Standardet nderkombetare te auditimit (SNA):

Trajtimi i SNA-ve ne kontekstin kombetar

Prof. Arnold Shilder, Kryetar i IAASB-ese

Konferenca REPARIS e Bankes Boterore

Amsterdam

5 prill 2011

Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese

• Bord i pavarur per caktimin e standardeve qe i sherben

interesit publik duke:

– Caktuar standarde te cilesise se larte te auditimit, analizes,

sigurise tjeter, kontrollit te cilesise dhe sherbimeve perkatese

– Mundesimi i perputhjes se standardeve kombetare me ato

nderkombetare

• Kontribuon per rritjen e cilesise se auditimit ne bote dhe

rritjen e besimit te publikut te raportimi financiar

Roli dhe objektivat e IAASB-ese

2

• IAASB:

– Mblidhet per nje jave te tere, kater here ne vit

– Anetaresi me baze te gjere: 17 anetare, Kryetar me orar te plote,

keshilltare teknike dhe tre vezhgues te perhershem me te drejte fjale

• Grupi Konsultativ Keshillimor

– Mblidhet dy here ne vit, 30 organizata anetare

• Procesi i caktimit te standardeve

– Proces i rregullt konsultimi global dhe transparent, takime te hapura dhe

mbikeqyrje nepermjet Bordit Nderkombetar per Mbikeqyrjen e Interesit

Publik (PIOB)

Struktura e IAASB-ese dhe procesi i caktimit te standardeve

3

Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese

Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese

• Proces i rregullt rigoroz dhe transparent

– Mbron interesin publik dhe siguron pranim ne shkalle globale

• Konsultim dhe gatishmeri globale

– Dialog me palet kryesore te interesuara

Percaktuesit e standardeve kombetare te auditimit

Komisioni i Bazelit, KE, Bordi per Stabilitetin Financiar, IAIS,

IFIAR, IOSCO, Banka Boterore

Investitore dhe hartues (nepermjet IAASB CAG dhe kontakteve)

Pale te tjera kryesore te interesuara: IASB, FEE, Forumi i Firmave,

ICGN, organizmat anetare te IFAC, PCAOB

Hartimi i deklarimeve per cilesine e larte

4

Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese

• Standardet nderkombetare te auditimit (SNA-te)

• Standardet nderkombetare te zotimeve per siguri

(SNZS-ete)

• Standardet nderkombetare te zotimeve per analize

(SNZA-te)

• Standardet nderkombetare te sherbimeve perkatese

(SNSHP-ete)

• Deklarime per praktiken nderkombetare te auditimit

(DPNA-te)

Hartimi i deklarimeve per cilesine e larte

5

• Zhvillim i rendesishem i standardeve te auditimit ne shkalle nderkombetare

• Rihartimi i 36 SNA-ve dhe ISQC 1

• Qartesi, kuptueshmeri dhe vijueshmeri me e madhe ne zbatim

– Strukture, parime dhe detyrime te reja

• Gjysma e SNA-ve ne thelb te rishikuara

– Forcojne “auditimin e te menduarit”

– Rrisin cilesine e performances ne shume fusha

• Tani ne fuqi! (nga auditimet per vitin kalendarik 2010)

• Moratorium minimal 2-vjecar per standardet e reja

SNA-te e qartesuara

6

SNA-te e qartesuara

7

SNA-te

Parimet dhe

pergjegjesite e

pergjithshme

Vleresimi i riskutdhe reagimi ndaj

risqeve tevleresuara

Provat e audimit

Perdorimi i

punes se te

tjereve

Konkluzionet e

auditimit dhe

raportimi per te

Fushat e

specializuara

ISA 200

ISA 210

ISA 220

ISA 230

ISA 240

ISA 250

ISA 260

ISA 265

ISA 300

ISA 315

ISA 320

ISA 330

ISA 402

ISA 450

ISA 500

ISA 501

ISA 505

ISA 510

ISA 520

ISA 530

ISA 540

ISA 550

ISA 560

ISA 570

ISA 580

ISA 600

ISA 610

ISA 620

ISA 700

ISA 705

ISA 706

ISA 710

ISA 720

ISA 800

ISA 805

ISA 810

Rishikuar dhe rihartuar

SNA-te e qartesuara

Vetem rihartuar

7

I ri

Post Clarity (2009 → )

Rishikimi i SNA-ve 610dhe 720

Projekt per qartesine: legjenda

8

• Bazohet te parimet dhe thekson perdorimin e gjykimit profesional dhe

skepticizmit profesional

• Kerkesa me te forta dhe me te perforcuara ne fushat kryesore :

– Vleresimi i riskut (p.sh.: preventivat dhe palet perkatese)

– Materialiteti dhe perdorimi i tij per vleresimin e anomalive

– Provat e audimit (p.sh.: konfirmimet dhe ilustrimet)

– Perdorimi i punes se te tjereve (p.sh.: auditimet ne grup dhe ekspertet)

– Raportimi dhe komunikimet me auditoret (perfshire me ato te ngarkuar

per qeverisjen)

Ndryshime kryesore nga Projekti per Qartesine

SNA-te e qartesuara

Standardet globale te audimit: Ku jemi tani?

• Organizata Nderkombetare e Komisioneve te Letrave me Vlere (IOSCO)

• Komisioni i Bazelit per Mbikeqyrjen Bankare

• Bordi per Stabilitetin Financiar

• Organizata Nderkombetare e Institucioneve te Larta te Kontrollit (INTOSAI)

• Konferenca e Kombeve te Bashkuara per Tregetine dhe Zhvillimin

(UNCTAD)

• Banka Boterore

• Federata Boterore e Kembimeve

Mbeshtetja e shprehur per SNA-te e qartesuara :

Perdorime te tjera te SNA-ve te qartesuara ne nivel global:

• Kongresi INTOSAI (INCOSAI) nepermjet Standardeve Nderkombetare te

Institucioneve te Larta te Kontrollit (ISSAIs)

• Harmonizimi i metodologjive te 22 rrjeteve me te mira te auditimit ne nivel

global

9

SNA-te e qartesuara

Standardet globale te auditimit : Ku jemi tani?

Evrope:

Shqiperia, Belgjika, Bullgaria, Kroacia, Qipro, Republika e Cekise, Danimarka,

Estonia, Finlanda, Gjeorgjia, Greqia, Hungaria, Islanda, Irlanda, Kosova, Letonia,

Lituania, Malta, Hollanda, Norvegjia, Serbia, Sllovakia, Sllovenia, Suedia, Zvicra,

Turqia, Mbreteria e Bashkuar

Azi/ Paqesor:

Australia, Bangladeshi, Kina, Hong Kongu, India, Japonia, Kazakistani, Malajzia,

Mongolia, Nepali, Zelanda e Re, Pakistani, Filipinet, Singapori, Koreja e Jugut, Sri

Lanka

Amerike e Veriut dhe e Jugut:

Brazili, Kanadaja, Guatemala, Guiana, Meksiko, Nikaragua, Panamaja, Trinidad

dhe Tobago, SHBA (kompani private)

Afrike/ Lindje e Mesme:

Botsuana, Kenia, Libani, Lezoto, Malaui, Mauricius, Namibia, Afrika e Jugut,

Svacilandi, Tanzania, Tunizia, Uganda, Emiratet e Bashkuara Arabe (Abu Dabi dhe

Dubai), Zambia, Zimbabve

10

Vendet qe perdorin tashme SNA-te e qartesuara, ose qe

jane angazhuar t’i perdorin ato ne nje te ardhme te afert:

SNA-te e qartesuara

• Mbeshtetja per miratimin e SNA-ve – mbeshtetje nga organizma

profesionale, firma, autoritete publike, akademi, investitore;

hartues/kompani me pikepamje te ndryshme

• Impakti mbi SME-te/SMP-ete: “Fillimisht, duhet te perpiqemi qe te mos u

shkaktojme SME-eve dhe firmave te vogla dhe te mesme te auditimit

shpenzime te tjera …”

– Eshte kuptuar mire motoja e IFAC-ese “Auditimi eshte auditim”;

shpeshhere citohet publikimi i stafit te IAASB-ese; jane te rendesishem

udhezuesit e Komisionit te SMP-ese lidhur me zbatimin; ED-te per

analiza/perpilime: mund te perdoren nga subjektet e perjashtuara nga

auditimi

• Qeverisja: Nevoja per ta vene theksin te pavaresia, procesi i rregullt,

transparenca e procesit te caktimit te standardeve

– Qeverisja dhe kandidaturat; interesi publik; pjesemarrja e investitoreve –

si mund te permiresohet kjo?

11

Raporti i Blerte i KE-se – miratimi i SNA-ve

Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar

Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar

• Eshte i rendesishem dialogu ndermjet IAASB-ese dhe rregullatoreve te

auditimit:

– Interpretimi i standardeve; rendesia e gjykimit profesional

– Dokumentacioni i auditimit perpjestimor

– Cfare mesimesh duhen nxjerre nga konkluzionet e inspektimeve

• Kontakte te rregullta mes IAASB-ese dhe IFIAR

– Sesione plenare, grupe pune, takime te posacme

• Evrope: nga EGAOB tek Grupi Evropian per Inspektimin e Auditimit

– Takimi i pare IAASB-EAIG, qershor 2011 (dhe i posacem)

Raporti me rregullatoret e auditimit

1212

Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar

• Zbatimi i efektshem eshte shume i rendesishem per realizimin e avantazheve

te plota

• Nevoja per miratimin e plote te SNA-ve, perfshire deklarimet perkatese; ISQC

1, Kodi i Etikes per Kontabilistet Profesionale

• Duhen kuptuar dhe duhen shkembyer mendime se si mund te zbatohen SNA-

te ne menyre perpjestimore me madhesine dhe kompleksitetin e subjektit

– Projekte per t’u dhene asistence SME-ete/SMP-ve; analiza dhe perpilime

• Nuk duhen nenvleresuar sfidat e zbatimit praktik

– Arsimimi/trainimi; metodologjite e auditimit; monitorimi dhe zbatimi

Faktoret kryesore per te patur sukses

13

14

• Mbeshtetja e IAASB-ese

– Qendra e IAASB-ese per Qartesine (http://web.ifac.org/clarity-

center/index)

– Modulet per SNA-te (11 video + paketa diapozitivesh per SNA-te e

rishikuara)

– Sinjalet e alarmit qe jep stafi i IAASB-ese, pyetje dhe pergjigje dhe

pyetjet qe behen me shpesh

– Modulet per SNA-te lidhur me qartesine

– Projekt per monitorimin e zbatimit

• Komisioni IFAC SMP:

– SNA-te dhe udhezuesit per kontrollin e cilesise

– Mbeshtje per perkthimin e IFAC

Zbatimi i SNA-ve te qartesuara

Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar

“Auditimi rigoroz eshte shume i rendesishem per

rivendosjen e besimit dhe sigurise te tregu; ai

kontribuon ne mbrojtjen e investitoreve dhe uljen e

shpenzimeve kapitale te kompanive.”

Raporti i blerte i KE-se, tetor 2010

15

http://www.iaasb.org