studium uszkodzeń i problemów eksploatacji ... · nowoczesne silniki spalinowe pojazdów...
TRANSCRIPT
47
STUDIUM USZKODZE I PROBLEMÓW EKSPLOATACJI TURBOSPR�AREK W POJAZDACH SAMOCHODOWYCH
TOMASZ KAŁACZY�SKI, MARCIN ŁUKASIEWICZ, MICHAŁ LISS,
ANDRZEJ SADOWSKI, EWA KULI�, HUBERT WOJCIECHOWSKI
Streszczenie
W pracy przedstawiono zagadnienia zwi�zane z eksploatacj�, a tak�e z uszkodze-
niami turbospr��arek pojazdów samochodowych. Przedstawiono aspekty dotycz�ce
przyczyn oraz skutków najcz�stszych defektów urz�dze� doładowuj�cych. Scharakte-
ryzowane zostały warunki pracy, a tak�e poprawna eksploatacja układu doładowania.
Kluczowa cz��� pracy przedstawia typowe uszkodzenia podzespołów turbospr��arek.
W dalszej cz��ci artykułu zaprezentowane zostały metody weryfikacji urz�dze� doła-
dowuj�cych, dzi�ki czemu prawdopodobie�stwo wyst�pienia przedstawionych
uszkodze� mo�e zosta� zminimalizowane co ma bezpo�redni wpływ na niezawodno��
turbospr��arek.
Słowa kluczowe: turbospr��arka, uszkodzenia, eksploatacja
Wprowadzenie
Nowoczesne silniki spalinowe pojazdów samochodowych charakteryzuj� si� stosunkowo nie-
wielk� pojemno�ci� skokow�, redukcj� masy przy zachowaniu du�ej mocy jednostki nap�dowej.
Stosowanie zró�nicowanych rozwi�za� konstrukcyjnych przyczynia si� osi�gni�cia wymaganych
parametrów pracy silników oraz umo�liwia płynne ich sterowanie.
Rysunek 1. Klasyfikacja sposobów doładowania
ródło: [7].
��������
6��78������
������������7�����78���
������9
��:����78������
�������
���:����
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
48
Priorytetem dla koncernów produkuj�cych silniki spalinowe jest uzyskanie doskonałych wska�-ników pracy silnika, zmniejszaj�c przy tym jednostkowe zu�ycie paliwa oraz emisj� toksycznych
spalin [4]. Wyszczególnione aspekty mo�na uzyska� stosuj�c układ doładowania w jednostkach na-
p�dowych. Proces doładowania opiera si� na dostarczeniu ładunku powietrza do cylindra przy
zwi�kszonym ci�nieniu, stałej temperaturze, co w efekcie powoduje wzrost g�sto�ci masy ładunku
w cylindrze.
Do najpopularniejszych urz�dze� doładowuj�cych stosowanych w pojazdach samochodowych
nale�� turbospr��arki, jak równie� spr��arki mechaniczne (kompresory). W momencie maksymal-
nego obci��enia jednostki nap�dowej, powy�sze urz�dzenia nara�one s� na prac� w ekstremalnych
warunkach. Temperatura spalin, która oddziałuje na koło turbiny wynosi ok 700ºC dla silników
z zapłonem samoczynnym, za� dla jednostek nap�dowych z zapłonem iskrowym warto�� tempera-
tury oscyluje w granicach 1000ºC. Wałek turbospr��arki, na którym osadzone jest koło kompresji
oraz turbiny obraca si� z pr�dko�ci� przekraczaj�c� 180 000 obr/ min.
Powy�sze warunki pracy obrazuj�, jak w łatwy sposób mo�na doprowadzi� do uszkodzenia
turbospr��arek oraz kompresorów. Cz�sto ko�czy sie to brakiem mo�liwo�ci kontynuowania dalszej
jazdy, regeneracj� urz�dzenia doładowuj�cego, a w skrajnych przypadkach napraw� silnika.
Zatem istotnym aspektem jest prawidłowa eksploatacja jednostek nap�dowych wyposa�onych
w układy doładowania. Nale�y zwróci� szczególn� uwag� na regularn�, systematyczn� wymian�podstawowych cz��ci eksploatacyjnych. Filtry powietrza, oleju oraz oleje silnikowe w głównej mie-
rze decyduj� o,,kondycji" układu doładowania, gdy� ich parametry wpływaj� na efektywno��wzrostu mocy jednostki nap�dowej [9].
W artykule przedstawiono zagadnienia zwi�zane z problemami eksploatacji oraz studium
uszkodze� urz�dze� doładowuj�cych, a tak�e z metodami ich weryfikacji.
1. Przyczyny oraz skutki uszkodze� urz�dze� doładowuj�cych
Przyczyny defektów układów doładowania mo�na uwzgl�dni� w dwóch kategoriach: konstruk-
cyjnych oraz eksploatacyjnych. Głównym czynnikiem eksploatacyjnym jest jako�� oleju
silnikowego, który odpowiedzialny jest za smarowanie oraz chłodzenie elementów turbospr��arek.
Jego parametry w czasie pracy ulegaj� pogorszeniu. Złej jako�ci olej wpływa na uło�yskowanie
urz�dzenia doładowuj�cego, a tak�e przyczynia si� do zmniejszenia �rednic otworów smaruj�cych.
W efekcie ko�cowym dochodzi do pogorszenia podzespołów turbospr��arek. Nieprawidłowe sma-
rowanie oraz chłodzenie elementów urz�dze� doładowuj�cych doprowadza do powstawania rys na
czopach wałka, uszkodze� ło�ysk oraz p�kni�� wirników turbospr��arek [1].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
49
Rysunek 2. Zu�yty filtr oleju
ródło: [10].
Kolejnym wa�nym aspektem maj�cym wpływ na uszkodzenia urz�dze� doładowuj�cych jest
temperatura spalin. Warto�� ta dla silników z zapłonem samoczynnym powinna wynosi� ok 700ºC,
natomiast w przypadku jednostek nap�dowych z zapłonem iskrowym ok 1000ºC. W momencie
przekroczenia powy�szych temperatur powstaje obci��enie cieplne turbospr��arki. Porównywalne
zdarzenie nast�puje podczas nagłego wył�czenia silnika spalinowego w czasie jego obci��enia [5].
W wyniku tego zjawiska mo�e nast�pi� p�kni�cie, b�d� odkształcenie obudowy lub innych cz�-�ci, na które oddziaływaj� gazy spalinowe. Pod wpływem wysokiej temperatury łopatki turbiny
szybciej koroduj�, a ich geometria ulega zniekształceniu.
Przebywaj�ce ciała stałe w gazach przepływaj�cych przez urz�dzenie doładowuj�ce s� równie�niebezpieczne dla prawidłowej pracy urz�dzenia doładowuj�cego. Tego typu zanieczyszczenia po-
wstaj� w wyniku zu�ycia oraz zniszczenia filtrów powietrza. Kolejn� przyczyn� wyst�powania ,,ciał
obcych" w przepływaj�cych gazach s� elementy nagaru, a tak�e fragmenty korozji podzespołów
turbospr��arek.
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
50
W efekcie zanieczyszcze� powstaj� defekty wirnika oraz elementów, które z nim współpracuj�. Powstaj� liczne odkształcenia łopatek koła kompresji, turbiny, a tak�e erozyjne fragmenty materia-
łów w kanałach. Uszkodzeniu ulega równie� zawór upustowy oraz system zmiennej geometrii.
Rysunek 3. Zniszczony filtr powietrza
ródło: [11].
Wałek turbospr��arki jest jednym z najbardziej nara�onych na zniszczenia elementem urz�dze-
nia. Procesy termiczne, chemiczne gazów spalinowych oraz zdzieranie czopów wałka w jego
wi�zach kinetycznych przyczyniaj� si� do zm�czenia, a w rezultacie do zniszczenia materiału.
Powstałe uszkodzenia objawiaj� si� najcz��ciej pogorszeniem parametrów pracy jednostki nap�do-
wej oraz w postaci typowych objaw wibroakustycznych. Szybko�� nowo powstałych uszkodze� jest
tak du�a, �e cz�sto naprawa niesprawnych elementów staje si� niemo�liwa [2].
2. Przykłady uszkodze� elementów turbospr��arek
W momencie nieprawidłowej eksploatacji turbodoładowanej jednostki nap�dowej wałek turbo-
spr��arki jest jednym z najbardziej nara�onych elementów w układzie. Oddziaływaj� na niego
zjawiska termiczne oraz chemiczne gazów spalinowych. W czasie maksymalnego obci��enia silnika
spalinowego pr�dko�� obrotowa wałka turbospr��arki przekracza warto�� 180 000 obr/min [9].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
51
Poni�ej przedstawiono najcz�stsze uszkodzenia wałka turbospr��arki.
Tabela 1. Uszkodzenia wałka turbospr��arki
Rodzaj
uszkodzenia
Przyczyna
uszkodzenia
Skutek uszko-
dzenia
Uszkodzenie bie�ni, a tak�e przegrzanie wałka turbospr��arki
-niewła�ciwa ilo��oleju silnikowego,
-defekt wtryskiwa-
czy,
-wadliwy system
smarowania,
-nagłe wył�czenie
silnika.
- brak mocy,
- czarny dym,
-zniszczenie
uło�yskowania,
P�kni�ty wałek turbospr��arki
-,,ciała obce" w za-
ssanym powietrzu,
-zbyt du�a pr�d-
ko�� obrotowa
elementu wiruj�-cego,
-zu�yty filtr powie-
trza.
- hała�liwa
praca,
-uszkodzenie
systemu EGR,
- brak mocy,
- niebieski
dym.
ródło: [9].
Koło turbiny współpracuje z wałkiem turbospr��arki. Jego łopatki nara�one s� na reakcje che-
miczne oraz termiczne spalin. Warto�� temperatury si�ga nawet 1000ºC. Pr�dko�� obrotowa
podczas obci��enia jednostki nap�dowej przekracza 180 000 obr/min [9].
W tabeli 2 przedstawiono przyczyny oraz skutki uszkodze� koła turbiny w turbospr��arce.
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
52
Tabela 2. Uszkodzenia koła turbiny
Rodzaj
uszkodzenia
Przyczyna
uszkodzenia
Skutek
uszkodzenia
Nadłamane łopatki koła turbiny
- ,,ciała obce" w zassa-
nym powietrzu,
- du�a pr�dko�� obro-
towa elementu
wiruj�cego,
-zanieczyszczony filtr
powietrza,
- gło�na praca,
- brak mocy,
- niebieski dym,
Nagar na kole turbiny
- du�a ilo�� oleju,
- nieregularna wymiana
oleju,
- nagłe wył�czenie sil-
nika,
-wysoka temperatura
spalin.
-czarny dym,
- defekt ło�ysk,
-uszkodzenie
uszczelniaczy,
- gło�na praca.
ródło: [9].
Koło kompresji umiejscowione jest w spr��arce turbospr��arki. Do wałka przykr�cona jest za
pomoc� nakr�tki, dokr�conej z odpowiednim momentem zgodnie z zaleceniami producenta.
Wspólny wałek sprawia, i� koło kompresji rotuje ze zbli�on� pr�dko�ci� jak koło turbiny. Obci��e-
nia wywołane pr�dko�ci� obrotowa nara�aj� koło kompresji na uszkodzenia, p�kni�cia [9].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
53
Poni�ej przedstawiono skutki oraz przyczyny najcz�stszych uszkodze� opisanego elementu.
Tabela 3. Uszkodzenia koła kompresji
Rodzaj
uszkodzenia
Przyczyna
uszkodzenia
Skutek
uszkodzenia
P�kni�te koło kompresji
Nadłamane koło kompresji
- ,,ciała obce" w zassa-
nym powietrzu,
- zbyt du�a pr�dko�� ob-
rotowa elementu
wiruj�cego,
- zu�yty filtr powietrza,
- nieszczelny układ dolo-
towy.
- hała�liwa
praca,
- brak mocy,
- uszkodzenie
systemu EGR,
- czarny kolor
spalin.
ródło: [9].
Głównym zadaniem systemu zmiennej geometrii jest skuteczne wykorzystanie energii spalin.
Urz�dzenie minimalizuje czas pracy, w momencie nieefektywnego działania silnika spalinowego.
Podczas nieprawidłowej eksploatacji nara�one jest na liczne uszkodzenia, które zaprezentowano
w poni�szej tabeli [9].
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
54
Tabela 4. Uszkodzenia systemu zmiennej geometrii
Rodzaj
uszkodzenia
Przyczyna
uszkodzenia
Skutek
uszkodzenia
Wyłamane łopatki w systemie zmiennej geometrii
- du�a ilo�� spalin,
- mała ilo�� oleju,
-,,ciała obce" w zassa-
nym powietrzu,
- zu�yty filtr oleju,
-złe parametry pracy
jednostki nap�dowej.
- brak mocy,
- gło�na praca,
-czarny kolor
spalin.
P�knieta łopatka w systemie zmiennej geometrii
- du�a ilo�� spalin,
-,,ciała obce" w zassa-
nym powietrzu,
- nieszczelny układ do-
lotowy.
- brak mocy,
- gło�na praca,
-czarny kolor
spalin.
ródło: [9].
Obudowa turbospr��arki nara�ona jest najcz��ciej na zjawiska termiczne, spowodowane zbyt
wysok� temperatur� gazów spalinowych, których warto�� przekracza 1000ºC. Uszkodzenia obu-
dowy najcz��ciej ukazuj� si� w postaci p�kni�� zewn�trznych oraz wewn�trznych [9].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
55
W poni�szej tabeli przedstawiono przyczyny oraz skutki defektów obudowy zespołu turbospr�-�arkowego.
Tabela 5. Uszkodzenia obudowy urz�dzenia doładowuj�cego
Rodzaj
uszkodzenia
Przyczyny
uszkodzenia
Skutki
uszkodzenia
Wewn�trzne p�kni�cia obudowy
Zewn�trzne p�kni�cia obudowy
- nagłe wył�czenie sil-
nika,
- mała ilo�� oleju silni-
kowego,
- zu�yty filtr powietrza,
-niepoprawne wywa�e-
nie wałka
turbospr��arki,
-,,ciała obce" w zassa-
nym powietrzu,
- złe parametry pracy
jednostki nap�dowej.
- brak mocy,
- wyciek oleju,
- gło�na praca,
- czarny kolor
spalin.
ródło: [9].
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
56
3. Metody weryfikacji urz�dze� doładowuj�cych
Powy�sze uszkodzenia u�wiadamiaj� jak kosztowne mog� by� skutki nieprawidłowo eksploat-
owanego turbodoładowanego silnika spalinowego. Kluczowym aspektem zapobiegaj�cym
powy�sze zjawiska jest weryfikacja doładowania w jednostkach nap�dowych.
Metoda organoleptyczna jest najpopularniejszym sposobem sprawdzenia urz�dzenia doładowu-
j�cego w układzie. Cz�sto wi��e si� z demonta�em turbospr��arki, co w niektórych przypadkach
jest procesem skomplikowanym oraz pracochłonnym. Zweryfikowanie urz�dzenia metod� organo-
leptyczn� nie zawsze przynosi zamierzone rezultaty w postaci zlokalizowania defektu.
Organoleptyka cechuje si� niedokładno�ci�, a tak�e mała precyzyjno�ci� weryfikacji uszkodzenia
[6,9].
Wiele autoryzowanych serwisów metody organoleptyczne wspomaga nowoczesnymi urz�dze-
niami diagnostycznymi. Przykładem tego jest wideo endoskop ALK-1. Endoskopia opiera sie na
bezmonta�owej kontroli wn�trza urz�dzenia, przy pomocy specjalistycznych przyrz�dów endosko-
powych.
Rysunek 4. Endoskop ALK-1 wraz ze zdj�ciem weryfikacji wn�trza turbospr��arki
ródło: [9].
Istotnym parametrem umo�liwiaj�cym zweryfikowanie urz�dzenia doładowuj�cego jest ci�nie-
nie doładowania. Skontrolowanie powy�szej wła�ciwo�ci mo�liwe jest za po�rednictwem
diagnostyki pokładowej.
Po 2000 roku, pojazdy samochodowe produkowane s� ze znormalizowanym zł�czem diagno-
stycznym. Za po�rednictwem testerów diagnostycznych umo�liwiona jest weryfikacja
podstawowych parametrów pracy jednostki nap�dowej, które rejestrowane s� w rzeczywistych wa-
runkach w okre�lonym czasie. Powstałe warto�ci kreowane s� na podstawie wysyłanych sygnałów
z czujników montowanych w pojazdach.
Układ doładowania składa si� z kilku sensorów, jednym z najistotniejszych jest czujnik ci�nie-
nia doładowania. Główn� jego funkcj� jest oszacowanie warto�ci ci�nienia istniej�cego przed
przepustnic�. Sygnał z czujnika u�ywany jest do skorygowania korekty ci�nienia doładowania. Ob-
liczona warto�� przesyłana jest do sterownika pojazdu samochodowego, która weryfikowana jest za
pomoc� testera diagnostycznego.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
57
Efektywnym przyrz�dem weryfikuj�cym stan urz�dze� doładowuj�cych w silnikach spalino-
wych jest diagnoskop samochodowy. Praca urz�dzenia realizowana jest na zasadzie pomiarów
oscyloskopowych. Przyrz�d posiada liczne sondy pomiarowe, co umo�liwia zdiagnozowanie para-
metrów pracy silnika z ró�nych podzespołów. Diagnoskop FSA-720 jest przyrz�dem stosowanym
do weryfikacji powy�szych parametrów.
W diagnoskopie znajduje si� czujnik bezwzgl�dnego ci�nienia, który dokonuje pomiaru ci�nie-
nia doładowania silnika spalinowego. Nast�pnie przeprowadzona jest analiza powstałego przebiegu
oscyloskopowego. Powstały parametr uzyskiwany jest na podstawie pr�dko�ci obrotowej, ci�nienia
doładowania oraz temperatury silnika. Pomiar pr�dko�ci obrotowej realizowany jest przez pr�d t�t-nienia z akumulatora, a parametr ci�nienia doładowania oraz temperatury silnika uzyskiwany jest
poprzez sondy pomiarowe znajduj�ce si� w podzespołach silnika spalinowego [9].
Rysunek 5. Schemat poł�czenia diagnoskopu z turbospr��ark�
ródło: [6].
Jedna z dokładniejszych metod weryfikacji stanu urz�dze� doładowuj�cych polega na przeana-
lizowaniu korekcji niewywa�onych rdzeni turbospr��arek oraz wywa�eniu wirnika. Kontrola
powy�szych podzespołów przeprowadzona jest przy pomocy specjalistycznych urz�dze�. Maszyny
zostały zaprojektowane na potrzeby zakładów naprawczych oraz instytucji badawczych, rozwojo-
wych. Analiza rdzeni turbospr��arek odbywa si� na wysokoobrotowej dowa�arce. Precyzja pomiaru
zapewnia tolerancj� niewywa�enia ju� w pierwszym biegu pomiarowym. Korekcja przeprowadzona
zostaje po stronie koła kompresji przez zintegrowan� r�czn� szlifierk� pneumatyczn�. Urz�dzenie
wyposa�one jest w ró�ne adaptery, co umo�liwia weryfikacje zró�nicowanych turbospr��arek [9].
Opisana maszyna została zaprezentowana poni�ej.
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
58
Rysunek 6. Maszyna do korekcji rdzeniu turbospr��arek
ródło: opracowanie własne.
Badanie wałka turbospr��arki wraz z kołem kompresji oraz turbiny odbywa si� na wywa�arce
do wirników turbospr��arek. Maszyna zapewnia bardzo dokładn� weryfikacj� elementów turbo-
spr��arek w zakresie niskich pr�dko�ci obrotowych. Poza układem roboczym urz�dzenie
wyposa�one jest w ekran dotykowy oraz elektroniczny system sterowania nap�dem. Powy�sza spe-
cyfikacja ułatwia kontrol� pr�dko�ci wywa�enia oraz zapewnia du�� wydajno��, a tak�e dokładno��pomiaru [9].
Poni�ej zaprezentowano urz�dzenie do wywa�enia wałków turbospr��arek.
Rzadko spotykan�, niezbyt popularn� metod� weryfikacji urz�dze� doładowuj�cych jest dia-
gnostyka wibroakustyczna. Turbospr��arka jest podstawowym elementem układu doładowania
w jednostkach nap�dowych. Składa si� z wirnika, którego charakteryzuje dynamika układu. Podsta-
wowym parametrem opisuj�cym wibroakustyk� s� drgania, generowane przez urz�dzenie.
Wi�kszo�� uszkodze� w układzie doładowania odzwierciedlana jest w postaci drga�. W eksploatacji
urz�dze� wirnikowych istotnym aspektem jest weryfikacja drga� elementów nie wiruj�cych. Bada-
nie mo�e zosta� przeprowadzone na obudowie czy korpusach ło�ysk. Zalet� tej metody jest
uniwersalno�� warunków prowadzonych bada� oraz brak konieczno�ci demonta�u urz�dzenia do-
ładowuj�cego [3,8].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
59
Rysunek 7. Urz�dzenie do weryfikacji wałków turbospr��arek
ródło: opracowanie własne.
4. Podsumowanie
Kluczowymi aspektem dla koncernów produkuj�cych silniki spalinowe jest zredukowanie tok-
sycznych spalin, zmniejszenie jednostkowego zu�ycia paliwa, a tak�e wzrost elastyczno�ci
jednostki nap�dowej. Poprawa wymienionych parametrów mo�e by� zrealizowana, w momencie
zastosowania układu doładowania w silniku spalinowym. Urz�dzenie doładowuj�ce w czasie obci�-�enia jednostki nap�dowej pracuje w ekstremalnych warunkach. Nara�one jest na zjawiska
termiczne oraz chemiczne gazów spalinowych, natomiast pr�dko�� obrotowa elementów wiruj�cych
przekracza warto�� 180 000 obr/min. Fakt ten u�wiadamia, w jak łatwy sposób mo�na uszkodzi�elementy podzespołu turbospr��arkowego. Wyłamane łopatki koła turbiny, p�kni�te koła kompresji,
uszkodzenia bie�ni wałka turbospr��arki oraz defekty systemu zmiennej geometrii to jedne z naj-
cz�stszych uszkodze� układu doładowania. Istotnym aspektem jest prawidłowa eksploatacja
turbodoładowanych jednostek nap�dowych. Nale�y pami�ta� o systematycznej wymiany podstawo-
wych cz��ci, płynów eksploatacyjnych (olej silnikowy, filtr oleju, filtr powietrza). Powy�sze
czynniki w decyduj�cy sposób wpływaj� na stan układu doładowania oraz efektywno�� przyrostu
mocy jednostki nap�dowej.
Aby zapobiec kosztownym naprawom, regeneracjom urz�dze� doładowuj�cych wa�nym
aspektem jest weryfikacja układu doładowania. Metody organoleptyczne swoj� prostot� sprawiaj�, i� staj� si� nieprecyzyjne oraz niedokładne. Cz�sto wspomagane s� przez specjalistyczne urz�dzenia
diagnostyczne. Przykładem tego jest urz�dzenie wideo endoskopowe. Umo�liwiaj� skontrolowanie
wn�trza urz�dzenia, bez wcze�niejszego demonta�u. Weryfikacja najistotniejszego parametru –
ci�nienia doładowania mo�liwa jest poprzez diagnostyk� pokładow�. Testery diagnostyczne za po-
�rednictwem zł�cza diagnostycznego przedstawiaj� parametry pracy podzespołów silnika
spalinowego. Powy�sze warto�ci powstaj� w wyniku wysyłanych sygnałów z czujników zamonto-
wanych w poje�dzie. Układ, charakteryzuj�cy si� stanem dynamicznym emituje drgania. Za pomoc�
Tomasz Kałaczy�ski, Marcin Łukasiewicz, Michał Liss,
Andrzej Sadowski, Ewa Kuli�, Hubert Wojciechowski
Studium uszkodze� i problemów eksploatacji turbospr��arek w pojazdach samochodowych
60
metody wibroakustycznej mo�liwe jest odzwierciedlenie uszkodze� urz�dze� doładowuj�cych
w postaci drga�. Do�wiadczony diagnosta jest w stanie prawidłowo zinterpretowa� otrzymane wy-
niki pomiaru, które �wiadcz� o stanie urz�dzenia doładowuj�cego.
Innowacyjne metody diagnozowania układu doładowania d��� do zminimalizowania awaryj-
no�ci urz�dze� doładowuj�cych oraz do prognozowania ich stanu zdatno�ci. Jednak kluczowym
czynnikiem w bezproblemowym u�ytkowaniu turbodoładowanych jednostek nap�dowych jest eks-
ploatacja zgodnie z wytycznymi producentów. Zapewnienie realizacji procedur eksploatacyjnych
turbospr��arek stanowi gwarancje ich niezawodno�ci.
Bibliografia
[1] Dudzi�ski W. i in., Struktura i własno�ci materiałowe ło�ysk �lizgowych turbospr��arek
współpracuj�cych z silnikami spalinowymi, nr 4/2002, Radom 2002.
[2] Idzior M. i in., Analiza wpływu warunków eksploatacji na stan techniczny turbospr��arek
doładowanych silników spalinowych, [w:] „Logistyka”, nr 3/2011, Warszawa 2011.
[3] Kałaczy�ski T., Liss M., Łukasiewicz M., Sadowski A., Wojciechowski H.: Analiza metod
badania turbospr��arek pojazdów samochodowych, Logistyka 4/2015, s. 3922–3931.
[4] Kałaczy�ski T., Łukasiewicz M., Karolewski D., Badania wpływu układu klimatyzacji na
parametry pracy pojazdów samochodowych, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia
Zarz�dzania Wiedz� – 2014, vol. 68, s. 113–128, ISSN 1732-324X.
[5] Kowalewicz A., Doładowanie samochodowych silników spalinowych, Wyd. Politechniki Ra-
domskiej, Radom 1998.
[6] Liss M., �ółtowski B., Kałaczy�ski T., Łukasiewicz M.: Naprawa powypadkowa a wła�ci-
wo�ci konstrukcji no�nej pojazdów, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia
Zarz�dzania Wiedz�, – 2014, vol 68, s. 176–190, ISSN 1732-324X.
[7] Mysłowski J., Doładowanie silników, WKiŁ, Warszawa 2006.
[8] Sadowski A, �ółtowski B, Kałaczy�ski T., Kozłowski T.: Badania symulacyjne układu na-
p�dowego samochodu ci��arowego, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia
Zarz�dzania Wiedz�, – 2014, vol 69, s. 184–198, ISSN 1732-324X.
[9] Wojciechowski H., Ocena wpływu parametrów turbospr��arek na własno�ci eksploata-
cyjne dla wybranych pojazdów samochodowych, Praca magisterska, Bydgoszcz 2016.
[10] http://www.hoffman.auto.pl/uszkodzenia-turbosprezarek.pl, Dost�p:[2016.05.05].
[11] http://www.autocentrum.pl/blog/post/wymiana-oleju-filtrow-w-lady.17414.pl,Dost�p
[2015.05.05].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 79, 2016
61
THE STUDY OF DAMAGES AND EXPLOITATION PROBLEMS OF VEHICLES TURBOCHARGERS
Summary
The paper presents issues related with vehicles turbochargers exploitation prob-
lems and damage. The article also presents aspects concerning the causes and effects
of the most frequent recharging devices defects. Were described operating parameters,
as well as the proper operation of the charging system. The main part of this work
shows the typical turbocharger components damages. The next part of article present
methods of verification recharging devices, so we could lowering the probability of
damage, which has a direct influence on the turbochargers reliability.
Keywords: turbocharger, damage, exploitation
Tomasz Kałaczy�ski
Marcin Łukasiewicz
Michał Liss
Andrzej Sadowski
Ewa Kuli�Hubert Wojciechowski
Zakład Pojazdów i Diagnostyki
Wydział In�ynierii Mechanicznej
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy
e-mail: [email protected]