sosyal etki · web viewmamak’ta dört bölgede ( Şirintepe, gülseren, tuzluçayır, mutlu)...

Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor Projesi

Değerlendirme Raporu

Aralık 2008

Hazırlayanlar: Ülker Şener, Gül Erdost, Sultan Karataş

“Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor Projesi” Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı ile Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği tarafından gerçekleştirilmiştir.

Bu kitap Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonun finansal desteğiyle yürütülmüş olan “Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor” projesi çerçevesinde hazırlanmıştır. Kitabın içeriği Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonunun görüşlerini yansıtıyor olarak algılanmamalıdır.

Çağdaş Kadın ve Gençlik VakfıTıp Fakültesi Caddesi No:243, Tuzluçayır, AnkaraTel: ++ 90 312 364 53 48

Yayın No: 6

1

“Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor” Projesi

Değerlendirme Raporu

Önsöz

“Şiddet artık bu evde yaşamıyor” proje değerlendirme raporu Mamak

bölgesinde 18 ay boyunca kadına yönelik aile içi şiddetle mücadelede etmek üzere

yürütülen çalışmaların katılımcılar ve çevreleri üzerinde yarattığı etkiyi görünür

kılmak için hazırlanmıştır.

Proje çalışmaları, proje ekibi tarafından öngörülen bir plan çerçevesinde

başlatılmış; ancak bu plan katılımcıların ihtiyaçları ve talepleri doğrultusunda

yeniden ve yeniden gözden geçirilmiştir. Bu anlamıyla uzmanların hazırlayıp,

uyguladığı bir tarzdan öte süreç içinde katılımcılarla birlikte oluşturulan bir çalışma

tarzından bahsetmek yerinde olacaktır.

Proje süreci, alanda yapılan çalışmaların görünür kılınmasının, olumlu-

olumsuz deneyimlerinin paylaşılmasının kadına yönelik aile içi şiddetle mücadelenin

daha etkin ve sonuç alıcı biçimde yapılmasına katkı sağlayacağını bize göstermiştir.

Umarız şiddetin yaşam ve varolma biçimi haline geldiği yoksul kentsel

bölgelerde kadına yönelik aile içi şiddetle mücadele etmeyi hedefleyen çalışmalar

yaygınlaşır.

Proje Ekibi1

1 Gül Erdost, Ülker Şener, Bişeng Özdinç, Gülşen Zincirci, Sedat Türkeri,

Sultan Karataş, Yüksel Saçın, Murat Altuğgil

2

İçindekiler

I. Bölüm

1. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet………………………………. ….4

Kadınlar Şiddeti Haklı Görüyor………………………….. ….5

2. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddete Yaklaşım Modelleri……………6

2.1 Biyolojik Yaklaşımlar……………………………………..6

2.2 Psikopatoloji…………………………………………….…6

2.3 Sistem Teorisi……………………………………………..7

2.4 Sosyal Öğrenme Yaklaşımları…………………………….7

2.5 Feminist Yaklaşımlar………………………………………8-9

3. Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor Projesi…………………………9

3.1 Projenin Amaçları………………………………………....10

3.2 Beklenen Sonuçlar…………………………………………10

3.3 Hedef Gruba Erişim……………………………………….11

3.4 Proje Süresince Gerçekleştirilen Çalışmalar………………12

II. Bölüm

1. Proje Değerlendirme Yöntemi………………………………………13

2. Derinlemesine Görüşmelerin Değerlendirilmesi…………………13-14

3. Değişim Göstergeleri ………………………………………………15

3.1 Bilgilenme…………………………………………………15

3.2 Tutum Değiştirme…………………………………………16

3.3 Mücadeleye Katılım, Örgütlenme…………………………16

3.4 Şiddet Algısı………………………………………………17-19

3.5 Toplumsal Cinsiyet Rollerine Yaklaşım………………….19-20

3.6 Kendi Benliğine İlişkin Değişimler……………………….20-21

3.7 Çevreyle İlişkilerde Değişim……………………………..21-22

3

3.8 Aile Bireyleriyle İlişkiler………………………………….22-23

3.9 Şiddet Olayı ile Karşılaştığında Ne Yapılacağına İlişkin

Bilinç………………………………………………………………….23

3.10 Bir Başka Kadın Şiddete Maruz Kaldığında Gösterdiği Tepkideki

Değişim…………………………………………………………….…23

3.11 Proje Etkinliklerinin Değerlendirilmesi…………………24

3.12 Öneriler………………………………………………….24

Sonuç…………………………………………………………………………26

Ekler

Ek 1: Şiddet İlk Görüşme Formu……………………………………………..27-32

Ek 2: Anket Değerlendirme………………………………………………….32-41

Ek 3: Sosyal Etki Ölçümü İçin Kontrol Listesi……………………………...42-43

Kaynakça……………………………………………………………………..44

4

I. Bölüm

1. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet

Kadına yönelik aile içi şiddet kadın ile erkek arasındaki eşitsiz güç ilişkileri

nedeniyle ortaya çıkan toplumsal bir sorundur. Tüm dünyada görülen kadına yönelik

aile içi şiddet kadının insan haklarının ihlalidir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2002 yılında yapılan bir araştırma, dünya

genelinde eşleri tarafından şiddete maruz kalan kadınların oranının %10-69 arasında

olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı çalışmada, şiddet gören kadınların %20 ile %70

arasında değişen bir bölümünün yaşadıkları bu şiddet olayından kimseye

bahsetmedikleri ya da sadece çok yakın arkadaşlarına veya aile bireylerine

söyledikleri belirlenmiştir. Ayrıca kadınların yaşadıkları bu sorunu çözmek üzere,

güvenlik güçlerine ya da yardım alabilecekleri başka bir kuruma başvurma

oranlarının çok düşük olduğu ortaya çıkmıştır.2

Kadına yönelik aile içi şiddet Türkiye’de de kadınların karşı karşıya kaldığı

önemli sorunlardandır. Sorun Türkiye’de çok boyutlu olarak yaşanmasına rağmen bu

konuda yapılmış çalışmaların sayısı son derece sınırlıdır. Bu nedenle şiddete uğrayan

kadınların sayısı, şiddet biçimleri konusunda sağlıklı bilgilere ulaşmak mümkün

değildir. Sınırlı sayıda yapılan çalışmalar, alanda faaliyet gösteren kurumların

gözlemleri şiddetin boyutunu göz önüne sermektedir. Aile Araştırma Kurumu

tarafından yapılan geniş ölçekli bir araştırmada kadınlara eşlerinin uyguladığı fiziksel

şiddet %35, tüm şiddet türleri ise %53.6 oranında bulunmuştur (1995).

Sadece kadını değil yapısı gereği erkeği ve çocuğuyla tüm aile bireylerini ve

toplumu etkileyen, biçimlendiren aile içi şiddetin önlenmesi için alınan tedbirler ise

yeterli değildir. Şiddeti önleyici tedbirler yeterli olmadığı gibi, şiddet sonrası kadını

ve çocuğu koruyacak etkin mekanizmalar, kurumsal yapılar da oluşturulmamıştır.

TCK’ da kadın lehine düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, uygulamada sorunlar

varlığını sürdürmektedir.

Şiddete uğrayan kadın için öncelikli talep, kadının şiddet ortamından

uzaklaştırılması, kadını koruyucu tedbirlerin uygulamaya konmasıdır. Kadınlara,

şiddete uğradıkları veya şiddet tehdidi yaşadıkları mekanı terk edebilme 2 WHO (2002). “World Report on Violence and Health”.

5

güvencesinin verilmesidir. Kuşkusuz çok boyutlu olarak hayata geçirilmesi gereken

bu mekanların kamu desteği olmadan gerçekleşmesi mümkün görünmemektedir. Bu

noktada kamuyu etkilemek, sorunun çözümü noktasında adım attırmak için

toplumsal farkındalık çalışmalarına ağırlık vermek gerekmektedir.

Araştırmalar şiddete maruz kalan kadınların buna direnmek yerine

kabullendiğini ve bu kabullenmişliği haklı çıkarmaya çalıştıklarını ortaya

koymaktadır. “Öğrenilmiş çaresizlik” olarak tanımlanan bu durum şiddetin

üstesinden gelmeyi zorlaştırmakta, dışardan verilen desteğin kabul edilmemesine

neden olmaktadır. Yoksullukla doğru orantılı olarak artan şiddetle baş edebilmek için

kadının destek veren kurumlara kolayca ulaşabilmesi ve güven duyması

gerekmektedir.

Kadınlar Şiddeti Haklı Görüyor

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk

Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen araştırmaya

(2004) göre; kadınların %39’u “kadının yemeği yakması, kocasına karşılık vermesi,

parayı lüzumsuz yere harcaması, çocukların bakımını ihmal etmesi ve cinsel

münasebette bulunmayı reddetmesi” gibi durumlardan en az birini, kocanın karısını

dövmesi için haklı gerekçe olarak görmektedir.

Kadınların şiddete karşı mücadele edebilmesi için şiddetin “hak edilir” bir

durum olmadığına inanmaları gerekir.

2. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddete Yaklaşım Modelleri

Kadına yönelik aile içi şiddetin açıklanmasında beş farklı yaklaşım

kullanılmaktadır: biyolojik, psikopatolojik, sistem, sosyal öğrenme ve feminist

yaklaşımlar.3

2.1 Biyolojik Yaklaşımlar

Yüzyıldan uzun bir süredir var olan biyolojik yaklaşım günümüzde pek

kullanılmamaktadır. Bu yaklaşıma dayanarak yapılan araştırmalar genetik, beyin

hasarları, ruhsal hastalıklar ve dürtüler üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu yaklaşımda aile

içi şiddete ilişkin iki açıklama ağırlık taşımaktadır. İlk açıklama, kafa-beyin

zedelenmelerinin erkeklerin aile bireylerine şiddet uygulamasına neden olabildiğidir.

Buna göre travmatik kafa zedelenmeleri tepki kontrollerini zayıflatmakta, muhakeme 3 Bu bölüm Theory-Derived Explanations of Male Violence Against Female Partners: Literature Updated and Related Implications for Treatment and Evaluation, Cunningham A., Jaffe P.G., Baker L., Dick T., Malla S., Mazakari N., Poisson S., London, 1998’dan yararlanılarak hazırlanmıştır.

6

gücünü azaltmakta ve aile içindeki stres düzeyini yükseltmektedir. İkincisi, neo-

darvinistlerin savunduğu gen temelli, evrimsel adaptasyonun erkeğin kadına karşı

şiddetin nedeni olduğu varsayımıdır. Gen temelli evrimci teori sosyal ilişkilerimizin

kalıtımsal yatkınlıklar tarafından etki altına alındığını söylemektedir. Buna göre aile

içi şiddetin nedeni erkeklerin cinsel kıskançlığı ve kadının cinsel ilişki kurduğu tek

erkek olma çabasıdır. Çok az ampirik çalışma tarafından desteklenen bu yaklaşımın

şiddeti ortadan kaldırmaya dönük herhangi bir çözümü bulunmamaktadır.

2.2 Psikopatoloji

Bu yaklaşım bireyin kişisel özelliklerine odaklanmaktadır. Yaklaşımın temel

yönelimi saldırgan erkeği biçimlendiren çocukluk ve diğer deneyimlerdir. Bu

yaklaşıma göre aile içi şiddet diğer kişilerarası problemlerle birlikte var olmaktadır.

Bu yaklaşımı benimseyenlerin yaptıkları araştırmalar saldırgan bireylerin yüksek

düzeyde psikiyatrik sorunlara sahip olduğu sınırda yer alan (borderline) anti sosyal

bireyler olduğunu göstermektedir. Bu yaklaşım psikiyatrik semptomlar üzerinde

durmakta, bireyi tek başına ele almakta ve her birey için özel bir tedavi

öngörmektedir.

Psikopatolojik yaklaşımı kullanan araştırmacılar aile içi şiddet alanında

hakim olan feminist yaklaşımların saldırgan erkeklerle çalışan klinikçiler için çelişki

yarattığını iddia etmektedirler. Sosyal davranışların, tutumların, yapısal eşitsizliklerin

önemini kabul etmekle birlikte bu alanlarda yaşanan değişimlerin uzun vadede etkili

olabileceğini şu anda yaşanan saldırgan davranışlara etkisi olmayacağını

söylemektedirler. Buna ek olarak toplumsal cinsiyet odaklı analizlerin pek çok

durumu açıklamadığı ifade edilmektedir: lezbiyen ilişkilerdeki saldırgan davranışlar,

aynı toplumsal yapılanma içinde şekillenen erkeklerden neden sadece bir bölümünün

yakın ilişkilerde saldırgan davranışlarda bulunduğu gibi. Son olarak patriarkal

toplum tarafından erkeğe verilmiş güce rağmen, neden bazı erkeklerin yakın

ilişkilerde güçsüz olduğunu ifade ettiğini feminist anlayışların açıklamadığını öne

sürmektedirler.

Bu yaklaşıma yöneltilen en önemli eleştiri şiddetin toplumsal nedenleri, kadın

erkek arasındaki yapısal eşitsizlikleri, vb görmezlikten gelmesi ve kadınlara verilen

hizmetlerin önemini azaltmasıdır.

2.3 Sistem Teorisi

7

Sistem yaklaşımı çiftleri ve/veya aileyi temel almaktadır. Bu yaklaşımı temel

alan araştırmacılar aile içi şiddeti açıklarken bireyler arası iletişimi, ilişkileri ve sorun

çözme becerilerini temel almaktadırlar. Yaklaşım aileyi dinamik bir örgüt olarak ele

almakta ve aile içi şiddeti aile sisteminin bir ürünü olarak görmektedir. Şiddetin

sistemi düzenleyen roller, ilişkiler ve geri bildirim mekanizmaları aracılığıyla

sürdürüldüğü düşünülmektedir. Eğer sistem tarafından şiddet ödüllendiriliyorsa

büyük oranda yeniden görülmekte-ortaya çıkmaktadır. Yaklaşım, hem kadının hem

de erkeğin ilişkide belirli rollere sahip olduğunu (bu roller eşit olmasa da), bu

nedenle şiddeti ortadan kaldırmayı hedefleyen müdahalelere her iki cinsin de dâhil

edilmesi gerektiğini benimsemektedir. Araştırmacılar şiddetin var olduğu aileler ile

var olmadığı aileleri karşılaştırmaktadırlar. Yaklaşımın güçlü yönü kadından erkeğe

yönelen şiddeti ve çocuk istismarını açıklamasıdır.

Sistem yaklaşımına yöneltilen eleştirilerin başında “mağdur” kadını,

mağduriyetinden dolayı sorumlu tutması, şiddet uygulayan erkeğin sorumluluğunu

azaltması ve müdahale sırasında birlikte çalışmayı (kadın ve erkek) öngörmesi

gelmektedir. Buna karşılık müdahalenin ilk aşamasında salt kadınla çalışılması

gerektiği ikinci aşamada çiftlerin birlikte katılabileceği söylenmektedir. Birlikte

çalışmanın patriarkal rasyonelleştirmeye, saldırganlığı gerekçelendirmeye neden

olacağı, failin sorumluluğunu azaltacağı sistem yaklaşımına yöneltilen

eleştirilerdendir.

2.4 Sosyolojik Yaklaşımlar

Sosyolojik yaklaşım bireyi içinde yer aldığı toplumsal ilişkiler bağlamında ele

almaktadır. Yaklaşım sosyal gruplardaki genel tutumlar ve normlarla ilgilenmektedir.

Bu yaklaşıma göre aile içi şiddetin nedeni buna karşı güçlü sosyal yasaklamaların var

olmaması ve belli koşullar altında ortaya çıkan işlevsel nedenlerden

kaynaklanmaktadır. Kültürler arasında karşılaştırmalı çalışmalar, aile içi şiddetin

farklı ülkelerde görülme oranlarının belli özelliklere göre (toplumun şiddete

yaklaşımı, sorunları çözme biçimi vb.) nasıl değişkenlik gösterdiğine bakmaktadır.

Sosyolojik yaklaşım aile içi şiddetin onaylanmadığı bir kültürde bazı bireylerin

şiddete başvurma süreçlerini araştırmaktadır. Sosyolojik yaklaşım, aile içi şiddetin

biyolojik cinsiyetten kaynaklanmadığını ekonomik ve politik farklılıkları yaratan

yapısal faktörlerden kaynaklandığını söylemektedir. Yaklaşım içinde farklı eğilimler

olmasına rağmen saldırganlarda tutum değiştirmeyi öngören programlar söz konusu

olduğunda sosyal öğrenme yaklaşımı kullanılmaktadır.

8

Sosyal öğrenme yaklaşımına göre bireyler gözledikleri davranışlardan

hangilerinin olumsuz bir tepkiyle karşılaşmadan istenen sonuca götürdüğüne

bakmakta ve bunu öğrenmektedirler. Yaklaşım şiddet davranışlarının öğrenildiğini

söylemekte, bu nedenle çocuklara yoğunlaşmakta ve rol modelleri üzerinde

durmaktadır.

2.5 Feminist Yaklaşımlar

Feminist teori içinde farklı yaklaşımları barındırmakla birlikte bazı temel

ortak belirlenimleri de içermektedir. Bunların başında toplumun patriarkal tarafından

biçimlendirilmiş olması, erkeklerin kadınlara göre ayrıcalıklı bir konumda olmaları,

kadınların toplumsal sistem içinde görece dezavantajlı konumda olmaları yer

almaktadır.

60 yıların sonu ile 70 li yılların başlarına kadar aile içi şiddet psikopatolojiye

dayanılarak açıklanmaktaydı. Sorunun çiftler arasındaki dinamikten kaynaklandığı,

failin ve kurbanın olmadığı savunuluyordu. Feministler bu yıllarda aile içi şiddetle

ilgilenmeye ve toplumda var olan “sessizlik ittifakını” bozmaya başladılar. Aile içi

şiddetle mücadele ederken kadınlara korunma sağlayan çok az kurumun olduğunu

fark edip sığınmaevi hareketini başlattılar.

Bu yaklaşıma göre kadına yönelen şiddetin ortaya çıkmasının ve

sürdürülmesinin nedeni kadınla erkek arasındaki eşitsiz güç ilişkileridir. Bu

eşitsizlikler toplumsal düzeyde patriarkal toplumlarda yapısal etkenlerin ekonomik

sosyal ve politik olarak kadın erkek eşitliğini engellediği yerlerde var olmaktadır.

Toplumsal düzeydeki eşitsizlikler, erkeğin kadın üzerindeki gücünü ve kontrolünü

denediği ailede yeniden üretilmektedir. Şiddet ise bu kontrol araçlarından biridir

sadece. Feminist yaklaşım geniş bir cepheden soruna yaklaşmakta ve müdahale

etmektedir: Günlük bakım, eşit ücret, temsiliyet, sosyal kaynaklara erişim, yasal

düzenlemeler, vb. Bu görüşe dayanan görgül araştırmalar üç alana yoğunlaşmaktadır.

İlki şiddete maruz kalan kadınların niteliksel deneyimleri üzerinden model

geliştirilmesidir (örneğin şiddet çemberi, güç ve kontrol üzerine). İkincisi, farklı

patriarkal ilişki düzeylerine sahip kültürler arasında karşılaştırmalı araştırmalar

yapmak; sonuncusu, feminist prensipleri kullanarak saldırgan birey için yapılan

eğitim programlarını değerlendirmektir.

Şiddet artık bu evde yaşamıyor projesinde feminist, sistem ve sosyal öğrenme

yaklaşımları birlikte kullanılmıştır. Feminist yaklaşım eşitsiz güç ilişkileri var olduğu

sürece erkeğin kadın üzerindeki tahakkümünün çeşitli biçimlerde devam edeceği 9

düşüncesiyle tercih edilmiştir. Bir başka deyişle uzun vadede sorunun çözümü tüm

alanlarda tam bir eşitliğin sağlanmasıyla mümkün olacaktır. Sosyal öğrenme ve

sistem yaklaşımları, kadına yönelik aile içi şiddetin salt kadının bilinçlendirilmesi

üzerinden çözülemeyeceği, kısa vadede aileyi, aile dinamiklerini, iletişim kurma

becerilerini, rol modellerini eksenine alan bir çalışmayla mesafe alınacağı üzerinden

tercih edilmiştir.

3. Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor Projesi

Ankara kadına yönelik aile içi şiddetin, töre cinayetlerinin en fazla görüldüğü

ildir.4 Şiddet bu denli yoğun olmasına rağmen kurumsal düzeyde yürütülen

çalışmalar son derece sınırlıdır. Örneğin kadını şiddetten koruyan sadece 3

sığınmaevi bulunmaktadır (SHÇEK Ankara Kadın Konukevi, Büyükşehir Belediyesi

Kadın Konukevi ve Çankaya Belediyesi Kadın Sığınmaevi). Bunun da ötesinde

şiddete uğrayan kadınlar çoğu zaman ne yapacaklarını bilmeden şiddet ortamında

kalmaktadırlar. Şiddetten korunmanın ilk yolu ne yapacağını bilmektir. Ne

yapacağını bilmek ise yönlendirici ara kurumları zorunlu kılmaktadır. Kadınların,

evlerine yakın ya da kolayca ulaşabilecekleri mekânlarda kendilerine yol gösterecek

kurumlara ihtiyacı bulunmaktadır. Bu kurumlar şiddete karşı ilk müdahaleyi

gerçekleştirecek mekânlar olarak tasarlanmalıdır.

Projenin uygulandığı Mamak bölgesinde yaklaşık 100.000 hane yer

almaktadır. Hanelerde elektrik ve su bulunmaktadır; ancak kamu hizmetleri (ulaşım,

alt yapı vb) yetersizdir. Bölgenin nüfusu yaklaşık 600.000’dir. İşsizlik oranı

yüksektir. Gecekondular yerlerini apartmanlara bırakmasına rağmen (2008 itibarıyla

Mamak’ta 28 bin gecekondu bulunmaktadır, 1999’da bu sayı 103 bindi.) hala

geleneksel aile yapısı ve ilişkiler hüküm sürmektedir. Bölgede kadına yönelik aile içi

şiddet ise son derece yaygındır. Sorun ağır bir biçimde yaşanmasına rağmen bölgede

kadınlara danışmanlık verecek herhangi bir kurum da bulunmamaktadır.

Mamak bölgesinde, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfının önceki çalışmalarının

ışığında, şiddetin çok yoğun yaşandığı Şirintepe, Tuzluçayır, Mutlu ve Gülseren

mahalleleri proje uygulama alanı olarak belirlenmiştir.

Bu mahallelerin ortak özellikleri:

1. Göç almış olmaları

4 Emniyet Müdürlüğü Verileri, 200610

2. Kentin sosyal olanaklarından fazla yararlanamamış olmaları

(sinema-tiyatro-kütüphane, üniversite, vb)

3. Yoksulluğun yoğun olması

4. Kadın işsizliğinin yüksek olmasıdır.

3.1 Projenin Amaçları

Projeyle, Mamak bölgesinde şiddete maruz kalan kadınlardan 30’unun

hayatında şiddetin son bulması, 30 kadın aracılığıyla şiddet uygulayan eşe ulaşılması

ve sürekliliği sağlanan aile görüşmeleriyle ailede kalıcı dönüşümün yaratılması, okul

çağındaki çocukların okullarıyla ilişki kurularak, şiddete bağlı olarak ortaya çıkan

sorunların çözülmesi hedeflenmiştir.

3.2 Beklenen Sonuçlar

30 kadına şiddetsiz bir hayat kurmak için destek sunmak

Kadınların isteği doğrultusunda eşleri ile çalışma yürütmek

Proje katılımcısı kadınlardan hâlihazırda işsiz olup, çalışmak isteyenleri işe

yönlendirmek ve istihdama katılımlarını sağlamak

Aile içi şiddetin çocuklar üzerinde yarattığı olumsuz etkileri gidermek için

çalışmalar yapmak

Proje tamamlandıktan sonra da kadınlara destek olacak ve hizmet alacakları

kurumlara yönlendirecek “şiddete karşı danışma birimi” kurmaktır.

3.3 Hedef Gruba Erişim:

Anket uygulaması (oluşturulma süreci, uygulama ve sonuçlar)

Mamak’ta dört bölgede ( Şirintepe, Gülseren, Tuzluçayır, Mutlu) anket

çalışması yapılmıştır. Proje oluşturma sürecinde bölgede üç farklı anketin

uygulanması öngörülmüştür. İlk anket rast gele seçilmiş veya kartopu yöntemiyle

ulaşılmış olan 300 kadına, ikinci anket bu anketlerin değerlendirilmesi sonrasında

şiddete maruz kaldığı tespit edilen kadınlara; üçüncü ve son anket formu ise şiddetin

yaşandığı ve projeye katılan 30 kadının aile bireylerine uygulanması planlanmıştır.

İlk anket formu, kartopu yöntemiyle şiddete maruz kalan kadınlara ulaşmanın

olanaksız olmasından kaynaklı, rast gele yöntemi kullanılarak uygulanmıştır

(Görüşme Formu için Ek 1’e bakınız). Anketörler mahalleye gitmiş herhangi bir

11

evden başlamış ve devam etmişlerdir. Ertesi gün aynı mahallede yine rast gele bir

biçimde anket uygulanmıştır. Her mahallede 75 anket yapılmıştır.

Proje uygulama aşamasında ikinci ve üçüncü anket uygulanmamıştır (eşlerle

ve çocuklarla yeni tanışıyor olma ve bunun getirdiği güvensizlik vb nedenlerden

dolayı). Projeye katılmaya karar veren kadınlarla ilk görüşme formu sosyal hizmet

uzmanları tarafından doldurulmuştur. Uygulamanın nedeni kadının öyküsüne ilişkin

ayrıntıları öğrenmektir.

30 kadının projeye katılması hedeflenmiştir. Türkiye’de fiziksel şiddete

maruz kalma oranının %35 olduğu göz önüne alınarak; ilk ulaşılacak 300 kadın

arasından en az 105 kadının şiddete maruz kaldığının ortaya çıkacağı ancak

toplumsal baskı, korku, sindirilmişlik vb. nedenlerin şiddet mağduru kadınların

projeye katılımını engelleyeceği varsayılmıştır ( SPSS değerlendirmesi için Ek 2’ye

bakınız). İlk anket formunun değerlendirilmesi sonucunda 114 kadının hayatında en

az bir kez şiddete maruz kaldığı tespit edilmiştir (şiddet ölçeğinde fiziksel şiddetin

“0” olduğu nokta). Bu kadınlar aranarak projeye katılım için Vakfa davet

edilmişlerdir. Projeye katılmayacağını söyleyen kadınların evlerine gidilerek yüz

yüze görüşmeler yapılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda projeye, 26 kadın

katılmıştır. Ancak projenin katılımcılar tarafından yapılan olumlu bildirimlerin

duyulmasından, faaliyetlerinin başlamasından, afişlerin asılmasından sonra katılımcı

sayısı 40’a çıkmıştır. Katılım konusunda başlangıçtaki varsayım doğrulanmıştır.

Türkiye’de şiddet üzerine yapılan çalışmalar salt kadını hedef almaktadır. Bu

projeyle şiddet uygulayan erkekler de, çalışmalara dâhil edilmiştir. Kadınların

çalışmalara katılmalarına koşut olarak erkeklerin bundan kaçınacakları

varsayılmıştır. Bu nedenle şiddetin yoğun yaşandığı evlerde erkeklerle kadının isteği

ve talebi doğrultusunda bağ kurulması ve Sosyal hizmet uzmanlarının ve

psikologların evde ya da başka mekânlarda onlarla şiddet üzerine tekli görüşmeler

yapması planlanmıştır. Bu görüşmelerin ana dayanak noktası şiddete başvurmayı

“haklı çıkaran” gerekçelerin ortaya konulması, toplumsal cinsiyet rollerinin

erkekler tarafından sorgulanmasının sağlanması olarak düşünülmüştür. Aynı çalışma,

şiddetin ‘haklı’ görülmesinin nedenleri, kadınlar için de tekrarlanması planlanmıştır..

Böylelikle şiddeti “onaylanır” kılan bu söylemlerin karşıtları oluşturulabilecek ve

bunların tartışılması sağlanacaktır.

Kadınların 6’sı eşleriyle görüşülmesini istemiş bu eşlerden 4’ü görüşmeyi

kabul etmiş, 3’ü ile görüşmelerin sürekliliği sağlanmıştır. Erkek katılımının

12

beklenenden aşağı gerçekleşmesi proje oluşturma sürecinde ortaya konulan

kaygıların varsayılandan daha güçlü olduğunu göstermektedir.

Proje çerçevesinde çocuklarla da çalışma yürütülmüştür. Çocuğun projede yer

alması bir sonraki kuşağın şiddeti daha az kullanması,-daha az onaylamasını

sağlamak ve eğer şiddete uğradı ya da tanıklık ettiyse etkilerinin azaltılması için

öngörülmüştür.

3.4 Proje Süresince Gerçekleştirilen Çalışmalar

Eğitim çalışmaları: Güçlenme eğitimi, alkolizmle ilgili bilgilendirme, ilk

yardım eğitimi vb.

Psikolojik destek hizmetleri

Psikiyatr hizmetleri

Psiko-drama

Yaratıcı drama,

Grup çalışmaları (paylaşım toplantıları, konulu tartışmalar, spot film ve

sinema filmleri gösterimleri ve değerlendirilmesi, vb.)

Çocuk çalışmaları (çocukla görüşmeler, eğitim desteği, okulla işbirliği, vb.)

Erkek çalışmaları

Bilgisayar eğitimi

Sosyal aktiviteler

13

II. Bölüm

1. Proje Değerlendirme Yöntemi

Değerlendirme çalışması sadece kadınlar üzerinden yapılmıştır. Çocukların

değerlendirme çalışmasına katılması yöntem sorunları nedeniyle tercih edilmemiştir.

Erkek katılımcılar ise görüşmekten uzak durmuşlardır.

Proje değerlendirmesinde;

Katılımcılarla derinlemesine görüşmeler yapılmış, böylelikle katılımcıların

yaşamlarında ortaya çıkan değişikliklere/dönüşümlere ilişkin izlenimleri

yansıtılmıştır. Ayrıca proje çalışmalarının etkilerine ilişkin uzmanların görüşleri de

alınmıştır.

Veri toplama araçları;

1. Derinlemesine görüşmeler

2. Psikologlarla ve sosyal hizmet uzmanlarıyla görüşme

Örneklemin belirlenmesi;

Proje katılımcılarından 25 kadın değerlendirme sürecine katılmıştır. Her

biriyle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu kadınların ortak özelliği projenin

başlangıç aşamasından itibaren tüm faaliyetlerine katılmış olmalarıdır.

Proje katılımcılarının 5’ i Vakfın farklı faaliyetlerine katılırken, 20’si ilk defa

bu çalışmayla vakıfla tanışmışlardır. Çalışma süresince de başka bir kurumun

herhangi bir faaliyetine katılmamışlardır. Özetle katılımcıların %80’i daha önce

herhangi bir projeye ya da toplum merkezi çalışmasına katılmayan kadınlardan

oluşmaktadır. Bu nedenle proje katılımcılarında meydana gelen tutum ve davranış

değişimlerinin proje faaliyetleri sonucunda oluştuğu kabul edilecektir.

2. Derinlemesine Görüşmelerin Değerlendirilmesi

Bu bölümde derinlemesine görüşmelerden elde edilen sonuçlara dayanarak

projenin katılımcıların bilgilenme, tutum değiştirme ve örgütlenme kapasiteleri ile

şiddet algısı, toplumsal cinsiyet, aile bireyleri ve çevreyle ilişkiler, toplumsal

kaynaklara yaklaşımlarında yarattığı değişim ele alınmıştır. Derinlemesine

14

görüşmeler yapılırken uzmanlara yol göstermesi için sorular ve kontrol listesi

oluşturulmuştur. Kontrol listesini ekte görebilirsiniz.

Kadınlara yöneltilen sorular:

Şiddeti nasıl tanımlarsınız? Katıldığınız bu çalışma sonrasında şiddet

sözcüğünün bildiğiniz anlamında bir değişiklik oldu mu? Eski

düşüncelerinizle, şu anki düşünceleriniz arasında fark var mı?

Hangi çalışmalar sizde nasıl bir değişim yarattı? Nasıl yararlandınız?

Çalışma sonrası çevrenizle ilişkilerinizde değişiklik oldu mu? Nasıl?

Çevrenizdekilerin davranışlarında size karşı değişiklik oldu mu? Nasıl?

Sabah komşunuz kapınızı çaldı, gözü şişmiş “yine dövdü beni, ne yapacağım

ben, bana yol göster” dedi. Ne yaparsınız? Nerelerden yardım-destek almasını

söylersiniz.?

Siz ya da yakın çevrenizden birisi şiddet gördüğünde ne yapacağınızı hangi

konularda nerelerden yardım/destek alacağınızı biliyor musunuz?

Açıklayınız.

“Evin reisi erkektir ve istediği her şey yapılmalıdır.” Cümlesi ile ilgili

düşünceleriniz nelerdir?

“ Bazı durumlarda kadın şiddeti hak eder” cümlesi ile ilgili düşünceleriniz

nelerdir?

Sizce erkeğin görevleri nelerdir?

Sizce kadının görevleri nelerdir?

Evin dışında çalışmak konusunda ne düşünüyorsunuz?

Aile içi şiddetin ortadan kalkması ne ile mümkündür? Ne yapılırsa şiddet

azalır/yok olur?

Şiddet konusunda danışmanlık yol göstericilik nerelerden sağlanmalı? Bu

rolü/görevi kimler yürütmeli?

Buraya geldiğiniz sürece en fazla hoşunuza giden şey ne idi?

Buraya geldiğiniz sürece eksik veya yanlış gördüğünüz şeyler oldu mu?

Sizce ne yapılsa buradaki çalışmalar daha iyi yapılabilir?

Eklemek istediğiniz bir şey var mı?

15

3. Değişim Göstergeleri

3.1 Bilgilenme

Proje süresince kadınların şiddet, şiddet türleri, şiddete maruz

kalındığında destek alınabilecek kurumlar, yasal hakları konusunda

bilgilendikleri görülmüştür. Kadınlar hangi kurumlardan destek alınabilir

sorusuna: kadın kuruluşları, kadın danışma merkezleri, aile danışma merkezleri,

karakol, baro, kadın sığınmaevi, ALO 183 cevaplarını vermişlerdir. Kadınların

her biri bu kurumlardan en az ikisinin adını telaffuz etmiştir. Bu hizmetlerin bir

bölümünün devlet tarafından kamusal kaynaklar kullanılarak yerine getirildiği de

katılımcılar tarafından ifade edilmiştir.

Şiddetin, şiddet türlerinin bilinmesi; proje öncesinde sadece fiziksel

şiddeti tanımlayan kadınların duygusal, cinsel ve ekonomik şiddeti

tanımlamaları, şiddete karşı kurumsal destek mekanizmalarının kadınlar

tarafından bilinir olması, projenin bilgilenme anlamında önemli katkılarındandır.

Katılımcılarda bilgilenmeye ilişkin önemli gelişmeler görülmüştür.

3.2 Tutum Değiştirme

Proje katılımcılarında kadına yönelik aile içi şiddet, kendi benliğini

algılayış, çevresine, eşine ve çocuklarına, şiddete maruz kalan diğer kadınlara

yaklaşımda, evin dışında çalışmaya ilişkin tutumlarında değişim olduğu

görülmüştür.

Kadınlar başlangıç aşamasında şiddete maruz kalan kadına ilişkin

olumsuz tutumlar takınabildiklerini (şiddeti haklı görme gibi) söylerken

çalışmayla birlikte bunun değiştiğini ifade etmişlerdir. Kadınların çoğunda

meydana gelen bu tutum değişimine rağmen “bazı durumlarda kadın şiddeti hak

eder” yargısına katılan bir katılımcıya da rastlanmıştır.

Kadınlar proje süresince kendi benliklerinin, birey oluşlarının farkına

varmışlardır. Ancak bu durum evde sorun yaşamalarını da beraberinde

getirmiştir. Katılımcılardan biri “bildiğim şeyleri hayata geçirmekte

zorlanıyorum, istediğim gibi olmuyor” cümlesini kurmuştur.

Bilgilenme tüm kadınlarda tutum değişikliklerini beraberinde

getirmemiştir. Kadınlardan biri erkeğin evin reisi olduğu düşüncesine

16

katılmadığını ifade etmiş ancak pratikte bunu uygulamasının, buna uygun

davranmasının mümkün olmadığını da eklemiştir.

Çocuklara ilişkin tutum değişimi ise tüm katılımcılarda görülmüştür.

Kadınlar projeyle birlikte çocuklarına şiddet uyguladıklarının ayırdına

vardıklarını ifade etmişlerdir.

Katılımcılarda şiddete maruz kalan kadınlara destek olma bilinci de

gelişmiştir. Kadınlardan biri komşusunun şiddet gördüğü ortamdan

uzaklaşmasına yardımcı olurken, bir diğeri kız kardeşine, şiddet uygulayan eşten

ayrılma sürecinde destek olmuştur. Kadınların öğrendiklerini çevrelerine,

komşularına aktarımlarında tutum değişikliği oluşmuştur. Özetle proje, kadın

dayanışmasının güçlenmesine yardımcı olmuştur.

Katılımcıların çalışmaya son derece önemli bir anlam yükledikleri

görülmüştür. Kadınlar aile içi şiddet ile ekonomik yoksunluk arasında doğrudan

bir ilişki kurmaktadır. Çalışmanın şiddetten kurtulmayı beraberinde getireceği

düşünülmektedir. Proje katılımcılarından 4’ü proje süresince işe girmiştir. 2’si ise

aktif olarak iş aramaktadır. Çalışmaya yüklenen bu olumlu role rağmen

kadınların hala kendi çalışmalarını ikincil gördükleri, ekonomik kazanımları için

eve-eşlerine “yardım etme” “destek olma” “katkı sunma” kavramlarını

kullandıkları gözlemlenmiştir.

Katılımcıların şiddete maruz kalan kadınlara danışmanlık hizmeti veren

kurumlara ilişkin de olumlu tutumları söz konusudur. Ancak kadınlarda

karakollara ilişkin olumsuz bir algılayış söz konusudur. Katılımcılardan dördü

şiddete maruz kalan kadını asla karakola yönlendirmeyeceğini ifade etmiştir.

Katılımcılardan biri projeye katıldıktan sonra kendisini ve kızını çok

örseleyen şiddet ortamından uzaklaşmak üzere oldukça önemli bir adım atarak

kadın sığınmaevine gitmiştir.

3.3 Mücadeleye Katılım, Örgütlenme

Kadınların aile içi şiddete mücadelede örgütlü davranma konusunda

sınırlı bir mesafe kat ettikleri gözlemlenmiştir. Çalışma süresinin kısalığı

nedeniyle önceliğin şiddetin travmatik etkilerinin ortadan kaldırılmasına

verilmesi, kadın hareketi ve örgütlenmesine ilişkin deneyimlerin

içselleştirilmesinin, deneyimlerden sonuçlar çıkarılmasının zaman içinde

mümkün olması bunun en önemli nedenleridir.

17

3.4 Şiddet Algısı

Proje etkinliklerine katılan kadınlarda şiddet algısında değişiklik olup

olmadığını belirlemek için sorulan sorulara verilen yanıtlar değerlendirildiğinde;

katılımcıların şiddet algısında değişiklik olduğu gözlemlenmiştir.

Yanıtlara bakıldığında, katılımcıların önceden yaşadıkları ve

isimlendiremedikleri şiddet türlerini isimlendirmeyi öğrendikleri görülmektedir.

Önceden yalnızca fiziksel şiddeti, şiddet olarak algıladıklarını, proje etkinliklerine

katıldıktan sonra duygusal, psikolojik, ekonomik şiddetin ayırdına vardıklarını ifade

etmişlerdir.

Fark ettikleri şiddet türlerini, psikolojik şiddet, sözel şiddet, cinsel şiddet,

ekonomik şiddet olarak sayabilmişler ve etkilerine ilişkin yorumlar yapmışlardır.

Katılımcıların şiddeti kendi ifadeleriyle anlatmaları ise aşağıdaki cümlelere bakılacak

olursa çok çarpıcı olmuştur:

“Bir insanın özgürlüğünü kısıtlamak, dediğini yaptırmak,

karşısındakini ezmek, söz hakkı tanımamak, hakaret etmek, illa ki dayak

değil.

Dayağın acısı gider ama sözün acısı gitmiyor.”

“Cinsel şiddet; taciz, tecavüz, evli karı-koca arasında olsa bile!

“Karşısındakini ezmeye çalışmak.”

“… Parasızlık, açlık, yalvararak 1 lira istemek.”

“Zorla bir insana ne yaptırıyorlarsa şiddettir”

Kadınlar kendilerine uygulanan şiddet kadar, kendilerinin de çocuklarına

şiddet uyguladıklarını fark etmişler ve davranışlarının kabul edilemez olduğunu

düşünmeye başlamışlardır.

“Psikolojik şiddeti kendim de çocuklarıma yaptığımı

bilmiyordum.”

Şiddetin yaygınlığına ilişkin bilgi sahibi olmuşlardır. Önceden şiddetin

düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerde görüldüğü ve çalışmayan kadınlara

uygulandığına ilişkin inanç değişerek,

“Şiddeti zengin olsun kültürlü olsun herkesin yaşadığını

öğrendim” ifadesindeki biçime dönüşmüştür.

18

Bilgilenmenin etkisiyle şiddetin normal olmadığı anlaşılmıştır.

Katılımcılar, şiddetin katlanmak zorunda oldukları bir yaşam biçimi

olduğu inancından uzaklaşmışlar ve şiddetsiz ortamda yaşamak için bir çaba

içerisine girmişlerdir.

“Yaşadığım şiddeti kabulleniyordum. Şimdi kendimi

savunabiliyorum.”

Daha önce şiddeti hak edecek davranışlardan söz eden katılımcılarda, hiçbir

şeyin şiddeti haklı göstermeyeceği bilinci oluştuğu görülmüştür. Sadece bir katılımcı

kimi zamanlarda şiddetin hak edilebileceğini ifade etmiştir.

Katılımcılarda ailedeki her bireyin karar mekanizmalarına katılması gerektiği

konusunda bir bilinç oluşmuş ve bu bilincin uygulamaya dönüşmesi konusunda çaba

harcamaya başladıkları görülmüştür.

Sorunların çözümü ya da ailece yapılacak bir etkinlik için konuşarak birlikte

karar vermek gerektiğini öğrendiklerini ifade etmişlerdir.

Katılımcılar şiddetin nedenlerini açıklarken toplumsal yapı ve kültürün,

erkeklerin bakış açılarını belirlediği ve erkeklerin bakış açısını değiştirmek gerektiği,

bunu sağlamanın yolunun erkek eğitimi olduğunu ifade etmişlerdir. Toplumsal

yapının çekirdek aileye büyüklerin müdahale etmesine de yol açtığı söylenmiştir. Kız

ve erkek çocuklar arasında kızların aleyhine ayrımcılık yapılmaması ve erkeklerin

eşlerine ve çocuklarına değer vermesi gerektiği ifade edilmiştir.

Şiddetin en önemli nedenlerinden ve şiddeti artıran etmenlerden biri olarak da

ekonomik sorunları göstermişlerdir.

Ailedeki ilişkilerin saygı çerçevesinde olması gerektiği, ailedeki herkesin

iletişim becerilerinin gelişmesi ile ilişkilerin olumlu olacağı söylenmiştir.

Görüşmelerde katılımcılar tarafından, ailede şiddete tanık olmanın, televizyon ve

internette şiddet içeren görüntüler görmenin, çocuğu şiddete yönelteceği ve gelecek

yaşantısında aile içinde şiddet uygulamasına neden olacağına da dikkat çekilmiştir.

Bazı katılımcılar şiddeti artıran etmen olarak alkolizmi göstermişlerdir.

Katılımcılar şiddetin önlenmesi için eğitimin, ana baba okulunun ve evlilik

okulunun altını çizmişlerdir.

Katılımcılarda aile içi ilişkilerin ve aile içi şiddetin özel, dokunulmaz bir alan

olduğuna ilişkin inancın değiştiği, aile içi sorunların çözümünde, dışarıdan

19

müdahalenin gerekli olduğu ve kabul edilmesi gerektiği konusunda algı değişikliği

oluşmuştur.

Dışarıdan müdahale gerektiğinde müdahale edebilecek kurumlar hakkında

bilgi edindikleri, devlet desteğinin önemi, müdahale edecek kişilerin uzman personel

olması (SHU, psikolog, avukat. vb. ) ve sosyal desteğin olması önemli bulunmuştur.

3.5 Toplumsal Cinsiyet Rollerine Yaklaşım

Katılımcıların toplumsal cinsiyet rolleri üzerinde düşündükleri ancak

olageleni-varolanı hala kabul etme eğiliminin güçlü olduğu görülmüştür. Buna

rağmen toplumsal cinsiyet rollerine yaklaşım konusunda sınırlı da olsa değişiklikler

oluşmaya başladığı gözlemlenmiştir.

Derinlemesine görüşmelerde;

Katılımcıların ‘Erkek evin reisidir’ cümlesine itiraz ettikleri ve ‘eşitiz’

dedikleri görülmüştür. Yine ekonomik güç ile evin reisi olmak arasında doğru

orantılı bir ilişki kurulduğu gözlemlenmiştir. Ekonomik gücü elinde bulunduranın

evde söz sahibi olduğu ifade edilmiştir.

Bu tespitlere rağmen katılımcıların ailenin ekonomik yükünü taşıma

konusundaki görüşlerinde fazla bir dönüşüm olmadığı gözlemlenmiştir.

Katılımcıların büyük çoğunluğu ailenin ekonomik yükünü taşımayı kocanın yerine

getirmesi gereken bir görev olarak algılamaktadır. Erkeklerden eve bakması ve

sorumluluklarını bilmesi beklenmektedir. Daha önce ev işlerinin sadece kadının

görevi olduğunu düşündüklerini söyleyen kadınlar artık eşlerinin de katılımının

gerektiğini belirtmişlerdir. Bunun dışında erkeklerden beklentiler;

—Aile ile eş ilişkilerini dengede tutmalıdır,

—Saygılı ve sevgili olmalı, çocuklarına karşı sorumluluklarını

yerine getirmelidir,

—Sosyal Sorumluluklarını bilmeli(hediye, aile ziyaretleri, okul ve

hasta ziyaretlerini, vb),

—Ev işlerini paylaşmalıdır,

cümleleri ile ifade edilmiştir. Katılımcıların erkeklere yükledikleri rollerin

olagelenin-varolanın etkilerini üzerinde taşıdığını söylenebilir.

Kadınların kendi rollerine ilişkinde olageleni-varolanı büyük ölçüde

benimsedikleri görülmüştür. Geleneksel rollere ilişkin önemli değişim kriterlerinden 20

biri çalışmaya yaklaşımdır. Katılımcılardan 6’sı kadınların evin dışında çalışması,

erkeklerle eşit sorumluluk alması, gerektiğini söylerken, 4’ü kadınların dışarı da

çalışarak eşine yardım etmesi gerektiğini ifade etmiştir. Kadının çalışması “yardım”

olarak değerlendirilmiştir. Katılımcılardan biri “İhtiyacı varsa dışarıda çalışmalı

ihtiyacı yoksa çocuğunu rezil etmemek için dışarıda çalışmamalı” ifadesini

kullanmıştır. Katılımcılardan 9’u “ev işlerini yapmanın” kadının temel görevi

olduğunu ifade etmiştir. Bunun dışında, kadına ilişkin,

Annelik görevini yerine getirmeli eşine saygılı olmalı

Kendi başına buyruk olmamalı

Sosyal sorumluluklarını yerine getirmeli

Kadınlık görevini yerine getirmeli

Ailenin bütünlüğünü sağlamalı

Kocasına hizmet, hürmet etmeli,

gibi cümleler kurulmuştur.

Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin en önemli değişim kız-oğlan çocuk ayrımı

noktasında yaşanmıştır. Tüm katılımcılar proje öncesinde kız ve oğlan çocuklarına

farklı davrandıklarını, kızlara ayrımcılık uyguladıklarını, baskı altına aldıklarını

söylemiş ancak bunun değişmeye başladığını da ifade etmişlerdir.

Genel olarak toplumsal cinsiyet rollerine yaklaşımda çelişkiler olduğu

söylenebilir. Bir taraftan ekonomik bağımsızlığın kadınlar için çok önemli olduğu

söylenirken diğer taraftan “çalışmak” büyük bir çoğunluk tarafından ikincil

görülmektedir. Yine bir yandan “evin reisi erkektir” yaklaşımına karşı çıkılırken,

ekonomik güç ile karar verme (reis olma) arasında doğrudan ilişki kurulurken diğer

yandan hem “eşitiz” denilmekte hem de para kazanmak, eve bakmak erkeğin

sorumluluğu olarak görülmektedir.

3.6 Kendi Benliğine İlişkin Değişimler

Kadınların kendilerine, benlik algılayışlarına ilişkin olumlu değişimler

gözlemledikleri ortaya çıkmıştır. Aşağıda bu değişime örnek ifadelere yer verilmiştir.

“Cesaretim geldi, evden uzaklaştırma aldırdım, sığınmaevine gittim,

boşanma davası açtım, çok farklı oldu”

21

“Kendime güvenim geldi, sosyal faaliyetlere katılım konusunda ilerleme

oldu”

“Kendi varlığımın farkına vardım”

“Güçlendim”

“Sosyal çevrem oluştu, diyalog kurmayı öğrendim”

“Değişik insanların dertlerini paylaşmak bana da çözüm oldu, yalnız

olmadığımızı anladım”

“Paylaşım yaptığım için mutlu oldum”

“Cinsel hayatım daha iyi”

“Kendimi ifade etmeyi ve korumayı öğrendim”

“Hesap verme duygusundan kurtuldum”

“Bastırılmış duygularımı ortaya koymayı öğrendim”

“Haklarını savunuyorum”

Ancak bu olumlu değişimlerin, çatışmalar yaşanmasını beraberinde

getirdiği de görülmüştür. Katılımcılardan biri “kendimle çatışma halindeyim nasıl

davranacağımı bilmiyorum çalışmalarda bana verilen değeri evde görmeyince

bocalıyorum… Öğrendiğim şeylerin yıpratıcı etkisi oldu” ifadesini kullanmıştır.

3.7 Çevreyle İlişkilerde Değişim

Katılımcılar genel olarak çevreyle ilişkilerinin olumlu yönde değiştiğini

ifade etmişlerdir. Çoğu öğrendiklerini çevreye yansıttıklarını, çevrelerine

müdahale ettiklerini ifade etmişlerdir. Katılımcılardan biri komşusuna, diğeri kız

kardeşine destek olarak hayatlarının olumlu yönde değişmesine katkı

sunmuşlardır.

Çevrenin tepkilerinde ise farklılıklar gözlemlenmiştir. Katılımcılardan bir

bölümü komşu ve akrabaların başlangıçta projeye katılımına şüpheyle

baktıklarını, sonradan bu şüphenin yerini desteğe bıraktığını ifade etmişlerdir.

Çevreyle ilişkilerde sorun yaşandığı da belirtilmiştir. Kadınlardan biri

“öğrendiklerimi çevremdekilere yansıtmakta sıkıntım var “ ifadesini kullanmıştır.

Proje, kadınların çevreye yaklaşımlarında da değişimler yaratmıştır.

Katılımcılardan biri sosyal çevresini değiştirdiğini daha seçici olduğunu ifade

ederken bir diğeri “ev ziyaretleri, komşu, akrabalık anlamsız gelmeye” başladı

22

ifadesini kullanmıştır. Katılımcılardan ikisi akrabalarıyla ilişkilerinin olumsuz

etkilendiğini, biri ise kayınvalideyle ilişkisini sınırlandırdığını ifade etmiştir.

Projeyle birlikte geleneksel ilişki ağında değişimler yaşandığı söylenebilir.

3. 8 Aile Bireyleriyle İlişkiler

Çocuk: Katılımcılar, proje boyunca öğrendiklerinin etkisiyle, günlük

hayatta çok farkında olmadan çocuklarına şiddet uyguladıklarının ayırdına

vardıklarını belirtmişlerdir. Katılımcılardan üçü şiddetin ortadan kalkması için

çocukların yetiştirilmesine önem verilmesi, ailede şiddet olmaması gerektiğini

söylemiştir.

Katılımcılar, kendilerinde var olan kız ve oğlan çocuklarına ilişkin

ayrımcı tutumlara ilişkin farkındalık oluşturduklarını söylemişledir. Tüm

katılımcılar çocuklarına davranışlarını gözden geçirdiklerini ifade etmişlerdir.

Kadınların tamamına yakını çocuklarıyla ilişkilerinin düzeldiğini, çocukla

iletişim kurma becerilerinin geliştiğini, çocuklarının da haklarını savunmaya

başladıklarını belirtmişlerdir. Sadece katılımcılardan biri çocuklarının kendisine,

olumlu bir anlam katmadan, “sen değiştin” dediğini ifade etmiştir.

Katılımcılar, çocuklarının okul başarısının da olumlu yönde etkilendiğini

söylemişlerdir.

Eş-koca: Erkeklerin kadındaki değişime tepkisi genellikle olumlu

olmuştur. Katılımcılardan biri eşinin-kocasının, düşüncelerini, tepkilerini ifade

etmesini olumlu karşıladığını ve kendisini daha fazla desteklediğini ifade

etmiştir. Yine başlangıçta eşinden gizli projeye katılan bir kadın sonrasında bunu

açıklamış, ardından alkol sorunu olan eşini de projeden destek alması için ikna

etmiş ve sonuçta eşi alkol kullanımını bırakmıştır. Bir başka kadın kendisinden

sonra eşinin de psikolojik destek almaya başladığını belirtmiştir. Projeye

katıldıktan sonra kızı ile birlikte sığınmaevine giden bir kadının eşi, onların

yokluğunda yaşadığı olumsuzluklardan sonra önemli değişim göstererek

yaptıklarının yanlış olduğunu anladığını ifade etmiş ve birlikte yaşamaya

başlamışlardır.

Katılımcılardan üçü eşiyle ilişkilerinde olumsuz etkilenmeden söz

etmiştir.

Projenin başlangıç aşamasında eşiyle çok iyi bir ilişkileri olduğunu

söyleyen bir katılımcı, proje süresince gösterdiği değişimin eşini olumsuz

23

etkilediğini ve eşinin daha önce kullanmadığı “evin reisi benim” cümlesini

kullanmaya başladığını ifade etmiştir. Katılımcı evdeki gerilimden dolayı son

dönemlerde proje etkinliklerine katılmamayı tercih etmiştir.

Olumsuzluk belirten diğer katılımcı “eşim soğuk davranıyor” derken,

sonuncusu “eşim karar vermemden rahatsız oluyor” cümlesini kullanmıştır.

3.9 Şiddet Olayı ile Karşılaştığında Ne Yapılacağına İlişkin Bilinç

Katılımcıların şiddete maruz kalındığında başvurulacak kurumlarla ilgili

bilgi sahibi olduğu gözlemlenmiştir. Katılımcılar;

“Sosyal destek almanın önemini algıladım”.

“Şiddete katlanmamak için çalışmak gerektiğini anladım”.

“Şiddetten kurtulma konusunda cesaretlendim (evden

uzaklaştırma alma, sığınmaevine gitme, boşanma davası açma) ve harekete

geçebileceğimi düşünüyorum.”

“Önceden susardım, şimdi cesaretlendim.”

“Karakol, adli tıptan rapor, Adliye Ankara Barosu Kadın

danışma Merkezi, Çankaya Belediyesi Kadın Danışma Merkezi, Çankaya

Belediyesi Kadın sığınmaevi, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı, Alo 155, Alo

183, Devlet kurumları, komşular, aile danışma merkezleri, vb. yerlere

gidebileceğimi, arayabileceğimi biliyorum”

Bir katılımcı soruna ilişkin kendi çözümünü şu cümle ile

açıklamıştır:

“Evliliği sürdürmek istemiyorsa mahkemeye gitsin, evliliği sürdürmek

istiyorsa Vakfa gitsin.”

3.10 Bir Başka Kadın Şiddete Maruz Kaldığında Gösterdiği Tepkideki

Değişim

Bir başka kadın şiddete uğradığında takınılan tutum kadın bakış açısının

ve kadın dayanışmasının ne ölçüde oluştuğunu göstermek açısından önemlidir.

Katılımcıların şiddete uğrayan kadın için yol gösterici olma bilinci, yardım etme

sorumluluğu kazandığı görülmüştür. Katılımcılardan biri bir kadın şiddete maruz

kaldığında “dinlerim, derdini anlarım” ifadesini kullanmıştır. Bir diğeri “Eve

buyur ederim, yediririm, sırayla kurumlara götürürüm” cümlesiyle düşüncelerini

24

ifade etmiştir. Şiddete maruz kalan kadınları yönlendirecekleri kurumlar da

katılımcılar tarafından sıralamıştır.

Katılımcılara hiçbir kurumla ilgili doğrudan soru yöneltilmemiştir. Buna

rağmen dört katılımcı eğitimler sırasında karakola gitmeleri gerektiğini

öğrendiklerini ama karakola gitmeyeceklerini hiçbir kadını da

yönlendirmeyeceklerini ifade etmişlerdir. Karakola giden iki kadın ise hiçbir

yarar görmediklerini bir daha gitmelerinin bir anlamı olmayacağını

söylemişlerdir. Diğer katılımcılar karakola ilişkin deneyimlerini aktarmamış,

herhangi bir yargıda bulunmamışlardır.

Bunların dışında katılımcılardan biri kadını sığınmaevine

yönlendireceğini, bir diğeri kadının eşi alkol alıyorsa alkol tedavisinden

bahsedeceğini belirtmiştir.

3.11 Proje Etkinliklerinin Değerlendirilmesi

Katılımcılar yapılan çalışmalar sırasında kendilerini birey olarak önemli

ve özel hissettiklerini belirtmişlerdir.

Kendileri için zaman ayıran (randevulu) uzmanlar sayesinde mutlu

olduklarını sürekli ifade etmişlerdir. Proje çerçevesinde verilen tüm hizmetlerin

yararlı olduğunu belirtmişlerdir. Buna ek olarak katılımcılardan dördü özellikle

psiko-drama çalışmalarının kendilerini sarstığını, kendilerini tanımalarına

yardımcı olduğunu ve çok yararlandıklarını söylemişlerdir.

Evlerinde çocukları tarafından bilgisayara

yaklaştırılmayan/dokundurulmayan kadınların bilgisayarı kullanabilmeleri hatta

e-posta adresleri edinerek birbirleri ile haberleşmeleri ‘rüyamda görsem

inanmazdım’ tümcesi ile ifadelendirilmiştir.

Katılımcılar aile içi şiddetin son bulması için erkeklerin benzer

eğitimlerden geçmesi gerektiğini söylemişlerdir. Erkekler değişmedikçe sorunun

çözülmeyeceğini ifade etmişlerdir.

3.12 Öneriler

Katılımcıların büyük çoğunluğu çalışmaların önümüzdeki yıllarda da aynı

ekiple sürmesi konusunu dile getirmişlerdir. Öneriler aşağıda özetlenmiştir:

Projenin/Çalışmaların sürmesi

25

Değişik konularda doktorlar/sağlıkla ilgili/ilkyardım konularında

uzmanlarca bilgilendirme çalışmalarının sürmesi

Ekonomik güçlenmeye katkı sağlayacak etkinlikler düzenlenmesi

Eşlerin de bu tür çalışmalara katılımı için ortamlar

hazırlanması/çalışmalar yapılması

Boş vakit değerlendirme çalışmaları yapılması (Yemek kursları

verilmesi, dikiş kursu açılması)

Sosyal aktiviteler düzenlenmesi (konser, gezi, tiyatro)

Saz kursu açılması

Yaratıcı dramının devam etmesi

Kadınlar için İngilizce kursu açılması

Bilgisayar kurslarının devam etmesi

Daha çok kişiye ulaşılması

Vakıftaki aktivitelerin duyurusunun iyi yapılması.

26

Sonuç

Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı (ÇKGV) projenin uygulandığı bölgede

kadının insan hakları ve yoksullukla baş etme konularında on yıldan bu yana

çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmalar sırasında kadınlarda şiddet algı düzeyi ve

yaşadığı şiddeti başkaları ile paylaşarak çözüm yolları arama konularında bilgi

eksikliği olduğu ortaya çıkmıştır. “Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor” projesi bu

sonuçların üzerinden hayata geçirilmiştir.

Proje belli bir bölgede, Mamak’ta ve kısa süreli, 18 ay boyunca,

uygulanmıştır. Sürdürülebilirliği ÇKGV’nin olanakları ölçüsünde mümkün olacaktır.

Son yıllarda STK’ların yanı sıra, devletin de kadına yönelik aile içi şiddet konusunda

çalışmalar yaptığı gözlemlenmektedir. Proje bazında yapılan bu çalışmalar olumlu

deneyimler biriktirmesine, sorunu ve çözümlerini konuşulur kılmasına, farkındalık

yaratmasına rağmen, belirlenmiş bir süreyle sınırlandırılmaları, proje bitimiyle

finansal sürdürülebilirliğin sağlanamaması gibi olumsuzlukları da içinde

barındırmaktadır. Bu nedenle kadınların toplumsal cinsiyet rolleri konusunda bilinç

yükseltme/farkındalık çalışmalarının devletin kalkınma planlarında yerini alması,

yaygınlaştırılması gerekmektedir.

Kadına yönelik aile içi şiddetle mücadele sistematik ve uzun vadeli

çalışmaları gerektirmektedir. Ancak ilk etapta, şiddete maruz kalan kadının “çaresiz”

olmadığını, gidebileceği güvenilir bir mekânın olduğunu bilmesi önemlidir. Bunun

için şiddete uğrayan kadınlara psikolojik destek ve sağlık hizmetlerini sunan, hukuki

konularda destekleyen, kadınların istihdam edilebilirliğini kolaylaştıran ve kadınla

birlikte gelen çocuklarına her türlü olanağı sağlayan sığınma evlerinin açılması

sağlanmalıdır.

Umarız bu çalışma şiddetsiz bir dünya yaratma idealine azda olsa katkı

sunmuştur.

27

Ekler

Ek 1: Şiddet İlk Görüşme Formu

“Şiddet Artık Bu Evde Yaşamıyor” Projesi

Görüşmeyi yapanın adı-soyadı

Görüşme tarihi

(DİKKAT! Görüşülecek kişinin evli ve ilköğretim çağında çocuğu olmasını tercih ediniz. Görüşülecek kişiye, bilgilerin gizliliğinin esas olduğunu başlarken açıklayınız.)

1. Görüşmenin yapıldığı yere ilişkin bilgilerGörüşülen kişinin adı-soyadı

(Adının yazılmasını istemiyorsa yazmayınız.)

İli: İlçesi:

Ankara…………………………….

Mahalle

(Kendisine ulaşılabilir)AdresTelefon Ev: ……………………………

Cep: …………………………..İş: …………………………….

(Bu noktaya geldiğinizde Ek-1’deki hanehalkı tablosunu doldurmaya geçiniz. Sonra soruları ve şiddet ölçeğini doldurunuz.)

2. Kaç yıldır evlisiniz? ......................

3. Size göre eşinizle ilişkiniz nasıldır?1 Çok kötü / kötü 2 Normal (fena değil) 3 İyi / çok iyi

4. DİKKAT! Görüştüğünüz kişiye, bu ölçeğin yaşamakta olduğu şiddeti anlayabilmemiz için hazırlandığını, doğru-yanlış cevap diye bir şeyin söz konusu olmadığını belirtiniz.)

Asla Nadiren Ara sıra

Sık sık Çok sık

1. Eşim beni küçümser2. Eşim saçma arzularına itaat etmemi ister3. Eşim eğer ona çok içtiğini söylersem kabalaşmaya ve kızmaya başlar4. Eşim beni hoşlanmadığım ve sevmediğim cinsel davranışlarda bulunmaya zorlar5. Eşim eğer akşam yemeği, ev işi veya çamaşır yıkama vb. işler vaktinde yapılmazsa çok sinirlenir.6. Eşim kıskançtır ve arkadaşlarımdan kuşkulanır7. Eşim bana yumruk atar

28

8. Eşim bana çirkin olduğumu ve çekici olmadığımı söyler9. Eşim kendisi olmaksızın gerçekten başarılı olmayacağımı veya kendime bakamayacağımı söyler10. Eşim bana kendisinin özel hizmetçisiymişim gibi davranır11. Eşim başkalarının önünde bana hakaret eder veya beni utandırır12. Eşim eğer kendisinin fikrine katılmazsam çok tepki gösterir13. Eşim beni silahla tehdit eder14. Eşim evimizi idare etmek için yeterli parayı vermede cimri davranır15. Eşim zekamı küçümser16. Eşim çocuklara bakmam için evde kalmamı ister.17. Eşim beni hastaneye başvurmamı gerektirecek kadar kötü döver18. Eşim çalışmamamın veya okumamamın daha iyi olacağını düşünür19. Eşim iyi huylu bir insan değildir20. Eşim kadın arkadaşlarımla toplanmamı istemez21. Eşim ben isteyeyim veya istemeyeyim cinsel beraberlik ister.22. Eşim bana bağırır ve azarlar 23. Eşim yüzüme ve başıma vurur.24. Eşim içtiği zaman kötü davranmaya başlar.25 Eşim bana emirler verir26. Eşimin duygularıma saygısı yoktur27. Eşim bana zorba gibi davranır 28. Eşim beni tehdit eder 29. Eşim bana aptalmışım gibi muamele eder30. Eşim bana, beni öldürmek istermiş gibi davranır

5. Evliliğinizi düşünün. Sizce evliliğinizde yaşanan kötü/üzücü olaylar, gerginliklerin en önemli iki nedeni nedir?

1……………………………………………………………………………………2……………………………………………………………………………………

6. Sizce eşiniz size şiddet uyguluyor mu?1 Hayır (ölçek formundaki cevaplar Asla ise 13. soruya geçiniz)2 EvetEvet ise ne(ler) yapıyor? 1 ……………………………………………………………2 ……………………………………………………………

29

7. Eşiniz size şiddet uyguladıktan sonra nasıl davranır? (Birden çok işaretleme olabilir)

1 Özür diler2 Hiçbir şey olmamış gibi davranır3 Kendini haklı görür, benden özür dilememi bekler4 Genellikle cinsel ilişkide bulunmak ister5 Diğer (yazınız): …………………………………….

8. Çocuklar eşinizle aranızdaki şiddet olaylarına tanık oluyorlar mı?1. Evet 2. Hayır

9. Çocuklarınız eşinizle sizin aranızdaki kötü olaylardan nasıl etkileniyor?Evet Hayır

Çok kolay korkuyorlar.Sık sık kötü rüyalar görüyorlar.Altını ıslatan çocuğum var.Okulda başarılı değiller.Okuldan kaçıyorlar.İyi arkadaş edinmekte güçlük çekiyorlar. Birbirlerine ve arkadaşlarına şiddet uyguluyorlar.Söz dinlemez hale geldiler.Evde durmak istemiyorlar.Evden kaçtıkları oldu.

Başka bir etki ve sonuç varsa, yazınız: …………………………………………………..

10. Eşinizin çocuklarınıza karşı olumsuz davranışları var mı? 1. Hayır 2. Evet

Evet ise ne(ler)? (ilgili kutulara çarpı koyunuz)Kendisi Eşi

Bağırır, azarlar.Sevgi göstermez.İyi bir şey yaptığında takdir etmez.Vurur, döver.Bakımına, yemeğine, derslerine ilgi göstermez.Çocuklar arasında ayrım yapar.

Başka? (örnek veriniz): …………………………………………………………………..

11. Eşinizden şiddet gördüğünüzde ne yapıyorsunuz? (birden çok şık işaretlenebilir)

Evet Hayır1. Hiçbir şey yapmıyorum. Yatışmasını bekliyorum.1. Bir süre eşimle konuşmuyorum. 2. Bir süre evi terk ettim, başka yerde kaldım.3. Benim ailem araya giriyor, barışıyoruz. 4. Onun ailesi araya giriyor, barışıyoruz.5. Arkadaşlarım bana destek oluyor.6. Komşularım bana yardımcı oluyorlar.7. Eşim özür diliyor, barışıyoruz.

30

8. Barışmak için bana hediye almasını istiyorum.9. Polise başvurdum.10. Hastaneye gittim, rapor aldım.11. Alo 183’ü aradım.12. Toplum merkezine başvurdum. 13. Adliyedeki kadın merkezine başvurdum.14. Kadın danışma merkezine başvurdum.15. Sosyal Hizmetlere başvurdum, sığınmaevine gittim.16. Boşanma davası açtım.

Başka? (örnek veriniz): …………………………………………………………………..

12. Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı’nın çalışmalarına katılarak ailenizdeki şiddeti sona erdirmeyi denemek ister misiniz?

1. Evet 2. Hayır

13. Çalışmalara katılmak üzere Vakfa gelip gitme imkanınız var mı? 1. Evet 2. Hayır (Neden:......................................................................)

14. Aile içi şiddete maruz kalan kadınlar için ne tür hizmetler olmasını istersiniz? (istediklerinin yanına çarpı işareti koyunuz)

1. Bilgi veren yerler olmalı. 2. Ücretsiz psikolojik ve hukuksal danışma imkanı olmalı.3. Gidip kalınabilecek güvenli ve ücretsiz sığınma evleri olmalı.4. Maddi destekler (sosyal yardımlar) olmalı.5. İş bulmasına, çocuklarını ve kendisini geçindirmesine yardımcı olunmalı.6. Çocuklarıyla birlikte kalabileceği ucuz sosyal konut sağlanmalı.7. Çocukları için ücretsiz kreş imkanı sağlanmalı.8. Çocuklarına psikolojik sorunları için ücretsiz destek verilmeli.9. Çocuklarına ücretsiz etüd desteği sağlanmalı.10. Eşine rehabilitasyon imkanı sağlanmalı.

Başka? (Örnek veriniz) ……………………………………………………….

31

15. Hane Halkı Tablosu (aynı evde birlikte yaşayan akrabalar dahil)

No Yakınlık derecesi

Cinsiyeti1. kadın2. erkek

Doğum yılı

Eğitim durumu(*)1. okur-yazar

değil2. sadece okur-

yazar 3. sadece 5 yıllık

ilkokul 4. Ortaokul (8

yıllık ilköğretim) 5. Normal lise 6. Meslek lisesi 7. Üniversite/

yüksekokul 8. daha yüksek

Medeni durum

1. evli; sadece medeni nikahlı

2. evli; sadece dini nikahlı (kuma evliliği dahil)

3. evli; iki nikahı da var

4. birlikte yaşıyor-birlikte oturuyor

5. bekar

İşteki statüsü1. ücretli (İşçi)2. ücretli (memur)3. ücretli (yevmiyeli-gündelikçi)4. ücretli (parça-başı, sipariş vb,

evden çalışan)5. iş arayan işsiz6. iş aramayan işsiz ya da ev kadını7. serbest çalışan- kendi işinde

çalışan ya da esnaf 8. işveren 9. ücretsiz aile işçisi (ailenin

işyerinde/dükkanında ücretsiz çalışan)

10. diğer: ……

Gelir durumu1. kendine ait

geliri var (ücret, kira, kar, faiz, emekli aylığı vs.)

2. sosyal yardım,

3. burs vb bir geliri var.

4. herhangi bir geliri yok

Ortalama aylık geliri(YTL)

1 Kendisi

2 Kocası

3 1.çocuk

4 2.çocuk

5

6

7

(*) Bir eğitim kurumunu ara sınıftan terk edenler, en son mezun oldukları okula göre kodlanacaklardır.

32

16. Görüşmecinin Notları (görüşmeden sonra ilk fırsatta doldurunuz)

- Görüşmeyi nasıl bir yerde/ortamda yaptınız?…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

- Görüşme yaparken başkaları var mıydı? (1) Yok (2) VarVarsa kimler vardı?

……………………………………………………………………………………………………………………

- Görüşmeyi bir kerede tamamlayabildiniz mi? (kesinti oldu ise, nedenlerini, nasıl devam edildiğini açıklayınız)

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

- Görüşülen kişi sorulardan rahatsız oldu mu? İletişimi kesmek istedi mi? Soruları, sizce ne kadar içtenlikle cevapladı?

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

- Hangi soruları kuşku, kızgınlık ve/veya huzursuzlukla karşıladı?…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

- Ailenin sosyo-ekonomik durumu hakkındaki görüşlerinizi yazınız: …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

- Görüşülen kişi hakkındaki izleniminizi yazınız? …………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

- Eklemek istedikleriniz: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………

33

Ek 2

Anket Değerlendirmeleri

1- Şiddet ile erkeğin ve kadının eğitimleri arasındaki ilişki

YANIT VERENLER YANIT VERMEYENLER TOPLAMSizce eşiniz size şiddet uyguluyor mu? 278 92,7% 22 7,3% 30

0100,0

%

EŞİN (ERKEK) EĞİTİM DURUMUEşin Şiddet

Uygulamasını Algılama Durumu

TOPLAM

EVET HAYIROkur-Yazar değil 1 6 7 14Sadece Okur-Yazar 0 4 4 0Sadece 5 yıllık ilkokul 33 84 117 28Ortaokul(8 Yıllık İlköğretim) 12 43 55 22Normal Lise 15 35 50 30Meslek Lisesi 5 17 22 23Üniversite/Yüksekokul 6 17 23 26

TOPLAM 72 206 278 26

KADIN EĞİTİM DURUMU Eşin Şiddet Uygulamasını Algılama Durumu

TOPLAM

EVET HAYIROkur-Yazar değil 5 28 33 (15)Sadece Okur-Yazar 2 6 8(25)Sadece 5 yıllık ilkokul 36 95 131(27)Ortaokul(8 Yıllık İlköğretim) 7 34 41(17)Normal Lise 16 38 54(30)Meslek Lisesi 4 12 16(25)Üniversite/Yüksekokul 8 8 16(50)Daha Yüksek 0 1 1(0)

TOPLAM 78 222 300

2-Şiddet ile kadının çalışması/geliri arasında ilişkiKADININ GELİR DURUMU Eşin şiddet TOPLAM

34

uygulamasını algılama durumu

EVETHAYI

RKendine ait geliri var (ücret, kira, kar, faiz, emekli aylığ 15 47 62 24

Sosyal yardım, 6 25 31 19Burs vb bir geliri var 2 1 3 67Herhangi bir geliri yok 55 149 204 27

TOPLAM 78 222 300

KADININ ÇALIŞMA DURUMUEşin Şiddet

Uygulamasını Algılama Durumu

TOPLAM Oran

EVET HAYIRÜcretli (İşçi) 1 13 14 0,07Ücretli (memur) 5 3 8 0,62Ücretli (yevmiyeli-gündelikçi) 0 3 3 0Ücretli (parça-başı, sipariş vb, evden çalışan) 1 8 9 0,11İş arayan işsiz 9 30 39 0,23İş aramayan işsiz ya da ev kadını 54 154 208 0,26Serbest çalışan- kendi işinde çalışan ya da esnaf 4 4 8 0,5

Ücretsiz aile işçisi (ailenin işyerinde/dükkanında ücretsiz 2 0 2 1

Diğer: 2 7 9TOPLAM 78 222 300

3-Şiddet ile hanehalkı geliri arasındaki ilişki

AİLE AYLIK GELİRİ

Eşin Şiddet Uygulamasını Algılama

DurumuTOPLA

M Oran

EVET

HAYIR

Gelir yok (yardım alıyor belediye vb) 1 8 9 11,1Asgari ücret (417 YTL) 13 32 45 28,8420-750 YTL 22 73 95 23,1751-1100 YTL 20 47 67 29,81101- 1500 YTL 5 15 20 251501 ve üstü 12 33 45 26,6Bilmiyor 5 14 19 26,3

TOPLAM 78 222 300

4- Duygusal Şiddetin algılanışındaki/algılanamayışındaki çarpıcılık,

35

YANIT VERENLER %YANIT

VERMEYENLER % TOPLAM %86 28,7% 214 71,3

% 300 100,0%

*Yanıt verenlerin sayısının 86 olması, ilgili soruya birden fazla yanıt verilebilmesinden kaynaklanmaktadır.

DUYGUSAL ŞİDDET Eşin Şiddet Uygulamasını Algılama

Durumu TOPLAMEVET HAYIR

1 1 85 86TOPLAM 1 85 86

Bu tabloda kadınların duygusal şiddeti algılamadıkları açıkça görülmektedir.

-Şiddet Ölçeği

Eşim beni küçümser

Frequency Percent Valid PercentCumulative Percent

Valid 1 203 67,7 67,7 67,72 26 8,7 8,7 76,33 36 12,0 12,0 88,34 13 4,3 4,3 92,75 22 7,3 7,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim saçma arzularına itaat etmemi ister


Valid 1 227 75,7 75,7 75,72 17 5,7 5,7 81,33 22 7,3 7,3 88,74 14 4,7 4,7 93,35 20 6,7 6,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim benim sevmediğim ve hoşlanmadığım cinsel davranışlarda bulunmamı


Valid 1 249 83,0 83,0 83,02 7 2,3 2,3 85,33 23 7,7 7,7 93,04 10 3,3 3,3 96,35 11 3,7 3,7 100,0Total 300 100,0 100,0

36

Eşim eğer akşam yemeği,ev işi veya çamaşır yıkama vb. işler vaktinde yapılmazsa çok sinirlenir.


Valid 1 216 72,0 72,0 72,02 20 6,7 6,7 78,73 30 10,0 10,0 88,74 13 4,3 4,3 93,05 21 7,0 7,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana yumruk atar


Valid 1 208 69,3 69,3 69,32 29 9,7 9,7 79,03 32 10,7 10,7 89,74 13 4,3 4,3 94,05 18 6,0 6,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana çirkin olduğumu ve çekici olmadığımı söyler


Valid 1 267 89,0 89,0 89,02 5 1,7 1,7 90,73 15 5,0 5,0 95,74 4 1,3 1,3 97,05 9 3,0 3,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim kendisi olmaksızın gerçekten başarılı olmayacağımı veya bakamayacağımı söyler


Valid 1 217 72,3 72,3 72,32 7 2,3 2,3 74,73 24 8,0 8,0 82,74 22 7,3 7,3 90,05 30 10,0 10,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana kendisinin özel hizmetçisi gibi davranır


Valid 1 221 73,7 73,7 73,72 6 2,0 2,0 75,73 25 8,3 8,3 84,04 11 3,7 3,7 87,75 37 12,3 12,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim başkalarının önünde bana hakaret eder veya beni utandırır

37


Valid 1 208 69,3 69,3 69,32 15 5,0 5,0 74,33 40 13,3 13,3 87,74 14 4,7 4,7 92,35 23 7,7 7,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eğer kendisinin fikrine katılmazsam çok tepki gösterir


Valid 1 125 41,7 41,7 41,72 29 9,7 9,7 51,33 63 21,0 21,0 72,34 28 9,3 9,3 81,75 55 18,3 18,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim beni silahla tehdit eder


Valid 1 282 94,0 94,0 94,02 3 1,0 1,0 95,03 5 1,7 1,7 96,74 3 1,0 1,0 97,75 7 2,3 2,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim evimizi idare etmek için yeterli parayı vermede cimri davranır


Valid 1 240 80,0 80,0 80,02 6 2,0 2,0 82,03 10 3,3 3,3 85,34 7 2,3 2,3 87,75 37 12,3 12,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim zekamı küçümser


Valid 1 233 77,7 77,7 77,72 8 2,7 2,7 80,33 20 6,7 6,7 87,04 13 4,3 4,3 91,35 26 8,7 8,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim çocuklara bakmam için evde kalmamı ister.


Valid 1 144 48,0 48,0 48,0

38

2 10 3,3 3,3 51,33 25 8,3 8,3 59,74 32 10,7 10,7 70,35 89 29,7 29,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim beni hastaneye başvurmamı gerektirecek kadar kötü döver


Valid 1 266 88,7 88,7 88,72 10 3,3 3,3 92,03 7 2,3 2,3 94,34 4 1,3 1,3 95,75 13 4,3 4,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim çalışmamamın veya okumamamın daha iyi olacağını düşünür


Valid 1 180 60,0 60,0 60,02 12 4,0 4,0 64,03 11 3,7 3,7 67,74 25 8,3 8,3 76,05 72 24,0 24,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim iyi huylu bir insan değildir


Valid 1 207 69,0 69,0 69,02 23 7,7 7,7 76,73 33 11,0 11,0 87,74 8 2,7 2,7 90,35 29 9,7 9,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim kadın arkadaşlarımla toplanmamı istemez


Valid 1 232 77,3 77,3 77,32 8 2,7 2,7 80,03 19 6,3 6,3 86,34 13 4,3 4,3 90,75 28 9,3 9,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim ben isteyeyim veya istemeyeyim cinsel beraberlik ister.


Valid 1 205 68,3 68,3 68,32 11 3,7 3,7 72,03 42 14,0 14,0 86,04 12 4,0 4,0 90,0

39

5 30 10,0 10,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana bağırır ve azarlar


Valid 1 139 46,3 46,3 46,32 28 9,3 9,3 55,73 66 22,0 22,0 77,74 24 8,0 8,0 85,75 43 14,3 14,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim yüzüme ve başıma vurur.


Valid 1 230 76,7 76,7 76,72 12 4,0 4,0 80,73 21 7,0 7,0 87,74 17 5,7 5,7 93,35 20 6,7 6,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim içtiği zaman kötü davranmaya başlar.


Valid 1 252 84,0 84,0 84,02 9 3,0 3,0 87,03 12 4,0 4,0 91,04 3 1,0 1,0 92,05 24 8,0 8,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana emirler verir


Valid 1 181 60,3 60,3 60,32 12 4,0 4,0 64,33 32 10,7 10,7 75,04 25 8,3 8,3 83,35 50 16,7 16,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşimin duygularıma saygısı yoktur


Valid 1 198 66,0 66,0 66,02 10 3,3 3,3 69,33 25 8,3 8,3 77,74 16 5,3 5,3 83,05 51 17,0 17,0 100,0Total 300 100,0 100,0

40

Eşim bana zorba gibi davranır


Valid 1 240 80,0 80,0 80,02 4 1,3 1,3 81,33 17 5,7 5,7 87,04 12 4,0 4,0 91,05 27 9,0 9,0 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim beni tehdit eder


Valid 1 249 83,0 83,0 83,02 4 1,3 1,3 84,33 13 4,3 4,3 88,74 9 3,0 3,0 91,75 25 8,3 8,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana aptalmışım gibi muamele eder


Valid 1 234 78,0 78,0 78,02 4 1,3 1,3 79,33 21 7,0 7,0 86,34 18 6,0 6,0 92,35 23 7,7 7,7 100,0Total 300 100,0 100,0

Eşim bana, beni öldürmek istermiş gibi davranır


Valid 1 263 87,7 87,7 87,72 10 3,3 3,3 91,03 12 4,0 4,0 95,04 2 0,7 0,7 95,75 13 4,3 4,3 100,0Total 300 100,0 100,0

Not:Eğitim düzeyi yükseldikçe kadının şiddet algısı artmaktadır. Bu nedenle

şiddet algısına göre bakıldığında eğitimli kadınların daha fazla şiddete maruz kaldığı

ortaya çıkmaktadır, ancak şiddet ölçeği kullanıldığında durumun böyle olmadığı

görülmektedir.

41

Ek 3

Sosyal Etki Ölçümü İçin Kontrol Listesi

Form No:

Görüşme Yapan Uzman:

Görüşme Yapılan Katılımcı:

Tarih:

Kadınlar için:

Bu çalışmaya katılım sonrası kendinizde ne tür değişiklikler oldu, çalışma size

ne kattı

1. Güçlenme eğitimi

2. Grup çalışmaları

3. Bireysel görüşmeler

4. Psikiyatrist görüşmeleri

5. Aile danışmanlığı

6. Atölye çalışmaları

7. Bilgilendirme toplantıları

8. Sosyal aktiviteler

9. Bilgisayar eğitimi

10. Psiko drama

11. Yaratıcı drama

12. Hukuki yardım

Bu çalışmaya katılım sonrası ilişkilerinizde ne tür değişiklikler oldu?

1. Ailede (çocuklarınız ve eşle)

2. Akrabalarınızla (Anne baba, kaynana vb.)

3. Komşularınız ve arkadaşlarınızla

Şiddeti algılama konusundaki değişiklikler

1. Şiddetin tanımı, biçimlerine ilişkin algı değişikliği

2. Sıklığı ve etkisini algılamada görülen değişimler

3. Kendi uyguladığı ve kendisine uygulanan şiddet konusunda ki farkındalığı

Şiddetin nedenlerine yaklaşım konusundaki değişiklikler

1. Şiddetin nedenlerini ortaya koymada yaşanan farklılıklar

42

2. Şiddetle toplumsal yapılanma (kültür-gelenekler-din) arasındaki ilişkileri

kavramada yaşanan değişimler

Toplumsal cinsiyete yaklaşım konusundaki değişiklikler

1. Kadın-erkek arasındaki ilişkilere yaklaşımdaki değişimler

2. Kadının ve erkeğin toplumdaki ve ailedeki rolleri, bu rollere yaklaşımlar

3. Çocuklarına yaklaşımda değişimler (kız ve oğlan çocuklarına)

4. Kaynana/gelin, kız/anne ilişkilerinde yaşanan değişiklikler

Şiddetten kurtulmaya (şiddetle baş etmeye) yönelik çözüm önerilerindeki

değişiklikler

1. Paylaşma/Anlatma

2. Sığınmaevine ilişkin görüşler

3. STK’lardan yardım

4. Hukuki yardım

5. Karakola gitmek

6. Adli tabipten rapor

Ekonomik Yaşama Katılım

Evin geçimini sağlama konusunda düşünce değişimi

Öneriler Şikayetler

1. Çalışmada eksik olan neydi?

2. Çalışma da ne olsa sizin için daha iyi olurdu?

43

Kaynakça

1. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk

Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, 2004

2. Emniyet Müdürlüğü Verileri, 2006

3. Theory-Derived Explanations of Male Violence Against Female Partners:

Literature Updated and Related Implications for Treatment and Evaluation,

Cunningham A., Jaffe P.G., Baker L., Dick T., Malla S., Mazakari N., Poisson S.,

London, 1998

4. WHO, World Report on Violence and Health, 2002

44

sosyal etki · web viewmamak’ta dört bölgede ( Şirintepe, gülseren, tuzluçayır, mutlu)...

Documents