statistika zivotnog standarda

Statistika životnog standardaStatistika životnog standarda

22

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPojam životnog standardaPojam životnog standarda

• Životni standard predstavljaŽivotni standard predstavlja– sveobuhvatne uslovesveobuhvatne uslove

• materijalne imaterijalne i– ishrana, odeća, stanovanje, ...ishrana, odeća, stanovanje, ...

• nematerijalnenematerijalne– obrazovanje, zdravstvena zaštita, obrazovanje, zdravstvena zaštita,

bezbednost, kultura, državna bezbednost, kultura, državna administracija, organizacija javnih administracija, organizacija javnih službi, izgrađenost infrastrukture, službi, izgrađenost infrastrukture, sistem komunikacija, mediji, sloboda sistem komunikacija, mediji, sloboda govora i političkog udruživanja, govora i političkog udruživanja, slobodno vremeslobodno vreme

– u kojima ljudi žive i radeu kojima ljudi žive i rade

33

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPojam životnog standardaPojam životnog standarda

• Vrste životnog standardaVrste životnog standarda– Lični standardLični standard

• kupovna snaga prihoda pojedincakupovna snaga prihoda pojedinca– Društveni standardDruštveni standard

• elementi koji predstavljaju određeno elementi koji predstavljaju određeno dostignuće društvene zajednice u kojoj dostignuće društvene zajednice u kojoj pojedinac živipojedinac živi

44

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPokazatelji životnog standardaPokazatelji životnog standarda

• Elementi UN-a iz 1954. koji karakterišu životni Elementi UN-a iz 1954. koji karakterišu životni standard stanovništvastandard stanovništva– zdravlje i demografski uslovizdravlje i demografski uslovi– ishranaishrana– vaspitanjevaspitanje– uslovi radauslovi rada– uslovi zaposlenjauslovi zaposlenja– potrošnja i štednjapotrošnja i štednja– uslovi transportauslovi transporta– uslovi stanovanja i oprema domaćinstvauslovi stanovanja i oprema domaćinstva– uslovi odevanjauslovi odevanja– odmor i zabavaodmor i zabava– socijalno osiguranjesocijalno osiguranje– sloboda čovekasloboda čoveka

55


• Elementi sintetičkog izraza životnog standardaElementi sintetičkog izraza životnog standarda– udeo potrošnje i akumulacije u NDPuudeo potrošnje i akumulacije u NDPu– indeks BDPa po stanovniku (GDP indeks BDPa po stanovniku (GDP per capitaper capita))– prosečno trajanje životaprosečno trajanje života

• Specifičnosti uslova života pojedinih naroda vs Specifičnosti uslova života pojedinih naroda vs Sintetički pokazatelj životnog standardaSintetički pokazatelj životnog standarda

66


• Elementi sintetičkog izraza životnog standardaElementi sintetičkog izraza životnog standarda– udeo potrošnje i akumulacije u NDPuudeo potrošnje i akumulacije u NDPu

• struktura stanovništva koji su u posedu struktura stanovništva koji su u posedu trajnih potrošnih dobaratrajnih potrošnih dobara

• koliko prosečna osoba treba da radi da bi koliko prosečna osoba treba da radi da bi mogla da kupi određena materijalna dobramogla da kupi određena materijalna dobra

77


• Elementi sintetičkog izraza životnog standardaElementi sintetičkog izraza životnog standarda– indeks BDPa po stanovniku (GDP indeks BDPa po stanovniku (GDP per capitaper capita))

• najčešće korišćen pokazatelj za najčešće korišćen pokazatelj za međunarodno poređenje životnog standardameđunarodno poređenje životnog standarda

• prag apsolutnog siromaštva (prag apsolutnog siromaštva (WBWB))– 1.25$ dnevno u jednakim snagama 1.25$ dnevno u jednakim snagama

kupovne moći iz 2005. godinekupovne moći iz 2005. godine– Specifični pragovi siromaštva mogu se Specifični pragovi siromaštva mogu se

određivati za svaku zemlju pojedinačnoodređivati za svaku zemlju pojedinačno– LSMS (2007): 8.883 RSD mesečne LSMS (2007): 8.883 RSD mesečne

potrošnje (po OECD ekvivalentu potrošnje (po OECD ekvivalentu odraslih)odraslih)

88


• Nedostaci BDPa po stanovnikuNedostaci BDPa po stanovniku– ne uzima u obzir raspodelu BDPane uzima u obzir raspodelu BDPa

• Gini koeficijent: što je bliži 100, to je Gini koeficijent: što je bliži 100, to je neravnomernija distribucija dohotka u neravnomernija distribucija dohotka u zemljizemlji

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPokazatelji životnog standardaPokazatelji životnog standardaGini koeficijent u svetuGini koeficijent u svetu

99

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPokazatelji životnog standardaPokazatelji životnog standardaLorencova kriva i Gini koeficijent Lorencova kriva i Gini koeficijent

• Apcisa – Apcisa – kumulativno kumulativno učešće učešće domaćinstava od domaćinstava od najsiromašnijih ka najsiromašnijih ka najbogatijimnajbogatijim

• Ordinata – Ordinata – kumulativno kumulativno učešće prihoda / učešće prihoda / potrošnjepotrošnje

1010

• Savršena jednakost: linija od 45 stepeni, G = 0Savršena jednakost: linija od 45 stepeni, G = 0• Što je Lorencova linija udaljenija od linije savršene Što je Lorencova linija udaljenija od linije savršene

jednakosti, jednakost distribucije potrošnje / jednakosti, jednakost distribucije potrošnje / prihoda je veća i G rasteprihoda je veća i G raste

1111


• Nedostaci BDPa po stanovnikuNedostaci BDPa po stanovniku– ne uzima u obzir raspodelu BDPane uzima u obzir raspodelu BDPa

• Gini koeficijent: što je bliži 100, to je Gini koeficijent: što je bliži 100, to je neravnomernija distribucija dohotka u neravnomernija distribucija dohotka u zemljizemlji

– Nominalni vs Realni BDP po stanovnikuNominalni vs Realni BDP po stanovniku– ne obuhvata netržišnu proizvodnjune obuhvata netržišnu proizvodnju

• sektor poljoprivrede zemalja u razvojusektor poljoprivrede zemalja u razvoju• siva ekonomijasiva ekonomija

– ne uzima u obzir degradaciju životne sredinene uzima u obzir degradaciju životne sredine– vrednuje podjednako sve proizvode i uslugevrednuje podjednako sve proizvode i usluge

• kapitalna vs potrošna dobrakapitalna vs potrošna dobra• vojna oprema kao oportunitetni trošakvojna oprema kao oportunitetni trošak

1212


• Rast sintetičkog izraza životnog standarda ne Rast sintetičkog izraza životnog standarda ne znači uvek bolji život stanovništva usledznači uvek bolji život stanovništva usled– neravnomerne raspodele dobara i usluganeravnomerne raspodele dobara i usluga– rasta zagađenja, buke, opterećenosti rasta zagađenja, buke, opterećenosti

infrastruktureinfrastrukture– smanjenja slobodnog vremenasmanjenja slobodnog vremena– rasta stresa i nervne napetosti pojedinacarasta stresa i nervne napetosti pojedinaca

1313


• Indeks humanog razvoja UN-a Indeks humanog razvoja UN-a ((Human Development IndexHuman Development Index))– Indeks očekivanog trajanja životaIndeks očekivanog trajanja života– Indeks dostignutog nivoa obrazovanjaIndeks dostignutog nivoa obrazovanja

• Indeks pismenosti odraslog stanovništvaIndeks pismenosti odraslog stanovništva• Indeks učešća 24- u ukupnom broju 24- Indeks učešća 24- u ukupnom broju 24-

koji se nalaze na školovanjukoji se nalaze na školovanju– Indeks BDP po stanovniku u PPSIndeks BDP po stanovniku u PPS

1414


minmax

min11 XX

XXI

−−=

332

2ba II

I −=

1 0 04 4 8.51 0 03

3 −−= X

I1 0 04 4 8.5

1 0 033 −

−′= X

I

Indeks očekivanog trajanja životaIndeks očekivanog trajanja života

Indeks dostignutog nivoa obrazovanjaIndeks dostignutog nivoa obrazovanja

Indeks BDP po stanovniku u PPS (Indeks BDP po stanovniku u PPS (5.5.120$)120$)

1515


Indeks humanog razvojaIndeks humanog razvoja((Human Development IndexHuman Development Index))

3321 III

I++=

1616


1717


1818

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaIndeks humanog razvojaIndeks humanog razvoja

1919

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaMetode merenja životnog standardaMetode merenja životnog standarda

• Statistika porodičnih budžetaStatistika porodičnih budžeta– metoda monografijametoda monografija

• Le Play i njegovi učenici (36)Le Play i njegovi učenici (36)– metoda statističkih anketametoda statističkih anketa

• LSMS (LSMS (The Living Standard Measurement The Living Standard Measurement StudyStudy), program ), program WBWB od 1980. od 1980.

– razvoj novih metoda posmatranja nivoa razvoj novih metoda posmatranja nivoa životnog standardaživotnog standarda

– identifikovanje posledica mera identifikovanje posledica mera ekonomske politike na domaćinstvaekonomske politike na domaćinstva

– unapređenje komunikacije između unapređenje komunikacije između anketara, analitičara i nosioca anketara, analitičara i nosioca ekonomske politikeekonomske politike

2020


2121


2222


• Ankete porodičnih budžetaAnkete porodičnih budžeta– Kratke anketeKratke ankete

• jednom u nekoliko nedelja ili mesecijednom u nekoliko nedelja ili meseci• evidentiranje svih prihoda i rashoda evidentiranje svih prihoda i rashoda

aketiranih porodicaaketiranih porodica• nedostatak: nesagledavanje sezonskih nedostatak: nesagledavanje sezonskih

specifičnostispecifičnosti– ponavljanje kratkih anketaponavljanje kratkih anketa

– Godišnje anketeGodišnje ankete• jednom u godini danajednom u godini dana• izbor anketara vs anketiranih porodicaizbor anketara vs anketiranih porodica• nedostatak: domaćinstva ne žele da nedostatak: domaćinstva ne žele da

učestvujuučestvuju

2323


• Izbor anketiranih porodicaIzbor anketiranih porodica– Slučajan izborSlučajan izbor

• prednost: sintetički podaci su kvalitetniji, prednost: sintetički podaci su kvalitetniji, uopštavanje rezultatauopštavanje rezultata

• nedostaci: porodice odbijaju da učestvuju, nedostaci: porodice odbijaju da učestvuju, necelovito i netačno unose podatkenecelovito i netačno unose podatke

– Nameran izborNameran izbor• prednost: porodice ne odbijaju da učestvujuprednost: porodice ne odbijaju da učestvuju• nedostatak: problem izbora tipičnih nedostatak: problem izbora tipičnih

porodicaporodica• Metod kvota u određivanju broja anketiranih Metod kvota u određivanju broja anketiranih

porodicaporodica– ponderi su frekvencije kategorija anketiranih ponderi su frekvencije kategorija anketiranih

porodica u ukupnom broju anketiranih porodica u ukupnom broju anketiranih porodicaporodica

2424


• Potrošačka jedinica Potrošačka jedinica se koristi kod se koristi kod alociranja ukupne alociranja ukupne potrošnje domaćinstva na njegove članove:potrošnje domaćinstva na njegove članove:– kada postoji ekonomija obima u domaćinstvukada postoji ekonomija obima u domaćinstvu

• da da li je četvoročlanom domaćinstvu potrebno dvostruko više sredstava nego dvočlanom domaćinstvu?

• ne, jer se neki izdaci domaćinstva dele među članovima ne, jer se neki izdaci domaćinstva dele među članovima npr. izdaci za stanovanje, korišćenje automobila, npr. izdaci za stanovanje, korišćenje automobila, dnevna štampa i sl.dnevna štampa i sl.

– kada postoji razlika u potrošnji odraslih i dece, muškaraca i kada postoji razlika u potrošnji odraslih i dece, muškaraca i ženažena

• da da li za dva domaćinstva sa istim brojem članova, ali drugačijim sastavom (npr. jedno sa 5 odraslih muškaraca, i drugo sa 1 odraslom ženom i 4 male dece) potreban isti iznos sredstava za dostizanje istog nivoa blagostanja?

• ne, jer prema empirijskim podacima deca manje troše ne, jer prema empirijskim podacima deca manje troše od odraslih, a žene manje od muškaraca od odraslih, a žene manje od muškaraca


• Potrošnja po potrošačkoj jedinici se izračunava kada se ukupna potrošnja domaćinstva podeli sa brojem potrošačkih jedinica.

• Potrošačka jedinica preporučena od OECD koju koristi RZS (Anketa o potrošnji domaćinstva) izračunava se za svako domaćinstvo prema formuli:

Pj=1+0.7*(broj odraslih-1)+0.5*Broj dece 0-13

– Prvom odraslom se dodeljuje ponder 1. – Ostalim odraslima dodeljuje se ponder 0.7, da bi

uključili ekonomiju obima. – Deci se dodeljuje ponder 0.5 zbog njihovih manjih

potreba u odnosu na odrasle.

2626


• Istorija anketa o porodičnim budžetima u SCGIstorija anketa o porodičnim budžetima u SCG– Anketa o porodičnim budžetima radničkih Anketa o porodičnim budžetima radničkih

domaćinstava (APB)domaćinstava (APB)• od 1964. primena slučajnog uzorkaod 1964. primena slučajnog uzorka

– Anketa o seoskim domaćinstivma (ASD)Anketa o seoskim domaćinstivma (ASD)• Od 1965. primena slučajnog uzorkaOd 1965. primena slučajnog uzorka

– Anketa o prihodima, rashodima i potrošnji Anketa o prihodima, rashodima i potrošnji domaćinstva (APP)domaćinstva (APP)• 1983., teorijsko objedinjavanje uzorka i 1983., teorijsko objedinjavanje uzorka i

metodološko usklađivanje APB, ASD i APPmetodološko usklađivanje APB, ASD i APP– Anketa o potrošnji domaćinstva (APD)Anketa o potrošnji domaćinstva (APD)

2727

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaMetode merenja životnog standardaMetode merenja životnog standardaAnketa o potrošnji domaćinstavaAnketa o potrošnji domaćinstava

2828

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaMetode merenja životnog standardaMetode merenja životnog standardaAnketa o potrošnji domaćinstavaAnketa o potrošnji domaćinstava

2929

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaStatistika troškova života i zaradaStatistika troškova života i zarada

• Statistika troškova života predstavljaStatistika troškova života predstavlja– analizu kretanja cena proizvoda i uslugaanalizu kretanja cena proizvoda i usluga– neophodnih za zadovoljenje osnovnih potreba neophodnih za zadovoljenje osnovnih potreba

stanovništvastanovništva• minimalne potrebe ili donja granica potrebaminimalne potrebe ili donja granica potreba• jednima osnovne, drugima luksuzjednima osnovne, drugima luksuz

• Promena zarada i cena proizvoda i usluga Promena zarada i cena proizvoda i usluga određuju nivo životnog standarda stanovništvaodređuju nivo životnog standarda stanovništva

3030


• Indeks troškova života predstavljaIndeks troškova života predstavlja– poseban indeks cena na malo za izabranu poseban indeks cena na malo za izabranu

grupu proizvoda i uslugagrupu proizvoda i usluga• Tipski budžet predstavljaTipski budžet predstavlja

– listu proizvoda i uslugalistu proizvoda i usluga– koji služe zadovoljenju osnovnih potrebakoji služe zadovoljenju osnovnih potreba

– indeks sume troškova životaindeks sume troškova života• Suma troškova života predstavljaSuma troškova života predstavlja

– vrednost proizvoda i uslugavrednost proizvoda i usluga– koji služe zadovoljenju osnovnih potrebakoji služe zadovoljenju osnovnih potreba

– redukcioni faktor indeksa nominalnih zaradaredukcioni faktor indeksa nominalnih zarada

3131


• Metode obračuna tipskog budžetaMetode obračuna tipskog budžeta– Metoda porodičnih budžetaMetoda porodičnih budžeta– Metoda globalne potrošnjeMetoda globalne potrošnje– Metoda teorijskog budžetaMetoda teorijskog budžeta

3232


• Metode obračuna tipskog budžetaMetode obračuna tipskog budžeta– Metoda porodičnih budžetaMetoda porodičnih budžeta

• na osnovu strukture potrošnje koja je na osnovu strukture potrošnje koja je dobijena putem ankete porodičnih budžetadobijena putem ankete porodičnih budžeta

• prednostprednost– zasnovan je na stvarnoj potrošnjizasnovan je na stvarnoj potrošnji

• nedostataknedostatak– stvarna potrošnja može da bude ispod stvarna potrošnja može da bude ispod

potrebnog standarda (minimuma)potrebnog standarda (minimuma)

3333


• Metode obračuna tipskog budžetaMetode obračuna tipskog budžeta– Metoda globalne potrošnjeMetoda globalne potrošnje

• na osnovu potpunih i detaljnih statističkih na osnovu potpunih i detaljnih statističkih podataka o ukupnoj potrošnjipodataka o ukupnoj potrošnji

• prednostprednost– zasnovan je na ukupnoj potrošnjizasnovan je na ukupnoj potrošnji

• nedostataknedostatak– sintetiše sve strukture stanovništva bez sintetiše sve strukture stanovništva bez

obzira na njihov ekonomsko-socijalni obzira na njihov ekonomsko-socijalni položajpoložaj

3434


• Metode obračuna tipskog budžetaMetode obračuna tipskog budžeta– Metoda teorijskog budžetaMetoda teorijskog budžeta

• na osnovu terijske potrošnje stanovništva na osnovu terijske potrošnje stanovništva pretpostavljene na osnovu stvarne pretpostavljene na osnovu stvarne potrošnjepotrošnje

• prednost:prednost:– koriguje moguće nedostatke u iskazanoj koriguje moguće nedostatke u iskazanoj

ishrani (osnovne potrebe) na osnovu ishrani (osnovne potrebe) na osnovu naučno utvrđenih fizioloških minimumanaučno utvrđenih fizioloških minimuma

3535


Indeks troškova životaIndeks troškova života

∑∑=

00

0

qp

qpI n

p

∑∑

=W

Wpp

I

n

p0

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaStatistika troškova života i zaradaStatistika troškova života i zarada, Srbija, SrbijaIndeks troškova života (2005 =100)Indeks troškova života (2005 =100)

3636

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaStatistika troškova života i zaradaStatistika troškova života i zarada, Srbija, SrbijaIndeks troškova života (2005 =100)Indeks troškova života (2005 =100)

3737

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaStatistika troškova života i zaradaStatistika troškova života i zaradaIndeks troškova života (2005 =100)Indeks troškova života (2005 =100)

3838

3939

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPrihodi i životni standardPrihodi i životni standard

• Vrste prihodaVrste prihoda– od radaod rada

• brutobruto– neto zaradaneto zarada– porezi i doprinosiporezi i doprinosi

• SrbijaSrbija, mes, meseečni izveštaji čni izveštaji preduzepreduzeća o ća o radnicima i neto zaradamaradnicima i neto zaradama

– od kapitalaod kapitala• dividenda, kamate, rente, kapitalni dobicidividenda, kamate, rente, kapitalni dobici

4040


• Prosečna zarada (zarada po radniku) predstavljaProsečna zarada (zarada po radniku) predstavlja– odnos sume isplaćenih zarada i broja odnos sume isplaćenih zarada i broja

zaposlenih radnikazaposlenih radnika• pojam vremenske jedinicepojam vremenske jedinice

– čas, mesec, godinačas, mesec, godina• pojam broja zaposlenih radnikapojam broja zaposlenih radnika

– radnici koji su radili puno radno vremeradnici koji su radili puno radno vreme

• Promena prosečne zarade je dobar pokazatelj Promena prosečne zarade je dobar pokazatelj promene životnog standardapromene životnog standarda

4141

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPrihodi i životni standardPrihodi i životni standardProsečna bruto i neto zarada po delatnostima u Prosečna bruto i neto zarada po delatnostima u Srbiji za 2009. godinuSrbiji za 2009. godinu

4242

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPrihodi i životni standardPrihodi i životni standardOpštine sa najvišim neto zaradama u SrbijiOpštine sa najvišim neto zaradama u Srbiji

4343

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPrihodi i životni standardPrihodi i životni standardOpštine sa najnižim neto zaradama u SrbijiOpštine sa najnižim neto zaradama u Srbiji

4444


• Izračunavanje prosečne zaradeIzračunavanje prosečne zarade– po preduzećima, sektorima, privredipo preduzećima, sektorima, privredi– po kvalifikacionoj strukturi zappo kvalifikacionoj strukturi zapooslenihslenih– svođenjem broja zaposlenih na uslovnog svođenjem broja zaposlenih na uslovnog

radnikaradnika• za komparativnu analizu različitih za komparativnu analizu različitih

preduzećapreduzeća• Indeks zarada predstavljaIndeks zarada predstavlja

– odnos prosečne zarade tekućeg i baznog odnos prosečne zarade tekućeg i baznog periodaperioda

• Vrste indeksa zaradaVrste indeksa zarada– postojanog sastava zaposlenihpostojanog sastava zaposlenih

• promene u nivou zaradapromene u nivou zarada– promenjivog sastava zaposlenihpromenjivog sastava zaposlenih

• promene u niovu i kvalifikacionoj strukturi promene u niovu i kvalifikacionoj strukturi zaposlenihzaposlenih

4545


∑∑∑∑

=

0

0

1

1

TLTL

I

∑

∑=

1

1

0

0

1

1

T

T

TLTL

I

Indeks zarada promenIndeks zarada promenlljivog jivog i postojanog i postojanog sastava sastava zaposelnihzaposelnih

4646


• Realna zarada predstavljaRealna zarada predstavlja– količinu proizvoda i usluga (kupovna moć)količinu proizvoda i usluga (kupovna moć)– koje zaposleni mogu kupiti za svoju nominalnu koje zaposleni mogu kupiti za svoju nominalnu

zaraduzaradu

4747


• Indeksi zaradaIndeksi zarada– Indeks nominalnih zarada predstavljaIndeks nominalnih zarada predstavlja

• odnos prosečnih nominalnih zarada tekućeg odnos prosečnih nominalnih zarada tekućeg i baznog periodai baznog perioda

– Indeks realnih zarada predstavljaIndeks realnih zarada predstavlja• odnos indeksa nominalnih zarada i odnos indeksa nominalnih zarada i

indeksa troškova životaindeksa troškova života

• Rast indeksa realnih zarada ukazuje na rast Rast indeksa realnih zarada ukazuje na rast životnog standardaživotnog standarda

4848

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaPrihodi i životni standardPrihodi i životni standardIndeksi zarada, nominalne i realne zarade – izvori Indeksi zarada, nominalne i realne zarade – izvori podatakapodataka

4949


5050


5151

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaStopa siromaštva Stopa siromaštva (Siromašni - ispod 60% medijane prosečnih prihoda)(Siromašni - ispod 60% medijane prosečnih prihoda)

5252

Statistika životnog standardaStatistika životnog standardaOdnos prihoda najbogatijih 20% i Odnos prihoda najbogatijih 20% i najsiromašnjih 20% domaćinstavanajsiromašnjih 20% domaćinstava

5353


5454


statistika zivotnog standarda

Education