środki stylistyczne warto znać
TRANSCRIPT
Środki stylistyczne warto znać.
Co to są środki stylistyczne?
• to elementy języka, które mają na celu pobudzenie wyobraźni odbiorcy i wywołanie określonych emocji;
• pozwalają w sposób sugestywny i oryginalny wyrażać myśli i uczucia nadawcy;
• rzadko występują w języku codziennym;
• spotyka się je najczęściej w literaturze, głównie w poezji.
ŚRODKI
stylistyczne = poetyckie = artystyczne
Powyższe wyrazy stosuje się wymiennie, dlatego pojęcia:
• Środki stylistyczne,
• Środki poetyckie,
• Środki artystyczne
Z N A C Z Ą T O S A M O
Środki artystyczne dzielimy na
leksykalne składniowe słowotwórcze fonetyczne
• porównanie
• przenośnia
• epitet
• apostrofa
• powtórzenie
• refren
• zdrobnienie
• zgrubienie
• neologizm
• onomatopeja
• rytm
• rym
EPITETWyraz będący określeniem rzeczownika, wyrażony najczęściej przymiotnikiem, ale również imiesłowem i rzeczownikiem, np.:
CZERWONA CZERWONA RÓŻA
UŚMIECHNIĘTE UŚMIECHNIĘTE DZIECKO
ŚPIEWAJĄCY ŚPIEWAJĄCY PTAK
BLASK BLASK KSIĘŻYCA
Funkcje epitetu:
• uwydatnia cechy przedmiotów i osób;
• uplastycznia obraz poetycki;
• współtworzy styl wypowiedzi;
• wzbogaca wypowiedź.
PORÓWNANIE to:• Zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów, zjawisk lub osób ze względu na pewną, wspólną ich cechę.
• Uwydatnienie jakiejś właściwości opisywanego zjawiska poprzez wskazanie na jego podobieństwo do innego zjawiska.
Zestawiając ze sobą porównywane zjawiska używamy łączników:
jak
jako
jakby
jak gdyby
niby
ni to
na kształt
jak
pracowity jak mrówki
jako
oczy jako gwiazdy
niby
wesoły niby ptaszek
na kształt
owoc na kształt księżyca
PRZENOŚNIA = METAFORA
Zestawienie wyrazów, które osobno znaczą co innego, a w połączeniu
nabierają nowego znaczenia.
Przykład metafory
odmęt
zieloność – zieleń
(głęboka, wzburzona woda, otchłań, toń)
(trawy, krzewy, drzewa,tereny pokryte tymi roślinami)
odmęt zieloności
(rozległe miejsce porośnięte gęstą, intensywnie zieloną roślinnością)
ODMIANY METAFOR:OŻYWIENIE – polega na przypisywaniu przedmiotom martwym, zjawiskom natury lub pojęciom abstrakcyjnym właściwości żywych istot, np.:
nadzieja umarła, komórka mi zdycha, przebiegła mi przez głowę pewna myśl, gryzło go sumienie.
UOSOBIENIE (personifikacja) - polega na przypisaniu cech ludzkich czemuś co człowiekiem nie jest (przedmiotom, zjawiskom, roślinom, zwierzętom, czy pojęciom abstrakcyjnym), np.:
dumny kościół, wstaje dzień, zwariowany rok, słońce uśmiechało się, niebo płacze, dby stanęły na baczność.
OKSYMORON - zestawienie wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, (zwykle rzeczownik z przymiotnikiem lub czasownik z przysłówkiem ) np.:
zimny ogień, gorzka słodycz, ciepłe lody, spieszyć się powoli.
Składniowe Środki poetyckie
Celowy dobór wyrazów w zdaniu, typów i rozmiarów zdań oraz sposobów ich powiązań
w celu osiągnięcia zamierzonej ekspresji wypowiedzi.
APOSTROFA
Bezpośredni zwrot do osoby, uosobionych pojęć lub rzeczy. Często występuje w przemówieniach.
Przykład:
"Litwo, Ojczyzno moja" (Adam Mickiewicz)
POWTÓRZENIE
Polega na powtarzaniu tego samego elementu językowego w celu nadania mu większego znaczenia czy rytmizacji w utworze.
Przykład:
„Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni”.
REFRENpowtarzająca się strofa, wers lub jego część.
Przykład:
Wzięli ją z ziemi na ramionaI w białe róże utulona,Zakuta w trumnę, ale dumna,Szła pieśń.
Nieśli ją w ciszy i w żałobie,Lecz nie złożyli pieśni w grobie,Bo w białych zwojach, w róż koronieAby z królami być na tronie Szła pieśń.
SŁOWOTWÓRCZE ŚRODKI POETYCKIE
Celowy dobór takich form słowotwórczych wypowiedzi, które nadają jej zamierzony efekt
znaczeniowy i emocjonalny.
ZDROBNIENIE - to wyrazy o dodatnim zabarwieniu uczuciowym. Poprzez zdrobnienia autorzy najczęściej wyrażają sympatię do opisywanych osób czy zjawisk lub traktują je w sposób
żartobliwy, np.:
kwiateczki pachnące gwiazdeczki błyszczące
ZGRUBIENIA – to wyrazy o ujemnym zabarwieniu emocjonalnym. Autorzy, stosując zgrubienia, wyrażają często niechęć czy pogardliwy stosunek do opisywanych rzeczy czy osób, np.:
wielkie buciska leniwy kocur
FONETYCZNE ŚRODKI STYLISTYCZNE
Celowy dobór wyrazów w zdaniu lub głosek w wyrazach, aby tworzyły dla ucha dźwięczną całość.
Najczęściej za pomocą brzmień głoskowych pisarze starają się oddać głosy i dźwięki, towarzyszące
opisywanym zjawiskom przyrody.
WYRAZY DŹWIĘKONAŚLADOWCZE - ( onomatopeja)
zabieg imitujący różne zjawiska akustyczne za pomocą dźwięków mowy.
Występuje także w języku potocznym w postaci wykrzykników dźwiękonaśladowczych imitujących głosy zwierząt: miau, hau-hau, kuku ryku,; różne odgłosy: bum!
bęc! oraz innych części mowy, i czasowników typu: terkotać, mlaskać, łopotać, zgrzytać czy rzeczowników
typu: łomot, huk, grzechotka, gwizdek, chlupot.
RYTM - to występująca w utworach literackich powtarzalnośc sylab w poszczególnych wersach i sposób rozłożenia akcentów wyrazowych.
RYM - to całkowita lub częściowa zgodność brzmieniowa zakończeń ostatnich wyrazów w wersie.
Rodzaje rymów:
• Żenskie - w których rymuje się ostatnia sylaba wyrazu i głoska z sylaby przedostatniej (czyli rymujące się wyrazy muszą być co najmniej dwusylabowe), np.:Goście weszli w porządku i stanęli ko-łemPodkomorzy najwyższe brał miejsce za sto-łem.
• Męskie - rymują się wyrazy jednosylabowe, np. :
I tych klonów pod śniegiem rząd (...) Miła moja! Wesołych Świąt!
• Dokładne - mają identycznie rymujące się cząstki, np.:
Młodości! ty nad pozio-myWylatuj, a okiem słoń-caLudzkości całe ogro-myPrzeniknij z końca do koń-ca.
• Niedokładne - opierają się na przybliżonej zgodności brzmieniowej rymujących się cząstek. Rymy te coraz częściej spotykamy we współczesnej poezji, np.:
Tu nie pomoże nic...a cóż ja znaczę!ten sam sen, ten sam błysk, srebrne akacje.
• Gramatyczne - opierają się na identyczności form gramatycznych, dowodzą kunsztowności poetyckiej, np.:
Martwe znasz prawdy, nie znane dla ludu,widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce,Nie znasz prawd żywych, nie zobaczysz cudu!Miej serce i patrzaj w serce!
• Niegramatyczne - poeta nie przestrzega w doborze rymów żadnych zasad. Takie rodzaje rymów są charakterystyczne dla poezji nowatorskiej, której twórcy odchodzą od tradycyjnych systsemów wierszowych.
Ćwiczenie sprawdzające
W tabelce poniżej zamieszczono przykłady środków artystycznych.Rozpoznaj i nazwij je. W celu sprawdzenia poprawności kliknij na wybrany przycisk, a przekonasz się czy znasz środki poetyckie.
UWAGA!
W kilku przykładach można wybrać więcej niż jeden przycisk.
Przykłady Epitet Ożywienie Uosobienie Porównanie Powtórzenie
kwitną zniczami ciemne chodniki
tęcza usycha pośród bylin
gwiazdy błękitne, kwiateczki czerwone
wiatr śpi w pachnącym maku
lampa warczy na kwiaty
uliczki odprowadzają nas do domu
od żywej, ciepłej ziemi
słońce czerwone niby pożar na dachu
miłość, o której srebrny świerk nuci
ziemia nurza się w morzu
bór czernił się na kształt dachu
w kołnierzyku białym jak śnieg
spadł na głowy, spadł na kwiaty
SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI
BRAWO,BRAWO !!
NIESTETY, MUSISZ JESZCZE POĆWICZYĆ !!
Prezentację opracowała: mgr Małgorzata Iwańska
Gdy wątpliwości masz…
czy środki poetyckie znasz –
- spróbuj jeszcze raz!