SMMM STAJ BAŞLATMA

MALİYE TEKRAR NOTU Düzenleyen ŞÜKRÜ BURAK ARAFAT

KAMU MALİYESİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR

Maliye Devlet faaliyetlerinin iktisadi, mali, sosyal etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Kamu Maliyesi Kamu gelirlerinin toplanması, giderlerin yapılması, açıkların finansmanı, devlet borç, varlık ve hükümlülüklerinin yönetimidir.

KAMU MALİYESİNDE KLASİK VE MODERN ANLAYIŞ

MALİ GELENCİLER MODERN MALİ ANLAYIŞ 1.devlet ekonomiye müdahale etmemeli

2.ekonomide tam rekabet koşulları geçerli

3.devlet Jandarma Devlet olmalı (savunma, adalet, güvenlik)

4.görünmez el teorisi geçerli (bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler)

5.denk bütçe ilkesi geçerli

6.borçlanmaya sıcak bakmazlar, olağanüstü gelirdir. Borçlanma yapılacaksa sermaye piyasasından,

uzun vadeli, yatırımların finansmanı için borçlanılacak

7.dolaylı vergiyi savunurlar. Dolaysız vergi, geliri direkt olarak etkilediği için ekonomide verginin

ikame etkisine yol açarak tam istihdamda sapmalara neden olup görünmez elin işlerliğini

yitirmesine neden olacaktır.

8.dışlama etkisi vardır.(crowding out)

1.devlet ekonomiye müdahale etmeli, çünkü ekonomi her zaman tam istihdamda

değildir.(müdahaleci, sosyal devlet)

2.süzgeç devlet teorisi geçerli (ikincil dağılım): Piyasada oluşan birincil gelir

dağılımına vergi ve sübvansiyonlarla müdahalede bulunup geliri yeniden dağıtmasıdır.

3.maliye politikası araçlarından kamu harcamaları ve kamu gelirlerini kullanarak

ekonomiyi dengeye getirmeli.(fonksiyonel maliyeyi savunur)

4.önemli olan bütçe dengesi değil ekonomik dengedir.

5.borçlanma olağan bir kamu geliridir.

6.ekonomide çarpan etkisi vardır.

KAMU EKONOMİSİNDE ÜRETİLEN MAL VE HİZMETLER

SERBEST MALLAR 1.Doğada hazır olarak bulunurlar. 2.kişilerin bu malları aşırı kullanmalarından doğan soruna ORTAKLARIN TRAJEDİSİ denir.

Bu durumda devlet bir takım kurallar koyarak serbest malların zarar görmemesini sağlamaya çalışır. Ancak kişiler birbirlerine

güvenmediklerinden dolayı MAHKUM AÇMAZI sorunu karşımıza çıkar

TAM KAMUSAL MAL VE HİZMETLER

(SAVUNMA – ADALET – DİPLOMASI –

ZORUNLU EĞİTİM)

1.Faydası bölünemez 2.fiyatlandırılamaz. 3.pazarlanamaz. 4.tüketimi engellenemez

5.piyasa konusu olamaz. 6. gelir dağılımına etkileri nötrdür. 7.dışlama İLKESİ söz konusu değil

8.politik fiyatlandırma yapılır 9.finansmanı zorunlu vergilerle karşılanır

YARI KAMUSAL MAL VE HİZMETLER

(EĞİTİM – SAĞLIK)

(SAMUELSON)

1.bireysel tüketim ve faydanın yanı sıra toplumsal fayda sağlar.(pigovyendışşallık) 2.yarı politik fiyatlandırma yapılır

3.hizmetin bölünebilen kısmı resim, harç şerefiye gibi gelirlerle, bölünemeyen kısmı vergilerle finanse edilir. 4.tüketiminde

rekabet vardır. 5.tüketiminde dışsallık söz konusudur.

ÖZEL MAL VE HİZMETLER

1.yalnızca satın alana fayda sağlayan mallardır. 2. tüketiminde rekabet vardır.

3.hizmetten yaralanmak için bedel ödenmesi lazımdır.(mahrum bırakma ilkesi geçerli)

Devlet neden üretir; 1) özel sektörün gücü yetmez. 2) özel sektörün karlı bulmaması 3) sanayiye ucuz ara malı sağlamak 4) istihdam

yaratmak istemesi

A)DOĞALTEKEL: Stratejik öneme sahip, büyük ölçekli sabit maliyet isteyen ve azalan maliyetlerin geçerli olduğu mal ve

hizmetlerde devletin bizzat üretici olması (su,elektrik, barajlar, doğalgaz, demiryolları…)

B)YASALTEKEL: Bu mal ve hizmetler piyasa tarafından talep edilmekle birlikte üretimi ve tüketimi topluma zarar verebilir. Bu

mal ve hizmetlerin üretimi tekelleşme yoluyla devlet tarafından yapılır. (tütün, alkol,…)

ERDEMLİ MALLAR

(YEŞİL KART , HALK EKMAK , BURS)

(MUSGRAVE)

Bazı kişi ya da grupların ekonomik durumlarını düzeltmek için

bedelsiz ya da çok az bir bedel karşılığı devlet tarafından sunulan

mal ve hizmetlerdir.

Erdemsiz(Demerit) Mallar: erdemli mallar içerisinde yer

alır. Bireysel tüketimi söz konusu olan ancak toplumsal

anlamda zararlı olan mallardır.

(sigara, alkol, genelev, uyuşturucu..)

Bu malların üretim ve tüketiminde devlet müdahalede

bulunur.

KULÜP MALLAR

(OLSON – BUCHANAN)

Benzer zevklere sahip üyelerine yönelik olarak kuruluşların sunduğu hizmetlerdir. Finansmanı aidatlarla sağlanır. Çeşitli kurumları

sosyal tesisleri.

YEREL SOSYAL MALLAR

TIEBOT

Bu malların faydası, hizmetin sunulduğun bölgelere yakın yerleşimde bulunanlara dokunur. Yerel yönetimler bu hizmetlerin

finansmanını “yerel vergilerle” finanse ederler. Tiebout 1956da yapmış olduğu çalışmada insanların neden tercihlerine uygun hizmet

ve fayda sunan yerlerde yaşamayı tercih ettiklerini açıklar. Yapılan çalışmada “votingbyfeet” (ayaklarıyla oy verme) kavramını

ortaya atmıştır. Bu kavram bireylerdeki bedavacılık sorununa bir çözüm olarak önerilmiştir. Bu teze göre eğer her bölgesel topluluğa

kamusal hizmetlerin maliyetlerini kendilerinin karşılaması şart koşulursa topluluk üyesi bireyler kendi tercihlerine en uygun

toplulukları seçerek kendi menfaatlerini en iyi şekilde gözeteceklerdir. Böylece örneğin sporseverler, sportif aktivite alanlarının

müzikseverler konser salonunun vb. finansmanına katılmak isteyen diğer müzikseverlerle aynı bölgede yaşamak isteyeceklerdir.

GLOBAL KAMUSAL MALLAR

(küresel barışın sağlanması, ulusal

bağımsızlığa saygı, global güvenliğin

sağlanması, AIDS gibi bulaşıcı hastalıklarla

mücadele…)

Faydaları tüm ülkelere, insanlara ve kuşaklara yayılan, olumsuz etkileri yine sınırlar ve kuşaklar ötesi olan mallardır.

En büyük sorun bu mal ve hizmetleri kim sunacak? Finansmanı nasıl karşılanacak?

Dışlama ilkesi (mahrum bırakma ilkesi) geçersizdir.

DIŞSALLIKLAR (KNUT WICKSELL) 1.Dışsallık:

Bir ekonomik birimin

faaliyetlerinden dolayı, diğer

ekonomik birimlerin fayda ya

da zarar görmesidir.

2.Özellikleri

-Daha çok üretim faaliyetlerinde ortaya çıkar.

-olumsuz dışsallık durumunda aşırı üretim söz konusu olup

dışsal maliyetler yüksektir.

-olumlu dışsallıklarda ise eksik üretim vardır.

3.Türleri:

- Negatif ( Ü-Ü, Ü-T, T-T, T-Ü)

- Pozitif (Ü-Ü, Ü-T, T-T, T-Ü) Dışsallık olarak 8’e ayrılır

4. Dışsallık Tipleri

1.marjinal dışsallık: Bir üretim veya tüketim faaliyetindeki ilave değişiklikten dolayı ekonomik birimlerin fayda ya da maliye fonksiyonlarındaki olumlu ya da olumsuz değişmelerdir.

2.İnfra – marjinal dışsallık: etkinin belli bir noktadan sonra ortaya çıktığı durumdur.(çevre kirliliği)

3. parasal dışsallık: olumlu ya da olumsuz dışsallık diğer ekonomik birimler üzerindeki etkilerini piyasa mekanizmasından geçerek gösterir.

4.teknolojikdışsallık: üretim ya da fayda fonksiyonunda kaymalara neden olarak reel etkiler meydana getirirler

İKTİSADİ EKOLLERDE DEVLET ANLAYIŞI 1.MERKANTALİZM(zenginlik=ticaret)

(güçlü ulus devlet)

*güçlü ulus devlet için güçlü hazine

*güçlü hazine için de altın, gümüş gibi kıymetli

madenler şart.

*bunun sağlanması için devlet ihracatı özendirici,

ithalatı kısıtlayıcı politikalar uygulamalı

2.FİZYOKRASİ (zenginlik=üretim)

(Laissezfaire, laissezpasser)

(liberal ekonominin öncüleri)

*ürün yaratan tek üretim dalı tarımdır.

*daha fazla üretim ve bununla birlikte

yaratılan artık üretim için devlet

müdahalesinin olmadığı ekonominin

kendiliğinden dengeye geleceği doğal

düzene inanmaktadırlar

3.KLASİK EKOL (jandarma devlet)

*ekonomi her zaman dengededir.

*bu denge fiyat mekanizması ile sağlanır.(görünmez el)

**piyasada rekabet olacak kiii üretim olsun. Bu sebeple devlet ekonomiye müdahale

etmeyecek

*jandarma devlet olarak adalet, savunma ve güvenliği sağlayacak.

*UNUTMAKİ devlet verimsiz özel sektör verimlidir.

*devlet ekonomiye müdahil olmazsa fiyat ve ücretler esnek olduğu için ekonomi

kendiliğinden dengeye gelebilecektir.

4.KEYNES (müdahaleci devlet)

(24 ekim 1929, kara Perşembe, Büyük Buhran)

*Keynes, klasiklerin aksine ekonominin her zaman

tam istihdamda dengede değil, eksik istihdamda da

dengeye gelebilir.

*öylekiiii eksik istihdamdan tam istihdama

ulaşıncaya kadar devlet ekonomiye müdahale

edecek.

*yapılan müdahale ise eksik istihdama neden olan

talep yetersizliğini giderici GENİŞLETİCİ MALİYE

POLİTİKASIDIR.

5.SOSYAL REFAH DEVLETİ

*Keynes’in ekonomiye müdahalesinin

sebebi ekonomik dengeyi sağlamak iken,

sosyal refah devletinde amaç sosyal

refahın arttırılmasıdır.

*bu nedenledir ki devlet artık temel mal

ve hizmetlerin yanı sıra sosyal refahı

arttırabilmek için özel mal ve hizmetler

de üretmeye başlamıştır.

6.PATERNALİST DEVLET(baba devlet):

*aile yönetimi, devlet yönetiminin bir modelidir prensibine dayanan ve halk

içerisindeki doğruyu seçme yetisine sahip olan 'yetkinlerin' verecekleri kararlarla

siyasal yönetimin gerçekleşmesine dayanan bir sistemdir.

*Sokrat ve Platon'a göre; toplum içinde, yönetilmeye ihtiyacı olan aciz kimseler için

rehberlik edecek bir grubun bulunması gereklidir. Aynı şekilde, aile içinde de ailenin

bekası için doğru kararları alan bir merciinin bulunması gereklidir. Keza bu aile içinde

ancak bir birey olabilir. İdeal kararları alabilecek olan kişi, aile içinde yönetilmeye

ihtiyacı bulunan bireyler adına ve aile için en doğru kararları alacak tek otorite

olmalıdır.

(not: iktisadi bir ekol değildir. Felsefi bir akımdır.)

KAMU GİDERLERİ 1.TANIMI

Kamu ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yetkili kişilerce gerçekleştirilen zaman içerisinde sürekli artma

eğilimi içersinde olan ve para şeklinde yapılan ödemelerdir.

2.Kamunun Ekonomi içindeki Payı

(Kamu harcamaları )/(GSMH)

3.ÖZELLİKLERİ-SINIRLARI

-kamu harcamalarının üst sınırı MG’dir. Kamu harcMG’yi

AŞAMAZ

-amaç toplumsal ihtiyacın karşılanmasıdır

-özel fayda ve kar amacı yok, amaç toplumsal fayda

-kamu harcamaları BÜTÇE KANUNU ile yapılır

-Klasiklere göre kamu harcamaları VERİMSİZDİR ve

Kamu harcamalarında SADECE kurumsal sınıflandırma

yapılır

-Modern Maliyecilere göre kamu harcamaları verimli olup,

talep yaratıcı özelliğe sahiptir, Fonksiyonel Sınıflandırma

yapılır.

-Kamu harcamalarıyla ilgili evrensel bir sınır saptanamaz.

Ülkeden ülkeye göre değişken bir yapı içerisindedir. Bunu

n sebebiyse; toplumun anlayışı, benimsenen devlet biçimi,

toplumun vergiye bakış açısı ve ülkelerin gelişmişlik

düzeyidir.

4.KAMU HARCAMALARININ ARTIŞ NEDENLERİNİN SINIRLANDIRILMASI

4.1. GÖRÜNÜŞTE ARTIŞ

Kamu harcamaları sadece parasal olarak arttığı ve bu

artışa rağmen kamu hizmetindeki miktar olarak bir

artışın olmadığı durumlardır.

NEDENLERİ

1.para ekonomisinin yaygınlaşması

2.paranın satın alma gücünün düşmesi (enflasyon)

3.ülke sınırlarının ve nüfusun büyümesi

(kamu harcamalarına paralel şekilde artacak)

4.kamulaştırma, devletleştirme

5.bütçe usullerinin değişmesi

(safi usulden gayrisafiden usule geçiş)

4.2.GERÇEKTE ARTIŞ

Kamu harcamalarının hem parasal hemde hizmet miktarı

olarak arttığı durumlardır.

NEDENLERİ

1.Askeri (savaş ve savunma giderlerinin artışı)

2.siyasi ( liberal veya sosyalist bir iktidarın gelmesi,

partilerin taahhütlerini yerine getirmeleri)

3.ekonomik (ekonomik istikrarı sağlama çabaları, krizler)

4.teknoloji (yeni buluş ve gelişmeler. Hızlı tren

uygulamaları gibi)

5.sosyal (sosyal yardımlar)

KAMU GİDERLERİNİN ARTIŞ TEORİSİ 1.WAGNER (YASA)

“Devlet Faaliyetlerinde Sürekli

Artış Kanunu”

Bireylerin sosyal ilerleme

istekleri kamu harcamalarını

sürekli arttırır. Kamu harc

artmasının nedeni;

1.sanayileşme

2.kentleşme, sos. Yapıdaki

değişme

3.yerel yönetimlerin artması,

sundukları hizmetin

genişlemesi

2. HENRY CARTER (SANAYİ +

SAVAŞ) (Wagner’i Onaylar)

Kamu harcamalarının artışı

ülkeden ülkeye değişir. Wagner’e

katılır (sanayileşme) bununla

birlikte savaşlar kamu

harcamalarını arttırdığını söyler.

3.NITTI (SAVAŞ+SAVUNMA)

(Wagner’e karşı)

Kamu harcamalarının artış nedeni

1.savaş ve savunma

2. büyük bayındırlık harcamaları

3.devlet borçlanması

**kamu harcamalarından savaş ve

savunmayı çıkardığında kamu

harcamaları HİÇ ARTMAZZZZ.

4.MUSGRAVE (KALKINMA –

BÜYÜME)

Savaş ve Savunma harcamalarını

çıkardığında kamu harcamaları

MG ile aynı oranda artar.(Ülkede

MG artışı sosyal refahı arttırır

(eğitim, sağlık, sosyal transferler

artar dolayısıyla sosyal gelişmelere

bağlı olarak kamu harcamaları

artar)

5. ROSTOW (5 AŞAMALI

KALKINMA TEORİSİ)

Kamu harcamalarının artışı ekonomik

gelişmeye bağlıdır.

1.geleneksel toplum

2.kalkışa hazırlık

3.kalkış

4.olgunlaşma

5. tüketim toplumu

Aşama ilerledikçe kamu harcamaları

artar.

6. PEACOCK – WISEMAN

(SIÇARAMA TEZİ)

(yerini alma)

Savaş, doğal afet, kriz

dönemlerinde kamu harc artar.,

sıçrama yapar. Kamu harc

finansmanı için vergi yükünü

arttırır. (toplumda tepkiye

neden olmaz).

Bunalım sonrasında toplum

vergi yüküne alıştığından vergi

oranlarında indirime gidilmez.

Kamu harcamaları eski

düzeyine inmez.

7. PIGUE VE DALTON

(SOSYAL REFAHIN

ARTTIRILMASI)

Amaç sosyal refahın max edilmesi

olduğundan kamu harcaması artar.

Bu artış MSF=MSM olana kadar

devam eder.

8.BAUMOL (DENGESİZ

BÜYÜME)

Kamu genel olarak verimsiz alanlarda

üretim yapar.( emek-yoğun) Bu

nedenle artan hizmet talebini

karşılamak için daha fazla maliyete

katlanır ve kamu harcamaları artma

eğilimi girer. Bu da kamunun özel

sektöre göre hızlı ve dengesiz

büyüğünü gösterir.

9. NISKANEN (BÜROKRASİ

MODELİ)

Bürokratlar kamu işletmesini özel

bir işletme gibi görür ve işletmenin

karını maksimizasyon çabasını

devlet bütçesini maksimize ederek

karşılar. Bunun sonucunda kamu

harcamaları artar.

Bürokrasi hükümete hizmet sunan

monopol gücüne sahip bir hizmet

sektörüdür isteyen bürokratlar

maaşlarını arttırmak isteyerek

kamu harcamalarının artmasına

neden olabilir

10. CLARK

Kamu harcamaları MG’nin %25’ini

geçmemelidir.

%25’İ geçen durumda kamu

harcamalarının finansı olan vergilere

başvurulur. Bu da işçilerde ikame

etkisine yol açar ve MG düşme

eğilimine girer.

14.PYLE

Kamu harcamalarının bazı dönemlerde belli bir süre MG’den hızlı artar.

Bu da ülkeden ülkeye göre değişir ve kamu harcamalarının sürekli arttığını savunur.

KAMU HARCAMALARININ TASNİFİ (SINIFLANDIRILMASI) 1.ORGANİK

(KURUMSAL) TASNİF

2.FONKSİYONEL

(İŞLEVSEL) TASNİF

3.BİLİMSEL-EKONOMİK ve DİĞER TASNİFLER

Harcamayı yapan idari

birimler itibari ile

harcamalara sınıflandırma

yapılmasıdır.

Örn; MEB, SAĞLIK BAK,

MALİYE BAK

Harcamanın amacı

önemlidir.

—hizmet tekrarı

engellenir, harcamalar

azalır, tasarruf sağlanır.

—sosyal fayda sağlar

—etkinlik ve verimlilik

artar

—3’e ayrılır;

1.genel hzmt

2.sosyal hzmt

3.ekonomik hzmt

2.1.ADİ-OLAĞANÜSTÜ 2.2.REEL-TRANSFER

“PIGOU”

2.3.VERİMLİ-VERİMSİZ 2.4.ZORUNLU-İHTİYARİ

Adi(olağan); her yıl

tekrarlanır nitelikte olanlar.

örn: cari harcamalar

Reel; karşılığında bir mal veya

hizmet alınan harcamalardır

Verimli; MG’de artış yaratan

harcamalardır.

Örn; reel harcamalar verimli

harcamalardır.

Zorunlu; mutlaka yapılması gereken ve

kanunlara dayalı olan harcamalardır.

Örn;eğitim, savunma vb harcamalarının

düzenli olarak yapılması hem sosyal hemde

ekonomik büyüme ve kalkınma açısından

zorunludur.

Olağanüstü; uzun süreli

aralıklarla yapılan

harcamalardır.

örn: yatırım harcamaları,

doğal afetler

Transfer; Karşılığında bir mal

veya hizmet alınmayan

harcamalardır. Transfer

harcamaları gelirin yeniden

dağılımında kullanılır.

Verimsiz; MG’de artış

yaratmayan harcamalardır.

Örn; sosyal Transfer

harcamaları MG’yi arttırmaz,

gelir dağılımında adaleti

sağlamaya yöneliktir.

İhtiyari; ertelenebilecek esnekliğe sahip

olan harcamalardır.

Her yıl kaldırım taşı döşemek ihtiyaridir.

2.2.1.REEL (GERÇEK) HARCAMALAR 2.2.2.TRANSFER HARCAMALARI

2.2.1.1.CARİ

Bir bütçe dönemi içinde tüketilen ve aynı

dönemde faydası sağlanan ve genellikle her

yıl tekrarlanan giderlerdir. Üretimi arttırıcı

etkisi yoktur.

Mevcut üretim kapasitesini işler durumda

tutan harcamalardır.

Örn; personel,memur,işçi maaşları,

tazminatları,

ödüller,kırtasiyegiderleri,demirbaşalımı,küçük

onarım giderleri,yolluklar…

2.2.1.2.YATIRIM

Üretim kapasitesini arttıran

kaynakların daha etkin

kullanımını sağlayan ve

MG’yi arttıran, faydası

sonraki yıllara sarkan

harcamalardır.

Sermaye birikimine yönelik

harcamalardır.(maddi

sermaye-beşeri olmayan

sermaye)

Örn;etüt proje giderleri,taşıt

alımı, büyük onarım giderleri,

2.2.2.1.İKT-SOS-MALİ

İktisadi(verimli); üretimin arttırılması yönelik

yapılan harcamalarörn; sübvansiyonlar, üreticilere

verilen krediler,

Mali; kamu kurum ve kuruşların finansman

açıklarının kapatılması amacıyla yapılan

harcamalarÖrn; özel bütçeli ve DDKB açıklarının

kapatılması için genel bütçeden yapılan hazine

yardımları,borç faiz ödemeleri, KİT açıklarının

kapatılması

Sosyal(verimsiz); düşük gelir gruplarına yönelik

olarak yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla

yapılan harcamalarÖrn: emekli maaşları, işsizlik

sigortası, öğrenci bursları, yeşil kart, ayni

yardımlar…

2.2.2.2.GELİR-SERMAYE

Gelir: transfer harcamasının

ülke içinde yapılmasıdır

Sermaye; genel bütçe

dışındaki kurumlara yatırım

maksadıyla yapılan

transferler.

2.2.2.3.DOLAYLI-DOLAYSIZ

Dolaysız; kişilerin gelirlerinin direk

arttırmaya yönelik yapılan

harcamalardır. Örn: öğr bursları, dul

yetim aylıkları, borç faizi ödemeleri

Dolaylı: kişilerin gelirlerini fiyat

mekanizması vasıtasıyla dolaylı

yoldan arttıran harcamalardır. Örn:

yeşil kart uygulamaları, kömür, gıda

yardımları…

-KalkınmaCarisi (yatırımcarisi): üretime katkı yapan cari harcamaları ifade eder. Beşeri sermayeye yönelik yapılan cari harcamalardır.(eğitim, sağlık alanlarında yapılan CARİ HARCAMALAR ) =>

doktor, öğretmen maaşı, okul için sıra, ısınma giderleri, hastane için yatak, ısınma giderleri…)

-SermayeTeşkiliTransferHarcaması: karşılığında mal alınan ancak cari üretim ve toplam talep düzeyine hiçbir katkısı olmayan harcamalardır(eski bina(ikinci el) alımı, faaliyette bulunan bir işletmeyi satın

alması(devletleştirme) , arsa arazi alımı( kamulaştırma)

-Sübvansiyon: fiyat hareketlerini kontrol için yapılan mali yardımlardır. Üretim ve tüketim sübvansiyonları olarak 2’ye ayrılır. Üretim sübvansiyonları üretimi teşvik etmek için üretici kesime yapılan

yardımlardır. Tüketim sübvansiyonları ise piyasa fiyatını aşağı çekmek için kullanılır

KAMU GELİRLERİ

KAMU GELİRLERİNİN ÇEŞİTLERİ 1.VERGİLER

— Kamuhzmti finansmanı için toplanır

— cebridir

— karşılıksızdır(kişinin şahsına yönelik özel ve

doğrudan bir karşılık vaadi ve taahhüdü

olmamasıdır.)

—nakdi olarak alınır.

— GELİR(GV-KV)

SERVET(MTV, EV,

VİV)HARCAMA(KDV, ÖTV, DV, BSMV,

ÖİV) üzerinden alınır.

2.HARÇLAR

- kamusal nitelikli bir hizmetten bazı

kişilerin özel yarar elde etmeleri

karşılığında ödenilen paradır.

—Katkı payı

— Kamuhzmtinden yoğun

yararlananlardan alınır

—cebridir

—karşılığı vardır

—Harçla ödenen bedel hizmetin

maliyetini tamamen karşılamaz

—harç> yararlanılan hzmt => aradaki

fark vergi sayılır.

**yargı harçları, noter harcı, pasaport

harcı…

3.RESİMLER

— bir işin yapılması için kamudan

izin alınması karşılığında ödenen

bedel.

— genellikle yerel yönetimler

tarafından toplanır

— cebridir.

— karşılığı vardır.

** inşat izni almak, eğlence

mekânı açmak, avlanma ruhsatı…

4.ŞEREFİYELER(değerlendirme resmi)

—kamu bayındırlık hzmti yaptığı bölgedeki

gayrimenkullerin değerinin artması

düşüncesinden hareketle alınan bedeldir.

—cebridir.

—karşılığı vardır.

*Katılma payı: bayındırlık hzmti sonucu

bölgedeki emlakların değeri artmadığı halde

alınan bedeldir. Öngörülen harcamayı

finanse etmek için toplanır.

Örn; yol harcamalarına katılma payı

Kanalizasyon harcamalarına katl. Payı

Su tesisleri harcamalarına katılma p.

5.PARAFİSKAL GELİRLER(vergi benzeri)

—Kamu-yarı kamu niteliğine haiz ekonomik-

sosyal-mesleki kuruluşların üyelerine

sundukları hzmtlrdndolayı, üyelerinden

aldıkları aidatlardır.

—cebridir(vergiye benzer)

—karşılığı vardır ( harca benzer)

— genel bütçe içerisinde yer almaz.

—söz konusu kuruluşun bütçesinde yer alır.

**sigorta primleri, tic sanayi odalarına ödenen

aidatlar, avukatların barolara ödedikleri

aidatlar…

6. PARA VE VERGİ CEZALARI

—Amaç gelir elde etmek değil, bireylerin

yasalara uymasını sağlamaktır

-ki toplumda illa uymayan olacağı için

devlette buradan kamu geliri elde eder.

7.MÜLK VE TEŞEBBÜS

GELİRLERİ

(mamelek geliri, patrimium geliri)

—kamunun taşınır-taşınmaz mal

ve haklarını;

satması/kiralaması/işletmesi

karşılığında gelir elde etmesi

—cebri değil.

**Arazi, bina, taş ocakları, KİT

karları…

8.BORÇLANMA GELİRLERİ

8.1 zorunlu borçlanma

—cebridir.

—memur maaşlarından yapılan kesintidir

***tasarruf bonoları

8.2.ihtiyari borçlanma

—cebri değildir.

**devletin piyasaya hazine bonosu devlet

tahvili satması..

9.FONLAR

— belirli bir amaç için kenarda tutulan ve lazım

olduğunda kullanılan paralardır

—Âdem-i Tahsis ilkesine ters

*TR’deki fonlar

1.özelleştirme f.

2.savunma sanayi teşvik f.

3.sosyal yardım f.

4.türk tanıtma f.

5.TMSF

10.ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ

— devlete ait işletmelerin özel sektöre

devredilmesinden sağlanan gelirlerdir.

— Cebri değil.

— amacı; rekabeti arttırmak, teknolojik

ilerleme, kar elde etme

11. SENYORAJ GELİRLERİ

(ENFLASYON VERGİSİ)

— MB’nin para basması sonucu

devletin gelir elde etmesidir

12.DEVALÜASYON GELİRLERİ

— Yerli paranın hükümet eliyle yabancı

para karşısında değerinin düşürülmesidir.

— bu durumda dışa açık ekonomide ihracat

artar, ithalat azalır. Devlette buradan gelir

elde etmiş olur.

— aynı zamanda hazinedeki döviz stoku

değerlenir.

13 MALİ TEKEL GELİRLERİ

—devlet, talep esnekliği düşük bazı malların

üretimini ve satışını kamu tekeline alıp bunların

fiyatlarını çok yüksek karlar sağlayacak şekilde

belirleyerek gelir sağlar.

**sigara, alkol…

14.DİĞER

— savaş tazminatları

— ganimetler

— yardım ve bağışlar

—mirasçı bulunamayan gelirler

VERGİYLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1.VERGİNİN KONUSU

—verginin kaynağını

oluşturan ekonomik unsurdur.

3’e ayrılır;

Gelir-Servet-Harcama(Gider)

2.VERGİNİN MATRAHI

—verginin hesaplanmasında teşkil olan MİKTAR

VE DEĞER —Advalorem: Parasal değer esas alınır

**GV, KV, EV

—Spesifik: Miktar esas alınır (hacim, kg, yaş,

lt...)

**MTV, ÖTV(sadece 1 sayılı tarifesi: petrol )

2.1.MATRAH BELİRLEME USULLERİ

—Götürü: vergi hesaplamasına konu olan değer ve miktarın tek tek

hesaplanması yerine tüm konu ve mükellef için toptan belirlenmesi

-Karine-Dış Gösterge: Bazı dış göstergelere bakılarak matrahın

tespit edilmesidir.(kapı, pencere sayısı)

—İdarece Takdir: Vergi idaresi tarafından matrahın tespiti.

—Basit: Gelir – Gider = Matrah

—Beyan: Mükellefin beyannameyle matrahını tespit etmesi

3.VERGİ MÜKELLEFİ

—üzerinev.borcu düşen GK –TK

-Kanunimük: Kanunlara göre

üzerine v borcu düşen kişi

-Fiili Mükellef: Vergi yükünü

üzerinde hisseden kişi

-Aracımük: ödediği vergiyi

3.kişilere aktaran kişi

4.VERGİYİ DOĞURAN

OLAY

— Verginin konusu ile

mükellefin bağ kurması

5.VERGİ SORUMLUSU

—Başkasına ait bir vergi nedeniyle, v idaresine

karsı muhatap olan ve vergi borcunu ödemekle

yükümlü olan kişi.

6. VERGİNİN TARHI

—Mükellefin ödemesi gereken vergi borcunun hesaplanmasıdır.

6.1.Tarh Yöntemleri

—Beyana Dayalı: mükellefin beyanı esas alınır

---Basit Usulde: basit usuldekilerin vergisi basit usulde tarh edilir.

—ikmalen: Tarhiyat sonrası kanuni usullere uyulmaması

durumunda ikinci defa tarhiyat yapılması

—Re’sen: Matrahın tamamen veya bir kısmının tespit edilmemesi

durumunda vergi dairesinin belirlediği matrah üz. Tarh edilmesi.

— İdarece: mükellefinkanuni süre içinde matrahını beyan etmezse

vergi dairesinin kendi matrahı belirler ve tarhiyat yapar.

7.VERGİNİN TAHAKKUKU

—verginin ödenecek aşamaya

gelmesidir.

NOT: Verginin kesinleşmesi ile

verginin tahakkuku farklı

kavramlardır. Verginin

kesinleşmesi; mükellefin tarh

edilen vergiye karşı tüm dava

yollarının tükenmesidir. Bu

aşamadan sonra vergide

değişiklik yapılamaz.

10.VERGİ YÜKÜ

-vergiyi ödeyen kişinin üzerindeki yüklerdir.ikiye ayrılır;

—Maddi yükler(objektif)

Toplam = ödenen v

VergiY.MG

Bireysel= bireyin ödediği vergi

Vergi Y. bireyin geliri

Net = ödenen vergi - KHSF

VergiY MG

Gerçek = (ÖV+YV)-(KHSF+YT.V)

VergiY. MG

NOT:

KHSF= kamu hizmetinden sağlanan fayda

YV= Yansıyan Vergi

YT.V=Yansıtılan Vergi

-Manevi Yükler(subjektif) : mükellefin üzerinde psikolojik etki

(verginin karar, ikame, gelir etkisi)

ÖDEME GÜCÜNE ULAŞMADA KULLANILAN TEKNİKLER

1. EN AZ GEÇİM İNDİRİMİ

Mükellefin kendisinin ve

ailesinin yaşamının asgari

düzeyde sağlamak için gerekli

olan gelirin

vergilendirilmemesidir

1.1 Matrahtan İndirim

Sistemi:

mükellefin matrahından en

az geçim indirimi tutarının

düşülmesinden sonra kalan

kısmın

vergilendirilmesidir.

1.2.Vergiden İndirim Sistemi

(Dekot): Önce mükellefin geliri

vergilendirilir daha sonra en az

geçim indirimi tutarı hesaplanır

ve vergiden indirilerek

mükellefin ödeyeceği vergi

bulunur(TR)

1.3Bölme (katsayı) Sistemi:

Aile gelirinin, aile bireyleri arasında bölünmesinden sonra vergilendirilmesini öngören

sistemdir. İki şekildedir;

1.3.1.Splitting: ailenin gelirini sanki karı-koca kazanıyormuş gibi 2’ye bölünür. Daha sonra

bölünen gelirler ayrı ayrı artan oranlı tarifeye göre vergilendirilir. Son olarak ailenin ödemesi

gereken toplam vergi bulunur.

1.3.2.Katsayı:ailede yaşayan her bireye birer katsayı verilir. Ailenin geliri bu katsayıya

bölünür. Katsayı başına gelen gelire artan oranlı tarifedeki vergi oranıyla katsayı basına düşen

vergi hesaplanır. En son ailedeki kaç katsayı varsa onla çarpılıp toplam ödenecek vergi

bulunur.

Bölme Sistemindeki AMAÇ; artan oranlı tarifede mükellefin bir üst dilime geçip daha fazla

vergilemenin önüne geçmektir.

2. TARİFELERDEN

YARARLANILMASI

Ödenecek vergi tutarının

belirlenmesi için vergi

matrahına uygulanacak olan

oran ya da ölçülerdir

2.1.Sabit (Eşit, Düz, Tek)

Oranlı Tarife:

Vergi matrahındaki artış

ya da azalışa karşın vergi

oranı aynı kalır. KDV,

KV, EV

(MVO=OVO)

2.2.Azalan Oranlı Tarife:

2.2.1.Matrahın ve vergi

oranının aynı doğrultuda

azalması ( artan tarifenin tersi)

2.2.2.Matrah artarken vergi

oranının azalması.amaç: yatırım

ve tasarrufların artması.

(MVO<OVO)

2.3. Artan Oranlı Tarife:

Vergi oranlarındaki artma ya da azalmaya bağlı olarak vergi oranının artması veya azalmasıdır.

. Yatırım, tasarruf gibi istekleri kırdığı düşünülse de, gelir dağılımını düzenlemesi ve vergi

adaletini sağlar. 4 tiptir.

2.3.1.Sınıf Usulü: Vergi oranı diliminin değişmesine bağlı olarak artıp-azalmaktadır. Sınıf

değiştikçe vergi oranı SIÇRAMA gösterir

2.3.2.Dilim Usulü: Matrah tarifenin öngördüğü dilimlere bölünüp ve her dilim için ayrı bir

vergi oranının uygulanması yoluna gidilmektedir.(TR)

2.3.3. Gizli Artan Oran:Artan oranlı Tarife DEĞİL.Bir verginin yapılan bazı indirim ve

eklemeler sonucu artan oranlı bir vergi haline gelmesidir.

2.3.4. Tersine Artan Oran: Tarife DEĞİL. Matrah arttıkça ortalama vergi oranının

azaldığı durum.(örn HARCAMA VERGİLERİ.) Gelir düzeyi farklı olan bireylerin AYNI

MİKTARDA mal ve hizmet satın aldığında aynı miktarda vergi öder. ANCAK,

KATLANDIKLARI VERGİ YÜKÜ FARKLIDIR.

3.AYIRMA İLKESİ

Emek gelirleri ile sermaye

gelirlerinin farklı şekilde

vergilendirilmesini savunur

4. MUAFİYET VE

İSTİSNALAR

Bazı kişilerin vergi dışı

bırakılması muafiyet, bazı

konuların vergi dışı

bırakılması istisnadır.

VERGİ YANSIMASI 1.TANIM

Ödenmiş bir verginin

piyasa mekanizmasından

yararlanmak suretiyle

diğer birimlere

aktarılmasıdır.(verginin

bir mükelleften alındığı

halde başka birisi

tarafından ödenmesi)

2.YANSIMA SÜREÇLERİ

*Ödeme: ilk aşama verginin

herhangi bir şekilde

ödenmesiyle başlar

*Vurgu: Vergi ödendikten

sonra vergi mükellefinin vergi

ödenmesinden dolayı üzerinde

hissettiği psikolojik baskıdır

*Aktarma: Üzerine vergi

yükünün devredildiği kişi yine

fiyat mekanizması aracılığı ile

bu yükü başkalarına, onlar da

diğerlerine parça parça

devretme yönüne gitmeleriyle

oluşan aşamalardır

*Yerleşme: Fiili ve son

olarak, diğer bir birey üzerine

yeni transfer ümidi

bulunmaksızın, "vergi yükü"

son mükellefte kalmıştır

3.YANSIMA ŞEKİLLERİ

3.1.İleriye – Geriye Yansıma:

—İleri: verginin yüksek fiyat içerisinde nihai tüketicilere yansımasıdır.

—Geri: verginin üretim faktörlerine doğru yansımasıdır. ( burada üretici bundan kurtulmak için ya ara malının fiyatında

indirim talep eder ya da iş gücü ücretini aşağı çeker)

3.2.Kanuni – Fiili Yansıma:

—Kanuni: verginin kanuni sınırlar içerisinde kanunun öngördüğü biçimde yansıması.(KDV ve BSMV )

— Fiili: verginin piyasa koşullarında yansıtılmasıdır. (bina sahibinin kirayı artırmak suretiyle vergiyi kiracıya ödetmesi gibi)

3.3.Sınırlı – Sınırsız Yansıma:

—Sınırlı: yansımanın belirli bir yönde olacağını, bununda belli kişiler üzerinde toplanacağını söyler. (bir kere de yansıtılır

olay biter)

—Sınırsız: yansımanın her yönde olacağını, belli bir toplumda değil bütün ekonomik bireylere yansımasıdır. Bunun sonunda

ise vergi yükü iyiden iyiye hafifler.

3.4.Biçimsel – Efektif Yansıma:

--Biçimsel: vergiyi kim ödemiş;?

—Efektif: vergiyi ödeyen mükellefin tepkisi?

3.5.Mutlak – Diferansiyel Yansıma:

—Mutlak: herhangi bir verginin oranındaki artışın gelir dağılımı üzerindeki etkisidir. Yapılan artış sonucu bu vergiyi

ödemek zorunda olanların gelirlerini azaltarak toplumun gelir dağılımını değiştirir. Vergilerdeki artış dolayısıyla gelir

dağılımında meydana gelen değişmedir.

—Diferansiyel: kamu harcamaları sabit varsayıldığındayürürlükteki herhangi bir verginin kaldırılarak yerine başka bir vergi

konulması suretiyle gelir dağılımında meydana gelen değişmelerdir.

DEVLET BÜTÇESİ 1.TANIM

5018’e göre; belli bir dönemdeki gelir ve

gider tahminleri ile bunların uygulanmasına

ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun

olarak yürürlüğe konulan belgedir.

2. BÜTÇEYLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER

*1215 Magna Carta -> dünyada bütçe hakkının gelişimi

*1876 Kanuni Esasi -> TR’de ilk bütçe hakkı

*1908 -> II. Meşrutiyetle birlikte Sayıştay’ın yeniden

düzenlenmesi

*1909 -> TR’de modern anlamda ilk bütçe

*1927-2006 -> 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye

*2006-…-> 5018 sayılı KMYKK

*Bütçe Hakkı: Halkın bütçe yapma yetkisini kendi seçtiği

temsilcileri aracılığıyla kullanmasıdır.

*bütçe hükümet tasarruf değil, TBMM (yasama)

tasarrufudur.

* özel bir kanundur. (her yıl hazırlanır)

3.BÜTÇENİN TEMEL ÖĞELERİ (4T)

1.TAHMİN: bütçede gelir-gider tahmini

2.TASDİK: Yürütmenin hazırladığı bütçeyi yasama onaylar

3.TEVZİN: Bütçede gelir ve giderlerin birbirine denk olması

4.TAHDİT: Bütçenin belli bir süre geçerli olması.

BÜTÇE TEORİLERİ 1. KLASİK BÜTÇE

*Denk bütçe esastır.

*Kamu harcamaları sınırı olacak

*vergiler düşük oranlı dolaylı vergi olacak

*borçlanma yapmayacaksın.(yapacaksan uzun

vadeli, yatırımları finanse etmek için, sermaye

piyasalarından borçlanacaksın)

2.DEVRİ BÜTÇE TEORİSİ(ALVIN HANSEN)

*Bütçenin yıllık olarak düşünülmesi yerine uzun süreli dönemler

dikkate alınarak uygulanacak

*Bütçe bazı dönemlerde açık/fazla verebilir.(sorun değil) Bunun

için devlet bütçesi içerisinde bir FON oluştur, fazla verdiği

dönemlerde FONA at, açık verdiği dönemlerde FONDAN kaynak

aktar, dengeye gel

* Unutma ki!!! Önemli olan bütçe dengesi değil MALİ

DENKLİKTİR.

Örn;

Ekonomide genişleme varken 3 yıl bütçe fazlası ver.

Ekonomide daralma var. O zaman 3 yıl bütçe açığı ver.

6 yılda bütçe denkliğini sağla

3. TELAFİ EDİCİ BÜTÇE TEORİSİ

(WILLIAM BEVERIDGE)

*Keynes’ten fikir almış ve demiş ki ;

Özel kesimin harcamalarının azalması sonucu ortaya çıkan

eksik istihdam durumunun giderilerek ekonominin tam

istihdamda dengeye gelmesi için eksik olan özel kesim

harcamalarının kamu harcamaları ile telafi edilmesidir

Önemli olan tam istihdam sağlanıncaya kadar devletin

açık verme derdine düşmeden harcamalara

girişebilmesidir.

Tam istihdam sağlandıktan sonra bütçe denkliğine yeniden

riayet eder.

*** Burada da bütçe denkliği değil, önemli olan

EKONOMİNİN DENGESİ sağlanmalı.

BÜTÇENİN FONKSİYONLARI

KLASİK FONKSİYONLARI ÇAĞDAŞ FONKSİYONLARI 1.İktisadi ve Mali Fonksiyonu: kamu hizmetlerinin bir plan dâhilinde olması, en az

maliyetle yapılması iktisadi fonksiyonunu, bütçenin denk olması ise mali fonksiyonu

olarak ifade edilir.

1.Yönetsel Fonksiyonu: bütçe günümüzde özellikle devlet yönetiminde verimlilik ve

etkenliği geniş ölçüde etkilediğinden ve kamu yönetiminde karşılaşılan güçlüklerin

çözümlenmesinde yöneticilere yardımcı olduğundan kamu yönetimin verim ve etkinliğini

artırma aracı olarak kabul etmektedir.

2.Hukuki Fonksiyonu: Bütçe bir kanundur. Bu kanun, yürütme organına yasama

organı tarafından gelirlerin toplanmasına yetki ve giderlerin yapılmasına da izin veren

bir kanundur. Özel bir kanundur. Her yıl yapılır

2. Planlama Fonksiyonu: kamu kesiminin iktisadi bir planı niteliğindedir. Bütçeyle

kamunun geleceğe ait ekonomik gelişmelerini belli bir sistem içerisinde yapılmasını sağlar

3.Siyasi Fonksiyonu: Kamu ekonomisi içinde üretilecek mal ve hizmetlerin ne miktarda

ve ne şekilde üretileceğine siyasi süreç içerisinde karar verilir. Bütçe bu siyasi süreçte

oluşan tercihleri şekillendirip uygulamasına olanak sağlar.

3.Gelir ve Kaynak Tahsisi Fonksiyonu: bütçe kamu ve özel sektör arasında kaynak

kullanımını düzenlemesi kaynak tahsisi fonksiyonunu,milli geliri yeniden dağıtma fonksiyonu

(piyasada oluşan birincil gelir dağılımına VERGİ ve SÜBVANSİYONLARLA müdahalede

bulunarak geliri yeniden dağıtması) ise geliri tahsis fonksiyonunuifade eder.

4.Denetim Fonksiyonu: kamu maliyesinin ve mali işlemlerin belirtilen esas ve

hedeflere uyumlu şekilde yürütülmesinin denetlenmesi şeklinde ortaya çıkar.

4. Makroekonomik Fonksiyonu:

4.1.Konjonktürel Fonksiyonu: ekonomideki genel iniş çıkışları yani konjonktürel

dalgalanmaları inceler ve genel iktisadi konjonktürü ayarlama görevi görür.

4.2. Telafi Edici Fonksiyonu: ekonominin eksik istihdamda olduğu dönemlerde bütçe açığı,

talep arttırıcı ve işsizliği azaltıcı bir işleve sahiptir.

4.3.Kalkınma Fonksiyonu: Bütçe kamu ekonomisinin tasarruf ve yatırım tercihlerini

yönlendiren bir plandır. Bu anlamda kalkınma hamleleri açısından üzerine bazı işlevler

düşmektedir.

4.4.İstikrarı Sağlama Fonksiyonu: bütçenin fiyat istikrarı ve tam istihdamı sağlamasıdır.

BÜTÇE İLKELERİ

I.KLASİK İLKELER Genellik İlkesi:

Bütçede yer alacak tüm gelir ve gider tahminlerinin cinsi, tutarı ve

kullanılmasında uygulanacak yöntem ile ilgilidir. Genellik ilkesi, üç

noktada ağırlık kazanır:

1.Tüm gelir ve giderlerin bütçede gösterilmesi,

2.Bütçe yer alan gelir ve giderlerin gayri safi olarak belirtilmesi,

3.Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilememesidir (Adem-i tahsis).

Döner sermayeli işletme bütçeleri, şartlı bağış ve yardımlar, özel bütçeli

kuruluşlar, düzenleyici denetleyici kuruluşlar, sgk, fon uygulamaları, bu

ilkeden sapma gösterir.

Birlik İlkesi:

Bir kamu tüzel kişiliğinin bütçe yaparken tüm gelir ve

giderlerini tek bir bütçe içinde toplanmasına birlik ilkesi

denir.

YANİ; DEVLETİN BÜTÇESİ TEK OLACAK

Yeknesaklık İlkesi:

Bütçede birlik ilkesinin devletin tüm gelir ve

giderlerinin tek bir bütçede toplanmasını ifade

etmektedir. Ancak uygulamada birlik ilkesinden

sapmalar olduğunu görülmektedir.

Yeknesaklık ilkesi ise, bütçelerde benzer

nitelikteki gelir ve giderlerin

gruplandırılarakbir arada gösterilmesini ifade

eden bir ilkedir. Birlik ve genellik ilkesinin daha

esnek bir uygulamasıdır.

Toplama İlkesi:

Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde

gösterilmesi ve benzer nitelikteki bütçelerin bir araya

toplanmasıdır. Merkezi Yönetim Bütçesi, Mahalli İdare

Bütçeleri ve Sosyal Güvenlik Bütçeleri ayrımı toplama

ilkesini ifade etmektedir.

Ön İzin ve Bölümler İtibariyle Onaylanması İlkesi:

Yürütme organının bütçenin mali yıla girmeden önce yasama organından

bütçeyi hazırlamak için izin alması ÖN izin, yürütme tarafından hazırlanan

bütçenin mali yıla girmeden önce yasama tarafından onaylanmasına ise

bölümler itibariyle onaylama ilkesini ifade eder.

Yıllık Olma İlkesi: Bütçe esas itibariyle hemen her

ülkede bir yıl için geçerlidir. Günümüzde 3 yıllık

hazırlanır. Yıllık olarak uygulanır.

Denklik İlkesi: Bütçenin gelir ve gider

kalemlerinin birbirine denk olmasıdır.

BÜTÇE DENK BAĞLANMAK ZORUNDA

AKTİF = PASİF

Fiskalite İlkesi (Mali Olma):

Bu ilke bütçede mali anlamda sınırları ifade etmektedir.

1.Yürütme organı bütçede yer alan ödenek miktarından fazla harcama

yapamaz,

2.Bütçede belirtilmeyen bir kaleme harcama yapılamaz,

3.Bütçede sadece mali hükümlere yer verilir. Mali hüküm dışında bir

hüküm koyulamaz.

4.Bütçede, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir ve

başka bir amaca harcanamaz (giderlerde tahsis).

Doğruluk ve Samimilik İlkesi:

Bütçe öngörülerinin elden geldiği ölçüde gerçek durumu

yansıtması ve mevcut koşulların ortaya konulması

doğrulukilkesini, gerek gider gerekse gelir tahminlerinin

ortaya konulmasında, doğruluğuna inanılan hususların

içtenlikle ortaya konmasına ise samimilik ilkesi denir.

Açıklık ve Alenilik İlkesi:

Bütçe ile tüm belge ve hesapların kamu

tarafından eleştiriye olanak sağlayacak şekilde

açık bulundurulmasını ifade eder. Bütçenin

tümüne ve özellikle gelir ve gider cetvellerine

açıklık getirmektir. Alenilik ilkesi, bütçe ile ilgili

tüm işlem ve uygulamaların, herkesin gözü

önünde, herhangi bir gizlemeye

başvurulmaksızın gerçekleştirilmesini

öngörmektedir.

II.ÇAĞDAŞ İLKELER Makroekonomikİstikrarilkesi:

Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında,

makroekonomik istikrarla birlikte

sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır.

PerformansveMaliKontrolİlkesi: Bütçeler

kalkınma planı ve programlarda yer alan

politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde,

idarelerin stratejik planları ile performans

ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre

hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir.

Planlamaİlkesi:

Bütçeler, stratejik planlar dikkate

alınarak izleyen iki yılın bütçe

tahminleriyle birlikte görüşülür ve

değerlendirilir.

UluslararasıStandartlaraUygunlukİlkesi:

Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik

sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde

Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara

uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya

tabi tutularak hazırlanır ve uygulanır.

5018’E GÖRE BÜTÇE TÜRLERİ

“GENEL YÖNETİM BÜTÇESİ” MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ MAHALLİ İDARELER BÜTÇESİ SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI BÜTÇESİ

1.GENEL BÜTÇE

2.ÖZEL BÜTÇE

3.DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUM BÜTÇESİ

1.İL ÖZEL İDARESİ

2.BELEDİYELER

3.MAHALLİ BİRLİKLER

1.SOSYAL GÜVENLİK KURUMU

2.TÜRKİYE İŞ KURUMU

MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ

1.GENEL BÜTÇE 2.ÖZEL BÜTÇE 3.DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUM BÜTÇESİ *tek bir nakit idaresine sahiptir.

*DEVLET TÜZEL KİŞİLİĞİNE sahiptir. (kendilerine

ait KTK’si YOK)

*kendilerine ait malvarlığı ve gelirleri YOKTUR.

*ağırlıklı olarak tam kamusal mal ve hzmtüretrler

*****Ödenekleri yetmezse; YEDEK ÖDENEK

kaleminden ödenek alabilirler.

*genellik ve birlik ilkesine uygundur.

*I Sayılı Cetvelde yer alırlar; TBMM,

CB,BAŞBAKANLIK,BAKANLIKLAR, YÜKSEK

MAHKEMELER, MÜSTEŞARLIKLAR(SAVUNMA

SANAYİ MÜSTAŞARLIĞI HARİÇ, …TAYLAR

(sayıştay, danıştay…), …KOMUTANLIĞI,…

* bir bakanlığa veya belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere

kurulur.

*kendilerine ait KTK’leri vardır.

*kendilerine ait nakit idareleri vardır.

*Kendilerine ait mal varlıkları ve gelirleri vardır.

*genellikle yarı kamusal mal ve hizmet üretirler.

*ödenekleri yetmezse genel bütçedenHAZİNE YARDIMI alırlar

( yedek ödenekten de pay alabilirler)

*Aynı zamanda yedek ödenekten pay alabilirler.

*genellik ve birlik ilkesine aykırıdır.

*II Sayılı Cetvelde yer alırlar.YÖK, ÖSYM,ÜNİVERSİTELER,

DİĞER İDARELER (TÜBİTAK, GSGM,OGM,VGM,

SAVUNMA SANAYİ MÜSTEŞARLIĞI……)

*Özel kanunla kurulurlar.

*mal ve hizmet üretmez, kural ve norm koyar.Bunların

uygulanmasını izler ve denetlerler.

*Kendi KTK’leri vardır.

*kendilerine ait mal varlığı ve gelirleri vardır.

*ödenekleri yetmezse genel bütçeden HAZİNE YARDIMI alırlar

*genellik ve birlik ilkesine aykırıdır.

*III Sayılı Cetvelde yer alırlar;

RTÜK, SPK, BDDK, EPDK, KİK, RK, BTK, KGK, KİŞİSEL

VERİLERİ KORUMA KURUMU

MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ = GENEL BÜTÇE + ÖZEL BÜTÇE + DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUM BÜTÇESİ – HAZİNE YARDIMLARI

MAHALLİ İDARELER BÜTÇESİ

1.İL ÖZEL İDARELERİ 2.BELEDİYE BÜTÇELERİ 3.KÖYLER 4.MAHALLİ BİRLİKLER

1.VALİ bütçeyi hazırlar

2.hazırlanan bütçe İL DAİMİ ENCÜMENİ’NE ve İL

GENEL MECLİSİ’NE sevk edilir.

3.İL GENEL MECLİSİ tarafından onaylana bütçe

VALİ tarafından İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA

gönderilir.

4.İÇİŞLERİ BAKANLIĞI bütçeyi konsolide eder.

1.bütçeye hazırlık aşaması BELEDİYE BAŞKANININ

talimatıyla başlar.

2.BELEDİYE DAİRELERİ ve BELEDİYE HESAP İŞLERİ

MÜDÜRÜ tarafından hazırlanır.

3.hazırlanan bütçe BELEDİYE BAŞKANI tarafından

BELEDİYE ENCÜMENİNE gönderilir.

4.ENCÜMEN 2AY bütçeyi inceler ve BELEDİYE

BAŞKANI tarafından BELEDİYE MECLİSİNE sevk edilir.

5.BELEDİYE MECLİSİ onayı basar.

6.onaylanan bütçe 7 gün içerisinde VALİ ya da

KAYMAKAMA gönderilerek bütçe yürürlüğe girer

(5018 KAPSAMINDA

YER ALMAZLAR)

1.Bütçe MUHTAR VE

İHTİYAR HEYETİ

tarafından hazırlanır.

2. VALİ ya da

KAYMAKAM tarafından

onaylanır.

*Mahalli birliklerin ve BİT’lerin bütçelerini

kapsar.(unutma!!!BİT’lerin denetimini

SAYIŞTAY YAPAR)

*EGO, Halk Ekmek, İETT…

BİT=Belediye İktisadi Teşebbüsü)

SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI BÜTÇESİ

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU *Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere kanunla kurulan ve IV. Sayılı cetvelde yer alan idarelerin bütçesidir.

*giderlerini üyelerinden toplamış oldukları kendi gelirleriyle karşılarlar.( BÜTÇELERİNİ KENDİ HAZIRLARLAR) (genellik ve birlik ilkesinin İSTİSNASIDIR)

*ANCAK; gelir gider açığı ortaya çıkması halinde genel bütçeden yapılacak TRANSFER HARCAMALARIYLAbu açık kapatılır. Bunların ayrıntılı harcama programları TBMM’de Bütçeyle

birlikte görüşülür.

GİDER BÜTÇESİNİN HAZIRLANMASI – GÖRÜŞÜLMESİ – UYGULANMASI (TABLO I)

EYLÜL’ÜN İLK

HAFTASINA KADAR

1.KALKINMA BAKANLIĞI “ORTA VADELİ PROGRAM”ı hazırlar.

2.Bunu BAKANLAR KURULU onaylar.(bütçenin hazırlık

aşaması başlangıcı)

15 EYLÜL’E KADAR

1.MALİYE BAKANLIĞI orta vadeli programa uygun

olarak “ORTA VADELİ MALİ PLANI”

HAZIRLAR

2.YPK onaylar 3. RG’DE YAYIN

1.MALİYE BAKANLIĞI “BÜTÇE ÇAĞRISI YAPAR VE BÜTÇE

HAZIRLAMA REHBERİNİ ilgili kuruluşlara gönderir.

2.KALKINMA BAKANLIĞI tarafından “YATIRIM

GENELGESİ VE YATIRIM PROGRAMI HAZIRLAMA

REHBERİNİ” kuruluşlara gönderir.

EYLÜL SONUNA

KADAR

1. Hazırlanan bütçe teklifleriMALİYE BAKANLIĞINA 2.Hazırlanan yatırım teklifleriKALKINMA BAKANLIĞI’NA

gönderilir

3.MALİYE BAKANLIĞINCA kuruluşlara ait bütçe tekliflerinin kuruluşlarla

KARŞILIKLI olarak görüşülür-incelenip birleştirilerek BÜTÇE KANUN

TASARISI hazırlanır.

4.Düz. Den. Kur.-TBMM-SAYIŞTAY’A ait bütçe teklifleri

doğrudan TBMM’YE gönderilir.(bir örneğini de MALİYE

BAKANLIĞINA gönderirler)

01-17 EKİM 1.1.Makroekonomik göstergeler ve bütçe

büyüklükleri en geç ekim ayının ilk haftası içinde

YPK’ da görüşülür.

1.2.MALİYE BAKANLIĞINCA Merkezi

Yönetim Bütçe Kanun Tasarısı hazırlanır

2.Merkezi Yönetim Bütçe

Tasarısını Bakanlar

Kuruluna Sunulur.

3.BAKANLAR KURULU Bütçe

Kanun Tasarısını TBMM’YE verir.

4. TBMM’ye gelen Bütçe

Kanun Tasarısı BÜTÇE

KOMİSYONUNA

VERİLİR.

17 EKİM – 10 ARALIK

(55 GÜN)

BÜTÇE KOMİSYONU 55 gün içerisinde BÜTÇE KANUN TASARISINI görüşerek TBMM GENEL KURULUNA SEVK EDER.

(BÜTÇE KOMİSYONU en az 40 kişiden oluşur, 25i iktidar, 15 i muhalefet partisinden)

(komisyona üye olmayanlar toplantıya katılabilir lakin görüş bildiremezler)

10 – 31 ARALIK

(20 GÜN)

TBMM GENEL KURULU 20 GÜN içinde Bütçe Kanun Tasarısını görüşerek ONAYLAR VE CUMHURBAŞKANINA gönderir.

(Genel kurulda milletvekilleri gider arttırıcı veya gelir azaltıcı önerilerde BULUNAMAZLAR)

31 ARALIK 1.BÜTÇE CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN ONAYLANIR (VETO EDEMEZ, İPTAL DAVASI AÇABİLİR)

2.RG’ de yayınlanarak yürürlüğe girer.(1.OCAK)

GEÇİCİ BÜTÇE(12’de 1 Bütçe) 1.GEREKÇESİ

Eğer bütçe genel kurulda kabul edilmezse hükümet DÜŞMEZZZZZ!!(düşmüş sayılır, güven

oylamasına tabi tutulur. Eğer güvenoyu alamazsa DÜŞER). Mali yılbaşında ilgili yılın bütçe

kanunu çeşitli sebeplerden dolayı yürürlüğe giremezse GEÇİCİ BÜTÇE hazırlanır.

( geçici bütçe 6 aydan fazla uygulanamaz)

2.SAKINCALARI

2.1.Yeni hizmetlere başlanamaz

2.2.Yatırımlar aksar.

2.3. hesaplar birbirine karışır.

2.4.meclis denetimi zayıflar

BÜTÇENİN UYGULANMASI 1.GELİRLERİN TOPLANMASI

*kamu gelirlerinin TARH-TEBLİĞ-TAHAKKUK-

TAHSİL işlemleridir. (gelirlerin toplanmasına BÜTÇE

KANUNU ile mümkündür)

*gelir bütçesinin hazırlanmasında görev ve sorumluluk

Maliye Bakanlığı’na aittir.

*gelir bütçesini hazırlayan ve Gelirleri toplamak için yetkili

kuruluş “Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığıdır”

2.GİDERLERİN YAPILMASI

1.Bütçede belirtilen ödeneklerin

kullanılması ancak MB’nin ödenekleri

serbest bırakmasıyla mümkün.

2.ödenekler yılın ilk 6ayı ve ikinci 6 aylık

dönemi için AYRI AYRI SERBEST

bırakılır. İkinci 6aylıkdönem, ikişer dönem

olarak da serbest bırakılabilir.

**BÜTÇE EMANETİ

—Ödeme emri belgesine bağlandığı

halde yıl içerisinde ödenmeyen

giderler bütçede emanet hesabına

alınarak gider yazılır ve buradan

ödenir.

—mali yılsonundan başlanarak 5yıl

boyunca alacaklıları tarafından

mazeret gösterilmeyen borçlar

zamanaşımına uğrar ve kamu kurumu

lehine gelir olarak yazılır.

**AVANS VE KREDİ İŞLEMLERİ

--Harcama yetkilisinin uygun görmesi,

sözleşmede belirtilmesi, sözleşme tutarının

%30’u geçmemek şartıyla ve benzeri

nedenlerle bazı giderler için avans

verilebilir ya da kredi açılabilir.

1.Bütçe içi avans ve kredi işlemleri;

mutemet avansları, mutemet kredileri ve

akreditifler, yolluklar.

2.Bütçe dışı avans ve kredi işlemleri;

müteahhit avansları ve özel yasalara

dayanılarak yapılan ödemeler

1.1.Gelirlerin Tahmin Yöntemleri

a.Otomatik Yöntemler: uygulanması biten son bir ya da

birkaç yılın kesinleşen rakamları yeni yılın tahmini olarak

kabul edilir.

b.Serbest TakdirYöntemi: otomatik yöntemlerin aksine

tahminlerin yapılmasında geçmiş dönemlerdeki

uygulamalardan faydalanılmakla beraber bunlara bağlı

kalınmaksızın; konjonktürdeki değişmeler değerlendirilerek

gelir bütçesi tahminleri yapılır.

3.ÖDENEKLERLE İLGİLİ İŞLEMLER

3.1.Yedek Ödenek:

Bütçe kanunu hazırlanırken öngörülen harcama

tertiplerinin yeterli olmaması ya da öngörülmeyen

hizmetlerin ortaya çıkması halinde sadece GENEL ve

ÖZEL BÜTÇEDEKİ kamu idarelerine aktarılmak üzere,

cari yıl bütçe giderlerinin %2’sini aşmamak kaydıyla

Maliye Bakanlığı bütçesine konulan ödenektir.

-ödenek aktarımında yetkili Maliye Bakanlığı

-mali yıl içinde yapılan aktarmalar mali yıl bitimini takip

eden 15 gün içinde Maliye Bakanlığınca ilan edilir.

3.2. Ödenek Aktarması

3.2.1.Kurumlar arası Ödenek Aktarması

Merkezi Yönetim kapsamındaki kamu

idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek

aktarımı ödeneğin %10’ u kadar olabilir.

3.2.2.Kurum içi Ödenek Aktarması:

Merkezi Yönetim kapsamındaki kamu

idareleri aktarma yapılacak tertipteki

ödeneğin %20’sine kadar kendi bütçeleri

içerisinde aktarma yapmaya yetkilidir.

3.3.Ek Ödenek (Ek Bütçe)

Yıl içerisinde ödeneği yetmeyen

kuruluşlara yedek ödenekten aktarma

yapılır. Ancak yedek ödeneğin

yetmediği hallerde ek ödenek talebi

ile ek bütçe hazırlanır. Kanunlaşarak

yürürlüğe girer.

3.4. Olağanüstü Ödenek

Genel veya kısmi seferberlik, savaş ilanı

veya BK kararıyla zorunlu askeri

hazırlıkların yapıldığı olağanüstü

dönemlerde MSB, JANDARMA GENEL

KOMUTANLIĞI, SAHİL GÜV. KOM.,

bütçelerindeki ödenekler

BİRLEŞTİRİLEREK kullanılır. Bu

durumda mevcut ödenekler yeterli olmazsa

toplam ödenek tutarının %15’ine kadar

ek harcama yapılabilir.

3.5.ÖRTÜLÜ ÖDENEK

Kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, devletin

milli güvenliği ve yüksek menfaatleri vb nedenlerle

BAŞBAKANLIK ve CUMHURBAŞKANLIĞI

BÜTÇESİNE konulan eklerdir. Bu ödenek, genel bütçe

başlangıç toplamının %0,5’ini geçemez.

Örtülü ödeneği kullanma yetkilisi;

*başbakan+maliyebakanı+ ilgilibakan

Tarafından imzalanan ORTAK kararname ile olur.

DEVLET BORÇLANMASI

BORÇLANMANIN NEDENLERİ 1. MALİ 2. EKONOMİK 3.DİĞER

1.Bütçe açıklarını kapatmak

2. kalkınmanın finansmanı saplamak

3. savunma giderlerinin finansmanını sağlamak

4. Enflasyonun finansmanı

5.refinansman

1.tasarrufların yatırımlara dönüştürülmesi için

2. ekonomik dengenin sağlanmasına yönelik etkiler yaratılması

3. kaynak dağılımında etkinliğin sağlanmasına yönelik etkiler

yaratılması

4.ekonomik istikrarsızlıkları gidermek

1.savurganlık

2.doğal afet

3.kamu harcamalarının denetiminde yetersizlik

BORÇ YÖNETİMİ 1.OLAĞAN BORÇ YÖNETİMİ Devlet borçlarının sözleşmede yer alan

hükümlere göre uygun şekilde yerine

getirmesidir.

2.OLAĞAN ÜSTÜ BORÇ YÖNETİMİ Bir ekonomideki çeşitli istikrarsızlıkların giderilmesi amacıyla devlet,

borçlarının miktar ve bileşiminde değişlik yapmaktadır.

*Miktarda yapılacak değişiklikler; anapara ve faiz ödemesinin

azaltılması

*.Bileşimde yapılacak değişiklikler; borcun vadesinin ve kaynağının

değiştirilmesidir.

2.1.KONSOLİDASYON(TAHKİM) Kısa süreli borçların uzun süreli veya süresiz hale

getirilmesidir. Devletin faiz yüküARTAR, dolayısıyla borç

yüküARTAR.

AMAÇ; kısa dönemde kamu dengesini rahatlatma.

DEZAVANTAJI; Alacaklılarda güvensizlik yaratır, ilerdeki

borçlanma miktarını sekteye uğratır.

—İkiye ayrılır;

1)isteğe bağlı konsolidasyon: tahvil sahiplerinin onayı alınır

2)cebri konsolidasyon: mali itibar çok düşerse başvurulur

2.2. KONVERSİYON Borç yükünü hafifletmek amacıyla devletin

faiz oranlarında indirim yapmasıdır.

Yüksek faizli tahvillerin düşük faizli

tahvillerle değiştirilmesidir.

2.2.2.KONVERSİYONUN ETKİLERİ *Devletin borç yükü azalır

*gelir dağılımı olumlu etkilenir.

*borç günün koşullarına uydurularak borcun gizli amortismanı

sağlanır.

*alacaklılarda güvensizlik yaratır ve ilerideki borçlanma

imkânını sekteye uğratır.

BORCU AZALTAN VEYA ORTADAN KALDIRAN HALLER 1.BORCUN ÖDENMESİ(BORCUN İTFASI – BORCUN

AMORTİSMANI)

-süresiz veya müeccel haldeki borçların ödenmesine

İHTİYARİ AMORTİSMAN (rachat) denir.

-süreli veya vadesi gelmiş borçların ödenmesine zorunlu

amortisman denir.

2.BORCUN REDDİ VE MORATORYUM

-Devletin tek taraflı bir kararla mevcut borcunun tamamını veya bir kısmını

ortadan kaldırdığını ilan etmesi BORCUN REDDİDİR.

-devletin borçlarını zamanında ödeyememesi durumunda borcun temerrüde

düşmesi ve devletin mevcut koşullarda borcunu ödeyememesine

MORATORYUM denir.

NOT: Moratoryumda borç sona ERMEZZZZZ.

3.BORCUN SİLİNMESİ

—Alacaklı ülkelerin veya uluslar arası

kuruluşların bir ülkenin dış borçlarını

silmesidir.

4. MONETİZASYON

Para basarak borcun kapatılmasıdır.

5. ENFLASYON

Sözleşme tarihi ile ödeme tarihi arasında geçen sürede enflasyon reel olarak

borçların ödenmesine yardımcı olur.

6. KONVERSİYON

Yüksek faizli borç senetlerinin düşük faizli

borç senetleriyle değiştirilmesi borç

yükünü azaltır.

MALİYE POLİTİKASI

AMAÇLARI ARAÇLARI 1.Kaynak kullanımında etkinlik 2.Gelir Dağılımında Adalet

3.Ekonomik İstikrar 4. Ekonomik Büyüme ve Kalkınma

3.1.Fiyat istikrarı

3.2.Tam istihdam

1. VERGİLER

2.BÜTÇE

3.KAMU HARCAMASI

4.BORÇLANMA

MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARININ ÇATIŞMASI- AMAÇLARIYLA ARAÇLARININ ÇATIŞMASI

AMAÇLARIN ÇATIŞMASI AMAÇLARIYLA ARAÇLARININ ÇATIŞMASI 1. Gelir ve Servet Dağılımında Adaleti Sağlama ile Ekonomik Büyüme Kalkınma

Arasındaki Çatışma

Gelişmekte olan ülkeler büyüme sürecine girebilmeleri için kamu gelirleri ihtiyaç duyarlar

ve bu toplumdaki bireylerde vergi bilinci ve ahlakı tam olarak yerleşmediğinden dolayı

gelir ve servet üzerinden alınan vergilerde bir kaçakçılık yaşanacaktır. Bu davranışlardan

dolayı devlet büyümeyi sağlamak için dolaylı vergilere başvururr. Sonuçta büyüme ve

kalkınmayı sağlamak için gelir dağılımında adalet bozulmuş olur.

1.iktisadi kalkınma amacının gerçekleştirilebilmesi için yatırım yapılması gerekir.

Yatırımlar maliye politikası araçlarından biri olan borçla finanse edilirse borç yükü artar bu

durumda kalkınma amacı gerçekleştirilirken borç yükünün artmasına sebep olunur

2.Fiyat istikrarı ve tam istihdam arasındaki çatışma

Ekonomi tam istihdam düzeyine yaklaştıkça azalan verimler kanun nedeniyle fiyatlar genel

düzeyi yükselmeye başlar(çalıştırılan marjinal işçilerin verimi düşük olduğundan)

2.devlete borç veren kesim çoğunlukla yüksek gelir grubuna dahildir. Borçlanmanın

getirilerinden bu kesim yararlanır. Bu durum gelir dağılımının bozulması anlamına gelir.

Bu nedenle maliye politikası araçlarından biri olan borçlanma ile gelir dağılımının adaletli

hale getirilmesi amacı arasında bir çatışma olur

3. Ekonomik İstikrar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Çatışmalar

İktisadi

3.maliye politikası araçlarından biri olan enflasyonun önlenmesi için toplam talebi kısacak

dolaylı vergilere başvurulur. Dolaylı vergiler gelir dağılımının bozulmasına neden olur. Bu

durumda gelir dağılımında adaletin sağlanması amacıyla maliye politikası araçları arasında

yer alan vergiler arasında çatışma ortaya çıkar.

MALİYE POLİTİKALARININ UYGULANMA YÖNTEMLERİ

İRADİ (İHTİYARİ)

MALİYE POLİTİKASI

OTOMATİK STABİLİZATÖRLER FORMÜL ESNEKLİĞİ

YÖNTEMİ

Politika belirleyicilerin ve

uygulayıcıların, ekonominin

içinde bulunduğu

konjonktürel durumu tespit

ederek önlem almaları ve

uygulamalarını, bu politika ve

uygulamalarının hiçbir yasal

veya hukuki bir norma tabi

olmaksızın belirlenmesidir.

Ekonomide oluşan dengesizliklerin giderilmesinde hiçbir müdahaleye gerek kalmaksızın ekonominin kendi içinde var olan

kurum veya mekanizmalarla dengeye gelmesidir. Otomatik Stabilizatörler;

Ekonomiye müdahalenin

bazı kanunlarda belirlenerek

belirli şartların oluşması

halinde uygulamaya

girmesidir.

Bu yöntem iradi maliye

politikasının taşıdığı

sakıncaları önlemek ve

otomatik stabilizatörlerin

yetersizliğini gidermek

amacıyla getirilmiştir.

Örnek; enflasyonun %... ‘yı

geçmesi halinde talebin

kısılması amacıyla

KDV’nin %... artırılmasının

kanunda yer bulması.

1)Vergi Hasılatındaki Otomatik Değişmeler:

Ekonominin genişleme dönemlerinde artan oranlılık dolayısıyla vergi hasılatı da artmaktadır. Dolaysız vergilerin en önemlisi

gelir vergisidir. Kişiler gelirleri arttıkça artan oranlılık dolayısıyla daha fazla oranda vergi öderler. Vergi hasılatı, matrahtaki

artıştan daha hızlı arttığı için kişiler harcamalarını kısma yoluna giderler. (Gelirleri artmasına rağmen) Tüketim ve yatırım

harcamalarını artırmazlar. Böylece devletin vergi hasılatı artışı yanında kişilerin harcamaları düşeceğinden artan oranlı vergi

tarifesi enflasyonu düşürücü etki oluşturacaktır.

Ekonominin daralma dönemlerinde ise, vergi yükümlüleri, gelirlerin azalmasına karşın, ortalama vergi oranı düştüğü için,

ödedikleri vergiler, gelirlerindeki düşmeden daha büyük bir oranda düştüğü için (artan oranlı tarife dolayısıyla) tüketim ve

yatırım harcamalarını azaltmamakta, büyük ölçüde devam ettirebilmektedirler

Şahsi gelir vergisinin otomatik stabilizatörlük fonksiyonunu yerine getirebilmesi için;

1.her türlü kazancı vergilendirilen genel bir vergi olacak 2.kaçakçılık olmayacak

3.tarifesi dik artan oranlı olacak (dik müterakki) 4.geniş ölçüde kaynakta kesme usulüne göre alınmalı.

5.vergiyi ödeyenlerin çoğunluğu yüksek gelir grubunda olmalıdır. 6.vergi götürü usulde tahsil edilmemeli

2) İşsizlik Sigorta Primleri ve İşsizlik Yardımları:

Ekonominin refah dönemlerinde işsiz sayısı az olduğundan işsizlik sigorta primleri birikmekte ve bunlar bir fonda

biriktirilmektedir. Buna karşılık ekonominin deflasyonist eğilimler içersinde olduğu durumlarda da işsizlik sayısı artacaktır ve

refah dönemlerinde biriken işsizlik sigorta fonuyla bu kesim sübvanse edilerek işçilerin gelirlerinin kesintiye uğraması

önlenmekte, talep yetersizliği beklenenden daha AZ gerçekleşmektedir.

3)Toprak Mahsullerine Ödenen Mali Yardımlar:

Tarım ürünlerinin fazla ve noksan olduğu zamanlarda fiyat dalgalanmalarına karşı üreticiler zarar görür.Bu durumu önlemek

üzere mahsulün bol olduğu yıllarda devlet ürün fazlasını üreticiden satın alarak stoklarına atar. Ürünün kıt olduğu yıllarda da

stokları piyasaya sürerek fiyat dalgalanmalarının önüne geçilir.

4)Kurum ve Aile Tasarrufları:

Ekonominin duraklama hatta gerileme dönemlerinde, kurum kazançları azalmasına rağmen dağıtılan kar payları eski

seviyelerini korur. Şirketlerin bu politikaları sayesinde hisse senedi sahiplerinin satın alma güçlerinin düşmesi önlenir.

Ekonominin genişlediği dönemlerde ise dağıtılan kar payları arttırılmaz, otofinansmana gidilir. Bu şekilde bir yandan

kurumlar daha çok yatırım yaparak toplam arzı arttırırlar.

Aileler ise ekonominin refah dönemlerinde gelirlerinin artmasıyla birlikte tasarrufa yönelirler. Deflasyonist dönemlerde ise

bu tasarrufları tüketerek, talepteki düşüşün etkisini yavaşlatır.

5)Ekonomi Stoklarındaki Artış ve Azalmalar:

Rekabetçi piyasa ekonomisinde imalatçı ve üreticiler belirsiz alıcılar için üretim yaparlar. Bu nedenle en az düzeyde de olsa

stok halinde mal bulundurulmaktadır. Dolayısıyla piyasada söz konusun mala talep fazla artış gösterirse artan talep stoklardan

karşılanır. Böyle bir durumda üretici daha fazla mal üretme çabasında olmadığı gibi mevcut stoklar artan talebi

karşıladığından bu sırada malın fiyatında da yükselme gözlenmez.

Diğer yandan söz konusu malın talebi piyasada düştüğünde üretici üretimi kısmaz ya da kesmez, normal üretimine devam

eder. Sadece stoklarda bir yükselme gözlenir. Mevcut stok düzeyindeki artış ve azalışlar kendiliğinden istikrarı koruyucu ve

ekonomik dengeyi sağlayıcı bir etki yaratmaktadır.

6) Kendiliğinden Meydana Gelen Bütçe Açık ve Fazlaları

1.ENFLASYON

Bir ekonomide belirli bir süre için fiyatlar genel düzeyinin devamlı yükselmesidir.

2.DEFLASYON Ekonomide üretimin talep yetersizliğine bağlı olarak artmaması ve hatta

azalmasıdır. Talebin daralması nedeni ile fiyatlarda sürekli olarak gerilmektedir.

SONUÇLARI;

1.kaynak dağılımının bozulması

2.devlet gelirlerinin reel olarak gerilemesine

3.kamu harcamalarının yeterli boyutta yapılamamasına

4.kamu harcamaları artarken hizmet miktarında artışın olmamasına (görünüşte artış)

5.gelir dağılımının bozulmasına neden olur.

SONUÇLARI;

1.işsizlik artar

2.fiyatlar genel düzeyi seviyesi geriler

3. yatırımlar donar.

4.MG’de negatif büyüme yaşanır.

5.firmaların kar marjı düşer.

1.1.ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 2.1.DEFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI

1.1.1.HARCAMA POLİTİKASI

— Genel olarak harcamalar kısılır, ancak cari ve transfer harcamalarının kısılması zor olacağı için yatırım harcamalarının kısılmasına gidilir.

— Bu dönemde gelir dağılımı daha da bozulacağı için transfer harcamaları kısılamaz.

— Yatırımların süreleri uzatılarak yıllara yayılabilir, kamu harcamalarının verimliliği artırılabilir, lüks tüketime yönelik kamu harcamaları daraltılabilir.

2.1.1.HARCAMA POLİTİKASI

— Harcamalar arttırılır.

— Ekonomi de en çok girdi sağlayan ve ekonomiyi daha hızlı canlandıran bayındırlık - yatırım harcamalarına daha fazla önem verilmelidir.

— Transfer harcamalarının çarpan etkisi diğer harcamalara göre (cari ve yatırım) daha azdır.

1.1.2.VERGİ POLİTİKASI

— Vergiler açısından talebi kısıcı arzı artırıcı önlemler alınmalı.

— Bireysel talebi kısmada gelir vergileri, toplumsal talebi kısmada ve kamu gelirlerini artırarak bütçe fazlası yaratmada gider vergileri daha etkilidir. Çünkü gider vergilerinin tabanı gelir vergilerine kıyasla daha geniştir.

Servet vergileri çok fazla etkili olmamakla birlikte, lüks mallar üzerindeki servet vergileri artırılarak lüks

tüketime yönelim engellenebilir.

2.1.2.VERGİ POLİTİKASI

— Vergi oranları indirilip, vergi indirim, istisna ve muafiyetler daha da genişletilerek kullanılabilir gelir dolayısıyla talep arttırılmaya çalışılır.

— Bireysel talep açısından gelir vergileri, toplam talep açısından gider vergileri daha etkindir. Bu nedenle her ikisi de kullanılmalıdır.

Özel tüketim ve yatırım harcamalarını arttıracak şekilde vergi yükü indirilmeli,

tam istihdama ulaşınca özel tüketim ve yatırım harcamalarını kısıcı vergi

politikası uygulanmalıdır.(kısmazsan ekonomide enflasyona neden olursun)

1.1.3.BORÇLANMA POLİTİKASI — Uzun vadeli borçlanma tercih edilir. özellikle yurt içi kaynaklar tercih edilerek ekonomideki fazla fon çekilmelidir. Yurt dışı borçlanma daha da fazla fon oluşturacağı için enflasyonu daha da azdırabilir. — Düşük faizli uzun vadeli borçlanılmalıdır. Yüksek faiz likitideyi daha da artırır. — Bankaların yaratacağı kaydi para ve Merkez Bankasının yaratacağı emisyon nedeniyle para arzının artacağı için Bankalar ve Merkez Bankasından Borçlanmamalıdır.

2.1.3.BORÇLANMA POLİTİKASI — Kısa vadeli, yüksek faizli iç borçlanmalıdır. Diğer bir ifade ile likiditeyi artırıcı borçlanma seçilmelidir. — Merkez Bankasından borçlanılarak emisyonun, Bankalardan borçlanılarak kaydi para mekanizmasının para arzını artırıcı etkileri kullanılmalıdır.

Yada uzun vadeli, mümkün olduğunca düşük faizli, dış borçlanmaya gidilmeli

ve bunların verimli alanlarda kullanılması gerekmektedir.

1.1.4.BÜTÇE POLİTİKASI

Toplam talebi düşürücü etki yaratmak adına bütçe fazlası politikası izlenerek ekonomide daraltıcı etki

yaratılmalıdır.

2.1.4.BÜTÇE POLİTİKASI

Ekonomide yaşanan daralmadan sıyrılmak, toplam talepte artış sağlamak

amaçlanır bu sebepten bütçe açığı ile genişletici etki yaratılmalıdır.

EKONOMİK BÜYÜME VE KALKINMA 1.MALİYE POLİTİKASI VE EKONOMİK BÜYÜME 2.MALİYE POLİTİKASI VE EKONOMİK KALKINMA

Bir ekonomide zaman içinde mal ve hizmet üretimi miktarında artış olmasıdır ve para yaratımında artış olmasına bağlıdır.

İktisadi büyüme;

1.yüksek istihdam düzeyini sağlar. 2.yapısal değişimi kolaylaştırır.

3.gelir dağılımında oluşan farklılıkları yumuşatır.

4.kaynak tasarrufuna yol açan yatırımlar için uygun koşullar sağlar.

Ekonominin gösterdiği belirtilere göre tanımlanabilen,bundan

da anlaşılabileceği gibi kesin sınırları belli olmayan,ancak bazı

paritelerin(milli gelir,yurtiçi hasıla vb..)belirli seviyelerde

seyretmesiyle kendini gösteren bir olgudur.

1.1.MALİYE POLİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 2.1.EKONOMİK KALKINMANIN KOŞULLARI

1.1.1.Emek Arzı Üzerine Etkisi

*en önemli maliye politikası aracı

vergilerdir.(böylelikle emek arzını arttırıp

azaltabilir.) böylelikte 2 etkiyle karşılaşılır;

-ikame etkisi: uygulamaya konulan vergiyle

birlikte kişinin çalışmak yerine dinlenmeyi tercih

etmesine yol açar.

-gelir etkisi: uygulamaya konulan vergiyle

birlikte kişinin daha fazla çalışarak eski gelir

düzeyini yakalamasıdır.

1.1.2.Teknolojik Gelişme Üzerine Etkisi

Üretim faktörleri verimliliğinin ve buna bağlı olarak MG’yi arttırması,

yeni teknolojik gelişmelerin izlenmesi ve kullanmasıyla

sağlanabilmektedir.

Devlet teknolojinin gelişmesi için kamu harcaması ve kamu gelirlerine

başvurur. Kamu harcamasıyla teknolojiyi ülkeye yayabilir.

Vergi yoluyla da; özel araştırmalar vergiden muaf tutulmak yoluyla

teşvik etmek gibi

-iç tasarrufların arttırılması (burada amaç tasarrufları yatırıma

dönüştürmek)

-kamu yönetiminde etkinliği arttırıcı politikalar izlemek

-teknoloji ithaline yönelik politikalar izlenmelidir.

İhracatı geliştirici politikalar izlenmelidir.

MALİYE POLİTİKASI VE GELİR DAĞILIMI

Bir toplumda milli gelirin çeşitli gruplar arasındaki dağılım şekline gelir dağılımı denir.

1.FONKSİYONEL GELİR DAĞILIMI

Üretim faktörlerinin üretime katılmaları sonucu milli

gelirden aldıkları payı gösterir.

Q= emek + sermaye + toprak + girişimci

Y= ücret + faiz + rant + kar

2.SEKTÖREL GELİR DAĞILIMI

Tarım, hizmet ve sanayi sektörlerinin milli

gelire olan katkılarıdır yada üretim

faktörlerinden aldıkları paydır.

3.BÖLGESEL GELİR DAĞILIMI

Bir ülkenin çeşitli bölgeleri arasında kişi

başına düşen gelir farklılıklarını ortaya

koymak için kullanılır.

4.KİŞİSEL GELİR DAĞILIMI

Milli gelirin bireyler arasında dağılımını

gösterir.

GELİR DAĞILIMINI SAĞLAMAK İÇİN KULLANILACAK MALİYE POLİTİKASI ARAÇLARI

HARCAMA POLİTİKASI

1.Transfer harcamaları arttırılmalı

2.Eğitim, sağlık gibi altyapı yatırım harc

arttırılmalı

3.Faiz harcamaları gelir dağılımını

bozucu etkisi vardır.

4.cari harc gelir dağılımını enflasyonist

ortamda bozucu, deflasyonist ortamda

düzenleyici bir fonk.a sahiptir.

VERGİ POLİTİKASI

1.gelir vergileri artan oranlı, geniş tabanlı, muafiyet ve istisnalar politik

kaygı taşımadan adaletli bir şekilde olacak

2.gider vergileri tersine artan oranlı özellikle nedeniyle gelir dağılımını

bozucu etkisi vardır.bu sebeple zorunlu tüketim harcamalar üzerinden

düşük, lüks tüketime yönelik harcamalardan yüksek vergi alınmalıdır.

3.servet vergileri yansıtmaları zor, subjektif ve gelir dağılımı açısından

en önemli vergilerdir. Ancak gelir ve gider vergilerine göre tabanı daha

dar olduğundan çok fazla etkin değildir.

BORÇLANMA POLİTİKASI

1. borç veren kesimle borç anapara ve faizlerini öden kesimler arasında

farklılık var ise gelir dağılımı bozulmaktadır.

2özellikle borç tahvil ve bono faiz gelirlerinin vergi dışı bırakılması, başa

başın altında konversiyon… gibi sağlanan faydalar gelir dağılımında

adaleti bozar.

3.uzun vadeli borçlanma nesiller arası borç yükü aktarımına neden

olmakta ve borcu ödeyen nesil üzerinde gelir dağılımını bozucu bir etki

yaratır

GELİR DAĞILIMININ ÖLÇÜMÜ (LORENZ EĞRİSİ - GİNİ KATSAYISI)

G ELİR DÜZEYİ (%)

GELİR SAHİBİ KİŞİLER (%)

Lorenz eğrisi gelir dağılımındaki eşitsizliği gösterir. Mutlak eşitlik doğrusu

herkesin eşit gelir dağılımına sahip olduğu doğrudur. Bu durumda Lorenz

Eğrisi, Mutlak Eşitlik doğrusuna ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar

adildir.

Gini Katsayısı(E); Lorenz Eğrisinde 45 derecelik doğru ile Lorenz eğrisi

kavisi arasında kalan alanın tüm üçgenin alanına oranı olarak hesaplanır.

Gini Katsayısı = (ALAN A) / (ALAN A+B)

E=1 => mutlak adaletsiz gelir dağılımı

E=0 => mutlak adil gelir dağılımı

0<E<1 arasındadır.

0<E<0,5 adil

0<E<1 adaletsiz

LorenzE

ğrisi

Mutlak Eşitlik Doğrusu

A

B