su santu bèciu
DESCRIPTION
Unu predi, unu santu bèciu, antzis duus, e una mailing listTRANSCRIPT
Ivo Murgia, 2013
Sa màgini de sa cobertina est de ‘José’, artista de Cuba.
Su santu bèciu by Ivo Murgia is licensed under a Creative Commons Attribuzione - Non commerciale -
Non opere derivate 3.0 Italia License.
I
Cumbeniat a si‐ndi pesai. De cussu arrùmbulu in mesu de is lentzorus no ndi podiat
bessiri nudda de bonu. E fiat ora puru. Sa tzitadi fiat sèmpiri una bella tzitadi, po
cussu etanti, su soli no nci amancàt mai. Iat pigau sa màchina e si‐ndi fiat andau a
mari. Cussu gei ddi praxiat, nci podiat passai finas totu sa dii, beni stojau asuta de su
soli prenendi‐sì is prumonis de cussa araxi frisca. Iat sonau su telèfonu, su cellulari:
s’ùrtimu cosa in prus chi no faiat prus a ndi fai de mancu. ‘Beni torrau piciocheddu,
seu deu’ e iat serrau. ‘Ma ita seus aìnturu de unu film?’ iat pensau.
Apusti‐pràngiu ddu iant circau po una coja chi depiat fai, si‐ndi fiat stantargiau de
cussa cadira scòmoda, arrimendi su lìburu chi portàt in manus. Iant arrexonau prus
de un’ora, Don Marigosu no fiat malu comenti a predi, sceti a bortas pariat sganiu.
Àteras bortas ddi praxiat a frandigai prus de su tanti a is devotus suus. Apustis iat
torrau a pigai in manus cuddu lìburu e ndi iat lìgiu unu bellu tanti, finsas a sa funtzioni
de mericeddu. A sa bessida ddu iat firmau Arritixedda e ddi iat nau: ‘Don Marigosu mi
depu cunfessai, nci seu arruta in sa tentatzioni. Su Mincidissu no mi lassat sa conca in
assèliu. Coixedda s’est torrau a presentai e m’est cumpartu torra in sa personi de
fustei Don Marigosu, spollincu po essi spollincu. Infogau pariat, e deu... no nci apu
pòtziu fai nudda. Gei no apu a abruxai in s’inferru chi nci arrutzu torra in sa
tentatzioni?’.
Serrau su telèfonu iat pigau a passillai. Andendi andendi si fiat firmau a si bufai
un’àtera cosa e a si castiai una partida de palloni in sa televisioni. Su piciocu ddi iat
fatu un’acìnnidu e ddi iat nau ca ddu connosciat. Nàssiu fiat; gei fiat duas giòbias! Ddi
depiat contai unu muntoni de cosa ma in su momentu no faiat, Nàssiu depiat
traballai, si iant a èssiri torraus a intendi prus a trigadiu. Fiat bellu a torrai a biri a genti
connota.
A cambiai bidda no est cosa fàcili, ma a bortas serbit puru. Antzis a Don Marigosu, a
nai sa beridadi, giai giai ddi faiat praxeri. Pesau in tzitadi, s’idea de si‐ndi andai a bivi
in bidda, gei parit ca dda agradessiat. E difatis no si‐ddoi fiat agatau mali. Sa bidda
fiat ingiriada de su monti, su logu fiat bellu, sa genti bona, a dda sciri pigai, po s’àteru
no nci iat nudda de si depi chesciai. Is devotus fiant curiosus. Arritixedda si boliat
cunfessai giai dònnia dii, unu pagheddu notzenti ddi eus a nai. No fiat abarrada
mancu meda a s’apassionai a su stràngiu nou, chi fessit su predi pagu ddi cambiàt,
fiat stràngiu e custu ddi abastàt. A Don Marigosu ddi praxiat puru, po cantu fessit
curiosedda, no ddi fiat scarèsciu mai ca fiat stètia sa primu a ddu carculai in bidda, e
po unu stràngiu no est pagu. ’Ita làstima!’ Nci‐ddi fiat bessiu candu ddu iat biu po sa
primu borta e iat scìpiu ca fiat su predi nou, ‘Unu bellu piciocu’. Don Marigosu si fiat
fatu totu arrùbiu. ‘Seu sigura ca est durci che meli’ iat aciuntu puru. Don Marigosu si‐
ndi fiat sapiu luegus ca fiat sa scuredda de sa bidda. In dònnia bidda prus o mancu
nci‐ndi est unu. E in is tzitadis aicetotu; prus de unu puru.
Nàssiu fiat togu, de is amigus no si‐ndi scaresciat. Difatis apustis de unapariga de diis
iat tzerriau e fiat passau a ndi‐ddu pigai. Candu iant arregordau su tempus de sa
picinnia e si fiant spassiaus, Nàssiu iat nau ca boliat andai a agatai a Tziu Pepi,
un’àteru amigu, po ddis contai de un’idea chi anca iat tentu. E andaus ddoi fiant. Tziu
Pepi fiat unu bravu piciocu, issu naràt ca fiat ‘freak’ ma is àterus nci biiant unu
pagheddu de caddotzimini e mandronia puru in su frichetonìmini cosa sua, ma
comenti si bollat chi siat, fiat freak etotu. Iat bòfiu sciri ita si‐ndi iat fatu de s’idea de
si fai predi: ‘Storrau’ fiat stètia s’ùnica arrespusta. Nàssiu iat atacau cun su progetu
suu: una butega de computer boliat ponni, ma aìnturu, in logu de su sòlitu software
fiat a ddoi ponni una cosa noa, un’arretza noa, anca is meris fiant issus, cumandànt
issus, boliant intrai in is cuscièntzias de sa genti, a fai unu mundu nou... totu prontu
anca fiat. E ndi iat bogau de sa bussa una spètzia de cosa totu filus e microchips chi
podiat essi dònnia cosa. Boliat a nci pensai beni e iat sighiu a contai de unu mundu
nou, diversu de totu su chi s’agatàt finsas a insandus. Ddus iat giai cumbintus ma no
ddis iat postu pressi. E si fiant lassaus cun cussu machìmini. Cussa fiat s’idea, comenti
si bollat chi siat.
Sa crèsia fiat prena prena. Sa novidadi iat fatu acudi sa genti che musca a su meli. Ma
sa funtzioni fiat una funtzioni etotu, s’ùnica novidadi fiat issu. Ddi fiat partu de biri
prus de un’ogu sprapaddau conca a issu, totu spriculendi‐ddu beni‐beni. In d‐una
bidda anca no ddoi sutzediat nudda, dònnia sonu pariat tronu. Acabada sa missa,
Arritixedda si‐ndi fiat pesada e iat aboxinau: ‘E imoi tzacheus is manus a su predi
nou!’ e iat incumentzau issa etotu a tzacai, ma nemus ddi iat postu infatu. Sa mama
de Arritixedda, totu afrigia, iat nau ca fiat sa disdiciada de bidda, pròpiu aici iat nau:
sa disdiciada. Don Marigosu iat fatu ca ei cun sa conca e bessiu nci fut. Is fueddus de
cussa picioca ddi fiant zumiaus in conca a totu dii, finas in su sonnu. Dda biiat arriendi
e nendi: ‘Ita bellu chi est Don Marigosu’. Si‐ndi fiat pesau pensendi a cantu est tontu
s’òmini.
Iat provau su software in su computer suu e gei parit ca ddi praxiat. No est chi fessit
una cosa pròpiu noa noa o diversa meda de totu is àteras, ma portàt una fentanedda
chi podiast aberri e chi ti‐nci lassàt intrai a unu logu chi biiast sceti cun cussu
software. Totu cussa fiat sa novidadi e s’idea, comenti si bollat chi siat. A s’incras ndi
iat arrexonau cun is àterus e prus o mancu fiant de acòrdiu totus: boliat fata sa cosa.
De sa borta a bendi is primus computer fiant dèpius passai unus cantu mesis e primu
chi is clientis si‐ndi acatessint de cudda fentana, un’àtera pariga de mesis. Ma is
tempus fiant cussus. Apalas de sa fentanedda ddoi fiat sa sotziedadi insoru. Sa primu
bessida chi iant fatu fiat stètia custa: in sa fentanedda fiat cumparta una scrita chi
naràt diaici: ‘No nci seus po debadas in custu mundu’, e medas dda iant lìgia.
In crèsia iat pigau a nci amancai cosa. Una dii a Don Marigosu ddi fiat amancau su
prapalissu e issu no sciiat a cali manu si donai. Po cantu ddu essit circau no ddu iat
pòtziu agatai in logu perunu ma no iat tentu stògumu de ndi fueddai cun nemus. E
nci fiat passada. Po s’àteru is diis suas sighiant asseliadas, in bidda.
Calincunu iat pensau: ‘Eja, est berus no nci seus po debadas in custu mundu’ e ndi iat
chistionau cun is amigus puru, e totus narànt ‘Est berus, no nci seus po debadas’. Issu
puru nci iat pensau: ‘Ellus po debadas nci seus?’. Tziu Pepi, Nàssiu e issu iant fatu
boddeu po detzidi ita boliat nai cussa fràsia. Dda iant pensada issus etotu ma imoi
ddis pariat càrriga càrriga de balimentu: ‘No nci seus po debadas in custu mundu’.
Poita nci seus? Po s’agiudai de pari apari. No fiat mali pensada sa cosa. Sa scrita e
s’idea de ‘No nci seus po debadas in custu mundu’ iat sighiu a aparessi in is computer
de totu is chi si‐ddu iant comporau anche issus. Issu iat pensau ca sa cosa fiat
andendi beni ma tocàt a fai de prus. S’idea fiat de ponni su software in internet de
manera chi totus ndi‐ddu podessint scarrigai de s’arretza po si‐ddu ponni in su
computer de domu. ‘Cussu puru est giustu’, iant pensau is àterus duus e postu nci‐
ddu iant: ‘No nci seus po debadas in custu mundu’. Custa cosa a issu ddi praxiat, bai
circa e poita.
Sa stòria de su prapalissu fatu‐fatu ddi torràt a muinai in conca e po spàssiu si poniat
a pensai a is cosas prus macocas. ‘Mi‐ndi‐ddu at furau Arritixedda po si‐ddu tenni in
domu sua asuta de su letu, acanta sua’. E nci‐ddi scapàt s’arrisu. ‘O calincunu pòburu
apretau?’ ma custu no ddu faiat arriri. ‘Candu mai a furai in crèsia! Po cantu siat
pòburu apicigau a terra unu, in crèsia no ddoi furat!’ iat pensau. A sa funtzioni de a
mangianu iat provau a castiai a is borrochianus suus, a unus a unus, mancai de atesu.
‘A arrisu de bosàterus seu?’. ‘A su predi foresu nci‐ddu faeus abarrai mali custa borta’
forsis iat pensau calincunu, po malesa, sendi èssiri Don Marigosu de tropu pagu
tempus in bidda po strobai a calincunu, a chini si bollat chi siat. ‘Don Marigosu, Don
Marigosu apu scìpiu, mi dispraxit’ iat nau Arritixedda. ‘Seus brava genti nosu, cosa
diaici no ndi faeus, at a essi stètiu calincunu de foras’. Don Marigosu timiat de si depi
stentai cun sa picioca disdiciada, comenti ddi naràt sa mama. ‘Abetit pagu‐pagu, mi
depu cunfessai: nci seu arruta torra in sa tentatzioni. Lutziferru s’est torrau a
presentai in forma de coloru, m’at totu trobeddada e mi‐ndi at liau is bestiris, agoa,
apalas de una nui manna manna de fumu, ndi est bessiu fustei Don Marigosu...’.
II
Unu piciocu una dii iat pensau de ponni una mailing list in internet po pinnigai apari
totu is chi iant lìgiu sa scrita ‘No nci seus po debadas in custu mundu’ in su computer
insoru. Unus trinta fiant. In cussa mailing list circànt de cumprendi e chini fiat stètiu a
ponni cussa fentanedda e sa scrita chi faiat pensai. Unu iat scritu: ‘Calincunu hacker
tenit gana de giogai’, un’àteru ‘No funt is hacker chi tenint gana de giogai ma is
cumpangias chi produsint computer’, e un’àteru: ‘Is servìtzius segretus si funt
spiendi’. Àterus ancora iant aciuntu: ‘Depeus aturai atentus’ o ‘Nci at spiritualidadi in
cussu messàgiu’ o ‘Ocasioneris chi no funt àtera cosa’. Nci iat paricis partidus. Issu,
Nàssiu e Tziu Pepi iant scìpiu de sa lista e si‐ddoi fiant assentaus cun d‐unu nick name:
‘Mac Donald’. Apustis de una pariga de diis ddu iant dèpiu cambiai, is àterus allistaus
iant scritu chi fiat su nick name mali‐postu e ca tocàt a ddu cambiai. Unu nau e unu
fatu, su nòmini ddu iant cambiau e si fiant postus custu: ‘Cuba libre’. Nemus iat
musciau. Is computer sighiant a ddus bendi, de internet sighiant a ndi scarrigai su
software e sa mailing list sighiat a s’amanniai.
Custa cosa de sa fura in crèsia perou no nci‐dda podiat calai. Po su prapalissu pagu
mali, ma in crèsia a bolli fai a malus, cosa de furai gei ndi‐ddoi iat, calincuna pintura
antiga, stàtuas, oreria, prendas de prata e aici sighendi. No est chi imoi donniunu nci
podiat imbucai a crèsia a ndi pigai totu su chi boliat comenti e chi fessit cosa sua, e
nou! custu no ddu podiat permiti. Iat detzìdiu de si studiai beni sa chistioni e de
spriculitai intra is devotus e no sceti. Ora lìbera gei ndi teniat bastanti, in calincuna
manera boliat passada e s’idea de su detective ddi agradàt puru, bai e circa. A bortas
ddi pariat de essi aìnturu de unu telefilm: ‘Su detective Don Marigosu’ o ‘Is aventuras
de unu predi in d‐una bidda’. Su segundu tìtulu fiat tropu longu po unu telefilm e no
boliat nai nudda. Comenti si bollat chi siat, cussu merii nci fiat bessiu a monti, no po
spriculitai ma pròpiu po si fai una passillada o po pensai puru. Is fragus de su monti
fiant finas tropu forti po unu piciocu pesau in tzitadi, is prumonis no ddus aguantànt.
E un’àtera cosa puru: timiat a sirboni. A nai sa beridadi no ddu iat biu mai ma ddu
timiat aicetotu, bai circa e poita. Sa televisioni no podiat essi ca si‐ndi biiat tropu pagu
de sirboni, is lìburus nimancu, su babu no fiat cassadori ma s’ajaja ndi iat tentu unu in
domu sua, imbratzimau. Cussu forsis. Candu su soli nci fiat intrau su scuriu ddu iat
cassau in padenti e totinduna si fiat biu ingiriau de nieddu. ‘Don Marigosu!’ ddi iant
tzerriau de parti de palas. A Don Marigosu agiumai ndi‐ddi calàt guta. ‘E chini est sa
genti?’ iat nau mesu spramau. Arritixedda fiat. No iat acutu a ddi pregontai ita
dimòniu nci faiat ingunis a cussa ora chi issa iat aciuntu: ‘Circhendi ambulatza’. ‘In
logu bellu ti ponis a circai ambulatza, sa giustìtzia...’. Po sorti manna sua ddu iat
pensau sceti, ca no est cosa beni fata po unu predi a nai cosa diaici. In s’interis chi
fiant furriendi a bidda impari iat pensau: ‘Is cosas de Arritixedda’ ma no iat nau
nudda.
In s’interis chi sa lista si fiat amanniendi si fiant formaus duus partidus: unu
‘spiritualista’ ddi eus a nai e unu ‘militarista’, est a nai ca pensànt ca cussa scrita boliat
nai cosa fea. Àterus partiteddus gei nci iant puru, ma de pagu contu. Cuba Libre fiat
in su partidu de sa spiritualidadi, ca ddi andàt diaici. Nisciunus sciiat ca fiant in tres,
Nàssiu, Tziu Pepi e issu; a bortas scriiat unu a bortas un’àteru, àteras bortas totu e is
tres impari. Issu iat pensau ca fiat ora de apariciai unu bellu atòbiu cun totu is scritus
a sa lista ma candu ddu iat propostu su partidu militarista si fiat tirau agoa. ‘Balla!’ iat
pensau ‘Una cosa sèria est’; su partidu suu iat detzìdiu de si biri aicetotu. Andeus a
s’atòbiu spiritualista. Sa tzitadi scioberada fiat sa nostra, a calincunu no ddi andàt
beni ma fiat giustu diaici. Iat tocau a pigai a pesoni una sala manna e cun sa scusa ca
si‐ddoi depiant stentai meda a arrexonai, iant pigau una sala anca faiat a papai puru:
un’ostaria. Ddoi at sèmpiri cosa de papai in custus cumbènnius, spiritualistas o
militaristas chi siant. In sa primu mesa ddoi fiat su piciocu chi iat postu sa mailing list,
su nick name suu fiat custu: Jesus, unu pagheddu sonau. In sa pròpiu mesa is primus
duus allistaus: Judas e Magdalene. Unu pagheddu sonaus cussus puru; Magdalene
fiat òmini. In sa mesa a su costau: Cuba Libre, issu est a nai, custa borta assumancu.
Iant detzìdiu de no scoviai ancora ca fiant in tres e si iant giogau a dadus s’andada a
su cumbènniu; iat bintu Nàssiu ma nci iat lassau andai a issu. De coru bonu fiat
Nàssiu. Totu aingìriu de sa mesa de su leader, àteras mesas prenas de genti
ascurtendi e satzendi, in custas ocasionis ddu scint totus, pigat fàmini. Jesus iat
saludau a totus e apustis de un’ora chistiona ca ti chistionu, po dda segai in curtzu, su
chi iat nau fiat custu: ‘No, no nci seus po debadas in custu mundu’. Totu is presentis
ddi iant tzacarrau is manus a forti. Totu is àterus prus o mancu, candu iant chistionau
iant fatu su pròpiu arrexonamentu. S’emotzioni iat frigau a calincunu chi a s’ùrtimu
no iat bòfiu chistionai prus. Mancu Cuba Libre iat chistionau. A s’acabada s’idea de
totus fiat custa: ‘No, no nci seus po debadas in custu mundu’. Candu a noti manna
iant serrau su cumbènniu, totus fiant de acòrdiu a nai ca po essi su primu atòbiu fiat
andau beni meda.
In sa lista iant fatu sciri de s’idea chi ndi fiat bessia a pillu in su cumbènniu. Luegus su
partidu militarista iat detzìdiu de apariciai su cumbènniu suu. Andeus‐ddoi. Sa sala
innoi puru fiat mannita, sa genti fiat meda e si‐ddoi depiant stentai; iat tocau a pigai
una sala anca faiat a papai. Ddu scieus totus. In sa primu mesa ddoi fiat su leader de
su partidu militarista, su nick name suu fiat: Gold, a costau suu: Silver e Platinum.
Platinum fiat òmini. Comenti a is àterus fiant unu pagheddu sonaus, bai circa. Su
burdellu in custa sala fiat de prus meda de s’àtera e si fiant dèpius stentai de prus a
arrexonai. S’idea de su leader fiat custa: ‘No, no nci seus po debadas in custu mundu.
Calincuna cosa tocat a dda fai’. A is presentis ddis iat fatu a schissiadura, si‐ndi fiant
stantargiaus totus e ddi iant tzacau is manus po mesora, totus a tzèrrius e
aboxinendi. Gold fiat acanta de prangi. Una picioca si fiat intèndia mali e nci‐dda iant
dèpia acumpangiai aforas. Un’àteru nci fiat ampiau apitzus de una mesa, a bratzus a
celu, a ogus sprapallociaus e a tzèrrius: boliat a decrarai gherra a su partidu
spiritualista. Nci‐ddu iant bogau acumpangendi‐nce‐ddu aforas a cussu puru. S’idea
chi ndi fiat bessia a pillu de su cumbènniu duncas fut custa: ‘No, no nci seus po
debadas in custu mundu. Calincuna cosa tocat a dda fai’. Unu bellu passu ainnantis.
Un’àteru personàgiu de bidda fiat s’osteri. S’ostaria fiat pagu cosa, ses aposentus
sceti, ma po su turismu chi ddoi iat, fiat tropu manna puru. S’osteri comenti in totu is
biddas, prus o mancu, fiat su gazetinu: unu grandu pidanciuloni. Gazetu ddi narànt e
comenti eus nau, gei no fiat po debadas. Gazetu fiat òmini. Is ses aposentus de su
primu pianu fiant sèmpiri beni tentus ca no ddoi corcàt nemus. In bàsciu ddoi iat una
sala manna e unas cantu mesas, calincunu scannu de cuddus artus, e sa ziminera;
custa incapas fiat sa mellus pensada chi Gazetu iat tentu in totu sa vida sua. Prus de
una borta in dii de festa, cussa ziminera fiat serbia po pichetai. Duus fitianus de su
tzilleri fiant Coudu e Umu. A Coudu ddi narànt aici no po ca portessit coa, ma po su
steddu coudu, ca fiat unu grandu apassionau de astrologia; a Umu ddi narànt aici ca
fiat unu grandu apassionau de giologia. Po issu meda de is chistionis de s’umanidadi
si podiant arrangiai gràtzias a su humus, chi fiat, sèmpiri po issu, s’arretzeta po
dònnia mali. Segundu Coudu intamus de circai su humus tocàt a castiai prus a susu, a
celu, sceti innia si podiant agatai is arrespustas a totu is pregontas. Duas filosofias
fortis, po una bidda aici pitica. A Gazetu ddi pariant perrerias foras de contu e candu
biiat ca fiant incumentzendi cun is arrexonamentus insoru s’alluiat s’arràdiu.
Is àterus de bidda intrànt e bessiant, chentza de si‐ddoi stentai prus de su tanti.
Cussu mangianu in su tzilleri ddoi fiant: Gazetu, Coudu e Umu, sa crica sòlita.
Iant pigau un’arrexonu curiosu, nou, anca in tzitadi iat pigau tretu sa moda de
internet e anca fiat sutzedendi cosa de spantu. Anca de celu, iat nau Coudu, ndi fiat
calada una pregonta, sa pregonta antzis, e a nemus nimancu a is concas mannas de
tzitadi, ddi fiat arrennèsciu a agatai s’arrespusta. Umu iat nau ca issu puru ddu iat
intèndiu, ma ca a issu si‐dda iant contada diaici: de asuta de terra ndi fiat artziada sa
pròpiu pregonta e a nemus, nimancu a is concas mannas de tzitadi, ddi arrennesciat a
nci cumprendi calincuna cosa. Po Umu tocàt a torrai a sa terra, a su humus a essi
pretzisus, po ndi podi bogai pei de cussa chistioni. Coudu no fiat de acòrdiu, candu
mai a sa terra, a celu tocàt a castiai. Gazetu iat abasciau su volùmini de s’arràdiu sa
borta, e iat parau origa. Apustis de ndi ai arrexonau giai totu su merii e de essi
abarraus donniunu in su suu, iant detzìdiu chi calincunu de bidda si depiat comporai
unu computer, no certu issus ca no si‐ddu podiant permiti ma calincunu àteru.
Gazetu iat torrau a artziai su volùmini e fiat torrau a is fainas suas timendi a bortas no
essint circau a issu; ‘E no m’acomputerist!’ iat pensau.
III
Don Marigosu in magasinu no ddoi abitàt meda, ma is cosas, prus o mancu, ddas
sciiat a su pròpiu. Bai circa. Is devotus suus sa dii no fiant atentus meda a sa missa.
Candu ddus iat dèpius comunigai si‐ddus iat torraus a mirai beni, a unus a unus. ‘Ma a
ita ant a essi pensendi’ si naràt Don Marigosu, si‐ndi fiat sapiu issu puru ca sa conca
insoru fiat currullendi in àterus sartus. ‘Custa stòria de su prapalissu dda intendint
comenti a una bregùngia manna, scurixeddus’. Su prus de is borrochianus iant scìpiu
de su contu de su computer e de sa pregonta de internet e no si‐ndi fiant pràndius,
ndi boliant ancora. Ma tocàt a comporai unu computer, calincunu si depiat sacrificai
po su beni de totus. Nemus sa dii si fiat cunfessau e medas si fiant stentaus in pratza
a arrexonai. Ainnantis de totu tocàt a sciri, assumancu, e ita fiat cussa pregonta e
agoa iant a essi biu su de fai. No, no, nci boliat unu computer luegus. Ma e chini ddu
depiat fai su sacrifìtziu? Genti chi si proponessit de spontu suu no ndi iat. S’ùnicu chi
podiat fai s’ancada fiat Gazetu, chi perou no ndi boliat mancu s’intèndida; sceti candu
ddi iant nau ca totus iant a essi fatu sa parti insoru pariat cumbincendi‐sì.
Don Marigosu sa borta fiat stètiu s’ùrtimu a sciri de sa chistioni noa de sa bidda. Ndi‐
ddi iat fueddau Arritixedda, in cunfessioni, impari a àterus pecaus cumìtius de issa
etotu impari cun issu. Calisisiat sa pregonta, s’arrispusta est in sa fidi, iat a essi dèpiu
nai de bonu predi, ma a bortas no nci creiat meda mancu issu. ‘S’arrespusta est in
s’òmini etotu, in sa genti, cudda bera perou’ ddi iat torrau.
Candu Gazetu pariat giai cumbintu si‐ndi fiat scrètiu. Coudu e Umu insandus iant
detzìdiu de nci calai a tzitadi po circai de ndi cumprendi de prus. Iant pigau su postali
de is seti e cuartu, a mangianu. Lòmpius a tzitadi apustis de essi fatu su giru de su
molenti unas cantu bortas nci fiant imbucaus a un’internet cafè. Aici iant scìpiu: iant
lìgiu de sa pregonta ‘No nci seus po debadas in custu mundu’. Iant scìpiu de sa
mailing list puru e iant scrucullau in s’arciu insoru a biri ita ndi narànt is de tzitadi de
cussa chistioni. Cun su postali de is cuàturu e cuartu fiant contoniaus a bidda chi fiat
giai scurighendi. Sa sala de Gazetu fut prena a stibu, sa genti agiumai no ddoi capiant.
Totus boliant sciri. Sa pregonta fiat custa: ‘No nci seus po debadas in custu mundu’. A
nai sa beridadi no fiat mancu una pregonta, una sentèntzia pariat, ma boliat
un’arrespusta. Is concas mannas de tzitadi iant giai cumprèndiu una cosa, de
importu: ‘No, no nci seus po debadas in custu mundu. Calincuna cosa tocat a dda fai’
e chi ddu iant nau cuddus fiat diaici e de ingunis tocàt a movi. Iant contau de is duus
partidus puru: spiritualista e militarista. Calincunu ndi fiat abarrau delùdiu ma su prus
ndi fiant abarraus ababalucaus, a nai pagu. Don Marigosu ancora no ndi sciiat nudda.
In s’interis chi fiant acadessendi totu custas cosas, de crèsia fiat sparèssia una
statuedda de linna de Santu Nàssiu de su milli e sescentus.
‘No nci seus po debadas in custu mundu. No, no nci seus po debadas in custu mundu.
Calincuna cosa tocat a dda fai’. Pagu si parit a bosàterus? Nci fiant bòfius duus
cumbènnius po dda cumprendi custa cosa. In sa lista is duas weltanschauung,
bisionis de su mundu ddi eus a nai, fiant giai sèmpiri batallendi e no faiat prus a
agatai unu caminu comunu, ma iant detzìdiu de abarrai ancora impari in sa pròpiu
lista. A nai sa beridadi in privau nci iat grandu movimentu de email e unu piciocu de
su partidu spiritualista ndi iat bogau a pillu s’idea de ponni una segundu lista
pinnighendi apari is spiritualistas e lassendi‐ndi aforas a is militaristas, chena de ndi
bessiri perou de su listoni mannu. Unus cantu si‐ddoi fiant assentaus. Arrexonànt
intra issus de is chistionis insoru e de comenti si depiant movi in su listoni comunu.
Nudda de prus. Bai circa e comenti perou sa cosa si fiat scìpia, de custa lista ‘cuada’
nareus, e calincunu si fiat ofèndiu pensendi chi ddu essint fatu a crepu suu o po ddi
fai pigai feli ma no fiat berus. Po custa arrexoni in sa lista comuna po unas cantu cidas
is email fiant stètias pagus meda e argunus iant tentu fueddus, ma sa cosa iat pigau a
caminai torra sola‐sola. Mellus aici, po totus. Deu cuncordu de prus cun tui, tui cun
cussu e cussu cun cuddu àteru. Est po cussu chi nci at paricis partidus e assòtzius in
su mundu, forsis. E aici seus. Giai totus fiant de acòrdiu perou a nai ca tocàt a ndi
bessiri aforas de sa lista. A luxi, in sa vida bera. Su partidu militarista comenti eus nau,
fiat su prus chi si moviat e difatis fiat stètiu su primu a aprontai una bessida ‘a craru’.
S’idea fiat de andai a s’universidadi o a un’àteru logu calisisiat basti chi ddoi fessit
genti, a presentai s’idea insoru. O piciocus, labai ca no nci seus po debadas in custu
mundu. Calincuna cosa tocat a dda fai. E ita? Iat pregontau calincunu ocasioneri e
mandroni spaciau. Genti chi no teniat gana de studiai e si spassiàt diaici, ponendi
strobus a chini teniat gana de fai. Foras chi siant cussus mandronàcius chi eus nau,
s’idea tocat a nai ca fut pràxia, meda e no pagu. In sa lista sèmpiri faiant sciri de su
traballu insoru, ‘inforas’ nareus. E totu su beni chi faiant, po is spiritualistas puru, po
cantu cuddus a bortas, pariat chi no ddu essint cumprèndiu o no ddu essint pretziau.
Pensendi‐nci beni perou custa cosa iat postu sa furighedda a is spiritualistas, chi in is
atòbius insoru, privaus, in internet e foras de internet puru, iant detzìdiu de si movi
issus puru. E calincuna cosa dda iant fata diaderus: atòbius, atòbius cun genti. Genti
chi ndi sciiat prus de issus, si cumprendit; po cumprendi. E calincuna cosa dda iant
cumprèndia etotu. Sèmpiri faiant sciri in sa lista comuna de su traballu insoru foras
de internet, po su beni de totus, is militaristas puru. Mancai issus a bortas... Aìnturu
de is duus partidus mannus nci iat finsas diversas maneras de pensai, ma po imoi
tocàt a ponni infatu a s’idea comuna, totus a una boxi. Comenti si bollat chi siat.
Cun macus e cun santus no fait a nci brullai meda meda; ddu scint totus. Su
sdorrobatòriu de sa statuedda de Santu Nàssiu no fiat cosa de pigai a brulla difatis. Ni
po Don Marigosu ma nimancu po is devotus e po sa bidda. Bella figura! ‘In cussa
bidda furant finas in crèsia. Deus si‐ndi campit de genti aici!’ iant a ai nau. Bella figura!
De sa trona anca fiat Don Marigosu fiat acanta de incumentzai a chistionai a is
devotus suus. ‘Mancai siast sètziu in sa trona prus arta de su mundu ses sèmpiri
sètziu asuba de su culu tuu’ naràt su poeta. E Don Marigosu ddu sciiat beni e fiat de
acòrdiu puru: ‘Bona po is chi bolant in ‘artus celus’ iat pensau. Calincuna cosa dda
depiat nai perou. ‘Amigus, fradis, chi no seis cuntentus po calincuna cosa, chistionai!’
iat nau ma nemus si fiat trèmiu. ‘Arratza de prèdica!’ iat pensau luegus su predi. Est
ca tocàt a nci‐ddis passai a sa parti de s’ogu malu po ddus fai chistionai. Don
Marigosu puru nci fiat arribau e dda iat serrada ingunis abetendi su momentu giustu
po torrai a pigai s’arrexonu. A faci apari. Custa borta Lutziferru fut unu crabu mascu
sèmpiri abramiu, ndi‐ddi calànt is salias e bogàt fumu de càrigas, ma Don Marigosu
no ndi teniat gana de scurtai is bisus de Arritixedda. ‘Nara Arritixedda no est chi tui
ndi scìpiast calincuna cosa de su chi megat de acontessi me in bidda? Cun mei no ndi
bogant fueddu’ si fiat arriscau a nai. Custa stòria ddi iat postu pensamentu e cun
Arritixedda fiant in cunfiantza, comenti si bollat chi siat. ‘Nossi Don Marigosu. Santu
Nàssiu ddu at a sciri, no deu’. Su marisciallu fiat cresiàsticu meda. Mali no ddi faiat.
‘Don Marigosu innoi no ndi bogaus pei. Chi podiat fustei... spriculitai pagu pagu...
cunfessendi mancai... si fait eh... ‘. No fiat stètia una bessida de bonu cristianu cussa.
De sa stòria de internet e de sa pregonta nemus ndi iat torrau a chistionai.
IV
Sa sotziedadi de issu cun Nàssiu e Tziu Pepi, iant detzìdiu ca fiat arribau su momentu
de fai bessiri una scrita noa in s’arretza. Sa scrita fiat custa: ‘Po s’agiudai de pari
apari’. Is prus crosidadosus ndi‐dda podiant scarrigai de su situ www.manatzi.com.
Unu situ curiosu, no ddoi iat nudda, foras chi siant duas scritas; custas: ‘No nci seus
po debadas in custu mundu’ e ‘Po s’agiudai de pari apari’. Àtera cosa no ddoi‐ndi iat.
In duus mesis iat tentu una surra de abisitadoris. Bai e circa. Sa scrita noa fiat su tema
de sa lista cussas diis. Is email no acudiant a arribai. ‘Allodda s’arrespusta’, ‘Agatada
dda eus’, ‘Ma ita est custu situ?’ e aici sighendi. Is pregontas fiant medas e no pagu.
Su partidu spiritualista intendiat custa scrita in is intrànnias, ddi eus a nai. Luegus iant
aprontau una bessida a craru, in sa vida bera, po podi fai connosci a totus sa nova. O
a is chi faiat assumancu. Si fiant cuncordaus diaici: no a banghitus e a papereddus de
donai a sa genti, ma mùsica, tumbarinus e sulitus po si fai biri mellus, bistius totus
ogualis, cun d‐una spètzia de camisoni birdi e tùndius a arresenti. Hare Krishna
pariant, ma birdis. Su colori de sa speràntzia nant. ‘In custu mundu si depeus agiudai
de pari apari’ narànt. No fiat mali pensada sa cosa. Sa genti ddus pigànt po macus
pretocaus. Su partidu militarista puru iant detzìdiu de ndi depi bessiri a luxi. Totus
bestius ogualis, a divisa, arrùbia. Su colori de sa passioni nant. Issus puru a
tumbarinus girendi peri is bias de sa tzitadi e a tzèrrius: ‘No nci seus po debadas in
custu mundu. Calincuna cosa tocat a dda fai’. Custa cosa de s’agiudai de pari apari no
ddus iat cumbintus meda meda e fiant abarraus a sa primu scrita, in s’antigu nareus,
comenti si bollat chi siat. Sa sotziedadi manatzi.com fiant cuntentus de comenti fiat
andendi sa cosa. Computer ndi bendiant a cascionis. Ma in sa lista sa cosa fiat
ponendi‐sì mali: is duus partidus fiant a su stèsia‐stèsia. Is topis ndi fiant bessendi a
pillu. Ma manatzi.com fiant cuntentus, torreus a nai. Is giornalis puru si‐ndi fiant
acataus de is duas sfiladas e ndi iant chistionau. Un’artìculu naràt diaici: ‘Duus partidu
nous in tzitadi. Tocat a si‐ndi movi, nant’. Un’àteru fiat prus crìticu: ‘Chi tochit a
s’agiudai de pari apari ddu ant giai nau is religionis de totu su mundu. Innantis meda
de custas protzessionis chi no serbint a nudda’. Mancu custa fiat una cosa mali
pensada. Calincuna televisioni puru ndi iat chistionau: ‘Giai intrau su crannovali est?’
si pregontànt. E finas ‘E chini est su meri de custu situ chi parit una brulla de
pipieddus?’. Ma manatzi.com fiant cuntentus e no si‐ndi incurànt. Po s’ora s’interessu
de is mass mèdia si fiat firmau ingunis, ma in sa lista is arrexonadas sighiant a totu
arrexonai.
‘Beh giai ca no bolint chistionai cun mei pigu is paperis e mi‐ndi andu’ iat pensau Don
Marigosu. Unu momentu de disconsolu. Sa dii si fiat presentada sa mama de
Arritixedda po si depi cunfessai. No si cunfessàt mai. ‘Filla mia est devota meda, su
predi, màssimu a Santu Nàssiu’ iat nau. Issa a crèsia nci acumpangiàt a sa filla ma no
pariat interessada meda, pariat ingunis sceti po dda billai. Sa borta su marisciallu
puru si fiat ghetau a sa spiritualidadi e si boliat cunfessai. ‘Don Marigosu stimau chi
no s’agiudat fustei innoi... est cosa de... ajò! mancu crei ddu bollu chi no apat intèndiu
nudda... ita figura nci faeus... seus mesu parentis puru...’. Don Marigosu nci fiat
bessiu a su sartu a passillai comenti aconstumàt a fai, po pensai mellus e po si‐ndi
abarrai a solu. ‘Santu Nàssiu, Santu Nàssiu, sa Cumpangia de Gesus’. Nudda. Candu
fiat andau a si corcai iat provau a si ligi sa vida de su santu a bortas no ddi essit ispirau
calincuna cosa. Nudda mancu cussu. A s’incras nci depiat calai a tzitadi po chistionai a
Munsennori. In su postali fiat a su pensa‐pensa: Santu Nàssiu, ofitziali spanniolu fertu
in Pamplona. Andendi ande Munsennori iat biu custa piciocalla totus bistius a
camisonis birdis, cantendi e sonendi e iat pensau ca fiant Hare Krishna o una cosa
diaici. Is religionis indianas o de cuddas partis no ddi interessànt. Bai circa.
Munsennori fiat làngiu che canna e fueddàt cun d‐una boxixedda chi pariat cantendi
a tràgiu froriu. ‘M’ant nau… ita mi naras?’ boliat sciri. ‘E ita ddi nau imoi?’ iat pensau
Don Marigosu ma ddu iat pensau sceti. Iat circau de nai su pagu chi sciiat e de spricai
su pagu chi ndi iat cumprèndiu, giai nudda. ‘Sa giustìtzia no s’agiudat’ fiat acanta de
ddi nai ma ndi‐ddi fiat partu làstima de su marisciallu. Candu munsennori si‐ndi fiat
stantargiau po ddu saludai, Don Marigosu si‐ddu iat torrau a mirai: prus làngiu puru
ddi fiat partu e is ogus bessendi‐ndi. ‘Gesugristu miu, unu corru parit. Custu si tirat
bentu meda nci‐ddu bolat a trevessu’ iat pensau. ‘Custu no durat’ iat pensau puru ma
comenti si‐ndi fiat sapiu de cussu pensamentu malu, luegus iat pediu perdonu e si‐ndi
fiat andau. ‘Benapat s’andada!’ fiat arrexonendi sei‐sei in su postali. A ita ddi fiat
serbia? Innantis de serrai cussa giorronada perou ddi amancàt ancora una cosa de fai:
a cunfessai, a Arritixedda. Un’entùrgiu lestru che su bentu ndi calàt de celu prontu a
dda afracai, candu de apalas de una mata de arroli ndi bessiat issu a spada in manus
prontu a dda sarvai. E fiat andau a si corcai duncas. Si iat bisau de essi un’àchili
bolendi in is àiris steddadas, ma calincunu de bàsciu iat circau de ddu sparai. Bisu
malu balla! A dii infatu fiat de spètzia mala: ellus! bisus de fai fiant? Su marisciallu fiat
cumpartu a mangianeddu: ‘Gei no ddi at a ai nau nudda a munsennori’ iat printzipiau.
A Don Marigosu ndi‐ddi pariat làstima de su marisciallu. Umu e Coudu comenti eus
nau, giai chi sa cosa no iat pigau tretu in bidda, iant lassau su si interessai a sa stòria
de internet e a sa pregonta e a is àterus machìminis de tzitadi. ‘Chi s’impichint cun
computer e cun totu!’ iant pensau, ddu iant arròsciu. Su contu de su sdorrobatòriu
perou fiat incumentzendi a nci‐ddus pigai, bai e circa. Iant incumentzau a scrucullai
unu pagheddu, aici chena de malesa, e finsas po nci passai s’ora. Totu e is duus
traballànt in su sartu, a contu insoru, is terrinus chi teniant fiant a costau apari,
ingunis si fiant connotus in picinnia e de cussus nci campànt a is famìllias insoru. E aici
fiant. Su logu mellus po scrucullai, mancu a ddu nai, fiat su magasinu de Gazetu.
Gazetu perou ancora no si fiat apassionau beni‐beni a su contu de su sdorrobatòriu.
Bai circa. Dònnia àtera ocasioni perou fiat bona, po sa circa cosa insoru. S’idea fiat de
passai anche Capitanu primu‐primu. Capitanu no iat connotu ni gherra e ni disterru,
ma fiat unu malassortau aicetotu, prus pagu de Arritixedda ma no fiat pròpiu giustu
giustu nareus. A bortas, in is biddas si‐ndi agatat prus de unu de malassortau. Cosas
chi tocant a Deus funt, no a is òminis, aici nant assumancu. S’allomìngiu nasciat diaici:
biviat in d‐una barraca in sa bessida de sa bidda, giai in su sartu, custa fiat stètia sa
barraca de is barracellus unu tempus. Issu in conca sua pensàt de essi su capitanu de
is barracellus, no ddu fiat mai stètiu, si cumprendit. E s’allomìngiu ddi fiat abarrau
apicigau: cuntentu issu e cuntentus totus. Capitanu fiat pascendi unu tallitu de
crabas: de cussu si campàt. Comenti iat biu genti arribendi fiat giai pensendi a sa
manera de nci‐ddus bogai de pressi. Capitanu timiat s’umbra sua etotu e si boliat a
solu; bai circa. Iant arrexonau de una cosa calisisiat e nci iant ghetau un’oghiada
afùrriu‐afùrriu, a biri si agatànt calincuna cosa chi ddus podessit interessai. Comenti a
sèmpiri Capitanu no teniat gana de fueddai e iat segau su preguntai insoru narendi ca
depiat atendi su tallu e de tenni passièntzia. E giai chi no iant agatau nudda si‐ndi
fiant andaus ma iant detzìdiu de ddoi torrai a scusi, a biri ita fiat totu cussa pressi de
nci‐ddus bogai.
Is duus partidus teniant ideas diversas. A custu puntu ddu depeus nai. Circànt de
andai de acòrdiu, de no certai, ma is ideas fiant diversas etotu. Aici fiant. In su partidu
militarista fiat pighendi tretu s’idea de si movi a contu insoru, lassendi a perdi is ideas
spiritualistas chi fiant tropu brandas po issus. ‘Ponendi infatu a is ideas insoru totu
abarrat comenti est. A sola sa cosa no si fait’ pensànt prus o mancu. ‘Nant, nant e no
faint mai nudda’ puru. Iant detzìdiu de si movi duncas. Un’idea dda teniant, forti; is
spiritualistas no fiant de acòrdiu, passièntzia. Tocàt a si movi e no iant a essi abetau is
còmudus de nisciunus, a custu puntu. A murrungiai no serbit a nudda, ddu scint
totus. A fai est. Abisongiàt un’ofìtziu, unu furriadòrgiu anca totus depiant furriai po
ndi sciri de prus, po aberri is ogus. E ddi iant postu pròpiu aici: Furriadòrgiu nùmeru 1.
Andendi‐andendi s’acònciat su càrrigu. De ingunis totu depiat movi e a ingunis totu
depiat furriai. Sa primu cosa de fai fiat a ndi bessiri a luxi, comenti eus nau, a si fai
connosci. A scriri puru e meda, in is arrugas e in dònnia logu, apetotu. E a s’amanniai,
prus e prus. Issus nci fiant e totus ddu depiant sciri, e teniant un’idea forti. Is àterus
fiant bonus a prangi sceti, e a murrungiai. A fai tocàt. A ndi preni su logu de sa
presèntzia insoru. Si unu teniat gana de si movi, nci fiant issus prontus e is àterus
ancora prangendi e perdendi tempus. In su mundu nci est a chini fait e a chini
prangit. Aici narànt. Meda de is spiritualistas no fiant de acòrdiu cun custa manera de
fai sa cosa. Ellus aici si fait? Lassendi de ndi arrexonai totus impari e movendi‐sì a
solus, innantis de tenni una lìnia comuna, bona po totus o po sa majoria assumancu?
Aprimu s’acòrdiu e agoa moveus. ‘Chi si boleis movi primu de s’ora baxei, ma no eis a
lompi a logu perunu’ ddis iant nau amonestendi‐ddus. ‘Labai ca est perigolosu’ puru.
Ma nudda, is ideas fiant diversas. ‘E baxei insandus’. A primìtziu sa cosa si fiat
incarrerendi beni e is militaristas si cumentzànt a biri in is mass mèdia e si faiant
intendi. Antzis sa cosa pariat ca depiat durai puru. Iant finas imbovau a calincunu cani
mannu e si fiat biu dinai puru currendi a is buciacas insoru. Calincunu iat allutau is
origas. Àterus fiant giai prontus a lingi su culu, de chinisisiat. In cussus momentus
calincunu prontu, impostau, s’agatat sèmpiri. Aici fiant is cosas. A nai sa beridadi is
spiritualistas forsis no teniant ancora un’idea crara mancu cussus, ma a bortas est
mellus a abetai s’idea bona intamus de movi cun d‐un’idea sballiada o perigulosa o
chi podit fai dannu. O no? A donniunu is tempus suus. S’idea depit essi bona e a unu
certu puntu tocat a dda fai girai, a dda fai connosci, su mellus chi fait, si cumprendit.
Custu ddu sciiant is spiritualistas puru. In s’interis in sa lista fiant printzipiaus is certus
mannus. Apustis iant a essi sighius is contus de forredda.
V
Passaus chi nci fiant ses mesis de s’arribu de Don Marigosu, po afestai comenti si
depit, iant pensau beni de fai sparessi de crèsia un’àtera statuedda de linna: Santa
Arrita. Aici fiant in cussa bidda. A su marisciallu no nci‐ddi capiat in conca: un’àteru
sdorrobatòriu! In d‐una bidda aici pitichedda! Bella figura po issu e po sa cumpangia
sua! Ma ita si‐ndi faiant de totu cussas statueddas? No faiat nimancu a si‐ddas torrai a
bendi ca fiant bessias in sa televisioni e ddas iant bias totus. Duas oras apustis fiat
arribau su fax de su cumandu centrali: su marisciallu puru nci depiat calai a tzitadi. E
de pressi puru. Iat pigau una màchina de servìtziu po fai prus a lestru ma in logu de
nci ponni duas oras, nci iat postu giai tres oras e mesu. Dònnia mesora si depiat firmai
o po andai a su còmudu o po si bufai una tassa de cosa in calincunu barrixeddu. A
pamporis fiat, totu sudau sciustu cola‐cola. ‘Gei ant a essi prexaus in su cumandu!
Custa borta mi nci bogant diaderus e a sonu de corru puru, bella figura!’ iat pensau. E
no si fiat sballiau meda. Is arrugas fiant prenas de piciocalla bistia de arrùbiu,
cantendi e sonendi ca pariant in festa: ‘Ma nci‐ndi at de genti stròllica in tzitadi.
Sonaus’. Su cumandanti fiat arrennegau forti. No po is statueddas de linna no, ma
pròpiu cun su marisciallu. Nci‐ddu iant mandau a cussa bidda po no fai àteru dannu, e
po cumbinai calincuna cosa de bonu, chi ddi arrennesciat. Aillargu de sa tzitadi e de is
ogus suus. Ma no ddi arrennesciat etotu, a su chi pariat. Su pagu chi su marisciallu iat
nau, totu comenti iat pòtziu, fiat stètiu: ‘Eus a circai de fai totu su chi podeus po ddas
torrai a agatai’. Po nai custus pagus fueddus nci fiant bòfius coranta minutus. Is
fueddus iant dèpiu annadai in mesu de milli ‘Pedu perdonu su capitanu’, ‘Tenit
arrexoni su capitanu’ e ‘Est totu curpa mia su capitanu’ e aici sighendi. Candu su
capitanu nci‐ddu iat bogau, iat sperau in coru suu de no ddu torrai a biri prus.
Comenti su marisciallu fiat bessendi‐nci, iat sonau su telèfonu: unu de cuddus canis
mannus de sa polìtica fiat. Ddi fiat arrecumandendi de fai de totu po torrai a agatai
cussas statueddas, ca ddi iat telefonau munsennori e issu ddi iat impromìtiu ca gei
ddas torrànt a agatai in pagu tempus, donendi‐ddi su fueddu suu personali. De su
prapalissu no si‐ndi incuràt. ‘Totu custu trumbullu po duas statueddas bècias e
papadas de su brèmini’ iat serrau pensamentosu su capitanu. Su marisciallu iat acutu
a intendi cussus fueddus: ‘Gei andaus beni! Chi si‐nci ponit in mesu sa polìtica puru!
Totu asuba mia!’. Is òminis de sa cumpangia no si fiant impressionaus meda a su
contu de su capitanu e de sa telefonada. Su marisciallu no iat pòtziu serrai is ogus
mancu unu momentu, tropus pensamentus malus. Santu Nàssiu e Santa Arrita fiant
inchietus cun issu, Santa Arritia iat pèrdiu sa passièntzia puru sa borta. A Don
Marigosu ndi‐ddi pariat làstima de su marisciallu.
In bidda iant detzìdiu de ndi arrexonai totus impari: una spètzia de boddeu po
cumprendi ita totu fiat sutzedendi. Cosa aici in bidda no ndi iant connotu mai, no ndi
iat cagau baca, comenti nant. Una fura in crèsia! Su sìndigu iat dèpiu ponni infatu: sa
bidda iat detzìdiu. Cambedda ddi narànt ca fiat tzopu. Ma no fut nàsciu aici, a
piciocheddu piticu unu carru armau ddu iat prenciau. Ddoi iat una basi militari
stràngia in sa bidda, fatu‐fatu is stràngius, chi si‐ndi fiant postus meris de su logu,
giogànt a fai sa gherra e unu pipiu nci‐dda iat acabada asuta de unu carru armau. Sa
cosa dda iat arrangiada comenti iant bòfiu, a fortza de dinai. Su sìndigu iat pòtziu
studiai e sa famìllia si fiant fatus una bella domu manna e si fiant comporaus unu
bellu ortu in su sartu, mannu cussu puru. E issu sèmpiri atzòpia‐atzòpia. Aici fiat
andada sa cosa, comenti si bollat chi siat. Sa sala fiat prena e sa genti fiat a cracu, no
nci amancàt nisciunus, finsas Capitanu ddoi fiat andau, e mi’ ca cussu fiat malu a
movi. Su sìndigu iat saludau a totus ma fiat passau inderetura a chistionai de
s’acontèssiu chentza de si perdi in ciaciarras. ‘Faina de genti de foras est custa’ fiant
totus de acòrdiu, ‘Cosa aici in bidda no ndi eus connotu mai’ narànt puru. A su sìndigu
ddi pariat ca sighendi‐dda diaici sa cosa, no iant a essi arribaus a nudda de bonu. Don
Marigosu puru dda pensàt diaici. E cosa chi no faiat mai, iat pediu su permissu de
chistionai. Cudda mala figura in sa trona ancora no nci‐dda iat calada. ‘Sa
patologizatzioni de su nemigu est unu mecanismu de defensa’ iat nau. Nemus si fiat
cìnniu. A Don Marigosu nci‐ddi fiat intrau su frius. ‘De sa cantidadi ndi bessit sa
calidadi’ iat pensau su predi ‘Chi sigu a nai, gei at a andai mellus’. ‘Si depeus agiudai
de pari apari’ iat provau a nai duncas. Unu in fundu a sa sala nci iat ghetau unu
sturrudu, un’àteru si‐ndi fiat pesau e fiat andau a pisciai. Cussa pesada ddi iat postu
sa tzudda a Don Marigosu. Iat torrau su micròfunu a su sìndigu e si fiat torrau a setzi.
Iat giurau de no torrai a fueddai in pùbricu mai prus. Foras chi siat in crèsia, si
cumprendit. De totu cussa genti pinnigada apari perou, no ndi fiat bessendi nudda de
bonu diaderus, su sìndigu chi no fiat tontu si‐ndi fiat sapiu. No boliat serrai s’atòbiu
de cussa manera. Iat mirau a su marisciallu e cuddu nci iat abasciau is ogus, ‘E ita bolit
custu imoi?’ iat pensau sa giustìtzia. Su sìndigu Cambedda iat cumprèndiu. Induna
fiat lòmpiu unu tzèrriu lègiu de aforas: ‘Currei, currei Arritixedda nci est artziada a
cobertura e si‐nci bolit ghetai a bàsciu!’ iat nau su chi si‐ndi fiat pesau po andai a
pisciai. Totus si‐ndi fiant stantargiaus de pressi e fiant curtus aforas. S’ùrtimu fiat
stètiu su marisciallu, candu depiat acontessi custa cosa, issu fiat in s’aposentu de su
còmudu, si iat sbutonau is cartzonis, no ddi beniat prus cudda divisa, si fut ingrassau
tropu. ‘Gesugristu miu ita est totu custu carràrgiu?’ iat nau e si fiat incarau in s’enna a
cartzonis a mesu culu. Totus ddu iant castiau ma no ddu iant biu, ddoi fiat Arritixedda
in sa scena e fiant torraus ande issa. In cobertura diaderus fiat e fiat cosa de timi. No
si scit mai. Totus a ogus a celu fiant, ‘Custa sceti mi nci amancàt’ iat nau su marisciallu
comenti fiat arribau. ‘Torrai sa cosa a crèsia!’ iat tzerriau sa scedada, sa disdiciada
antzis, comenti ddi naràt sa mama ‘Ita ndi iat a essi de nosu! Scomunigaus!’. Totu sa
bidda fiat asuta de su palàtziu comunali. A Don Marigosu ddi fut tocau a provai a nai
calincuna cosa mancai essit giurau: ‘S’òmini prus connoscit is debilesas suas e prus
lìberu est’ iat nau, ma no dda iat cumbinta. Sa mama si fiat dismajada. Su marisciallu
no podiat parai in logu: ‘Gei sutzedit calincunu sciacu innoi e nci passu deu’ iat
pensau. ‘A giogai cun santus... ‘. Una funi fiat cumparta in su chintzu de sa picioca e
dda iat strinta acapiendi‐dda. Capitanu fiat e dda iat insogada. Nci fiat artziau a
cobertura de parti de palas, a scusi de totus. A tipu craba dda iat trobeddada, gei no
fiat crabàrgiu po debadas, e nci‐dda iat torrada a terra. Imoi ddoi fiat issu in sa scena.
Sa picioca fiat muda, sa mama fiat torrada in trassa, Capitanu fiat furriau a barraca e
totus si‐ndi fiant andaus a domu. Pensamentosus e mesu atzicaus puru si intendiant.
‘E un’àtera cosa est fata’ iat nau su marisciallu.
Is certus fiant mannus diaderus. Sa lista si fiat sperrada, a una parti is spiritualistas e a
s’àtera is militaristas. Gold e Jesus iant tentu fueddus, si fiant pigaus a fueddus malus
a dda contai giusta. Medas si fiant agataus in mesu e no sciiant a cali manu si donai.
Su prus de is militaristas no scriiat prus, giai ca no ddis interessàt sa polìtica
spiritualista, e is spiritualistas puru agiumai no scriiant prus. Sa lista fiat morta. Is chi
fiant in mesu provànt a mandai una mail fatu‐fatu ma nudda, no si moviat prus
nudda. Sa lista fiat morta. Sa listixedda spiritualista gei fiat funtzionendi e nci fiant
arrennèscius a apariciai calincuna cositedda bellixedda puru. Ma tocàt a traballai po
s’idea comuna, a tretu de mesu, cun is militaristas o chentza de is militaristas, un’idea
bona po sa majoria. Sa cosa bolit fata po su 80% de sa genti e no po su 20%, ddu scint
totus, custu est su màssimu chi podit fai sa democratzia. Sa mellus manera de
guvernai nant. At a essi aici insandus. Is chi fiant in mesu narànt: ‘S’arrealidadi no
podit essi partzia in duas perras. Una bisioni tropu manichea est custa’. Comenti si
fait a ddis torrai ca nou? Cussu puru est giustu, ma a sa democratzia prus de su 80%
no est a ddi pediri. Calincunu no at a essi cuntentu, si scit, ma sa democratzia est su
mellus. Aici nant assumancu. Is militaristas fiant caminendi a totu caminai. Iant postu
su furriadòrgiu nùmuru 2 e si fiant movendi po su 3 e po su 4 puru. Su partidu insoru
si fiat amanniau, a calincunu ddi praxiat sa manera de fai insoru e issus circànt de
s’amanniai prus e prus. Cun is spiritualistas fiant a sa gherra, s’unu contras a s’àteru.
Sa faina de is spiritualistas fiat a si movi contras a is militaristas e a circai de ddus
firmai. Apariciànt atòbius in tzitadi e foras de tzitadi po fai sciri de su machìmini de is
militaristas, totus depiant sciri, unu machiori fiat, una locura totu, chi noxiat. In
medas de custus atòbius nci‐dda iant acabada a tzèrrius. Sa genti si chesciàt. ‘Ma ita
ndi bolint benni a innoi a si nai comenti depeus fueddai e pensai?’ narànt inchietus.
‘Cosa de macus, ma càstia una bella scena de custus, un’àtera passada de
colonizatzioni!’ totu cosa aici si intendiat. Su sànguni ddis buddiat in benas, comenti
nant. Cuba Libre puru ddoi andàt fatu‐fatu, ma no chistionàt mai, ascurtàt. ‘Custu
partzimentu no andat beni’ pensàt perou. ‘Tropu fàcili’ eis a nai. A fai sa cosa po
s’amarolla no fait, ddu scint totus. Abellu‐abellu abisòngiat a si movi, po sa majoria,
no po s’amarolla. A fortza de girai, medas si fiant cumbintus e dda pensànt giai giai
comenti a is spiritualistas, assumancu tocàt a firmai su machiori militarista. Ma cussus
no ndi boliant intendi, mancu a pensamentu. Aici fiant, a solus contras a totus.
Cuntentus issus. Sa polìtica a printzìpius iat pensau de agiudai a is militaristas ca
pariat su partidu forti e calincuna cosa gei dda iat fata puru, tocat a ddu nai, ma a
cussu puntu si fiat pèrdiu e no cumbeniat prus a nisciunus a ddi ponni infatu. Is
polìticus no funt tontus, no podint certu andai contras a is interessus de sa genti, si
cumprendit, sa democratzia. Fiant incumentzendi a si tirai agoa e a timi puru forsis.
‘Deus si‐ndi campit de tontu in mesu’ naràt ajaju. Su partidu spiritualista puru si fiat
amanniau e fiat traballendi po ndi bessiri a luxi cun sa idea comuna, po sa majoria
assumancu. Fiant giai prontus. Un’òmini nci iat traballau prus de totus, a solu, prima
de dda fai girai e connosci. Su nick name suu fiat: Chicken. Totus ddi narànt Caboni
difatis, a allomìngiu. Sa sotziedadi de Cuba Libre fiant sèmpiri stètius de sa parti
spiritualista e imoi de prus puru. Aici ddis pariat assumancu. Is militaristas fiant
arrennegaus forti. Unu de is òminis de Gold una borta iat scritu ca su leader insoru
fiat comenti a s’ùrtimu gherreri de una tribù indiana chi gherràt contras a is invasoris.
Calincunu teniat su gustu de s’èpica.
Giai dexi annus nci fiant passaus de sa dispidida de Venutu, un’amigu de Don
Marigosu. Giai dexi annus chi si‐ndi fut andau ma calincuna cosa de issu gei aturàt
sèmpiri. In su coru de chini ddu iat connotu. S’onorèvoli Trunfa fiat abetendi
un’abisita cussu merii. Unu cani mannu fiat Trunfa. Is duus stràngius iant spacau su
segundu e iant atacau luegus a arrexonai de su chi ddis interessàt: is duas
statueddas. Cincuxentus milla francus nous si baliant, castiai a biri, e boliant sciri e
chini iat fatu s’aconcada de ddas fai sparessi. Una bella faina chi podiat fai fastìdiu a
calincunu o interessai a calincunu àteru, segundu. Po mala sorti sua mancu Trunfa ndi
sciiat meda, antzis s’abetàt de ndi sciri de prus de is duus òspitis ma sceti in su
momentu iat cumprèndiu chi cussus ndi sciiant cantu a issu: nudda etotu. Su
pensamentu de totu e is tres fiat curtu a s’ùnica personi, foras chi siant issus etotu si
cumprendit, chi podiat essi interessau a cussas òperas. Unu specialista, una spètzia
assumancu: Schidoni. E iant detzìdiu de si torrai a biri a s’incras, cun Schidoni puru.
Schidoni fiat portau a nòmini po impresas de cussu tipu ma si boliat pregau, iat tocau
a ddi impromiti de ndi arrexonai papendi pisci, sa passioni cosa sua, càmbara prus de
totu, a safatas prenas ndi papàt. E aicetotu iat tocau a fai. Candu a s’incras si fiant
bius in domu de s’onorèvoli fiat giai ora de prandi e Schidoni fiat arribau famiu.
Nimancu iat saludau a su meri de domu e iat punnau inderetura a sa mesa: ddoi iat
càmbara chi pariant in festa de coja. Si fiat sètziu e iat inghitzau a papai, ‘Sterrei sa
chistioni’ iat nau e in s’interis chi si fiat satzendi, Trunfa e is àterus duus ddi iant
contau su contu de is statueddas sparèssias de una cresiedda de bidda. Cosa de no
crei, fiant arrimadas ingunis bai circa de candu e imoi chi iant scobertu ca si baliant
cincuxentus milla francus nous fiant sparèssias! Candu Schidoni nci iat papau sa
càmbara e bufau su binu biancu, in cudda mesa ddoi iat trexi muntoneddus de còrgiu
de càmbara. Su trexi fiat su nùmeru màgicu de Schidoni, un’àteru de is machìminis
suus. Aici fiat. ‘Deu no ndi sciu nudda custa borta, ma si potzu agiudai a ddas agatai’
iat nau a scàrgiu prenu. Po cantu papessit che un’entùrgiu fiat marriu marriu, po
cussu ddu iant allomingiau Schidoni. ‘Andat beni’ ddi iant torrau is àterus, e si fiant
lassaus. Candu fiat abarrau a solu s’onorèvoli Trunfa iat torrau a pensai a totu cussa
stòria, duas statueddas sparèssias de una biddixedda, is duus stràngius, Schidoni e
totu s’àteru. No ddu sciiat mancu issu su poita ma ddi pariat una cosa de romanzu.
Bai circa. Comenti si bollat chi siat, si fiat corcau ma si‐ndi fiat torrau a pesai luegus.
Iat aciapau su telèfonu e iat tzerriau a su marisciallu. Comenti ddu iat connotu su
marisciallu si fiat trèmiu che folla. S’onorèvoli boliat sciri a ita puntu fiat su traballu de
is carabineris, si calincuna cosa dda iant scoberta o ndi fiat bessia a pillu de sa circa
insoru. ‘Nudda po imoi ma su mori est cuddu giustu’ ddi iat torrau su marisciallu.
‘Spereus’ iat nau s’onorèvoli, ‘Spereus etotu’ iat pensau su marisciallu. ‘Innoi tocat a
si‐ndi movi diaderus, a fai cosa e manna puru, assumancu po fai a biri ca seus
afateriendi’ aici fiat pensendi, andendi e torrendi in s’aposentu, ‘E totu po duas
statueddas imbremigadas, totu asuba mia!’. Don Marigosu puru fiat andendi a si
corcai, ddi amancàt sceti de serrai su portali. ‘Uau! Uau!’ ddi iat tzaulau Cantzoni su
cani chena de meri chi corcàt in su liminàrgiu de s’enna. Don Marigosu ddi iat tocau
sa conca carinniendi‐ddu abellu‐abellu.
VI
A lugori de luna Schidoni iat detzìdiu de andai a si fai unu giru in sa bidda, totu fraga‐
fraga. Sa primu cosa chi iat biu fiat sa pinneta de Capitanu. Issu no ddoi fiat, cun su
tallu fiat. Nci iat ghetau un'oghiada innoi e innia, ma fiat sceti sa barraca de unu
pastori. Insandus nci fiat bessiu a su sartu e ddu iat biu de atesu, pascendi is crabas
suas. ‘Una bèstia geniosa sa craba, totus diversas funt’ iat pensau Schidoni de sa tupa
anca fiat cuau. Ma Capitanu tontu no fiat. E in su sartu iat imparau a ascurtai totu. Ndi
iat boddiu unu trebutzu de terra e nci‐ddu iat tirau conca a sa tupa. Cussa aina a
Schidoni ddi iat petonau sa braba e stampau su mallioni a s'artària de sa pala. Duus
stìddius de sànguni ddi iant striddicau sa camba. Nci iat passau sa manu asuba e ddu
iat tastau cun sa punta de sa lìngua. Callenti fiat. Iat furriau de palas e si‐ndi fiat
andau. Andendi‐si‐ndi totu a s'acua iat intèndiu a duus cassadoris arrexonendi, Coudu
e Umu fiant ma issu no ddus connosciat. Iat provau a ddus ascurtai de atesu ma no
fiant unu spetàculu interessanti e sa pala ddi doliat. Aici fiat. Su mangianu Don
Marigosu e Arritixedda fiant passillendi in sa bia, issa ddi fiat contendi s’ùrtimu bisu.
‘Gesù Maria!’ iat tzerriau sa picioca candu iat biu unu stìddiu de sànguni in terra
‘Calincunu s'est fertu in cassa e tocat a ddu curai!’ iat nau a tzèrrius e si fiat posta a
curri conca a domu sua. Don Marigosu si fiat incrubau po biri mellus cussas màncias
arrùbias in s’arruga.
‘No nci seus po debadas in custu mundu: si depeus agiudai de pari apari’. Ma no ndi
pariat abarrau meda de s’idea de manatzi.com, a cussu puntu. E issus ndi fiant
delùdius. S’idea insoru fiat stètia bona, ma posta in internet pariat una chistioni de
partidus o de crèsias, una scusa calisisiat tanti po podi certai. Cuba Libre fiat sèmpiri
in sa lista e de s’idea spiritualista ma no scriiat meda. S’idea fiat bona ma no fiat prus
s’idea insoru, un’idea polìtica fiat imoi, giusta forsis ma dda biiant de atesu, sbuia,
muda. Unu momentu de amargura. Chicken traballàt, lampu! Giai totu su traballu ddu
iat fatu issu, comenti eus nau. Innantis de ndi bogai sa cosa a craru iant apariciau
unus cantu atòbius po presentai s’idea noa, atòbius privaus, cun dònnia calidadi de
genti, intra is interessaus a sa chistioni, si cumprendit. A unu ddoi fiat andau Cuba
puru. Si fiat cumbintu issu puru, impari a medas de is concas mannas chi iant intèndiu
e pretziau sa proposta in àterus atòbius. Po certas cosas fiat abarrau in sa duda ma
‘Proveus’ iat pensau e aicetotu iant pensau genti meda. Calincunu no fiat de acòrdiu,
custu puru si cumprendit. Ma sa proposta nasciat giai forti, su terrinu fiat prontu,
tocàt sceti a nci ghetai su pisu po chi podessit pillonai. E aicetotu iant fatu. Is
militaristas no ndi sciiant nudda, forsis. Iant sceberau una dii po sa presentada, sa dii
tanti nomenada fiat duncas lòmpia. S’àula manna de s’universidadi fiat prena a stibu:
totu is spiritualistas, calincunu militarista, crosidadosus, mass mèdia, amigus
apaxiaus e àterus ancora, neutralis eus a nai. Ma genti meda, comenti si bollat chi
siat. In sa mesa ddoi fiat Chicken e àterus chi iant agiudau: concas mannas e
professoris, scridoris, literaus, studentis, intelletualis, poetas, cantadoris, sonadoris e
aici sighendi. Sa polìtica no podiat amancai e calincunu prapalissu si fiat bistu puru. E
aici fiant. Cuba Libre in is ùrtimus postus. Chicken iat printzipiau, spieghendi beni totu
sa proposta, narendi e torrendi a nai, sprichendi e torrendi a spricai, acrarendi e
torrendi a acrarai. E is àterus a su pròpiu. Unu biaxi de pregontas ddi iant fatu, totus
ndi boliant sciri de prus, comenti funtzionàt, comenti tocàt a dda imperai e candu e
chini e poita. Chicken teniat prus passièntzia de Santa Arrita, Deus si‐dda torrit in
saludi! E arrespundiat a totus. Sa cosa si fiat ponendi beni, Cuba puru ndi fiat
cuntentu, totus ndi fiant cuntentus. No totus totus, si cumprendit. Is mass mèdia iant
fatu arratza de servìtzius, in is televisionis e in is giornalis. A totus ddis iat fatu a
schissiadura cussa idea, chi no fiat nimancu noa noa a dda contai giusta. Ma
passièntzia, no est chi depaus nai amarolla cosa noa po essi originalis, a perìgulu de
ndi sciusciai s’òmini de cuaddu cun is tontesas nostas. Candu una cosa est beni
narada fait a dda torrai a nai puru, antzis est pretzisu a dda torrai a nai. Comenti si
bollat chi siat s’idea iat pigau tretu diaderus custa borta, e Cuba si‐ndi fiat prexau. In
sa scola e in sa sotziedadi iat fatu una intrada de spantu, in su mundu de sa cultura e
in s’universidadi, in is lìburus e in sa vida de dònnia dii e apetotu. Totus emus
printzipiau mellus vida cun s’idea noa. Fillus nostus ant a nasci cun cussa idea. E
nebodeddus nostus puru. Bellu chi sa cosa podiat andai diaici diaderus, in logu nostu
assumancu. ‘No nci seus po debadas in custu mundu: si depeus agiudai de pari apari’.
E po gosai puru forsis nci seus.
Su marisciallu fiat impensamentau, comenti eus nau, su cumandu centrali,
s’onorèvoli, sa crèsia, sa bidda, totus si abetànt calincuna cosa de issu, totu asuba
sua! A si‐ndi movi fiat, a fai a biri e a fai etotu! Ma ita? Pensa ca ti pensu su marisciallu
iat detzìdiu de si movi diaderus e de fai cosa manna, finas is giornalis ndi iant a ai
fueddau. Iat pinnigau apari totu is òminis suus e ndi iat pediu àterus a is cumpangias
de is biddas de acanta chi si‐ddus iant donaus. Ma sa cosa de spantu chi ddi fiat
acucada, fiat de imperai po sa primu borta in vida sua un’aina chi no imperànt mai, ca
fiat lòmpiu su momentu de dda amostai a totus: un’elicòteru. Cosa chi ddi imbidiànt
totu is cumpangias de sa cussòrgia e chi fiat sèmpiri stugiau, ma imoi tocàt a ndi‐ddu
bogai a campu, gei nci fiat su tanti puru. Tocàt a issu a arriri imoi, de impitzus de
un’elicòteru. Custu, a nai sa beridadi, depiat serbiri po is fogus in s’istadi ma a s’ora
fiant in s’ierru forti. Aici fiant. Iant totu beni preparau. A chitzi mannu iat a essi
printzipiada s’operatzioni, totu is òminis in is intradas de sa bidda, chi moviant conca
a su tzentru, po podi scrucullai in totu is domus, po podi mirai in cara a totus,
calincuna cosa ndi depiat bessiri a pillu, amarolla ndi depiat bessiri! Ma su momentu
màgicu iat a essi stètiu candu issu de apalas de monti nci iat a essi stupau a elicòteru,
cosa chi mancu in is telefilm americanus! Monti Forraxi si naràt su monti de bidda, po
sa basca chi ddoi iat. Si‐ndi fiat scidau a tanti oras de noti, si iat fatu sa braba, si fut
petonau; mudau a festa pariat. Forsis calincuna televisioni ddu iat scìpiu, mellus a essi
prontus a totu. Fiat andau a sa statzioni, is òminis fiant aproillendi, is canis puru fiant
prontus. ‘Andeus a callentai su motori a s’aina’ pròpiu aici iat nau. Issu e su pilota iant
pigau una jeep e nci fiant artziaus a monti, anche s’aina, comenti ddi naràt issu. Is
àterus fiant abetendi unu fueddu de su marisciallu po nci bessiri e printzipiai
s’operatzioni. ‘Movei’ iat nau. Su tzaulai de is canis ndi iat scidau a totu sa bidda, sa
dii fut ancora orbesci no orbesci. Medas si fiant incaraus in sa fentana, àterus nci fiant
calaus a pratza, ‘Ita dimòniu megat de acontessi?’ si narànt cun d‐un’acìnnidu de ogu.
‘E ita ndi sciu deu’ si torrànt cun d‐un’arrunzada de coddus. Sa giustìtzia fiant
sighendi a caminai, tirendi conca a pratza de crèsia, su tzentru de sa bidda. Fiant giai
arribendi candu in celu si fiant intèndius tronus e lampus, ‘Ojamomia ita arrori! Gei si‐
ndi arruit su celu a conca custa borta!’. Su marisciallu fiat, sètziu in d‐unu stori chena
de pinna, unu stori fatu totu de ferru chi fiat castiendi a totus de impitzus de Monti
Forraxi. Cosa chi mancu in is telefilm americanus. ‘No seus agatendi nudda su
marisciallu. In custas barracas de bidda no nci at nudda’ ddi iant comunicau. Comenti
fiat lassendi su monti po nci imbucai a bidda sa fortza de su stori chena de pinna ndi
iat sciusciau sa pinneta de Capitanu, cussu de bàsciu ddi iat ameletzau a trebutzu,
‘Spereus chi no m’apat connotu’ iat pensau su marisciallu e iat ordinau de sighiri
conca a pratza de crèsia. Biiat giai su campanili, e sa genti in bàsciu andendi e
torrendi pitichedda pitichedda. ‘S’elicòteru est tropu mannu su marisciallu, depit
torrai agoa’ fiant circhendi de ddi nai is òminis suus de in bàsciu, ‘Ma cali tropu
mannu e tropu mannu!’ ddis iat torrau issu totu infogau. ‘Cala pagu pagu imoi’ iat
ordinau ‘In mesu pratza si firmaus, e agoa ndi calu deu, arratza de americanada’ iat
pensau. Su pilota iat circau de ddi fai a cumprendi ca fiat tropu perigulosu ma cussu
nudda, po sa primu borta in vida sua si boliat intendi un’eroi. Prus o mancu. Andendi‐
andendi, sa pàlia de s’elicòteru, su stori chena de pinna, iat cassau beni‐beni sa
campana de campanili e cussa nci fiat arruta a terra cun grandu stragatzu, ‘Poh!’.
Totu is chi ddoi fiant, aingìriu de sa pratza, totu sa bidda est a nai, ndi fiant abarraus
arrentronaus po una pariga de diis. In su sartu nci fiat aterrau s’elicòteru, no in
pratza, comenti si fiat bisau su marisciallu. Totu sa cumpangia fiat curta ande issu,
totu scrabionau fiat e unu pagheddu assustrau, ma de s’àteru gei fiat biatzu. Su
pilota puru gei staiat beni; su stori perou si fiat totu spinniau, de mala manera. Su
marisciallu comenti e chi mai, si fut petonau e fut curtu conca a pratza, totu sa bidda
ddoi fiat, ancora insurdaus de cudda sonada de campana. Nisciunus scapàt fueddu,
arrembambius pariant. ‘Gesugristu miu, no si‐ddu nau ca no mi creeis’ iat pispisau
Arritixedda. Sa mama si fiat dismajada, torra, ma no si‐ndi fiat acatau nemus. ‘No est
nudda, no est nudda, baxei‐si‐ndi a domu’ fiat tzerriendi su marisciallu a dereta e a
manca, ma nisciunus si cinniat. ‘Gei nci seus nosu, no si pongais pensamentu, gei nci
pensaus nosu’ fiat aboxinendi. ‘Gei ddu eus biu comenti nci pensais bosàterus!’ ddi
iat torrau calincunu e si fiant incumentzaus a incarrerai comenti e alluaus. Don
Marigosu iat mirau cussa campana in mesu pratza, e giai‐giai ddi praxiat, un’òpera
moderna ddi pariat. S’ùnicu chi no si fiat mòviu fiat. ‘Gei dda apu fata bella!’ iat
pensau su marisciallu sciustu cola‐cola.
Po mala sorti calincuna televisioni ddu iat scìpiu etotu. Su cumandu centrali aici iat
intèndiu sa nova prima de sa televisioni chi no de is fueddus de su protagonista. ‘Unu
machiori perigulosu e unu manìgiu sconcau e locu de is fortzas pùbricas’ iat nau su
giornalista. Comenti iat intèndiu su telèfonu sonendi a su marisciallu ndi‐ddi fiat calau
guta, forsis pensendi ca fiat su cumandu centrali po ddi comunicai sa statzioni noa
anca depiat movi, calincunu logu atesu, atesu meda, anca no ddoi acontessiat mai
nudda, ma nudda‐nudda perou. S’onorèvoli Trunfa puru iat biu sa televisioni e
Schidoni puru. ’Uau! Uau!’ ddi iat tzaulau Cantzoni, chi pariat cumprendendi totu de
cussu acadessimentu. Don Marigosu si fut girau, in buca portàt un’ossu curiosu, bai
circa. ‘Uau! Uau!’ iat tzaulau torra su cani chena de meri. Don Marigosu si fut
incrubau e iat castiau mellus cussu ossu. Cantzoni iat abertu sa buca e s’ossu ndi‐ddi
fiat arrutu. Su predi ddu iat pigau in manus: Santu Nàssiu fiat. Cantzoni iat pigau a
caminai e Don Marigosu ddu iat postu infatu. Ananti de sa domita sua su cani si fiat
firmau e iat torrau a tzaulai. Su predi si fiat incrubau e nci iat stichiu sa manu aìnturu
de sa domita. ‘O su meri si podit?!’ iat nau brullendi e castiendi sa bèstia. Un’àteru
ossu ddoi fiat aìnturu: Santa Arrita fiat. ‘Bravu Cantzoni. Venutu si‐ndi iat a essi
prexau de tui’ ddi iat nau carìnnia‐carìnnia. ‘Torradas a agatai is duas statueddas de
linnas chi fiant sparèssias’ iat nau sa televisioni, de pressi de pressi. Totus ddu iant
intèndiu. ‘Totu po unu santu bèciu de linna. Antzis duus.’ iat nau Don Marigosu.
Ivo Murgia est nàsciu in Casteddu in su 1974 e est bivendi in Pirri. S’est laureau in
psicologia e at fatu unu master de lìngua sarda in s’Universidadi de Casteddu. De
unus dexi annus est traballendi cun comunus, scolas, universidadis, editoris, entis
pùbricus e privaus. At scritu in is giornalis ´Sardinna´, ´Sa Republica Sarda´, ´Superga
Cinema´ e ´La Patrie dal Friûl´. Tenit unu blog totu in sardu de su 2006
(http://logga.me/ivomurgia/) e at traballau in Radio Press po duus annus presentendi
su programa de mùsica sarda ´Su primu tocu´cun Paolo Zedda e Riccardo Pittau. At
pubricau: ´Contus Africanus´, ´Giuanni Batista Tuveri´, ´Egidio Pilia´, ´Storie di
Comunità´, ‘Arrègulas po ortografia, fonetica, morfologia e fueddáriu de sa Norma
Campidanesa de sa Lingua Sarda’ cun sa Alfa Editrice, ´Crònaca de una morti
annuntziada´ e ‘Is Gnognosaurs’ cun sa Condaghes, ´Su pòpulu de brunzu´ cun sa
Provìntzia de Casteddu, ´Micro‐contus´ cun Lastura, ´Carta Costitutzionali Italiana´
cun sa Cuec, ´S'annu chi no apu fatu nudda´ cun Mitza. Po Alfa Editrice at curau unus
cantu lìburus de cantadoris e de imparu de su sardu: ´Su cantu de sei in Sardìnnia´,
´Ainas po su sardu´e ´Atòbius in poesia´ e po su comunu de Crabonaxa ‘A Campu’ cun
Paolo Bravi e Daniela Mereu . Àterus traballus suus s’agatant in lìburus de àterus
autoris. At scritu contus originalis in sardu chi ant premiau in is cuncursus literàrius
prus importantis de s’ìsula. Unus cantu ddus ant tradùsius in italianu, galegu e
tedescu e de àterus ndi ant fatu spetàculus tiatralis. De ‘Micro‐contus’ ndi at fatu unu
reading‐cuntzertu impari a su Dj electro‐dub Frantziscu Medda ‘Arrogalla’ e funt
presentendi‐ddu in paricis tiatrus de s’ìsula.