stanisław wieteska 141-152.pdf

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 274, 2012

Stanisław Wieteska*

ZAGRO�ENIA SPOWODOWANE PRZEZ NIEKTÓRE ZWIERZ�TA DZIKIE, GADY, OWADY

W POLSKIM OBSZARZE TERYTORIALNYM1

1. POSTAWIENIE PROBLEMU

W ustawie o ochronie przyrody – art. 126 ust. 1 – przewiduje odpowiedzial-

no�� Skarbu Pa�stwa za szkody wyrz�dzone przez zwierz�ta dzikie2.

Jest to odpowiedzialno�� ograniczona dla rzeczywistych szkód i nie obej-

muje utraconych korzy�ci.

Powstaje pytanie czy kosztów, które ponosi Skarb Pa�stwa nie nale�ałoby

przerzuci� na zakłady ubezpiecze�. Nale�y tak�e zauwa�y�, �e wi�kszo�� dziko �yj�cych zwierz�t jest przed-

miotem polowania. Z kolei chore upolowane zwierz�ta mog� by� zagro�eniem

dla ludno�ci spo�ywaj�cej ich mi�so.

W literaturze ubezpieczeniowej niewiele mówi si� o ubezpieczeniu od skut-

ków ataków zwierzyny �yj�cej na wolno�ci (dzikiej), gadów i owadów na lud-

no�� cywiln�. Przez zwierzyn� dzik� rozumie� b�dziemy: wilki, nied�wiedzie,

dziki, jelenie, lisy. Przez gady rozumie� b�dziemy jadowite w��e, jaszczurki

i inne hodowane poza ogrodami zoologicznymi i placówkami naukowymi pro-

wadz�cymi badania nad zwierz�tami, a tak�e cyrkami3. Przez owady rozumie�

b�dziemy: pszczoły, osy, kleszcze, komary itp.

Do zagro�e� zaliczamy tak�e zwierz�ta chore, np. na ptasi� gryp�, w�cie-

klizn�.W artykule prezentujemy skal� w/w zagro�e�.

* Prof. zw. dr hab., Katedra Ubezpiecze�, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet

Łódzki, 90-214 Łód�, ul Rewolucji 1905 r. nr 39. 1 Przez polski obszar terytorialny rozumie� b�dziemy teren wyznaczony przez granice

Pa�stwa. 2 W. R a d e c k i, Prawo łowieckie, komentarz, Wydanie III zaktualizowane. Stan prawny na

dzie� 31.III.2010, Difin, Warszawa 2010, s. 258. 3 Rozporz�dzenie Ministra �rodowiska z dnia 23 sierpnia 2005 r. w sprawie gatunków lub

grup gatunków zwierz�t niebezpiecznych dla �ycia i zdrowia ludno�ci, DzU 2006, nr 43, poz. 309.

[141]

Stanisław Wieteska 142

Zachowania zwierz�t dzikich, gadów i owadów i ataki na ludno�� b�dziemy

traktowa� jako zdarzenia losowe, w my�l okre�lenia przyj�tego w ustawie

o działalno�ci ubezpieczeniowej. To z kolei jest podstaw� daj�c� mo�liwo��obj�cia ochron� ubezpieczeniow� skutków tych zdarze�.

2. ZAGRO�ENIA SPOWODOWANE ZWIERZYN� DZIK�

Wilki:

Jednym z dziko �yj�cych zwierz�t s� wilki. Przez wiele lat traktowano te

zwierz�ta wyj�tkowo okrutnie, powoduj�c nieograniczony odstrzał.

W latach 70. populacja ta spadła do około 100 szt. W 1975 r. te drapie�niki

zostały wpisane na list� zwierz�t chronionych. Od 1995 r. wilk jest chroniony na

mocy Rozporz�dzenia Ministra Ochrony �rodowiska, Zasobów Naturalnych

i Le�nictwa.

Zgodnie z Ustaw� z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, DzU 2004,

nr 92, poz. 880, w art. 52.1 – sprecyzowano wszelkie rodzaje zakazów czynno�ci

wobec wilka.

Problem szkód spowodowanych przez wilki wyst�puje wsz�dzie tam, gdzie

znajduj� si� ich ostoje. Ich ataki skierowane s� na zwierz�ta hodowlane, domo-

we4, a tak�e zwierzyn� łown�5

. Sporadycznie wyst�puj� ataki na ludzi.

Terytorialne rozmieszczenie wilków na terenie Polski przedstawia rys. 1.

Obecny status prawny reguluje Rozporz�dzenie Ministra �rodowiska

z 28 wrze�nia 2004 r. w sprawie gatunków dziko wyst�puj�cych zwierz�t obj�-tych ochron�.

Według ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia przez Zakład Badania

Ssaków PAN i Stowarzyszenie dla Natury Wilk w Polsce �yje około 700 wilków

zamieszkuj�cych lasy gospodarcze, co oznacza ok. 2–3 wilków na 100 km2.

Szkody wilków (bez utraconych korzy�ci) wypłaca Skarb Pa�stwa na mocy

Ustawy o ochronie przyrody, DzU 2004, nr 92, poz. 880 – wraz z pó�niejszymi

zmianami.

Opracowane zostały zasady post�powania w przypadku stwierdzenia szko-

dy przez wilki6.

4 S. K o s s a k, Wilk – zabójca zwierz�t gospodarskich? Poradnik do rozpoznania przyczyn

�mierci wypasanych bez dozoru, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa

1999. 5 S. N o w a k, R. W. M y s ł a j e k, Rola wilka w lasach. Stowarzyszenie dla Natury WILK,

Grodziszka 2004, s. 3/15. 6 S. N o w a k, R. W. M y s ł a j e k, Poradnik zwierz�t hodowlanych przed wilkami, Stowarzy-

szenie dla Natury WILK, Twardorzeczka 2006, s. 9–17.

Zagro�enia spowodowane przez niektóre zwierz�ta… 143

Rys. 1. Stan liczebny* wilków w sztukach według województw w 2008 r., stan w dniu 31.XII* dane szacunkowe

� r ó d ł o: Ochrona �rodowiska, GUS 2008, Tabl. 37(223).

Bobry:

Bobry powoduj� liczne szkody w skarpach cieków i obwałowa�. Bobry bu-

duj�c nory cz�sto rozgał�zione tworz�c gniazda zagra�aj� bezpiecze�stwu bu-

dowlom hydrotechnicznym. Uszkodzenie z kolei np. wału przeciwpowodziowe-

go przez szkody bobrowe mo�e stanowi� powa�ne zagro�enie dla ludno�ci

i inwestycji w strefie zagro�enia powodziowego. Naprawa wału przeciwpowo-

dziowego w którym s� szkody bobrowe nie nale�y do łatwych. Równie� wycena

szkód bobrowych stwarza szereg trudno�ci7.

Bobry oddziałuj� na �rodowisko buduj�c tamy powoduj�ce zatapianie tere-

nów przyległych, tworz�c tereny podmokłe, trudne do uprawy8. Ponadto dzi�ki

działalno�ci bobrów zmianom ulega� mog� kształty linii brzegowych cieków

wodnych. Budowane kanały w skarpach mog� by� zagro�eniem dla sprz�tu rol-

7 M. B � d z i k o w s k i, Szkody bobrowe, „In�ynier budownictwa” 2011, nr 10, s. 32–33 oraz

M. S t a j s z c z y k, Bóbr szansa dla Europy, „Zielona planeta” 2008, nr 6, s. 10–12. 8 W. S t r u � y � s k i, M. L a t o s, Bobry i wydry Puszczy Kozienickiej, Pionki 2007, s. 33–35.

3

pomorskie

zachodnio

pomorskie

17

warmi�sko-mazurskie

70

kujawsko-

pomorskie

3

130

8

20

6

9

–

63

153

podlaskie

wielkopolskie

lubelskie

mazowieckielubuskie

dolno�l�skie

łódzkie

opolskie – �l�skie

podkarpackie małopolskie

�wi�tokrzyskie –

220

–


nego a tak�e złamania ko�czyn zwierz�t gospodarskich. W przypadku szlaków

komunikacyjnych bobry mog� skutecznie zablokowa� przepusty drogowe, poł�-czenia w drenacji pól rowów melioracyjnych a dodatkowo �cinane drzewa mog�uszkodzi� drogi, tory kolejowe, sie� energetyczn�.

Wydry:

Wydry nie wykazuj� szczególnego oddziaływania na �rodowisko. Mog�jednak wywoła� powa�ne szkody w rybnych stawach hodowlanych.

Nied�wiedzie:

W 2001 r. na Podkarpaciu wiele szkód spowodowane jest w pasiekach przez

nied�wiedzie.

Na Podlasiu wiele szkód w rolnictwie spowodowanych zostało przez bobry,

wilki i �ubry. Tylko w 2010 r. wypłacono 2,5 mln zł, za� na Warmii i Mazurach

około 1,8 mln zł. Zwierz�ta te s� chronione, st�d szkody wypłaca Skarb Pa�stwa

czy regionalne dyrekcje ochrony �rodowiska9.

3. CHOROBY ROZNOSZONE PRZEZ ZWIERZYN� DZIK�

Sporadycznym zagro�eniem naturalnym s� choroby roznoszone przez zwie-

rz�ta dzikie, np. w�cieklizna, nosówka, wło�nica itp.

Badania w latach 1999–2007 wykazały liczne przypadki w�cieklizny

u zwierz�t dzikich (lisów, jenotów, kotów)10

.

Najwi�cej przypadków zarejestrowano w województwach: warmi�sko-

-mazurskim, wielkopolskim, podkarpackim, lubelskim. Fakt ten interpretowany

był ró�nymi przyczynami11

. Bardziej pogł�bione badania i obserwacje doprowa-

dziły do wniosku, �e wyst�powanie poszczególnych przypadków w�cieklizny

dotyczy województw wschodnich, które granicz� z Obwodem Kaliningradzkim

(warmi�sko-mazurskie), Litw� (podlaskie), Białorusi� (podlaskie, lubelskie),

a tak�e Ukrain� (lubelskie, podkarpackie)12

. W roku 2006 stanowiło to około

79,3% wszystkich przypadków w�cieklizny na terenie kraju.

9 R. K r u p a - D � b r o w s k a, Zwierz�ta niszcz� a pa�stwo płaci miliony, „Rzeczpospolita”,

17–18 wrze�nia 2011 r. 10 H. M ó l, W�cieklizna zwierz�t w 2007 r. na tle szczepie� lisów w latach 1999–2007 w Pol-

sce, „ycie weterynaryjne” 2008, nr 83/7, s. 615–17. 11 Wi�cej na ten temat H. M o l, W�cieklizna zwierz�t 2004 na tle potrzeby jej badania w Pol-

sce, „ycie weterynaryjne” 2005, nr 10, s. 655–658. 12 M. S m r e o z e k, P. T r � b a s, J. F. m u d z i � s k i, W�cieklizna w Polsce w 2006 r., „Me-

dycyna Weterynaryjna” 2008, nr 1, s. 68–71.


Obserwacja i badania tej choroby trwaj� ju� od wielu lat13

. Stan ilo�ciowy

wyst�powania jej u zwierz�t w Polsce w latach 1999–2007 przedstawia tab. 1.

T a b e l a 1

W�cieklizna zwierz�t w 2007 r. na tle szczepie� lisów w latach 1999–2007 w Polsce

Województwa

Lis

y

Jen

oty

Zw

. go

sp.

Ko

ty

Psy

Ku

ny

Bo

rsu

ki

Tch

órz

e

Nie

top

erze

Sar

ny

Inn

e

Raz

em

Dolno�l�skie 62 14 – 5 1 1 3 – 3 2 – 91

Kujawsko-pomorskie 352 66 83 39 19 13 6 – 1 1 1 581

Lubelskie 1005 38 3 88 26 38 6 3 – 2 4 1215

Lubuskie 6 1 – 1 1 – – – 1 – – 10

Łódzkie 88 6 1 6 5 4 – 1 2 1 1 115

Małopolskie 496 1 5 50 30 22 – 1 2 3 2 612

Mazowieckie 610 28 20 16 17 4 9 4 11 1 1 721

Opolskie 21 1 – 3 – – 1 – 1 – – 27

Podkarpackie 839 10 6 80 35 22 2 4 2 7 3 1010

Podlaskie 550 116 164 14 11 20 – 9 4 1 4 893

Pomorskie 24 8 7 2 1 – – – 4 – – 46

l�skie 37 – 1 2 4 6 – – 3 – 1 54

wi�tokrzyskie 575 6 4 20 16 9 5 1 436

Warmi�sko-

-mazurskie 633 339 252 86 46 35 16 13 3 4 6 1433

Wielkopolskie 789 117 9 55 42 11 15 1 14 14 5 1072

Zachodniopomorskie 9 3 – – – 1 1 – 4 – 1 19

Razem 5896 754 555 467 254 186 64 37 55 36 31 8335

Procentowy udział

gatunku zwierz�t 70,73 9,04 6,65 5,60 3,04 2,23 0,76 0,44 0,65 0,43 0,37 100,00

� r ó d ł o: „ycie Weterynaryjne” 2008, nr 83(7).

Najwi�ksza liczba stwierdzonych przypadków znajdowała si� w wojewódz-

twach: lubelskim, podkarpackim, podlaskim, warmi�sko-mazurskim, a tak�e

wielkopolskim.

13 Por. m. in. H. M o l, W�cieklizna zwierz�t w Polsce w latach 1965–1998, „ycie weteryna-

ryjne” 2000, nr 11, s. 590–596; H. M o l, W�cieklizna zwierz�t w 2006 r. w perspektywie szczepie�lisów w latach 1993–2006, „ycie weterynaryjnie” 2007, nr 8, s. 676–678.


W latach 1988–1998 przeprowadzono badania sanitarno-weterynaryjne

zwierz�t łownych14

. Badaniom sanitarno-weterynaryjnym poddano 30,9 tys.

dzików; 42,6 tys. jeleni oraz ok. 135 tys. saren.

W wyniku badania poubojowego stwierdzono objawy b�d� zmiany choro-

bowe u 2,77–5,69%, a uznane za niezdatne do spo�ycia 0,3–1,55% badanych

zwierz�t. Cz�stotliwo�� wyst�powania przyczyn dyskwalifikacji tusz, b�d� ich

cz��ci ró�niła si� znacznie u poszczególnych gatunków badanych zwierz�t. Wydarzenia lat 2000–2010 dowodz�, �e zagro�enie przenoszeniem wirusów

ze zwierz�t na człowieka jest całkowicie realne.

Takim zagro�eniem dla człowieka i zwierz�t okazała si� tzw. ptasia grypa15

.

Wyst�powanie pandemii ptasiej grypy od grudnia 2003 r. do sierpnia 2005 r.

było przyczyn� 57 zgonów. Wirus pojawił si� w 1996 r. u g�si (w Chinach)

i dotarł do Europy, powoduj�c zagro�enie dla ptactwa, zwierz�t i ludno�ci.

Kontakt człowieka z ró�nego rodzaju ptakami, stanowi tak�e zagro�enie na-

turalne. Ptaki mog� by� nosicielami bakterii, wirusów, grzybów paso�ytów –

zwanymi zwierz�cymi lub zoonozami16

.

Skutki zdrowotne zawodowej lub amatorskiej ekspozycji na ptaki, mo�e

powodowa� ró�nego rodzaju choroby, do których mo�emy zaliczy� m. in.: aler-

gie, astma, choroby zaka�ne lub paso�ytnicze itp.

Ptaki drapie�ne mog� ulec zaka�eniu chwytaj�c lub zjadaj�c ptactwo wod-

ne, powoduj�c tym samym choroby o etiologii wirusowej. Na skutek ptasich

w�drówek wiosennych i jesiennych wirusy mog� by� roznoszone na znaczne

odległo�ci. Ptactwo wodne mo�e przyczyni� si� do wyst�pienia chorób w fer-

mach i gospodarstwach domowych17

.

Kolejnym zagro�eniem naturalnym dla ludno�ci i zwierz�t w Polsce jest po-

jawienie si� wło�nicy u �wi� i zwierz�t łownych18

.

W roku 1968 zagro�enie wło�nic� u �wi� utrzymuje si� prawie na tym sa-

mym poziomie 0,002–0,005%. Obserwuje si� natomiast jej systematyczny

wzrost u dzików – od 0,11% w 1964 r. do 0,39% w 1992 r.

Najwi�cej ognisk wyst�powania wło�nicy u dzików stwierdzono w północ-

no-wschodniej Polsce. W rozprzestrzenianiu si� wło�nicy nie mo�na pomin��nutrii. W latach 1980–87 w tkance mi��niowej nutrii stwierdzono �rednio rocz-

nie 0,008% istnienia jego wirusa.

14 H. L i s, Wyniki Sanitarno-weterynaryjne, badania zwierz�t łownych w Polsce w latach

1988–1998, „ycie Weterynaryjne” 2000, nr 4, s. 203–205. 15 M. W. B a � b u r a, T. D z i e c i � t k o w s k i, Ptasia grypa – kr��ce zagro�enie, „ycie we-

terynaryjne” 2005, nr 11, s. 683–85. 16 Obszerniej na ten temat S. w i d e r s k a - K i ł b i k i i n., Zagro�enia zdrowotne zwi�zane

z zawodow� ekspozycj� na ptaki, „Medycyna Pracy” 2010, nr 61(2), s. 213–222. 17 T. S t e n z e l, A. K o n c i c k i, Dzikie ptaki. Ich rola w rozprzestrzenianiu gro�nych dla

drobiu chorób wirusowych, „Weterynaria w terenie” 2008, nr 1, s. 26–28. 18 H. L i s, Analiza epizootiologiczna u �wi� i dzików, „Medycyna weterynaryjna” 1995, nr 7,

s. 406–408.


Zwierz�ta wolno �yj�ce, a tak�e ró�nego rodzaju gryzonie uszkadzaj� drze-

wa owocowe o ró�nej porze roku. W niechronionych sadach szkody mog� si�-ga� nawet 80–90% wszystkich drzew

19. Ogryzione albo poranione drzewka

owocowe (zwłaszcza młode) mog� zamiera�. Najbardziej nara�one s� drzewka

młode – jabłonie i wi�nie. Wiele szkód powoduj� tak�e norniki polne.

4. ATAKI GADÓW I PŁAZÓW

Kolejnym zagro�eniem dla ludno�ci s� przypadki uk�szenia ludzi przez

�mije.

W latach 1999–2005 w oddziale chorób zaka�nych l�skiej Akademii Me-

dycznej w Bytomiu zarejestrowano 25 chorych uk�szonych przez �mij� zygza-

kowat�. Byli to m��czy�ni w wieku 5–57 lat. Do uk�szenia dochodziło w mie-

si�cach letnich i wiosennych. W wi�kszo�ci przypadków do uk�sze� dochodziło

podczas wycieczek do lasu w celach rekreacyjnych oraz zbierania runa le�nego.

Uk�szenia miały charakter przypadkowy i były wynikiem ataku zaskoczonego

i przestraszonego gada20

.

Uk�szenie przez �mij� zygzakowat� dotycz� nie tylko ludzi, ale tak�e zwie-

rz�t21. W szczególno�ci nara�one s� dzieci z terenów wiejskich a tak�e w o�rod-

kach wypoczynkowych22

.

Działania stra�y po�arnej w których przedmiotem zagro�enia dla ludno�ci

s� zwierz�ta, gady, płazy s� ju� standardowym obowi�zkiem tych jednostek.

W�ród wielu interwencji wa�ne miejsce zajmuj� miejscowe zagro�enia np. przez

w��e23. W wi�kszo�ci przypadków w Polsce s� to w��e �yj�ce w naturalnym

�rodowisku, a tak�e te które uciekły hodowcom z terrarium.

5. ZAGRO�ENIE ZE STRONY OWADÓW

Owady oprócz znaczenia dla przyrody stanowi� tak�e zagro�enie dla ludno-

�ci. W okresie letnim ludno�� i zwierz�ta nara�one s� na ��dlenie pszczół.

Pszczoły spotykamy w pobli�u drzew owocowych, pasiek. W przypadku uczu-

19 K. J a w o r s k a, Jak zabezpieczy� si� przed gryzoniami i zwierzyn�, „Sad” 2008, nr 10,

s. 52–57. 20 L. K e m p a, B. O c z k o - G r z e s i k, W. S t o l a r z, Przypadki uk�sze� ludzi przez �mije,

obserwacje z terenu �l�ska w latach 1999–2003, „Przegl�d epidemiologiczny” 2004, nr 1, s. 219. 21 A. Maria D z i e d u s z y c k i, Pierwsza pomoc i leczenie psów uk�szonych przez �mij� zyg-

zakowat�, SIMA, Warszawa 2008. 22 R. R y � k i e w i c z, Uk�szenia dziecka przez �mij� zygzakowat� w oparciu o materiał wła-

sny, „Przegl�d pediatryczny” 2008, nr 2, s. 96–100. 23 K. J a n i c k i, Spotkanie z w��em, „W akcji” 2009, nr 6, s. 40–43.


lenia na jad pszczół wymagana jest interwencja lekarza. Pszczoły atakuj�w chwili znajdowania si� w bliskiej odległo�ci. W okresie letnim spotykamy

tak�e osy i szerszenie, które potrafi� atakowa� i ��dli� wielokrotnie24

.

Skutecznie zakłócaj� nam prac� i wypoczynek komary. W szczególno�ci

nasilenie ataków komarów dostrzegamy w okresach mokrych lat, po powo-

dziach, w okolicach zbiorników wodnych.

W ogrodach, lasach, parkach, musimy uwa�a� na kleszcze. W latach (2000–

2009) spotykamy coraz wi�cej zachorowa� na borelioz�. Najwi�cej poszkodo-

wanych przez kleszcze spotykamy w Polsce północno-wschodniej. Najwi�ksza

aktywno�� kleszczy przypada na miesi�ce: maj–czerwiec oraz wrzesie�–pa�dziernik

25.

Rys. 2. Liczba zachorowa� na KZM według miesi�ca zachorowania

� r ó d ł o: P. S t e f a n o f f, Sytuacja epidemiologiczna kleszczowego zapalenia mózgu,

„Dziennik Gazeta Prawna”, 18 marca 2011 r., s. D1.

Typowym obszarem wyst�powania s� lasy li�ciaste, a tak�e zwierz�ta le�ne

i gryzonie. Rocznie w Polsce rozpoznaje si� około 200 przypadków kleszczowe-

go zapalenia mózgu (KZM), z których 90% wymaga pobytu w szpitalu26

.

W Polsce w latach 1993–2008 cz�sto�� zachorowa� wzrosła z 0,3 do 0,9 na

24 B. B i e �, Zagro�enia ze strony owadów, „Atest” 2010, nr 9, s. 34–35 oraz K. Ł a n g o w -

s k i, Zagro�enia atakiem owadów, „Przegl�d obrony cywilnej” 2010, nr 8, s. 30–32. 25 B. w i � t k o w s k a, Sezonowe kleszcze, cz. 1, „Przyjaciel Przy Pracy” 2010, nr 6,

s. 22–23. 26 B. w i � t k o w s k a, Sezon na kleszcze, cz. 2, „Przyjaciel Przy Pracy” 2010, nr 7–8,

s. 35–36.

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Miesi�c zachorowania

KZM w latach 2004–2008 300

200

100

0


100 tys. mieszka�ców. W latach 2004–2008 około 91% zachorowa� odnotowa-

no w województwach podlaskim, warmi�sko-mazurskim, opolskim, podkarpac-

kim27

. Najcz��ciej do zachorowa� dochodzi w okresie maj–pa�dziernik (rys. 2).

W 2008 r. w Polsce zarejestrowano 6 255 przypadków boreliozy, z czego 28,6%

wymagało hospitalizacji28

.

Najwi�ksze prawdopodobie�stwo zaka�enia borelioz� wyst�puje w lasach,

trawnikach, zaro�lach. Do innych owadów nale�y zaliczy�: muchy, meszki

i mrówki.

Kleszczowe zapalenie mózgu dotyczy praktycznie wszystkich grup wieko-

wych (rys. 3).

Rys. 3. Kleszczowe zapalenie mózgu w latach 2004–2008

�ródło: jak do rys. 2.

Najcz��ciej ul�gaj� zachorowaniu m��czy�ni (61%), a tak�e mieszka�cy

wsi (około 55%).

27 P. S t e f a n o f f, Sytuacja epidemiologiczna kleszczowego zapalenia mózgu, „Dziennik Ga-

zeta Prawna”, 18 marca 2011 r. 28 M. M a y k a, Kleszcze s� coraz gro�niejsze, „Atest” 2010, nr 7, s. 13–15 oraz A. W ó j -

c i k - F a t l a i i n., Choroby przenoszone przez kleszcze. Cz�� I, Ixodes ricinus jako rezerwuar

i wektor potogenów, „Zdrowie Publiczne” 2009, nr 2, s. 213–216.

0–

4

5–

9

10

–14

15

–19

20

–24

25

–29

30

–34

35

–39

40

–44

45

–49

50

–54

55

–59

60

–64

65

–69

70

–74

75

–79

80

–84

85

–89

Liczba zachorowa� w podziale na grupy wieku 150

100

50

0

Grupa wiekowa


6. CZ�STO�� SZKÓD SPOWODOWANYCH PRZEZ ZWIERZYN� DZIK�, GADY I OWADY

Szkody spowodowane przez zwierzyn� dzik� mog� dotyczy� osób i mienia

(zwierz�t gospodarskich). Jak pokazuj� dotychczasowe rozwa�ania do szkód

spowodowanych przez zwierzyn� dzik� dochodzi sporadycznie. Do szkód do-

chodzi najcz��ciej w rejonach jej przebywania, siedliskach, szlakach w�drow-

nych. Agresja ze strony dzikich zwierz�t wyzwolona najcz��ciej bywa przez

brak pokarmu, niewła�ciwym zachowaniem si� ludzi, wkraczaniem pojazdów na

rejony ich przebywania, stresem itp. Straty finansowe z tego powodu nie s� du�e

w skali kraju w poszczególnych latach.

Z kolei zagro�enia chorobami ze strony zwierz�t tak�e nie s� du�e. Badania

wykazały, �e w skali kraju zwierz�ta dzikie, u których stwierdzono zmiany b�d�objawy chorobowe, szacuje si� na około 1–2% populacji

29. Rozkład przestrzen-

ny nie jest równomierny. Najwi�cej zmian i objawów chorobowych zaobserwo-

wano w województwach: dolno�l�skim, warmi�sko-mazurskim, zachodnio-

-pomorskim i wielkopolskim. Jak dotychczas, badania weterynaryjne skutecznie

przeciwdziałaj� chorobom przy spo�yciu mi�sa przez ludno�� cywiln�. Bardziej gro�ne zjawisko dotyczy chorych zwierz�t na w�cieklizn�. Z danych zawartych w tab. 1 wynika, �e w�cieklizn� mog� by� zara�one

zwierz�ta gospodarskie. Do nich zaliczono bydło (6,65%), koty (5,6%), psy

(3,4%). Nale�y podkre�li�, �e z t� chorob� systematycznie si� walczy za pomo-

c� obowi�zkowych szczepie�30. Łatwo zauwa�y� regionalne (wojewódzkie)

zró�nicowanie wyst�powania w�cieklizny w Polsce. Do sporadycznych ataków

na terenie Polski dochodzi ze strony gadów, �mii na ludno�� i zwierz�ta gospo-

darskie.

Bardziej uci��liwe s� ataki owadów na ludno�� i zwierz�ta gospodarskie.

Ataki kleszczy, pszczół, os, komarów wyst�puj� z du�� cz�sto�ci�, zwłaszcza

w okresach letnich. Jak dotychczas szybka pomoc lekarska skutecznie opanowu-

je zagro�enie w tym zakresie.

Warto tak�e wspomnie�, �e Stra� Po�arna jest zobowi�zana do interwencji

w przypadkach nietypowego zachowania si� zwierz�t dzikich, owadów i gadów.

Liczba interwencji jednostek PSP w latach 2001–2008 wzrosła z około 16 tys.

do 83 tys. rocznie. Jest to jednak liczba interwencji obejmuj�ca nie tylko przy-

padki zwierz�t dzikich, gadów, płazów ale tak�e psów, zwierz�t gospodarskich,

29 H. L i s, Ocena wyników badania sanitarno-weterynaryjnego zwierz�t łownych w Polsce

w latach 1998–2006, „ycie weterynaryjne” 2008, nr 83(7), s. 11–12. 30 Por. m. in. R. K a m i e n i a r z i i n ., Wyniki szczepie� lisów przeciw w�ciekli�nie na tle da-

nych o populacji tego gatunku w Wielkopolsce, „Medycyna weterynaryjna” 2008, nr 3, s. 318–24.


zwierz�t hodowanych indywidualnie przez ludno�� w mieszkaniach, budynkach,

w terrariach. Uwolnione np. z terrariów mog� by� gro�ne dla ludno�ci31

.

7. UBEZPIECZENIOWY PUNKT WIDZENIA

Szkody spowodowane przez zwierz�ta dzikie ponosi Skarb Pa�stwa. Nie je-

ste�my w stanie oszacowa� wielko�ci finansowych strat. Poniewa� cz�sto��ataków zwierz�t dzikich np. na zwierz�ta gospodarskie jest niewielka, st�d skala

strat w skali roku jest tak�e niezbyt du�a. St�d mo�emy postawi� tez�, �e straty

finansowe spowodowane przez zwierz�ta dzikie mog� by� obj�te ochron� ubez-

pieczeniow�. Ochrona ubezpieczeniowa powinna by� doł�czona do obowi�zko-

wego ubezpieczenia upraw i zwierz�t gospodarskich (DzU 2006, nr 150, poz.

1249 wraz z pó�niejszymi zmianami).

Zupełnie inaczej przedstawia si� zagro�enie chorobami pochodz�cymi od

zwierz�t dzikich, gadów i owadów. Praktycznie oprócz ubezpieczenia od nie-

szcz��liwych wypadków nie posiadamy takiej ochrony ubezpieczeniowej. Jedy-

nie w ramach powszechnych ubezpiecze� zdrowotnych mo�emy pokrywa�szkody spowodowane przez to zagro�enie. Aby mie� mo�liwo�� sprecyzowania

ogólnych warunków ubezpiecze� w tym zakresie odpowiedzialno�ci, a tak�e

obliczy� stop� składki, powinna by� bardziej dokładna statystyka tych zagro�e�.

8. ZAKO�CZENIE I WNIOSKI

W literaturze ubezpieczeniowej wiele uwagi po�wi�ca si� zagro�eniom

spowodowanym przez zwierz�ta dziko �yj�ce, gady i owady. W artykule oparto

si� jedynie na podstawie literatury odnosz�cej si� do tego zjawiska. Jak dowodz�dotychczasowe rozwa�ania, zagro�enie ze strony zwierz�t i gadów jest mo�liwe

lecz skala zjawiska jest niewielka. Wi�ksze zagro�enie jest ze strony owadów.

Poniewa� ataki zwierz�t dzikich, gadów, owadów nale�� do zdarze� losowych,

st�d powinny by� produkty ubezpieczeniowe obejmuj�ce ochron� ubezpiecze-

niow� ludzi i zwierz�ta gospodarskie.

Przedstawiona w artykule tematyka nie została wyczerpana lecz jedynie za-

sygnalizowana. Konieczne s� dalsze badania w tym zakresie.

31 Rozporz�dzenie Ministra �rodowiska z dnia 9 wrze�nia 2011 r. w sprawie listy ro�lin

i zwierz�t gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do �rodowiska przyrodniczego mog�zagrozi� gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, DzU 2011, nr 210, poz. 1260.


Stanisław Wieteska

HAZARDS CAUSED BY SOME WILD ANIMALS, REPTILES, INSECTS IN THE POLISH TERRITORIAL AREA

We meet a lot of wild animals, reptiles and insects on Polish territory, which pose a threat to

people and livestock. The attacks of wild animals directly to humans are becoming more common.

By this reason, we are exposed to different type of bites, which entails the cost of treatment.

In this article we present the scale of threats by such animals as wolves, beavers, otters,

snakes, bears. Also it is discussed the diseases: rabies, bird flu and other spread by ticks, wasps,

bees, mosquitoes, etc. In this article we indicate that the damage caused by wild animals, reptiles

and insects can be covered by personal accident insurance.

Key words: wild animals, insurance.

stanisław wieteska 141-152.pdf

Documents