YASAL DAYANAKLAR VE DOSYADA
BULUNAN BELGELER
A- Mali Denetimin Konusu
Anayasa, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca,
... Partisinin …. yılı kesin hesabının ilk ve esas incelemesidir.
B- Yasal Dayanaklar
a) Anayasa’nın 69’uncu maddesi,
b) 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77’nci maddeleri,
c) 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 56’ncı maddesi,
d) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51’ve 52’nci maddeleri,
C – Dosyada Bulunan Belgeler
… Partisinin …. yılı hesabına ilişkin dosyasında aşağıda sayılan belgeler
bulunmaktadır.
1- Partinin …. yılı kesin hesabının Anayasa Mahkemesine sunulduğuna dair Genel
Başkan imzalı yazı. (Rapor Eki 1)
2- Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine
ilişkin … tarihli Merkez Yönetim Kurulu Kararı. (Rapor Eki 2)
3-Partinin …. yılı birleştirilmiş kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 3)
4- Partinin …. yılı Genel Merkez kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 4)
5- Partinin …. yılı il örgütleri kesin hesabının onaylı örneği. (Rapor Eki 5)
6- Partinin taşınmazları ile …. yılında edindiği ve değeri yüz Türk Lirasını aşan taşınır
ve taşınmaz malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini
ve şekillerini belirten liste. (Rapor Eki 6)
7- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları. (Rapor Eki 7)
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 65
II – İLK İNCELEME
A- Parti Kesin Hesabının Anayasa Mahkemesine Yasal Süresi İçinde Verilip
Verilmediği Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesi, il örgütlerinden gönderilen
kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın Merkez Karar ve Yönetim
Kurulunca incelenerek karara bağlanacağını ve birleştirileceğini hükme bağlamış, 74’üncü
maddesi de, bu şekilde karara bağlanan kesin hesabın Parti Genel Başkanınca Haziran ayı
sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verilmesi zorunluluğunu getirmiştir.
Buna göre, ... Partisi Genel Başkanı … imzalı ../../…. tarih ve …./..-… sayılı yazıya ek
olarak gönderilen kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına ../../…. tarih ve
….-… sayı ile verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, ... Partisinin …. yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından
Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki
2820 sayılı Kanun’un 74’üncü maddesi ile getirilen kurala uyulmuş bulunmaktadır.
B- Parti Kesin Hesabının Anayasa Mahkemesine Tam Olarak Verilip
Verilmediği Yönünden İnceleme
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında, “İller
teşkilatından gönderilenler ile parti merkezine ait olan kesin hesapların, Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74 üncü
maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.
Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri
yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Bu bağlamda, siyasi partilerin mali denetiminin yapılabilmesi için Anayasa
Mahkemesine onaylı örnekleri gönderilecek belgeler şöyle sıralanabilir,
1- Bağlı ilçeleri de kapsayan iller örgütlerinin o yıla ilişkin kesin hesapları,
2- Parti genel merkezinin yine o yıla ilişkin kesin hesabı,
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 65
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 66
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
6- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ../../…. tarih ve … sayılı yazılarına ekli listede ...
Partisinin …. yılı itibariyle .. ilde örgütlendiği bildirilmiştir.
Bu haliyle ... Partisinin …. yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü
maddesine uygun olarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verildiği ve kesin hesap
çizelgelerinin maddi yönden doğru ve denk olduğu düşünülmektedir.
III-SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda, verilen
dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşıldığından esas incelemeye geçilmesine karar verilmesinin
ve esasa ilişkin belgelerin gönderilmesi için partiye süre tanınmasının uygun olacağı
düşüncesiyle rapor takdirlerine arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi66
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 66
3- Parti genel merkezi ile il kesin hesaplarını içeren birleştirilmiş kesin hesap cetveli,
4- Parti merkez karar ve yönetim kurulunca alınmış, parti genel merkezi ve iller
örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin karar,
5- İlgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini belirten liste,
6- Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yılsonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince
onaylanmış mutabakat yazıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ../../…. tarih ve … sayılı yazılarına ekli listede ...
Partisinin …. yılı itibariyle .. ilde örgütlendiği bildirilmiştir.
Bu haliyle ... Partisinin …. yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun’un 74’üncü
maddesine uygun olarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verildiği ve kesin hesap
çizelgelerinin maddi yönden doğru ve denk olduğu düşünülmektedir.
III-SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda, verilen
dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşıldığından esas incelemeye geçilmesine karar verilmesinin
ve esasa ilişkin belgelerin gönderilmesi için partiye süre tanınmasının uygun olacağı
düşüncesiyle rapor takdirlerine arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 67
İKİNCİ BÖLÜM
I- … PARTİSİNİN … YILI GELİR, GİDER VE KESİN HESABININ ESASTAN
İNCELENMESİ
A- Birleşik Kesin Hesabın İncelenmesi
... Partisinin Genel Merkez ve .. il örgütünü kapsayan …. yılı birleşik kesin hesabına
göre;
Partinin … yılı gelirleri toplamının … TL ve giderleri toplamının … TL olduğu
anlaşılmaktadır.
Partinin …. yılı birleşik kesin hesabının, Parti Meclisinin … tarihli kararı ile kabul
edilerek onaylandığı görülmüştür.
Bu itibarla ... Partisi …. yılı birleşik kesin hesabının gelir ve giderlerinin yukarıda
açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle partinin …. yılı birleşik kesin hesabının doğru, denk
ve 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri … TL olarak gösterilmiştir.
Bunun … TL si üye giriş aidatı, … TL si üye yıllık aidatı, … TL si bağış gelirleri, …
TL si yayın gelirleri, … TL si örgütlerden aktarılan gelirler, …., … TL si ise …. yılından
devreden nakit toplamından oluşmaktadır.
… yılı için 2820 sayılı Kanun’un 66’ncı maddesine göre yasal bağış sınırı … TL olup
söz konusu yılda yasal bağış sınırı aşılmamıştır.
... Partisi Genel Merkezinin …. yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan
incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’un 61-69’uncu madde hükümleri çerçevesinde
sağlanmış olduğu sonucuna varılmıştır.
Parti Genel Merkezinin …. yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye ve defteri
kebir mevcut olup, söz konusu defterler … İlçe Seçim Kurulu tarafından … tarihinde
mühürlenmiş ve onaylanmıştır.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Partinin il örgütlerinin gelirleri … TL olarak gösterilmiştir.
Bunun … TL si üye giriş aidatı, … TL si üye yıllık aidatı, … TL si bağış gelirleri, …
TL si faaliyet gelirleri, … TL si yayın gelirleri, …., ve … TL si …. yılından devreden kasa
mevcudundan oluşmaktadır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 67
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 68
İl örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, gelirlerin 2820 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde sağlanmış olduğu
sonucuna varılmıştır.
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti Genel Merkezinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti il örgütlerinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin …. yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemelerde, taşınır ve taşınmaz
mal ediniminin olmadığı görülmüştür.
II- SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda,
Partinin …. yılı kesin hesabında gösterilen … TL gelir ve … TL gider ile … TL kasa
ve banka devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu
hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiğine karar verilmesinin uygun olacağı görüşü ile
rapor takdirlerinize arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi68
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 68
İl örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, gelirlerin 2820 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde sağlanmış olduğu
sonucuna varılmıştır.
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti Genel Merkezinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin …. yılı … TL olan giderlerinin tamamı genel giderlerdir.
Parti il örgütlerinin …. yılına devreden kasa ve banka mevcudu … TL’dir.
Parti il örgütlerinin …. yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemelerde, giderlerin 2820 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin …. yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemelerde, taşınır ve taşınmaz
mal ediniminin olmadığı görülmüştür.
II- SONUÇ
... Partisinin …. yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda,
Partinin …. yılı kesin hesabında gösterilen … TL gelir ve … TL gider ile … TL kasa
ve banka devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu
hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiğine karar verilmesinin uygun olacağı görüşü ile
rapor takdirlerinize arz olunur.
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 69
Ek 18. Siyasi Partilerin Mali Denetimine İlişkin Kanuni Sınırlamalar
KONU KANUNİ SINIRLAMALAR DAYANAK
Vergi, resim ve harç istisnaları
Taşınmaz mal gelirlerinden elde edilenler hariç olmak üzere siyasi partilerin tüm gelir kaynakları vergi, resim ve harçtan istisnadır.
2820/61
Giriş ve üyelik aidatı Alt ve üst sınırları parti tüzüğünde belirtilir 2820/62
Milletvekili aidatı
Mecliste grubu olan siyasi partiler için üst sınırın yıllık tutarı,milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını geçemez.
2820/63Mecliste grubu bulunmayan siyasi partiler için üst sınırın yıllık tutarı, milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarının yarısını geçemez.
Milletvekili aday adaylığı aidatı
Milletvekili ödeneğinin net bir aylık tutarını aşmamak kaydıyla parti iç yönetmeliklerinde gösterilir. 2820/64
Bağışlar
Genel ve katma bütçeli dairelerle (Merkezi Yönetim Kapsamındaki kamu idareleri) mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar ve diğer kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir kısmı Devlete veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait müesseseler, siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak bırakamazlar; bağlı oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni hakların devrine dair tasarruflarda bulunamazlar.
2820/66-1.fıkra
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile bunların üst kuruluşları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yer alan hükümlere uymak koşuluyla siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.
2820 sayılı Kanun’un 66 ve 70’inci maddelerinde yer alan parasal değerler her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır.
2820/Ek 6. madde
Siyasi partiler yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya nakdi yardım ve bağış alamazlar.
2820/66-3.fıkra
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 69
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 70
KONU KANUNİ SINIRLAMALAR DAYANAK
Ticari faaliyet, kredi ve borç alma yasağı
Siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. 2820/67
Taşınmaz mal edinme
Siyasi partiler, ikametleri ile amaç ve faaliyetleri için gerekli olanlardan başka taşınmaz mal edinemezler. 2820/68
Gelirlerin sağlanmasında usul
Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir ve parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır.
2820/69
Giderlerin yapılmasında usul
Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.
2820/70-1ve 2. fıkraları
Kanunda 5 liraya (2820/ek 6. maddeye göre her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.) kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu değildir. Ancak, bu tutarı aşan bütün harcamaların yetkili organ veya merciin kararına dayanması şarttır.
2820/70-3.fıkra
Giderlere ait belgeleri saklama süresi, kesin hesabın Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.
2820/70-4.fıkra
Mali sorumluluk
Siyasi partilerin yapacakları giderler, sözleşmeler ve girişecekleri yükümlülükler; genel merkezde parti tüzelkişiliği adına, illerde il yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe yönetim kurulu adına yetkili kılınan kişi veya kurulca yapılır.
2820/71
Borç verme yasağı
Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler. 2820/72
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi70
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 70
KONU KANUNİ SINIRLAMALAR DAYANAK
Ticari faaliyet, kredi ve borç alma yasağı
Siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. 2820/67
Taşınmaz mal edinme
Siyasi partiler, ikametleri ile amaç ve faaliyetleri için gerekli olanlardan başka taşınmaz mal edinemezler. 2820/68
Gelirlerin sağlanmasında usul
Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir ve parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır.
2820/69
Giderlerin yapılmasında usul
Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.
2820/70-1ve 2. fıkraları
Kanunda 5 liraya (2820/ek 6. maddeye göre her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.) kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu değildir. Ancak, bu tutarı aşan bütün harcamaların yetkili organ veya merciin kararına dayanması şarttır.
2820/70-3.fıkra
Giderlere ait belgeleri saklama süresi, kesin hesabın Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.
2820/70-4.fıkra
Mali sorumluluk
Siyasi partilerin yapacakları giderler, sözleşmeler ve girişecekleri yükümlülükler; genel merkezde parti tüzelkişiliği adına, illerde il yönetim kurulu adına ve ilçelerde ilçe yönetim kurulu adına yetkili kılınan kişi veya kurulca yapılır.
2820/71
Borç verme yasağı
Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler. 2820/72
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 71
KONU KANUNİ SINIRLAMALAR DAYANAK
Kesin hesabın gönderilmesi
Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.
2820/74-2.fıkra
Siyasi partiler, 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74 üncü maddesi uyarınca genel başkanları tarafından imzalanmış yazı ve ekinde,
a) Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin hesapları onaylama görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı örneğini,b) Karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesin hesabın onaylı örneğini,c) Parti genel merkez kesin hesabının onaylı örneğini,ç) Bağlı ilçeleri de kapsayan ve il sorumluları tarafından imzalanmış olan iller teşkilatı kesin hesaplarının onaylı örnekleri ile genel merkez tarafından düzenlenecek olan il teşkilatları kesin hesaplarının icmal listesini,d) Parti genel merkez ve il teşkilatlarının aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini belirten listeleri,e) Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat yazılarını,
Haziran ayı sonuna kadar Mahkemeye sunarlar.
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü/51
T.C. Sayıştay Başkanlığı
Siyasi Partiler Mali Denetim Rehberi 71