skóra, płuco, nerka, błony śluzowe
TRANSCRIPT
Narządy specjalne:skórapłuconerka
Powłoki skórne
Powłoki skórne =skóra + tkanka podskórna + twory skórne
(gruczoły, włosy, paznokcie)
Funkcje:• ochrona• termoregulacja• gospodarka wodno-jonowa• funkcja zmysłowa• synteza witaminy D
Warstwy skóry:• naskórek (nabłonek)• skóra wła ściwa (tkanka ł ączna zbita)--------------------------------------------• tkanka podskórna= tkanka tłuszczowa + tkanka
łączna wiotka
n
sw
tp
Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaci ejący,zawieraj ący 4 typy komórek
Główna populacja komórek, keratynocyty, migruj ą od podstawy naskórka dojego powierzchni, przekształcaj ąc się po drodze w martwe płytki keratynowe(rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co pr owadzi do wyodr ębnieniasię w naskórku warstw odpowiadaj ących kolejnym etapom rogowacenia
warstwa zrogowaciała
warstwa jasna
warstwa ziarnista
warstwa kolczysta
warstwa podstawna
W warstwie podstawnej keratynocytynamna Ŝają się (odnowa naskórka)
W warstwie kolczystej keratynocyty s ąpoł ączone krótkimi wypustkami zaopatrzonymi w desmosomyi zawieraj ą liczne filamenty keratynowe
W warstwie ziarnistej keratynocytywytwarzaj ą kilka typów ziarn- ziarna F (bez błony)- ziarna L (bez błony)- keratynosomy (bogate w lipidy)
W warstwie jasnej keratynocytyobumieraj ą, w ich cytoplazmiegromadz ą się liczne p ęczki filamentówkeratynowych, a błona komórkowaulega pogrubieniu
W warstwie zrogowaciałej keratynocytyprzekształcaj ą się w martwe, sztywnepłytki zawieraj ące szkielet z filamentówkeratynowych i grub ą, zmodyfikowan ąbłon ę komórkow ą (otoczk ę rogow ą)
• zlokalizowane w warstwie podstawnej• syntetyzuj ą melanin ę w melanosomach• przekazuj ą ziarna melaniny s ąsiednim keratynocytom
• melanina chroni Ŝywe komórki naskórkaprzed szkodliwym wpływem promieniowania UV
Melanocyty
Komórki Langerhansa
• w warstwie kolczystej• mają długie „dendrytyczne”wypustki
• zawieraj ą ziarna Birbecka• naleŜą do komórek prezentuj ących antygen
Komórki Merkla
• zlokalizowane w warstwie podstawnej• zawieraj ą drobne ziarenka• kontaktuj ą się z zakończniami nerwowymi• są mechanoreceptorami
Gruczoły skóry• gruczoły potowe• gruczoły zapachowe• gruczoły łojowe• gruczoły mlekowe
Gruczoł potowy
• odcinek wydzielniczy:- walcowate komórki wydzielnicze (jasnei ciemne), merokrynowysposób wydzielania (= egzocytoza)
- komórki mioepitelialne- blaszka podstawna
• przewód: nabłonek dwuwarstwowy sze ścienny
• ujście: spiralny kanałw naskórku
Wydzielina: woda, jony(Na, Cl), niewielka ilo śćbiałek
Gruczoł zapachowy
• odcinek wydzielniczy: walcowate/sze ściennekomórki wydzielnicze,merokrynowy + apokrynowysposób wydzielania (odrywaniesię fragmentów szczytowejcytoplazmy z wydzielin ą)
• przewód: nabłonek jednowarstwowy sze ścienny, połączony z korzeniem włosa
Wydzielina: lipidy, kwasytłuszczowe, białka
Gruczoł łojowy• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układkomórek produkuj ących wydzielin ę (lipidy), a następnie degeneruj ących i rozpadaj ącychsię (holokrynowy sposób wydzielania)
• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowypłaski) poł ączony z korzeniem włosa
Płuca
Pęcherzyki płucneteren wymiany gazowej
Ściany p ęcherzyków (przegrody mi ędzypęcherzykowe) zawieraj ą liczne naczynia włosowate i s ą wyścielone przez dwa typy komórek nabłonkowych (pneumocytów)
bariera powietrze-krew naczynia
włosowate
Pneumocyty typu I s ą bardzo spłaszczone i wchodz ą w skład bariery powietrze-krew odpowiedzialnej za wymian ę gazow ą
pneumocyt typu I
Warstwy barierypowietrze-krew:
• cytoplazma pneumocytutypu I
• zespolone blaszkipodstawne pneumocytui naczynia włosowatego
• cytoplazma komórkiśródbłonkowej
Pneumocyty typu IIto komórki wydzielnicze;
wydzielaj ą surfaktant- substancj ę lipidowo-białkow ą, która obni Ŝanapięcie powierzchniowepęcherzyków i utrzymujeich dro Ŝność
UKUKUKUKŁADADADAD
MOCZOWYMOCZOWYMOCZOWYMOCZOWY
Ogólna budowa nerki• kora
- labirynt- promienie rdzenne
• rdzeń- zewnętrzny- wewnętrzny
Nefron
Odcinki:
1. Ciałko nerkowe
2. Kanalik proksymalny• część kręta• część prosta
3. Kanalik po średni
4. Kanalik dystalny• część prosta• część kręta
Pętla Henlego:proste odcinki nefronu
Ciałko nerkowe• kłębuszek nerkowy(pętle naczy ńwłosowatych)
• torebka Bowmana(blaszka zewn ętrzna,blaszka wewn ętrznazbudowana z podocytów)
* biegun naczyniowy* biegun moczowy
Funkcja: ultrafiltracja(filtracja osocza krwido przestrzeni torebkiBowmana)
Bariera filtracyjnaciałka nerkowego:
• (1) cytoplazma komórekśródbłonkowych (z okienkami)
• (2) zespolone blaszki podstawne
śródbłonka i podocytów• (3) szczeliny filtracyjne pomi ędzy wypustkami podocytów (zatrzymuj ącząsteczki > 70 kDa)
Przez barier ę przechodz ą:• woda, jony• substancje niskocz ąsteczkoweglukoza, aminokwasy,związki azotowe
• białka niskocz ąsteczkowe(np. albuminy)
(1)(2)
(3)
Błony śluzowei ściany wewnętrznychprzewodów organizmu - przykłady
Błona śluzowa(warstwa wyścielającawewnętrzne powierzchnieprzewodów organizmu)
• nabłonek
• blaszka wła ściwa
---------------------------
Błona pod śluzowa(nie zawsze obecna)
----------------------Błona mi ęśniowa----------------------Zewnętrzna warstwa włóknista
Blaszka właściwa:tkanka ł ączna wiotka, naczynia krwiono śne, włókna nerwowe, małe gruczoły
Błona podśluzowa:j.w., umo Ŝliwia ruchomo ść blaszki wła ściwejwzgl ędem podło Ŝa
UKUKUKUKŁAD AD AD AD
ODDECHOWYODDECHOWYODDECHOWYODDECHOWY
• drogi oddechowe- jama nosowa- jama gardłowa- krtań- tchawica- drzewo oskrzelowe(oskrzela i oskrzeliki)
• pęcherzyki płucne(wymiana gazowa)
jama nosowa
jama gardłowa
krtań
tchawica
Nabłonek dróg oddechowych- nabłonek wielorz ędowy z migawkami
• komórki z migawkami• komórki kubkowe
Funkcja nabłonka dróg oddechowych: samooczyszczanie dróg oddechowych
Tchawica
• błona śluzowa• błona podśluzowa
z gruczołami tchawiczymi• „podkowy” chrz ęstnepołączone włóknamikolagenowymi
Drzewo oskrzelowe
• oskrzela główne• oskrzela• oskrzeliki• oskrzeliki oddechowe
Oskrzela główne maj ątaką samą budow ę ścianyjak tchawica
Oskrzela
• błona śluzowa• warstwa mięśni gładkich• błona podśluzowa z gruczołami• płytki chrz ęstne
mięśnie gładkie
Oskrzeliki
• brak chrząstki, brak błonypodśluzowej i gruczołów
• nabłonek wielorzędowy →→→→nabłonek jednowarstwowywalcowaty →→→→ sześcienny
Warstwy ściany:• błona śluzowa• warstwa mięśni gładkich• warstwa włóknista
Oskrzeliki oddechowe
ściana nieci ągła, w cz ęściutworzona przez p ęcherzykipłucne gruczoły wargowe
Błona śluzowa jamy ustnej:• nabłonek wielowarstwowypłaski nierogowaciej ący
• blaszka wła ściwa i błonapodśluzowa zawiera małegruczoły ślinowe
• zrąb wargi – mi ęsień okręŜny ust
czerwie ń wargowa
błona śluzowa
skóra
Warga
Przewódpokarmowy
Język
brodawkiokolone
brodawkiliściaste
brodawki grzybowate
migdałekjęzykowy
otwórślepy
brodawki nitkowate
Rdzeń:mięśnie szkieletowe
Powierzchnia dolna:sploty Ŝylne
Powierzchnia górna:brodawki (uwypuklenia, błony śluzowej), brakbłony pod śluzowej
Brodawki mechaniczne:• nitkowate
Brodawki zmysłowe(z kubkami smakowymi):• grzybowate• liściaste• okolone
Brodawki nitkowate• ostro zako ńczone• zrogowaciałe
brodawka wtórna brodawka pierwotna
Brodawka grzybowata• charakterystyczny kształt• niezrogowaciała• nieliczne kubki smakowe
Brodawki li ściaste• kształt fałdów• 3 regularne brodawki wtórne• liczne kubki smakowe
kubki smakowe
Brodawka okolona• duŜa• otoczona gł ębokim rowkiem• liczne brodawki wtórne• liczne kubki smakowe
kubkismakowe
Gruczoły j ęzykowe tylne (von Ebnera)• złoŜone gruczoły surowicze• produkuj ą lipazę rozkładaj ącą tłuszcze• opłukuj ą powierzchnie kubków smak.
Warstwy cewypokarmowej:
1. Błona śluzowa• nabłonek• blaszka wła ściwa• mięśniówka błony śluzowej(muscularis mucosae)
2. Błona pod śluzowa
3. Błona mi ęśniowa• warstwa okr ęŜna• warstwa podłu Ŝna
4. Błona zewn ętrzna(włóknista lub surowicza)
Naczynia krwionośne
bl. właściwa
nabłonek
gruczoł
mięśniówka grudka chłonnabł. śluzowej
błonapodśluzowa
błona surowicza błona mięśniowawarstwa podłuŜna
warstwa okręŜna
nabłonek
blaszka właściwa z gruczołami
mięśniówka błony śluzowejbłona podśluzowa
błona mięśniowa
Przełyk
• nabłonek wielowarstwowy płaski• śluzowe gruczoły przełykowe w blaszce wła ściwej i błonie pod śluzowej• błona mi ęśniowa: mi ęśnie szkieletowe przechodz ącew gładkie
(1)
(2)
(3)
śołądek• wpust• trzon/dno• odźwiernik
Ogólna budowa histologicznabłony śluzowej:
- nabłonek jednowarstwowy walcowaty wpukla si ę tworz ąc dołeczki Ŝołądkowe
• wysokie, jasne walcowate komórki –produkuj ą śluz chroni ący błon ę śluzow ąprzed działaniem soku Ŝołądkowego
- blaszka wła ściwa - gruczoły Ŝołądkowe(m.in. komórki okładzinowe produkuj ące kwas solny)
Błona śluzowa jelita cienkiego dzieli si ęna dwa pi ętra:• górne: kosmki jelitowe• dolne: krypty (gruczoły) jelitowe
Jednowarstwowy walcowatynabłonek jelitowy pokrywaj ący kosmkiwpukla si ę tworz ąc krypty. Zbudowanyjest z kilku typów komórek:• enterocyty• komórki kubkowe• komórki dokrewne• komórki niezró Ŝnicowane (tylko w kryptach)• komórki Panetha (tylko w kryptach)
Enterocyty
• wysokie walcowate• brzeŜek szczoteczkowy• liczne organelle
Funkcja:
• wchłaniaj ą produktytrawienia i przekazuj ą jedo naczy ń krwiono śnychi limfatycznych
Jelito grube
• brak kosmków• głębokie, regularne krypty• bardzo du Ŝo komórek kubkowych• brak komorek Panetha• zewnętrzna warstwa mi ęśniówkipodzielona na trzy ta śmy
Jelito grube wchłania wod ęi wydziela śluz
Moczowód
• błona śluzowa- nabłonek przej ściowydróg moczowych
- blaszka wła ściwa(bez gruczołów)
• błona mi ęśniowa• błona włóknista
Drogi moczowe
• kielichy i miedniczki nerkowe• moczowód• pęcherz moczowy• cewka moczowa
Pęcherz moczowy
• błona śluzowa- nabłonek przej ściowydróg moczowych
- blaszka wła ściwa• gruba warstwa mi ęśniowa• warstwa włóknistalub surowicza
Nabłonek przej ściowy: wielowarstwowyz komórkami baldaszowatymi na powierzchni
Funkcja: ochrona ściany dróg moczowych,adaptacja do zmieniaj ącej si ę powierzchni
Adaptacja ściany p ęcherza moczowego do zmiennej pojemno ścipusty pełny
A. Wygładzanie fałdówbłony śluzowej i reorientacjapęczków mi ęśniowych
B. Rozci ągnięcie nabłonkaprzejściowego (zmniejszenieliczby warstw i spłaszczeniekomórek baldaszkowatych)
C. Zwiększenie powierzchniprzyszczytowej błonykomórkowej komórekbaldaszkowatych