skóli án aðgreiningar (inclusive practice)

Hafdís GuðjónsdóttirKHÍ 2007

Skóli án aðgreiningar(Inclusive practice)Skóli fyrir alla?

Hafdís Guðjónsdóttir lektor KHÍ 2007

Sameina námssamfélagið Manneskjan þarf að koma fyrst Viðurkenna mannréttindi (félagslegt réttlæti,

mannréttindi, mismunun) Réttindabarátta og lagasetningar

Manneskjan í forgrunni

Alþjóðlegt ár fatlaðra 1981

Salamanca samþykktin (1994)

Samþykkt sameinuðu þjóðanna vegna þeirra sem eru með sérþarfir (1998)

World Education Forum in Dakar (2000)

Við höfum skuldbundið okkur til að þróa skólann þannig að hann verði árangursrík leið til að…berjast gegn mismunun …skapa samfélag sem tekur vel á móti öllum …byggja upp samfélag án aðgreiningar …vinna að menntun fyrir alla (Salamanca samþykktin 2. málsgrein 2, UNESCO 1994) (Nind, Sheehy & Simmons, Eds. bls. 1-2)


Aðalnámskrá grunnskóla

• Grunnskólar eiga að taka við öllum börnum hvernig sem á stendur um atgervi þeirra til líkama og sálar, félagslegt og tilfinningalegt ásigkomulag eða málþroska.

• Þetta á við um fötluð börn og ófötluð, afburðargreind og greindarskert og allt þar á milli, börn úr afskekktum byggðarlögum, börn úr minnihlutahópum sem skera sig úr hvað varðar mál, þjóðerni eða menningu.

• Grunnskólum er skylt að mennta öll börn á árangursríkan hátt. Aðalnámskrá grunnskóla almennur hluti, 1999, bls. 14


Aðalnámskrá grunnskóla• Eitt grundvallarviðmið í skólastarfi er

jafnrétti til náms sem er fólgið í því að bjóða nemendum nám og kennslu við hæfi og gefa þeim tækifæri til að spreyta sig á viðfangsefnum að eigin vali.

• Í þessu felast ekki endilega sömu úrræði fyrir alla heldur sambærileg og jafngild tækifæri.

• Eitt mikilvægasta úrlausnarefni skóla og skólayfirvalda í þessu sambandi er að finna leiðir til að koma til móts við ólíka getu og ólík áhugamál nemenda, þ.e. að veita nemendum menntun við hæfi hvers og eins. Aðalnámskrá grunnskóla almennur hluti, 1999, bls. 16


NámsumhveNámsumhverfi þar sem rfi þar sem allir eiga allir eiga hlutdeild?hlutdeild?

Hverjir eiga

Hverjir eiga hlutdeild?

hlutdeild?

Hverjir eiga ekki hlutdeild?

Hverjir eiga ekki hlutdeild?

Öll börn eiga rétt Öll börn eiga rétt á því að fá að vera á því að fá að vera

fullgildir fullgildir þátttakendur í þátttakendur í skólastarfinuskólastarfinu


hugsum við um nemendur sem eru fatlaðir, með sértæka námserfiðleika eða glíma við langtímaveikindi?

detta nemendur úr sambandi við skólann, námið og samfélagið ef þeir eru fatlaðir eða glíma við veikindi

er skóli án aðgreiningar mikilvægur (og flókinn) fyrir kennara, nemendur og samfélagið

Hvernig….

vitum við um fötlun og nám? sýna rannsóknir okkur í sambandi við

skóla án aðgreiningar? er að gerast í Evrópu – á Íslandi?

Hvað….

Skóli fyrir alla?


Yfir 100 ár af skólaskyldu fyrir almenning Að fara í skóla er normið Sérkennsla – ráðstöfun Sérkennsla dregur úr pressunni á hið ,,venjulega’’ form

Reynsla samfélagsins af fötlun…

Skólinn….

Einangra fólk frá hinu venjulega umhverfi Hið óþekkta – afbrigðileiki, eðlislægur munur, hræðsla,

Spyrjum spurninga – Lítum á barnið fyrst…

……tengt menningu, sögu, reynslu og samskiptumtengt menningu, sögu, reynslu og samskiptumSkóli fyrir alla?


Faglegur skilningur Góðgerðarmál

Horft á einstaklinginn sem ,,þurfandi’’, ,,einfelding’’, ,,syndlausan’’ – skylda okkar að hugsa um viðkomandi og vera ábyrg.

Læknis og sálarfræði

Horft á vandamál einstaklingsins, leitað eftir greiningu, lækningu eða stuðningi

Mannréttindamál

Oft sem endurskipulögð ráðstöfun án þess að breyta skipulagi skólans eða kennslunni

Skóli án aðgreiningar Aðferð eða ferli við að breyta viðhorfum,

stofnunum, tengslum og kennslufræði í margbreytilegu samfélagi

Hugmyndir og líkön


1922

19301933

1936

1967

1961

1975

1968

1956

1974

1976

1982

1995

Höfðaskóli

Öskjuhlíðarskóli

Framhaldsnám í sérkennslu

Námskeið um lestrarerfiðleika

Lög um grunnskóla.

Dalbrautarskóli við BUGL

Safamýrarskóli

Lög um hæli fyrir vanvita, hálfvita, örvita og fávita

Formleg kennsla blindra

Fávitastofnanir

Fræðslulög

Kennsla heyrnar-og málleysingja.

Sólheimar

Einstaklingsmiðað nám og skóli án aðgreiningar

Allir nemendur eiga rétt á að ganga í skóla í sínu heimahverfi

Sérdeildir í grunn- og framhaldsskólum þróast2000


Þroski Mikill vandi við að læra og skilja

Hreyfing Erfiðleikar við hreyfingu, fínhreyfingar, grófhreyfingar

Skynjun Sjón og heyrn eru sködduð ……………………………………………………

Hegðun Erfiðleikar með hegðun og sjálfsstjórn

Nám Sértækir erfiðleikar með nám á ákveðnum sviðum.

Svið fötlunar….

Þegar kennarar skipuleggja kennslu byggja þeir á skilningi sínum á námi, kennslufræði og nýta sér fjölbreyttar leiðir. Það er mikilvægt að skipulag

kennslu nemenda sem eru fatlaðir eða eiga í erfiðleikum með nám sé ekki háð greiningum á veikum hliðum þeirra.

Faglegur skilningur á fötlun, námserfiðleikum og langtíma veikindum


Athugað …

Photos copied from “The Adelaide Declaration on National Goals for Schooling in the Twenty-First Century”

Hvað geta kennarar gert?Hvað geta kennarar gert?

Séð barnið fyrst og fremst …

Efast …

Tekist á við verkefnið …Tekist á við verkefnið …

Það er einföldun að ræða um skóla án aðgreiningar (inclusion) án þess að tengja umræðuna við aðra þætti skólastarfins. Það getur verið að ákveðin lykilatriði - eins og að virða fjölbreytnina, vera viðbragðssnjall, hlusta á aðra og virk þátttaka – séu innbyggð í hugtakið á einhvern hátt. En hugmyndin er viðurkennd á margvíslegan máta. … Skóli án aðgreiningar byggir líka á því samhengi sem skilningur/vinnubrögð er sett í. … Fólk skipuleggur skóla án aðgreiningar á margvíslegan máta og stundum þannig að úr verður ennþá meiri aðgreining en oft þannig að það gagnast bæði þeim sem eru fatlaðir og ófatlaðir.


Þegar byggt er á hugmyndafræði um Skóla án aðgreiningar er lögð

áhersla á að skólinn verði endurskipulagður og haft að markmiði að hann verði sveigjanlegur, bjóði

upp á hvetjandi námsumhverfi og kennsluhætti og bregðist við fjölbreytileika mannkyns

(m.a. fötluðum, stelpum og strákum, margbreytilegri menningu, mismunandi námstækni, hæfileikum og áhugamálum,

félagslegri stöðu nemenda, mismunandi fjölskyldumynstri og áhersluatriðum samfélagsins),

þannig að allir nemendur finni að þeir eru velkomnir.

Á þennan hátt getur skólinn stuðlað að samfélagi án

aðgreiningar.


Nám án aðgreiningar og árangursríkt starf í kennslustofunni

1. Kennsla án aðgreiningar fer fram í öllum löndum Evrópu.

2. Hegðunar-, félagsleg og/eða tilfinningaleg vandamál eru erfiðust viðureignar í sambandi við nám án aðgreiningar.

3. Einn mesti vandinn í evrópskum skólastofum er að takast á við mismunandi getu nemenda.

Meijer, C. Ed. (2003)


Nauðsynlegar aðstæður• Kennsla án aðgreiningar veltur á

– viðhorfum kennara gagnvart nemendum með sérþarfir.– hæfni kennara til að auka félagsleg tengsl í bekknum.– viðhorfum þeirra til mismunandi getu nemenda.– vilja til að takast á við aðstæðurnar með virkum hætti.

• Kennarar þurfa– á að halda færni og þekkingu á kennslufræði,

kennsluaðferðum, kennsluháttum, náms- og kennsluefni.

– tíma. • Kennarar þurfa

– stuðning sem kemur jafnt innan frá sem utan skólans. – forystu af hálfu skólastjóra, aðstoðarskólastjóra,

skólasamfélagsins, samfélagsins og ríkistjórnar, – að samstarf sé á milli stofnana og foreldra.

• Stjórnvöld ættu að– vera með skýra stefnu– skapa viðeigandi aðstæður til að hægt sé að nýta

fjármuni með sveigjanlegum hætti.


Niðurstöður

• Samvirk kennsla• Samvirkt nám• Samvirkt lausnateymi kennara• Blandaðir námshópar• Árangursrík kennsla

Að eftirfarandi fimm meginþættir skila árangri varðandi nám án

aðgreiningar

Meijer, C. Ed. (2003)


Hafdís Gu›jónsdóttir, University of Oregon, July 2000

Skóli án aðgreiningar byggir á:

• siðfræði og móralskum skilningi á fjölbreyttum nemendahópum

• námssamfélagi sem metur margbreytileikann í námsumhverfinu

• viðbragðssnjöllum kennurum sem búa yfir kennslufræðilegri hæfni til að kenna fjölbreyttum hópi nemenda

Viðbragðssnjallir kennarar

Hafdís Guðjónsdóttir (2000)


Viðbragðssnjallir kennarar

Eru færir um að skapa námsaðstæður þar sem:• allir nemendur fá tækifæri til að ná árangri. • nemandinn og það sem hann kemur með inn í

bekkjarsamfélagið er í brennidepli.• brugðist er við einstaklingsmun nemenda.• allir nemendur fá stuðning til að gera vel og bæta

sig.


20 + 1

21

Allir eins -- nema einn

Allir ólíkir

Ólíkir nemendur sem vandamál? -- eða tækifæri til að gera kennsluna auðugri og fjölbreyttari?


Skóli án aðgreiningar

Leggur áherslu á að kennarar einbeiti sér að því að skipuleggja kennslu fyrir hóp nemenda jafnt sem hvern einstakling í stað þess að einblína á

það sem nemendur geta ekki.Þeir útbúa “klæðskerasaumaða” námskrá og

kenna þannig að þeir koma til móts við alla nemendur.

Hafdís Guðjónsdóttir (2000)


• Aðalnámskrá grunnskóla, almennur hluti. (1999) • Education for all: Declaration adopted by world education forum

in Dakar 2000. Iceland committee report. (2002) Ministry of Education, Science & Culture.

• Hafdís Guðjónsdóttir (2000) Responsive professional practice: Teachers analyze the theoretical and ethical dimensions of their work in diverse classrooms. Óútgefið doktorsverkefni. University of Oregon, Eugene Oregon.

• Meijer, C. & Soriano, V. & Watkins, A. Ed. (2003) Special needs education in Europe. European Agency for development in special needs education. Eurydice.

• Meijer, C. Ed. (2003) Nám án aðgreiningar og árangursríkt starf í kennslustofunni. European Agency for Development in Special Needs Education.

Nokkrar heimildir sem stuðst var við í þessum fyrirlestri

skóli án aðgreiningar (inclusive practice)

Documents