พบขอคดและเรองราวดๆ ท http://smilebug4u.bloggang.com/

ยาแกปวย2552

ISBN 978-611-90160-0-2

จำนวนหนา 288 หนา

ราคา 185 บาท

เขยนโดย : เภสชขบน

บรรณาธการทปรกษา : ภรพล คชาเจรญ

บรรณาธการสำนกพมพ : สรสวด วงศจนทรสข

ออกแบบปก/รปเลม : วรวทย แซอง

ภาพประกอบเนอหา : เภสชขบน

ภาพประกอบ : ปรยาสรณ ปาโมกข, สมสข พรหมศร

ฝายขาย : นพไพสษฐ พรรณโภชน

จดทำ : ByYourself Inspiration

สำนกพมพ บายเนเจอร พบลชชง 119/272 หม 8 ซ.รตนาธเบศร

18 ถ.รตนาธเบศร ต.บางกระสอ อ.เมอง จ.นนทบร 11000

Tel: 02 525 5033, 39 Fax: 02 580 4654

www.bynatureonline.com

จดจำหนายทวประเทศโดย : บรษทอมรนทร บค เซนเตอร จำกด

108 หมท 2 ถ.บางกรวย-จงถนอม ต.มหาสวสด

อ.บางกรวย จ.นนทบร 11130

Tel: 0-2423-9999 Fax: 0-2449-9222, 0-2449-9500-6

www.naiin.com

สงวนลขสทธ เนอหา และภาพประกอบในเลม

หามลอกเลยน ไมวาสวนหนงสวนใดหรอทงหมด

ของหนงสอเลมน นอกจากจะไดรบอนญาตเปน

ลายลกษณอกษร จากสำนกพมพ บายเนเจอร พบลชชง

คำนำ

จ ดเรมตนของหนงสอเลมน เรมจากความ “ขบน” ของผเขยน…เนองจากในอดต วชาชพเภสชกร เปนวชาชพทขาดแคลน ผทปฏบต

หนาท ในรานยาสวนใหญ จงไมใชเภสชกรหนาทหลกๆ ของเภสชกรในรานยาคอ ประเมนเบองตนเกยวกบ

โรคทวไป และถาเกนกำลง กจะสงตอใหสถานพยาบาลทเหมาะสมพอเภสชกรขาดแคลน ผใหบรการในรานยา จงไมใช “หมอยา”

และนนกเปนเหตผลททำใหคนจำนวนไมนอย ตดภาพวา รานยา เปนเพยง “โรงเกบยา” และคนทอยในรานยา เปนเพยง “คนขายยา” ทำใหเกดปญหาเกยวกบการใชยามากมาย ซงปญหาหลกทกวนน มอยสองดาน คอ

1. ปญหาทตวเภสชกร ทงทไมมาอยประจำรานยา ไมมความ ใสใจตอผบรโภค และทแยทสดคอไมมความรมากพอทจะใหบรการ ประชาชนไดอยางปลอดภย

2. ปญหาทผรบบรการ ผมารบบรการไมมความเคารพตอวชาชพ เภสชกร ไมรบฟงคำแนะนำของเภสชกร เพยงแคตองการซอยาในราคาถก และไดยาแรงๆ ทหายเรว หรอยาชด โดยทไมไดสนใจความปลอดภย ของตวเอง

เรยกวา ในกรณน เภสชกร คอ วชาชพทถกมองขามกไดคะและดวยเหตผลเหลานเอง หนงสอเลมนจงคลอดออกมาเปนตว

เปนตน...เพอบอกเลาประเดนความเชอผดๆ เกยวกบการใชยาและเรอง

สขภาพอกมากมายทพบไดใกลตวการเปลยนแปลงความเชอของคนไมใชเรองงาย ตองคอยๆ ปลกฝง

และ แกไข บางทกวาระบบสาธารณสขในบานเราจะทดเทยมหรอใกลเคยงกบประเทศ พฒนาแลว อาจตองใชเวลาอกหลายชวอายคน

หวงวา... หนงสอเลมน จะเปนประโยชนชวยใหหลายๆ คนมสขภาพ ทดขน และใชยาไดอยางถกวธมากขน ขอใหสนกกบการอานคะ

เภสชขบน

ประวต

ชอบขดๆ เขยนๆ มาตงแตเดกแตเลอกเรยนคณะเภสชศาสตร เพราะตงใจวาจะเปนเภสชกร จบการศกษาจากคณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม เกยรตนยมอนดบสอง และเรมตนทำงาน เปนเภสชกรชมชน หรอเภสชประจำรานยา จนกระทงคดวา ปกกลาขาแขงแลวจงออกมาเปดรานยาเปนของตนเองสกท ตงแตนนเวลากหยดอยกบท เพราะมกจะเผลอคดวาตวเองยงเดก (จนกระทงมคนเรยกพ และเดกๆ เรยกนาถงไดรตววาอายมากแลวคะ...)

หลงจากไดทำงานในชมชนเลกๆ เกอบสบป พบวา... ยงมคนเขาใจผดเกยวกบเรองโรค ยา และสขภาพ เปนจำนวนมาก จงเรมแปรสภาพเปนเภสชขบน (แตบนดวยความหวงดนะคะ) และเรมตนรวบรวมเรองการใชยาพนฐานกบความเขาใจแปลกๆ เกยวกบสขภาพทพบบอยมาเขยนหนงสอเลาสกนฟง

นอกจากนยงเปนคอลมนสตประจำ www.yaandyou.netเปนเวบไซตทรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทางวชาการทนาเชอถอ มวตถประสงคเพอเปนแหลงความรดานยา ทเปนภาษาไทยทถกตอง และเพอสงเสรมการใชยาอยางเหมาะสม

สำหรบขอมลทปรากฏในหนงสอเลมน มจดประสงคเพอ ใหความรพนฐานเรองยาและโรคตามหลกวชาการเทานน ไมจำเพาะเจาะจงวาหากมอาการปวยลกษณะใดแลว ตองรกษาหรอใชยาเหมอนกบทปรากฏในหนงสอ ทางทดทสดควรปรกษาแพทยหรอเภสชกรเสมอคะ

ยาอนตราย อานกอนซอ

ชอยานน สำคญไฉน ...12

รจกกบฉลากยา ...18

แยกใหออก แพยา หรอ ผลขางเคยง ...24

แกปวด ลดไข ใชยาใหเปน ...32

ลบเฉพาะยาแกอกเสบ ...40

แพอกแลว ขอยาแกแพดวน ...52

แกไอใหตรงจด ...58

เมอปวดทอง ทองอดมกรดเกนในกระเพาะอาหาร ...64

เมอทองเสย(อยา)ถามหา... ยาหยดถาย ...74

มอาการทองผก ระวงตดยาระบาย ...82

รดสดวงเปนเรองธรรมชาต ...88

ถายพยาธบอยๆ ไมไดชวยใหอวน ...94

นอนไมหลบทำอยางไรจะไดไมตดยานอนหลบ ...100

ทาถ ทาถ บรรเทาอาการปวดกลามเนอ ...110

แผลสด แผลเปอย เปนหนองใชยาตางกน ...114

รวมมตรอาการคน ...120

ยาสำหรบโรคเรอรง

คยกนกอน ...138

เบาหวาน ...142

ความดนโลหตสง ...150

ความดนตำไมใชโรค ...156

ไขมนในเลอดสง ...160

ปวดกระดกและไขขอ ...166

ฝากทงทาย ...176

สารบญ

การใชยากบคนพเศษ

คนทองตองระวง ...180

เทคนคการใชยาในเดก ...188

การดแลเรองยา ในคนสงอาย ...212

ความร ความเขาใจผด เกยวกบยา

ยาไทยหรอยานอกดกวากน ...218

โรคประจำบาน ไขหวด และไขหวดใหญ ...224

ยาฉดดกวายากน จรงหรอ ? ...232

มารจก placebo effect กนเถอะ ...236

ความรในฉลากโภชนาการ และ RDI ...240

วตามนเปนยา แตไมใชยาบำรง ...246

ยาลางไต ซอกนได ? ...258

นำเหลองเสย คออะไรกนแน ...266

รอบรเรองนำเกลอ ...270

วธสงเกตยาเสอมสภาพ ...274

เสตยรอยด ประโยชนมากมาย ภยรายมหนต ...280

ชอยานน สำคญไฉน

เหตเกดทรานยา

“นอง ซอยาพาราเซตามอลแผงหนง”

เภสชกรกหยบยา ซารา (Sara) ให แตลกคาแยงกลบมาวา

“นอง พไมเอาซารา พจะเอายาพารา ยาพารานะ พารา”

แถมทำหนาขงขง ทำนองวา แคยาพาราเภสชกรไมรจกรไง

หรอบางวนลกคากมาแบบน

“นองคะ ขอไทลนอล (Tylenol) แผงหนง ไมเอายาพารานะคะ

ยาพารากนแลวไมหาย”

เภสชกรทประจำอยรานยา มกจะมเรองใหไดโตแยงกบลกคาเสมอ

สวนใหญมกเกยวกบเรองชอยา กอนจะเรมเรองการซอยา เราควรทำ

ความเขาใจเรองชอยาใหตรงกนเสยกอน

ชอยานน สำคญไฉน

14

อนทจรง ยาเจาปญหาทเลามาขางตน ตางกเปน ยาพาราเซตามอล

(paracetamol) ขนาด 500 mg เหมอนกนทกประการ

คำวา พาราเซตามอล เปน ชอสามญทางยา

สวน Sara® และ Tylenol® เปน ชอทางการคา

ชอสามญทางยา คอ ชอตวยาสำคญ ใชเปนมาตรฐานในการสอสารทางเภสช

แทนทจะใชชอทางเคม ยาสวนใหญจะมชอสามญทางยาเพยงชอเดยว

เทานน เชน ยาพาราเซตามอล ทเรากำลงพดถงอยน มขอบงใชคอ

รกษาอาการปวดและลดไข แตยาพาราพเศษหนอยตรงทมชอเรยกอก

ชอหนงวา อะเซตามโนเฟน (acetaminophen)

ชอทางการคา เปนชอทตงขนโดยบรษทผผลตยา หรอผนำเขา หรอพดงายๆ กคอ

ชอยหอนนเอง เชน

ยาพาราเซตามอล ทผลตโดยบรษท JANSSEN-CILAG มชอทาง

การคาวา ไทลนอล (Tylenol®)

ยาพาราเซตามอล ทผลตโดยบรษทไทยนครพฒนา มชอทาง

การคาวา ซารา (Sara®)

ยาพาราเซตามอล ทผลตโดยบรษท Central Poly มชอทางการคาวา

ซมอล (Cemol®)

ชอยานน สำคญไฉน

15

ไขขอของใจเรองยาชอยามความสำคญอยางไร ?

สงทเภสชกรพบอยเปนประจำคอ ลกคานำซองยา ทไดจากคลนก

หรอรานยามาถามซอตอ ในซองมเพยงเมดยา 1 เมดตดกนถง ฉลาก

ระบแควธรบประทาน ไมมชอยาระบไว พอถามวากนเพอรกษาโรคอะไร

ผซอกลบไมทราบ มเพยงคำตอบวา “เคาฝากซอจะ เอายาเหมอนเดม”

การซอยาตามลกษณะภายนอก เชน ส หรอ รปราง นนเปนเรองท

อนตรายมาก เพราะยาหลายชนดมลกษณะภายนอกเหมอนกนไมม

ผดเพยน หากคนขายหยบยาเมดลกษณะเหมอนกนให แตแทจรงแลว

เปนยาคนละตว ผซอจะไมมทางทราบไดเลย

เภสชกรกบแพทยสามารถระบชอยาจากรปลกษณภายนอก

ไดหรอไม ?

ระบไดคะ แตไมทงหมด เพราะแคยาตวเดยว เชน ยาพาราเซตามอล

กมบรษทผผลตตงหลายสบแหง มทงรปรางกลมและร สขาว เขยว เหลอง

ชมพ หรอสองส ขาว-ฟา ขาว-สม มหมดแทบทกชนด

หากคณไปโรงพยาบาลเปนประจำ แลววนหนงไดรบยาทมฉลากยา

เหมอนเดม แตเมดยาหนาตาเปลยนไป ครงแรกอาจจะไดยาเมดสชมพ

ครงทสองไดยาเมดสนำตาลเขม หรอเวลาทคณหาซอยา แลวเภสชกร

แนะนำวา “มยาตวเดยวกน แตคนละบรษท” ขอใหตรวจสอบชอสามญ

ทางยาและขนาดยาวาเหมอนกนหรอไม ถาหากเหมอนกน ยาทงสองตวก

สามารถใชแทนกนไดทกประการคะ

ชอยานน สำคญไฉน

16

เรองตดรปลกษณยาหรอตดยหอมคนเปนกนมาก บางรายกอาการ

หนกชนดทวาเกนเยยวยา เคยมลกคารายหนงตระเวนหาซอยาครม บอก

วาหามาหลายรานแลว แตหาไมไดสกท พอเภสชกรเหนตวอยางทลกคา

นำมา ถงทราบวาลกคาตดบรรจภณฑแบบเกา จงหยบยาใหกบลกคา

พรอมอธบายใหทราบวา เปนยาตวเดยวกน ยหอเดยวกน แตบรษท

เปลยนบรรจภณฑใหม จากหลอดสเหลองเปนส เขยว แตลกคา

ยนกรานวา ตองการยาหลอดสเหลองเหมอนเดมเพราะ “ใชตวอน

ไมหาย” กหมดปญญาจะหาใหได เพราะบรรจภณฑรนเกานน เปนรนเมอ

สบปกอน

ยกตวอยางลกคาอกประเภททพบบอย คอถอซองยามาถามซอ

แตทรานมเฉพาะแบบบรรจแผง จงแจงใหลกคาทราบ

“ขอโทษนะคะ ยาตวนทรานมแตแบบเปนแผงคะ จะรบดวย

หรอเปลาคะ”

“ไดๆ ไมเปนไร เมดเหมอนกนกพอ”

ขณะทกำลงเขยนฉลากยาอยนน ลกคากรบบอกวา

“นองชวยแกะยาออกจากแผงใหดวยนะ จะไดเปนเมดๆ เหมอนเดม”

ความจรงควรจะเกบยาในแผงตามเดมมากกวา เพราะสามารถ

ปองกนแสงและความชนได อกทงยงทราบวนหมดอายของยาเมอตองการ

นำมาใชอกครงหนง

ชอยานน สำคญไฉน

17

มอกเหตการณหนง ททำใหรสกแยกบสถานพยาบาลบางแหงเปน

อนมาก ลกคาเปนโรคความดนโลหตสงมาเทยวตางจงหวด แลวยาหมด

กะทนหน เขามาถามซอยา เภสชกรจงโทรศพทกลบไปถามชอ สามญทางยา

แตสถานพยาบาลไมยอมบอก อาจจะเพราะกลวเสยผลประโยชน

ไมอยากใหผปวยไปหาซอเอง อนทจรง การกระทำของสถานพยาบาล

แหงนถอวาผดมาก เพราะฉะนนหากใครเจอเหตการณแบบน ใหทวงสทธ

ของตวเอง ระบบบรการสขภาพของประเทศไทยเราจะไดพฒนาขนบางคะ

สดทายนมเรองทอยากจะฝากไว จากคำประกาศสทธผปวย*

“ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะไดรบทราบขอมลอยาง

เพยงพอและชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพ เพอใหผปวย

สามารถเลอกตดสนใจในการยนยอม หรอไมยนยอม ใหผประกอบวชาชพ

ดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวยเหลอรบดวนหรอจำเปน”

สรปสนๆ งายๆ วา “ผบรโภคมสทธทจะทราบชอยาทไดรบ” เรองน

ตองรณรงคกนทงสองฝาย ทงผรบบรการและสถานพยาบาล

*“คำประกาศสทธผปวย” โดยองคกรทางดานสาธารณสข 5 องคกร ในวนท 16 เมษายน 2541 ถอวาเปนแนวทางหรอหลกเกณฑสำหรบสมาชกในองคกร ทสมควรจะตองปฏบตตาม

รจกกบฉลากยา

มใครเคยอานฉลากยาบางเอย ?

นอกจากดวนหมดอาย หรอขอบงใชของยาแลว ฉลากยายงมราย

ละเอยดนาสนใจอกหลายสวน ไมวาจะเปน

ชอการคา ชอสามญทางยา การพลกอานชอยา ทำใหปองกน

การใชยาซำซอนได

ขอหามใชและคำเตอน สวนใหญจะเปนไปในแนวทางเดยวกน แต

ในบางกรณคำเตอนกชวนใหคนอานตกใจจนไมกลากนยาไดเหมอนกน

ชอบรษทผผลต แตบางครงกชวนใหผปวยสบสน วายาตวน

ชออะไรกนแน

รจกกบฉลากยา

20

คำเตอนทนาตกใจในฉลากยา“หากใชยานแลวหวใจเตนผดปกต ใหหยดยาและปรกษาแพทย”

เปนคำเตอนทมกจะพบในยาแกแพ แตกรณทกนกาแฟเยอะๆ หรอ

กนยาลดความอวน จะเปนอนตรายกวานมากนก

“ยานทำใหงวงไดบางในผใชยาบางราย ผทขบขยานยนตหรอ

ทำงานเกยวกบเครองจกรกลหรอทำงานทเสยงตอการพลดตกจาก

ทสง ควรทดสอบกอนวารบประทานยานแลวไมงวง”

อนนคำเตอนชวน(ผปวย)ทะเลาะ(กบเภสช) อยในยาแกแพชนด

ไมทำใหงวง

เอะ! แตทำไมในคำเตอนบอกวางวงละ?

คำเตอนตองเตอนแบบนละคะ กเพราะวาอาจจะมบางคนกน

แลวงวง แตกงวงนอยมากๆ สวนยาแกแพททำใหงวงนอน(แนๆ)

จะเปนคำเตอนแบบน “ยานทำใหงวงซม จงไมควรขบขยานยนตหรอ

ทำงานเกยวกบเครองจกรกลหรอทำงานทเสยงตอการพลดตกจาก

ทสง”

“หามใชกบผปวยดวยโรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรค

เบาหวาน หรอโรคของตอมไทรอยดนอกจากแพทยสง”

พบไดในยาหลายตว และกมยาแกแพรวมอยดวยเชนเคย

รจกกบฉลากยา

21

“ไมควรใชยานเกน 5 วน”

พบไดทงในยาแกไอบางตว ยาพาราเซตามอล (แตทจรงกกนเกน

5 วนไดนะ)

“หากใชในขนาดสง (มากกวา 8 เมดตอวนในผใหญ หรอ 4 เมด

ตอวนในเดก) จะกดการหายใจ ซงอาจเปนอนตรายถงชวต”

พบไดในยาแกไอบางตว

จะเหนวา บางทคำเตอนอานแลวดนากลวมากๆ ทำเอาผปวยตกใจ

ไมกลากนยาเลย แตคำเตอนทยกมาใหทงหมด อยในยาสามญทคนมา

ซอคอนขางบอย จงอธบายไวกอน เผอใครอานคำเตอนแลวกลวจนไม

ยอมกนยา

วนผลต และวนหมดอายวนผลต จะใชคำวา Mfg. Date

วนหมดอาย มทง Exp.Date

Use by

Use Before

รจกกบฉลากยา

22

คำวา “ยาอนตราย” หรอ “ยาควบคมพเศษ”ยาเหลานเปนยาทควรจายโดยเภสชกร ยาอนตรายกคอยาทวๆ ไป

ทไมใชยาสามญประจำบาน และใชรกษาโรคตางๆ นนเองคะ เชน ยา

ปฏชวะนะ ยาขบปสสาวะ

สวนยาควบคมพเศษเปนยาทตองระมดระวงในการใช เชน ยากลม

เสตยรอยดคะ (แตกตลกดเหมอนกน ทยาทงสองชนด กลบมวางจำหนาย

ทวไปในรานชำบางแหง หรอรานขายยาทไมมเภสชกรได)

รจกกบฉลากยา

23

เมอลมกนยาควรทำอยางไรเรองนอยากใหปรกษาเภสชกรเปนรายบคคลไป เพราะยาบางชนด

เมอเราลมกน พอนกขนได กไมจำเปนตองกนซำอก เชน ยาลดนำมก

เชนตองกนวนละ 3 เวลา เชา กลางวน เยน แตหากลมกนยา มอเชา

ตอนกลางวนกนแค 1 เมดตามปกตเทานน

สวนยาปฏชวะนะบางชนด ทตองการใหมระดบยาในกระแสเลอด

คงท อาจตองกนยาเพม(และเบลไดดวย) เชน ยา Amoxycilin (ยารกษา

โรคตดเชอแบคทเรย) ทใหกน เชา กลางวน เยน และกอนนอน แตถา

ผปวยไมสะดวกหรอลมกน จะกนตอนเชาสองเมด ตอนเยนสองเมด

กปลอดภย

สวนยาอกประเภท ตองกนทนททนกได และไมใหหยด ยกตวอยาง

เชน ยาคมกำเนด หรอยาลดความดนโลหตสง ทวาในบางกรณ เชน ลมกน

ยาลดความดนโลหตขามวน 2-3 วน จะไมใหกนพรอมกนในปรมาณมากๆ

อยางกนครงละ 3-4 เมด เนองจากจะเกดภาวะความดนลดตำจนเกนไป

และเปนอนตราย

จะสงเกตไดวา การลมกนยา มวธจดการแตกตางกนไป ขนกบโรค

ยาทใช และสภาวะรางกายของผปวย ไมมกฎเกณฑตายตวคะ เพราะฉะนน

ควรปรกษาเภสชกอนดกวานะคะ

แยกใหออก แพยาหรอผลขางเคยง

31