superfoods - wur
TRANSCRIPT
18 Eisma Voedingsmiddelenindustrie | maart 2011
Voeding en gezondheid
Iedere dag is er weer een nieuwe oogst van nieuwskoppen die vertel-
len hoe eten onze gezondheid beïnvloedt, verzucht het rapport ‘Mira-
cle Foods, myths and the media’ van de National Health Service (NHS).
De Britse gezondheidsorganisatie analyseerde jarenlang krantenbe-
richten en zag veel tegenstrijdigheden en voorbarige conclusies. Maar
niet alleen de media maken zich daar schuldig aan.
fecten van voeding op de gezondheid.
Daarvan gingen er 106 over één specifiek
product: 27 daarvan zouden er schadelijk
zijn en 65 gunstig. Veertien werden in
nieuwskoppen zowel goed als slecht voor
de gezondheid genoemd.
Het rapport stelt dat het soms niet de kran-
ten zijn die studies verkeerd interpreteren,
maar dat er ook onderzoekers en voorlich-
ters zijn die dolgraag de publiciteit willen
halen en daarom de nuances uit het oog
verliezen. Verder stellen ze dat het belang-
rijk is te weten wie een onderzoek finan-
ciert en dus of er mensen zijn die belang
hebben bij bepaalde uitkomsten.
SuperfoodsSommige van die specifieke producten kre-
gen in de berichtgeving het label superfood
mee, hoewel daar eigenlijk geen goede de-
finitie voor is. Zo zou broccoli de schade van
diabetes herstellen, de verspreiding van
borstkanker tegengaan en de longen be-
schermen. Ook chocolade zou zo’n super-
food zijn, evenals selderij jam, popcorn en
ontbijtgranen.
ConfoundersHet rapport wijst op ‘confounders’, niet on-
derzochte zaken die gevolgen hebben voor
de onderzoeksresultaten. Ze verwijzen daar-
bij naar de Zutphen-studie, een cohortstu-
die waarin 1.373 Nederlandse mannen veer-
tig jaar werden gevolgd. Dat onderzoek
leidde tot de kop dat een half glas wijn per
dag zorgt voor vijf jaar langer leven. Zowel
de totale sterfte als de sterfte door hart- en
vaatziekten lag namelijk lager dan bij ge-
heelonthouders. Volgens de NHS werd wel-
iswaar rekening gehouden met factoren als
rookgedrag, BMI, gezondheidsgeschiedenis
en sociaal-economische status, maar werd
niet gecorrigeerd voor beweging. “Als er
meer wijndrinkers dan geheelonthouders
zijn die regelmatig bewegen, zou dat de
reden kunnen zijn dat de eersten langer
leven dan de laatsten.”
Een ander voorbeeld is de relatie tussen de
consumptie van groene thee en een lager
risico op kanker. Mannen die meer groene
thee drinken, eten ook meer groente en
Tekst en foto’s: Norbert van der Werff
Superfoodseigenlijk niet zo super
� � �
Media én onderzoekers overdrijven
“We weten allemaal dat een goed eetpa-
troon deel uitmaakt van een gezonde le-
vensstijl, dus is het niet verwonderlijk dat
kranten, tijdschriften en internet vol staan
met verhalen over superfoods en dodelijke
snacks.” Het rapport van de NHS stelt dat
helaas veel van wat er bericht wordt on-
zorgvuldig of nutteloos is en dat de feiten
zelden zo simpel zijn als de koppen sugge-
reren. “Exact vaststellen hoe één element
uit het voedingspatroon effect kan hebben
op onze gezondheid is duivels moeilijk. En
dat betekent dat de conclusies van weten-
schappers en de berichtgeving daarover in
de media met een korreltje zout genomen
moeten worden.”
De NHS heeft daarom ‘Behind the Headli-
nes’, een dienst die al drie jaar artikelen in
de Britse media becommentarieert op basis
van het onderzoek waar ze op gebaseerd
zijn. Sinds 2007 passeerden 1750 artikelen
de revue, waarvan er 344 gingen over de ef-
� Door alle bericht -
geving over voeding
en gezondheid
valt door de bomen
het bos niet meer
te zien.
18-19_Superfruit 02-03-11 12:17 Pagina 18
Eisma Voedingsmiddelenindustrie | maart 2011 19
mensen was daarbij een dosis gehanteerd
van een paar flessen wijn per dag…
PuzzelDe onderzoekers stellen dat uitvinden wat
de gezondheidseffecten van een voedings-
middel zijn, is als het leggen van een puz-
zel. “Het is een langzaam en moeizaam pro-
ces waarbij door verschillende soorten on-
derzoek uit te voeren, de stukjes op hun
plaats vallen en de voorlopige afbeelding
verschijnt.” Systematische reviews zijn be-
trouwbaarder dan een enkel onderzoek.
Het rapport somt enkele conclusies op die
tot stand zijn gekomen door zulke systema-
tische reviews. Het drinken van alcohol leidt
tot een hoger risico op sommige typen kan-
ker (World Cancer Research Fund, 2007).
Hoewel er waarschijnlijk een verband is tus-
sen gematigd alcoholgebruik en beperking
van het risico op hartziekten, wordt be-
perkte alcoholconsumptie aanbevolen.
Meer groente zonder zetmeel, zoals broc-
coli, wordt geassocieerd met een verminde-
ring van het risico op kanker (eveneens de
WCRF-review). Mogelijk hebben sommige
stoffen in broccoli gezondheidseffecten,
maar dat moet verder worden onderzocht
met klinisch onderzoek.
Er is geen bewijs dat Omega-3 vetzuren uit
vette vis goed zijn voor de cognitieve pro-
cessen (Cochrane, 2006). Vette vis verlaagt
mogelijk wel de kans op leeftijdgerela-
teerde maculadegeneratie (Chong 2008).
Geen bewijs voor superfoods
Het NHS-rapport concludeert dat er geen
echt bewijs is dat superfoods bestaan.
Wie gezond wil blijven, kan zich beter
niet op één product of stofje richten maar
kiezen voor een gebalanceerd eetpa-
troon om de benodigde voedingsstoffen
binnen te krijgen. De onderzoekers plei-
ten voor beperking van het alcoholge-
bruik en beperkte inname van (bewerkte)
producten met veel vet, suiker en zout.
Mensen dienen te zorgen voor een ge-
zond gewicht en regelmatige beweging.
Dat groene thee kan helpen om kanker te
voorkomen, is omstreden. Er zijn studies die
dat aantonen, maar ook onderzoeken die
dat ontkrachten (Cochrane, 2009).
Ook stellen de onderzoekers dat er duide-
lijke bewijzen zijn dat een Mediterraan
dieet, met veel vis, olijfolie, groente en fruit
en weinig vlees, de kans vergroot om ge-
zond de oude dag te halen. Zo’n dieet kan
het risico op sommige chronische ziektes
verkleinen (Sofi, 2008). Maar was dat niet
precies wat professor Martijn Katan onlangs
bestreed omdat Mediterraan een veel te
vaag begrip is en niet duidelijk is welke
componenten verantwoordelijk zijn voor
het gezondheidsbevorderende effect?
Waarmee het relativerende NHS-rapport op
zijn beurt ook weer wordt gerelativeerd.
fruit. Ze verschillen ook in andere opzichten
van mannen die minder groene thee drin-
ken, waardoor het moeilijk is vast te stellen
of groene thee verantwoordelijk is voor het
lagere risico op kanker of iets anders uit het
dieet.
Roze wangetjesVeel studies over voeding vertrouwen erop
dat mensen precies weten wat ze hebben
gegeten en gedronken, ook al is dat maan-
den geleden. “In de Nederlandse studie
over alcohol en sterfte, moesten mannen
aangeven hoeveel ze tot een jaar daarvoor
hadden gegeten en gedronken.” Volgens
de onderzoekers is dat bij onderzoek naar
eetpatronen niet ongebruikelijk. “Er kun-
nen redenen zijn waarom mensen door een
roze bril (en met roze wangetjes) op hun al-
coholconsumptie terugkijken en wellicht de
gedronken hoeveelheid onderschatten.
Sommigen doen dit opzettelijk omdat ze
geen slecht gevoel willen overhouden aan
het invullen van de enquête.”
Het rapport noemt gerandomiseerd onder-
zoek met controlegroep (RCT) het meest ge-
schikt om te kijken naar het effect van voe-
ding. Dat is interventieonderzoek waarbij
de proefpersonen willekeurig worden inge-
deeld in de groep die de werkzame stof
krijgt toegediend of de controlegroep die
dat niet krijgt. RCT’s zijn echter niet altijd
goed om te kijken naar het langetermijnef-
fect van een voedingsmiddel. Ze zijn name-
lijk duur en mensen zijn niet altijd bereid
om hun dieet gedurende lange tijd aan te
passen.
DierstudiesVeel berichten in de media over gezond-
heidseffecten bij mensen, zijn gebaseerd op
onderzoek bij dieren dan wel onderzoek in
laboratoria. De resultaten uit dergelijk on-
derzoek vormen echter geen bewijs voor de-
zelfde werking bij mensen. Bovendien moet
de inname van een bepaalde stof realistisch
zijn. De onderzoekers wijzen op een studie
bij muizen waaruit blijkt dat resveratrol, een
polyfenol die vooral in rode wijn zit, zou
helpen de abnormale groei van bloedvaten
in de ogen te stoppen. Omgerekend naar � � �
Ook granaatappel wordt genoemd als superfood,
of beter gezegd superfruit.
18-19_Superfruit 02-03-11 12:17 Pagina 19