"Świat przemysłu farmaceutycznego" 2/2015

NR 02/2015 (32) 19 zł (w tym 5% VAT)

ISSN

: 189

8-77

10

Więcej informacji znajdziesz na stronie www.eyecpolska.pl

EyeC ProofilerTM

chroni przed błędamiEyeC ProofilerTM jest systemem inspekcji wizyjnej stworzonym na

potrzeby branży farmaceutycznej. Jego głównym zadaniem jest

ochrona przed konsekwencjami niewykrycia błędów w zwalnianych

opakowaniach.

System EyeC ProofilerTM szybko i precyzyjnie bada zgodność projektu

z gotowym opakowaniem. Porównuje wszystkie elementy opakowania

– kartonika, ulotki, etykiety, folii alu i folii PP, PET. Sprawdza grafikę,

teksty (każdy alfabet), kolory, kody kreskowe, kody 2D i QR oraz zapis

i wysokość punktów alfabetu Braille’a (w każdym alfabecie).

Stworzony dla

farmacji

EyeC PolskaMarcin Weksler

Business Development Pharmat. +48 512 354 354

e-mail: [email protected]

EyeC ProofilerTM spełnia wymogi

cGMP, GAMP4 i CFR 21 część 11

System EyeC ProofilerTM jest walidowany

LIPOSOMYjako nośniki substancji czynnych

Silikony w dermatologii

spis treści

2/2015 e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

100 przedsiębiorstwfarmacji i kosmetyki będzie inwestować w systemy informatyczne

20

18

25

8 Tabletka i znaczenie jej kształtu w produkcji12 Przyszłościowe rozwiązanie dla serializacji16 Wynajem i serwis odzieży, mopów Cleanroom18 Silikony w dermatologii20 LIPOSOMY jako nośniki substancji czynnych

25 100 przedsiębiorstw farmacji i kosmetyki będzie inwestować w systemy informatyczne

30 Ochrona prawna wyglądu produktu farmaceutycznego34 Compliance w branży farmaceutycznej

40 1 000 operacji/h. Szybka komplementacja farmaceutyków

LIPOSOMY

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl 2/2015

PGF – nowa rola dystrybutora farmaceutycznego

Wojciech Kuczyński– wiceprezes Polskiej Grupy Farmaceutycznej

Z Wojciechem Kuczyńskim, wiceprezesem Polskiej Grupy Farmaceutycznej, rozmawia Robert Miller

46

68Ryzyko,jako element doskonalący

42 Więcej niż lekarstwo Trendy w opakowaniach dla farmacji – cz. 1

44 Outsourcing zarządzania dokumentami w fi rmie farmaceutycznej

46 PGF – nowa rola dystrybutora farmaceutycznego

48 Zarządzanie zakresem, jakością i ryzykiem. Project management w farmacji52 Zanieczyszczenia i ich znaczenie

w przemyśle farmaceutycznym 58 Dobrodziejstwa probiotyków i prebiotyków

oraz ich naturalne źródła64 Stale specjalne – wybrane metody obróbki powierzchni68 Ryzyko, jako element doskonalący72 Jak efektywnie zarządzać materiałami marketingowymi

w branży farmaceutycznej

Utrzymanie higieny produkcji w zakładzie przemysłu farmaceutycznego to jedno z podstawowych wyzwań stawianych dzisiaj inżynierom. Codziennie podejmują oni działania zapobiegające naruszaniu standardów higienicznych na każdym etapie przygotowania i przetwarzania farmaceutyków. Dotyczą one nie tylko pomieszczeń lecz przede wszystkim maszyn i pracowników mających bezpośredni kontakt z lekami. Aby sprostać wymaganiom higienicznym Mitsubishi Electric

opracowało roboty przemysłowe dedykowane zadaniom specjalnym w przemyśle farmaceutycznym, certyfikowane do kontaktu z lekami i spełniające kryteria FDA. Porozmawiaj z jednym z naszych ekspertów z zakresu przemysłu life-science i dowiedz się w jaki sposób Mitsubishi Electric może wesprzeć innowacyjność i sterylność produkcji w Twoim zakładzie.

Sterylna produkcja w przemyśle farmaceutycznymPorozmawiaj z ekspertami z zakresu higieny produkcji

https://pl3a.mitsubishielectric.com/e - w y d a n i e d o p o b r a n i a n a : www.farmacom.com.pl2 / 20 15

Grzegorz Cessak – Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

Andrzej Szarmański – GMDP Services

Irena Rej – Prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska”

Daniel Gralakdr Jarosław Jan Hołyński – Doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

dr n. farm. Leszek Borkowski – Ekspert UE do spraw leków, były prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych

prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek – Były Dyrektor Narodowego Instytutu Leków

Marcin Kołakowski – Wiceprezes ds. Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

Marek Gnyś – Dyrektor Produkcji Polfa Tarchomin

Andrzej Wróblewski – Dyrektor w fi rmie konsultingowo–szkoleniowej LeanSigma in Practice.

Rada Programowa:

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM

ul. Św. Jana 16

44-300 Wodzisław Śląski

[email protected]

www.farmacom.com.pl

Redaktor Naczelny

Robert Miller

tel./fax 032 455 31 61

tel. kom. 502 084 101

[email protected]

Redakcja

Teresa Kubsz-Miller, Joanna Korzonek,

Dominika Rymarowicz, tel./fax 32 456 60 79,

[email protected]

Studio graficzne: Prografika, www.prografika.com.pl

Druk: Drukarnia Nowiny

Nakład: 2 500 egz.

Partner:

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń bran żowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk materiałów lub ich części tylko za pisemna zgodą redakcji. Za treść ogłoszeń reklamowych i artykułów autorskich redakcja nie odpowiada. Artykuły te nie muszą odzwierciedlać poglądów wydawnictwa. www.ispe.org.pl

Prenumerata i kolportaż

Wydawnictwo FARMACOM

ul. Św. Jana 16

44-300 Wodzisław Śląski

tel./fax 032 455 31 61

[email protected]

Cena egzemplarza „ŚPF” – 19 zł

Cena rocznej prenumeraty – 80 złNr konta:

ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski

56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

VADEMECUM TABLETKOWANIASzanowny Technologu, projektancie formulacji do tabletkowania!

Przekonaj się o zaletach płynących z posiadania inżynierskiej wiedzy n/t mechanicznych właściwości tabletkowanych produktów, nie pozwól by wyprzedzili Cię inni, których nie trzeba było do tego zachęcać.

Nowa wiedza przybywa systematycznie od 2012 roku dzięki Vademecum Tabletkowania, które jest pierwszym, w pełni inżynierskim poradnikiem materiałoznawstwa dla technologów tabletek.

Korzystaj z nieznanych dotąd informacji, pozwalających jeszcze lepiej dopasować Twoje formulacje do realiów nowo-czesnego przemysłu. Współdziałaj w atmosferze poufności i poszanowania własności intelektualnej. Ciesz się osiągnię-ciami, w postaci minimalizacji kosztów produkcji i poprawy jakości tabletek.

REKOMENDACJA KATEDRY I ZAKŁADU FARMACJI STOSOWANEJ GDAŃSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO.

FARMASERWIS Jerzy Lasota

Laboratorium mechanikimateriałów sypkich i formulacji d.c.

Grodzisk Mazowiecki, tel. 604 474 152

czesnego przemysłu. Współdziałaj w atmosferze poufności i poszanowania własności intelektualnej. Ciesz się osiągnię-ciami, w postaci minimalizacji kosztów produkcji i poprawy jakości tabletek.


FARMASERWIS Jerzy Lasota

Laboratorium mechanikimateriałów sypkich i formulacji d.c.

Grodzisk Mazowiecki, tel. 604 474 152

25 lat badań

czesnego przemysłu. Współdziałaj w atmosferze poufności i poszanowania własności intelektualnej. Ciesz się osiągnię-


reklama

Utrzymanie higieny produkcji w zakładzie przemysłu farmaceutycznego to jedno z podstawowych wyzwań stawianych dzisiaj inżynierom. Codziennie podejmują oni działania zapobiegające naruszaniu standardów higienicznych na każdym etapie przygotowania i przetwarzania farmaceutyków. Dotyczą one nie tylko pomieszczeń lecz przede wszystkim maszyn i pracowników mających bezpośredni kontakt z lekami. Aby sprostać wymaganiom higienicznym Mitsubishi Electric

opracowało roboty przemysłowe dedykowane zadaniom specjalnym w przemyśle farmaceutycznym, certyfikowane do kontaktu z lekami i spełniające kryteria FDA. Porozmawiaj z jednym z naszych ekspertów z zakresu przemysłu life-science i dowiedz się w jaki sposób Mitsubishi Electric może wesprzeć innowacyjność i sterylność produkcji w Twoim zakładzie.

Sterylna produkcja w przemyśle farmaceutycznymPorozmawiaj z ekspertami z zakresu higieny produkcji

https://pl3a.mitsubishielectric.com/

8 | 8 |

Dale Natoli, Bill TurnerNatoli Engineering Company INC


Tabletka i znaczenie jej kształtu w produkcji

Projekt tabletki wymaga uważnego rozpatrzenia, jako że, nawet małe zmiany w rozmiarze lub profilu tabletki mogą mieć bezpośredni wpływ na proces produkcji oraz akceptację przez konsumenta.

Kształt tabletki wpływa na wiele aspek-ształt tabletki wpływa na wiele aspek-tów produkcji. Często pada pytanie: tów produkcji. Często pada pytanie:

„Dlaczego akurat taki kształt ma tabletka?”. „Dlaczego akurat taki kształt ma tabletka?”. Ma na to wpływ wiele czynników. Ważne, by wziać pod uwagę wszytkie sugestie oraz przeprowadzić odpowiednie badania na ten temat. Zły projekt może bowiem przynieść miliony strat i potencjalnie prowadzić do ka-tastrofy. Większość fi rm przeprowadza wła-sną, dokładną analizę przy doborze kształtu tabletki. Brak zrozumienia zakresu w jakim kształt może mieć wpływ na produkcję – w szczególności na wydajność tabletko-wania. Niektóre fi rmy projektują niepowta-rzalne tabletki w nadziei na uzyskanie ak-ceptowalnego poziomu rozpoznania przez konsumenta oraz na utrzymania jego lojal-ności i jest to zwykle spowodowane marke-tingiem. Tabletki są projektowane według potrzeb końcowego konsumenta, np. łatwo przełamujące się – podzielone na pół lub trójwymiarowe, multiwitaminy w kształcie zwierząt dla dzieci. Niektóre fi rmy wybie-rają na przykład kształty tzw. techniczne: baterie do zegarków, poduszki powietrzne, podczas gdy inne kierują się przy wyborze aspektem bezproblemowej produkcji, czyli decydują się na zwykły, okrągły kształt. Pew-ne kształty tabletek wymagają specjalnego oprzyrządowania tabletkarek – co wpływa na wzrost kosztów. To samo dotyczy pro-blemów z pakowaniem, jako że, niewłaści-wy kształt tabletki może mieć wpływ np. na jej kruszenie się. To między innymi z tych powodów, kształt tabletki powinien być odpowiednio dobrany i projektowany już w pierwszej fazie. Nawet jeśli tabletka ma

być o określonym kształcie, możliwe są nie-być o określonym kształcie, możliwe są nie-wielkie modyfi kacje, by zredukować problemy wielkie modyfi kacje, by zredukować problemy produkcyjne i zmniejszyć dodatkowe koszty.produkcyjne i zmniejszyć dodatkowe koszty.

Nacięcia tabletkiNacięcia tabletkiOstatnio gorącym tematem jest odpo-Ostatnio gorącym tematem jest odpo-

wiedni podział tabletki. Mają tu znaczenie: prawidłowa konfi guracja tabletki, grubość, twardość, typ podziału, głębokość i umiej-scowienie nacięcia. Jeśli uważnie nie roz-patrzymy projektu nacięcia, tabletka może mieć ubytki na krawędzi lub kruszyć się pod-czas łamania przez konsumenta. Podczas decydowania o typie i głębokości nacięcia, należy wziąć pod uwagę: średnicę tabletki, długość (przy podłużnym kształcie) oraz grubość, która ma wpływ na decyzję o głę-bokości nacięcia zapewniającego całkowite i pełne złamanie. Jeżeli projekt tabletki za-kłada tabletkę o zbytniej grubości, może być potrzebne niewielkie zwiększenie rozmiaru, aby zmniejszyć tę grubość. Ostatecznym ce-lem jest otrzymanie precyzyjnego złamania i jednakowych dawek po złamaniu.

Jeśli chodzi o tabletki generyczne, kon-Jeśli chodzi o tabletki generyczne, kon-sumenci akceptują je chętniej, jeśli mocno sumenci akceptują je chętniej, jeśli mocno przypominają oryginalną tabletkę. Zwięk-sza to współpracę pacjenta i przyjęcie pre-paratu, pomagając przy tym zmniejszyć błędy w jego wydawaniu.

Powielanie markiKształt tabletki podczas powielania mar-

ki jest bardzo ważny. Dodatkowo, przy ak-ceptacji przez konsumenta, warto zapoznać się z charakterystyką medyczną, co zapewni maksymalny komfort przy połykaniu. Na przykład, zostało sprawdzone, że pacjenci mają problemy z połykaniem tabletek więk-szych niż 8 mm średnicy. Pewne kształty, tj. owalne, są łatwiejsze do przełknięcia i mają krótsze czasy przejścia przełykiem. FDA opublikowała wskazania na ten temat dla producentów. Pamiętajmy, że jeżeli chodzi o generyki, konsumenci akceptują je chęt-niej, kiedy przypominają oryginalne tabletki.

Tabletki o płaskich powierzchniach mogą mieć ubytki krawędzi, a proszek

9

Rys.1. Schemat narzędzi do produkcji tabletki płaskiej

9

Rys.1. Schemat narzędzi do produkcji tabletki płaskiej

z nich będzie wypychany na zewnątrz obrębu stempla przed prze-pchnięciem przez jego otwór. Miękkie krawędzie są natomiast zwią-zane z wyciśniętym proszkiem. Taki kształt ułatwia pacjentom przy-jęcie leku, a także zmniejsza błędy przy podawaniu. Jakkolwiek FDA zaleca, aby kształt tabletki był ulepszony przy produkcie markowym, w celu łatwiejszego przełknięcia, to odpowiednie zmiany w projek-cie powinny być także wprowadzane przy produktach generycznych. Te wszystkie czynniki mają wpływ na sukces produktu. Inne czynni-ki, tj. kruchość, waga tabletki, czas przejścia i rozpuszczenia, także odgrywają rolę przy projektowaniu tabletki. W momencie ustalenia tych parametrów leku, należy wziąć pod uwagę sugestie wydzia-łów produkcji i pakowania, by produkcja odbywała się bez żadnych przeszkód np. kruszenia, łamania lub przylegania. Pozwoli to mo-dyfi kować projekt w celu osiągnięcia sukcesu produkcyjnego. Przy łatwej produkcji tabletki, unikamy zbędnych kosztów oprzyrządo-wania oraz eliminujemy stracony czas, którzy operatorzy poświęcą na naprawy.

Konfiguracja projektuPodsumowując - małe zmiany projektowe, zarówno przy tablet-

kach markowych, jak i generycznych, mogą mieć wpływ zarówno na łatwość przyswajania przez pacjenta, jak i na oszczędności dla producenta.

Skośna krawędźSkośna krawędźCzęstym problemem przy projektowaniu tabletki jest próba po-Częstym problemem przy projektowaniu tabletki jest próba po-

wielania istniejącej tabletki, która posiada słaby lub problematyczny wielania istniejącej tabletki, która posiada słaby lub problematyczny projekt. Zdarza się to, kiedy fi rmy kopiują wzór znajdujący się już projekt. Zdarza się to, kiedy fi rmy kopiują wzór znajdujący się już

w ich portfolio. Projekt często powielany – ale niezalecany – to jedna z najstarszych i najczęściej używanych konfi guracji: tabletka płaska z fazą (FFBE). FFBE została zaprojektowana jako alternatywa dla popularnego projektu płaskiej powierzchni. Kiedy rozpoczęto ma-sową produkcję tabletek, przemysł doszedł do wniosku, że należy

reklama

10 |

Rys. 2. Siły nacisku dla stali S7 przy średnicy tabletki 11,11 mm

10 |

Rys. 2. Siły nacisku dla stali S7 przy średnicy tabletki 11,11 mm

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl2/2015

poprawić ubytek krawędzi w tabletkach o płaskich powierzchniach. Ubytek krawędzi następował, kiedy narzędzie o płaskiej powierzch-ni wchodziło w cykl ściskania i wypychało proszek na zewnątrz obrębu końcówki stempla w kierunku ścianki matrycy, a proszek był następnie wyciskany przez otwór stempela i matrycy (patrz: Rys. 2). Projekt FFBE udowodnił zatem swoją przydatność przy re-dukcji miękkich krawędzi poprzez wprowadzanie proszku z powro-tem do tabletki. Problemem okazywały się tu jednak słabe stemple. Niezbędny brak głębokości stożka powodował ograniczenia siły ści-skania w celu uniknięcia wygięcia końcówki i odkształcenia.

Krawędź promieniaAlternatywnym projektem do FFBE jest tabletka płaska z po-

wierzchnią krawędzi z promieniem (FFRE). Pozwala on na znaczne zwiększenie stosowanej siły ściskania, bez powodowania uszko-dzenia końcówki przy produkcji tabletek o płaskich powierzchniach z płytką głębokością stożka. Powinno być to brane pod uwagę przy produkcji tabletek o płaskich powierzchniach, jako że, zapewnia to lepszą, jednakową twardość; proszek płynie naturalnie przez pro-mień, redukując gorące punkty i przebarwienia na szczycie tablet-ki Poprzez eliminację skośnej krawędzi i zamianą jej na krawędź promieniową, projekt FFRE pozwala na użycie maksymalnej siły ściskania. - w wielu przypadkach - prawie dwa razy, pozwalając na dodatkowe ciśnienie w celu ograniczenia zjawisk tj. jak przyleganie narożniku łączącym skos z płaską powierzchnią. Stosowanie tego projektu ma oczywiście swoje zalety w trakcie produkcji tabletek i eliminuje wiele problemów, w sytuacjach, kiedy wymagana jest duża siła nacisku na proszek. Projekt FFRE może także ułatwić kon-sumentom przyjęcie tabletki. Tabletki produkowane na oprzyrządo-waniu z krawędzią promieniową mają bardziej „miękki” wygląd i są przyjemniejsze w ustach, co jest wysoce cenione. W rezultacie, FFRE posiada więcej zalet niż FFBE, co może pewnego dnia spowodować, że projekt FFBE stanie się przestarzały.

Pracując razemWiele czynników powinno być uwzględnianych przy projektowa-

niu tabletek. Małe zmiany w kształcie tabletki mogą mieć znaczenie na zminimalizowanie problemów przy produkcji, oraz na akceptację produktu przez konsumentów.

Aby zaprojektować tabletkę, która odniesie duży sukces, waż-nym jest, aby wszystkie działy były związane z tym procesem. Poczynając od marketingu, poprzez produkcję i pakowanie, każdy bierze udział w tym sukcesie i powinien mieć możliwość wyrażenia swojej opinii. Korzystne jest także włączenie w ten proces dostawcę oprzyrządowania, który będzie w stanie zapewnić pomoc eksperc-ką w zakresie projektowania tabletek oraz udzielić wskazań, które pozwolą zapobiec problemom produkcyjnym. Połączenie wszystkich stron odpowiedzialnych za proces projektowy zapewni sukces pro-duktu i jego odpowiednie wejście na rynek.

Autorzy artykułu• Dale Natoli jest prezesem Natoli Engineering Company Inc,

i posiada ponad 35 lat globalnego doświadczenia w branży produkcji tabletek. Opublikował wiele artykułów dla wiodą-cych wydawców branży farmaceutycznej jest autorem rozdzia-łów trzech książek, tj. Tabletka Podręcznik specyfi kacji spon-sorowany przez the American Pharmaceutical Association. Prowadzi wykłady dla uniwersytetów, stowarzyszeń farmaceu-tycznych i producentów tabletek na całym Świecie.

• Bill Turner jest Kierownikiem Obsługi Technicznej Działu Oprzy-rządowania i Tabletek w Natoli Engineering Company Inc, gdzie pracował także jako Kierownik Techniczny i Projektant Tabletek i Oprzyrządowania przez 25 lat. Zajmuje się szkoleniem i prak-tykami dla pracowników działu sprzedaży i obsługi fi rmy Natoli, prowadzi seminaria szkoleniowe dla branży projektowania ta-bletek, oprzyrządowania i rozwiązywania problemów, zarówno na miejscu jak i poza fi rmą.

12 |

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), do 50 procent wszystkich

leków jest fałszowanych. Ilość ta różni się znacznie w zależności od regionu: podczas, gdy podrobione leki stanowią około jedne-go procenta wszystkich leków w krajach uprzemysłowionych, ich odsetek w krajach rozwijających się sięga od 10 do 50 procent. Władze na całym świecie wydały nowe wy-tyczne w walce z podrobionymi produkta-mi farmaceutycznymi. Na przykład, FDA (Agencja Żywności i Leków), do końca 2017 roku, wprowadza standardy kodowania na opakowaniach wszystkich leków na receptę w USA. Nowa Dyrektywa Unii Europejskiej (Dyrektywa 2011/62/EU dot. zwalczania fałszowania leków) ma wprowadzić opa-kowania kodowane unikalnymi numerami

seryjnymi dla prawie wszystkich leków na receptę do 2018 roku.

Zgodnie z tymi wytycznymi, LTS używa kodów data matrix do śledzenia swoich produktów. Założona w 1984 roku fi r-ma jest, między innymi, liderem na rynku w produkcji i opracowywaniu przezskór-nych systemów terapeutycznych. Na zle-cenie swoich klientów, w procesie opraco-wywania zakładowego, fi rma LTS zapewnia plastry z aktywnymi składnikami farmaceu-tycznymi. W większości przypadków skład-niki te są przekazywane bezpośrednio przez skórę do krwiobiegu; w niektórych przy-padkach plastry mają działanie miejscowe. Razem ze swoimi partnerami, fi rma LTS opracowała w ciągu ostatnich lat zestaw in-

nowacyjnych plastrów, które są na przykład stosowane do leczenia choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, oraz tak zwanego ze-społu niespokojnych nóg. Obecnie produku-je się je na dużą skalę technologiczną.

Zindywidualizowane rozwiązanie CPS na zamówienie klienta

W swojej siedzibie w Andernach, w Niemczech, fi rma od lat bazuje na kar-toniarkach pracujących w Technologii Pako-wania fi rmy Bosch. Firma wykorzystuje, na przykład, cztery maszyny z serii CAR-T5 do pakowania plastrów ze składnikami aktyw-nymi. Napędzane mechanicznie kartoniarki pracujące w sposób przerywany nadają się do wielu różnych opcji podawania i zamyka-nia, a ich wydajność sięga 100 składanych

BOSCH

Przyszłościowe rozwiązanie dla serializacji

Fałszowanie leków stanowi coraz większe zagrożenie dla pacjentów i przemysłu farmaceutycznego na całym świecie. Jako dostawca usług farmaceutycznych, firma Lohmann Therapie Systeme AG działa w środowisku globalnym. W związku z tym, firma ta i jej partnerzy postanowili wdrożyć ulepszone kodowanie produktów mające na celu zwiększenie zabezpieczenia przed fałszowanymi lekami. Firma LTS otrzymała kilka zamówień na produkcję i zapakowanie plastrów zawierających składniki aktywne. Specyfikacje klientów obejmowały konieczność umieszczenia na opakowaniach kodów data matrix w trakcie specjalnego procesu. W ciągu sześciu miesięcy, eksperci z firmy Bosch Packaging Services i specjalistycznej firmy zajmującej się drukowaniem, Atlantic Zeiser, opracowali zindywidualizowany system druku dostosowany do pakowania wtórnego w systemie nadruku na kartonach (Carton Printing System = CPS) firmy Bosch.

LTS Lohmann bazuje na zindywidualizowanym module CPS fi rmy Bosch


13

Z nowym modułem CPS składane kartony z plastrami przenoszone są przenośnikiem taśmowym kartoniarki CAR-T5.

kartonów na minutę. Szybkie i łatwe dopa-sowanie do różnych formatów kartonów zapewnia dużą elastyczność w zakresie opakowań różnych produktów. Wytwórca kontraktowy LTS używa swoich poziomych kartoniarek CAR-T5 do przygotowywania około 2 000 różnych składanych kartonów dla klientów krajowych i zagranicznych. „W 2009 roku otrzymaliśmy od klienta pierwsze zapytanie, mówiące, że opakowa-nie plastrów musi być oznaczone kodem data matrix dla celów serializacji, zgodnie z procesem drukowania drop-on-demand”, mówi Detlef Palm, szef inżynierii produkcji w LTS. „Tak więc potrzebne nam były odpo-wiednie dodatkowe moduły.”

Jedna technologia druku na wszystkich powierzchniach

Najprostsze rozwiązanie polegało na rozbudowaniu istniejących kartoniarek. „W celu zaspokojenia określonych wyma-gań technicznych, zdecydowaliśmy się na indywidualne rozwiązanie na bazie istnie-jącego systemu druku i weryfi kacji karto-nów CPS”, wyjaśnia Franz Ludwig, mene-dżer produktu w Bosch Packaging Services. Firma LTS poprosiła fi rmę Atlantic Zeiser o opracowanie głowicy drukującej. W ciągu


W nowym module CPS, atrament rozpyla się na powierzchni w procesie drop-on-de-mand i suszy pod wpływem promieniowa-nia UV.

14 |

sześciu miesięcy, uczestnicy projektu opra-cowali prototyp CPS 1100 AZ, który może być elastycznie połączony z istniejącymi kartoniarkami.

Ogólnie rzecz biorąc, istnieje zwięk-szone ryzyko tego, że atrament będzie źle przylegać podczas korzystania z różnych interfejsów składania kartonów i różnych technologii druku, szczególnie na bardzo gładkich powierzchniach kartonów. Jed-nak, w przemyśle farmaceutycznym, druk wysokiej jakości jest szczególnie istotny ponieważ unikalne numery seryjne są uży-wane do identyfi kacji i muszą być czytelne przez cały czas. Tusz, który utwardza się w świetle UV natryskuje się w procesie drop-on-demand. Wyraźną zaletą tego procesu jest to, że prawie nie rozmazuje ona druku, niezależnie od właściwości po-wierzchniowych. Tusz jest zawsze wyraźnie widoczny w kolorze czarnym, co umożliwia niezawodną identyfi kację.niezawodną identyfi kację.

Rzetelne opakowanie i drukPodczas procesu pakowania, plastry

z aktywnymi składnikami są najpierw po-dawane na przenośnikach taśmowych do kartoniarek CAR-T5. Kartoniarka następnie ładuje różne ilości plastrów do składanych kartonów, zgodnie z zapotrzebowaniem. W celu zapewnienia integralności pakietów przed otwarciem, są one zamknięte klejem na gorąco. Moduł przenośnika taśmowego transportuje złożone kartony do CPS, gdzie czujnik sterujący wykryje opakowanie. W następnym kroku, z użyciem technologii drop-on-demand, rozpyla się płyn do dru-kowania na powierzchni, jest on następnie suszony promieniowaniem UV. Aby chronić operatorów przed promieniowaniem, mo-duł CPS jest wyposażony w szkło ochronne pochłaniające promieniowanie UV.

Jakość druku jest weryfi kowana przez megapikselowy aparat zainstalowany przez fi rmę Bosch. Jeśli wydruk nie jest zgodny z międzynarodowymi wytycznymi, moduł CPS odrzuca pakiet, w zależności od po-ziomu jakości wymaganej przez klienta. Pomiar jakości odbywa się według ocen od A do F. Nadruki z oceną A, B lub C oznacza-ją zgodność z normą i możliwość wprowa-

dzenia do obrotu. Nowy moduł CPS fi rmy LTS Lohmann stale osiąga wyniki zgodne z normą, na poziomie ocen A lub B. Zinte-growany aparat mierzy kontrast, modulację komórkową i czytelność, zarówno kodów data matrix jak i zwykłego tekstu. Po po-myślnych testach, jednostka susząca suszy atrament intensywnym promieniowaniem UV. Pakiety następnie przechodzą przez kontrole krzyżowe na wylocie i trafi ają do jednostki agregacji, gdzie kartony po seria-lizacji grupowane są w większe jednostki.

Dobrze przygotowana na przyszłość

Dzięki nowemu modułowi CPS i specjal-nej technice drukowania, fi rma LTS jest do-brze przygotowana do spełnienia przyszłych wymagań. „Nasze rozwiązanie CPS, skro-jone na miarę potrzeb naszych klientów, pozwala nam zaoferować im wszystkim najlepszą możliwą jakość kodowania”, wy-jaśnia Detlef Palm. Większość składanych kartonów jest w tej chwili nadrukowywa-nych z użyciem nowego modułu, którego elastyczność została szybko udowodniona. „Omówiliśmy nasze przyszłe możliwości natychmiast po zainstalowaniu modułu pi-

lotażowego, a także bezpośrednio uwzględ-niliśmy potrzeby naszych klientów na eta-pie projektowania dodatkowych modułów”, mówi Franz Ludwig. Na przykład, fi rma Bosch zmodyfi kowała moduł CPS poprzez zapewnienie nowego aparatu z większym kątem widzenia w celu sprawdzania nume-rów seryjnych. Pod koniec 2014 roku, do-datkowa kartoniarka wyposażona w nowy moduł CPS została oddana do użytku.

„Przedstawiciele fi rmy Bosch byli za-wsze dostępni i otwarci na nasze proble-my”, mówi pracownik inżynierii produkcji LTS, Dirk Schmidt. W ten sposób, w trakcie programowania dodatkowych modułów, wzięto pod uwagę potrzeby personelu fi r-my LTS. Ścisła współpraca z fi rmą Bosch będzie kontynuowana po instalacji nie-dawno stworzonego modułu druku. Firma LTS już zaplanowała nabycie wag kontrol-nych, urządzeń pakujących i kartonujących do agregacji składanych kartonów w 2015 roku. Z nowym modułem CPS, fi rma LTS jest dobrze przygotowana na przyszłość i może polegać na niezawodnym rozwiązaniu w zakresie kodowania i śledzenia opako-wań farmaceutycznych.


Wraz z firmą Atlantic Zeiser, eksperci z firmy Bosch Packaging Services,

w ciągu sześciu miesięcy, opracowali zindywidualizowany system druku

Wynajem i serwis odzieży, mopów Cleanroom.

Doradztwo

Pomiary

Dostawa

Kontrola jakości

Odbiór brudnej i dostawa czystej odzieży

Najwyższej jakości, przyjazny dla środowiska proces prania

www.cleanroom.pl

[email protected]

Dostęp Online

Indywidualny serwisant

Dedykowany opiekun klienta

Serwis Odzieży

Berendsen

16 |


17

„Firma Berendsen Textile Service jest europejskim

liderem w branży usługowej, zwiazanej z wynajmem

i serwisem odzieży dedykowanej do clean room. W Europie działa

od 150 lat. W Polsce fi rma działa od 1996 roku obsługując 12 000 klientów”

Firma Berendsen Textile Service jest europej-skim liderem w branży usługowej, zwiazanej z wy-najmem i serwisem odzieży dedykowanej do clean room. W Europie działa od 150 lat. W Polsce fi rma działa od 1996 roku obsługując 12 000 klientów. Siedem pralni clean room rozlokowanych w ca-łej Europie, zapewnia nieprzerwane dostawy dla klientów nawet w najbardziej ekstremalnych sytu-acjach. Proces prania odzieży odbywa się w opar-ciu o najwyższe standardy takie jak: ISO 9001 Sys-tem Zapewnienia Jakości, ISO 14001 Środowiskowy, ISO 14644 Pomieszczenia czyste i związane z nimi strefy kontrolowane.

Właściwy dobór odzieży ochronnej to parametr kry-tyczny warunkujący skuteczność procesu wytwarzania i zachowania bezpieczeństwa. Szacuje się, że 90% czą-stek uwalniania się podczas poruszania się ze skóry człowieka. Kolekcja odzieży do stref kontrolowanych obejmuje bezpyłową odzież antybakteryjną, znajdu-jącą zastosowanie dla wszystkich klas ISO. Odzież ta znajduje również zastosowanie w strefach clean room zagrożonych pożarem, w produkcji substancji cytotok-sycznych, czy w obszarach narażonych na skażenia biologiczne. W ofercie wynajmu klient ma do dyspo-zycji także specjalistyczne gogle i obuwie, oraz mopy i ściereczki.

Wynajem i serwis oparte są o model biznesowy, w którym indywidualnie dobrana i spersonalizowana odzież dostarczana jest do klienta w cotygodniowych dostawach. Użyta odzież wysyłana jest do pralni cle-an room, gdzie podlega czyszczeniu i w następnym tygodniu jest dostarczona do klienta. System rotacji odzieży, jest tak skonstruowany aby w pełni sprostać oczekiwaniom klienta oraz reżimowi higienicznemu. Dla najwyższych klas czystości np. ISO 5 usługa pra-nia połączona jest z procesem sterylizacji w autokla-wie oraz pakowaniem w bezpieczne i ergonomicz-ne opakowania. Klient nie jest obciążany kosztami

zakupu odzieży, a jedynie jej wynajmu i konserwacji, co w połączeniu gwarancją profesjonalnych napraw i utylizacji stanowi niezwykle korzystne ekonomicznie rozwiązanie.

Innowacyjny, elektroniczny system kontroli odzie-ży Unilin umożliwia odczyt danych użytkownika a serwis online gwarantuje bieżącą kontrolę stanu i ilości odzieży w obiegu zapewniając przy tym maksy-malny komfort użytkowania oraz oszczędność czasu i pieniędzy.

Wybór fi rmy Berendsen to gwarancja współpracy z profesjonalistami zapewniającymi najwyższą jakość odzieży oraz rozwiązania idealnie dopasowane do potrzeb klienta.


artykuł sponsorowany

18 |

PDMS posiada unikalną konfi gurację – elastyczny rdzeń z nieorganicznego si-

loksanu otoczony jest chmurą organicznych i niepolarnych grup metylowych. Na skutek takiej struktury polidimetylosiloksany są hy-drofobowymi cieczami o wysokiej przepusz-czalności dla gazów, w tym pary wodnej. Ze względu na niskie napięcie powierzchniowe silikonów, ich ważną cechą są łatwość roz-prowadzenia i właściwości fi lmotwórcze. Cechy te znalazły uznanie w Stanach Zjed-Cechy te znalazły uznanie w Stanach Zjed-noczonych, gdzie FDA klasyfi kuje dimetikon USP/NF w stężeniu 1-30% jako substancję ochronną dla skóry (skin protectancy claim) w przypadku zastosowania na otarcia, drob-ne skaleczenia, oparzenia oraz na spierzch-niętą skórę. Co to właściwie oznacza? Tyle, że silikony stanowią bezpieczną i efektywną że silikony stanowią bezpieczną i efektywną barierę dla ochrony skóry.

Niskocząsteczkowe oligomery liniowe (heksametylodisiloksan i oktametylotrisi-loksan) wykorzystywane są jako rozpusz-czalniki oraz propelenty w aerozolach – ich niska lepkość pozwala na łatwe rozprowa-dzenie formulacji na skórze, a bardzo niskie ciepło parowania powoduje, że po rozpro-

wadzeniu szybko odparowują z powierzchni skóry. Warto również dodać, że w porówna-niu z etanolem, lotne silikony nie działają drażniąco na skórę. Z kolei niskocząstecz-kowe oligomery cykliczne zawierające 5 lub 6 atomów krzemu (cyklopentasilok-san, cykloheksasiloksan) są porównywalnie mniej lotne, natomiast posiadają doskonałe właściwości zwilżające skórę, ułatwiające rozprowadzenie maści, kremów i żeli, które wykorzystuje się w leczeniu np. łuszczycy, wykorzystuje się w leczeniu np. łuszczycy, egzemy, trądziku oraz wszelkiego rodzaju stanów zapalnych skóry.

Wyłączając niskocząsteczkowe typy si-likonów, pozostałe polidimetylosiloksany pozostają na powierzchni warstwy rogowej i nie są wchłaniane do niższych partii skóry. i nie są wchłaniane do niższych partii skóry. Jest to właściwość pożądana w produktach leczniczych ze względów bezpieczeństwo stosowania.

Liniowe polidimetylosiloksany wystę-pują w bardzo szerokim spektrum – od krótkich łańcuchów, których lepkość jest porównywalna z wodą, po wysokoczą-steczkowe molekuły, których konsystencję można porównać do bardzo gęstego mio-

du. Są doskonałymi emolientami, wykazu-jącymi biokompatybilność ze skórą. Wraz z wydłużeniem łańcucha dimetylosiloksa-nowego, a także dzięki różnym modyfi ka-cjom, np. grupami organicznymi (woski al-kilometylosiloksanowe) lub wynikającym z sieciowania (krospolimeryzowane ela-stomery) czy dodatku żywic krzemiano-wych, silikony zyskują właściwości fi lmo-twórcze oraz substantywność, co pozwala na przykład na skuteczne dostarczenie na przykład na skuteczne dostarczenie substancji aktywnej przez skórę. Wła-ściwości te są również wykorzystywane w połączeniu z fi ltrami UV, co przy odpor-ności na zmywanie zapewnia skuteczną ochronę przed promieniami słonecznymi podczas kąpieli. Najistotniejszą cechą są jednak właściwości ochronne dla skóry – jednak właściwości ochronne dla skóry – silikony wytwarzają barierę zabezpiecza-jącą uszkodzoną lub chorą skórę przed kontaktem z czynnikami zewnętrznymi, pozwalając na jej samodzielne leczenie. Już w latach 40-tych XX wieku prowadzo-no badania z wykorzystaniem dimetikonu, w których wykazano, że jego kontakt ze skórą łagodzi podrażnienia oraz stany zapalne. Obecnie, jest on powszechnie

Silikony w dermatologii

Silikony są syntetycznymi polimerami zawierającymi wiązania Si-O, których ogólną strukturę można opisać wzorem [R2SiO]n. Nazwa „silikon” została zaproponowana na początku XX wieku przez angielskiego chemika, Frederica Stanley’a Kippinga, który uznał, że struktura monomeru podobna jest do budowy ketonu. W chwili obecnej wiadomo, że struktury te różnią się znacznie. Określenie „silikon” pozostaje jedynie nazwą potoczną, a za poprawne uznaje się określenie „siloksan”. W przypadku, gdy podstawnik R – jest grupą metylową CH3-, mamy do czynienia z polidimetylosiloksanami (polydimethylsiloxane, PDMS).

Michał GarlińskiBiesterfeld Chemia Specjalna Sp. z o.o.


19

wykorzystywany w wielu dostępnych na świecie produktach dermatologicznych, rejestrowanych jako wyroby lecznicze OTC i Rx, dedykowanych leczeniu łuszczycy, egzemy i stanom zapalnym skóry.

Nie bez znaczenia są również właściwo-ści estetyczne. Silikony zapewniają przyjem-ne, jedwabiste odczucie na skórze, a przy tym nie są kleiste ani lepkie. Sensoryka jest w tym przypadku istotna z punktu widzenia w tym przypadku istotna z punktu widzenia chronicznych chorób, które wymagają wie-lokrotnego nakładania warstwy maści lub żelu na powierzchnię skóry.

Jednym z ciekawszych zastosowań si-likonów jest ich terapeutyczne działanie na blizny. Pierwsze przypadki korzystnych efektów w leczeniu blizn po oparzeniach zanotowano na początku lat osiemdzie-siątych XX wieku. Udowodnione zostało, iż stosowanie silikonów zapewnia do-skonały efekt nawilżenia tkanki blizno-wej. Badania wykazały, że powoduje to zmniejszenie nadmiernego odkładania kolagenu, co z kolei prowadzi do reduk-cji rozmiarów blizny oraz jej zmiękczenia.

W konsekwencji może prowadzić to do częściowego ujednolicenia blizny ze skó-rą, również pod kątem pigmentacyjnym – blizna znacznie różni się kolorystycznie od zdrowej tkanki. Należałoby w tym miejscu również zaznaczyć, iż oprócz żelów siliko-nowych stosowane są również opatrunki bazujące na spolimeryzowanych elasto-merach silikonowych, których trwała bu-dowa pozwala na długoterminowy kon-takt ze skórą w leczeniu większych blizn, takt ze skórą w leczeniu większych blizn, np. po rozległych oparzeniach lub więk-szych bliznach operacyjnych.

Warto również wspomnieć o zupeł-nie odmiennym zastosowaniu silikonów, w którym mieszaninę wysokocząsteczko-wego dimetikonu rozcieńczonego cyklo-pentasiloksanem użyto jako płyn przeciwko wszom – po naniesieniu na włosy i skórę głowy warstwa PDMSu całkowicie otacza i unieruchamia wszy, powodując ich ob-umarcie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wykorzystywane są w tym przypadku wyłącznie fi lmotwórcze właściwości siliko-nu, więc mechanizm likwidacji wszy jest czysto fi zyczny, a nie chemiczny.

Właściwości estetyczne silikonów spra-wiają, że są one powszechnie stosowane w produktach kosmetycznych. Natomiast właściwości takie jak substantywność czy zdolność tworzenia odpornych na zmywanie fi lmów, a także terapeutycz-ne działanie na skórę spowodowały, że znalazły one również uznanie w aplika-cjach farmaceutycznych.

Literatura1. Silicones in Pharmaceutical Applications, Part

1: Silicone Chemistry; A. Colas, J. Siang, K. Ulman (Dow Corning Corporation)

2. G. Morrow; California Medicine (1954) 80, No. 1; 21-22

3. Silicone Film-Forming Technologies for Health Care Applications; P. Klykken, M. Servinski, X. Thomas (Dow Corning Corporation)

4. D. Stavrou, O. Weissman, E. Winkler, L. Yan-kelson, E. Millet, O. Mushin, A. Liran, J. Haik; Aesth Plast Surg (2010) 34: 646-651

5. Silicones in New Pharmaceutical Develop-ments from formulations to manufacturing process; A.Colas, P. Rafidison (Dow Corning Corporation).


20 |

„Pierwsza generacja” liposomów wykorzystywała głównie lipidy naturalnie występujące w przyrodzie, takie jak 1,2 distearylofosfa-tydylocholina (DSPC), sfi ngomielina (SM) czy fosfatydylocholina (PC) uzyskiwana z żółtka jaja kurzego. Czas utrzymywania się we krwi oraz szybkość uwalniania substancji z wnętrza regulowano poprzez dodatek cholesterolu.

Rozwój technologii doprowadził do powstania tak zwanej „dru-giej generacji”, do której należą liposomy o przedłużonym czasie żywotności uzyskane poprzez manipulacje składem lipidowym, wielkością oraz ładunkiem powierzchniowym pęcherzyków. Zaczęto także modyfi kować powierzchnie liposomów za pomocą glikolipi-dów lub kwasu sialowego. Przełomowym momentem było jednak użycie polimeru glikolu etylenowego (PEG-u) dzięki któremu otrzy-mano liposomy „Stealth” o przedłużonym czasie utrzymywania się w ustroju (godziny a nawet dni) w porównaniu do konwencjonal-

nych struktur pęcherzykowych, przy jednoczesnej zmniejszonej wykrywalności przez monojądrzaste fagocyty układu odpornościo-wego. Tak ulepszone liposomy posiadają szeroki wachlarz zastoso-wań, wykorzystywane są np. w chemioterapii, w leczeniu infekcji grzybiczych, a także jako nośnik szczepionek oraz w terapii genowej.

Przyłączenie za pomocą wiązań kowalencyjnych lub oddziaływań hydrofobowych przeciwciał, peptydów i innych ligandów umożliwiło aktywne kierowanie i akumulację liposomów bezpośrednio w ko-mórkach.

Budowa liposomówLiposomy można zdefi niować jako mikroskopijne sferyczne

struktury powstające samoczynnie podczas hydratacji fosfolipidów. Składają się one z rdzenia zawierającego roztwór wodny otoczone-go jedną lub wieloma dwuwarstwami lipidowymi (Rys. 1).

Ich wielkość może wahać się od kilku nanometrów do kilku mi-krometrów. Oprócz wielkości mogą różnić się lamelarnością oraz ładunkiem zgromadzonym na powierzchni. Przyjęto, że składają się one głównie z fosfolipidów. Liposom może składać się z jednej bądź wielu podwójnych warstw fosfolipidowych. Między innymi ze wzglę-du na tę cechę dokonano ich podziału. Liposomy zostały sklasyfi ko-wane na trzy główne kategorie: małe jednowarstwowe pęcherzyki (ang. Small Unilamellar Vesicle; SUV), duże jednowarstwowe pęche-rzyki (ang. Large Unilamellar Vesicle; LUV) oraz wielowarstwowe pę-cherzyki (ang. Multi Lamellar Vesicle, MLV). Analogiczne struktury złożone z innych substancji amfi fi lowych jak detergenty lub poli-mery nazwano nanocząsteczkami lub polimerowymi nanosferami.

Materiałem wyjściowym do budowy liposomów są głównie fos-folipidy, które dzięki amfi fi lowej budowie oraz korzystnej wartości HLB (ang. hydrophilic-liphophilic balance) są zdolne do formowania się w dwuwarstwę. Dodatkowo ich geometria (struktura przestrzen-na) sprzyja powstawaniu struktur kulistych zamykających w swym wnętrzu roztwór wodny. Duża polarna część lipidu skierowana w stronę roztworu, składa się z reszty fosforanowej (fosfolipidy) lub jednostek cukrowych (glikolipidy). Do rdzenia glicerolowego poprzez

LIPOSOMYLiposomy są jednym z wiodących systemów dożylnego wprowadzania leków do organizmu. Na rynku są już dostępne liposomowe formy konwencjonalnych leków, które zostały dopuszczone do obrotu a wiele z nich wciąż znajduje się w trakcie testów klinicznych. Korzyści jakie niosą to między innymi niska toksyczność i ukierunkowane dostarczanie leku w miejsce jego działania.

jako nośniki substancji czynnych

Dominik LipkaSpecjalista ds. Badań i Rozwoju, BOWIL BIOTECH Sp. z o.o.


21

resztę kwasu fosforanowego w mogą być przyłączone różne orga-niczne związki chemiczne, należą do nich m.in. cholina (PC) i etano-loamina (PE) oraz ujemnie naładowane seryna (PS), a także glicerol (PG) i inozytol (PI). Część hydrofobowa cząsteczki to dwa łańcuchy kwasów tłuszczowych połączonych wiązaniem estrowym z grupami hydroksylowymi glicerolu.

Długość łańcuchów węglowodorowych fosfolipidów wykorzysty-wanych do produkcji liposomów waha się od 10 (kwas laurynowy) do 18 węgli (kwas stearynowy), łańcuchy mogą być nasycone lub nienasycone. Stabilność błony liposomów, rozumiana jako wytrzy-małość mechaniczna, jak również zdolność do wybiórczego jej prze-kraczania przez różnego rodzaju związki zależy w dużej mierze od upakowania węglowodorowych łańcuchów fosfolipidów. Zauważo-no, że liposomy o ciasno upakowanych łańcuchach bocznych i nie-obdarzone ładunkiem na powierzchni wykazują in vivo dłuższy czas utrzymywania się w krwiobiegu. Innym czynnikiem wpływającym na wytrzymałość błony jest temperatura. Lipidy mogą występować w dwóch fazach: uporządkowanego żelu lub stanie ciekłokrystalicz-nym o mało uporządkowanej i luźnej strukturze. Te, które posiadają nasycone łańcuchy węglowodorowe dłuższe niż 14 atomów węgla w temperaturze pokojowej występują w fazie żelu: są to m.in. DSPC (distearoilofosfatydylocholina) oraz SM (sfi ngomielina) przez co utworzone z nich liposomy charakteryzują się wyjątkową trwałością i stabilnością w organizmie człowieka.

Dwuwarstwa lipidowa liposomu jest półprzepuszczalna. Ce-cha ta jest ważna dla utrzymania się przenoszonych substancji wewnątrz pęcherzyka, a także wpływa na wybór metody ich za-mykania. Cząsteczki wody oraz słabe kwasy i zasady wstępujące w formie niezdysocjowanej są w stanie przekroczyć dwuwarstwę tak jak i cząstki hydrofobowe. Przepuszczalność błony poszczegól-nych typów pęcherzyków jest różna i zależy od rodzaju roztworu, w którym się znajdują (jego pH, siły jonowj i temperatury) oraz ro-dzaju substancji przenikającej przez błonę. W mniejszym, lecz rów-nie znaczącym stopniu, zależy od składu lipidowego. Błona w fazie uporządkowanej jest praktycznie nieprzepuszczalna, przepuszczal-ność rośnie wraz z temperaturą, oraz zmniejszeniem się upakowa-nia kwasów tłuszczowych, osiągając maksymalną przepuszczalność w momencie przejścia fazowego.

Wybór fosfolipidów i sposobu przygotowania liposomów ma kry-tyczny wpływ na ich późniejsze właściwości fi zyczne, takie jak ich wielkość oraz lamelarność czyli ilość podwójnych błon fosfolipido-wych. Wybrany rodzaj preparacji wpływa również na ilość zamknię-tych we wnętrzu liposomu związków oraz na właściwości związane z uwalnianiem leku w organizmie, a co za tym idzie na dawkę sub-

stancji aktywnej docierającą do miejsca przeznaczenia oraz efekt terapeutyczny.

Technologia produkcjiSam liposom nie jest aktywny biologicznie, musi on dopiero

zostać załadowany substancją czynną (lek, substancje aktywne w kosmetykach).

Substancji czynne w liposomach można zamykać na dwa spo-soby: pasywnie (enkapsulacja podczas tworzenia się liposomu) lub aktywnie (po utworzeniu liposomu). Parametry jakimi określa się skuteczność zamykania leków w liposomach to wydajność enkap-sulacji (ang. encapsulation effi ciency) będącą stosunkiem ilości leku zamkniętego w liposomie do całkowitej ilości tego leku dodanego do mieszaniny reakcyjnej oraz pojemność enkapsulacji (ang. en-capsulation capacity) - czyli ogólny stosunek leku do fosfolipidów w liposomach.

Leki hydrofobowe takie jak amfoterycyna B, taksol czy annamy-cyna są wbudowywane do liposomów w czasie formowania się pę-cherzyków. Wbudowują się one do podwójnej błony fosfolipidowej pomiędzy łańcuchy kwasów tłuszczowych. Proces integracji zależy od sposobu preparacji liposomów. Dodatek naładowanych lipidów do dwuwarstwy lipidowej liposomów w wielu przypadkach zwiększa stabilność asocjacji z błoną leków hydrofobowych, ze względu na po-wstanie silnie hydrofi lowej powierzchni pęcherzyka uniemożliwiają-cej wyciek takiej substancji z błony lipidowej. Wydajność enkapsulacji


Rys. 1. Liposom jednowarstwowy [4]

22 |

w tej technice może osiągać nawet 100% co oznacza, że cała dodana do roztworu dawka leku zostaje zamknięta we wnętrzu liposomu.

Drugim typem substancji zamykanych w sposób pasywyny w liposomach są substancje silnie hydrofi lowe. W tym przypadku roztwór wodny leku (substancji czynnej) zamykany jest wewnątrz liposmów podczas ich formowania. Efektywność takiego procesu jest zazwyczaj niższa niż 30% i limitowana objętością liposomu, jego lamelarnością oraz stabilnością samego leku . Wydajność oraz po-jemność enkapsulacji rośnie, gdy lek oddziałuje z błoną, co w dużej mierze zależy od składu lipidowego liposomu oraz właściwości leku.

Aktywna forma enkapsulacji, wykorzystująca różnego typu gra-dient w poprzek błony: elektryczny, jonowy (pH) lub stężenia, jest alternatywą dla leków rozpuszczalnych w wodzie, będących słabymi kwasami lub zasadami. Leki, które mogą być zamykane w liposo-mach w ten sposób to np. antracykliny (np. doksorubicyna) oraz niektóre antybiotyki (np. ciprofl oksacyna). W dużym uproszczeniu metoda ta opiera się na akumulacji leku wewnątrz liposomów. Czą-

steczki leku znajdujące się w roztworze o obojętnym pH występują w stanie równowagi między swoją nieuprotonowaną (nierozpusz-czalną w błonie) oraz uprotonowaną formą. Forma nieuprotono-wana ma tendencje do przenikania przez dwuwarstwę lipidową aż do wyrównania stężeń po zewnętrznej i wewnętrznej stronie błony liposomu. Gdy we wnętrzu liposomu jest niskie pH lub występują sole tworzące z lekiem trudno rozpuszczalny osad, forma nieupro-tonowana ulega tam trwałej protonacji lub wytraceniu, zaburzając równowagę i powodując ciągły napływ leku do wnętrza liposomu. Dzięki tej metodzie możliwe jest osiągnięcie całkowitego wychwytu leku. Ważną cechą enkapsulacji leków w liposomach jest końcowy stosunek ilości zamkniętego wewnątrz pęcherzyka leku i budują-cych go lipidów. W przypadku techniki wykorzystującej zamykanie aktywne możliwe jest osiągnięcie stosunku 0,2 mola leku na mol lipidów, co stanowi około 20 000 cząsteczek na jeden liposom LUV o średnicy 100 nm.

Farmakokinetyka preparatów liposomowychBadania nad zachowaniem się liposomów in vivo wykazały, że

ich usuwanie z układu krwionośnego oraz biodystrybucja w orga-nizmie zależy od wielu czynników fi zykochemicznych m.in.: wiel-kości liposomów, ich wypadkowego ładunku powierzchniowego, składu lipidowego jak również dawki oraz drogi podania. Zanim lek osiągnie miejsce docelowe, musi pokonać wiele anatomicznych i fi zjologicznych barier. Liposom powinien dostać się do krwiobie-gu, uniknąć wychwycenia przez układ odpornościowy gospodarza by ostatecznie dostać się w pobliże komórek docelowych.

Krążenie wielu konwencjonalnych leków w krwiobiegu jest krót-kie, ich stężenie osiąga maksimum tuż po podaniu by po pewnym czasie zostać usuniętym z krwi przez nerki i trafi ć do moczu. Leki hydrofobowe dodatkowo są przekształcane w wątrobie w formy bardziej rozpuszczalne i trafi ają do żółci lub moczu. Stwarza to ko-nieczność zwiększania dawek leku, w celu osiągnięcia efektów tera-peutycznych, co może wiązać się z jego zwiększoną toksycznością. Brak dostarczania kierunkowanego negatywnie wpływa na zdrowe tkanki, może prowadzić do ich uszkodzenia i obumierania. Liposo-my chronią substancję leczniczą przed degradacją i zapewniają jej kierunkowe docieranie do tkanek objętych chorobą, zwiększając ich wartość terapeutyczną. Lek zamknięty w liposomach, do momen-tu jego uwolnienia, jest chroniony przed enzymami metaboliczny-mi wątroby, jak również ze względu na wielkość liposomów, przed oczyszczeniem przez nerki. Graniczna wartość średnicy cząsteczek wydalanych przez nerki wynosi około 5.5 nm, a liposomy są znacz-nie większe.

W przypadku transportu leków do guzów nowotworowych lipo-somy muszą opuścić naczynia krwionośne, przekroczyć przestrzeń dzielącą je od nowotworu (przestrzeń śródmiąższową) i dostać się do masy guza. Ściany naczyń krwionośnych otaczających guza ce-chują się nieregularną powierzchnią, są bardzo kręte, brak w ich obrębie mięśni gładkich, normalnie występujących w naczyniach krwionośnych innych tkanek, lub są one osłabione. Przepływ krwi w takich kapilarach jest powolny i nieregularny, a składniki krwi czę-sto mogą wyciekać do przestrzeni śródmiąższowej przez bardziej przepuszczalną ścianę naczynia. Dodatkowo, przenikanie przez ścianę naczyń jest mniej selektywne, przez co z naczynia mogą wy-dostawać się nawet większe cząsteczki. Jest to bardzo korzystna sytuacja dla przenoszonych przez liposomy leków. Po wniknięciu do przestrzeni śródmiąższowej liposomy wędrują na zasadzie dyfuzji przez bardziej obfi ty niż w zdrowych tkankach matrix międzykomór-kowy, zasilający guza w substancje odżywcze oraz pełniący funkcje strukturalną. Wszystko to sprawia, że farmakokinetyka leków za-mykanych w liposomach charakteryzuje się nieporównywalnie lep-szymi parametrami w porównaniu do wolnego leku, co przekłada się na efekt terapeutyczny a akumulacja leku w docelowym miejscu znacznie zmniejsza jego toksyczność.

Warto zapamiętaćOd pionierskich badań Aleca Banghama i współpracowników

nad wodnymi roztworami fosfolipidów formujących się w kuli-ste struktury minęło ponad czterdzieści lat. Przez ten czas liposo-my ewoluowały od kolejnego egzotycznego obiektu do nośnika o ogromnym potencjale, wykorzystywanym w farmacji, medycynie, diagnostyce medycznej a także weterynarii i kosmetyce.

Literatura[1] Maurer, N., Fenske, D.B., Cullis, P.R. (2001) Developments in liposomal drug

delivery systems. Expert Opinion on Biological Therapy, 1:923–947.

[2] Shegokar, R., Al Shaal, L., Mitri, K. (2011) Present status of nanoparticle re-search for treatment of Tuberculosis. Journal of Pharmacy and Pharmaceuti-cal Sciences, 14:100–116.

[3] Immordino, M.L., Dosio, F., Cattel, L. (2006). Stealth liposomes: review of the basic science, rationale, and clinical applications, existing and potential. International Journal of Nanomedicine, 1:297–315.

[4] http://passerelle.u-bourgogne.fr/publications/cav/dicobio/fiches/liposome.html Université de Bourgogne, Jean-Louis Connat.

[5] Kozubek, A., Wstęp do technologii liposomowych. Wydawnictwo Uniwer-sytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004.


– hiszpański producent maszyn do opakowań typu stickpack – z przyjemnością prezentuje swój najnowszy product: nowy model saszetkarki PH600, opracowanej specjalnie dla przemysłu farmaceutycznego, przy wykorzystaniu najnowszych osiągnięć technologicznych, zgodnie z zasadami GMP. PH600 cechują uniwersalność, wysoka szybkość pracy i niezawodność przy zachowaniu znakomitej relacji technologii do ceny.

Maszyna do stickpacków PH600 w wykonaniu farmaceutycznym spełnia wymogi GMP:

- Ultraczyste napełnianie cieczy i substancji gęstych. System CIP-SIP - Dozownik do proszków i granulatów - Nawiew laminarny - Sterylizacja folii - Udany system wizyjny - Laserowe kodowanie i nacinanie - Rozmaite systemy odbioru stickpacków - Ruch ciągnący realizowany za pomocą serwonapędu - Części stykające się z produktem wykonane ze stali nierdzewnej - Produkcja od 200 do 500 stickpacków/min. - Kompletna linia z kartoniarką lub maszyną typu flowpack - Pomoc techniczna on-line

Wyłaczny dystrybutor w Polsce:

"Trade & Consult Ltd. Sp. z o.o." Sp. k.

05-500 Stara Iwiczna, ul. Nowa 6 Tel. +48 22 250 39 52, 250 39 51, Fax +48 22 250 39 50

e-mail : [email protected], www.tradeconsult.pl

25

2/2015e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Katarzyna LindnerMarketing ManagerBusiness Penetration & Consulting Sp. z o.o.

Przemysł farmaceutyczny oraz kosmetyczny doskonale zorganizował swój lobbing, któremu ludzie nie potrafią i nie chcą się oprzeć. Z biegiem lat wydajemy coraz więcej na lekarstwa i kosmetyki. Analitycy zauważają, że statystyczny Polak kupuje rocznie ok. 34 opakowania leków, a na produkty pielęgnacyjne wydaje ponad 100 zł miesięcznie. Liczby te systematycznie rosną. W 2014 roku polski rynek aptekarski osiągnął najlepszy wynik w historii sprzedaży – a przecież po zakupy niektórych leków, dermokosmetyków czy środków pielęgnacyjnych udajemy się również do supermarketów lub na stacje benzynowe.

100 przedsiębiorstwfarmacji i kosmetyki będzie inwestować w systemy informatyczne

Z danych analitycznych BPC wynika, że wśród 100 przedsiębiorstw branży ko-Z wśród 100 przedsiębiorstw branży ko-Z

smetycznej i farmaceutycznej, które planu-ją inwestycje w IT (monitorowanych przez BPC) – 80 % wykorzystuje zintegrowany system klasy ERP. Część przedsiębiorstw planuje kompleksowo zmodernizować swoją infrastrukturę informatyczną oraz dokonać jej walidacji zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego oraz przepisami Unii Europejskiej.

„Dyrektywy kładą nacisk na zapewnie-nie bezpieczeństwa wyrobów. Wystarczy drobny błąd w systemie informatycznym, by receptura nie została prawidłowo zre-alizowana, a życie człowieka było zagro-żone. Dodatkowo, nieprawidłowo zorga-nizowane testy, niedokładne analizy, czy też niewystarczające czynności kontrolne mogą prowadzić do wycofania całej se-rii produktu z rynku, co z kolei generuje straty pieniężne i towarowe” – wskazuje

Iwona Gajda, Prezes Zarządu Business Pe-netration & Consulting.

W grupie 100 przedsiębiorstw kosme-tycznych i farmaceutycznych:• Blisko 80% przedsiębiorstw wykorzystu-

je system klasy ERP w zakresie zarządza-nia całą organizacją;

• 28 fi rm korzysta z systemów dedyko-wanych monitoringowi maszyn na pro-dukcji;

26 |


• 71 przedsiębiorstw wykorzystuje do pro-wadzenia badań własne laboratoria;

• 30% fi rm zamierza w najbliższym czasie wdrożyć system klasy MES.

Czy prawo w Polsce nakłada na producentów i dystrybutorów odpowiednie restrykcje, dzięki którym możemy czuć się bez-piecznie kupując lekarstwa lub kosmetyki?

Polskie obwarowania dotyczące produk-cji zakłada konieczność śledzenia każdego etapu technologicznego (Traceability), przez co należy rozumieć wszelkiego rodzaju do-kumentowanie i gromadzenie danych na temat przeprowadzonych czynności przy produkcji każdego produktu. Branża far-maceutyczna dodatkowo obostrzona jest koniecznością walidowania systemów in-formatycznych. Oznacza to, że żadne przed-siębiorstwo tego sektora nie może wyko-rzystywać aplikacji informatycznych bez uprzedniego sprawdzenia i potwierdzenia, że system jest bezpieczny i spełnia wymogi GMP – Dobrej Praktyki Wytwarzania. Zabieg ten jest nie tylko bardzo kosztowny (często jego cena równa się fi nansom przeznaczo-nym na system informatyczny), lecz także nym na system informatyczny), lecz także czasochłonny i absorbujący uwagę nie tylko wynajętych specjalistów w tej dziedzinie, ale również kadrę zarządzającą.

Przedsiębiorcy branży kosmetycznej wskazywali wielokrotnie konsultantom BPC o swoich przygotowaniach związanych z ko-niecznością walidacji systemów, która miała być swego czasu wprowadzona. Na chwilę obecną, systemy informatyczne obligatoryj-nie walidować muszą jedynie przedsiębior-stwa branży farmaceutycznej.

Proces walidacji składa się z poszczególnych etapów:• I - RA (Risk Analysis) - Analiza Ryzyka.

Zapis zawiera informacje na temat me-todologii oceniania i opisywania para-metrów krytycznych działania wyposa-żenia, jak i procesów technologicznych.

• II - Q (Qualifi cation) - Kwalifi kacja. Sze-reg pojedynczych czynności mających udokumentowanie poprawność instala-cji i działania urządzeń oraz ich funkcjo-nowanie prowadzi do osiągnięcia zamie-rzonych wyników.

• III - IQ (Installation Qualifi cation) Kwa-lifi kacja Instalacyjna. Weryfi kacja insta-lacji systemów, urządzeń pod kątem zgodności z projektem i wytycznymi producenta.

• IV - OQ (Operational Qualifi cation) Kwa-lifi kacja Operacyjna. Kontrola urządzeń i systemów mająca udokumentować, że funkcjonują zgodnie z pierwotnymi zało-żeniami operacyjnymi.

• V - PQ (Performance Qualifi cation) Kwa-lifi kacja Procesowa. Potwierdzenie sku-tecznego i powtarzalnego działania sys-temów i urządzeń jako całości w zwery-fi kowanych procesach i specyfi kacjach produktów.

• VI - DQ (Design Qualifi cation) Kwalifi ka-cja Projektu. Dokumentacja stwierdza-jąca, iż proponowany projekt dotyczący systemów i urządzeń jest adekwatny i odpowiedni do zamierzonego celu.

Konsultanci BPC przeprowadzili wy-wiad z Ekspertem, Dariuszem Kuzawiń-skim, który posiada szerokie doświadcze-nie w przeprowadzaniu projektów walida-cyjnych w przedsiębiorstwach. Został on zamieszczony w Raporcie Analitycznym BPC dla fi rm branży kosmetycznej oraz farmaceutycznej. Najważniejszym wnio-skiem z rozmowy jest wskazówka dla przedsiębiorców: czynności walidacyjne należy przeprowadzić już na etapie pro-jektowania systemów, co nie tylko daje gwarancję bezpieczeństwa produkowa-nych wyrobów ale i możliwość oszczęd-ności roboczogodzin przeznaczonych na przeprowadzenie walidacji.

27

2/2015e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

Ekspert zwrócił również uwagę na: • “Wytrychy” stosowane przez przedsię-

biorstwa w zakresie spełniania norm GxP;

• Podniesiony poziom ufności niektórych systemów informatycznych, dostosowa-nych do spełniania wymogów;

• Małą ilość dostępnych na rynku dostaw-ców, którzy posiadają doświadczenie w przeprowadzaniu walidacji w przed-siębiorstwach;

• Metody pracy audytorów;• Odpowiedzialność za przeprowadzenie

walidacji po stronie klienta i dostawcy systemu;

• Korzyści wynikające z prawidłowo prze-prowadzonej walidacji.

Laboratoria – newralgiczny ob-szar w przedsiębiorstwach ko-smetycznych i farmaceutycznych

Jednym z najbardziej newralgicznych obszarów w przedsiębiorstwach są labora-toria. To w nich prowadzone są badania nad nowymi produktami, tam przeprowadzane są testy i tam, w oparciu o dokumentację potwierdzającą spełnianie wymogów GMP - produkty są zwalniane do sprzedaży. W zależności od ilości produkowanego asor-tymentu, laboratoria prowadzą dziesiątki, setki, a niekiedy tysiące analiz w ciągu jed-

nego dnia. Ich wyniki defi niują m.in. poziom bezpieczeństwa dla konsumenta, jakość ba-danych wyrobów, otoczenia produkcyjnego, przydatności surowców użytych w trakcie produkcji, jak również na bieżąco śledzić lub weryfi kować każdy etap wytwarzania.

Najczęściej użytkowane laboratoria przez polskie przedsiębiorstwa:• Laboratorium Kontroli Jakości• Laboratorium badawcze.

Laboratoria wyposaża się w aparaturę pomiarowo-badawczą, dostosowaną do rodzaju wykonywanych działań. Urządze-nia te umożliwiają stosowanie wybranych przez przedsiębiorstwo metod badawczych. Wyposażenie dzieli się na: podstawowe, pomiarowo-badawcze, zapewniające bez-pieczeństwo i higienę pracy, urządzenia te-lekomunikacyjne i systemy informatyczne.

Dokumenty regulujące stosowanie za-sad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej:• Dyrektywa dotycząca dostosowania zasad

Dobrej Praktyki Laboratoryjnej do postępu technicznego, która określała harmoni-zację przepisów ustawowych, wykonaw-czych i administracyjnych odnoszących się do zasad GLP i weryfi kacji ich stosowania do zasad GLP i weryfi kacji ich stosowania na potrzeby badań materiałów chemicz-nych (1999/11/WE 8.03.1999);

• Dyrektywa dotycząca wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produk-tów leczniczych stosowanych u ludzi (2001/83/WE 6.11.2001);

• Dyrektywy dotyczące zbliżenia usta-wodawstw Państw Członkowskich UE odnoszących się do norm i protokołów analitycznych, farmakotoksylogicznych, a także klinicznych w zakresie leków go-towych oraz kontroli produktów leczni-czych (87/19/EWG 22.12.1986; 91/507/EWG 19.07.1991);

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia doty-czące kryteriów i wymogów stawianych przed przedsiębiorstwami, które wyko-nują badania substancji oraz preparatów chemicznych i kontroli ich wypełniania.

Główne cele Dobrej Praktyki Laborato-ryjnej:1. Badania prowadzone nad substancjami

i preparatami chemicznymi są porówny-walne;

2. Unikanie powielania tych samych ba-dań, co obniża koszty oraz czas realizacji zadań;

3. Przeciwdziałanie powstawaniu barier technicznych w zakresie handlu;

28 |


4. Poprawa ochrona zdrowia człowieka i środowiska.

5. Poprawa jakości wykonywanych badań, eliminacja lub maksymalne ograniczenie popełniania błędów;

6. Możliwość kontroli wykonywanych prac badawczych na każdym etapie.

Zasady Dobrej Praktyki Laboratoryjnej szczególnie obowiązują wówczas, gdy:• Dotyczą toksyczności dawki, alternatyw

mutagennych i karcynogennych, toksy-kokinetyki lub fototoksyczności;

• Istnieje potrzeba uzyskania informacji na temat właściwości produktu w kon-tekście życia i zdrowia człowieka lub bezpieczeństwa środowiskowego;

• Gdy produkt musi zostać zarejestrowany by dopuścić go do sprzedaży;

• Prowadzone są badania na zwierzętach lub in vitro przy wykorzystaniu danego preparatu.

Wymagania dla laboratoriów określo-nych w GLP dotyczą odpowiedzialności i zadań dla zarządzającego danym obiektem badawczym. Określa również takie aspekty jak Program Zapewnienia Jakości, Stadar-dowych Procedur Robocznych, gromadzenie i archiwizacja zapisów. Opisuje także jakie

wymogi stosowane są wobec pomieszczeń jednostki badawczej, aparatury pomiarowej oraz odczynników, systemów badawczych czy też sprawozdań z przeprowadzonych badań.

Jednym z najważniejszych elementów prowadzenia badań nad substancjami i preparatami chemicznymi jest archiwiza-cja dokumentów:• Harmonogram badań• Informacje źródłowe• Informacje dotyczące materiału odnie-

sienia• Standardowe Procedury Badawcze• Dane na temat kalibracji i konserwowa-

nia aparatury pomiarowej• Wykaz obowiązków, uprawnień i szko-

leń poszczególnych pracowników• Informacje dotyczące otoczenia badań• Raport przeprowadzonych kontroli

jakości• Raporty końcowe

Systemy IT w laboratoriachZaawansowane rozwiązania informa-

tyczne klasy LIMS (Laboratory Informa-tion Management Systems) wspierają i usprawniają codzienną pracę laborato-riów. Pozwalają na zautomatyzowanie obiegu dokumentów, wymiany informacji,

sprawne zarządzanie próbkami laboratoryj-nymi. W sytuacjach, gdy liczy się szybkość reakcji, wspierają podejmowanie kluczo-wych decyzji, np. gdy zajdzie ryzyko niebez-pieczeństwa dla zdrowia konsumenta i na-leży natychmiastowo wstrzymać produkcję. Ułatwiają zarządzanie kadrą laboratoryjną, surowcami, umożliwiają szybki dostęp do danych i wyszukiwanie ich. Co ważne, wspierają stosowanie procedur określo-nych podczas akredytacji oraz wymagań w obszarze zarządzania jakością (GLM, GMP, ISO 17025).

Ważną funkcją systemów informatycz-nych stosowanych w obszarze laboratorium jest możliwość kontrolowania i planowania napraw aparatury oraz urządzeń pomiaro-wych zgodnie ze wskazaniami ich producen-tów. Pozwalają na gromadzenie w formie elektronicznej informacji o specyfi kacjach technicznych, daty rozpoczęcia eksploatacji i wykonywanych napraw, wykaz pracowni-ków odpowiedzialnych i uprawnionych za daną aparaturę lub sprzęt, zapisy poszcze-gólnych kalibracji urządzeń, dane o bieżącej obsłudze, informacje o konserwacjach bie-żących lub okresowych. Prowadzenie doku-żących lub okresowych. Prowadzenie doku-mentacji dotyczącej wymienionych obsza-rów jest obowiązkiem każdego wytwórcy wyrobów chemicznych.

Przedsiębiorcy wskazują, iż wciąż na rynku brakuje skutecznych rozwiązań dedy-kowanych pracom laboratoryjnym. Według nich, w laboratoriach potrzeba fachowych funkcjonalności, które obejmują m.in. hi-storię receptur, notatki z pracy bieżącej oraz pełnych dzienników laboratoryjne z zapisami na temat know how, postępem realizacji badań etc. Systemy w ich ocenie mają służyć podniesieniu bezpieczeństwa wytwarzanych wyrobów. Dlatego muszą być zwalidowane, co w praktyce oznacza potwierdzenie spełniania warunków okre-ślanych przez GAMP 5.

Główne korzyści użytkowania systemów informatycznych w obszarze laboratorium:• Zwiększenie wydajności pracowników

laboratoriów, nie wymagające nakładu pracy i wielogodzinnego nadzoru;

• Redukcja kosztów, ograniczenie do mi-nimum czasu powstawania nowego pro-duktu;

• Poprawa precyzyjności wykonywanych prac;

• Możliwość powtarzalności pomiarów, co redukuje straty w postaci surowców;

• Spójność i porównywalność pomiarów

30 |

Klienci dokonujący zakupu produktów farmaceutycznych zwracają uwagę na

wygląd produktu, szczególnie wtedy, kiedy mają możliwość dokonania wyboru pomię-dzy produktami o takich samych właściwo-ściach leczniczych. Atrakcyjny wygląd zwięk-sza wartość produktu, podnosi jego atrak-cyjność i przyciąga uwagę klientów, co sta-nowi istotny element promocji pozwalający zyskać przewagę konkurencyjną na rynku.

Ponieważ opracowanie wyglądu produk-tu farmaceutycznego, który będzie atrakcyjny dla klientów wymaga wiele wysiłku, starań oraz nakładów fi nansowych, warto od same-go początku pamiętać o zabezpieczeniu re-zultatów takiej kreatywnej pracy tak, aby nikt nie mógł z niej bez naszej zgody korzystać.

W przypadku wyglądu produktu farma-ceutycznego najczęściej wykorzystywaną kategorią praw wyłącznych jest wzór prze-mysłowy, który pozwala uzyskać ochronę dla wyglądu produktu, oferując przy tym prostą i szybką procedurę jego uzyskiwania.

Wzór przemysłowyPrzez wzór przemysłowym rozumie się

wygląd całości lub części produktu, który został mu nadany w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorysty-kę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. W związku z tym ochroną poprzez rejestrację wzoru przemy-słowego w przypadku produktu farmaceu-

tycznego można objąć np. kształt opako-wania, kształt samego produktu, etykietę, ornamentację, kolorystykę, itd.

Warunki jakie musi spełniać wygląd produktu farmaceutycznego aby mógł być skutecznie chroniony poprzez rejestrację wzoru przemysłowego to nowość i indywi-dualny charakter. W praktyce oznacza to, że wygląd produktu musi różnić się od tego co do tej pory było znane na rynku, na tyle, aby wywoływało odmienne ogólne wrażenie na użytkowniku takich produktów.

Utrzymywanie w tajemnicyDla skutecznej ochrony wyglądu pro-

duktu farmaceutycznego poprzez jego rejestrację jako wzoru przemysłowego, kluczowe znaczenie będzie miało utrzy-manie go w tajemnicy do momentu zło-żenia wniosku o rejestrację. Wygląd pro-duktu farmaceutycznego, który zostanie ujawniony, np. poprzez wprowadzenie produktu do obrotu lub umieszczenie w katalogu, ulotce reklamowej, nie będzie uważany za nowy.

Prawo niektórych krajów (w tym Polski) przewiduje wyjątek od zasady nowości, któ-ry polega na tym, że możliwa jest rejestracja wzoru przemysłowego mimo, że został on udostępniony publicznie. Musi zostać jed-nak spełniony jeden warunek, a mianowi-cie ujawnienie to musi być dokonane przez ubiegającego się o rejestrację w okresie nie

dłuższym niż dwanaście miesięcy przed zło-żeniem wniosku o rejestrację.

Należy jednak pamiętać, że nie we wszystkich krajach ten wyjątek od zasady nowości obowiązuje i przed podjęciem de-cyzji o skorzystaniu z niego bezpiecznie jest upewnić się czy prawo kraju, w którym pla-nujemy produkować lub oferować produkty farmaceutyczne taki wyjątek przewiduje.

Wyjątek od zasady nowości wydaje się być bardzo atrakcyjnym rozwiązaniem, po-zwalającym na przetestowanie czy dany wygląd produktu faktycznie sprawdzi się w warunkach rynkowych.

Należy jednak mieć na uwadze, że poza pozytywnym aspektem, korzystanie z wyjąt-ku od zasady nowości niesie za sobą pewne ryzyko. A mianowicie może się zdarzyć, że inny przedsiębiorca, świadomie bądź nie, ubiegnie nas i zarejestruje przed nami wzór przemysłowy bardzo podobny bądź nawet identyczny do wyglądu naszego produktu. W rezultacie konieczne będzie podjęcie działań prawnych w celu unieważnienia re-jestracji takiego wzoru przemysłowego, co jest czasochłonne, wymaga zgromadzenia odpowiednich dowodów i generuje dodat-kowe koszty.

Uwzględniając powyższe zagrożenie, warto dobrze rozważyć decyzję o skorzysta-niu z wyjątku od zasady nowości i ocenić

Ochrona prawna wyglądu produktu farmaceutycznego

W przypadku produktów farmaceutycznych niewątpliwie najistotniejsze znaczenie mają właściwości lecznicze danego produktu, ponieważ przede wszystkim ze względu na te właściwości klienci dokonują ich zakupu. Warto jednak pamiętać, że poza właściwościami leczniczymi, niezmiernie ważną rolę odgrywa również wygląd produktu farmaceutycznego.

Joanna Piłka Rzecznik patentowy, Patpol Kancelaria Patentowa sp. z o.o.


31

czy jesteśmy gotowi ponieść ryzyko jakie się z tym wiąże.

Przykłady zarejestrowanychwzorów przemysłowych

Przedsiębiorcy działający w branży far-maceutycznej chronią wygląd produktu poprzez rejestrację wzorów przemysło-wych głównie dla opakowań produktów, ale również etykiet, kolorystyki czy kształ-tu produktu.

Przykłady wzorów przemysłowych zare-jestrowanych w odniesieniu do produktów farmaceutycznych zostały pokazane poniżej.

Tabletki

Wzór wspólnotowy nr 000017454-0001Źródło: oami.europa.eu



Kształt urządzenia



reklama

32 |

Kształt opakowania

Międzynarodowy wzór przemysłowy nr DM/058702Źródło: wipo.int

Międzynarodowy wzór przemysłowy nr DM/ 059123Źródło: wipo.int

Kształt i kolorystyka opakowania



Kolorystyka i ornamentacja






Rejestracja wzoru przemysłowego

Ochrona wynikająca z rejestracji wzoru przemysłowego jest ograniczona do określo-nego terytorium (jest to zwykle terytorium danego państwa lub regionu). Aby uzyskać

ochronę dla wyglądu produktu farmaceu-tycznego należy złożyć wniosek o rejestrację wzoru przemysłowego w urzędzie ds. wła-sności intelektualnej właściwym dla teryto-rium, na którym wzór ma być chroniony.

W związku z tym podejmując decyzję o ochronie wyglądu produktu farmaceu-tycznego poprzez rejestrację wzoru prze-mysłowego należy się zastanowić, na jakim terytorium planujemy oferować produkt. W zależności od terytorium na jakie się zde-cydujemy, będziemy mieć do wyboru nastę-pujące tryby: krajowym, wspólnotowym lub międzynarodowym.

Na terytorium Polski ochronę wyglądu produktu farmaceutycznego poprzez reje-strację wzoru przemysłowego można uzy-skać zarówno w trybie krajowym, wspólno-towym jak i międzynarodowym.

Jeżeli wzór ma być chroniony wyłącznie na terytorium w Polski to należy dokonać rejestracji wzoru w Urzędzie Patentowym RP. Z kolei jeśli poza Polską interesują nas kraje członkowskie Unii Europejskiej, to należy dokonać rejestracji wzoru wspól-notowego w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) mającym siedzibę w Hiszpanii.

Natomiast w przypadku gdy planowana jest produkcja lub oferowanie produktu far-maceutycznego również na innych rynkach niż Polska czy kraje członkowskie Unii Euro-pejskiej, to możliwe są dwa tryby: krajowy i międzynarodowy.

W trybie międzynarodowym, tzw. sys-W trybie międzynarodowym, tzw. sys-tem haski, można uzyskać ochronę dla kra-jów które przystąpiły do tego systemu, a są to Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Botswana, Brunei, Czarno-góra, Egipt, Gruzja, Ghana, Islandia, Japonia, Kirgistan, Lichtenstein, Macedonia, Mołda-wia, Mongolia, Namibia, Oman, Republika Korei, Rwanda, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Serbia, Singapur, Szwajcaria, Syria, Tadżykistan, Tunezja, Turcja, Ukraina, USA czy Afrykańska Organizacja własności przemysłowej. O ochronę w trybie między-narodowym należy się ubiegać w Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) mającej siedzibę w Szwajcarii.

Jeśli kraj w którym konieczne jest uzy-skanie ochrony, nie został wymieniony po-wyżej, to pozostaje krajowy tryb rejestracji wzoru przemysłowego.

Korzyści z rejestracji wzoru przemysłowego

Rejestracja wzoru przemysłowego w Polsce lub Unii Europejskiej daje wy-łączność na korzystanie z niego w sposób


33

reklama_lewaco_09.2014_farmacja_w2druk.indd 1 2014-09-10 16:06:22

zarobkowy lub zawodowy przez okres 25 lat, i obejmuje m.in. prawo zakazywania wytwarzania, używania, oferowania, wpro-wadzania do obrotu, importu czy eksportu, produktów wytworzonych według wzoru.

Ochrona wynikająca z zarejestrowa-nia wzoru przemysłowego obejmuje każdy wzór, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wra-żenia, biorąc pod uwagę zakres swobody twórczej przy opracowywaniu wzoru. Tak zdefi niowany zakres ochrony umożliwia sprzeciwianie się przez właściciela wzoru wprowadzaniu na rynek produktów, które stanowią dokładne kopie zarejestrowanego wzoru przemysłowego ale również produk-tów podobnych jeśli wywołują takie samo ogólnego wrażenie co zarejestrowany wzór przemysłowy.

Ponadto, zarejestrowany wzór przemy-słowy jest istotną wartością niematerialną przedsiębiorstwa, stanowiąc jeden z akty-wów podnoszących jego wartość.

Zarejestrowany wzór przemysłowy może być także przedmiotem sprzedaży lub

licencji, a więc stanowić dodatkowe źródło dochodu dla przedsiębiorcy.

Właściciel zarejestrowanego wzoru przemysłowego może udzielić osobie trze-ciej licencji na korzystanie z tego wzoru na określonych warunkach.

Warunki korzystania z zarejestrowane-go wzoru przemysłowego są uzgadniane przez zainteresowane strony a następnie są szczegółowo sprecyzowane w umowie li-cencyjnej. Treść umowy licencyjnej defi niuje zwykle terytorium, na jakim licencjobiorca może korzystać z zarejestrowanego wzoru przemysłowego, okres czasu na jaki licencja jest udzielana, a także czy jest to licencja wyłączna czy też niewyłączna.

Zagrożenia wynikające z braku ochrony

Przedsiębiorca, który nie chroni wyglądu produktu, naraża się na ryzyko nieupraw-nionego wprowadzenia przez konkurenta do obrotu produktu wyglądającego iden-tycznie lub łudząco podobnie. Takie nie-uczciwe działanie konkurenta niesie za sobą

ryzyko wprowadzenia w błąd potencjalnych klientów, którzy mogą być przekonani że nabywając dany produkt farmaceutyczne-go, otrzymują towar oryginalny pochodzący od określonego producenta. Może to wpły-nąć na zmniejszenie zysków przedsiębior-stwa, a także jeśli produkty konkurencji są gorszej jakości może zaszkodzić renomie przedsiębiorcy.

Brak zarejestrowanego wzoru przemy-słowego powoduje, że działania prawne wobec konkurenta wprowadzającego do obrotu towary wyglądające identycznie lub łudząco podobnie, są dużo trudniejsze i bardziej kosztowne, ponieważ koniecz-ne jest przeprowadzenie czasochłonnego i kosztownego postępowania dowodowego.

Tymczasem w wyniku rejestracji wzoru przemysłowego otrzymujemy świadectwo rejestracji, które potwierdza nasze prawa i określa zakres ochrony co usprawnia przebieg postępowania w przypadku naruszenia prawa do zarejestrowanego wzoru przemysłowego.

reklama

34 |

Biznes farmaceutyczny należy do tzw. sektora regulowanego. Rygoryzm jakim jest objęty ten sektor wynika po pierwsze

z tego, iż przedmiotem jego działalności jest ochrona zdrowia i ży-cia ludzkiego. Tym samym takie kwestie jak np. bezpieczeństwo wytwarzania i stosowania produktów leczniczych, ich reklama czy badania kliniczne są objęte specyfi cznymi regulacjami, które mają na celu wzmożenie kontroli i nadzoru nad działalnością fi rm farma-ceutycznych. Po drugie, w większości krajów, w tym także w Polsce, wydatki na ochronę zdrowia są fi nansowane lub współfi nansowane z środków publicznych, a to oznacza, że dysponent tych środków jest zainteresowany w regulowaniu szczegółowych zasad ich wydat-kowania. Po trzecie, specyfi ka biznesu farmaceutycznego, wymaga kowania. Po trzecie, specyfi ka biznesu farmaceutycznego, wymaga kontaktów z urzędnikami administracji publicznej np. w procesie re-jestracji czy refundacji produktów leczniczych, co sprawia że relacje te są objęte szczególną uwagą organów ochrony prawa. Wreszcie, lekarze, do których głównie jest kierowana reklama produktów lecz-niczych, jako dysponenci środków publicznych, w zakresie przepi-sywania produktów leczniczych, są traktowani jako osoby pełniące funkcję publiczną.

Wskazana powyżej specyfi ka sektora farmaceutycznego spra-wia, ze podmioty istniejące na tym rynku przykładają szczególną uwagę do budowania skutecznych systemów compliance, których celem jest ograniczenie ryzyk związanych z prowadzeniem biznesu farmaceutycznego. Systemy te koncentrują się szczególnie na po-dejmowaniu działań prewencyjnych, których zadaniem jest zapobie-ganie występowaniu zachowań ryzykownych, poprzez:• wyodrębnienie funkcji compliance• wprowadzanie szczegółowych procedur czy instrukcji regulują-

cych prowadzenie poszczególnych aktywności• podejmowanie działań edukacyjnych (szkolenia i warsztaty dla

pracowników i kontrahentów)• prowadzenie przeglądów i audytów mających na celu zidentyfi ko-

wanie obszarów ryzykownych i wdrożenie działań naprawczych.

Patrząc na specyfi kę branży farmaceutycznej, działania com-pliance koncentrują się wokół 3 zasadniczych obszarów compliance:• wytwarzania i kontroli jakości produktów leczniczych

• reklamy produktów leczniczych• korupcji.

W naszym artykule postanowiliśmy skoncentrować się na dwóch zagadnieniach – reklamie i korupcji, gdyż właśnie w obszarze sze-roko pojętej reklamy produktów farmaceutycznych występuje naj-więcej nadużyć, którym mają zapobiegać działania podejmowane w ramach systemów compliance.

W branży medycznej natomiast istotnym czynnikiem wpływają-cym na stopień obciążenia ryzykiem prawnym działalności przed-siębiorców jest aktywność organów ścigania oraz aktualna ideolo-gia stosowania prawa karnego. Organami ścigania prowadzącymi postępowania w sprawach dotyczących relacji pomiędzy lekarzami/postępowania w sprawach dotyczących relacji pomiędzy lekarzami/pracownikami służby zdrowia a fi rmami z branży medycznej są: • policja• prokuratura• CBA i ABW• Żandarmeria Wojskowa.Obserwacja aktywności organów ścigania wskazuje na: • trwającą „ofensywę” przeciwko podmiotom branży medycznej• gwałtowny wzrost ilości postępowań toczonych z udziałem lub

przeciwko pracownikom fi rm branży medycznej• restrykcyjną wykładnię obowiązujących przepisów prawnych.

Główne obszary regulacji compliance w firmie farmaceutycznej

Najczęściej regulacje compliance w fi rmie farmaceutycznej do-tyczą:• reklamy produktów leczniczych• tzw. reklamy korporacyjnej, czyli działań o charakterze niepro-

mocyjnym (edukacja)• relacji z instytucjami ochrony zdrowia• relacji z podmiotami współpracującymi (agencje reklamowe,

fi rmy badawcze)• relacji z organizacjami pacjentów• dawn raids – procedur wprowadzanych na wypadek kontroli• zasad przestrzegania prawa konkurencji• stosunków pracy (np. mobbing).

Compliance w branży

farmaceutycznej

dr Anna Partyka-Opiela, Senior Associate i Maciej Żelewski, Associate w Praktyce Life Sciences kancelarii Domański Zakrzewski Palinka


35

Reklama Z jednej strony przedsiębiorcy farmaceutyczni zostali ograni-

czeni w prowadzeniu działalności marketingowej, poprzez wy-znaczenie ścisłych ram, w których mogą stosować limitowane narzędzia marketingowe. Z drugiej - etyczna strona tego biznesu zobowiązuje ich do prowadzenia działań, które będą zmierzały do zwiększenia poziomu edukacji środowiska medycznego i pacjen-tów, a tym samym przyczynią się do rozszerzenia świadomości co do zagrożeń zdrowia oraz profi laktyki. I tutaj pojawia się pierwszy problem – jak pogodzić, a jednocześnie oddzielić działania o cha-rakterze typowo marketingowym, a więc mające w efekcie końco-wym przynieść wzrost przychodu/sprzedaży z działaniami, których celem jest wzrost świadomości pacjenta (edukacja) co do sposobu leczenia danego schorzenia, zapobiegania mu czy też profi laktyki? Problem jest tym większy, że wymienione powyżej działania, za-równo te charakterze promocyjnym jak i niepromocyjnym, są de facto wykonywane lub koordynowane przez te same osoby, czyli przedstawicieli medycznych.

Działania promocyjneArt. 52 Prawa farmaceutycznego1

1. Reklamą produktu leczniczego jest działalność polegająca na in-formowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu lecznicze-go, mająca na celu zwiększenie: liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych.

2. Reklama, o której mowa w ust. 1, obejmuje w szczególności:1) reklamę produktu leczniczego kierowaną do publicznej wiadomości;

2) reklamę produktu leczniczego kierowaną do osób uprawnionych do wystawiania recept lub osób prowadzących obrót produktami leczniczymi;

3) odwiedzanie osób uprawnionych do wystawiania recept lub osób prowadzących obrót produktami leczniczymi przez przed-stawicieli handlowych lub medycznych;

4) dostarczanie próbek produktów leczniczych;5) sponsorowanie spotkań promocyjnych dla osób upoważnionych

do wystawiania recept lub osób prowadzących obrót produktami leczniczymi;

6) sponsorowanie konferencji, zjazdów i kongresów naukowych dla osób upoważnionych do wystawiania recept lub osób prowadzą-cych obrót produktami leczniczymi.

Art. 58. Prawa farmaceutycznego1. Zabrania się kierowania do osób uprawnionych do wystawiania

recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, ofero-waniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów i różnych ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i fi nansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel tego spotkania.

2. Zabrania się przyjmowania korzyści, o których mowa w ust. 1.3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą dawania lub przyjmowania

przedmiotów o wartości materialnej nieprzekraczającej kwoty 100 złotych, związanych z praktyką medyczną lub farmaceu-tyczną, opatrzonych znakiem reklamującym daną fi rmę lub produkt leczniczy.

Aparatura analityczna. Wyposażenie laboratoriów.

KONTAKT

[email protected]. +48 22 646 26 60

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

www.anchem.pl

Tandemowy spektrometr mas Q Exactive™ Focus Orbitrap™ - wysoka rozdzielczość na wyciągnięcie ręki

Spektrometr mas Q Exactive™ Focus łączy w sobie możliwość wyboru jonu prekursora z wysoką rozdzielczością i detekcją dokładnej masy jednocześnie uzyskując czułości lepsze od potrójnych kwadrupoli i rozdziel czo ści lepsze od spektro me t rów typu Q-TOF.

Wysoka wydajność � wyjątkowa czułość dzięki wyższej selektywności, która eliminuje szumy

dając jeszcze niższe granice wykrywalności i oznaczalności

� szybkość skanowania zapewnia pełną kompatybilność z szybką chromatografią i umozliwia screening dużej ilości analitów w krótkim czasie

� realna rozdzielczość znacznie przewyższa możliwości aparatów typu QTOF zapewniając pewniejszą identyfikację z potwierdzeniem

� wyjątkowo szeroki zakres dynamiczny

� data dependent MS/MS – fullscan w połączeniu z programowaną fragmentacją MS/MS dla najwyższej szybkości skanowania i wydajności

� data independent aquisition (vDIA) – do screeningu i oznaczeń ilościowych nieznanych substancji

� monitorowanie wybranego jonu (SIM) dla uzyskania najwyższej czułości

� równoczesne monitorowanie reakcji (PRM) dla wysokiej selektywności, dużej ilości analitów i jednoznacznego potwierdzenia identyfikacji

Wyjątkowa elastycznośćUnikalna hybryda konfiguracji kwadrupolOrbitrap umożliwia prowadzenie screeningu znanych i nieznanych związków z opcją identyfikacji i potwierdzenia. Wysoka rozdzielczość może być zastosowana w kilku wariantach analizy ilościowej:

reklama

36 |

Jak widać z cytowanych na poprzedniej stronie przepisów prawa farmaceutycznego, katalog czynności o charakterze promocyjnym czy marketingowym jest mocno ograniczony, choć nie jest katalo-giem zamkniętym. Do preferowanych form („w szczególności”) dzia-łalności promocyjnej przez ustawodawcę należą m.in.:• odwiedzanie HCP’s przez przedstawicieli medycznych i farma-

ceutycznych• wręczanie dozwolonych upominków• sponsoring udziału w konferencjach i wydarzeniach naukowych• organizowanie spotkań promocyjnych• dostarczanie próbek produktów leczniczych.

Działania niepromocyjneJak wspomnieliśmy powyżej, od działań o charakterze promo-

cyjnym (reklama kierowana do HCP’s) należy odróżnić te aktywno-ści, które są wykonywane przez fi rmy farmaceutyczne z udziałem lekarzy lub farmaceutów, a które nie mają charakteru promocyj-nego, a więc ich celem nie jest zachęcenie lekarza czy farmaceuty do zastosowania danego produktu leczniczego, a jedynie edukacja lekarzy lub pacjentów oraz np. zapobieganie występowaniu danych schorzeń. Oczywiście udział danej fi rmy w fi nansowaniu tego typu działań ostatecznie ma także na celu promocję pozytywnego wize-runku fi rmy - jako organizacji, której celem jest dobro pacjenta oraz promocja zdrowia.

Do działań o charakterze niepromocyjnym można zaliczyć np.:• prowadzenie programów edukacyjnych• organizację badań przesiewowych (tzw. białe soboty)• darowizny (lekowe, rzeczowe czy pieniężne).

Wszystkie tego typu działania, niezależnie od ich efektu – pro-mocyjnego czy niepromocyjnego, powinny być szczegółowo uregu-lowane procedurami. Jest to podyktowane nie tylko wymogami pra-wa farmaceutycznego, w szczególności zakazem przekazywania ko-rzyści (art. 58 Prawa farmaceutycznego w zw. z art. 52 ust. 2 ustawy rzyści (art. 58 Prawa farmaceutycznego w zw. z art. 52 ust. 2 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznacze-nia żywieniowego oraz wyrobów medycznych2), ale także obowiąz-kiem zapewnienia lekarzowi swobody przepisywania leku, zgodnie z zasadami etyki zawodowej lub możliwością uznania lekarza za osobę pełniącą funkcję publiczną na gruncie polskiego Kodeksu kar-nego (art. 115 par. 3 i art. 229 KK) oraz przepisów zagranicznych (FCPA, The Bribery Act).

Reklama produktów leczniczych a korupcja

Jak zostało wspomniane powyżej, z rozwojem rynku farma-ceutycznego, wzrasta zainteresowanie organów ścigania (Cen-tralnego Biura Śledczego, policji czy prokuratury) kontaktami przedstawicieli fi rm farmaceutycznych z lekarzami. Lekarz trak-towany jest jako funkcjonariusz publiczny. Jako dyspozytariusz „państwowych” pieniędzy jest on poddany wszelkim rygorom prawa dotyczącym sprzedajności lub przekupstwa (korupcji). Innymi słowy, każda jego decyzja dotycząca zaordynowania pa-cjentowi produktu leczniczego podlegającego refundacji (czyli po prostu „dopłacie”) z budżetu państwa jest poddawana analizie z kilku punktów widzenia:• czy była oparta na obiektywnych medycznych przesłankach

(legalna)? A jeśli nie →• czy była związana z przyjęciem korzyści majątkowej lub osobi-

stej (nielegalna).

Problem pojawia się wówczas, gdy decyzja związana z pełnie-niem funkcji publicznej, jest podjęta pod wpływem korzyści mająt-kowej (przekazanej np. w postaci nierynkowego wynagrodzenia za wykonaną usługę) lub osobistej (np. w postaci ułatwienia w zdoby-ciu punktów edukacyjnych). Ponieważ celem państwa jest ochrona obiektywizmu osób pełniących funkcje publiczne i zaufania spo-łecznego do rzetelności instytucji państwowych, przyjecie korzyści, która wpływa na stronnicze działanie zostało uznane za naruszenie norm prawa. W przypadku rynku farmaceutycznego, ustawodawca poszedł o krok dalej, ograniczając formy promocji i dozwolonych korzyści, które mogą być kierowane do lekarzy do wyraźnie wskaza-nych w Prawie farmaceutycznym.

Płynność granicy między tym co legalne, a tym co nielegalne, swoista medialna nagonka na fi rmy farmaceutyczne i ich rzeko-me lub faktyczne związki korupcyjne ze środowiskiem lekarzy oraz wreszcie, niezrozumienie oczywistej konsekwencji jaką jest połącze-nie dozwolonych form reklamy produktów leczniczych z ich sprze-dażą sprawia, że fi rmy farmaceutyczne oraz lekarze są pod szczegól-nym nadzorem organów ścigania.

Reasumując – wszystkie działania które są formą dozwolonej re-klamy np. sponsoring konferencji naukowych, spotkania promocyj-ne, dostarczanie próbek leków w swym założeniu mają prowadzić do wzrostu sprzedaży, natomiast ten wzrost nie może być wynikiem otrzymanej przez lekarza korzyści, a jedynie wynikiem jego obiek-tywnej decyzji terapeutycznej, którą podjął na podstawie informacji (medycznych) które otrzymał w ramach reklamy.

Jeżeli jednak:• działania reklamowe są prowadzone niezgodnie z prawem np.

sponsorowanie udziału lekarzy w wydarzeniach, które nie mają charakteru naukowego, a jedynie rozrywkowo-turystyczny (ina-czej: przyjmowanie i oferowanie korzyści majątkowej lub osobi-stej w związku z pełnieniem funkcji publicznej),

• działania reklamowe są co prawda zgodne z prawem np. przeka-zanie przedmiotu związanego z praktyką do 100 zł, ale przekazy-zanie przedmiotu związanego z praktyką do 100 zł, ale przekazy-wane są w zamian za przepisanie leku – mają charakter transakcji „ja Ci dam upominek/sponsoring/itp., a ty mi przepiszesz lek”,

to w efekcie istnieje prawdopodobieństwo uznania, że mamy do czynienia z procederem, który może zostać uznany za korupcję.

W praktyce, ze względu na powyższe uwarunkowania, i często w oparciu o wzorce korporacyjne, krajowe procedury compliance określają:• zasady kontaktów przedstawicieli medycznych z lekarzami

i z innymi pracownikami ochrony zdrowia• zasady wręczania materiałów marketingowych, próbek i prezen-

tów• zasady odwiedzin• zasady zawierania umów• limity wynagrodzeń (z reguły w oparciu o tzw. godziwą wartość

rynkową, fair market value)• kwestie uczciwości i rzetelności marketingowej, oraz • inne zasady antykorupcyjne.

Promocja i światowe przepisy antykorupcyjneRyzyko uznania działań promocyjnych za powiązane z korupcją

jest szczególnie istotne dla przedsiębiorców mających powiązania ze Stanami Zjednoczonymi. Wprowadzone w latach siedemdziesią-tych przepisy, znane popularnie jako Forreign Corrupt Practices Act (lub FCPA), jednoznacznie zakazują amerykańskim przedsiębiorcom

Your Vacuum Drying Specialist

Agent w PolsceI.E.S International Polska Sp. z o.o.ul. Raszyńska 13 - 05-500 PiasecznoTel. (22) 702 94 [email protected] - www.ies.plwww.italvacuum.com

Frankfurt nad Menem15 - 19 czerwca

Stoisko B44, hala 4.0

CosmoDry® System

Saurus939MULTISPRAY® Cabinet DryerCRIOX SystemPlanex® System


37

składania lub nakłaniania do działań korupcyjnych poza granicami Stanów Zjednoczonych.

Już na samym wstępie należy zauważyć, że termin „amerykański przedsiębiorca” jest traktowany wyjątkowo szeroko. Zarówno de-fi nicja podmiotu przepisów jak i jego interpretacja przyjęta przez amerykańskie władze są bardzo otwarte i odnoszą się do podmio-tów notowanych na amerykańskich giełdach papierów wartościo-wych, spółek inkorporowanych w USA, ale również do każdego innego przedsiębiorcy, który biznesowo jest powiązany ze Stana-mi Zjednoczonymi. W ekstremalnych przypadkach nawet płatność w USD, spedycja towaru przez terytorium USA lub sprzedaż do ame-rykańskich kontrahentów może być uznana za takie powiązanie.

Najistotniejszy dla tematu compliance w Polsce jest jednak fakt, że FCPA jest ustawą jak najbardziej żywą i aktywnie stosowaną. Firmy już parokrotnie zostały ukarane wielomilionowymi karami za praktyki korupcyjne, których dopuszczali się pracownicy polskich fi lii koncernów międzynarodowych. Kary liczone są w milionach USD. Tajemnicą poliszynela jest też fakt, że FBI jest aktywnie zaangażo-wane w postępowania w Polsce.

Działania compliance w kontekście odpowiedzialności przed amerykańskimi organami sprawiedliwości są istotne z dwóch wzglę-dów. Po pierwsze umożliwiają kontrolowanie działań pracowników fi rmy w celu zapobieżenia naruszeniom polskich jak i amerykań-skich przepisów antykorupcyjnych. Po drugie, mocny system com-pliance pozwala fi rmom uniknąć odpowiedzialności fi nansowej za indywidualne działania jej pracowników. Wprowadzane procedury systemu monitoringu pomagają dowieść, że spółka nie działała ce-lowo i nie jest odpowiedzialna za naruszenie przepisów.

Compliance a prawo ochrony konkurencjiPolityka compliance jest również istotna z punktu widzenia prze-

pisów ochrony konkurencji i antymonopolowych. Ponieważ wska-zane przepisy odnoszą się do sposobu prowadzenia działalności przedsiębiorczej vis-a-vis konkurentów i innych niezależnych pod-miotów, istnieje ryzyko uznania, że porozumienia pomiędzy tymi przedsiębiorcami dążą lub nawiązują do bezprawnego wyłączenia lub naruszenia stosunku konkurencji pomiędzy nimi, na przykład poprzez ustalanie cen lub zakaz eksportu produktu.

Wprowadzenie antykonkurencyjnej polityki compliance umożli-wia nie tylko zwiększenie świadomości ryzyk prawnych w zakresie prawa konkurencji – co często stanowi piętę achillesową u przed-siębiorców, ale również lepsze kontrolowanie podejmowanych przez pracowników działań i ustalenie prawidłowych zasad komunikacji. Co więcej, wykorzystanie systemów compliance w omawianej dzie-dzinie jest wskazywane również przez Komisję Europejską, czyli eu-ropejski urząd ochrony konkurencji, jako pożądane działanie zwięk-szające bezpieczeństwo prawne przedsiębiorców.

Komunikacja Branża farmaceutyczna, jak każda inna, posiada swój specyfi cz-

ny język komunikacji. Rzecz w tym, ze dopóki język ten jest kompa-tybilny z ograniczeniami jakie nakładają specyfi czne regulacje praw-ne, przekaz jest zrozumiały zarówno dla nadawcy i odbiorcy, jak i dla podmiotu zewnętrznego (np. organu ścigania), którego ocenie czasem podlega ta komunikacja (np. w formie mailowej), to nie ma problemu ze zrozumieniem intencji i celu komunikacji. Inna sytuacja powstaje, gdy na język komunikacji „farmaceutycznej” przenosimy

Your Vacuum Drying Specialist

Agent w PolsceI.E.S International Polska Sp. z o.o.ul. Raszyńska 13 - 05-500 PiasecznoTel. (22) 702 94 [email protected] - www.ies.plwww.italvacuum.com

Frankfurt nad Menem15 - 19 czerwca

Stoisko B44, hala 4.0

CosmoDry® System

Saurus939MULTISPRAY® Cabinet DryerCRIOX SystemPlanex® SystemPlanex® System® System®

reklama

38 |

język, który choć jest uznany za dopuszczalny w innych branżach, budzi dwuznaczności podczas jego oceny w kontekście ograniczeń branżowych. Najczęściej popełniane błędy to:• przenoszenie pojęć i skrótów z branży FMCG do branży lekowej

(np. klient, deal, gratyfi kacja, inwestycja)• mieszanie kwestii reklamowo-informacyjnych z kwestiami doty-

czącymi przyjętej polityki sprzedażowej (np. „zwrot z inwestycji” w postaci wzrostu sprzedaży leków w kontekście sponsorowania udziału lekarza w konferencji)

• stosowanie wyrażeń dwuznacznych i niedopowiedzianych np. „Pan doktor jest bardzo zadowolony z udziału w kongresie i bę-dzie… wywiązywał się… sam wiesz z czego ;-)”

• bezpośrednie łączenie kwalifi kacji potencjału lekarzy z inwesty-cjami i działaniami promocyjnymi

• niedokładne czytanie korespondencji przychodzącej i bezrefl ek-syjne zatwierdzanie działań za pomocą „OK” (ryzyko zatwierdze-nia działań nielegalnych)

• nie czytanie (szczególnie przez przełożonych) korespondencji „do wiadomości” (w przypadku korespondencji zawierającej ko-munikaty, które mogą świadczyć o podjęciu działań nielegalnych – brak reakcji może być uznany za tzw. milczącą zgodę)

• wiązanie instrumentów mających na celu budowanie pozytyw-nego wizerunku fi rmy (np. badania edukacyjne) z kwestiami reklamowymi czy wzrostem sprzedaży leków (np. „10 dodatko-wych, wypełnionych badań edu = 30 nowych opakowań).

Dlatego należy pamiętać, aby:• komunikacja była zgodna z obowiązującym prawem, w szczegól-

ności z Prawem farmaceutycznym• unikać treści niefortunnych, niejasnych, dwuznacznych• nie używać żargonu sprzedażowego, który nie jest adekwatny do

prowadzonych legalnych działań promocyjnych.

W tym zakresie, bardzo istotna jest edukacja – w szczególności odpowiednie szkolenia i warsztaty, które pozwalają pracownikom odpowiednie szkolenia i warsztaty, które pozwalają pracownikom na zrozumienie specyfi ki i niuansów komunikacji w ramach prowa-dzonej działalności farmaceutycznej

Sukces firmy farmaceutycznej a skutecznie wdrożony system compliance

Takie czynniki jak:• braki z zakresu etyki, spowodowane niedostatecznym przeszko-

leniem personelu• istnienie luk w funkcjonowaniu systemów, polityk czy procedur,• niewłaściwa kultura organizacyjna, pozwalająca na wybór drogi

„na skróty”najczęściej powodują uchybienia w zakresie zgodności działalno-ści fi rmy farmaceutycznej z ww. regułami prawnymi.

To z kolei powoduje kryzys w działalności przedsiębiorstwa, a tym samym negatywnie wpływa na wyniki komercyjne gdyż:• uchybienia w zakresie etyki doprowadzają do utraty zaufania

przez kadrę zarządzającą u decydentów• najczęściej następuje wymiana kluczowych menadżerów i we-

wnętrzny audyt compliance• pojawia się brak zaufania nowej kadry zarządzającej do pozosta-

łego personelu oraz wprowadzane są niezbędne, lecz często zbyt restrykcyjne zasady, polityki, procedury, przy jednoczesnym defi -cycie zachowania wysokiej jakości we wdrażaniu trudnych zmian

• brak jest zaufania i zrozumienia pracowników do zachodzących zmian, co powoduje zwiększoną rotację personelu

• zmiany wpływają negatywnie na wyniki spółki, spowodowane przez masowe odejścia pracowników i znaczące ograniczenia aktywności reklamowych i promocyjnych

• następuje kolejna wymiana kadry zarządzającej spowodowana pogarszającymi się wynikami fi rmy.

Tak więc postrzeganie compliance jedynie jako pliku procedur zamkniętych w segregatorach na zakurzonej półce powinno być już rzadkością. Kadra menadżerska przywiązuje coraz większą wagę do wdrożenia skutecznych systemów compliance, mając świadomość jak wielką wartość może przynieść przedsiębiorstwu skutecznie wdrożony program compliance. Do najważniejszych czynników bu-dujących ten sukces należą:• traktowanie wysokich standardów etycznych jako celu strate-

gicznego fi rmy• zbudowanie odpowiednich polityk i procedur w oparciu o prze-

pisy prawa, kodeksy branżowe, wewnętrzne wymagania fi rmy• zbudowanie systemu edukacji i rozwoju kompetencji etycznych

oraz systemu regularnej weryfi kacji poziomu wiedzy• maksymalne upraszczanie w zakresie prezentowania i edukacji

z wiedzy etycznej• wprowadzenie regularnego monitoringu działań poprzez syste-

matyczne audyty i przeglądy• powierzenie nadzoru nad kwestiami compliance osobie, która

posiada odpowiedni autorytet, wiedzę, doświadczenie i wysoką pozycję w strukturze przedsiębiorstwa

• wprowadzenie skutecznych kanałów powiadamiania o nieprawi-dłowościach (tzw. czerwony telefon, ochrona osób powiadamia-jących o nieprawidłowościach)

• zbudowanie systemu kar i nagród, które będą motywować cały personel do utrzymywania wysokich standardów

• zbudowanie systemu regularnej komunikacji i wewnętrznej pro-mocji zasad etyki.mocji zasad etyki.

Najistotniejsze jest, aby system compliance został zbudowany prewencyjnie. Jego wprowadzenie wymaga czasu i uwagi, a cza-sami zmiany myślenia czy postrzegania compliance jako jednej z głównych wartości etycznych przedsiębiorstwa. W dużych przed-siębiorstwach farmaceutycznych, w szczególności tych o korzeniach międzynarodowych, system compliance jest już standardem. Często jednak bywa, ze małe i średnie fi rmy farmaceutyczne decydują się na wprowadzenie systemu compliance dopiero w sytuacji kryzysu – po ujawnieniu nieprawidłowości przez organy ścigania czy dziennikarzy.

Biorąc pod uwagę wyżej wskazane czynniki, warto zastanowić się nad jego wprowadzeniem wcześniej, aby uniknąć niepotrzeb-nych kosztów i konsekwencji. Bycie „etycznym” najzwyczajniej w świecie opłaca się, gdyż sprzyja budowaniu wizerunku solidnego i efektywnego przedsiębiorcy. W świetle powyższego, nie dziwi po-dejście polskich fi rm, które coraz częściej przekonują, że stosowa-nie się do wewnętrznych standardów, przepisów czy branżowych regulacji to dziś już nie tyle dodatek i swoista moda, co absolutna konieczność.

1 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2008, Nr 45. poz. 271 j.t., dalej „Prawo farmaceutyczne”);

2 Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznacze-nia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. Nr 122, poz. 696).


.NASZA JAKOŚĆ TWÓJ KOMFORT

www.arba-processing.comSCHWARTE MILFOR Sp. z o.o.Al. Obrońców Tobruku 3A10-092 Olsztyntel.: +48 89 522 18 02fax: +48 89 527 68 87

Biuro handlowe:tel.: +48 89 522 18 43fax: +48 89 527 68 87


NASZA JAKOŚĆ TWÓJ KOMFORT

www.arba-processing.comSCHWARTE MILFOR Sp. z o.o.Al. Obrońców Tobruku 3A10-092 Olsztyntel.: +48 89 522 18 02fax: +48 89 527 68 87

Biuro handlowe:tel.: +48 89 522 18 43fax: +48 89 527 68 87


40 |

ISL Innowacyjne Systemy Logistyczne Sp. z o.o.

1 000 operacji/hSzybka komplementacja farmaceutyków


Firma ISL proponuje innowacyjny sys-tem do szybkiej kompletacji zamówień

oparty o regał Rotomat. Jeden pracownik magazynu może bowiem wykonać do 1 000 operacji na godzinę!

Regały automatyczne już na dobre za-domowiły się w obszarze dystrybucji. Na wyróżnienie zasługują dwa typy tych roz-wiązań: karuzelowy regał ROTOMAT oraz regał Lean-Lift typu winda. Główne korzyści ich stosowania, to oszczędność powierzchni magazynowej poprzez wykorzystanie całej dostępnej wysokości hal magazynowych. Wysoka ergonomia pracy z regałami w myśl zasady „towar do człowieka”, szybkość w wydawaniu towaru, kontrola pobrań, eli-minująca pomyłki, dzięki aplikacjom umoż-liwiającym dokładne wskazanie towaru, który chcemy pobrać. Bardzo istotnym ele-

mentem podczas wdrożeń regałów jest ich możliwość integracji z zewnętrznym syste-mem klasy WMS lub ERP.

Często pojawiające się wyzwanie rodzi nowe koncepcje. Koncepcje te bazują na wykorzystanych już na rynku systemach, które po przemyślanej modyfi kacji, nawet ku zaskoczeniu stałych użytkowników za-oferować mogą ogromne możliwości. Tak jest w przypadku rozwiązania Rotomat Pharma HSP (High Speed Picking), którego podstawowym elementem są regały auto-matyczne ROTOMAT typu karuzela, dobrze znane wielu użytkownikom z branży farma-ceutycznej.

Jako rozwiązanie dedykowane do szyb-kiej kompletacji farmaceutyków, regał ROTOMAT wyposażono w specjalnie opra-cowaną listwę ledową z systemem „pick-to-

-light”. Dzięki niej operator, na każdym eta-pie procesu kompletacji informowany jest o nazwie produktu, jego lokalizacji, oraz ilości sztuk do pobrania lub odłożenia do wskazanego pojemnika, co znacznie przy-śpiesza pracę. System „pick-to-light” oferu-je wiele możliwości, które w zależności od potrzeb klienta są odpowiednio konfi guro-wane.

Dodatkowym, bardzo ważnym elemen-tem systemu Rotomat Pharma HSP jest de-dykowane oprogramowanie, które zarządza wszystkimi operacjami, bazą danych, loka-lizacją składowanych towarów, ich przyję-ciem i wydaniem, realizacją zleceń itd.

W regale automatycznym ROTOMAT półki obracają się jak wagoniki na pionowej karuzeli. Mają one wymiar dostosowany do potrzeb składowanych towarów. Jest tu moż-

Dystrybucja wyrobów farmaceutycznych to jeden z najbardziej restrykcyjnych obszarów działań obwarowanych wymaganiami prawnymi i branżowymi, regulującymi wszelkie procesy związane z obrotem lekarstwami. Istotne są tu takie czynniki jak bezpieczeństwo i kontrola. Niemniej, jak w każdej branży, tak i w tej istotne są elementy, usprawniające procesy jak np. zwiększenie efektywności kompletacji.

41


liwość wyboru szerokości, wysokości i głębo-kości półki. Można również dokonać podzia-łu półek na więcej, mniejszych lokalizacji.

Jak zatem pracuje system Rotomat Phar-ma HSP i w jaki sposób osiągamy 1 000 operacji/ godzinę?

Spływające zamówienia tworzą listę, która przekazywana jest do regału ROTOMAT czyli do magazynu farmaceuty-ków. Możliwe jest realizowanie kliku, lub kilkunastu nawet zleceń jednocześnie.

Operator wykonuje klika prostych ruchów, polegających głownie na pobraniu opa-kowań lekarstw w ilości wskazanej na wyświetlaczu, z zaznaczonego miejsca na półce, a następnie przyciśnięciu zapalonej lampki, co oznacza potwierdzenie realiza-cji zlecenia i odłożeniu farmaceutyków do wskazanego pojemnika kompletacyjnego. W momencie zakończenia zamówienia, o czym również informuje świecąca dioda, operator wymienia pojemnik na kolejny i czynności się powtarzają.

Podsumowując, szybkość operacji w rozwiązaniu regału Rotomat Pharma HSP wynika z połączenia systemu auto-matycznych regałów typu karuzela, która w ruchu obrotowym ciągłym, na wzór bę-benka rewolweru dostarcza do okna kolejne linie zamówieniowe oraz systemu wskazy-wania miejsca kompletacji tzw. “pick-to-li-ght”. Wyświetlane operatorowi niezbędne informacje tj. nazwa towaru, kod operato-ra, kierunek czynności (przyjęcie, wydanie),

ilość towaru do wydania i miejsca wysor-towania (np. pojemniki) sprawia, że proces kompletacji jest bardzo szybki.

W praktyce otrzymujemy system, który na niewielkiej powierzchni stanowi bardzo pojemny magazyn wielu różnorodnych farmaceutyków, którego stany mogą być uzupełnianie na bieżąco. Poza tym jest to system szybki w montażu, łatwy w obsłu-dze i nie drogi jeśli porównać wydajność z innymi urządzeniami stosowanymi do szybkiej kompletacji w farmacji.

Zaletą systemu Rotomat Pharma HSP jest również możliwość jego rozbudowy o kolejne regały. Może to być np. drugi re-gał Rotomat ustawiony vis a vis pierwsze-go, gdzie jeden operator może obsługiwać jednocześnie dwa regały. Można tworzyć różne kombinacje biorąc pod uwagę liczbę operatorów i ilości regałów, co oczywiście zwiększa wydajność systemu.

Należy jeszcze wspomnieć o kilku istot-nych argumentach, głównie ze względu na specyfi kę branży farmaceutycznej, jak chociażby bezpieczeństwo składowanych towarów i eliminacja pomyłek.

Konstrukcja regałów Rotomat daje możliwość bezpiecznego składowania lekarstw, zabezpieczając je przed szko-dliwym wpływem środowiska jak np. kurz, czy wilgoć. Można dostosować urządzenia do składowania lekarstw w odpowiednich warunkach środowiska, stosując klimatyzację regału. System po-siada funkcje przyporządkowania do jego obsługi zaufanym operatorom. Cały czas, dzięki specjalnemu oprogramowaniu śle-dzona jest droga lekarstw od momentu dostarczenia go na magazyn, aż po wy-danie. Przy okazji można zaznaczyć, że obie te operacje można też wykonywać praktycznie równolegle. Zatowarowanie może być prowadzone naprzemiennie z realizacją wydań.

Podkreślmy zatem raz jeszcze. Sys-tem Rotomat Pharma HSP to pojemny magazyn farmaceutyków, zajmujący niewielką powierzchnię, który jedno-cześnie jest szybkim i wydajnym syste-mem do kompletacji wielu zamówień w tym samym czasie. Zrealizowanie 1 000 operacji przez operatora na go-dzinę jest możliwe! Dodatkowo jest to znacznie tańsze rozwiązanie od innych znanych na rynku farmaceutycznym sys-temów komisjonowania.


42

Nie ma nic bardziej stałego niż zmiana, a przemysł farmaceutyczny jest tego świetnym przykładem. Spersonalizowana medycyna, internetowa sprzedaż leków czy nowe możliwości samodzielnej diagnozy sprawiają, że na naszych oczach dokonuje się rynkowy przełom. Oznacza to, że należy nieustannie obserwować funkcje, jakie pełni opakowanie farmaceutyczne. W porównaniu z pozostałymi branżami, sektor farmaceutyczny stawia przed przemysłem opakowaniowym zupełnie inne i ciągle nowe wyzwania.

Więcej niż lekarstwoTrendy w opakowaniach dla farmacji – cz. 1

Zmiany, jakie możemy zaobserwować w opakowaniach dla przemysłu farma-

ceutycznego, przede wszystkim oznaczają o wiele więcej korzyści dla klienta niż kie-dyś. Dzięki wdrażanym innowacjom zyskuje on poczucie skuteczności, niezawodności i pewności. Jak będą rozwijały się obecne trendy? Jaką wartość dodaną w przyszło-ści zaoferuje opakowanie farmaceutyczne? Jak może ono pozytywnie wpłynąć na wi-zerunek producenta środków farmaceu-tycznych? Użytkownikowi ma zapewnić: bezpieczeństwo i niezawodność. Firma BSC Pharmacenter, jako kompleksowy do-stawca z zapleczem technologicznym na światowym poziomie, wskazuje sposoby osiągnięcia tego celu o których napiszemy

w serii kolejnych publikacji. Od produktów farmaceutycznych zależy zdrowie i życie ludzkie, dlatego również ich opakowania muszą odpowiadać najwyższym standardom bezpieczeństwa. Rozbudowa parku maszy-nowego w BSC Pharmacenter w Poznaniu pokazuje, jak duże jest tempo specjalizacji w tym zakresie. Jednocześnie opakowanie za-czyna odgrywać w branży farmaceutycznej rolę istotnego narzędzia marketingowego w segmencie OTC. BSC Pharmacenter zapew-nia kompleksową ofertę, wykorzystuje swo-je know-how z różnych dziedzin, obsługuje wiele branż i działa interdyscyplinarnie – za-równo w zakresie rozwoju, jak i projektowa-nia oraz produkcji opakowań. W ten sposób ma znaczący wkład w sukces marek farma-

ceutycznych. Jak zmieniają się wymagania stawiane opakowaniom środków farmaceu-tycznych – tych sprzedawanych na receptę i ogólnodostępnych? Przede wszystkim no-woczesne opakowania farmaceutyczne są praktycznie niemożliwe do podrobienia. Dzięki specjalnym systemom zabezpieczeń można w znacznym stopniu ograniczyć proceder wprowadzania do obrotu sfałszo-wanych wyrobów leczniczych. Prezentuje-my niektóre spośród najnowszych trendów i technologii, które zabezpieczają opakowa-nia farmaceutyczne przed podrabianiem. W jaki sposób opakowanie może wpływać na sprzedaż środków farmaceutycznych? W tym artykule pokazujemy różne scenariu-sze i rozwiązania.

e-wydanie do pobrania na: www.farmacom.com.pl

43

2/2015

Co mówi ulotka? Integralna ulotka połączona z opakowaniem jest praktycznym, szybkim i skutecznym narzędziem, które pozwala na przekaz informacji związanych z opakowanym produktem. Tak zintegrowana ulotka jest nie tylko estetyczna ale stanowi również wartość dodaną do produktu

Unijne wytyczne dotyczące czytelności określają, że wielkości czcionki tekstu ulotek dołączanych do opakowań leków powinna wynosić co najmniej 9 punktów

Internet zmienia świat farmaceutyczny

Leki generyczne, handel wysyłkowy przez Internet, wygasające patenty – to już od dawna nie jedyne wyzwania, z jakimi mu-szą mierzyć się producenci środków farma-ceutycznych. Wielu pacjentów szuka porad na portalach społecznościowych zamiast u lekarza. Z tego względu konkretne pozy-cjonowanie marki staje się dla fi rmy far-maceutycznej coraz ważniejsze. Co więcej, produkty muszą mieć wartość dodaną, by odróżnić się od konkurencji.

W tym wszystkim istotną rolę odgry-wa opakowanie. Co ważne – opakowanie, w którym znajduje się niewłaściwa ulotka, może przyczynić się do śmierci pacjenta. Producent opakowań, którego wyroby są wadliwe i który nie może odpowiednio udokumentować procesu ich produkcji i dystrybucji, nie jest właściwym partnerem dla fi rmy farmaceutycznej. Co by się stało, gdyby stwierdzono, że produkcja opako-wań nie odbywała się zgodnie z dobrymi praktykami produkcyjnymi i higienicznymi (GMP, GHP)? Jak pokazują liczne przykłady, proces ten nie może się obyć bez zachowania trzech ważnych aspektów: bezpieczeństwa, jakości i pewności, zwłaszcza że z roku na rok wymagania są coraz wyższe. Na przy-kład unijne wytyczne dotyczące czytelno-ści (tzw. Readability Guidline) określają, że wielkość czcionki tekstu ulotek dołączanych do opakowań leków powinna wynosić co najmniej 9 punktów. Odpowiada to literom o wysokości prawie 2 mm i znacząco zwięk-sza czytelność oraz dostępność przekazywa-nych pacjentowi informacji. Jest niemal pew-ne, że w przyszłości producenci opakowań farmaceutycznych będą musieli oferować znacznie więcej, aby jednocześnie sprostać nowym wymogom prawnym i pozostać kon-kurencyjnymi. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest postępujące usamodzielnie-nie się pacjentów, którzy w czasach cyfryzacji prawdopodobnie ufają bardziej Internetowi niż swojemu lekarzowi. Już dziś wielu z nich szuka informacji najpierw w sieci, a dopiero w dalszej kolejności u specjalisty. Dlatego wła-śnie zaufanie jest tak istotnym aspektem dla zapewnienia długofalowego sukcesu fi rmom farmaceutycznym. Do tego dochodzi większa przejrzystość i wiarygodność – wartości waż-ne dla wizerunku marki, które muszą znaleźć odzwierciedlenie także w opakowaniu.

Wirtualne zdrowieSukces nowych mediów sprawił, że –

niezależnie od grupy wiekowej – rośnie tendencja do autodiagnozy. Łatwy dostęp

do informacji w Internecie prowadzi do tego, że coraz więcej pacjentów stawia so-bie diagnozę, która ma z kolei przełożenie na ich dalsze decyzje w kwestii leczenia. Lekarze nie mają już monopolu na informa-cje, a pacjenci emancypują się i przyjmują postawę aktywną i krytyczną zamiast bier-nej i akceptującej. Ponieważ pacjent, który sam postawi sobie diagnozę, nie dyspo-nuje jednak ofi cjalną receptą na lek, sięga w efekcie po środki dostępne w aptekach bez recepty. Jak zatem fi rma farmaceutycz-na może sprawić, by ten „wewnętrzny le-karz”, którego słucha pacjent, zwrócił uwa-gę na konkretny preparat danej marki?

Opakowanie wielozadanioweRozszerzenie sprzedaży preparatów lecz-

niczych o nowe kanały dystrybucji sprawia, że proceder fałszowania opakowań nasila się. Zdaniem ekspertów, już teraz, co druga oferta online jest oszustwem. Jednak dzięki nowoczesnym technikom zabezpieczeń, któ-re w prosty sposób pozwalają potwierdzić oryginalność leku, pacjent zyskuje pewność,

że nie kupił podróbki. Kolejnym zadaniem nowoczesnego opakowania jest szybkie i skuteczne przekazanie istotnych informacji o produkcie medycznym. Przykładem może być integralna ulotka połączona z opakowa-niem tak, że nie sposób jej zgubić, jedno-cześnie prezentująca informacje widoczne od razu, takie jak sposób użycia, możliwe działania niepożądane czy przeciwwskaza-nia. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest także nadrukowanie na opakowaniu kodu QR, po zeskanowaniu którego pacjent może pobrać aplikację na swojego smartfona, przypominającą mu o zażyciu medykamen-tu. Co więcej, kiedy minie termin ważności preparatu, umieszczony na opakowaniu specjalny nadrukowany pasek zabarwi się na odpowiedni kolor, ostrzegając wówczas pacjenta przed zażyciem przeterminowane-go leku lub przewożonego w niewłaściwych warunkach chłodniczych. Po zakończeniu stosowania leku pacjent wystawia produk-towi ocenę na portalach społecznościowych, co może zachęcić do zakupu kolejne osoby. I tak koło się zamyka.

44 | 44 |

Marcin Ogrodnikdyrektor ds. sprzedaży ArchiDoc SA


Dokumenty to jedno z głównych źródeł informacji w organizacji. Często za-

warte w nich dane determinują podejmo-warte w nich dane determinują podejmo-wanie najważniejszych decyzji, co wpływa na funkcjonowanie całej fi rmy. Najlepszym sposobem obniżenia kosztów i usprawnie-nia procesu zarządzania dokumentacją jest jego dostosowanie do potrzeb fi rmy farma-ceutycznej, w oparciu o posiadane przez nią zasoby i możliwości. W większości przypad-ków optymalnym rozwiązaniem okazuje się outsourcing, który pozwala zredukować wydatki z tego zakresu nawet o kilkadzie-siąt procent i jednocześnie oddelegować na zewnątrz czynności, nie związane z podsta-wową działalnością fi rmy.

Co obejmuje usługa archiwizacji?Usługa archiwizacji w modelu outso-

urcingowym polega na przejęciu przez podmiot zewnętrzny dokumentów od fi r-my farmaceutycznej, oznaczeniu ich uni-kalnymi kodami kreskowymi, rejestracji w systemie, nadaniu im kategorii archi-walnych zgodnie z obowiązującymi regu-lacjami prawnymi oraz zgromadzeniu ich w magazynie fi rmy zewnętrznej. A jak to wygląda w szczegółach?

Pierwszym etapem jest bezpieczny transport dokumentacji do centrum ope-racyjnego outsourcera. Po przyjęciu do-racyjnego outsourcera. Po przyjęciu do-kumentacji w magazynie archiwalnym, jednostki aktowe są oklejane kodami kreskowymi i rejestrowanie w systemie. Wszystko to odbywa się w oparciu o usta-lony z klientem katalog akt, czyli kryteria którymi opisywane są poszczególne rodza-je dokumentacji (tzw. metryki lub indeksy) oraz poziom rejestracji (pudło, segregator, teczka, dokument).

Jeśli proces zakłada przetworzenie na postać elektroniczną całości lub wytypowa-nej części dokumentacji, jest ona przygoto-wywana do digitalizacji. Kody kreskowe jed-nostek aktowych są korelowane z kodami kreskowymi pudeł archiwizacyjnych, które trafi ają do lokalizacji magazynowych. No-woczesny magazyn archiwalny umożliwia składowanie dokumentów w systemie tzw. wysokiego składu. Całość operacji śledzona jest w programie informatycznym, w któ-rym każdy obiekt (dokument, teczka, pudło archiwistyczne) posiada swój unikatowy kod kreskowy powiązany z informacją o za-wartości danego obiektu.

Pracownicy fi rmy farmaceutycznej otrzy-mują dostęp online do aplikacji umożliwia-jącej przeglądanie elektronicznych wersji jącej przeglądanie elektronicznych wersji dokumentów oraz zamawianie oryginałów i skanów. Zaawansowany system uwierzy-telniania oraz gradacja uprawnień użytkow-ników zapewnia dokumentom odpowiednią ochronę. Dzięki zaawansowanym opcjom raportowania system umożliwia także bie-żące monitorowanie pracy.

Usługa obejmuje także cykliczne bra-kowanie, czyli raportowanie dokumentacji, której okres przechowywania upłynął oraz bezpieczne niszczenie akt. Zasób już prze-chowywany może być systematycznie uzu-pełniany o nowe dokumenty, przejmowane na bieżąco od fi rmy farmaceutycznej.

Krok po krokuWiększość fi rm do outsourcingu przeko-

nuje się stopniowo. Odbiorcy usług najczę-ściej początkowo decydują się na wydzielenie na zewnątrz najprostszych procesów, z cza-sem rozszerzając zakres takiej współpracy.

Sama archiwizacja dokumentów coraz rzadziej występuje jako samodzielne roz-wiązanie. Najczęściej traktowana jest jako usługa towarzysząca np. obsłudze kore-

Outsourcing

zarządzania dokumentami w fi rmie farmaceutycznej

Faktury, umowy, korespondencja z klientami, dokumentacja kadrowo – płacowa to codzienność każdej firmy farmaceutycznej. Jak sprawnie zarządzać dokumentami, nie tracąc przy tym niepotrzebnie czasu i pieniędzy?

4545


spondencji przychodzącej. Coraz więcej fi rm farmaceutycznych dostrzega także korzyści z archiwizacji dokumentów zorganizowanej z archiwizacji dokumentów zorganizowanej w formie elektronicznej. Umożliwia to znacznie większą swobodę i szybkość działania, szcze-gólnie w przypadku dużych podmiotów, posia-dających oddziały na terenie całego kraju.

Elektroniczny obieg dokumentów znacz-nie redukuje koszty związane z bieżącą obsługą administracyjną fi rmy. Wyelimino-wane zostają procesy związane z drukowa-niem, przesyłaniem oraz powielaniem do-kumentów. Ponadto, przedsiębiorstwo de-cydujące się na elektroniczną wersję pism zyskuje szybszy oraz dużo sprawniejszy obieg korespondencji pomiędzy pracowni-kami, dzięki czemu skraca się czas obsługi klienta. Należy pamiętać, że sprawne za-rządzanie masową ilością korespondencji – fakturami, umowami czy reklamacjami – ma bezpośredni wpływ na efektywność działania fi rmy.

Z drugiej strony archiwizacja w formie elektronicznej zapewnia także wyższy po-ziom bezpieczeństwa dokumentu oryginal-nego. Dostęp do pojedynczego pliku zgro-madzonego w repozytorium elektronicznym jest ściśle monitorowany i kontrolowany,

a każde otwarcie dokumentu oraz zapyta-nie o wersję oryginalną jest rejestrowane.

Koszty i korzyściKażdy projekt z zakresu zarządzania

dokumentacją jest wyceniany indywidual-nie, w zależności od potrzeb fi rmy farma-ceutycznej. Koszty usługi outsourcingowej kalkulowane są w oparciu o ilość obsługi-wanych dokumentów i złożoność procesu. Na pewno widoczny jest tu efekt skali, czyli im większy wolumen dokumentacji, tym wi-doczniejsze oszczędności fi nansowe.

Firmy outsourcingowe dysponują odpo-wiednią infrastrukturą, zarówno logistycz-ną, jak i informatyczną oraz wykwalifi ko-waną kadrą pracowników. Dzięki temu zle-ceniodawca usługi nie ponosi kosztów wy-najęcia powierzchni magazynowej, zakupu i utrzymania specjalistycznych urządzeń oraz oprogramowania komputerowego, a także nie musi zatrudniać osób do obsługi archiwum. Przede wszystkim zyskuje jed-nak dostęp do know-how fi rmy zewnętrz-nej, która specjalizuje się w takiej działalno-ści. Pozwala to realizować procesy związane z obsługą dokumentów znacznie efektyw-niej i taniej. Skala możliwych oszczędności

zależy od wielkości przedsiębiorstwa, ilości operacji oraz złożoności procesów przed wdrożeniem rozwiązań fi rmy zewnętrznej.wdrożeniem rozwiązań fi rmy zewnętrznej.

Kolejną zaletą outsourcingu z zakresu za-rządzania dokumentami jest właściwa ochro-na zawartych w nich danych, zgodnie z obo-wiązującymi regulacjami prawnymi z tego zakresu. Firmy zewnętrzne są zobligowane do stosowania rygorystycznych norm bezpie-czeństwa, zarówno na płaszczyźnie fi zycznej (właściwe warunki lokalowe, odpowiednie zabezpieczenie pomieszczeń, ochrona), jak i informatycznej (szyfrowanie danych, ochro-na przed atakami z zewnątrz). Dzięki temu zleceniodawca usługi zyskuje łatwy i wygod-ny dostęp do dokumentów, nie martwiąc się o administracyjną stronę obsługi tego procesu.

Kompleksowa oferta z zakresu zarzą-dzania dokumentacją pozwala fi rmom farmaceutycznym wydzielić na zewnątrz nawet cały obszar back – offi ce i wyelimi-nować większość problemów związanych z obiegiem informacji w organizacji. Do szerszego wykorzystywania rozwiązań z tego zakresu w dużej mierze przyczynia się większa świadomość klientów, którzy coraz mniej obawiają się powierzania swo-ich dokumentów zewnętrznym dostawcom.

46 |

PGF – nowa rola dystrybutora farmaceutycznego

Z Wojciechem Kuczyńskim, wiceprezesem Polskiej Grupy Farmaceutycznej, rozmawia Robert Miller

Na czym polega współpraca PGF z producentami farmaceutycznymi?

Dziś przedsiębiorstwa stoją przed wyzwaniem jak opanować przytłaczającą liczbę informacji oraz jak zamienić je na użyteczną wiedzę. PGF przetwarza dane dotyczące miliona opakowań dzien-nie. Producenci zmagają się z podobnym wyzwaniem – potrzebują danych, aby móc świadomie analizować rynek. Nasza fi rma, mając wieloletnie doświadczenie w branży farmaceutycznej, wypracowała sprawnie funkcjonujące modele współpracy. Możemy być częścią biznesu naszych klientów, ponieważ dysponujemy odpowiednimi narzędziami i doświadczonym zespołem specjalistów, mamy także bezpośredni kontakt z aptekami. Realizujemy cele i potrzeby pro-ducentów w odniesieniu do aptek. Przy dzisiejszym tempie życia i działalności wygrywa ten, kto ma dostęp do natychmiastowych, odpowiednio przeanalizowanych danych. To właśnie oferujemy partnerom – wykorzystanie naszej wiedzy i kompetencji i pomaga-partnerom – wykorzystanie naszej wiedzy i kompetencji i pomaga-my w jej efektywnym wykorzystaniu do optymalizacji oferty.

Jak znajomość rynku aptecznego może stanowić wartość dodaną dla producentów?

Nasza fi rma funkcjonuje na rynku od ponad 20 lat, dzięki cze-mu znamy doskonale nie tylko rynek apteczny, ale również same apteki i aptekarzy z którymi współpracujemy. Jesteśmy dla nich wiarygodnym partnerem i wsparciem w prowadzeniu biznesu, po-nieważ rozumiemy ich potrzeby. Za ich pośrednictwem trafi amy do pacjentów. Dysponujemy znaczną ilością danych, które pozwalają na codzienną wnikliwą analizę rynku, niezbędną do opracowania atrakcyjnej oferty. Dla naszych klientów chcemy budować zupełnie nowe, zindywidualizowane modele biznesowe. Możemy zaoferować producentom np. realizację działań w konkretnej grupie aptek, wy-selekcjonowanej np. ze względu za specjalizację. Poza dostarcza-niem leków oferujemy realizację dystrybucji wartości, która de facto ważniejsza jest dla długoterminowego sukcesu biznesu. Dystrybucja wartości to zupełnie inny sposób komunikacji i dotyczy wszystkich poziomów dystrybucji leków. Pozwala na sprawniejsze działanie na większą skalę oraz redukcję kosztów.

Jakie narzędzia wspierające sukces sprzedażowy producentów leków oferuje PGF?

PGF to nie tylko dystrybutor, mamy doświadczenie w szeroko pojętych działaniach handlowo-marketingowych. Oferujemy usługi

standardowe oraz zindywidualizowane, jesteśmy gotowi wypraco-wać dowolny model biznesowy, w zależności od potrzeb. Wyspe-cjalizowany zespół sprzedażowy może wprowadzić na rynek nowe produkty lub podtrzymać świadomość marki będącej już w obrocie. produkty lub podtrzymać świadomość marki będącej już w obrocie. Posiadamy know-how i jesteśmy otwarci na innowacje: od kilku lat wprowadzamy usługi mające na celu ulepszanie lub uzupeł-nianie gotowych modeli biznesowych. Oferujemy szeroki wachlarz usług, począwszy od call center obsługiwanego przez przeszkolo-nych telemarketerów, poprzez wszelkiego rodzaju analizy danych sprzedażowych, a skończywszy na wyręczaniu producenta podczas wizyt przedstawicielskich – odciążając go zarówno czasowo, jak i fi nansowo.

Co stanowi przewagę konkurencyjną PGF w relacjach z producentami?

Naszą przewagą jest to, że potrafi my właściwie zidentyfi ko-wać potrzebę producenta i opracować optymalne dla niego podej-ście. Dla producenta jesteśmy wiarygodnym, szybkim i wydajnym kosztowo usługodawcą. Kwestią nadrzędną jest dla nas osiąganie wspólnie wyznaczonych celów – mamy do tego odpowiednie za-plecze oraz zasoby. Stosujemy innowacyjne podejście i elastycz-ność – jesteśmy prekursorem na rynku, wyznaczamy nowe trendy. Wytwarzanie leków to domena producentów, my natomiast mamy doświadczenie i wiedzę w dziedzinie analizy danych rynkowych, sprzedaży, marketingu i logistyki. Wysokiej klasy usługi świadczy-my już dla około 200 producentów. Są to wymagający i poważni partnerzy, dlatego – wraz ze zmieniającym się rynkiem – musimy stale poszerzać swoje kompetencje, żeby utrzymać jakość działań na niezmiennie wysokim poziomie.

Wojciech Kuczyński– wiceprezes Polskiej Grupy Farmaceutycznej


48 | 48 |

Rys. 1. Grupy procesów zarządzania projektem według PMBoK

Rys. 2. Obszary wiedzy według PMBoK

HIRCON


Często nazywany „Biblią zarządzania projektami”, PMBoK Guide (A Guide

to the Project Management Body of Know-ledge), jest istotnie jednym z bardziej kom-pletnych i rozbudowanych podręczników do zarządzania projektami. Dzieląc cykl działań projektowych na poszczególne fazy, te zaś – na dokładniejsze działania, umożliwia Pro-ject Managerom realizację założonych ce-lów w oparciu o najlepsze praktyki zebrane przez PMI (Project Management Institute). I choć PMBoK nie został utworzony z my-ślą o konkretnym obszarze rynku, jego założenia umożliwiają skuteczne: zarzą-dzanie zespołem projektowym, realizację działań i ich zamknięcie także w branży farmaceutycznej.

Specyfi ka rynku wymaga ścisłego prze-strzegania regulacji prawnych oraz wyso-kich standardów jakości wytwarzanych produktów. Implementacja metodologii za-rządzania projektami pozwala zaś na upo-rządkowanie działań projektowych i łatwiej-sze zarządzanie poszczególnymi zadaniami. PMBoK szczegółowo defi niuje wszystkie grupy procesów zarządzania, począwszy od zainicjowania projektu, aż po jego zamknię-cie. Dodatkowo obejmuje on także 10 ob-

szarów wiedzy, które skupiają najważniej-sze procesy project managementu.

Każdy projekt (przez który możemy rozumieć zespół działań, wykonywanych przez określną grupę osób, który zmierza do osiągnięcia określonego celu) jest zasadni-czo unikalny. Nawet, jeśli jest to standardo-wa procedura np. wprowadzenia produktu na rynek i była wcześniej wykonywana już wiele razy, to jednak w niemal każdym przy-padku istnieją nowe, dotąd nie procedowa-ne czynniki.

Ponieważ jest to „żywy organizm” za-leżny od wielu zmiennych, ważne jest, aby pomimo powstających w jego trakcie prze-ciwności, proces mógł przebiegać bez opóź-nień. Posługiwanie się jasnymi wytycznymi znacznie ułatwia pracę project managerom, którzy przede wszystkim muszą działać pro-aktywnie – wyprzedzać i przewidywać pro-blemy, zanim zaistnieją.

Jednymi z najistotniejszych, a jednocze-śnie często realizowanych w niewystarczają-cy sposób procesów są obszary zarządzania: ryzykiem, jakością i zakresem. To kluczowe elementy właściwego zarządzania projek-tem, bez których trudno będzie egzekwować budżet, wykonane etapy i ich jakość.

Zarządzanie zakresem, jakością i ryzykiem.

Project management w farmacji

Według danych Project Management Institute aż 37 procent prowadzonych w 2014 roku projektów zakończyło się niepowodzeniem. Wiele problemów projektowych może mieć swoje źródło już w początkowych fazach planowania, dlatego nie można pominąć kwestii zarządzania zakresem, jakością i ryzykiem zwłaszcza w projektach realizowanych w branży farmaceutycznej.

4949


Zarządzanie zakresem

Można wysunąć stwierdzenie, że zarzą-dzanie projektem nie istnieje bez zarządza-nia zakresem, ponieważ od ustalenia tego ostatniego właśnie często zależy powodze-nie całego przedsięwzięcia. Dlaczego?

– Zarządzanie zakresem polega na sze-

regu działań, dzięki który project manager

ma między innymi możliwość zweryfi ko-

wania, czy w trakcie trwania projektu nie

zostały do niego dodane nowe zadania bez

kontroli zmiany zakresu. Oczywiście istnieje

możliwość wprowadzania zmian, lecz tylko

za zgodą osób decydujących. Głównym ce-

lem jest więc określenie i kontrola celu oraz

wykonania uprzednio założonych produk-

tów. Pozwala to PM-owi utrzymać pierwotne

założenia projektowe i nie obciążać zespołu

nadprogramową pracą – mówi Mirosław Sołowiej, Project Manager w Hicron, inte-gratorze IT pracującego także dla branży life science.

Prawidłowe zarządzanie zakresem obej-muje: jego zdefi niowanie, utworzenie WBS (Work Breakdown Structure, ang. struktura podziału pracy), a w dalszej kolejności we-ryfi kację i stałą kontrolę.

Nieodłącznym elementem defi niowania zakresu projektu jest stworzenie rzetelnej analizy biznesowej. Według defi nicji poda-

wanej przez PMI analiza jest „połączeniem wiedzy, umiejętności, narzędzi i technik nie-zbędnych do”:• Jasnego określenia celów projektu,• Zdefi niowania potrzeb biznesowych,

które mają zaspokoić produkty projektu,• Określenia najlepszych rozwiązań, które

mają je spełnić,• Zidentyfi kowania, zebrania i zarządza-

nia wymaganiami interesariuszy,• Stworzenia i zaangażowania zespołu

zdolnego do realizacji tych celów.

– O tym, jak istotne jest właściwe ustale-

nie zakresu, świadczyć mogą liczby. Jak po-

daje raport PMI 2014, aż w 37% projektach

zakończonych niepowodzeniem jako główną

przyczynę wskazywano niewłaściwy proces

zebrania wymagań. Jeśli ujmiemy ten wskaź-

nik w ramy fi nansowe, możemy przyjąć, ze

na każde 1000 dolarów wydane na projekt,

aż 51 pochłania błędna analiza biznesowa i

niewłaściwie zebrane wymagania. Dla po-

równania: rok wcześniej ten sam wskaźnik

wynosił jeszcze 32%, można więc stwierdzić,

że problem ten narasta – mówi Mirosław So-łowiej z Hicron.

Do listy najczęściej pojawiających się problemów, będącym wynikiem niedokład-nie sprecyzowanego zakresu możemy zali-

czyć między innymi pływający zakres (ang. scope creep), którego efektem są coraz to nowe zadania i elementy przy jednocze-snym utrzymaniu terminów i założeń bu-dżetowych. Nadmierne rozmycie zakresu może szybko zagrozić terminowości całego projektu i zakończyć go niepowodzeniem.

Kolejną „pietą achillesową” project ma-nagementu jest brak jasnej komunikacji. Zgadywanie potrzeb często prowadzi do po-wstawania konfl iktów i nieprawidłowości, doprowadzając np. do sytuacji gdy dwóch członków zespołu pracuje nad tym samym zadaniem jednocześnie. Warto nadmienić, iż w branży farmaceutycznej czas jest nie-zwykle cenny, a każde opóźnienie może wygenerować ogromne koszty. Umiejętność skutecznej komunikacji i jej organizacji wy-daje się zatem być jedną z ważniejszych kompetencji dobrego PM-a.

Zarządzanie jakościąPojęcie jakości w farmacji jest odmienia-

ne przez wszystkie przypadki. To od jakości wytwarzanych produktów zależy ich sku-teczność i dopuszczenie do obrotu. Jak moż-na zdefi niować pojęcie jakości w projekcie? Jest to przede wszystkim stopień, w jakim spełnione zostały pierwotnie założone wy-magania. Zarządzanie jakością to proces

50 | 50 |


tworzenia mechanizmów niezbędnych do spełnienia wszystkich wymogów projektu.

Podobnie jak w przypadku innych wskaźników, PMBoK defi niuje podstawowe procesy związane z zarządzaniem jakością. Są to: • Planowanie jakości – rozumiane jako

proces identyfi kacji wymagań oraz stan-dardów istotnych dla powodzenia pro-jektu.

• Zapewnienie jakości – obejmuje audyt wymagań pod kątem wykorzystania właściwych narzędzi oraz ciągłą popra-wę procesów z tym związanych.

• Przeprowadzenie kontroli jakości – to bieżące monitorowanie oraz gromadze-nie wyników, które służą do oceny efek-tywności procesu, a także propozycje zmian podnoszących jakość.

Do zarządzania jakością wykorzystywa-ne są różnorakie narzędzia: od spotkań, poprzez analizę koszt-zysk, aż po tzw. „sió-demkę”, obejmującą diagram wpływu, dia-gram przepływów, listy, diagramy Pareto, histogramy, control charts oraz scatter dia-gram. Wszystkie te narzędzia służą optyma-lizacji procesów projektowych pod kątem

spełnienia wszystkich wymagań stawianych przed projektem.

Zarządzanie ryzykiemW zarządzaniu projektami szczególnie

cenioną cechą u project managerów jest umiejętność proaktywnego myślenia, wy-przedzającego możliwe niepowodzenia. A ponieważ niemal każdy projekt wiąże się z dozą niepewności, aby jednak móc roz-wiązywać problemy zanim jeszcze się po-jawią, warto zwrócić szczególną uwagę na zarządzanie ryzykiem.

Według PMBoK ryzyko defi niuje się jako zdarzenie losowe lub warunek, po zajściu którego obserwujemy pozytywny lub ne-gatywny wpływ na cele projektowe. „Biblia projektowa” i tu ściśle określa procesy, któ-re odpowiadają za ujęcie pełnego obrazu ryzyka projektowego.

Prace warto rozpocząć od planowania zarządzania ryzykiem. Czynności te skłania-ją project managera do rzetelnego przygo-towania procesu i działań zmierzających do zmniejszania – i o ile to możliwe – elimi-nowania zagrożeń, a także przygotowania „wyjść awaryjnych” wraz z niezbędnymi zasobami.

Kolejnym etapem jest identyfi kacja poten-cjalnych źródeł ryzyka i ich systematyzacja. Aby w pełni zgromadzić informacje o przy-czynach zagrożeń, warto skorzystać z różnych technik, np. burzy mózgów, badań ankieto-wych, analizy SWOT, czy też wsparcia eks-pertów. Zebranie jak najszerszej bazy danych pozwoli przeanalizować możliwość zaistnienia sytuacji kryzysowych w kolejnych etapach.

Defi niując obszar ryzyka projektowego, posługujemy się najczęściej analizą ilościo-wą i jakościową, pozwalając dostrzec pełne spektrum możliwych zdarzeń. Analiza jako-ściowa opiera się o oszacowanie prawdopo-dobieństwa wystąpienia oraz ewentualnych skutków ryzyk. Jest tworzona zazwyczaj z wykorzystaniem list i macierzy prawdopo-dobieństw i skutków, badań złożoności całego projektu oraz rankingu dokładności danych.

W ujęciu ilościowym celem jest zdefi -niowanie wymiernych wartości możliwości oraz skutków wystąpienia zarówno dla po-szczególnych procesów, jak i dla ogólnego powodzenia projektu. Tu wnikliwej analizie poddaje się m. in. drzewa decyzyjne, wyko-nuje symulacje czy przeprowadza ankiety wśród interesariuszy.

Znając możliwe słabe punkty i rozmiar potencjalnego ryzyka, następuje planowa-nie reakcji na ich zaistnienie. To złożony proces, którego produktem jest szereg wa-riantów postępowania w danej sytuacji tak, aby nie tylko nie zagrozić ciągłości projektu, lecz także zwiększyć ewentualne korzyści dla jego celów. Jako najbardziej popularne strategie planowania podaje się: unikanie ryzyka, jego transfer, łagodzenie oraz ak-ceptację (aktywną i pasywną),

Na końcu ścieżki procesów znajduje się etap monitorowania i kontroli, stanowiący ogromne wyzwanie dla zespołu projekto-wego. To ciągła analiza zarówno możliwości pojawienia się punktów krytycznych, jak i obserwacja i dokumentowanie skuteczności utworzonych uprzednio planów i strategii.

Zakres, jakość i ryzyko – te pojęcia w kontekście wiedzy zarządzania projekta-mi nabierają nowego, szerszego znaczenia. Ukazują ogrom pracy, jaką project manage-ment musi włożyć w każdy etap projektu, aby ten zakończył się powodzenie. Nieba-gatelną rolę pełni tu zespół zarządzający zadaniami, w którego gestii leży szereg zadań: planowanie, kontrola, motywacja i proaktywne działanie. I choć zarządzanie projektami w branży farmaceutycznej jest szczególnym zadaniem, warto doskonalić tę sztukę i dzielić się swoimi doświadczeniami na spotkaniach branżowych.

PZ-Tre

Jednym z ciekawszych urządzeń B&D Italia

jest tabletkarka PZ-Tre, posiadająca:

możliwość produkcji tabletek jedno-, dwu- i trzywarstwowych;

kontrola wagowa każdej warstwy tabletki;

możliwość produkcji tabletek zwykłych i musujących

(dodawanie stearynianu magnezu);

możliwość zastosowania stempli z wieloma trzpieniami

– co umożliwia znaczne zwiększenie wydajności tabletkarki;

system łatwej wymiany głowicy – możliwość stosowania

wielu formatów na jednym urządzeniu;

zgodność z europejskimi i amerykańskimi wymaganiami

(GMP, FDA, GAMP5).

Szeroka oferta B&D, obejmuje m.in.:

tabletkarki laboratoryjne i produkcyjne:

do produkcji tabletek zwykłych i musujących;

jedno-, dwu- i trzywarstwowych.

B&D Italia od wielu lat jest liderem wśród firm działających

na rynku producentów wyposażenia farmaceutycznego.

Rozpoczynała od wytwarzania oprzyrządowania do tabletkarek czołowych

światowych producentów - po okresie sprzedaży pod marką innej firmy,

z sukcesem wypuściła na rynek własną linię tabletkarek.

ul. Atlasowa 33, 02-437 Warszawa, [email protected], www.damasz.com.pl

B&D Italia

Via Sardegna 2 – 20841

Carate Brianza (MB), Włochy

[email protected], www.bd-italia.com

Firma Damasz jest wyłącznym przedstawicielem �rmy B&D Italia

na rynku polskim. Zapraszamy do kontaktu!

PZ-Tre

ym z ciekawszych urządzeń Jednym B&D Italia

tabletkarka jest tab PZ-Tre, posiadająca:

możliwość produkcji tabletek jedno-, dwu- i trzywarstwowych;mo

ntrola wagowa każdej warstwy tabletki;kont

możliwość produkcji tabletek zwykłych i musujących mo

odawanie stearynianu magnezu);(dod

możliwość zastosowania stempli z wieloma trzpieniami mo

co umożliwia znaczne zwiększenie wydajności tabletkarki;– co

stem łatwej wymiany głowicy – możliwość stosowania syst

elu formatów na jednym urządzeniu;wiel

odność z europejskimi i amerykańskimi wymaganiami zgod

MP, FDA, GAMP5).(GMP

ul. Atlasowa 33, 02-437 Warszawa, [email protected], www.damasz.com.pl

B&D Italia

Via Sardegna 2 – 20841

Carate Brianza (MB), Włochy

[email protected], www.bd-italia.com

Firma Damasz jest wyłącznym przedstawicielem �rmy B&D Italia

na rynku polskim. Zapraszamy do kontaktu!

52 |

dr Abhinav SabharwalTusnovics Instruments Sp. z o.o


Obserwuje się dwa sposoby podejścia do rozwiązania problemu. Pierwszy sposób to synteza samej substancji leczniczej

i wyizolowanie z niej zanieczyszczeń, które następnie poddaje się ba-daniu w celu określenia jej bliższej charakterystyki – technikami ta-kimi jak NMR, IR, MS oraz określenie czasu retencji za pomocą HPLC.

Drugi sposób to bezpośrednia synteza zanieczyszczenia i zastosowanie tych samych technik analitycznych w celu okre-ślenia tożsamości.

Zanieczyszczenia w produktach leczniczych zostały zdefi niowa-ne przez wytyczne International Conference on Harmonization (ICH) Guideline Q3A, Q3B, Q3C & Q3D. Zanieczyszczeniem zgodnie z ICH jest jakikolwiek związek niebędący substancją czynną i wpływający na jego czystość.

Podobnie, zanieczyszczeniem substancji leczniczej i leku jest każ-da substancja, która nie jest identyfi kowana jako produkt leczniczy lub substancja pomocnicza. Zatem każdą substancję obcą, obecną w leku należy uznać za zanieczyszczenia nawet jeśli jest całkowicie obojętna lub ma inne niż zamierzone własności farmakologiczne.

Bezpieczeństwo leków jest obecnie celem nadrzędnym i jest ob-jęte poważnymi restrykcjami dlatego wzrasta znaczenie monitoro-wania profi li zanieczyszczeń.

Zanieczyszczenia mogą być generowane na etapie opracowa-nia leku lub w samym procesie produkcji. Substancje lecznicze powstają na drodze wieloetapowych procesów chemicznych a ich produktem ubocznym są zanieczyszczenia takie jak pozostałości rozpuszczalników, ślady substancji organicznych i nieorganicznych. Substancje te, jeśli pozostaną w produkcie leczniczym i leku, są nazywane zanieczyszczeniami. Najczęściej są one w śladowych ilościach i pozostają w substancjach leczniczych i lekach jeśli nie wykazują niepożądanych działań.

Dodatkowe zanieczyszczenia mogą powstawać na skutek działania ciepła, światła oraz procesów utleniania w substancjach leczniczych i produktach leczniczych. Procesy te mogą być kata-lizowane przez obecność śladowych zanieczyszczeń metalami, zmiany pH, formulacji, reakcje z komponentami opakowań oraz innymi aktywnymi składnikami. Zatem identyfi kacja i oznaczenia

Procesy syntezy oraz charakterystyka znanych i nieznanych zanieczyszczeń w produktach leczniczych i lekach jest wyzwaniem w przemyśle farmaceutycznym. W monografiach farmakopealnych związanych w rozwojem i powstawaniem nowych substancji leczniczych i produktów leczniczych coraz więcej substancji jest dodawanych i klasyfikowanych jako zanieczyszczenia. Ma to bezpośredni związek w rozwojem nowych technologii oraz procesów stosowanych i wykorzystywanych przez różnych producentów. Często największym wyzwaniem jest identyfikacja i sklasyfikowanie zupełnie nowej i nieznanej substancji, która pojawia się w trakcie opracowania procesu technologicznego. Dla nowej klasy zanieczyszczeń genotoksycznych wymagane są techniki analityczne o bardzo niskich poziomach wykrywalności. Nowe podejście do tego tematu jest widoczne zarówno w zmianach w Farmakopei jak i w monografiach.

Zanieczyszczenia i ich znaczenie w przemyśle farmaceutycznym

53

zanieczyszczeń jest absolutnie niezbędnym etapem wprowadza-nia nowego leku i jego zatwierdzenia.

Aktualne zagadnienia z dziedziny zanieczyszczeń w substancjach farmaceutycznych zostały opisane w wytycznych ICH i dyrektywach Q3A(R2), Q3B(R2), Q3C (R5) & Q3D (TABELA-1). Ostatnie zmiany po-wodują, że postanowienia te stosuje się również do leków.

Wymagania wzrastają z dnia na dzień z uwagi na coraz szersze badania i zgłębianie problemów syntez jak też udoskonalanie pro-cesów. Jednocześnie obserwuje się w świecie tendencje do zharmo-nizowanie różnych warunków badań i procesów.

Jest faktem, że inspekcje farmaceutyczne nie są w stanie na bie-żąco sprawdzać wszystkich monografi i w tym samym czasie. Poza zaktualizowanymi najnowszymi monografi ami, stare nieaktualne monografi e są nadal dostępne i w użyciu.

Klasyfi kacja zanieczyszczeńZanieczyszczenia w lekach i substancjach leczniczych są klasyfi -

kowane następująco.

Zanieczyszczenia organiczneZanieczyszczenia organiczne mogą się pojawić w produktach

leczniczych i lekach w procesie wytwarzania lub w czasie przecho-wywania. Mogą one być zidentyfi kowane lub nie, lotne lub nielotne, mogą być to resztki substancji wyjściowej lub ubocznych produktów procesu. Są to najbardziej typowe zanieczyszczenia, znajdują się we wszystkich substancjach leczniczych chyba, że producent stosuje nadzwyczajne środki zapobiegawcze na każdym etapie produkcji.

W lekach i produktach leczniczych mogą się też znajdować za-nieczyszczenia o charakterze produktów degradacji, które powstają

bądź w ostatniej fazie produkcji bądź na skutek procesów starzenia. Jest to częste zjawisko.

Zanieczyszczenia organiczne lotneW procesie produkcyjnym stosowane są rozpuszczalniki orga-

niczne. Są to na ogół substancje lotne ale dość trudno je usunąć z produktu końcowego zatem prawie zawsze znajdują się w lekach i substancjach leczniczych. Zwykle występują w ilościach śladowych. Stopień toksyczności / bezpieczeństwa jest klasyfi kowany jako Class-1, Class-2 & Class-3. Ich stężenia graniczne zostały zdefi nio-wane poprzez wytyczne ICH i dyrektywę Q3C(R5).

Rozpuszczalniki grupy Class-1 są zawsze restrykcyjnie limitowa-ne i nie powinny być stosowane w procesie, chyba że są produktem wyjściowym. Rozpuszczalniki grupy Class-3 są wskazane i wymie-

reklama

54 |

Wytyczne ICH Guideline Data wydania 1st Revision- 1-sza nowelizacja 2nd Revision- 2 -ga nowelizacja

Zanieczyszczenia w no-wej substancji leczniczej

30 marca 1995 Q3A 7 lutego 2002 Q3A(R)

25 października 2006 Q3A (R2)

Zanieczyszczenia w no-wym produkcie leczniczy.

6 listopada 1996 Q3B 5 lutego 2003Q3B(R)

2 czerwca 2006 Q3B (R2)

Pozostałości rozpuszczalników 17 lipca 1997

Q3C12 września 2002 Q3C (R1)/(R2)

28 września 2014 Q3C (R5)

Zanieczyszczenia metalami. lipiec 2013

wrzesień 2014 Q3D


nione z nazw w monografi ach a ich poziom nie powinien przekra-czać 0.5%. Grupa Class-2 to rozpuszczalniki nie wymienione z nazw.

Zanieczyszczenia metalamiZanieczyszczenia te są generowane głównie w reakcjach katali-

tycznych w reaktorach. W niektórych procesach stosuje się katali-zatory zawierające metale szlachetne, które to metale stają się też zanieczyszczeniami. Dyrektywa Q3D jest w trakcie prac końcowych.

Zanieczyszczenia genotoksyczneZanieczyszczenia genotoksyczne to takie związki, co do których

udowodniono, że powodują mutacje genetyczne, uszkodzenie chro-mosomów, aberracje w chromosomach i są też podejrzenie o wywo-ływanie raka. Ekspozycja na nawet najmniejsze dawki tych substan-cji może wywoływać poważne problemy. Dla tych zanieczyszczeń bezpieczne poziomy stężeń nie zostały określone.

Podawanie stężeń zanieczyszczeń. Monografi e są obecnie ofi cjalnymi normami, których należy

się trzymać. Są one akceptowane nawet jeśli nie są obligatoryjne. W przypadku dyskusji lub rozbieżności Jako referencyjne należy stosować techniki z Farmakopei Europejskiej. Również każda me-toda alternatywna może być zastosowana pod warunkiem że pro-wadzi do tych samych wyników jak metoda odniesienia. Po stro-nie użytkownika i producenta leży udowodnienie równoważności metod (tab. 1.)

Wyniki analityczne muszą być podawane w formie numerycznej, czyli jako cyfry z jednostkami.

Nie akceptuje się form „spełnia” lub „zgodnie z wymaganiami” itp. Każde zanieczyszczenie na poziomie wyższym niż (>) przywo-łany próg oraz całkowita zawartość zanieczyszczeń w substancji leczniczej powinna być raportowane z podaniem metody analitycz-nej. Poniżej 1.0%, wynik podawany jest do drugiego miejsca po przecinku (np. 0.06%, 0.13%); powyżej 1.0%, wynik podawany jest z dokładnością do jednego miejsca po przecinku (np. 1.3%). Wynik jest zaokrąglany zgodnie z zasadami arytmetyki. Wszystkie zanie-czyszczenia powyżej niż (>) powinny być podsumowane i podane jako całkowita suma zanieczyszczeń.

W monografi ach zanieczyszczenia są opisywane jako specyfi cz-ne i niespecyfi czne.

Jeśli dzienna dawka substancji aktywnej wynosi mniej niż 2.0 mg wartości graniczne raportowania, identyfi kacji i kwalifi kacji wynoszą odpowiednio 0.05%, 0.10% i 0.15%. Jakkolwiek jeśli dzien-na dawka jest powyżej 2.0 mg, wtedy wartości graniczne wynoszą odpowiednio 0.03%, 0.05% i 0.05%. W przypadku gdy otrzymane wyniki pomiarów wartości granicznej kwalifi kacji są wyższe niż war-tości podane jw. wtedy należy przeprowadzić badania toksyczności wg tabeli 2.

Zmiany w wymaganiach Farmakopei:Zamiany w Farmakopei Europejskiej (Ph Eur) i amerykańskiej

(USP) ukazują się w Pharmaeuropa i Pharmacopeial Forum z ko-mentarzem dla producentów, którzy zamierzają wprowadzić jakikol-wiek nowy produkt leczniczy lub lek zanim powstanie ostateczna związana z tymi produktami monografi a.

W celu zabezpieczenia konkurencyjności na międzynarodowym rynku farmaceutycznym i zapewnienia zharmonizowania różnych farmaceutycznych monografi i zostały wywarte naciski na Farmako-pee Chińską i Japońską odnośnie wprowadzenie tych samych zapi-sów dla substancji leczniczych i zanieczyszczeń.

Maksymalna dawka dziennaWartość progowa

graniczna podawana(reporting)

Wartość graniczna progowa zidentyfi kowana

Wartość progowa

zakwalifi kowana

2g/day0.05%

0.10% lub 1 mg TDI (spożycia na dzień)

0.15% lub 1 mg TDI(spożycia na dzień)

2g/day 0.03% 0.05% 0.05%

Tab. 2. Wartości progowe zanieczyszczeń

Tab. 1.

55


Inne zmiany w monografi ach wprowadza się w związku z eli-minacją półilościowych technik analitycznych jak chromatografi a cienkowarstwowa lub metody miareczkowania. Chromatografi a cienkowarstwowa jest obecnie zastąpiona przez HPLC. Dodatkowo monografi e są uzupełniane o typowe chromatogramy oraz dodat-kowe informacje o innych metodach analitycznych w zależności od procesu wytwarzania substancji leczniczej.

EDQM anulował w ostatnim czasie szereg certyfi katów CEP w związku z uaktualnianiem ich standardów jakości w celu uzyska-nia zgodności w wymaganiami znowelizowanych monografi i. Komi-sja (czy inspektorat) Farmakopealna jest obecnie pomostem pomię-dzy producentami leków i właściwymi jednostkami decyzyjnymi.

Zawsze gdy monografi a jest nowelizowana pojawia się pytanie czy substancja lecznicza i w konsekwencji produkt leczniczy speł-nią nowe wymagania. Analizuje się substancję leczniczą i oznacza stabilność. Producent uzyskuje zezwolenie po spełnieniu wymagań w obu aspektach.

Jest szereg znowelizowanych monografi i w Farmakopei Europej-skiej. Przedstawimy dwie dla przykładu, aby wskazać na poważne zmiany.

Monografi a dla substancji Perindopril Erbumine została opubli-kowana jako EP 5.3 gdzie wskazano sześć zanieczyszczeń (A, B, E, F, H & I) wraz z dopuszczalnymi progami patrz TABELA-3. Zanieczysz-czenie A było oznaczone metodą chromatografi i cienkowarstwowej TLC, pozostałe metodą HPLC. Zastosowano też dwie różne metody HPLC dla oznaczenia zanieczyszczenia I i pozostałych. Monografi a ta

została znowelizowana poprzez wydanie EP 6.0, w którym dodano 26 zanieczyszczeń. Zostały one sklasyfi kowane jako niespecyfi czne z limitem NMT 0.10%. Zmieniono również metodę analityczną. Ty-powy chromatogram dla czystości stereochemicznej dla substancji Perindopril Erbumine wkazuje na 1% zanieczyszczeń rys. 1 (Fig-1). Można zauważyć, że zanieczyszczenia V & W, U & AA, P & S, X & CC, Y & Z mają taki sam czas retencji. Jeśli któreś z zanieczyszczeń rzeczywiście powstają w procesie produkcji, metoda analityczna po-winna być udoskonalona i optymalizowana a na koniec walidowana zgodnie z wymaganiami Q2(R2).

Kolejny chromatogram pokazujący substancje związane z Perin-doprilem wskazuje na 0.5% zanieczyszczeń rys.2 (Fig-2).

Inny przykład to Atorvastatin calcium. Monografi a ukazała się w EP 7.4 z podaniem zanieczyszczeń wyspecyfi kowanych (A, B, C, D, E) i niewyspecyfi kowanych (F, G, H) i podaniem dopuszczalnych stę-żeń dla zanieczyszczeń specyfi kowanych i nie wyspecyfi kowanych. W Pharmaeuropa 26.2, opisano zanieczyszczenia specyfi kowane (A, B, C, D, E, F, G, H) niespecyfi kowane (G, I, J, K, L, M, N, O).

W znowelizowanej monografi i można zauważyć, że poziomy do-puszczalnych zanieczyszczeń zostały albo podniesione albo obniżo-ne. Jakkolwiek poziom nieistotności i poziom całkowity pozostają odpowiednio: 0.05% i 1.5%. Na wykresie na rys 3 przedstawiono chromatogram z badania dla atorvastatin calcium trihydrate roz-tworu odniesienia (a) (Fig-3). Drugi chromatogram na rys 4 (fi g-4)

Tab. 3. Perindopril Erbumine Ph Eur

Fig. 1. Fig. 2.

Odnośnik Specyfi kowaneWartość

graniczna (NMT)Niespecyfi kowane

Wartość graniczna (NMT)

Metoda

EP 5.3A (TLC)

BE

F, H każdyI

ZaniedbywalneCałkowite

0.25%0.3%0.4%0.2%0.1%0.05%

1%

------ ------ ------

EP 6.0

A (TLC)BE

F, HI


0.25%0.3%0.4%0.2%0.1%0.05%1.0%

C,D,G,J,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y,Z,AA,BB,

CC

0.10%każdego

Zmiana metody

56 |


Tab. 4.Atorvastatin Calcium Ph Eur

Odnośnik Specyfi kowaneWartość

graniczna (NMT)Niespecyfi kowane

Wartość graniczna (NMT)

Metoda

EP 7.1

A,BC,DE


0.3%0.15%0.3%0.05%1.5%

FGH

0.10%0.10%0.10%

Gradientowa

Pharmeuropa 26.2

ABCDEFH


0.3%0.15%0.15%0.2%0.3%0.15%0.15%

0.05%1.5%

G, I, J, K, L, M, N, O0.10%

każdegoGradientowa

pokazuje substancję Atorvastatin z dodanymi zanieczyszczeniami A, B, C, D, F, G i H (fi g-4). Atorvastatin calcium w postaci tabletek jest już dostępny na rynku, jakkolwiek monografi a ukazała się w Pharmacopoeial forum 37(5) i jest nadal w fazie dopracowywania.

WnioskiZmiany w monografi ach dzieją się nieustająco zatem dla pro-

ducentów substancji leczniczych i leków, śledzenie tych zmian jest wyzwaniem. Nawet proste zmiany jak dodanie/ usunięcie w jednej substancji związanej wywołuje efekt reakcji łańcuchowej w dokumentacji przedstawianej dla inspektoratów zatwierdzających. W wielu sytuacjach certyfi katy CEP są wycofywane bez podjęcia sto-sownych działań mimo, że gotowe formulacje są na rynku dostępne.

Co najważniejsze, należy pamiętać że to co dzisiaj jest ak-ceptowalne, jutro może już być nie do przyjęcia z powodu zmian w przepisach. Każda nowoczesna fi rma musi mieć w centrum uwagi rozwój metod analitycznych aby móc funkcjonować na rynku mię-dzynarodowym.

Jest niezwykle istotne ustalenie kroków procesu, w których różne zanieczyszczenia powstają jak też ich prawdopodobieństwo i sposób ich degradacji w celu wyjaśnienia ostatecznego obrazu form zanieczyszczeń.

Fig. 3. Fig. 4.

OFERUJEMY ROZWIĄZANIA DLA

PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO

* Masowa serializacja* Nadruk tekstu i kodów 2D data matrix* Weryfikacja jakości za pomocą kamer* Zgodność z wytycznymi GS1

oraz wymaganiami farmaceutycznymi* Aplikacja etykiet Tamper – Evident* Dostosowanie do potrzeb użytkownika* Zdalne zarządzanie maszynami* Integracja z zewnętrznymi systemami

informatycznymi.

Firma InżynierskaTadeusz Wędzony30-121 Kraków, ul. Bronowicka 133+48 12 637 95 [email protected]

®

Nasze aplikacje są poparte licznymi referencjami.

OFERUJEMY ROZWIĄZANIA DLA




informatycznymi.

Firma InżynierskaTadeusz Wędzony30-121 Kraków, ul. Bronowicka 133+48 12 637 95 [email protected]




informatycznymi.

Firma InżynierskaTadeusz Wędzony30-121 Kraków, ul. Bronowicka 133+48 12 637 95 55

®

Nasze aplikacje są poparte licznymi referencjami.

58 | 58 |

Anna Zaremba Wydział Biochemii Biofi zyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego


Mikrobiota – Zróżnicowany Ekosystem

Dorosły człowiek jest miejscem zamiesz-kania dla około 1014 komórek bakterii, co stanowi 10-krotnie większą liczbę niż ilość komórek w naszym organizmie. Tak ogrom-komórek w naszym organizmie. Tak ogrom-na społeczność mikroorganizmów tworząca zróżnicowany ekosystem oraz pozostająca z nami w ścisłej relacji jest określana mia-nem mikrobioty (=mikrobiomu). Bakterie zasiedlające ten złożony ekosystem nie po-wodują niekorzystnych efektów, natomiast wiele z nich przyczynia się do utrzymania dobrego stanu organizmu gospodarza. Możemy potraktować człowieka jako „su-perorganizm”, w którym nasza mikrobiota rozwija się wraz z nami, a także modyfi kuje swój skład i ekspresje genów w odpowie-dzi na zmieniające się czynniki środowi-skowe. Najbardziej skolonizowanym przez bakterie miejscem w naszym organizmie jest przewód pokarmowy, w szczególno-ści jelita w których tworzy się największa i najbardziej zróżnicowana społeczność bakterii. Stanowi ona około 70% wszystkich mikroorganizmów zasiedlających nasze ciało. Dominującymi gatunkami mikrobio-ty jelit są przedstawiciele dwóch gromad Bacteroidetes i Firmicutes, w mniejszych ilościach występują także Actinobacteria, Proteobacteria oraz inne. Są to głównie

bakterie beztlenowe, należące zarówno do bakterii Gram+ jak i Gram-, wywierające korzystne dla nas efekty. Istnieją trzy klu-czowe funkcje mikrobioty: funkcja meta-

boliczna, odpowiadająca m.in. za rozkład i fermentację niestrawionych resztek, udział i fermentację niestrawionych resztek, udział w biosyntezie niezbędnych dla nas związ-ków organicznych (np. witaminy, amino-kwasy) czy biotransformację żółci; funkcja

trofi czna, obejmująca m.in. zapewnienie ho-meostazy układu odpornościowego, a także kontrolę ciągłości nabłonka; oraz funkcja

ochronna – efekt bariery zapobiegający in-wazji patogenów poprzez m.in. antagonizm (działanie przeciwstawne) w stosunku do mikroorganizmów chorobotwórczych (pro-dukcja związków przeciwbakteryjnych), czy też konkurencja o miejsce wiązania i o substancje odżywcze, z mikroorganizma-mi patogennymi. U człowieka skład mikro-bioty początkowo podlega modyfi kacjom gdzie największe zmiany zachodzą w pierw-szych miesiącach życia. Po urodzeniu mi-krobiota jest znacznie mniej zróżnicowana i bardziej podatna na infekcje, w kolejnych latach życia ulega dynamicznym zmianom, natomiast stabilny poziom osiąga pod ko-niec okresu dojrzewania. W starzejącym się organizmie następuje zmiana struktury mikrobioty, a także jej wrażliwość na czyn-niki środowiskowe, co wraz z obniżeniem

skuteczności układu odpornościowego, przyczynia się do zwiększonej podatności na infekcje. Mikrobiota może być mody-fi kowana działaniem wielu czynników ta-kich jak warunki środowiska, stan zdrowia, stres, dieta lub też ulec zniszczeniu poprzez stres, dieta lub też ulec zniszczeniu poprzez m.in. leczenie chemioterapeutykami, radio-terapie, infekcje bakteryjne czy wirusowe. W celu utrzymania dobrego stanu zdrowia, niezbędna jest właściwa „jakość” naszej mi-krobioty. Oznacza to odpowiednią ilość oraz skład zasiedlających ją mikroorganizmów, które będą wykazywać korzystne dla nas efekty zdrowotne.

Do kluczowych czynników modyfi kują-cych naszą mikrobiotę, które możemy do pewnego stopnia kontrolować, zaliczane są dieta, częstość stosowania antybiotyków, a co za tym idzie także probiotyków. Spo-sób żywienia wpływa na symbiozę pomię-dzy bakteriami jelitowymi, a ich gospoda-rzem. Gospodarz udziela schronienia oraz dostarcza niezbędne substancje do wzrostu mikroorganizmów. Wraz z pożywieniem zostaje dostarczona bakteriom odpowied-nia ilość składników dla ich metabolizmu, co w bezpośredni sposób przyczynia się do zmian składu i ilości mikroorganizmów u gospodarza. W konsekwencji tej różno-rodności mikroorganizmy mogą wywierać szereg korzyści dla naszego organizmu

Dobrodziejstwa probiotyków i prebiotyków oraz ich naturalne źródła

W ostatnich kilkudziesięciu latach gwałtownie zwiększyło się tempo naszego życia – żyjemy szybko i intensywnie, często nie zważając na konsekwencje. Tkwimy w błędnym kole chorób cywilizacyjnych, do których przyczynia się styl naszego życia między innymi poprzez spożywanie wysokoprzetworzonej żywności np. typu „fast food”, czy też nadużywanie antybiotyków przy każdej nawet najmniejszej infekcji. Ma to ogromny wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu, w tym na naszych „małych, symbiotycznych przyjaciół”.

5959


wykazując przy tym efekty prozdrowotne. W budowie różnorodności mikrobioty orga-nizmu, efekt odwrotny osiągany jest poprzez nadmierne stosowanie antybiotyków. Jest to problem obecny zwłaszcza w większo-ści krajów rozwiniętych oraz rozwijających ści krajów rozwiniętych oraz rozwijających się. Dodatkowo do zubożenia mikrobiomu przyczynia się przepisywanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, głównie pe-nicylin czy cefalosporyn. Problem ten jest szczególnie istotny w okresie dzieciństwa lub dorastania, gdzie infekcje górnych dróg oddechowych są leczone głównie za pomo-cą antybiotykoterapii. Równoległy rozwój mikrobioty jest w tym okresie najbardziej dynamiczny. Ponadto nadużywanie, niesto-sowanie się do zaleceń lekarza wiążące się z nieprawidłowym użyciem leku, czy jego nieadekwatne przepisanie w stosunku do choroby, skutkuje rozwojem oporności, co w konsekwencji może prowadzić do ogól-nego wzrostu liczebności bakterii. Może mieć to długoterminowe oddziaływanie na układ odpornościowy, co wraz z podatno-ścią genetyczną, prowadzi do choroby lub predysponuje do niej w późniejszym życiu.

Czym są probiotyki?Do mikroorganizmów wywołujących

korzystne efekty dla funkcjonowania or-ganizmu, zaliczamy bakterie posiadające

właściwości probiotyczne – tzw. probiotyki. Zgodnie z defi nicją FAO/WHO terminem „probiotyk” określa się żywe mikroorga-nizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystne skutki zdro-wotne. Rozwój bakterii probiotycznych wa-wotne. Rozwój bakterii probiotycznych wa-runkowany jest z kolei przez dostępność prebiotyków, czyli substancji spożywczych nie ulegających strawieniu, a wpływających korzystnie na gospodarza poprzez stymu-lowanie wzrostu oraz aktywności bakterii zasiedlających jelita. Prebiotyki, zaliczane do żywności prozdrowotnej, to głównie oligosacharydy pochodzenia roślinnego, z których obecnie najbardziej wykorzystuje się frukto-oligosacharydy (FOS) (w tym inu-linę) czy galakto-oligosachardy (GOS). Mogą one występować naturalnie w jedzeniu np. w porze, bananie, szparagach czy cebuli, jednakże spożycie tych produktów okazu-je się być niewystarczające do osiągnię-cia wymaganej ilości dobowej (dorośli ok. 5 g/dobę). Dlatego też wiele produktów jest wzbogacanych w składniki prebiotyczne (np. płatki śniadaniowe, pieczywo). Prebio-tyk, aby mógł spełnić swoje zadanie, musi być odporny na kwasy żołądkowe, enzymy trawienne oraz wchłanianie w jelitach, dzię-ki czemu poprawia perystaltykę jelit (po-przez zwiększenie swojej objętości stymulu-je jelita do wydalania zbędnych produktów

przemiany materii i toksyn). Wraz ze sto-sowaniem probiotyków łączy się zjawisko probiozy, oznaczającej „ulepszenie” mi-krobioty przewodu pokarmowego. Polega ono na zwiększeniu liczebności bakterii probiotycznych wykazujących wielokie-probiotycznych wykazujących wielokie-runkowe pozytywne działanie na przewód pokarmowy. Obecnie probioza traktowa-na jest nie tylko jako narzędzie do walki z drobnoustrojami patogennymi, ale przede wszystkim jako sposób na „zdro-wie i długie życie”. Do probiotykoterapii możemy zaliczyć przyjmowanie egzogen-nych (zewnętrznych) probiotyków, pobu-dzenie rozwoju endogennych (wewnętrz-nych) bakterii probiotycznych poprzez prebiotyki, albo też poprzez zastosowanie synbiotyku. Synbiotyk to połączenie eg-zogennego probiotyku z odpowiednim prebiotykiem, który korzystnie oddziałuje na poprawę przeżycia oraz włączenia się mikroorganizmów do mikrobioty. Doda-nie do żywności prebiotyków powoduje zwiększenie korzyści zdrowotnych jakie prezentują probiotyki. Do najczęściej sto-sowanych zalicza się FOS, TGOS (trans-ga-laktooligosacharydy), czy inulinę do łącze-nia szczepami probiotycznymi z rodzaju Lactobacilus i Bifi dobacterium. Na polskim rynku probiotyków egzogennych najczę-ściej dodaje się inulinę oraz FOS.

60 | 60 |


Gdzie możemy znaleźć probiotyki?

Probiotyki znajdują się w mlecznych na-pojach fermentowanych, m.in. w kwaśnym mleku, kefi rze, jogurtach czy mleku aci-dofi lnym (powstaje w wyniku fermentacji prowadzonej przez bakterie L. acidophilus). Bakterie kwasu mlekowego wykorzysty-wane są także w przemyśle serowym jako kultury starterowe, oraz odgrywają istotną rolę podczas dojrzewania sera nadając mu odpowiednie własności organoleptyczne. Produkty pochodzenia mlecznego są naj-częściej wzbogacaną w probiotyki żywno-ścią, jednakże nie dla wszystkich konsu-mentów mogą być dostępne ze względu na zawartość takich substancji jak laktoza, czy innych związków o działaniu alergizującym. Jedną z alternatyw wydają się być produkty pochodzenia roślinnego suplementowane bądź fermentowane bakteriami probio-tycznymi. Najczęściej wykorzystywane do fermentowania surowce roślinne to pro-dukty sojowe, zbożowe a także warzywai owoce. Oprócz wzbogacenia surowców ro-ślinnych w probiotyki oraz wyprodukowane przez nie substancje bioaktywne, wykazano także, że żywność fermentowana wpływa na zmniejszenie substancji przeciwodżyw-czych takich jak fi tyniany występujące m.in. w zbożach, roślinach strączkowych, ole-istych czy w orzechach. Fityniany mają istych czy w orzechach. Fityniany mają istotna rolę w zespole złego wchłaniania pierwiastków śladowych i białek, a zasto-sowane bakterie są źródłem fi tazy (enzy-mu rozkładającego fi tyniany). Do innych produktów zawierających probiotyki na-leżą m.in. mięsne produkty probiotyczne (wędliny nie poddane ogrzewaniu), mleko w proszku dla niemowląt z liofi lizowany-mi bakteriami probiotycznymi, suplementy diety czy preparaty farmaceutyczne.

Cechy dobrego probiotykuTrzeba jednak stanowczo podkreślić,

że nie każdy szczep bakteryjny należą-cy do grupy Lactobacillus ma właściwości dobroczynne, a uznanie danego szczepu za probiotyczny poprzedza szczegółowa analiza jego własności biochemicznych i mikrobiologicznych. Organizmy takie mu-szą posiadać status GRAS (ang. generally recognized as safe), czyli być bezpieczne dla ludzi. Istotne jest także zdecydowane rozgraniczenie preparatów zawierających probiotyki, takie jak żywność prozdrowotna czy suplementy diety, które wykazują dzia-

łanie ogólnie poprawiające stan zdrowia oraz modyfi kujące funkcje fi zjologiczne, od probiotyków zarejestrowanych jako leki, działających zapobiegawczo i leczniczo w stosunku do danej choroby. W przypadku suplementów diety w wielu krajach brak jest tak ścisłych regulacji prawnych odno-śnie zachowania jakości preparatu, jak to ma miejsce w przypadku produktów lecz-niczych. Należy mieć również na uwadze, że skuteczność działania danego probio-tyku często może być zależna od konkret-nego produktu (preparat może mieć m. in. nieprawidłowo podaną nomenklaturę czy brak zalecanej dawki wywołującej ko-rzystne działanie). Stosowane bakterie probiotyczne, aby były skuteczne, powinny mieć ludzkie pochodzenie, czyli pochodzić z mikrobiomu człowieka. Ponadto, aby mieć zdolność do jego zasiedlenia i namnożenia muszą przeżyć podczas przejścia przez prze-wód pokarmowy (odporność na kwasy żo-łądkowe i sole kwasów żółciowych). Probio-tyki muszą być także bezpieczne co oznacza m.in. stabilność w okresie przechowywania oraz użycia. Szczepy probiotyczne nie mogą posiadać genów oporności na antybiotyki. Dla preparatów zawierających probiotyk powinien być podany schemat podawania, dawka minimalna oraz czas stosowania. Uważa się, że dawka probiotyku jest zależ-na od szczepu i powinna wynosić od 10na od szczepu i powinna wynosić od 106-109 do 108-1010 CFU (ang. colony forming unit, jednostek tworzących kolonię) dzien-nie by uzyskać efekt zdrowotny. Efekt ten zależny jest od dawki konkretnego szczepu, ponieważ niektóre będą skuteczne gdy po-damy 5*107, inne zaś efektywnie będą dzia-łać przy dawce 109. Duża skala skutecznych dawek odzwierciedla różnice w szczepach, dlatego też ciężko ustalić minimalną dawkę wystarczającą do wywołania korzyści zdro-wotnych. Amerykańska Agencja ds. Żywno-ści i Leków (ang. Food and Drug Administra-tion, FDA) rekomenduje minimalną dawkę na poziomie 106 CFU, jednak do wywołania odpowiedniego działania probiotycznego, zależnego od spożytej ilości oraz wpływu przechowywania na żywotność, przyjmuje się, że dzienna ilość mikroorganizmów pro-biotycznych powinna wynosić 108 – 109 CFU. Jeśli chodzi o pożądane cechy technologicz-ne szczepów probiotycznych to najczęściej wymienia się:• łatwość produkcji dużej ilości biomasy,• oporność na procedury utrwalania takie,

jak zamrażanie czy liofi lizacja,

• żywotność i stabilność cech bakterii w czasie przechowywania i dystrybucji produktów probiotycznych,

• wysoka przeżywalność przechowalnicza w gotowym produkcie,

• brak pogorszenia cech organoleptycz-nych gotowych produktów,

• oporność na bakteriofagi,• stabilność genetyczna.

Jak działają probiotyki?Mechanizm działania bakterii probio-

tycznych obejmuje konkurencję o składniki odżywcze i miejsce wiązania, wytworzenie przeciwbakteryjnych metabolitów, modyfi -kowanie warunków środowiskowych, a tak-że modulację odpowiedzi immunologicznej gospodarza. Skuteczność danego probioty-ku, włączając jego mechanizm działania jak i wydajność, często zależy od wzajemnego oddziaływania bakterii z mikrobiotą gospo-darza oraz jego układem immunologicznym. Dany szczep powinien posiadać dobre wła-ściwości antagonistyczne, co w praktyce oznacza, że będzie hamował wzrost bak-terii patogennych np. Clostridium diffi cile

czy Staphylococcus aureus. W badaniach potwierdzono, że mieszanina szczepów probiotycznych może odznaczać się więk-szą efektywnością niż preparat zawierający jeden szczep, ze względu na występujący synergizm działania. Należy zaznaczyć, że synergizm działania. Należy zaznaczyć, że w danym produkcie zawierającym mie-szaninę probiotyków, szczepy nie powinny wykazywać działania antagonistycznego względem siebie. Dzięki efektowi synergii polepsza się integralność nabłonka jelito-wego stanowiącego barierę przed osiedla-niem się bakterii patogennych, które nie przedostają się do krwioobiegu, a następnie wraz z masą kałową zostają wydalone z or-ganizmu (wzmacnianie funkcji barierowej). Powierzchnia błony śluzowej jest ciągle narażona na działanie licznych patogenów, a przyłączenie się do niej mikroorganizmu chorobotwórczego stanowi pierwszy etap w procesie choroby. Dlatego też do ważnych cech szczepu probiotycznego należy zdol-ność adherencji (przylegania) do błony ślu-zowej, dzięki czemu bakterie mogą wytwo-rzyć warstwę stanowiącą barierę ochronną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Nie pozwala ona dołączyć się patogenowi poprzez przestrzenną barierę (przykrywając miejsce wiązania) lub też przez blokowa-nie wiązania do specyfi cznych receptorów. Zdolność i siła adhezji jest cechą indywi-

6161

dualną konkretnego szczepu, która może decydować o jego właściwościach probio-tycznych, a także stanowi istotny czynnik zmian w składzie mikrobiomu jelitowego. Probiotyki mogą również przyczyniać się do regeneracji błony śluzowej poprzez zwięk-szenie szybkości podziałów, a także przez wzrost liczby komórek w kosmkach jelita.

Zastosowanie lecznicze probiotyków

Efekt jaki wywołują bakterie probiotycz-ne na organizm człowieka zależy przede wszystkim od szczepu. Każdy szczep pro-biotyczny powinnien zostać nazwany zgod-nie z Międzynarodowym Kodem Nomen-klatury – na przykład Lactobacillus (nazwa rodzaju) rhamnosus (nazwa gatunku) GG ATCC 53103 (oznaczenie literowo-cyfrowe szczepu). Na polskim rynku w preparatach probiotycznych z rodzaju Bifi dobactrium

możemy m.in. znaleźć gatunki: B. bifi dum,

B. longus, B. lactis, B. breve; z rodzaju Lacto-

bacillus: L. rhamnosus, L. acidophilus, L. casei,

L. plantarum; pojawiają się także bakterie Streptococcus thermophilus oraz drożdżaki – Saccharomyces boulardii– Saccharomyces boulardii– . Istotne jest do-pasowanie danego szczepu do korzystnego działania, w obrębie danego gatunku różne szczepy mogą różnić się pod względem wy-woływanego efektu, cech technologicznych czy też mogą zostać wykorzystane w róż-nych jednostkach chorobowych.

Rolę probiotyków, które znalazły zasto-sowanie w zarówno leczeniu pacjentów jak i w zapobieganiu chorób pełnią przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego (ang. Lactic acid bacteria, LAB). W produkcji pro-biotyków najczęściej wykorzystuje się bakte-rie z rodzaju Bifi dobacterium, Lactobacillus,

Lactococcus i Streptococcus. Szczepy probio-tyczne wykazują wielokierunkowe działanie na organizm człowieka zarówno miejscowe jak i ogólnoustrojowe biorąc m.in. udział w syntezie witamin (np. B1, B12, K), trawie-niu niektórych pokarmów (np. laktoza), sty-mulując perystaltykę jelit, zmniejszając po-ziom wchłaniania egzogennego cholesterolu

czy też mając właściwości immunostymulu-jące i immunomodulujące. Najlepiej udoku-mentowane działanie kliniczne probiotyków dotyczy biegunek, zarówno bakteryjnych jak i wirusowych a także łagodzenia sta-nów zapalnych jelit czy ryzyka wystąpienia zespołu jelita nadwrażliwego. Ponadto pro-biotyki mogą być pomocniczo wykorzysty-wane w leczeniu zaparć. W terapii wykorzy-stuje się wiele gatunków – pojedynczo lub w kombinacjach np. zapobiegawczo w wy-stąpieniu biegunki poantybiotykowej moż-na zastosować L. rhamnosus GG (u dzieci) albo S. boulardii (dorośli i dzieci); przy bie-gunce rotawirusowej skuteczne okazują się być L.reuteri (dzieci) lub kombinacja L.reuteri (dzieci) lub kombinacja L.reuteri

B. lactis z S.thermophilus. W zapobiega-niu nawrotom biegunek u dzieci najlepszy efekt można uzyskać poprzez zastosowanie L. rhamnosus GG oraz S.boulardii, natomiast nie ma potwierdzonych danych, które wska-zywałyby jednoznacznie na podobny efekt u dorosłych. W zespole jelita drażliwego uzyskano znaczną poprawę w zmniejszeniu

Biuro Techniczno-Handlowe ELSTAR Sp. z o.o. jest jednym z wiodących dostawców armatury i rurze stali nierdzewnej i kwasoodpornej. Firma od 20 lat z sukcesami prowadzi kompletacje dostaw

dla różnych gałęzi przemysłu.

W związku z rozszerzeniem oferty handlowej o armaturę dla przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego poszukujemy do naszego biura w Poznaniu

Obszar działania: teren PolskiMiejsce pracy: Poznań

Inżyniera sprzedaży

Osoby zainteresowane prosimy o przesyłanie aplikacji na adres e-mail: [email protected]

Prosimy o dopisanie następującej klauzuli: "Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w mojej ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, ze zm.)"

Wymagania:

bardzo dobra znajomość języka angielskiego lub niemieckiego;doświadczenie zawodowe w zakresie sprzedaży lub projektowania instalacji technologicznych dla przemysłu farmaceutycznego lub kosmetycznegoprawo jazdy kat. B i gotowość do wyjazdów służbowych;umiejętność budowania relacji z Klientem;wysoka kultura osobista;sumienność, dokładność i dobra organizacja pracy;własna działalność gospodarcza;

Oferujemy:

ciekawą pracę w firmie o ugruntowanej pozycji na rynku;narzędzia niezbędne do pracy;atrakcyjny system wynagrodzenia;możliwość rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji;

Rozwiązania ze stalinierdzewnej dla przemysłu

Biuro Techniczno-Handlowe ELSTAR Sp. z o.o. jest jednym z wiodących dostawców armatury i rurze stali nierdzewnej i kwasoodpornej. Firma od 20 lat z sukcesami prowadzi kompletacje dostaw

dla różnych gałęzi przemysłu.

W związku z rozszerzeniem oferty handlowej o armaturę dla przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego poszukujemy do naszego biura w Poznaniu

Obszar działania: teren PolskiMiejsce pracy: Poznań

Inżyniera sprzedaży

Osoby zainteresowane prosimy o przesyłanie aplikacji na adres e-mail: [email protected]

Prosimy o dopisanie następującej klauzuli: "Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w mojej ofercie pracy dla potrzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, ze zm.)"

Wymagania:

bardzo dobra znajomość języka angielskiego lub niemieckiego;doświadczenie zawodowe w zakresie sprzedaży lub projektowania instalacji technologicznych dla przemysłu farmaceutycznego lub kosmetycznegoprawo jazdy kat. B i gotowość do wyjazdów służbowych;umiejętność budowania relacji z Klientem;wysoka kultura osobista;sumienność, dokładność i dobra organizacja pracy;własna działalność gospodarcza;

Oferujemy:

ciekawą pracę w firmie o ugruntowanej pozycji na rynku;narzędzia niezbędne do pracy;atrakcyjny system wynagrodzenia;możliwość rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji;

Rozwiązania ze stalinierdzewnej dla przemysłu

reklama

62 | 62 |

SYNERGIZMWspółdziałanie różnych czynników, skuteczniejsze niż suma ich

oddzielnych działań (Źródło: Słownik Języka Polskiego, PWN)

ANTAGONIZMPrzeciwstawność działania dwóch elemen-

tów lub układów w organizmie (Źródło: Słownik Języka Polskiego, PWN)


bólu brzucha, dyskomfortu brzusznego czy wzdęć, stosując B. infantis 35624 czy 35624 czy 35624 Lac-

tobacillus plantarum 299v. Skuteczność stosowania probiotyków wykazano w naj-większej jak do tej pory metaanalizie doty-czącej stosowania probiotyków w zespole jelita nadwrażliwego. Jednak w dalszym ciągu potrzeba badań, które precyzyjnie wskazywałyby, jaki szczep jest najbardziej skuteczny. Wspomagająco w leczeniu prze-wlekłych zapaleń jelita (wrzodziejące za-palenie jelita grubego) stosuje się głównie L. rhamnosus, E. coli Nissle 1917, VSL3 czy L. rhamnosus, E. coli Nissle 1917, VSL3 czy L. rhamnosus, E. coli Nissle 1917, VSL3

Lp299v. W łagodzeniu skutków ubocznych chemioterapii i radioterapii w leczeniu raka jelita grubego (takich jak biegunki, odwod-nienie, niedożywienie) pomocny okazuje się być L. rhamnosus GG. Należy zaznaczyć, że pomimo bardzo ciekawych wyników na te-mat roli mikrofl ory w leczeniu nowotworów w modelach doświadczalnych, to nadal brak jest silnych dowodów na rekomendowanie probiotyków u pacjentów poddawanych ra-dio i chemioterapii. W profi laktyce i leczeniu zmian atopowych (atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa) można zastosować L. rhamnosus GG, E. coli

O83, L. reuterii DSM 122460. Najefektyw-niejsze działanie przeciwalergiczne dotyczy atopowego zapalenia skóry (AZS) u kobiet w ciąży oraz niemowląt do 12 miesiąca życia, gdzie w celu zmniejszenia nasilenia i rozległości AZS stosuje się L. rhamnosus

GG. W łagodzeniu objawów alergii na pył-ki traw obserwuje się skuteczne działanie ki traw obserwuje się skuteczne działanie szczepu L. casei Shirota. Najbardziej jed-nak intrygującym celem jest zastosowanie probiotyków w chorobach cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, otyłość czy zespół me-taboliczny. Zachęcające są także wyniki uzyskane w badaniach nad transplantacją

mikrofl ory (przeszczepy kału) u pacjentów otyłych. Jednak manipulacje w składzie i proporcji mikrobioty w walce zarówno z otyłością jak i chorobami z nią związa-nymi, wymagają przeprowadzenia wielo-ośrodkowych badań klinicznych z udziałem dużej liczby osób.

Bezpieczeństwo stosowania WHO uznaje stosowanie probiotyków za

bezpieczne, jednocześnie podkreślając ko-nieczność wykonania bardzo precyzyjnych badań danego szczepu pod względem jego oddziaływania na organizm człowieka. Nie-korzystne działanie LAB jest bardzo rzadkie, zaliczamy do nich przede wszystkim bakte-riemię (przy czym są one głównie wywoła-ne przez Lactobacillus), a także zapalenie wsierdzia. Jednakże w czasie ostatnich lat infekcje spowodowane stosowaniem pre-paratów zawierających Lactobaciilus i Bifi -

dobacterium obejmowały 0,05-0,4% przy-padków zapaleń wsierdzia oraz bakteriemii. Były one obserwowane przede wszystkim u osób przewlekle lub poważnie chorych z obniżoną odpornością, gdzie tym samym zaleca się ostrożne stosowanie probioty-ków u tych pacjentów. W szczególności jeśli spełniają wszystkie podane kryteria: inwazyjna terapia układu pokarmowego lub innych narządów, chroniczna immunosu-presja, anybiotykoterapia.

Interakcje z lekamiWarto pamiętać, że niektóre leki mogą Warto pamiętać, że niektóre leki mogą

zaburzać działanie probiotyków przy jedno-czesnym ich podaniu. Duża ilość witaminy K w diecie osłabia działanie warfaryny, zaś zahamowanie wchłaniania tej witaminy, np. na skutek stosowania antybiotyków przy niedostatecznej podaży witaminy

z pokarmem lub biegunki, może nasilić działanie warfaryny (krwotoki). Podawa-nie probiotyków produkujących witaminę K może zrównoważyć efekt jej niedoboru i zapobiec krwawieniom spowodowanym podawaniem warfaryny w skojarzeniu z antybiotykiem. Jak zostało wspomnia-ne preparaty probiotyczne zawierają żywe bakterie dlatego też podanie ich równocze-śnie z antybiotykami może przyczynić się do zmniejszenia skuteczności bakterii z ro-dzajów Lacidophillus oraz Bifi dobacterium. Tym samym podanie probiotyku powinno być oddzielone w czasie na co najmniej dwie godziny od podania antybiotyku. Ana-logicznie sytuacja przedstawia się przy sto-sowaniu leków przeciwgrzybicznych oraz preparatów zawierających drożdżaki, co w praktyce oznacza, że nie powinno się stoso-wać doustnych leków przeciwgrzybicznych z doustnymi probiotykami zawierającymi np. S. boulardii. Na rynku polskim najczę-ściej w probiotykach ginekologicznych sto-suje się bakterie z rodzaju Lactobacillus:

L. rhamnosus, L. reuteri, L. gasseri, L. planta-

rum czy L. fermentum. Pacjenci z obniżoną odpornością, oraz tacy którzy przyjmują duże dawki leków immunosupresyjnych takich jak cyklosporyna, azatiopryna czy środki stosowane w chemioterapii powinni zachować ostrożność przy stosowaniu an-tybiotyków jaki i probiotyków ze względu ryzyka wywołania infekcji.

Polski rynek probiotykówPolski rynek probiotykówNa polskim rynku probiotycznym wy-

różniamy preparaty zarejestrowane jako leki, preparaty w postaci farmaceutycznej (suplementy diety lub dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia ży-wieniowego [w tym medycznego]), mleko

6363

IDEALNY PROBIOTYK

zdolnoœæ kolonizacji przewodu pokarmowego

pochodzenie z ludzkiego mikrobiomu

antagonizm wobec bakterii

patogennych

zdolnoœæ przylegania do nabłonka jelita

człowieka

produkcja substancji przeciwbakteryjnych

odpornoœæ na œrodowisko przewodu pokarmowego -kwas solny, ¿ółæ, enzymy

trawienne¿ywotnoœæ i aktywnoœæ

podczas pasa¿u jelitowego

¿ywotnoœæ i stabilnoœæ podczas przechowywania

bezpieczeñstwo stosowania (brak

działañ niepo¿¹dan ych)

udokumentowane klinicznie działanie na organizm

człowieka


modyfi kowane dla niemowląt oraz jogur-ty probiotyczne i inne produkty mleczne wzbogacane w probiotyki. Bakterie pro-biotyczne mające zastosowanie w profi -laktyce i leczeniu, najczęściej poddaje się liofi lizacji (suszenie sublimacyjne zamro-żonych mikroorganizmów), a następnie tak przygotowaną biomasę zamyka się w tak przygotowaną biomasę zamyka się w szklanych ampułkach lub fi olkach, saszet-kach lub kapsułkach. Na polskim rynku mo-żemy znaleźć preparaty probiotyczne także w postaci kropli doustnych, płynu doustne-go, drażetek, tabletek, tabletek do ssania czy proszku do sporządzania zawiesiny do-ustnej. Większość posiada status OTC (ang. over-the-counter drugs), czyli są lekami czy też suplementami diety dostępnymi bez re-cepty lekarskiej. Można wyróżnić następu-jące grupy probiotyków: doustne dla dzieci i dorosłych działające na układ pokarmowy, doustne dla kobiet działające na mikrobiotę pochwy. Szeroka gama probiotyków powo-duje niejednokrotnie wśród konsumentów dezorientację, który probiotyk wybrać. Ciekawe reklamy, atrakcyjne opakowania i przystępne ceny zachęcają konsumentów do zakupów. Wybór jednakże nie jest łatwy, a informacje umieszczane przez produ-centów na etykietach wymagają uważnej lektury przed zakupem, na co nie zawsze jest wystarczająca ilość czasu. Wydaje się, że opinie i rekomendacje wydawane przez

podmioty zajmujące się profesjonalnie oce-ną jakości suplementów diety, mogłyby słu-żyć pomocą w podejmowaniu właściwych decyzji przez konsumentów, oraz pełnić rolę edukacyjną społeczeństwa. Instytut Jakości JCI pełni rolę takiego podmiotu i już nieba-wem ukaże się raport dotyczący jakości wy-branych produktów z kategorii produktów branych produktów z kategorii produktów probiotycznych.

Literatura1. Derrien M., Hylckama Vlieg J. E. T. (2015) Fate,

activity, and impact of ingested bacteria within the human gut microbiota; Trends in Microbiol-ogy; 23(6):354-366.

2. WGO Handbook on gut Microbes: Microbial Communities; Functions of the Gut Microbiota; Composition and Structure of the Human Gut Microbiota; Impact of Diet on Gut Microbes; Antibiotics and Gut Microbes; Probiotics: the Concept; Prebiotics; World Digestive Health Day WDHD May 29, 2014.

3. Report of a Joint FAO/WHO Working Group on Drafting Guidelines for the Evaluation of Probiotics in Food; London, Ontario, Canada, 30 kwietnia – 1 maja 2002.

4. Report of a Joint FAO/WHO Expert Consulta-tion on Evaluation on Health and Nutritional Properties of Probiotics in Food including Powder Milk with Live Lactic Acid Bacteria; Cordoba, Argentina, 1–4 października 2001.

5. Kubiszewska I., Januszewska M., Rybka J., Gackowska L. (2014) Bakterie kwasu mle-kowego i zdrowie: czy probiotyki są bezpieczne dla człowieka?; Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej; 68:1325-1334.

6. Fernández M., Hudson J.A., Korpela R., Reyes-Gavilán C.G. (2015) Impact on Human Health of Microorganisms Present in Fermented Dairy Products: An Overview; BioMed Research International, Volume 2015.

7. Tripathi M.K., Giri S.K. (2014) Probiotic functional foods: Survival of probiotics during processing and storage; Journal of functional foods; 9:225-241.

Autorka jest studentką IV roku Biochemii na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotech-

nologii UJ. Tekst artykułu został zrecenzowany przez dr. Wojciecha Marlicza z Katedry i Kliniki Gastroenterologii Pomorskiego

Uniwersytetu Medycznego.

Instytut Jakości JCI – działający w ramach Jagiellońskiego Centrum Innowacji niezależny

ośrodek badawczy, którego misją jest budowanie świadomości społecznej poprzez

edukację i dostarczanie konsumentowi rzetelnych informacji na temat kosmetyków,

suplementów diety i zdrowej żywności. Misja Instytutu realizowana jest przede wszystkim

poprzez opiniowanie produktów i wyróżnianie ich Znakiem Jakości JCI, prowadzenie

własnych badań rankingowych a także pub-likacje popularnonaukowe na temat zdrowego

odżywiania. Więcej na: www.jci.pl, e-mail: [email protected]

Publikacja realizowana w ramach Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego KNOW.

64 |

Stal – stop żelaza z węglem, gdzie udział masowy węgla jest nie większy niż

2,1%. Ze względu na zastosowanie stale można podzielić na:• konstrukcyjne,• narzędziowe,• stale specjalne, odporne na korozję

(PN-EN 10020:2003)

Stale odporne na korozję pod wzglę-dem składu chemicznego stanowią jedną grupę stali stopowych, które zawierają co najmniej 10,5% chromu (Cr) oraz inne do-datki pierwiastków stopowych, takie jak nikiel (Ni), molibden (Mo), azot (N), miedź (Cu), tytan (Ti), niob (Nb), siarka (S), glin (Al.) oraz wolfram (W). Stale te, w zależności od głównej dominującej właściwości i zastoso-wania, podzielić można na: żaroodporne, żarowytrzymałe oraz nierdzewne. Dla stali żaroodpornych najważniejszą cechą ma-teriału jest wysoka odporność korozyjna w temperaturze powyżej 500°C, czyli prze-ciwdziałanie powstawania warstwy zgorze-liny na powierzchni materiału i tworzeniu zgorzeliny, która będzie trwale przylegać do powierzchni, chroniąc materiał przed dalszym utlenianiem. Od stali żarowytrzy-

małych oczekuje się wysokich własności mechanicznych w temperaturze powyżej 500°C, co jest związane z odpornością ma-teriału na pełzanie, czyli powolne odkształ-cenie pod wpływem naprężeń niższych od granicy plastyczności materiału.

Z kolei główną cechą stali nierdzewnych jest duża odporność na działanie wielu agre-sywnych środowisk korozyjnych. Odporność tą omawiana stal zawdzięcza powstaniu na powierzchni metalu cienkiej warstwy tlen-ków, która charakteryzuje się wysoką od-pornością na działanie czynników chemicz-nych i pasywnością wobec warunków at-mosferycznych. Pasywna warstwa tlenków tworzy się na skutek utleniania powierzchni materiału pod wpływem tlenu zawartego w powietrzu lub może powstać w wyniku anodowego utleniania metalu w odpowied-nim elektrolicie. Warstwa pasywna tworzy się na powierzchni wszystkich stali odpor-nych na korozję, a jej powstanie jest uza-leżnione od stężenia Cr, które musi wynosić co najmniej 10,5% masowych. Wytworze-nie trwałego stanu pasywnego powierzchni można przyspieszyć przez zastosowanie pa-sywacji za pomocą odpowiednich związków chemicznych.

W dostępnej literaturze istnieją zalece-nia projektowe (Poradnik GMP. Dobra prak-tyka wytwarzania środków farmaceutycz-nych i materiałów medycznych, praca zbio-rowa, Wydawnictwo Polfarmed), podające zasady, których należy przestrzegać, aby zaprojektowany wyrób cechował się wyso-ką higienicznością wykonania. Zalecenia te wskazują na zastosowanie stali nierdzewnej o odpowiedniej chropowatości powierzchni, jako czynnika determinującego czystość i higieniczność powierzchni elementów ma-jących kontakt z produktem kosmetycznym, farmaceutyczny itp. Ponadto powierzchnia musi być wolna od wżerów, fałd i szczelin, a oprócz doboru właściwego wykończenia powierzchni często stosuje się dodatkowe operacje obróbki powierzchni np. polerowa-nie elektrolityczne, które znacznie zmniej-sza chropowatość. Omawiane zalecenia podają również zasady projektowania do-tyczące m.in. łączenia elementów w sposób zapewniający łatwość czyszczenia, brak zalegania itp., przy czym bezwzględnie na wszystkich etapach wytwarzania wyrobów ze stali nierdzewnej należy zadbać o prawi-dłowe wykonanie operacji spawania wraz z kolejnymi etapami wytrawiania i pasywacji.

Stale specjalne – wybrane metody obróbki powierzchni

64 |

mgr inż. Łukasz Wiśniewski Produktmanager ds. Farmacji, Schwarte-Milfor Sp. z o.o.


6565

Wyróżnia się dwie metody usuwania materiału z powierzchni stali nierdzewnych (naddatki po spawaniu) w celu doprowa-dzenia blachy do żądanej chropowatości:• obróbka mechaniczna,• obróbka elektrochemiczna.

Mechaniczna obróbka jest najpowszech-niej stosowaną metodą wykańczania po-wierzchni stali nierdzewnych. W tym celu bardzo często wykorzystuje się obróbkę ścierną. Szlifowanie jest rodzajem obróbki wykańczającej, polegającej na usuwaniu cienkiej warstwy metalu i ma na celu nada-nie odpowiedniego kształtu, dokładności wymiarowej oraz chropowatości powierzch-ni. Ostateczny efekt, jaki uzyskuje się w wy-niku przeprowadzenia operacji szlifowania, zależy od wielu czynników:• obrabianego materiału – gatunku stali,• typu ścierniwa: materiału podkładu,

wielkości ziarna, jego kształtu i twar-dości,

• sposobu utrzymywania ścierniwa: taśma, krążek, pasta,

• ilości operacji wykończeniowych,• użytych narzędzi do obróbki,

• parametrów skrawania i zastosowanego nacisku,

• umiejętności pracownika

W zakładach produkcyjnych, o wysokim stopniu zautomatyzowania procesu szlifowa-nia, część z powyższych czynników ma mniej-sze znaczenie, choć nie można marginalizo-wać żadnego z nich. Odpowiednie dobranie parametrów szlifowania zawsze zostaje po stronie Operatora maszyny szlifującej.

Obróbka ścierna stali nierdzewnych wy-maga znajomości i przestrzegania pewnego rygoru technologicznego, natomiast gwa-rancją kwasoodporności stali jest warstwa

pasywna. Należy stosować właściwe ma-teriały szlifi erskie niezawierające wtrąceń żelaza. Cząsteczki żelaza pochodzące z ob-róbki mechanicznej, cięcia termicznego lub z tarcz szlifi erskich zanieczyszczonych sta-lami niestopowymi, korodują w wilgotnym powietrzu i naruszają warstwę pasywną,

ograniczając tym samym odporność koro-zyjną stali. Ponadto nie należy, wręcz zabro-nione jest używanie materiałów, które zo-stały użyte wcześniej do stali niestopowej.

Proces elektrochemicznego polerowania stali zabezpiecza dokładnie całą powierzch-nię polerowanego przedmiotu (łącznie z wgłębieniami w strukturze powierzchni) oraz nadaje przedmiotowi poddanemu ob-róbce estetyczny wygląd. Jest to metoda powszechnie wykorzystywana do obrób-ki powierzchni elementów w przemyśle mleczarskim, mięsnym, farmacji, narzędzi chirurgicznych i dentystycznych, a także podczas obróbki elementów dekoracyjnych

i użytkowych (takich jak balustrady, ogrodze-nia) wykonywanych ze stali szlachetnych. Polerowanie elektrochemiczne powoduje równomierną pasywację całej powierzch-ni polerowanego elementu, który można prowadzić w różnych kąpielach. Przed-miot poddany polerowaniu zanurzony jest

w wannie i podłączony do ujemnego biegu-na źródła prądu stałego (anody) (ryc.1). We-wnątrz wanny znajdują się również katody, które podłączone są do dodatniego bieguna źródła prądu. Katody i anody zanurzone są w roztworze, tworząc kompletne ogniwo elektryczne. Zmiany struktury powierzchni, jakie następują podczas procesu polerowa-nia elektrochemicznego, przedstawiono na rycinie 2. Zjawisko usuwania różnych ilości metalu z powierzchni materiału jest bardzo ważne w procesie stępiania ostrych krawę-dzi przedmiotu poddanego obróbce. Ponad-to w trakcie omawianego procesu zachodzi również zjawisko pasywacji.

Stale specjalne – wybrane metody obróbki powierzchni


Zalety elektrochemicznego polerowania:– pozwala uzyskać doskonałe własności antykorozyjne,– jest tańsze niż polerowanie mechaniczne,– nadaje estetykę - połysk i równomierność barwy podobna do powierzchni wypolerowanego chromu,– ułatwia i podnosi skuteczność mycia oraz pomaga utrzymać w czystości przedmioty poddane polerowaniu

poprzez skrócenie do 50% czasu mycia (mikrodolinki i mikrowierzchołki powierzchni niepolerowanej stanowią doskonałe zakotwiczenie dla osadów soli, zabrudzeń, bakterii, grzybów, pleśni itp.).

66 |

Elektrochemiczne polerowanie usu-wa wierzchołki nierówności rodzimego metalu oraz wszelkie zanieczyszczenia spowodowane poprzedzającymi proce-sami: tlenki metalu z narzędzi formują-cych, ziarna ścierniwa po szlifowaniu, mechanicznie naniesiona mikrowar-stewka metalu po obróbce szczotkami metalowymi (patrz ramka). Zanieczysz-czenia takie mogą być źródłem korozji lub przebarwień. Zaletą tej metody jest polerowanie powierzchni niedostępnych dla metod polerowania mechanicznego, co eliminuje problem mycia zabrudzo-nych powierzchni oraz utrzymania hi-gieny poprzez stosowanie dodatkowych środków (aseptyki).

Wymienione zalety elektrochemicznego polerowania zadecydowały o zastosowaniu tej metody jako obróbki wykończeniowej dla:• aparatury chemicznej i naukowej,• zbiorników, mieszalników i aparatów

procesowych dla przemysłu farmaceu-tycznego, kosmetycznego oraz che-micznego,

• urządzeń pracujących w trudnych wa-runkach, dla których utrzymanie higieny ma zasadnicze znaczenie, np. w pozyski-waniu i przetwórstwie mleka, środowi-sko wysoce korozyjne,

• narzędzi chirurgicznych,• sprzętu gospodarstwa domowego,• przedmiotów użytkowych i dekora-

cyjnych.

Przedstawione zagadnienia wykoń-czania powierzchni są tylko wybranymi metodami, stosowanymi na szeroką ska-lę w przemyśle wytwarzania zbiorników, mieszalników i aparatów przemysłowych. W zdecydowanej większości wymagane wykończenie powierzchni zapewniane jest poprzez obróbkę mechaniczną. Właściwe dobranie parametrów procesu szlifowania zapewnia odpowiednie wykończenie na po-ziomie mikroskopowym (odpowiednia chro-powatość powierzchni) jak i pod względem makroskopowym (wygląd, estetyka). Szero-kie stosowanie szlifowania, spowodowane jest względami ekonomicznymi, gdyż jest tańsze niż użycie specjalistycznej chemii do przeprowadzenia procesu elektropole-rowania. Ostateczną decyzję co do sposobu obróbki powierzchni zbiorników, zawsze po-dejmuje Inwestor, w porozumieniu i ścisłej współpracy z Producentem urządzenia.

Ryc. 1. Proces elektrochemicznego polerowania (źródło: Electropolishing PL, Euro Inox)

Ryc. 2. Obraz mikroskopowy powierzchni przed i po procesie elektropolerowania(źródło: Electropolishing PL, Euro Inox)

66 |


68 |

Andrzej Łobzowski, Wojciech Szkolnikowski LAB-EL Elektronika Laboratoryjna Sp. J.


Dlaczego ryzyko?W wydaniu 2/2015 magazynu Pomiar (jak też na http://

www.label.pl/po/powinien-znaczy-musi.html) umieściliśmy artykuł pt. „Powinien, znaczy musi”, który w swej treści nawiązywał do obo-wiązujących już w Polsce wymagań tzw. dobrych praktyk, a przede wszystkim Dobrej Praktyki Wytwarzania (ang. Good Manufacturing Practice – GMP) oraz Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej (ang. Good Di-stribution Practice – GDP). Oba wymienione dokumenty, to zestaw wymagań/standardów pierwotnie ustanowionych dla przemysłu farmaceutycznego, a obecnie dotyczący również przemysłu spożyw-czego, kosmetycznego i innych, gdzie produkt wyjściowy musi być bezpieczny dla zdrowia człowieka.

Jednym z podstawowych elementów obowiązujących systemów jakości jest znajomość ryzyka lub różnych rodzajów ryzyk, których

skutki dla danego procesu powinny być obserwowalne. Proces za-pewniający nadzór nad ryzykiem nazywany jest „zarządzaniem ry-zykiem”.

Zarządzanie ryzykiem?Ryzyko, bez względu na jego charakter, może mieć konsekwencje

pozytywne lub negatywne. Starty i zyski powstałe na skutek „dzia-łania” ryzyka mogą mieć nie tylko charakter fi nansowy, ale również jakościowy, społeczny, polityczny, itp. Działalność każdej organizacji, gdzie podejmowane są działania dotyczące opracowywania i wdra-żania strategii operacyjnych, systemów zarządzania, planowane są działania dotyczące procesów, funkcji, projektów nowych wyrobów i usług, podlega skutkom ryzyka. Każde ryzyko ma charakter losowy,

Ryzyko,jako element doskonalący

69

jednakże zasadnym jest nadzorowanie jego działania, zwane zarzą-dzaniem ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem w zakresie jakości jest permanentnym procesem oceny i przeglądu ryzyka związanego z jakością produk-tów. Zarządzanie ryzykiem może mieć charakter proaktywny, jak i retrospektywny.

Zarządzanie ryzykiem, według międzynarodowej normy PN-ISO 31000:2012, są to skoordynowane działania dotyczące kierowania i nadzorowania organizacją w odniesieniu do ryzyka.

Jednym z elementów procesu zarządzania ryzykiem jest analiza ryzyka. Wyróżnia się kilka rodzajów podejścia:• zastosowanie standardowych zabezpieczeń;• oparte na wiedzy i doświadczeniu ekspertów;• z wykorzystaniem technik analizy ryzyka;• mieszane.

Analiza ryzyka jest narzędziem wykorzystywanym m.in. do:• przygotowania polityki bezpieczeństwa;• wdrożenia systemów zarządzania jakością;• zarządzania projektami;• zarządzania przedsiębiorstwem;• analiz biznesowych.

Co z przepisami?Istnieje Norma Międzynarodowa PN-ISO 31000 z marca 2012,

„Zarządzanie ryzykiem. Zasady i wytyczne”, w której podano ogól-ne, uniwersalne zasady dotyczące zarządzania ryzykiem. Cóż to jest zatem owo ryzyko, któremu przypisuje się taką wagę? Według zacy-

towanej normy „ryzyko jest to wpływ niepewności na cele”. Wpływ niepewności na realizacje celów może mieć skutek pozytywny lub negatywny.

Ryzyko jest często określane w odniesieniu do zdarzeń, ich na-stępstw lub ich kombinacji. Podstawowymi elementami zarządzania ryzykiem jest analiza ryzyka i jego ocena. Według normy, analizą ryzyka jest proces dążący do poznania charakteru ryzyka oraz okre-ślenia jego poziomu.

Oceną ryzyka jest proces identyfi kacji ryzyka, jego analizy oraz ewaluacji. Ewaluacją ryzyka jest natomiast proces porównania wy-ników analizy ryzyka z przyjętymi kryteriami ryzyka w celu określe-nia czy jego wielkość jest akceptowalna.

Ryzyko w systemach zarządzaniaW systemach zarządzania, w tym zarządzania jakością są zale-

cenia odnośnie podejmowania działań korygujących i/lub zapobie-gawczych w oparciu o ocenę ryzyka - ale jakiego ryzyka? Ryzyka wystąpienia niezgodności (przy kolejnej ocenie), ryzyka niezreali-zowania zaplanowanych działań, niewykonania zadań o znaczeniu strategicznym, nieosiągnięcia zamierzonych celów itp.

Tak więc, ryzyko jest miarą zagrożenia i/lub niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych albo też z możliwych konsekwencji podjęcia nieadekwatnych decyzji.

Postępowanie z ryzykiemPostępowanie z ryzykiem jest określane przez normę jako pro-

ces modyfi kacji ryzyka i może uwzględniać: unikanie działań po-wodujących ryzyko, podejmowanie lub zwiększanie ryzyka w celu

reklama

70 |


wykorzystania szansy, usuwanie źródeł ryzyka, zmianę prawdopo-dobieństwa wystąpienia ryzyka, zmianę następstw ryzyka, dzielenie ryzyka np. pomiędzy strony (dywersyfi kacja ryzyka) w celu „podzie-lenia się” skutkami ryzyka.

A co z analizą ryzyka w systemach skomputeryzowanych?

Zarządzanie ryzykiem powinno dotyczyć całego cyklu życia sys-temu komputerowego, ze względu na bezpieczeństwo produktu, a co za tym idzie zdrowie i życie człowieka, spójność danych i jakość produktów.

Decyzje związane z zakresem walidacji i kontroli spójności da-nych, będące częścią systemu zarządzania ryzykiem, powinny się opierać na uzasadnionej i udokumentowanej ocenie ryzyka systemu komputerowego.

Analiza ryzyka (ang. Risk analysis) w odniesieniu do systemów skomputeryzowanych jest oparta na Metodzie Analizy Przyczyn i Skutków FMEA (ang. Failure Mode and Eff ect Analysis). Istotą metody FMEA jest analiza możliwości wystąpienia błędów pro-duktu, ich przyczyn i skutków, na etapie jego projektowania, podczas pracy oraz w trakcie jego walidacji i kwalifi kacji oraz po ewentualnych zmianach.

Metoda FMEA opiera się na założeniu, iż wykrycie i usunięcie potencjalnych wad, będących przyczyną późniejszych błędów, na wczesnych etapach opracowywania wyrobu jest znacznie tańsze i łatwiejsze niż wprowadzenie korekt na linii produkcyjnej lub u klienta. Dla każdego rodzaju błędu oddzielnie określane są przy-czyny oraz skutki jego wystąpienia –

przyczyna błędu → rodzaj błędu → skutek błędu

Określenie ryzykaKażdy błąd, przyczyna jego wystąpienia oraz skutek jego dzia-

łania określa się poprzez współczynniki, punktowane w skali 1…10, i tak:• W – prawdopodobieństwo wystąpienia błędu (1- niskie, 2-3 –

mało prawdopodobne, 4-6 – średnie, 7-8 – prawdopodobne, 9-10 – wysokie);

• Z – znaczenie błędu dla jakości produktu (1 – znikome, 2-3 – nie-wielkie, 4-6 – średnie, 7-8 – duże, 9-10 bardzo duże);

• O – prawdopodobieństwo wykrycia błędu (1 – wysokie, 2-3 – prawdopodobne, 4-6 – średnie, 7-8 – mało prawdopodobne, 9-10 – niskie)

Dla przykładowego oszacowania wartości współczynnika W, na-leży odpowiedzieć na pytanie „jakie jest prawdopodobieństwo wy-stąpienia potencjalnego błędu?”. Jeżeli odpowiedź będzie miała cha-rakter, np. „system/proces jest nowy w badanym obszarze, ale jest dobrze poznany i od wiarygodnego (kwalifi kowanego) dostawcy”, wtedy znaczenie błędu opisujemy jako „średnie”, a współczynnik „W” uzyskuje wartość 4-6. W podobny sposób szacujemy wartość pozostałych współczynników „O” i „Z”.

Liczba ryzykaLiczbę ryzyka R określa iloczyn trzech omówionych współczyn-

ników, który można uznać za miarę zagrożenia będącego skutkiem ryzyka.

R = W * O * Z

W przypadkach, kiedy liczba ryzyka R przekracza założone kryte-rium akceptacji, należy zaplanować i zrealizować odpowiednie dzia-łania zapobiegawcze, korygujące i/lub naprawcze.

Jako pierwszy szacunkowy próg akceptacji, przyjmuje się iloczyn średnich wartości skali współczynników (dla skali 1 – 10 jest to war-tość 5), co dopowiada liczbie R > 125 (W = 5; O = 5 i Z = 5). Jednakże w wielu przypadkach liczba ta nie musi w pełni odzwierciedlać stanu zagrożenia będącego skutkiem ryzyka.

W celu określenia kryteriów akceptacji liczby ryzyka, organizacja powołuje zespół dokonujący oceny i analizy ryzyka.

A co ma z tym wspólnego fi rma LAB-EL?Systemy monitoringu parametrów mikroklimatu w pomieszcze-

niach, głównie magazynów, hurtowni, środków transportu, zwią-niach, głównie magazynów, hurtowni, środków transportu, zwią-zanych w wyrobami farmaceutycznymi i spożywczymi, czyli tymi produktami, które muszą być szczególnie chronione w zakresie za-pewnienia im odpowiednich warunków przechowywania, podlegają okresowym walidacjom i kwalifi kacjom.

W przypadku aparatury kontrolno-pomiarowej produkcji fi rmy LAB-EL, walidacja jest przeprowadzana w procesie kon-struowania i oprogramowywania urządzeń, a dowody jej prze-prowadzenia tzw. testy producenta, stanowią załączniki do do-kumentacji walidacyjnej.

Urządzenia pomiarowe, tworzące systemy pomiarowe są wali-dowane i kwalifi kowane w konkretnych miejscach, u konkretnych klientów. W procesie walidacji określa się tzw. etapy krytyczne czyli takie, gdzie ryzyko wystąpienia błędu może mieć skutek na jakość nadzorowanych produktów.

Właściciel produktów „powinien = musi”, określić wartość licz-by ryzyka, będącą miarą skutku wywołanego np. awarią poszcze-gólnych elementów systemu, czyli przeprowadzić analizę ryzyka w zakresie bezpieczeństwa np. produktów leczniczych do stosowania u ludzi (dotyczy to również zwierząt).

Wracając do tytułuZnajomość ryzyka, prowadzi poprzez jego analizę i ocenę do

minimalizacji negatywnych skutków nim wywołanych, a to jest na pewno elementem doskonalącym (co należało dowieść).

CZAS NA...WŁAŚCIWE OPAKOWANIE!

Twoja marka wymaga zbyt wiele uwagi, byś miał czas zajmować się techniczną stroną opakowań. Bierzemy to na siebie, dostarczając Ci gotowy produkt, zgodny z Twoimi wymaganiami.

Pracujemy w oparciu o najwyższe standardy jakości i przy wykorzystaniu nowoczesnego parku maszynowego oraz najnowszych rozwiązań infor-matycznych. Wiemy, że pierwszorzędne produkty wymagają pierwszo-rzędnych i bezpiecznych opakowań. Dzięki naszemu know-how możemy zaoferować je branży farmaceutycznej. W kwest ii jakości zdaj się na BSC Pharmacenter!

Folding Boxes | Leaflets | Labels | Design & Consult ing

efficientexcellenteffect ive

Thinking out of the Box | since 1861

www.rlc-packaging.com

BSC Pharmacenter Sp. z o.o.ul. Żmigrodzka 3760-171 PoznańTel.: +48 61 867 60 61E-mail: [email protected]

czas na właściwe opakowanie.indd 1 2014-10-13 15:38:58

72 | 72 |

Grzegorz Wroniszewski dyrektor zarządzający pionem e-logistyki w Cursor SA


Jak efektywnie zarządzać materiałami

marketingowymi w branży farmaceutycznej

Sektor farmaceutyczny jest jednym z liderów rankingów wydatków na działania marketingowe. Producenci leków realizują duże kampanie reklamowe w mediach, jednocześnie w działaniach promocyjnych szeroko wykorzystują materiały POS, m.in. ulotki, standy i ekspozytory. Jak efektywnie zarządzać masową ilością materiałów marketingowych?

Produkcja, przechowywanie i dystrybu-cja milionów produktów promocyjnych

generuje nie tylko spore koszty, ale także wymaga zaangażowania w proces ich ob-sługi dużej ilości osób i czasu. Potrzebne jest także odpowiednio przygotowane miej-jest także odpowiednio przygotowane miej-sce do ich magazynowania. Rozproszona sieć przedstawicieli handlowych oraz aptek utrudnia efektywną dystrybucję materia-łów. Często zdarzają się sytuacje, w których ilość produktów nie jest na bieżąco dosto-sowywana do rzeczywistego zapotrzebowa-nia pracowników fi rmy farmaceutycznej czy punktów sprzedaży. Wpływa to nie tylko na zmniejszenie skuteczności prowadzonych działań marketingowych, ale jednocześnie podnosi koszt ich realizacji.

Co można wyoutsourcować?W przypadku konieczności zarządzania

dużą ilością materiałów promocyjnych war-to rozważyć skorzystanie ze wsparcia fi rm, specjalizujących się w obsłudze takiego pro-cesu. Dostępne na rynku rozwiązania po-zwalają powierzyć zewnętrznemu dostawcy nawet całość zadań związanych z zarządza-niem materiałami marketingowymi. Firmy outsourcingowe oferują magazynowanie i dystrybucję produktów promocyjnych, ta-kich jak ekspozytory, displaye, stoiska, pro-dukty regularne czy poligrafi a (ulotki, pla-

74 | 74 |


katy, katalogi). Obsługa logistyczna może obejmować także co-packing i konfekcjo-nowanie oraz instalację i renowację POSM.

Renomowani dostawcy takich usług realizują je przy wykorzystaniu technolo-gii umożliwiających pracownikom fi rmy farmaceutycznej samodzielne zarządza-nie materiałami wspierającymi sprzedaż i planowanie wydarzeń marketingowych. Dzięki takiemu rozwiązaniu każdy z przed-

stawicieli handlowych zyskuje dostęp do wirtualnego magazynu, w którym może obejrzeć zdjęcia poszczególnych produk-tów. Potrzebne mu materiały POS może odebrać z cross-docków, zlokalizowanych na terenie całej Polski, bez konieczności na oczekiwanie kuriera. Aplikacje outsource-rów zapewniają jednocześnie wygodny do-stęp do raportów, także z poziomu smartfo-nów i tabletów.

Redukcja kosztów i usprawnienie pracyOutsourcing umożliwia zamianę kosz-

tów stałych na koszty zmienne, dopasowu-jąc poziom wydatków na magazynowanie, kompletację, instalację i dystrybucję mate-riałów do skali rzeczywiście prowadzonych operacji. Precyzyjny system monitorowania efektywności wykorzystania poszczegól-nych produktów promocyjnych pozwala dopasować ich zakupy do realnego zapo-trzebowania. W praktyce często okazuje się bowiem, że część z nich nie jest w ogóle wykorzystywana przez przedstawicieli han-dlowych. Dodatkowo skala działania fi rmy outsourcingowej zarządzającej materiałami marketingowymi wielu różnych podmiotów pozwala zredukować koszt poszczególnych czynności operacyjnych, np. kompletowania czy przesyłek kurierskich.

Outsourcing zarządzania materiałami marketingowymi pozwala wygenerować nawet kilkadziesiąt procent oszczędności. Usprawnia pracę product managerów oraz wpływa wzrost efektywności handlowców. Jednocześnie poprawia produktywność procesów wspierających sprzedaż. Całość działań marketingowych jest widoczna w jednym systemie, a pracownicy fi rmy far-maceutycznej mogą skoncentrować się na działaniach sprzedażowych.

Decentralizacja zarządzania Decentralizacja zarządzania Decentralizacja

materiałami POSzarządzania materiałami POSzarządzania

Z perspektywy wieloletnich doświadczeń spółki Cursor, podsta-

wowym kryterium dla uzyskania oszczędności w obszarze zarzą-

dzania POSM jest oddelegowanie odpowiedzialności za składanie

zamówień na nie w ręce przedstawicieli handlowych.

W większości przypadków kupowane i dostarczane do maga-

zynu materiały marketingowe są dzielone przez centrale korpora-

cji na poszczególnych handlowców. Podział i przyporządkowanie

POSM do konkretnych osób nie oznacza zlecenia dystrybucji, jest

to jedynie dostępna dla nich pula produktów. Innymi słowy swego

rodzaju wirtualny magazyn, z którego każdy przedstawiciel han-

dlowy dokonuje zamówień we własnym zakresie.

Założenie to nie stoi w sprzeczności z wyznaczaniem celów

handlowych, ekspozycyjnych czy implementacji POSM u klientów.

Różnica tkwi w kolejności zdarzeń. Większość korporacji korzysta-

jących z usługi najpierw stawia cele swoim strukturom sprzeda-

ży. Następnie przedstawiciele handlowi odwiedzają klientów i po

oszacowaniu zapotrzebowania na materiały promocyjne zamawia-

ją je partiami, najczęściej w interwałach tygodniowych.

W takim modelu do handlowca trafi a optymalna z punktu wi-

dzenia skuteczności egzekucji liczba POSM. Część przedstawicie-

li przekracza plany, a kolejna część ich nie realizuje. Dystrybucja

z centralnego rozdzielnika nie ma więc tutaj uzasadnienia. Moty-

watorem do dbałości o realizację planów są systemy wynagrodzeń

lub audyty, nie otrzymanie z góry całej planowanej puli materia-

łów. Ten drugi wariant oznacza nie tylko wyższe koszty dystrybucji,

ale również konieczność zwrotów, utylizacji lub niewykorzystania

wszystkich materiałów POS, w sytuacji kiedy nie wszyscy przed-

stawiciele handlowi zrealizują plany.

Przekazanie handlowcom możliwości wpływania na zawar-

tość zamówień daje korzyści w postaci ograniczenia liczby SKU

materiałów marketingowych. Powoduje to zmniejszenie ilości ku-

powanych POSM, czyli wymierne oszczędności fi nansowe. Jeden

z klientów spółki Cursor już w drugim roku współpracy uzyskał

redukcję kosztów na produkcję i logistykę materiałów marketingo-

wych przekraczają 60 proc. nakładów, w porównaniu do wcześniej

stosowanego modelu, bazującego na centralnej dystrybucji POSM.

EUROWATER projektuje, produkuje oraz instaluje kompaktowe stacje przygotowania wody oczyszczonej dla przemysłu farmaceutycznego.

Do produkcji wody oczyszczonej i HPW w standardzie USP, EP

Jednostki kompaktowe odwróconej osmozy i elektrodejonizacji

Sanityzowane chemicznie lub gorącą wodą

Wydajności jednostek od 300 to 20000 l/h

Wykonane ze stali 316L, wykończenie wewnętrzne powierzchni 0.6 Ra

Pakiet walidacyjny IQ/OQ według standardów farmaceutycznych

Uzdatnianie wody dla przemysłu farmaceutycznego

[email protected]

Centrala IzabelinTel.: +48 22 722 80 25

Eurowater Sp. z o.o.

Oddział WrocławTel.: +48 71 345 01 15

Oddział GdańskTel.: +48 58 333 13 80

ceutycznego.

BY EUROWATER

HIG

H PURITY WATER

"Świat przemysłu farmaceutycznego" 2/2015

Documents