slikproblemen bij nma/als · klinische les dysfagie author: stronks created date: 1/5/2015 8:34:58...
TRANSCRIPT
![Page 1: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/1.jpg)
Slikproblemen bij NMA/ALS
Nicole Frielink, logopedist
![Page 2: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/2.jpg)
Inhoud
• Normale slik •Slikproblemen en beïnvloedende factoren
•Specifieke slikproblemen bij NMA/ALS •Rol logopedist
![Page 3: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/3.jpg)
Slikken:
Het geheel van gedrags-, sensorische en motorische handelingen ter voorbereiding op en van de uitvoering van de slikbeweging, inclusief de cognitieve bewustwording van de aankomende eetsituaties, de visuele herkenning van het voedsel en alle fysiologische reacties op de geur en de aanwezigheid van voedsel zoals bijvoorbeeld toename van speeksel.
![Page 4: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/4.jpg)
Normale slik Film I-pad
![Page 5: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/5.jpg)
Slikfasen
• Pre-orale fase • Orale voorbereidende fase • Orale transport fase
• Pharyngeale fase
• Oesophageale fase
![Page 6: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/6.jpg)
Pre-orale fase
Fase voorafgaand aan het “echte”eten. Allerlei zintuiglijke en motorische reacties van belang: -hongergevoel -initiatiefname -motoriek:eten bereiden of pakken -arm-handfunctie
![Page 7: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/7.jpg)
Orale voorbereidende fase Het verzamelen van voedsel in de mond+ kauwen.
Bewust en willekeurig.
![Page 8: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/8.jpg)
Orale transport fase Verplaatsen bolus van achterste mondholte → het begin van het strottenhoofd.
Bewust en willekeurig.
![Page 9: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/9.jpg)
Pharyngeale fase Bolus gaat langs de epiglottis naar beneden.
Onbewust en onwillekeurig.
![Page 10: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/10.jpg)
. Oesophageale fase De voedselbrok gaat naar de slokdarm. Onbewust en onwillekeurig.
![Page 11: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/11.jpg)
Anatomie
tong epiglottis: strottenklepje
trachea: luchtpijp
oesophagus: slokdarm
velum: verhemelte
bolus
farynxwand: achterkeelwand
neusholte
stembanden
![Page 12: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/12.jpg)
Hoe een dysfagie te signaleren!? Kenmerken • onvermogen voedsel te herkennen • problemen met het plaatsen van voedsel in de mond • onvermogen voedsel of speeksel in de mond onder controle te
houden • hoesten voorafgaand, tijdens of na een slikbeweging • veelvuldig hoesten aan het einde van of direct na een maaltijd • telkens terugkerende longontsteking (pneumonie), • gewichtsverlies waarvoor geen andere oorzaak kan worden
gevonden • borrelige stemkwaliteit • klachten van de revalidant over moeite hebben met het slikken
![Page 13: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/13.jpg)
Voornaamste kenmerken van dysfagie per slikfase
Slikfase Voornaamste probleem
Pre-orale fase Cognitie, psychisch functioneren, alertheid, houding, gedrag waarneming, eetlust, conditie, enz.
Voorbereidend orale fase Incomplete lipsluiting, traag of verminderd kauwen, verminderde manipulatie van de bolus en prematuur verlies van voeding over de tongbasis
Orale transport fase Beperkte tongheffing, boluscontrole of tongpropulsie, vertraagde passage en residu in de mondholte
Faryngeale fase Verminderde hyo-laryngeale heffing, retractie tongbasis of faryngeale constrictie, velofaryngeale dysfunctie, incomplete laryngeale sluiting, crico-faryngeale dysfunctie, residu na slikken en aspiratie
Oesophageale fase Beperkte relaxatie van de upper esophageale sphincter, verminderde opening van de sphincter, slechte pharyngeale propulsie, residu in de oesophagus en reflux
Andere aandachtspunten: Respiratoire en conditionele problemen vergroten de kans op aspireren. Inspanning vόόr of tijdens het eten en drinken, daar vallen het kauwen en slikken zelf ook onder, kunnen leiden tot frequenter verslikken.
![Page 14: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/14.jpg)
Slikproblemen; de risico’s
• Pneumonie • Ondervoeding • Uitdroging • Speekselvloed • Slijmvorming
![Page 15: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/15.jpg)
Sociaal
Eten en drinken is een sociaal gebeuren, de lichtste problemen kunnen al tot grote problemen op sociaal vlak leiden!
![Page 16: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/16.jpg)
Oorzaken slikproblemen NMA Primair
•Spierzwakte
•Spierspasmen
•Problemen met spiertonus
•Coördinatieproblemen Secundair:
•Houding, zowel primair als compensatoir (voorbeeld OPMD)
•Vermoeidheid
•Longfunctie
•Speeksel/droge mond/slijm
•Mondhygiëne
•Medicatie
•Arm/handfunctie
![Page 17: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/17.jpg)
• Film afwijkende slik
![Page 18: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/18.jpg)
Slikproblemen bij ALS/PLS/PSMA
• Spierzwakte in, lippen, tong, velum, kaak,
pharynx en larynx • Alle slikfasen kunnen gestoord zijn • Invloed vermoeidheid • Invloed longfunctie • Speekselvloed/droge mond/slijmvorming • Arm/handfunctie
![Page 19: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/19.jpg)
Slikproblemen FSHD
• Spierzwakte in kaak, lippen en tong • Alle slikfasen kunnen gestoord zijn • Vaak weinig klachten ivm langzame
progressie en compensaties
![Page 20: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/20.jpg)
Slikproblemen IBM
•Spierzwakte in pharynx en larynx
•Dysfunctie bovenste slokdarmsfincter
•Problemen in pharyngeale en oesophageale fase
•Vaak resten in valleculae of sinus piriformes
![Page 21: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/21.jpg)
Slikproblemen OPMD
• Spierzwakte in pharynx en dysfunctie
bovenste slokdarmsfincter • Problemen in pharyngeale en
oesophageale fase
• Invloed hoofdhouding ivm ptosis
![Page 22: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/22.jpg)
Slikproblemen Myasthenia Gravis
• Spierzwakte in lippen, kaak, pharynx
• Verminderd uithoudingsvermogen, vermoeidheid
• Ontspanning en pauzes erg belangrijk!
![Page 23: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/23.jpg)
Slikproblemen bij myotone dystrofie
• Relaxatieproblemen
• Warming-up
• Advies consistenties, niet starten met taaie, moeilijk kauwbare producten
![Page 24: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/24.jpg)
Slikproblemen bij Duchenne
• Aanvankelijk zwakkere mondspieren en beperkte mondsluiting (door zwakte en vergrote tong)
• Later ook zwakte tong en mondbodem • Problemen met kauwen en slikken van
met name vast voedsel, resten in de keel
![Page 25: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/25.jpg)
Rol logopedist slikproblemen NMA/ALS
• Observatie mond- en keelgebied, slik (eten en drinken) en slikonderzoek (kwantitatieve sliktests)
• Slikvideo en FEES (MST)
• Inzicht revalidant in slikproblematiek vergroten
• Advies: algemeen, compensatietechnieken, consistentie-aanpassing (iom diëtist)
• Training compensatietechnieken
• Advies tav bv speekselvloed, droge mond, mondhygiëne iom diëtist, revalidatiearts, mondhygiënist
![Page 26: Slikproblemen bij NMA/ALS · Klinische les Dysfagie Author: stronks Created Date: 1/5/2015 8:34:58 PM](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022042406/5f1f955e5ed25e51ce1cf87b/html5/thumbnails/26.jpg)
Een voorbeeld: Effect verdikken drinken
• De vloeistof beweegt zich langzamer naar achter; meer controle
• Het transport is zwaarder • Passage oesophagussfincter bij dysfunctie
moeizamer • Invloed op smaakbeleving