Sociologija (IV sedmica) DRUŠTVO; TIPOVI DRUŠTVA; POJAM DRUŠTVENE STRUKTURE

DRUŠTVENE GRUPE; TIPOVI DRUŠTVENIH GRUPA; GRUPNA DINAMIKA

NACIJA KAO DRUŠTVENA GRUPA

DRUŠTVENE ORGANIZACIJE I INSTITUCIJE

Polazna pitanjaŠta je društvo?

Šta je kultura?

Da li svako društvo ima samo jednu kulturu?

S obzirom na raznovrsnost kultura, da li je moguće postavljati univerzalne standarde? Šta označavamo pojmom kulturalni relativizam?

Na koji način se (i da li se) socijalizacija razlikuje od indoktrinacije?

Neki sociološki pogledi na društvoHegelijanski pristup: društvo kao otjelovljenje apsolutnog duha.

Weber: društvo kao artimetički zbir pojedinaca/ki.

Durkheim: agelecizam*; antiindividualizam; društvo kao pojava sui generis**.

Durkheime - društvo nikada u potpunosti ne može biti mehanički zbir individualnih svijesti koje su u potpunosti odvojene i nezavisne jedne od drugih, već društvo ostaje prirodna činjenica, kao cjelina čija je suština u kolektivnom mišljenju.

Marx: cjelina odnosa; proizvodnja materijalnih dobara.

Simmel/Wiese: sistem interakcija među pojedincima_kama.

*Agelecizam (grč. αγεχη = grupa) – opšta sociološka doktrina koja se drži društvene stvarnosti kao sui generis te po kojoj grupa prethodi individuumu i konstruiše ga.

** Sui generis – osoben, svoje vrste, osoben, svojevrstan.

Wiese: teorija međuljudskih odnosa

*terminološka napomena – Društvena interakcija: „bilo koji oblik društvenog susreta između ljudi. Veći dio našeg života sastoji se od društvene interakcije ove ili one vrste. Društvena interakcija odnosi se kako na formalne tako i na neformalne situacije u kojima ljudi sreću jedni druge. Primjer formalne društvene interakcije je školska učionica, a neformalne, susret dvoje ljudi na ulici ili na zabavi“ (Gidens, str. 104)..

Udruživanje

• Napredovanje

• Prilagođavanje

• Saglašavanje

• Amalgamacija

Razdruživanje

• Takmičenje

• Kršenje pravila

• Sukob

Mješoviti procesi•.

Ferdinand Tönnies: zajednica – društvoZajednica – spontano utemeljenje; apsolutno jedinstvo; cjelina; konsenzus; organska grupacija; režim statusa.

Društvo – cjelina suštinski razjedinjenih dijelova; režim ugovora; mehanički skup.

Industrijsko društvo; vladavina individualizma;

Osnova razlikovanja zajednice i društva: organska volja i racionalna (slobodna volja).

Tipovi društvaKrvnosrodnička i teritorijalna društva

Besklasna i klasna društva

Tradicionalna i moderna društva

Predindustrijska, industrijska i postindustrijska društva

Moderno i postmoderno društvo (tzv. čvrsta moderna i fluidna moderna)

Zygmunt Bauman: „Kada ljudi postanu suvišni“

Moderna – postmoderna

Čvrsta moderna i tekuća/fluidna moderna

Problem identiteta u potrošačkom društvuBauman u razgovorima s Benedettom Vecchijem, iznosi stav da odgovore na savremene probleme identiteta nije uputno tražiti kod osnivača moderne sociologije s obzirom na znatno izmijenjene okolnosti postmodernog u odnosu na moderno društvo.

Tekuća/fluidna modernost – postmoderno društvo „u kome se uslovi pod kojima njegovi pripadnici djeluju mijenjaju brže nego što je potrebno da se načini djelovanja konsoliduju u navike i rutine“

Pojam društvene struktureStruktura ≠ sastav

Društvena struktura je „relativno stabilan sklop odnosa između elemenata iz kojih se jedno društvo sastoji, koji sve elemente povezuje u jednu uređenu i trajnu cjelinu.“

Društvene grupe

Da li grupe realno postoje?

Može li svaki oblik okupljanja biti društvena grupa?

Koje kriterije mora zadovoljiti okupljanje da bi bilo grupa?

Koji su uzroci socijalnog okupljanja?

Kriteriji klasifikacije društvenih grupaBroj članova (Gerge Simmel i Howard Becker)

Stepen reguliranosti odnosa, položaja i uloga u grupama (Elton Mayo)

Unutargrupne veze (Weber, Tonnies)Primarne i sekundarne grupe; referentne i terapijske grupe.

OrganiziranostOrganizovanost (organizovane i neorganizovane grupe)

Struktura članstvaHorizontalne i vertikalne grupe

Broj i vrsta funkcija koje se u grupi obavljaju Parcijalne (djelimične) i globalne (totalne)

Kohezivnostnajznačajnija karakteristika grupe.

Povezanost

jedinstvo članova, moral grupe, stepen koordinacije napora koji članovi ulažu u izvršavanju zadataka, motivisanost članova grupe da izvrše grupne zadatke.

Indikatori da postoji kohezivnost u grupi jesu želja da se ostane u grupi, identifikacija sa grupom, zalaganje za zadatke i usvajanje grupnih ciljeva, lojalnost prema drugim članovima grupe.

Kakav je odnos između „samoidentiteta“ i naših društvenih identiteta?

Neki oblici interakcija među društvenim grupama...

... koja se temelji na odnosima saradnje, solidarnosti i spajanja

kooperacija (saradnja)

akomodacija (prilagođavanje)

asimilacija (stapanje)

...koja se temelji na odnosima rastavljanja, suprotnosti i sukoba

konflikt (sukob)

natjecanje

rat

Da li su odnosi koji se temelje na odnosima spajanja nužno pozitivni, odnosno da li su odnosi koji se temelje na razdvajanju/suprotnosti nužno negativni?

Interakcija unutar društvenih grupa- interakcije između pojedinaca/ki

- interakcije između pojedinca/ke i društvene grupe: procesi spajanja (socijalizacija) i procesi razdvajanja.

Rukovođenje grupomAutoritarni tip rukovođenja

Laissez-faire rukovođenje

Demokratski tip rukovođenja

Društvene organizacije- ljudi, struktura organizacije i upravljanje i odlučivanje

- dva idealna tipa* organizacije:◦ Organske

◦ Mehaničke

Weberovo shvatanje birokracije**

• Obratiti pažnju na pojam idealnog tipa kod Webera. (Idealni tip: „čisti tip, konstruisani analitički model u kojem se naglašavaju određene obilježja date društvene pojave. Pomenuti model ne mora da postoji u stvarnosti. Obilježja se definišu i nisu nužno poželjna. Primjer idealnog tipa, po Maksu Veberu, je birokratska organizacija“ (Gidens, 2003, str. 708).

• Birokratija – „organizacija hijerarhijskog tipa, koja poprima oblik piramide vlasti. Termin birokratija popularizovao je Veber. Po Veberu, birokratija je najefikasniji način rukovođenja velikim organizacijama S porastom njihove veličine, smatra Veber, organizacije postaju sve više birokratizovane (Gidens, 2003, str. 703).

Društvene institucije„sustavi pravila, normi, običaja i konvencija, na kojima su utemeljene aktivnosti koje se formiraju oko svakog značajnijeg središta društvenih potreba i interesa“ (Kukić, 2004, str. 155).

- regulativne i operativne institucije.

Nacija (1)oSpecifična,

oHistorijski formirana,

oRelativno samodovoljna i stabilna,

oNjena pojava je uvjetovana društvenom podjelom rada

oBitno je određuje pet elemenata: ekonomska povezanost, kompaktan teritorij, jezik, ista ili srodna kultura i svijest o nacionalnoj pripadnosti.

(Kukić, 2004, str. 142 – 143)

Nacija (2)Analizirati definiciju nacije (Kukić, 2004, str. 142).◦ Da li naciju bolje odrediti kao zajednicu ili društvenu grupu?

(Obratiti pažnju na razliku između društva i zajednice o kojoj je prethodno bilo riječi.)

◦ Ako naciju odredimo kao društvenu grupu, kakva je to društvena grupa? (Obratiti pažnju na kriterije klasifikacije društvenih grupa –slajd 10; Kukić, 2004, str. 135-141).

Dodatne napomeneSmith, Anthony D. “Nacionalni identitet”, zapadno i nezapadno shvaćanja nacije.

Osnovne komponente zapadnog ili klasičnog modela nacije: istorijska teritorija, pravno-politička zajednica, pravno-politička jednakopravnost njenih pripadnika/ca i zajednička građanska kultura i ideologija.

Osnovna obilježja etničkog shvatanja nacije (Aziju, Istočnu Evropu i bliskoistočne zemlje) -naglašavanje zajednice rođenja i rodne kulture.

Dodatne napomene Eriksen, Tomas Hiland, “Etnicitet i nacija”, •etnička i nacionalistička ideologija insistiraju na kontinuitetu kulturnog sadržaja

•legitimiranje kontinuiteta i kompaktnosti grupe

•kulturalne razlike zadobivaju etnički element samo ako se smatraju društveno važnim, zbog toga što neke grupe mogu izgledati slično prema kriteriju kulture, a da između njih postoji društveno relevantna i etnički snažna diferencijacija.

Dodatne napomene Gelner, Ernest “Nacije i nacionalizam”nacionalistička ideologija koristi prethodno postojeću, istorijski naslijeđenu kulturu, ali to čini veoma selektivno, često ih radikalno modificira, te na koncu kulture za koje tvrdi da ih brani i oživljava, bivaju njeni izumi ili su izmijenjeni do neprepoznatljivosti.

Preporuka za dalje čitanje:

Nira Yuval Davis„Nacionalististički projekti i rodni odnosi“. Dostupno na: https://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=52676

Ili/i – predavanje prof. Dr Nerzuka Ćurka o temi Rod i nacionalizam, održano u februaru 2014. godine u okviru ciklusa predavanja Neko je rekao feminizam, koje je dostupno na: I dio: https://www.youtube.com/watch?v=OYsFMCHWHjQ; II dio: https://www.youtube.com/watch?v=t3AFqbWwrc8.

Napomena:Studenti/ce trebaju dostaviti eseje u terminima koji su dogovoreni tokom sedmice.

Studenti/ce koji blagovremeno dostave radove, putem e-maila će dobiti informaciju o broju osvojenih bodova i komentare na dostavljene radove u istoj sedmici u kojoj su radovi dostavljeni (a najkasnije u petak u 13 sati).