sredanovic prezentacije sa vjezbi iz alata i · pdf filealati i pribori 1 vježbe literatura...

Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

Prezentacije 1

ALATI I PRIBORI 1ALATI I PRIBORI 1ALATI I PRIBORI 1ALATI I PRIBORI 1prezentacije sa vježbiprezentacije sa vježbi

Branislav Sredanovi

Banja Luka, mart 2014.Banja Luka, mart 2014.

• Prezentacije sa vježbi sadrže teoretske osnove i prakti ne primjereza izbor alata i pribora.

• Uz prezentacije koristi se skripta “Podloge za vježbe iz Alata ipribora 1”.

• U pomenutoj skripti nalaze se zadaci koji se odnose na modeliranjealata i pribora pomo u ra unara.

• Prezentacije su namjene studentima tre e godine Mašinskogfakulteta u Banjoj Luci.


Prezentacije 1

STANDARDNI ALATI ZA OBRADUSTANDARDNI ALATI ZA OBRADUSTRUGANJEMSTRUGANJEM

Branislav Sredanovi

ALATI I PRIBORI 1ALATI I PRIBORI 1VježbeVježbe

LITERATURA POTREBNA ZA VJEŽBELITERATURA POTREBNA ZA VJEŽBE

1) Tadi , B., ALATI I PRIBORI – SKRIPTA, Univerzitet u Kragujevcu,Mašinski fakultet, Kragujevac, 2008.

2) Tanovi Lj REZNI ALATI Univerzitet u Beogradu Mašinski fakultet2) Tanovi , Lj., REZNI ALATI, Univerzitet u Beogradu, Mašinski fakultet,Beograd, 2007.

3) Smith, G., CUTTING TOOL TECHNOLOGY, Springer, London, 2008.

4) www.sandvik.com

5) www.seco-tools.com

6) www.kennametal.com

7) www.haimer-usa.com

8) www.swaty-comet.si


Prezentacije 2

MATERIJALI ZA IZRADU ALATA ZA STRUGANJEMATERIJALI ZA IZRADU ALATA ZA STRUGANJE

Prema vrsti materijala od koji su izra eni, alati mogu biti:

Alati od brzoreznog elika – izra eni od legiranih elika: .6880, .6980,.9782. Koriste se za izradu noževa koji rade na nižim temperaturama i

b i b d i b d t ij l i d i t jibrzinama obrade i za obradu materijala pri udarnim optere enjima.

Alati od tvrdog metala – izra eni od praha karbida TiC (za obradu žilavihmaterijala), WC (za obradu krtih i tvrdih materijala) sa vezivnimmaterijalima Co i Ni. Uglavnom se koriste na obradnim centrima povišenekrutosti i ta nosti, za standardne vrste obrade.

Alatna keramika – izra uju se od praha Al2O3, sa vezivnim sredstvom odj p ,SiO2, B4C. Koriste se za obradu tvrdih elika i legura te za izradu prevlakana tvrdim metalima.

Supertvrdi materijali – vješta ki dijamant (PCD), kubni nitrid bora (CBN).Koriste se za specijalne obrade super legura.

Alati od tvrdog metala se razvrstavaju u grupe prema vrsti materijalaobratka, koji diktira procenate razli itih vrsta praha tvrdih metala i veziva.



Prezentacije 3


Savremeni alati se izra uju od tvrdog metala sa prevlakama,koje:Al2O3

TiN


• pove ava otpornost oštrice na habanje,

• pove ava otpornost na toplotu,

• smanjuje trenje,

TiCN

Carbid

• smanjuje adhezivno lijepljenje materijala obratka.


Prezentacije 4


CVDCh i l V D itiChemical Vapour Deposition

PVDPhisical Vapour Deposition

Postupci nanošenja prevlaka

Alati za obradu struganjem se prema tipu obrade dijele na:• alate za spoljašnju uzdužnu obradu,• alate za spoljašnju popre nu obradu,• alate za unutrašnju obradu,

PODJELA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEMPODJELA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEM

• alate za odsjecanje,• alate za usjecanje,• alate za narezivanje navoja.

Prema vrsti obrade alati za struganje se dijele na:• alate za finu obradu i• alate za grubu obradu.

Prema obliku popr. presjeka drške alati za struganje se dijele na:• alate sa kvadratnim popre nim presjekom drške,• alate sa pravugaonim popre nim presjekom drške,• alate sa kružnim popre nim presjekom drške.


Prezentacije 5

Alati za obradu struganjem prema konstrukciji mogu biti:• strugarski noževi od brzoreznog elika,• strugarski noževi sa zaljemljenom plo icom od tvrdog metala,• strugarski noževi sa mehani ki pri vrš enom plo icom od TM.

PODJELA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEMPODJELA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEM

g p p

Strugarski noževi prema smjeru obrade mogu biti:• lijevi i• desni.

Elementi strugarskog noža:• Drška noža,• Grudna površina,• Glavna le na površina,

GEOMETRIJA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEMGEOMETRIJA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEM

• Pomo na le na površina,• Glavno sje ivo,• Pomo no sje ivo,• Vrh alata.


Prezentacije 6

Geometrijske veli ine:• Napadni ugao noža,• Pomo ni napadni ugao noža,• Ugao vrha noža,


g ,• Radijus vrha noža,• Ugao nagiba oštrice,• Grudni ugao,• Le ni ugao,• Ugao klina alata


Geometrijske veli ine:


Prezentacije 7

Uticaj obradnog sistema na izbor alata:• Oblici grudne površine zavise od vrste obrade (gruba ili fina)• Uglovi reznog klina zavise od vrste materijala ( elik, gvož e, ...)• Napadni uglovi na alatu zavise od tipa obrade (popre na, uzdužna, ...)

U ib š i i i d b d ( b ili fi )


• Ugao nagiba oštrice zavisi od vrste obrade (gruba ili fina)• Radijus vrha alata zavisi od vrste obrade (gruba ili fina)

Odlikuje ih mogu nost obradeširokog spektra materijala, sasrednjim brzinama obrade pripovišenim temperaturnim

STRUGARSKI NOŽEVI SA ZALEMLJENOM PLO ICOMSTRUGARSKI NOŽEVI SA ZALEMLJENOM PLO ICOM

povišenim temperaturnim,habaju im i mehani kimoptere enjima.

Imaju mogu nost oštrenja, štoje izvjesna prednost u odnosu

l t i j ji ina alate sa izmjenjivimplo icama.


Prezentacije 8

Plo ice su brzo izmjenjiveKoriste na savremenim obradnim centrima za obradu rezanjem.Mogu se obra ivati širok spektar razli itih materijala.Rezna plo ica može da ima od jedne do 8 reznih ivica.

STRUGARSKI NOŽEVI SA MEH. PRI VRŠ ENOM PLO ICOMSTRUGARSKI NOŽEVI SA MEH. PRI VRŠ ENOM PLO ICOM

p jDrža i se izra uju od elika za poboljšanje i povišene tvrdo eDrža i obezbje uju stabilno i ta no nalijeganje plo ice.

Postoje etri osnovna sistema stezanja rezne plo ice:

• Pritezanje odozgo sa drža em (C sistem),

P it j k t k l k t (P i t )• Pritezanje preko otvora preko poluge sa ekcentrom (P sistem),

• Pritezanje direktno pomo u vijka (S sistem),

• Kombinovano pritezanje odozgo i preko poluge (M sistem).

C sistem predstavlja najstariji sistem pritezanja plo ice. Masivnost sistemase pozitivno odražava na preciznost i stabilnost obrade a negativno naproces odvo enja strugotine, i zbog toga se koristi pri teškim obradama.


1. Tijelo2. Vijak3. Rezna plo ica4. Loma strugotine5. Elasti na ivija6. Steza7. Ekscentar8. Podložna plo ica9. Drža plo ice


Prezentacije 9


P sistem se koristi pri obradi gdje je potrebno bolje odvo enje strugotine ipri skoro svim vrstama obrade. Lomljenje strugotine se odvija poddejstvom žljebova i kanala na plo ici – loma a strugotine.


1. Rezna plo ica2. Podložna plo ica3. Elasti na ivica4. Nosa plo ice5. Koljenasta polugaj p g6. Zavrtanj


Prezentacije 10


S sistem je jednostavne konstrukcije. Zbog lošeg nalijeganja i ta nosti, tepojave vibracija primjenjuje se pri stabilnijim obradama gdje se nezahtijeva visoka ta nost.


1. Drža2. Vijak3. Rezna plo ica4. Vijak5. Podložna plo icap


Prezentacije 11


M sistemi su sistemi koji kombinuju neka od prethodno nabrojanihsistema stezanja.



Prezentacije 12

Konstrukcija i oblik alata zavisi od tipa obrade, vrste i složenostipovršine koja se obra uje.

IZBOR ALATA ZA OBRADU STRUGANJEMIZBOR ALATA ZA OBRADU STRUGANJEM


Makrogeometrija alata uti e na stabilnost obrade i otpornost oštice alata.

Negativna geometrija ( < 0)• za vanjsko struganje• za tešku obradu• ve a otpornost oštrice• plo ice imaju le ni ugao jednak nuli• mogu e koriš enje obe strane plo ice

Pozitivna geometrija ( = 0)Pozitivna geometrija ( = 0)• za unutrašnje struganje• za lakšu obradu• manja otpornost oštrice• le ni ugao je pozitivan• mogu e koriš enje samo jedne strane


Prezentacije 13


Vrste i kvaliteta materijala alata (HSS, karbid, dijamant, ...) zavisi odmaterijala predmeta obrade i stabilnosti mašine.

Za tvr e materijale obratka se upotrebljava CBN, a za mekše karbid.


Izbor plo ice zavisi od tipa obrade, oblika površine i stabilnost obrade.


Prezentacije 14


Izbor oblika površine plo ice, odnosno loma a strugotine zavisi od vrsteobrade (gruba, srednja ili fina).


Preporu eni tehnološki parametri zavise od vrste materijala, vrsteobrade i vrste alata.


Prezentacije 15


Alati se mogu ozna iti po jedinstvenoj ISO oznaci


Oznake plo ica i oznake nosa aalata se u izvjesnoj mjeripodudaraju.p j


Prezentacije 16

PRIMJER IZBORA PRIMJER IZBORA ALATA ZA OBRADU STRUGANJEMALATA ZA OBRADU STRUGANJEM

Zadatak 1. Za zadane proizvodne uslove izabrati odgovaraj i alat zastruganje.

• Obra ujemo niskolegirani elik• Potrebno je omogu iti istovremeno popre nu i uzdužnu obradu• Vrsta obrade je završna• Mašina je srednje stabilnosti


1. Na osnovu tipa obrade biramo C sistem stezanja


Prezentacije 17


2. Na osnovu tipa obrade biramo C oblik plo ice (nije u vezi sa Csistemom stezanja).


3. Provjeravamo izbor i mogu nosi obrade C oblikom plo ice


Prezentacije 18


4. Na osnovu materijala obratka i stabilnosti obrade biramo“negativnu” plo icu kvaliteta P


5. Na osnovu uslova biramo plo ice za normalni posmak (PF plo icaza obradu elika – P finishing)


Prezentacije 19


6. Na osnovu materijala obratka, stabilnosti obrade i vrste korakabiramo oznake plo ice i tehnološke parametre.

CNMG 12 04 08CNMG 12 04 08CNMG 12 04 08CNMG 12 04 08ISO oznaka: P20Interna oznaka: -PFKataloška oznaka: GC4215


7. Na osnovu oznake plo ice saznajemo geometriju plo ice i ostalepreporuke vezane za tehnološke parametre obrade.


Prezentacije 20


8. Na osnovu oblika plo ice i tipa obrade biramo nosa plo ice

DCLNRDCLNR 2525 M122525 M12


Prezentacije 1

STANDARDNI ALATI ZA OBRADUSTANDARDNI ALATI ZA OBRADUOTVORAOTVORA

Branislav Sredanovi






4) www.sandvik.com






Prezentacije 2

PODJELA PODJELA ALATA ZA OBRADU OTVORAALATA ZA OBRADU OTVORA

Standardni alati za obradu otvora:• zabušiva i (start drill)• zavojne burgije (driling)• proširiva i (boring)p ( g)• razvrta i (reaming / fine boring)• upušta i (counterboring)• ureznici (threading)

Burgije su osnovni alat za izradu otvorai rupa, dok ostali tipovi alata spadaju ualate za naknadnu obradu otvora

Materijali za alate za obradu otvora:• HSS• HSS sa prevlakama• tvrdi metal (plo ice)• sinterovani materijali

PROCEDURA ZA IZBOR ALATAPROCEDURA ZA IZBOR ALATA

Definisanje oblika i dimenzija otvora

Definisanje kvaliteta obrade

Izbor tipa alata

Izbor materijala alata

Izbor drža a alata


Prezentacije 3

ZABUŠIVA IZABUŠIVA I

KARAKTERISTIKE ZABUŠIVA AKARAKTERISTIKE ZABUŠIVA A

Zabušiva i su alati za izradu središnjih gnjezda kao prethodnice operacijebušenja otvora ili za izradu središnjih gnjezda za postavljanje pinole nastrugu prilikom obrade.


Prezentacije 4

BURGIJEBURGIJE

OSNOVNE INFORMACIJE O ZAVOJNIM BURGIJAMAOSNOVNE INFORMACIJE O ZAVOJNIM BURGIJAMA

Zavojne burgije su osnovni alati zaizradu i obradu otvora koji na tijeluimaju zavojne žljebove koji služe zaodvo enje strugotine i dovo enjej g jSHP-a.

Prilikom obrade otvora sa burgijomjavljaju se nepovoljne pojave koje suuzrokovane nepristupa noš u zoneobrade i otežanim odvo enjemstrugotine.

Bušenje burgijom može da ima dvaosnovna vida, i to:

• bušenje otvora i• proširivanje otvora.


Prezentacije 5

PODJELA ZAVOJNIH BURGIJAPODJELA ZAVOJNIH BURGIJA

Zavojne burgije se mogu podjeliti prema:• dubini otvora koji se izra uje:

- burgije za bušenje malih dubina- burgije za duboko bušenje ( L/D > 5)

• materijalu od kojeg se izra uju:- burgije od brzoreznog elika- burgije sa plo icama od tvrdog metala- burgije sa dijamanstim vrhom

• prema na inu izrade:- valjane burgijeglodane burgijeglodane burgije- brušene burgije- specijalne burgije

• prema na inu stezanja:- burgije sa cilindri nom drškom- burgije sa morze konusom

PODJELA ZAVOJNIH BURGIJAPODJELA ZAVOJNIH BURGIJA


Prezentacije 6

KARAKTERISTIKE ZAVOJNIH BURGIJAKARAKTERISTIKE ZAVOJNIH BURGIJA

Tijelo zavojne burgije:• vrh burgije• rezni dio burgije• vrat burgije• oblik prihvata


Osnovne mjere burgije:• pre nik burgije• dužina burgije• dužina vrata burgije• dužina prihvata burgije

Konstrukcijom se definiše:• smanjenje pre nika burgije (0.02 ... 0.08 na 100 mm dužine),• materijal burgije• tvrdo a reznog dijela i tvrdo a drške burgije• kvalitet izrade burgije• debljina jezgra burgije (2/15 D)• debljina jezgra burgije (2/15 D)• širina ruba burgije,• korak i ugao zavojnice,• odstupanje od kružnosti,• dozvoljena razlika u visini sje iva


Prezentacije 7


Uglovi na burgiji:

• le ni ugao ( ),

• grudni ugao ( ),

• ugao uspona zavojnice ( ),

• ugao vrha zavojne burgije (2 )

• ugao nagiba pomo nog sje iva ( )


Oblik i mjere vrha zavojne burgije:

Pove anjem ugla uspona zavojnice pove ava i grudni ugao reznog klina, što omogu ava lakše uklananje materijala, ali i gubitak vrsto e oštrice burgije.


Prezentacije 8


Grudni ugao je promjeniv duž zavojnice (u direktnoj su vezi):

R polupre nik burgije; ax polupre nik jezgra burgije; rx rastojanje od centraburgije do ta ke na sje ivu

Dužina burgije:l = lbuš + 3·D

lbuš dubina bušenja, D pre nik burgije

Visina zavojnice burgije:


Oštrenje burgije:

• Vrh burgije se formira pomo u dva konusa brušenjem na specijalnom ure aju za oštrenje burgija.

• Na reznom vrhu se uo avaju dve grudne i dve le ne površine.

• Grudne površine se poklapaju sa površinama zavojnih žljebova.

• Zbog toga se le ne površine obrazuju pomo u dva konusa, kao presjek konusa i tjela burgije.


Prezentacije 9

PROBLEMI PRI OBRADI OTVORAPROBLEMI PRI OBRADI OTVORA

Dominantan problem pri obradi otvora je odvo enje strugotine.

PROBLEMI PRI OBRADI OTVORAPROBLEMI PRI OBRADI OTVORA

Oblik habanja burgije je pokazatelj stanja procesa.


Prezentacije 10

SAVREMENI ALATI ZA IZRADU OTVORASAVREMENI ALATI ZA IZRADU OTVORA

Savremeni alati za obradu otvora:• standardne burgije• standardne burgije sa prevlakama• alati sa izmjenjivim plo icama


Alati sa pre nikom manjim od 12 mm proizvode se samo u obliku standardnih burgija, zbog konstruktivnih ograni enja


Prezentacije 11


Proizvo a alata SANDVIK proizvodi itavu paletu alata za obradu otvora

Alati sa pri vrš enimplo icama su nestabilniji pri obradi


Standardne burgije


Prezentacije 12


Specijalne burgije

PROŠIRIVA I I PROŠIRIVA I I RAZVRTA IRAZVRTA I


Prezentacije 13

OSNOVNE INFORMACIJE O PROŠIRIVA IMAOSNOVNE INFORMACIJE O PROŠIRIVA IMA

Proširiva i su standardni alati za obradu otvora koji služe za proširivanjeve izbušenih otvora na mjeru ili za pripremu za razvrtanje

Proširivanje karakteriše:• manji dodatak za obradu i manja dubina obrade• manji uticaj napadnih uglova alata na proces obrade• ve a ta nost obrade• bolji kvalitet obrade• nesmetano odvo enje strugotine iz zone obrade

OSNOVNE INFORMACIJE O PROŠIRIVA IMAOSNOVNE INFORMACIJE O PROŠIRIVA IMA

Radni deo proširiva a se sastoji od reznog i kaliriraju eg dijela.

Ugao nagiba zavojnice uti e na proces odvo enja strugotine i na procesrezanja i bira se u zavisnosti od vrste materijala koji se obra uje.


Prezentacije 14

OSNOVNE INFORMACIJE O RAZVRTA IMAOSNOVNE INFORMACIJE O RAZVRTA IMA

Razvrta i su alati koji služe za završnu obradu otvora. Ovi alati imaju 6 iviše oštrica što doprinosi stabilnosti obrade


Podjela razvrta a:

• Prema obliku drške:- sa cilindri nom drškom- sa morze konusom

• Prema na inu postavljanja:- nasadni razvrta i (koriste se za ve e dimenzije otvora)- razvrta i sa drškom (koriste se za manje dimenzije otvora)- specijalni

• Prema konstruktivnom izvo enju:• Prema konstruktivnom izvo enju:- nepodesivi (geometrija je nepromjenjiva)- podesivi (npr. pre nik obrade, se može mijenjati)

• Prema nagibu zuba:- sa kosim zubima- sa pravim zubima


Prezentacije 15


Tijelo razvrta a:• ulazni dio• rezni dio• kalibriraju i dio• vrat • drška


Nazivni pre nik razvrta a je standardizovan prema nazivnom pre nikuotvora koji se obra uje.

Tolerancijsko polje razvrta a je uže od tolerancije otvora.


Prezentacije 16

SAVREMENI OBLICI PROŠIRIVA A I RAZVRTA ASAVREMENI OBLICI PROŠIRIVA A I RAZVRTA A

Savremeni proširiva i


Dvoperni podesivi proširiva


Prezentacije 17


Troperni podesivi proširiva


Savremeni razvrta i


Prezentacije 18


Podesivi razvrta


Podesivi fini razvrta


Prezentacije 19


Razvrta sa plo icama

UPUŠTA IUPUŠTA I


Prezentacije 20

OSNOVNE INFORMACIJE O UPUŠTA IMAOSNOVNE INFORMACIJE O UPUŠTA IMA

Upušta i služe za upuštanje i obaranje ivica na otvorima, u kojima semontiraju vijci ili navrtke, zakovice, zaptivke i sl.

Standardni upušta i se izra uju kao:• eoni i • konusni

eoni upušta i se mogu izra ivati i kao:• nasadni ili • stepenasti

PRAKTI NI PRIMJERI IZBORA ALATAPRAKTI NI PRIMJERI IZBORA ALATA

Zadatak 1. Za zadane proizvodne uslove izabrati odgovaraj i alat zaobradu otvora.

• Tip obrade: BUŠENJE• Pre nik otvora: Dc = Ø10 mm• Dubina otvora: Lc = 30 mm• Tolerancija izrade: IT 9• Kvalitet obrade: Ra = 2 m• Po etna površina: RAVNA• Materijal obratka: . 1220• Stabilnost OS: SREDNJA


Prezentacije 21


1. Izbor tipa alata: na osnovu veli ine otvora bira se burgija od HSSCoroDrill Delta C


2. Izbor geometrije alata: prema vrsti materijala obratka bira se oblikR840.


Prezentacije 22


3. Izbor materijala alata: na osnovu materijala obratka bira se materijalkvaliteta GC1220 koji odgovara kvalitetu oznake P20.


4. Izbor veli ina na alatu vrši se prema dubini bušenja.


Prezentacije 23



• Tip obrade: BUŠENJE• Pre nik otvora: Dc = Ø 36 mm• Dubina otvora: Lc = 60 mm• Tolerancija izrade: IT 10• Kvalitet obrade: Ra = 3 m• Po etna površina: UKRŠTENE• Materijal obratka: . 1220• Stabilnost OS: POVIŠENA


1. Izbor tipa alata: na osnovu pre nika i oblika obrade biraju se burgijasa izmjenjivim plo icama.


Prezentacije 24


2. Izbor geometrije alata: na osnovu zahtijeva obrade bira se oblikCoroDrill 880


3. Izbor veli ine tijela – izbor prema pre niku otvora i dubini bušenja


Prezentacije 25


3. Analiza veli ina i dimenzija na tijelu alata:


4. Izbor plo ica: bira se kvalitet plo ice prema materijalu obratka inosa u plo ica.Periferna polo ica: GC4024 - geometrije GRCentralna polo ica: GC1044 - geometrije GR


Prezentacije 26


5. Analiza veli ina na plo ici:


6. Analiza i izbor režima obrade:


Prezentacije 27



• Pre nik otvora: Dc = Ø 26 mm• Dubina otvora: Lc = 20 mm• Tolerancija izrade: IT 6 – završna obrada• Kvalitet obrade: Ra = 0.5 m• Po etna površina: RAVNA• Materijal obratka: SL 150• Stabilnost OS: POVIŠENA


1. Izbor tipa alata: na osnovu pre nika i oblika otvora biraju se proširiva isa izmjenjivim plo icama


Prezentacije 28


2. Izbor oblika alata: na osnovu pre nika i kvaliteta bira se oblikCoroBore 825


3. Izbor veli ine tijela – bira se na osnovu pre nika otvora i kvalitetaizrade


Prezentacije 29


4. Analiza dimenzija i veli ina na tijelu alata:


5. Izbor plo ica: na osnovu materijala obratka i vrste obrade bira sekvalitet plo ice – plo ice za struganje


Prezentacije 30


6. Analiza veli ina i dimenzija plo ice:


Prezentacije 1

STANDARDNI ALATI ZA OBRADUSTANDARDNI ALATI ZA OBRADUGLODANJEMGLODANJEM

Branislav Sredanovi






4) www.sandvik.com






Prezentacije 2

PODJELA ALATA ZA OBRADU GLODANJEMPODJELA ALATA ZA OBRADU GLODANJEM

Glodala su višesje ni alati složenegeometrije na ijem su obimu i/ili na eonojstrani raspore eni rezni zubi.

Namjenena su obradi ravnih površina,stepenastih površina, zakrivljenih površina,te obradi fazonskih površina, usjeka,žljebova, zareza, utora i sl.

M t ij li l t b d tMaterijali za alate za obradu otvora:• HSS• HSS sa prevlakama• tvrdi metal (lemljene ili pri vrš ene

plo ice)• sinterovani materijali


Prema položaju reznog dijela glodala:• eona glodala• valjkasta glodala• kombinovano


Prezentacije 3


Prema na inu izrade zuba glodala mogu biti:• glodala sa glodanim zubima• glodala sa le no struganim zubima• glodala sa brušenim profilima zubag p• glodala sa zalemljenom/mehani ki pri vrš enom plo icom

Prema obliku zuba glodala mogu biti:• glodala sa pravim zubima• glodala sa ukrštenim zubima• glodala sa zavojnim zubima (desnim ili lijevim)

P j b t j l d l bitiPrema smjeru obrtanja glodala mogu biti:• desnorezna glodala (u smjeru kazaljke na satu gledaju i iz drške)• lijevorezna glodala

Prema na inu postavljanja na mašinu (prema obliku drške):• glodala sa drškom• nasadna glodala


Oblik glodala:• valjkasta glodala

l d l• eona glodala• koturasta glodala• testerasta glodala• vretenasta glodala• koni na glodala• profilna glodala


Prezentacije 4


GEOMETRIJA ALATA ZA GLODANJEGEOMETRIJA ALATA ZA GLODANJE

Na glodalu se mogu uo iti rezni dio glodala (rezni klin) i prihvatni dioglodala (drška).

Rezni klin glodala i rezna geometrija glodala je složene konfiguracijesastavljena od niza ravnih dijelova (fazeta) i složenih površina.


Prezentacije 5


Broj zuba glodala - Manji brojlakše smiještanje strugotine ukanale dok ve i broj omogu avastabilniju obraduj

Ugao uspona zavojnice zubase bira na osnovu uslovaobrade. Glodala sa zavojnimzubima omogu avaju stabilnijirad jer pri izlasku jednog zuba izzahvata drugi zub je ve u fazi

jrezanja.

Oblik zuba glodala treba daomogu i dovoljnu otpornostzuba glodala, dovoljno mjesta zasmještaj strugotine i nesmetandovod SHP-a.

Geometrija alata za glodanje zavisi od:

• materijala obratka• oblika površine


p• mjera obratka• uslova obrade


Prezentacije 6


Glodala sa pre nikom iznadGlodala sa pre nikom iznad40 mm se naj eš e izra uju kaonasadna glodala.

IZBOR ALATA ZA OBRADU GLODANJEMIZBOR ALATA ZA OBRADU GLODANJEM

Ravno glodanjeRavno glodanje(Face milling)


Prezentacije 7


Glodanje stepenikaGlodanje stepenika(Shoulder milling)


Glodanje utora(Slot milling)


Prezentacije 8


Profilno glodanje(Profile milling)


Kvaliteti glodala i plo ica pokrivaju itav spektar razli itih materijala. Priizboru plo ica materijal obratka diktira vrstu materijala alata i prevlaka, dokkod izbora glodala od HSS diktira geometriju.


Prezentacije 9


OZNA AVANJE GLODALA - proizvo a SANDVIK


OZNA AVANJE PLO ICA - proizvo a SANDVIK


Prezentacije 10


Savremeni alat za ravno glodanje sa izmjenjivim

plo icamaSandvik


Savremeni alat za glodanje stepenika sa izmjenjivim plo icama Sandvik


Prezentacije 11


Savremeni alat za profilno glodanje saizmjenjivim plo icama Sandvik


Savremeni alat profilno glodanje odHSS Sandvik


Prezentacije 12

PRIMJERI IZBORA ALATA ZA OBRADU GLODANJEMPRIMJERI IZBORA ALATA ZA OBRADU GLODANJEM

Zadatak 1. Za zadane proizvodne uslove izabrati odgovaraju e glodalo.

• Površina: ravna• Širina obrade: 80 mm• Dubina obrade: 5 mm• Kvalitet obrade: srednji• Materijal obratka: .1220• Stabilnost OS: povišena


1. Izbor tipa alata: na osnovu tipa obrade, širine i dubine glodanja bira seoblik alata

CoroMill 245


Prezentacije 13


2. Izbor veli ine nosa a plo ica: na osnovu pre nika i dubine rezanja(potrebne veli ine plo ice)

R245-063Q22-12L


3. Izbor plo ice: na osnovu nosa a plo ica, materijala radnog predmeta idubine rezanja

R245- 12 T3 M- PM

Oznaka kvalitetaGC4220


Prezentacije 14


4. Izbor režima obrade: na osnovu plo ice, materijala radnog predmeta ikoraka



• Površina: stepenasta• Širina obrade: 30 mm• Dubina obrade: 10 mm• Kvalitet obrade: srednji• Materijal obratka: SL 200• Stabilnost OS: srednja


Prezentacije 15


1. Izbor tipa alata: na osnovu tipa obrade, širine i dubine glodanja bira seoblik alata

CoroMill 390


2. Izbor veli ine nosa a plo ica: na osnovu pre nika i dubine rezanja(potrebne veli ine plo ice)

R390-025A25-17L


Prezentacije 16


3. Izbor plo ice: na osnovu nosa a plo ica, materijala radnog predmeta idubine rezanja

R390- 17 04 08M- KMOznaka kvaliteta: GC1020


4. Izbor režima obrade: na osnovu plo ice, materijala radnog predmeta ikoraka


Prezentacije 17



• Površina: profilna - složena• Najmanji pre nik: 5 mm• Kvalitet obrade: fina• Materijal obratka: aluminijum• Stabilnost OS: srednja


1. Izbor tipa alata: na osnovu tipa obrade, pre nika, širine i dubineglodanja bira se oblik alata

CoroMill Plura


Prezentacije 18


2. Izbor geometrije alata: na osnovu pre nika i dubine rezanja

Ball nose end mill


3. Izbor kvaliteta i mjera alata: na osnovu materijala radnog predmeta ipre nika

R216.42-05030-AK10AKvalitet: H10


Prezentacije 19


4. Izbor režima obrade: na osnovu plo ice i materijala radnog predmeta


Prezentacije 1

STANDARDNI ALATI ZA OBRADUSTANDARDNI ALATI ZA OBRADUBRUŠENJEMBRUŠENJEM

Branislav Sredanovi






4) www.sandvik.com






Prezentacije 2

PODJELA ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEMPODJELA ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEM

Brušenje je postupak obrade rezanjem, kodkoga se odvajanje materijala ostvarujeistovremenim dejstvom ve eg broja zrnaabraziva vezanih pomo u veziva u jednup jcijelinu - tocilo.

Brušenje je najekonomi niji postupakzavršne obrade dijelova visokog kvaliteta ivisoke ta nosti, pri emu glavno kretanjeizvodi alat.

Brušenje se izvodi na:• horizontalnim brusilicama• vertikalnalnim brusilicama


Brušenje može biti:• okruglo

- uzdužno- radijalno- radijalno

• ravno• profilno

Stezanje obradka:• na radni sto• u steznu glavu• izme u šiljaka• bez šiljaka


Prezentacije 3


Prema položaju radne površine • tocila za obimno brušenje• tocila za eono brušenje• tocila za profilno brušenjep j

Prema položaju površine obratka:• tocila za unutrašnje brušenje• tocila za spoljašnje brušenje


Karakteristike tocila su:• arsta abraziva• veli ina zrna• vrsta veziva• mješavina• poroznost

Oblik tocila može biti:• koturasta• lon asta• valjkasta

t• segmentna


Prezentacije 4

KARAKTERISTIKE ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEMKARAKTERISTIKE ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEM

Tocila su sastavljena od abrazivnih zrna i vezivnog sredstva koje ihobjedinjuje u cjelinu, koja se dobijaju mješanjem, presovanjem i pe em ukalupima.

Abraziv može biti:• korund - prirodni materijal sa velikim proncentom Al2O3

• prirodni dijamant• prirodni kvarc za brušenje prirodnih materijala, drveta, kože.• zeleni silicijum karbid (96% SiC) za brušenje tvrdih materijala• crni silicijum karbid (97% SiO) za brušenje livova i obojenih metala• normalni elektrokorund (93.5 % Al2O3) za brušenje konstruk. elika• bijeli elektrokorund (98.5 % Al2O3) za brušenje legiranih elika• monokorund (97.5 % Al2O3) za brušenje nehr aju ih elika i legura• elektrokorund legiran titanom - elektrokorund povišene tvrdo e• elektrokorund legiran hromom - elektrokorund povišene žilavosti• bor karbid (B4C) za brušenje gdje se zahtijeva velika ta nost• kubni nitrid bora (CBN) za brušenje specijalnih legura• sinteti ki dijamant za brušenje keramike i tvrdih materijala


Sitnija zrna abraziva se slabijedrže u vezivu a samim tim setocilo brže troši. Tocila sa manjomporoznoš u izra uju se sa sitnimp jzrnima i obratno.

Tako postoje vrlo gruba zrna (8-12) gruba (14-24), srednja (30-60),fina (70-120) i vrlo fina znrna(150-240).


Prezentacije 5


Vezivna sredstva (veziva su naj eš e tajna proizvo a a):• organska (O) posjeduju veliku vrsto u i žilavost• kerami ka (V) na bazi gline i kvarca, toplotno postojani, predvi ena

za brzine do 65 m/minza brzine do 65 m/min• silikatna (S) na bazi stakla, za tocila velikog pre nika; osjetljivo je na

sredstva za hla enje; koristi se za abraziv od silicijum karbida• magnezitno (Mg) za suvo brušenje na manjim brzinama; osjetljivo je

na vlagu; koristi se za abraziv od silicijum karbida• metalno (M) kao legura bakra, kalaja, gvož a i aluminijuma,

primjenjuje se za dijamantni abraziv.

Struktura tocila se ozna ava brojevima. Zatvorene strukture imaju ve iprocenat abraziva i obratno. Razlikuje se:

• zatvorena struktura (oznake 1 - 3),• srednja (oznake 4 - 6),• otvorena (oznake7 - 9) i• vrlo otvorena struktura (oznake 10 - 12).

IZBOR ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEMIZBOR ALATA ZA OBRADU BRUŠENJEM

Izbor alata za obradu brušenjem vrši se na osnovu materijala obratka:

Abraziv Sastav Materijal obratka Boja abraziva

Al i ij 97-99% Al2O3 HSS li bijelaAluminijumoksid

97 99% Al2O3 HSS, livenogvož e, tvrdi elik

bijela87-96% Al2O3 roza ili sme a

Silicijumkarbid

96-99% SiC Aluminijum, bakar, cementirani elici

zelena<96% SiC crna

Kubni nitrid bora CBN Specijalne legure,

legure titanijuma žuta

Vješta ki C K ik t kl t bij lVješta kidijamant C Keramika, staklo mutno bijela

Obrada se vrši u okviru sljede ih vrijednosti tehnoloških parametara:• brzina obrtanja tocila 1500 - 3000 m/min• brzina pomjeranja 10 - 60 m/min• dubina obrade 0.01 - 0.05 mm


Prezentacije 6


Ponuda proizvo a a SWATY – tocila za ravno brušenje


Ponuda proizvo a a SWATY – tocila za unutr. cilindri no brušenje


Prezentacije 7


Ponuda proizvo a a SWATY – tocila za unutr. cilindri no brušenje


Prezentacije 1

PRIHVATI I DRŽA I ALATA ZAPRIHVATI I DRŽA I ALATA ZAOBRADU REZANJEMOBRADU REZANJEM

Branislav Sredanovi






4) www.sandvik.com






Prezentacije 2

OSNOVNI ELEMENTI DRŽA A I PRIHVATA ALATAOSNOVNI ELEMENTI DRŽA A I PRIHVATA ALATA

Prihvati i drža i alata (Tooling system) suelementi koji služe za “pomirivanje” razlikeizme u glavnog vretena mašine alatke ialata za obradu.

Funkcije koje moraju da ispune su:• Koncentri nost izme u alata i glavnog

vretena mašine,• vrsto u i krutost prilikom prenosa

momenta obrtanja u toku obrade,• Ta nost dimenzija umjerenih alata i• Ta nost dimenzija umjerenih alata i

ostalih elemenata sistema,• Balansiranost pri visokim brojevima

obrtaja u toku obrade.

OSNOVNI ELEMENTI DRŽA A I PRIHVATA ALATAOSNOVNI ELEMENTI DRŽA A I PRIHVATA ALATA

U obradi rezanjem koriste se dva pristupa u projektovanju prihvata alata:• Modularni sistem prihvata (modular tooling system) i• Standardni sistem prihvata (solid tooling system)

Prihvat alata(Tool holders)

Nastavci za dužinu(Lenght adaptors)

Raduciri i nastavci

Modularni sistem Standardni sistem

Raduciri i nastavciza alat

(Tool adaptors)

Alat ili nosa plo ica(Tools)


Prezentacije 3

PODJELA DRŽA A I PRIHVATA ALATAPODJELA DRŽA A I PRIHVATA ALATA

Sistemi prihvata alata se razlikuju po vrstama obrade i tipovima mašina:

• Prihvati alata koji se postavljaju u revolver glave CNC strugova:o prema vrsti alata:

za gonjene alateza negonjene alate

o prema položaju montaže:za radijalno postavljene alateza aksijalno postavljene alate

• Prihvati alata koji se postavljaju u glavno vreteno CNC mašine:o Prema vrsti stezanja alata u nosa u alata:o Prema vrsti stezanja alata u nosa u alata:

radijalnim vijkomaksijalnim vijkomkonusomelasti nom ahuromsamostezaju om glavnomvibriraju om glavom

DRŽA I I PRIHVATI ALATA NA CNC STRUGOVIMADRŽA I I PRIHVATI ALATA NA CNC STRUGOVIMA

Primjer montaže alata u revolver glavu – pri emu se alat steže pomo uvijaka:


Prezentacije 4


Vrste montaže alata u revolver glavu CNC struga:

A. Montaža alata direktno uprizmati na / cilindri nasjedišta alatasjedišta alata

B. Montaža alata sa cilindri n. drškom preko radijalnog ili aksijalnog adaptera za prizmati na sjedišta

C. Montaža alata sa cilindri n. drškom preko radijalnog ili aksijalnog adaptera za cilindri na sjedišta

D. Montaža pogonjenih alata pomo u radijalnog ili aksijalnog adaptera



Prezentacije 5


Nastavak za standardno sjedište alata na revolver glavi na strugu:• mogu nost aksijalnog pomjeranja preko lastinog repa• stezanje alata pomo u radijalnih vijaka• predvi eno za noževe sa prizmati nim drškama

Gl. karkteristike:-veli ina lastinog repa-veli ina sjedišta


Nastavak za prizmati no sjedište za alate sa cilindri nom drškom:• mogu nost aksijalnog pomjeranja• stezanje alata pomo u aksijalnih vijaka• za radijalna prizmati na sjedišta na koje se montiraju alati sa

radijalnim prilazom

Gl karkteristike:Gl. karkteristike:-veli ina prihvata-pre nik sjedišta


Prezentacije 6


Izduženi nastavak za prizmati no sjedište za alate sa cilind. drškom:• mogu nost aksijalnog pomjeranja• stezanje alata pomo u radijalnih vijaka• za radijalna prizmati na sjedišta na koje se montiraju alati sa

radijalnim prilazom


Nastavak za cilindri no sjedište za alate sa cilindri nom drškom:• stezanje alata pomo u radijalnih vijaka• za aksijalna sjedišta na koje se montiraju alati sa aksijalnim prilazom


Prezentacije 7

DRŽA I I PRIHVATI ALATA NA CNC GLODALICAMA I BUŠILICAMADRŽA I I PRIHVATI ALATA NA CNC GLODALICAMA I BUŠILICAMA

Primjer montaže alata u glavno vreteno glodalice:


Vrste montaže alata u glavno vreteno CNC glodalice / bušilice:

A Montaža reznog alata direktno uC

A. Montaža reznog alata direktno uodgovaraju e sjedišta alata naglavnom vretenu

B. Montaža alata preko adaptera za dužinu i pre nik te preko adaptera za alat direktno u glavno vreteno

B

C. Montaža alata preko adaptera za alat, reducira i odgovaraju egprihvataA


Prezentacije 8



Prihvat alata služi za postavljanje alata u glavno vreteno mašine, asastoji se iz sljede ih cijelina:

1. Klina za povla enje (Pull stud),2. Drške (Shank),3. Nastavka (Adapter),4. Oboda (Flange) i5. Proreza (Slot).

1

2

3

4

5


Prezentacije 9


Prilikom montiranja prihvata za alat potrebno je obratiti pažnu na to da:

• Klinovi za povla enje, za razli ite tipove drški se izra uju u razli itimdužinama i razli itim mjerama navoja.

• Drška (obi no konusna) služi za pravilno nalijeganje alata u glavnovreteno i za prenos obrtnog kretanja pomo u trenja ili klina.

• Obod služi za manipulaciju robotskom rukom pri automatskoj izmjenialata.

• Prorez služi za pravilno postavljanje alata a ne za prenos obrtnog• Prorez služi za pravilno postavljanje alata, a ne za prenos obrtnogmomenta pri obradi.

• Nastavak za alat - adapter, može da se izradi u više oblika, pri emuse predvi aju razli iti na ini stezanja reznog alata.


Drške prihvata alata se izra uju prema svjetskim standadima, anaj eš e koriš ene za CNC mašine su:

• Sa konusnim prihvatom (Tappered shank)ISO prihvat – prema svjetskom standarduBT prihvat – prema JIS standarduCAT prihvat – prema ASME standardu

• Sa šupljim HSK prihvatom (Hollow shank taper)


Prezentacije 10


ISO prihvat• ima konusnu dršku sa konusom 7:24.• koristi se za ve e obrtne momente i manje brojeve obrtaja (<10000)• ima uzak obod, te žljeb sa rupom i ugaoni žljeb na obodu• nema dodira eonog dijela vretena i oboda prihvata

Oznaka• Na primjer ISO 40• Broj 40 govori o veli ini prihvata (ve i broj = robusniji prihvat)


BT prihvat• ima konusnu dršku sa konusom 7:24, manje dužine od ISO prihvata• koristi se za ve e obrtne momente i manje brojeve obrtaja (<10000)• ima širi obod nego ISO prihvat i nema ugaonog žljeba kao ISO• postoji varijanta sa dodirom eonog dijela vretena i oboda prihvata

Oznaka• Na primjer BT 40 ( esto i MAS BT B 6339)• Oznaka B govori o dovodu SHP-a (B = dovod SHP-a kroz prihvat)


Prezentacije 11


CAT prihvat• ima konusnu dršku sa konusom 7:24• vrlo sli an ISO prihvatu• obi no se izra uje sa colovskim navojima za klin za povla enje• izra uje se sa fiksnim dijelom kod adaptera za alat.

Oznaka• Na primjer CAT 40 ( esto i CAT 40)• Broj 40 govori o veli ini prihvata (ve i broj = robusniji prihvat)


HSK prihvat• ima konusnu dršku sa vanjskim konusom 1:10.• koristi se mašine sa velikim brojem obtaja (>10000)• obod je širok na kome se nalazi djelimi an prorez (kao BT)• ima tri nalegauj e površine te ure aj povla i alat iznutra

Oznaka• Na primjer HSK 30• Broj 30 govori o veli ini prihvata (ve i broj = robusniji prihvat)


Prezentacije 12


Pri vrš ivanje alata na prihvate alata (standardni sistem):• radijalnim vijcima (1),• aksijalnim vijkom sa prednje strane - za nasadne alate, Weldon (2),• aksijalnim vijkom pomo u konusa - za stezne aure, ER collets (3),• preklopom sa zagrijavanjem (4), itd.

1 2 3 4


Pri vrš ivanje adaptera na prihvate alata (modularni sistem):• radijalnim vijcima (1),• aksijalnim vijkom sa zadnje strane (2),• steznim eljustima sa radijalnim vijkom (3),• samostežu im dodacima, itd.

1 2 3


Prezentacije 13


Pri vrš ivanje alata ili adaptera na prihvate alata se karakterišemogu noš u prenosa momenta te balansiranoš u:


Produžetak ili redukcija pre nika prihvata alata može se izvesti na višena ina, pri emu se koriste:

• Nastavci (Adaptors)nastavci za dužinu (Extension adaptors) inastavci za redukciju pre nika (Reduction adaptors)

• Nosa i plo ica sa ve om radnom dužinom


Prezentacije 14


Nastavci za alat (Tool adaptors) imaju funkciju da rezni alat dovedu uvezu sa prihvatom alata odnosno nastavcima za dužinu/redukciju.

Adapter za nasadno glodalo sa klinovima za prenos momenta.

Gl. karkteristike:-pre nik dosjeda-položaj klina


Nastavak za nasadno testerasto glodalo i set glodala:• sa produženim dijelom sa dva klina za prnos momenta• eona plo ica sa vijkom

Gl. karkteristike:-pre nik dosjeda-položaj klina


Prezentacije 15


Nastavak za male alate (glodala/burgije) sa cilindri nim drškama:• cilindri no unutrašnje sjedište za alat• stezanje pomo u radijalnog vijka koji nasjeda na zaravnjeni dio alata

Gl. karkteristike:-pre nik otvora


Nastavak za velike alate (glodala/burgije) sa cilindri nim drškama:• cilindri no unutrašnje sjedište za alat• stezanje pomo u dva radijalnog vijka koji nasjedaju na alat



Prezentacije 16


Nastavak za precizu obradu alatima sa cilindri nim drškama:• stezanje alata pomo u radijalnog vijka• upotreba sa cilindri nom elasti nom ahurom (Collets)

Gl. karkteristike:-pre nik otvora-redukcija pre nika


Nastavak za precizu obradu malim alatima sa cilindri nim drškama:• konusno unutrašnje sjedište za elasti nu ahuru• stezanje alata pomo u specijalne aksijalne navrtke• upotreba sa konusnom elasti nom ahurom (Collets)

Gl. karkteristike:-oblik elasti ne ahure-redukcija pre nika


Prezentacije 17


Samostežu i nastavak za alate sa cilindri nim drškama:• cilindri no unutrašnje sjedište za alat• stezanje pomo u navrtke koja zavrtanjem steže konusne eljusti

Gl. karkteristike:-redukcija pre nika


Specijalni nastavak za ureznike:• cilindri no unutrašnje sjedište za alat sa kvadratnim dijelom• stezanje alata pomo u eone navrtke



Prezentacije 18

PRIMJER IZBORA PRIHVATA I DRŽA A ALATAPRIMJER IZBORA PRIHVATA I DRŽA A ALATA

Zadatak 1. Potrebno je pripremiti proizvodnu operaciju eonog glodanja,a pri tome su poznati sljede i proizvdni uslovi:

• za operaciju je odabrano eono glodalo SANDVIK CoroMill 245 iji jepre nik otvora za nasjedanje 32 mm

• potrebna dužina alata 200 mm od ela glodala• prihvat na CNC glodalici je ISO 40


1. Izbor adaptera za alat – prema konstrukciji eonog glodala, pre nikuglodala od dmt = 32 mm, bira se SANDVIK adapter oznake:C5 – 391.05-32 040 iji je montažni broj C5.


Prezentacije 19


2. Izbor drža a za alat – prema konstrukciji adaptera za alat,montažnog broja C5, bira se SANDVIK – ov drža oznake:C5-390.14004-40 080 oblika ISO 40, ija je dužina l1 = 80 mm


3. Izbor adaptera za dužinu – se bira pošto je potrebno produžiti alatza cca 120 mm, te se prema konstrukciji eonog glodala, montažnombroju C5, bira se SANDVIK adapter za dužinu oznake:C5-391.01-50100A ija je dužina l1 = 100 mm


Prezentacije 20


Zadatak 2. Potrebno je pripremiti proizvodnu operaciju glodanjavretenastim glodalom, a pri tome su poznati sljede iproizvodni uslovi:

• za operaciju je odabrano vretenasto glodalo SANDVIK CoroMill Pluraiji je pre nik drške 10 mm

• potrebna dužina alata 50 mm od ela glodala• prihvat na CNC glodalici je ISO 40


1. Izbor adaptera za alat – prema konstrukciji eonog glodala, pre nikuglodala od dmt = 10 mm, bira se SANDVIK adapter oznake:C5 – 391.14-20 055 iji je maksimalni otvor za alat 13 mm i minimalni1 mm, dok je montažni broj C5.


Prezentacije 21


2. Izbor drža a za alat – prema konstrukciji adaptera za alat,montažnog broja C5, bira se SANDVIK drža oznake:C5-390.14004-40 080 oblika ISO 40, ija je dužina l1 = 80 mm


3. Izbor elasti ne ahure – prema konstrukciji adaptera za alat, kojemodgovara ahura ER 20, bira se SANDVIK elasti na ahura:393.14-20 110 ija je oblast pre nika 11 – 10 mm

sredanovic prezentacije sa vjezbi iz alata i · pdf filealati i pribori 1 vježbe literatura...

Documents