sikjarimaske moduli egzemplura ginimos · 2018. 11. 16. · len pe amboldimaski karta. vo/voj...

Basic Education for Roma Adults

Sikjarimaske moduli egzemplura ginimos

Impressum:

BERA – Basic Education for Roma Adults

Caritas für Menschen in Not

Baumbachstraße 3

4020 Linz

Publication: August 2018

Funded by the Erasmus+ programme of the European Union

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

Special thanks to all project partners:

Chiara Lucchin, Sabrina Ignazi, Marta Servili (Fondazione Caritas Ambrosiana, Italy)

Gabor Ric (Caritas Subotica, Serbia)

Orsolya Korodi, Áron Székely (Caritas Alba Iulia, Romania)

Ivona Vidačković (Caritas Bosne i Hercegovine)

Antonio Ramalho (Cáritas Diocesana de Viseu, Portugal)

Michaela Haunold, Katharina Schmid, Andreas Kepplinger (Caritas für Menschen in Not, Austria)

Dr.Sc. Sandra Bjelan-Guska

1

Sikajvimaske moduli egzemplura ginimos thaj xramomos/skrivimos

Sikjovav e bari thaj e cini grafema A

Pala kodo, familijake membrura shaj prindzharen cini thaj bari grafema Aa

✓ Mothon vorta e grafema A

✓ Xramon vastesa cini thaj bari grafema Aa

Vramja (min) Aktiviteto/andruno Metodo

5 Mishto avilan. Eksplikacija kathar le rezultetura Mosko chuvimos-andre

15 Identifikacija kathar A Praktikalno eksperiencija

20 Sar kerav e grafema A Praktikalno eksperiencija

5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Gruposki diskusija

Metodologikalno realizacija:

O prindzharimos kathar e grafema A:

O sikajitori lipil sliki kathar trejabura kaj le familijake

membrura kaske anava kezdin la grafemasa A pe

amboldimaski karta (vash egzemplo “Apple”). Sa o

grupo den duma anda kadi frukta kaj shaj dikhen ande

slika thaj prindzharen o hango A (apple). O sikajitori

xramol o anav le trejabosko pe slika “APPLE” ande bare

kvadratni grafemi. O Sikajitori ginel o svato “APPLE”

ando zuralo glaso thaj mothol les vorta. Sar vo/voj mothol o svato kaj mothol jaznones , chuvel pesko

naj pe grafema kaj mothol. Maj paloral o sikajitori chuvel sliki kathar avre trejabura kaj si len e grafema

A ando penge anava, (na feri von kaj astaren la grafemasa A numa le avre grafemi kaj si e grafema A

ando svato sar car, ball, hand...thaj mothol svako svato separatnones. Maj paloral kathar mothodjas

jekh svato vo/voj pushel la familijake membrura te mothon leske vaj te sikaven leske penge najensa

kaj ando svato si e grafema “A” (kaj kezdimos, ando mashkar vaj ande vurma). Ando maj-angluno paso

o sikajitori xramol pe tabera jekh bari thaj jekh cini grafema “A”. Antunchi vo/voj del le familijake

membronenge xramome verziji kathar diferentni svatura kaj si len andrune bare thaj cine grafemi “A”

thaj pushel lendar te dikhen pala lende thaj te paruvin len kaj le grafemi kaj si xramome pe tabera thaj

te alosaren jekh cini grafema e thaj jekh bari grafema A.

Sikajvimasko materialol:

● Amboldimaski karta/tabera

● Praktcijako materialo vash e

grafema A

● Papiri thaj pensilura

● Xramome grafemi

Rezulteto:

2

Sar keres, gines thaj xramos e grafema A

Maj paloral sikadjas le groposke sar te xramon le grafemi, o sikajitori del le familikake membrura

papiria kaj kerdjas maj anglal kaj si len puntura kaj kerel e grafema A. Pengi buki akana si te chuven

kethane/phanden le puntura te keren e grafema A. ande le diferentni faci/kipura. Maj paloral o

sikajitori shaj del le participanturenge buki te keren ande penge personalni shkolake kenvi kvadratno

grafema thaj e cini gafema thaj e cini kursivni grafema “A”ande sekvencija. Tela pengi buki, o sikajitori

mora te dikhel pala penge rezultetura thaj te lasharel e buki ako trobul.

3

Hulavav le vojalura kathar le konsonantura

Pala kodo, familijake membura shaj

✓ Prindzharen vojalura

✓ Prindzharen konsonantura


Repiticija kathar le grafemi kathar o alfabeto:

Pe kezdimos o sikajitori sikavel o alfabeto ke sa le

participanutura shaj dikhen les. Antunchi chuvel

koshnica kaj si la andre sa le grafemi kathar o

alfabeto thaj del lenge buki ke svako familijak

membro musaj te alosarel jekh karta thaj te sikavel

savi grafema si xramome pe late. Antunchi o sikajitori pushel le avre participanturendar te mothon

svatura kaj kezdin kodola spesifikno grafema.

Sar te prindzhares grafemi kaj si vojalura thaj grafemi kaj si konsonantura

O sikajitori mothol le familijake membronenge ke o alfabeto si les duj diferentni fjalura grafemi –

vojalura thaj konsonantura thaj svakoro lendar kerel diferentni hangura kana mothos len. Vojalura si

hangura kaj shaj mothos bi te phandaves o muj vaj partja le moski (sar kana azbas le dand kethane

thaj phandel partija le moski la shibasa ...) le konsanantura kerdjon kana tu phandaves vuni partija le

moski te ashaves e balval te na aveltar. Kathar e silka le alfabeteski o sikajitori ginel le vojalura kaj le

familijake membrura thaj-vi chuvel pesko naj pe lende. Ando maj-paluno paso o sikajitori kerel lineja

telal le vojalura. Antunchi vo/voj chuvel opre sliki kathar trejabura kaj prindzharen le familijake

membrura thaj astarel le majpashe vojalura: A. E. I. O. U pe amboldimaski karta. Antunchi o sikajitori

xramol ande bare grafemi o anav le trejabosko pasha e slika. Tela o sikajitori xramol le grafemi kathar

o trejabo vo/voj mothol le hulade grafemi ando zuralo glaso thaj vo/voj sikavel svako hulado vojalo

ando svato. O sikajitori sikavel le familijake membronenge avre sliki kathar prindzharde trejabura thaj

von musaj te sikaven leske le vojalura thaj kaj beshen ande ‘l svatura (po kezdimos, ando mashkar vaj

ande vurma). Vo/Voj sikavel le familijake membronenge jekh slika thaj mothol o svato ando zuralo

glaso thaj pushel lendar te mothon leske kaj si o vojalo (le vojalura). Kana o atveto si chachuno, vo/voj



10 Repeticija kathar le grafemi le alfabetoske Mosko chuvimos-andre

25 Sar te zhanes vojalura thaj konsonantura Mosko chuvimos-andre, praktikalno eksperiencija

5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Guposki diskusija

Sikajvimasko materialo:


● Slika kaj si la grafemi kathar o

alfabeto kathar prindzharde

trajebura

● Gazeti

● Pens

Rezulteto:

4

zhal kaj o majpashi slika. Antunchi o sikajitori sikavel lenge sliki kathar avre prindzharde trejabura kaj

musaj te mothon so si le konsonantura thaj penge posiciji/thana ande ‘l svatura (po kesdimos, ando

mashkar vaj ande vurma), Vo/Voj sikavel lenge jekh slika, mothol jaznones kodo svato thaj pushel

lendar te mothon leske kaj beshen/arakhadjon le konsonantura. Kana o atveto si chachuno, o sikajitori

zhal kaj majpashi slika. Ande vurma, o sikajitori del vuni gazeti kaj le familijake membrura thaj pushel

partija la familijatar te keren lineja pensilosa telel le vojalura ando teksto thaj aver partija la familijatar

te kerel lineja telel le konsonantura. Maj palal kathar kadi praktcija le duj grupura paruven bukja, o

maj-angluno grupo rodel konsonantura thaj o dujto grupo rodel vojalura ando nevo teksto.

5

Sar te keres svatura

Pala kodo, familijake membrura shaj

✓ Xramon grafemi kolkori te keren xansi phare numa prindzharimaske svatura

Vr amja (min) Aktiviteto/andruno Metodo


5 Repeticija kathar le maj-anglune moduli Mosko chuvimos-andre

30 Praktcija: o kerimos le svatengo Praktikalno eksperiencija



Repeticija kathar le maj-anglune moduli

O sikajitori diskutil megdata o majangluno sikilo andruno le

participantura te den lenge preparacija vash e praktcija te

keren svatura.

Praktciji

Arakh e falime grafema

O sikajitori kerel patrin papiri kaj musaj te pherdjol thaj del les

ka ‘l familijake membrura. Kithane, musaj te arakhen save

grafemi falisavon thaj antunchi musaj te pheren le spaciji te keren svatura. Ako le familijake membrura

si len problemura, o sikajitori shaj azhutil kana del lenge sugestiji thaj te pushel lendar pushimata te

avel jazno/klaro ka ‘l familijake membrura.

Jekh grafema kerel diferencija!

O sikajitori del le familijake membronenge grafemi xramome pe cine kvadratura papiri. Svako kvadrato

si les jekh grafema feri jekh lendar. Kodo kvadrato si les jekh grafema pe svako rig (anglal thaj palal).

Le familijake membrura musaj te keren svato thaj te ginen les ando zuralo glaso kana den gata. Kana

den gata thaj sikaven ke hakjaren kodo svato o sikajitori mothol lenge te amboldisaren pengo kvadrato

kaj si les duj grafemi te sikavel nevi grafema kaj sikavel diferentno svato.

cat – hat; shark – sharp; sauna – fauna

O sikajitori del le familijake membronenge grafemi kaj si xramome pe cine kvadratura papiri. Svako

kvadrato si les jekh grafema. Le familijake membrura mora te keren svato thaj te ginen les ando zuralo

glaso. Kana den gata thaj sikaven ke hakjaren o svato, o sikajitori pushel lendar savi grafema shaj

ankaladjol te kerel diferentno svato kaj mothol aver svato. O sikajitori mora te alosarel svatura kaj

prindzharen le familijake membrura vaj svatura kathar penge buki thaj interezhura.


● Amboldimaski

karta/tabera

● Pensilura, gumica

● Fotokopija

● Kvadratura te keren

svatura

Rezulteto:

6

E Chachuni pronunciacija le svatonenge ando zuralo glaso

Pala kodo, Familijake membrura shaj

✓ Mothon vojalura

✓ Mothon konsonantura

✓ Mothon svatura ando zuralo glaso



10 Repeticija kathar le grafemi le alfabetoske Mosko chuvimos-andre

25 Chachuni pronunciacija kathar vojalura thaj konsanantura

konsonanturakopnsonantura

Mosko chuvimos-andre, praktikalno...

eksperiencija ekseksperiencija

experience



Repeticija kathar le grafemi le alfabetoske:

O sikajitori pushel kathar le familijake membrura te

mothon le grafemi kathar o alfabeto. Vo/Voj xramol

len pe amboldimaski karta. Vo/Voj mangel te zhanel

so zhanen le familijake membrura anda le

alfabetoske grafemi. O sikajitori shaj kerel kontesto

mashkar le familijake membrura jekh pala avreste.

Vash egzemplo po lil kaj xramol o sikajitori pe

amboldimaski karta thaj pasha kadi grafema vo/voj

shaj xramol kon phendjas kadi grafema. Kana sa o alfabeto si xramome vaj le familijake membrura

nashti phenen majbut grafemi, o sikajitori mora te ginel kon phendjas le majbut grafemi thaj vo/voj

shal del kado participanto cini podarka.

Chachuni pronunciacija kathar vojalura thaj svatura kaj kezdin vojalonensa:

O sikajitori chuvel sliki vaj xramol trajabura pe amboldimaski karta thaj pushel kathar le familijake

membrura te mothon leske so si. (O sikajitori mora te alosarel svatura kaj kezdin vojalonensa, kaj

zhanen le familijake membrura thaj kaj si skurti vaj nabut lunzhi). O sikajitori mothol le familijake

membrura te den leske e pronunciacija kathar o maj-angluni grafema thaj-vi te phenen le anava le

trejabonenge, jekh pala avreste. Kana dine gata, o sikajitori, vaj ekh volunteri le grupostar xramol o

anav kathar o trejabo vaj e slika pe amboldimaski karta. Le familijake membrura mora te ginen o svato

kaj si xramome pasha e slika. Antunchi o sikajitori pushel kathar le familijake membrura svatura kaj

Rezulteto:



● Slika kaj si la grafemi kathar o

alfabeto kathar prindzharde

trajebura

● Gazeti

● Pens

7

kezdin vojalonensa te zhanel save svatura prindzharen le familijake memburura. Vo/Voj akana xramol

kodole svatura pe amboldimaski karta. Ando maj angluno paso, o sikajitori del le familijake

membronenge gazeti ande saveste chudas marki pe vuni partiji. Antunchi pushel lendar te keren lineji

telal le vojalura ando teksto lole pencilonensa. Akana vo/voj del o oportuniteto vash svako

participanto te mothon le vojalura kathar lesko/lako teksto. Pala kodo, o sikajitori kerel marki pe avre

partija te tekstosko thaj pushel lendar te keren lineji telal le konsonantura vunacone pensilosa, Kana

den gata, vo/voj mothol lenge te phenen le konsonantura ande zurale glasure.

8

O xramomos le anavesko thaj la familijako anav

Pala kodo, Le familijake membrura shaj

Xramon penge anava ande kvadratni grafemi

Xramon penge anava ande kursivni grafemi



10 Repeticija kathar le alfabetoske grafemi Mosko chuvimos-andre

25 O xramomos anavengo Praktikalno eksperiencija



Repeticija kathar le grafemi le alfabetoske:

O sikajitori pushel kathar le familijake membrura te mothon

leske/lake le grafemi le alfabetoske thaj te phenen ekh svato

kaj kezdil svakone grafemasa, Vo/Voj xramol kadale grafemi pe

amboldimaski karta thaj pasha lende vo/voj xramol o svato kaj

phenen le familijake membrura.

O xramomos anavengo:

O sikajitori xramol pesko/pako kompletno anav pe

amboldimaski karta ande bare kvadratni grafemi. Pala kodo

vo/voj phenel sodeja grafemi si ando pesko anav. O sikajitori pushel pala volunteria te xramon penge

anava pe amboldimaski karta ande bare kvadratni grafemi, grafema pala grafema. Antunchi o sikajitori

pushel kathar sa le familijake membrura te xramon penge anava pe papiri ande bare kvadratni grafemi.

Svako participanto sikavel peski papiri kaj o grupo thaj mothol le grafemi jekh pala avreste. O sikajitori

xramol pesko/pako kompletno anav pe amboldimaski karta (o maj-angluno si bare kvadratnio grafemi,

le majpashe si ande cine kvadratni grafemi). O sikajitori pushel kathar le familijake membrura te keren

jekhfjalo pe penge papiria vaj ande penge shkolake kenvi, te xramon penge anava ande shkolake kenvi,

e maj angluni grafema bari kvadratno thaj le majpashe cine kvadratni grafemi. Maj palal kathar von

xramosarde penge anava, o sikajitori pushel lendar jekh pala avreste te ginen penge anava ande zurale

glasura la chachunja pronuncijasa. Ando majpasho paso o sikajitori xramol pesko anav megdata pe

amboldimaski karta (e maj-angluni grafema si bari kursivno grafema, le majpashe si cine kursivni

grafemi). O sikajitori pushel kathar le familijake membrura te keren ekjfjalo pe penge papiria vaj ande

penge shkolake kenvi. Maj palal kathar von xramosarde penge anava o sikajitori pushel lendar jekh

pala avreste te xramon penge anava megdata ando zoralo glaso thaj la chachunja pronuncijacijasa.

.



● Sliki prindzharimaske

trejaburengo

● Gazeta

● Pensilura (lole, vunaci)

Rezulteto:

9

Le sikjarimasko anav (vash egzemplo) pervo anav 7 grafemi, familijako anav 4

grafemi

10

Xramov skurto teksto


✓ Xramon bi-phare thaj skurti tekstura ande kvadratni grafemi


Repeticija kathar le maj-anglune moduli:

O sikajitori kezdil diskusija kathar le maj-palune moduli

thaj topikura: si vareso kaj chi hakjarde, shaj keren hazna

kathar o zhanglimos kaj sikilan ande maj-anglune moduli,

si maj phare lenge te len sama kathar penge geseske

situaciji, si len vuni phuterde pushimata, sas len

oportinutetura te xramon noti vaj skurti tekstura (kana

sas kodo, sar ankliste penge xramomaske talentura, sas

len vuni difikultetura vaj problemura, ke kola).

Prezentacijaki praktcija:

O sikajitori del patrin kaj si pe late xramome pushimata kaj le familijake membrura – inja pushimata

pala svako participanto kaj si fundime pe penge interezhura thaj penge bershenge (individualno buki)

ande kvadratni grafemi. Fundime pe kadale pushimata le familijake membrura keren skurto teksto

anda pende (ande kvadratni grafemi). Kana savore dine gata, o sikajitori pushel te varekon mangelas

te ginel so xramosardjas kaj o grupo. Te manaj volunteria, o sikajitori shaj pushel ekh pushimos kathar

e lista (vareso bi-darajimasko vash egzemple: “Sar bushos tu”) thaj pushel sa le familijake

membronendar te den leske atveto. Aver optcija: o sikajitori sikavel-pe fundime pe vo/voj

xramosardjas anda peste thaj antunchi pushel le avrendar te keren ekhfjalo. Te dikhel pala o materialo

te zhanel te si chachuno, o sikajitori kidel sa le papiria te dikhel pala lende separatnones thaj pala kodja

shaj del lenge dimos-palpale informacijako kaj o majpashi sikjarimaski modula.



5 Repeticija kathar le maj anglune moduli

mmodulimodulimodulirezulteturaRepetition of

the previous units

Mosko chuvimos-andre

30 Praktcija: o xramomos skurtone tekstosko Mosko chuvimos-andre,

praktikalno eksperiencija

practical experience



● Pensilura

● Fotokopija oxtone

pushimatansa

● Forokopija kaj si les liniji vash

5 swatura thaj 5 propoziciji

Rezulteto:

11

So si importantno/vazhno mange

O sikajitori del svako participantoske ekh papiri kaj si les panzh lineja thaj pushel le familijake

membronendar te xramon 5panzh svatura kaj si len specjalno importancija lenge - jekh svato pe svako

lineja (individualno buki). Tala.maj teluno kathar kadale lineji si panzh lineji majbut. O sikajitori mothol

le familijake membronenge te xramon propozicija thaj skurto teksto pe kodole lineji fundime pe svako

svato xramosarde kaj si personalni.

12

Vastesko xramomos – familijako kalendari

Pala kodo, Le familijake membrura shaj Xramon skurti propoziciji

Vramja(min) Aktiviteto/content Metodo


5 So si kalendari? Mosko chuvimos-andre

30 Keren tumaro kalendari Praktikalno eksperiencija



So si kalendari?

O sikajitori sikavel le familijake membronenge

nange kalendaria thaj mothol lenge ke akana von

keren kado kalendari ande ‘l majpashe trijanda

minuci. Vo/Voj sikavel lenge sar kerel buki o

kalendari shaj-vi ande bare xramomata vaj kathar o

kipo/templato pe amboldimaski karta vaj pe tabera.

Vo/Voj eksplikil lenge ke o shon si po kezdimos la

patrinako thaj-vi sikavel lenge le deci kaj si telune. O

sikajitori mothol le kako kalendari naj pala spesifikno

bersh (sar 2019 vash egzemplo) numa si jekh von

shaj ingaren majbute vramjako veska/finke le deci

naj len gesa pe lende – anda kodeja naj bari djela

ando savo bersh von lena/keren hazna kathar kado kalendari. Thaj-vi vo/voj sikavel lenge savi partija

kathar o kipo/templato shaj keren pensa – te xramon tele mothodimata vaj avre cine tekstura, te klejon

sliki pe leste vaj te xramon tele le anavenge gesa penge njamurenge vaj avre manushenge kaj si lenge

importantni.

Keren tumare kalendaria

Kana manaj phuterde pushimata o sikajitori del sa le materialura kaj trobul (sliki, mothodimata, klejo...)

kaj le familijake membrura thaj mothol lenge te kezdin le maj-anglune shonesa – kaj si Januvari. Mothol

lenge te gindin maj-anglunes anda kak anavenge gesa kaj mangenas te inkluzhin thaj pala kodo shaj

zhan shereste te keren e patrin. Vo/Voj pushel lendar te xramon tele pe maj xansi shov cine tekstura

ando kalendari antrego ka shaj alosaren kathar le fotokopiji vaj te keren pala pende. Tela le familijake

membrura keren buki, o sikajitori ashel kothe te respondil ka penge pushimata thaj te azhutil len penge

problemonensa.

Rezulteto:


● Kopiji kathar bi-ashajimasko

kalendari

● Kompletno kalendari

● Jekh A3 egzemplo patrin le kalendareski

● Pensilura ande diferentni boji

● Klejo thaj katja

● Xramome sliki

● Skurti mothodimata

13

Chachuni pronunciacija – gilja


✓ Mothon svatura chachunes

Vramja (min) Activiteto/andruno Metodo


5 Eksplikacija kathar o karaoke Mosko chuvimos-andre

30 Gilabajimos Praktikalno eksperiencija



So si o karaoke

O sikajitori mothol le familijake membronenge te keren

praktika te keren chachuni pronunciacija svatonendar von

gilabana vuni gilja kethane. O metodo kaj zumavena si

karaoke. Antunchi vo/voj pushel le grupostar te varekon

zhanels so si karaoke vaj vo gilabadjas karaoke maj-anglal.

Te zhanel vareskon, o sikajitori pushela kodo participanto

te eksplikil le avrenge so si. Te chi khonik chi zhanel vo/voj

mothol lenge ke karaoke si aktiviteto kaj anklisto ando

Niponco ande ‘l bersh 1970to thaj si feri

muzika/bashajimos numa manaj gilabajitori pe audio thaj pala kodo le zhene/ashunitoria shaj gilaban

pala pende. Te del lenge egzemplo, vo/voj bashavel jekh le giljandar, maj-anglunes gilabajimasa thaj

pala kodo del lenge e verzija karaoke bi-gilabajimasko.

Gilaban

O sikajitori pushel kathar le familijake membrura savja gilasa plachan len te astaren te gilaban. Del

lenge kadale gilenge tekstura. Antunchi vo/voj bashavel e regularno verzija thaj pushel savorendar te

gilaban. Kana den gata e regularno verzija vo/voj pushel le familijake membronendar te dikhen pala la

giljako teksto pala svatura kaj chi hakjarde vaj chi zhanenn sar te mothon chachunes. Vo/Voi kerel

jazno kak phuterde pushimata kaj si len antu chi zhal shereste kaj verzija karaoke la giljako. Megdata

vo/voj pushel lendar te si len svatura kaj si phare, respondil ka lenge pushimaa thaj pushel lendar savi

gili mangenas te gilaben pala o majpashi. Maj-paloral kathar trin gilja e moduli avela gata thaj o

sikajitori dela le familijake membronenge so ashen kathar le giljake tekstura te len khere lensa te keren

praktika te plachal len te keren.


● Karaoke verziji gilenge

● Regularni verziji gillenge

● CD-gramofono vaj

komputeri vorbitorensa

● Gilenge tekstura

Rezulteto:

14

Hakjarav o teksto


✓ Keren fidzhitesko ambolditori fundime pe xramome instrukciji



10 O ginimos le instrukcijako Praktikalno eksperiencija

5 Preparacija le materialonengi Praktikalno eksperiencija

20 Konstruktcija kathar o fidzhetosko ambolditori Praktikalno eksperiencija



O ginimos le instrukcijako

O sikajitori mothol le familijake membronenge ke ande ordena

te keren praktika kathar penge ginimaske abilitetura vo/voj

mangel te keren vareso kethane. Antunchi vo/voj sikavel lenge

ekh fidzitesko ambolditori kaj vo/voj kerdjas maj-anglunes thaj

sikavel lenge so te keren kadalesa (te von chi zhanen so si).

Antunchi o sikajitori del lenge le instrukciji thaj pushel le

familijake membronendar te ginen pe sigjar thaj te xramon tele

kak phuterde pushimata kaj si len. Mora te xramon tele sa le

materialura kaj trobun te keren o ambolditori. Pala vuni minuci

vo/voj pushel lendar te si len kak phuterde pushimata thaj del

lenge le atvetura.

Kidav muro materialo

Antunchi o sikajitori pushel le familijake membronendar te

keren gata le materialura kaj trobun te keren o ambolditori pala pengi lista. Mothol lenge shaj-vi te len

vuni materialura maj paloral numa avelas lashi ideja te kiden so trobul maj-anglal te kezdin. Kana si

len sa le materialura kaj gindin ke trobun ande penge bukjarimaske thana, o sikajitori pushel lendar

megdata te si len phuterde pushimata.

Kerav muro fidzhetesko ambolditori

O sikajitori pushel le familijake membronendar te keren penge fidzheteske ambolditoria pala le

instrukciji kaj dinjile. Thaj-vi mothol lenge te chi zhanen so te keren vaj te vareso chi kerel buki mora

te pushen lestar/latar.Kana le familijake membrura keren buki, o sikajitori phirel krujal e soba te

azhutin le membrura te trobul. Kana varekon del gata maj rano le avrendar, vo/voj shaj pushel


● Instrkcijake fotokopiji

● Kartono, klejo,farba, 3 euro

centura cipi coin cipi pala

svako ambolditori, katja,

gumboshura, 2 supiki pala

svako ambolditori, tato klejo,

kipura/templatura

kompletno fidzhetesko

ambolditori


Rezulteto:

15

lestar/latar te kerel dujto ambolditori vaj shaj pushel lestar/latar te keren praktika le ambolitoresa kaj

soma kerdjas. Kana sa le membrura dine gata vo/voj pushel lendar te anen palpale kak materialo kaj

ashel ka leste thaj te wuzharen le bukjarimasko than. Antunchi vo/voj sikavel lenge megdata sar kerel

buki o ambolditori.

16

Kerav konkluziji, prindzharav o topiko, kerav pushimata

Pala kodo, Le familijake membrura shaj Keren pushimata fundime pe skurti tekstura

✓ Keren konkluziji

✓ Prindzharen topikura

Vramja(min) Aktiviteto/andruno Metodo


5 Repeticija kathar maj-anglune moduli Mosko chuvimos-andre

30 Praktcija: ginimos tekstosko, kerimos konkluzijango Mosko chuvimos-andre.

Praktikalno ekaperiencija

eksperiencija , practical

experience



Repeticija

O sikajitori gindisavol pe maj-rano moduli thaj kerel

skurto praktcija te keren gata le participantura pala

kadi sikjarimaski moduli.

Eksplikacija thaj praktciji:

O hakjarimos kathar bi-phare tekstura

Filmo:

O sikajitori anel filmoski reklama kathar ekh filmo kaj

sikadjol akanutno ande sinema vaj ekh filmo kaj shaj

len pe kirija vaj shaj te dikhen po televizori/televizija

ande pashi futura. Vo/Voj sikavel lenge skurto verzija

kathar o filmo. Pala e reklama, o anav le filmosko thaj e skurto verzija le shtudentura mora te keren

pakjamata anda le majpashe pushimata (egzemplura):

Si kamipasko storijo, drarajimasko filmo vaj averfjalo filmo?

Kathar le aktoria kaj dikjon pe raklama kon shaj te avel o maj baro/bari aktori ando filmo?

Si “lasho mursh” thaj “bengesko mursh” ando filmo thaj sostar?

Anda soste si kado filmo? Sar shaj del-pe gata?

Che fjal storio mora te avel te sas pala tute te xramos o skripto pala e reklama?

Majbut praktciji:


Papiri thaj pensilura

Filmoski reklama

Gazeti, katja

Skurti tekstura kaj si len skurti

pushimata

Rezulteto:

17

Sar te arakhes artikulo:

O sikajitori anel vuni gazeti thaj mothol le familijake membronenge te alosaren save artikulura mangen

te ginen. Antunchi vo/voj pushel svakonendar te shinel jekh interezhno artikulo. Akana mothol lenge

pengi buki si te ginel o storio thaj pala kodo te kerel panzh pushimata fundime po teksto kaj soma

gindine. Antunchi o sikajitori mothol svako participanto te ginel lesko/lako teksto avreste thaj te

pushel kadale zhenostar le panzh pushimata kaj xramosardjas maj-anglal. Po kaver vast shaj paruven

penge tekstura thaj ginen len bi-hangoske (pala pende) thaj antunchi te den penge atvetura kaj le

panzh pushimata.

Skurto storio:

O sikajitori kerel skurto teksto pala svako participanto pala penge interezhora (kherutne trejabi,

sastipe, sporto, vestime manusha, ke-kola). Tala o teksto si panzh pushimata kaj musaj te den atvetura

le familijake membrura thaj pala kodo mora te prezentin kaj le avre familijake membronen.

18

Sikjovav o alfabeto

Pala kodo, participantura shaj prindzharen o rundo le alfabetosko

Metologikalno realizacija:

So si o alfabeto? O sikajitori eksplikil le participanturende ke o

alfabeto si ekh sistema kaj kerel kategorija kathar

le grafemi. Kerdjilo desar 3000 bershendar thaj

pala kodo parudjile neshte deci. Antunchi vo/voj

del shtudentenge e fotokopija kathar o alfabeto. O

sikajitori phenel le participanturenge ke o alfabeto

si lino butivar sar ekh sistema - vash egzemplo

ande shkola kana le shavorenge anava si ramome

pala e maj-angluni grafema ando pengo familikako anav.

Vo/voj pushel le participanturendar te von maj dikhle kadi fjalo sistema vunivar maj-anglal thaj del

lenge vuni vramja te gindin anda kadja buki thaj antunchi pushel lendar te den penge atvetura. Kana

savore sas len pengo oportuniteto te den duma, o sikajitori phenel lenge ke ando majpashi praktcija

von kam-arakhen vuni droma te len o alfabeto.Vo/voj del le participanturenge alavaria thaj pushel

lendar te dikhen pe sigjar te dikhen o rundo le svaturengo ando alavari. Ako si len smartfonura, vo thaj

voj shaj phenel le participanturenge te dikhen ando lenge smartfonura pe lenge kontaktura kaj si ando

alfabetikalno rundo.

Vunajimaski prakcija

Te azhutil te participantura te keren praktcija o sikajitori del lenge vast pherdo diferentni/averfjalura

guglimata thaj pushel lendar te chuven le guglimata ando alfabetikalno rundo pala o maj-angluni

grafema ando penge anava. Kadi buki shaj kerdjol kathar o grupo antrego kana keren buki kithanes

vaj o sikajitori shaj pushel le shtudentendar te anen jekhe le guglimatandar jekh pala avreste thaj te



5 Eksplikacija kathar “So si o alfabeto?” Mosko chuvimos-andre

20 Praktcija “Lasharimos ando alfabetosko rundo” Praktikalno eksperiencija

10 Ginimaski praktcija Praktikalno eksperiencija

5 Dimos pe gindo/Razuma, rekapulacija thaj skurto

sokotimos

Gruposki diskucija

Rezulteto:


● Papiri/hertija thaj pencilura

● Fotokopija le alfabetosa

● Fotokopiji egzemplurensa pala

anava

● Alavari vaj smartfonura

● Guglimata diferentnone anavensa

19

chuven len ando alfabetikalno rundo. O sikajitori chi del duma khanchi tala kodi vramja. Kana savore

si gata vo/voj mothol le partisipanturenge te dikhen ande penge fotokopiji thaj te phenel leske/lake te

gindisavon te vareso mora te parudjol. Pala vuni vramja o sikajitori del duma anda e solucija, vortol le

bange trejabi vaj phenel lenge ke sa si ando chacho than.

Ginimaske prakcija:

O sikajitori phenel te participanturenge te lasharen le trejabi chachunes, le svatura kaj si len jekhfjalo

maj-angluni grafema mora te lashardjon kathar le dujtoni grafema. Te e dujtoni grafema si jekhfjalo, e

tritoni grafema maladjol ke-kola. Antunchi vo/voj del le shtudenturenge fotokopija kaj si la lista

anavengi thaj pushel lendar te wunaven kadale anava alfabetikalnones pala e regula kaj soma sikile.

Dikh pala le soluciji.

20

Me hulavav le vojalura kathar le konsonantura

Pala kodo, participantura shaj prindzharen e diferencija mashkar

vojalura thaj vorbime konsonantura



10 Diferenciji mashkar vojalura thaj konsonantura Mosko chuvinos andre,


15 Xramomaski prakcija “Anava” Praktikalno eksperiencija

10 Lasharimaski praktcija Prakrikalno eksperiencija

5 Dimos pe gindo/Razuma, rekapulacija thaj skurto

sokotimos

Gruposki diskusija

Metologikalno realizacija: Diferenciji mashkar vojalura thaj konsonantura O sikajitori eksplikil le participanturenge ke si duj

diferentni fjalura hangura – le konsonantura thaj le

vojalura. Kakale duj grupura kerdjile pala e diferencija

ande mocjune mashkar liduj. Vojalura si hangura kaj

tu keres bi te phandaves o muj vaj partja le moski (sar

kana azbas le dand kithane kaj phandel partja le moski

la shibasa...). Le konsonantura kerdjon kana tu

phandaves vuni partija le moski te ashavel e balval te na avel avri. Antunchi o sikajitori pushel le

participanturendar te arakhen pe pende save grafemi le alfabetoske si vojalura thaj save si

konsonantura kana von keren pronunciacija svako grafema (zuralo vaj bi-zuralo naj bari djela). O

sikajitori dikhel pe lende te zhanel ako lengo muj si vorta phuterdo vaj phandado. Antunchi o sikajitori

del le participanturenge fotokopija kaj si la o alfabeto ramome thaj pushel lendar to farbol le vojalura

ando vunato thaj le konsonantura ando zeleno. Pala vuni vramja o sikajitori chuvel opre o alfabeto

ando ambolimaski karta thaj mothol svako grafema thaj pushel le participanturendar te vazden penga

vasta ako farbosarde kadi grafema vunato. Antunchi vo/voj zhal pala svako grafema thaj farbol la ande

chacho drom. Vo/voj pushel le participanturenge te dikhel pala pende soluciji thaj te paruven e

boja/feshteko te nas vorta vareso pe lengi fotokopija.

Ginimaski prakcija: “Anava”

Rezulteto:



● Papiri/hertija thaj pencilo

● Vunaci thaj zeleni pencilura

● Fotokopija kathar o alfabeto

● Fotokopija aparati kathar o

lasharimasko ateleri

21

Ando majpasho paso o sikajitori pushel le participanturendar te ramol tele penge anava pe patrin

papireski. Kana den gata, o sikajitori phenel le participanturenge te paruven penge papiria warekon

avresa kaj si ande soba thaj anda kodeja savoro ande soba si les/la o bango papiri le bange anavesa

pe leste. Kana kadi si gata, o sikajitori kam-phenel le participanturenge te ramol tele maj ekh data

pengo anav pasha o anav pengo gruposko membro antunchi te del o papiri kaj avre klasosko membro.

Kana svako membro ando klaso si les papiri kaj si les duj diferentni anava angla leste/late, o sikajitori

phenel lenge te ramon tele pengo anav pala o trito data thaj te ingaren o papiri lensa. Akana, o

sikajitpri pushel le shtudenturendar te ginen le vojalura thaj le konsanentura ande sa le trin anava

kathar o limos le alfabetosko kaj si len vaj te mothol svako grafema huladi te vo/voj shaj zhanel si

pengo muj si phandado vaj phuterdo. Kana le participantura keren buki o sikajitori thaj-vi ramol tele

sa le anava le particupanturenge pe amboldimaski karta ande alfabetikalno rundo. Kana sa e lumja si

gata vo/voj kezdil le maj-anglune anavesa, mothol les ando zuralo glaso thaj pushel le klasostar sodeja

vojalura (vaj konsanentura) si ando anav. Vo/Voj ramol tele o chacho atveto pasha o anav thaj zhal

anglal kaj o majpasho anav ke-kola.

.

Lasharimaski praktcija

Antunchi o sikajitori del svako participanto diferentno trejaba kaj shaj te linnjol ande lasharimasko

ateleri - sherofo, karfin, kleshto, ke-kola. Antunchi vo/voj phenel le participanturenge te zumaven bi

te ramol tele te roden sodeja konsonantura thaj vojalura si ande o anav penge aparatango thaj te

ramon tele o numero kaj si. Kana den gata, vo/voj kam-del lenge kotor papiri kaj si les o anav la

aparatako thaj pushel lendar te ginel o numero ando ramome forma te zhanen ako pengo maj-angluno

ginimos sas chacho.

Antunchi o sikajitori kidel le aparati thaj pushel le shtudenturendar te pushen lestar/latar phuterde

pushemata.

22

Lav grafema te kerav svatura

Pala kodo, Participantura shaj keren loke svatura

Metologikalno realizacija: Sar kerav svatura kathar grafemi O sikajitori phenel le participanturenge ke akana von

zhanen te prindzheren sa le grafemi ando alfabeto o

majpasho paso te keren si te chuven kadale grafemi

kithane te keren svatura. Svatura si basiknones

kombinacija grafemangi. Svatura zhivindin kaj si

importantno pala e populacija te den duma jekh-

avreste. O sikajitori phenel ke avelas ansuchimasko ako

svako manush phenel diferentno/averfjalno svato te mothol ekhfjalo trejaba. Vash egzemplo ako o

shtudento akharel o skamin, ekh skamin thaj varekon aver sas te akharel o skamin o vudar o vorbimos

anda o skamin chi zhalas mishto. O sikajitori antunchi eksplikil ke svako svato si les spesifikno hango

– o svato “svato” del hango diferentnones kathar o svato “skamin.” Vo/Voj phenel le

participanturenge ke kadale hangura si grafemi thaj kadale grafemi keren ekh svato. Sar jekh egzemplo

vo/voj alosarel ekh loko svato sar “parko” thaj mothol kodo svato but jazno te ashunen le

participanturen le diferentni hangura. Antunchi, vo/voj ramol tele le individualni grafemi le svatoske

pe amboldimaski karta – maj-angluno hulade kathar jekh-avreste - antunchi mothol svako hango maj-

ekh-data kana ramol tele le grafemi. Ando majpasho paso, vo/voj kerel o svato pe amboldimaski karta

thaj mothol o svato maj-ekh-data/megdata.

Vo/Voj pushel pala phuterde pushimata.

Kerav svatura

O sikajitori kezdil e prakcija kana del le participanturenge grafemi (ramome pe papiri vaj kathar

kerdino materialo) thaj del svako participantoske trin grafemi – jekh vojalo thaj duj konsonantura.

Antunchi vo/voj pushel le participanturendar te von zhanen o spesifikno hango kathar le grafemi kaj

vo/voj djas lenge. Te o sikajitori chi zhanel vorta vo/voj shaj chuvel o alfabeto po amboldimaski karta



10 Sar shaj keres svatura kathar grafemi Mosko chuvimos-andre,


25 Kerav svatura Praktikalno eksperiencija

5 Razuma/dimos pe gindo, rekapulacija thaj skurto

sokotimos

Gruposki diskusija

Rezulteto:

Sikajvimasko materialo: ● Amboldimaski karta.tabera

● Lila (kathar papiri, kerdine

materialura, kasht...)

23

thaj mothol svako hango. Ando majpasho paso vo/voj pushel le participanurendar te keren jekh svato

kathar le grafemi kaj si len thaj te anen kado svato leste/late. Kana o sikajitori si les le svatura , vo/voj

ramola len tele pe amboldimaski karta tala jekhfjalo data. Antunchi vo/voj del le grafemi palpale le

participanturenge (thaj zumavel te na del lenge le jekhfjalura grafemi megdata) thaj pushel lendar te

den leske ekh dujto svato. Kana vo/voj hakjarel ke le participantura sas len dosta praktcija le trine

grafemansa, vo/voj shaj del lenge maj jekh grafema te den lenge shtar grafemi te keren penge praktcija

akana. Ande vurma la moduleski o sikajitori shaj pushel le participanturendar te len le grafemi khere

lensa te keren praktcija ako kamen te keren kadeja.

24

Chachuni pronunciacija

Pala kodo, Le participantura shaj prindzharen svatura kaj chi mothon

chachunes.



10 Importancija kathar chachuni pronunciacija Mosko chuvimos-andre, video

15 O kolkoro Practikalno eksperiencija

10 Shibako pharimos Practikalno eksperiencija

5 Razuma/Dimos pe gindo, rekapulacija thaj skurto

sokotimos

Gruposki diskusija

Metologikalno realizacija: Importancija kathar chachuni

Akana o sikajitori phenel le

participanturenge ke te sikjon chachuni

pronunciacija si importantno ke von zhanen

kana o svato naj pronumcime chachunes.

Phenel lenge te azhutin len kakalesa si

praktcija kaj vo/voj kamel te von keren. Del

lenge fotokopiji thaj phenel lenge ke vo/voj

mothol trin svatura ando rundo. Duj lendar kam-aven/avena chachune thaj jekh avela bi-chachuni.

Antunchi pushel le participanturendar te keren ankolo po svato kaj sas bango ande pengi opinja te

shaj keren komparacija maj paloral/pala kodo. Aver optcija si te ashevel maj palal kathar svako rundo

trinengo thaj antunchi te pushel le participanturendar so si pengi opinja – numa kodo amblavel pe o

phuterimos le gruposko. Antunchi o sikajitori zhal maj dur te ginel le maj-anglune trin svatura – duj kaj

si chachune thaj jekh kaj si bi-chachuno thaj antunchi ashukerel zhi-ka svako le participanturengo kerel

pesko ankolo po bi-chachuno svato vaj te phenel leske/lake savo svato sas bi-chachuno. Antunchi o

sikajitori mothol o majpasho svato thaj ke-kola. Kana si getime. Vo/voj pushel le participanturendar

savo svato ando maj-angluno rundo sas o svato kaj vo/voj mothodjas bi-chachunes. Te le

participanturenge atvetura naj chachune, vo/voj shaj mothol le svatura megdata te azhutil le

participanturen.

Rezulteto:


• Papiei thaj pensulura

• Fotokopiji kaj si len shibake pharimata

• Fotokopiji kaj si len ”o kolkoro”

• Video

• So trobul te sikavel o video

25

O kolkoro O sikajitori phenel le participanturenge ke te sikjon chachunes si importantno lenge te zhanen kana

ekh svato naj pronuncime/mothodo chachunes. Phenel lenge kaj si praktcija ke vo/voj kamel te kerel

lensa te azhutil len. Antunchi del lenge fotokopija thaj eksplikil ke vo/voj mothola sa le trin svatura

ando rundo. Phenel ke duj le svaturendar avena bi-chachune thaj feri jekh avela chachuno. O sikajitori

pushel le participanturendar te keren ankolo mashkar o svato kaj ando pengi opinja sas bi-chachuno

pala godeja shaj keren komparacija maj paloral/pala kodo. Aver optcija si pala vo/voj te pushel le

klasostar te ashaven maj palal kathar svako rundo trine svaturenge thaj te pushel le participantureski

opinja – numa kodo amblavel po phuterimos le gruposko. Antunchi o sikajitori zhal maj dur te ginel le

maj-anglune trin svatura – duj si chachune thaj jekh si bi-chachuno thaj antunchi azhukerel zhi-ka svako

le parcipanturengo kerel pesko ankolo po bi-chachuno svato vaj te phenel leske savo svato sas o bi-

chachuno. Akana vo/voj ginel o majpasho svato thaj ke-kola. Kana vo-voj si getime pushel le

participanturendar savo svato po maj-angluno rundo sas o svato ke vo/voj mothodjas banges. Te le

shtudentenge atvetura naj chachune vo/voj shaj mothol len chachunes megdata te azhutin le

participanturen

Shibako pharimos

O sikajitori del le participanturenge le fotokopija kaj si la o shikako pharimos ramome pe late thaj

phenel lenge te ramol les bi te del duma maj-anglunes te den-pe le svaturensa. Antunchi pushel lendar

save svatura von chi prindzharen vaj zhanel. Akana vo/voj shaj eksplikil kodole svatura. Kana sa le

phuterde pushimata si dine atvetura, o sikajitori kezdil te ramol la shibako pharimos megdata kolkoro

thaj antunchi pushel le klasostar te ginen le svatura lesa/lasa sa kithane. Maj palal kathar o maj-

angluno ginimos o sikajitori eksplikil ke o shikako pharimos si wareso but zhene nashti te mothon

vorta thaj ke kadale fjalura tekstura sas kerdine te na avel pronuncime chachunes – numa bute

koncentracijasa thaj prakcija si posiblo/shaj kerdjol.

Antunchi vo/voj mekel le participanturen te zumaven te mothon la shibako pharimos kolkoro

Inglezickones. (vaj wareso Romanes kaj ame musaj te keras).

“Peter Piper picked a peck of pickled peppers. A peck of pickled peppers Peter Piper picked.

If Peter Piper picked a peck of pickled peppers, where's the peck of pickled peppers Peter Piper picked?”

26

Mutualni Pronunciacijake Bangimata

Pala kodo, participantura shaj sikaven chachuni pronunciacija

Metologikalno realizacija: Shibaka pharimaski repeticija

O sikajitori kezdil kana del le fotokopiji kathar la

shibako pharimos kathar e maj-paluni modula

megdata thaj pushel le participanturendar te

ginen la shibako pharimos kithane lesa maj-

anglal te zhal maj dur kaj majbut

pronunciatcijake topikura.

Pronunciatcijako domino

Kana la shibako pharimos si gata, o sikajitori pushel le participanturendar te hulaven-pe ande ekipura

dondar thaj del svako ekipo jekh kopija kathar le pronunciacijako domino. Vo/Voj eksplikil ke kadi

prakcija kerel buki sar le regularno domino kaj duj zhene khelen-pe jekh protif kavereste. Eksplikil ke

svako participanto dinjol jekhfjalo numero bara (kerdine papirestar). Numa jekh bar, phenel vo/voj si

le astarimasko/kezdimasko bar thaj o participanto kaj si les ekh dominosko bar kaj maladjol pe vajke

rig kathar le duj riga shaj chuvdjol tele majpasho le avreste. Akana si nevo posibiliteto te chuven tele

le bara. O jedino triko/formi phenel o sikajitori si mora te malavel e pronunciacija kathar e grafema

“i” trobul te avel ekhfjalo – apo vash egzemplo le svatura “sit” thaj “kite” chi keren buki kithane. O

sikajitori phenel le participanturenge ke o maj-angluno zheno te del gata sa peske barensa avela o

dubitori thaj vo/voj avela o krisinitori ando kaso ke le participantura si len difikultetura te keren desizija

ako le bara maladjon vaj chi maladjon. Vo/Voj thaj-vi phenel lenge te dikhen pala le maladajimata thaj

te mothon le svatura ando zuralo glaso. Antunchi vo/voj del le participanturenge vuni vramja te khelen-

pe le dominurensa zhi-ka svako zheno ando svako paro si gata. Kana azhukerel, vo/voj dikhel pala le

bara kaj maladjile zhi-akana thaj lasharel le bangimata kaj trobul.



5 Shibaka pharimaski repeticija Praktikalno eksperiencija

30 Pronunciatcijaki praktcija - domino Praktikalno eksperiencija

15 Svaturengo labarinto Praktikalno eksperiencija

5 Razuma/Dimos pe gindo, rekapulacija thaj skurto

sokotimos

Gruposki diskusija

Rezulteto:


• Pencilura

• Fotkopiji kathar la shibako pharimos

• Fotkopiji Svaturengo Labarinto

• Svatenge dominura

27

Aditcijonalno praktcija – Svaturenge labarintura

Kana o domino si gata o sikajitori phenel le participanturenge te sikjon majbut anda pronunciacija thaj

mutualni bangimata, si les/la vuni svaturenge labarintura te del lenge thaj del jekh le svaturenge

labarintura kaj svako participanto. Vo/voj phenel lenge ke le astarimasko punto kathar o labarinto si

o svato kaj beshel pe le maj-oprune stengo kolco (“...”) thaj o celo le labarintosko si te mishkin kodo

svato maj telal kaj o maj-teluno chacho kolco te konektin le svatura kaj si len emfasizo po maj-angluno

silabilo. O sikajitori phenel le paryicipanturenge te mothon le svatura ando zuralo glaso te zhanen si

pengo emfasizo si chachuno. Thaj-vi phenel si feri jekh solucija kas von dikhen pala kithane maj

paloral/pala kodo. Maj palal kathar vo pushel phuterde pushimata le participanturendar vo/voj kezdil

o khelimos kana mothol o maj-angluno thaj o maj-paluno svato jaznone emfasizonosa po maj-angluno

silabilo thaj antunchi pushel le participanturendar te kezdin e praktcija. Kana o klaso kerel buki vo/voj

shaj mishkisavol ando klaso thaj shaj azhutil si warekon si les pushimos. Kana sorono dino gata, vo/voj

lel le solucija thaj phenel le participantura save svatura mora te maladine te aresen kaj chachune

rezultetura. Antunchi, ako si dosta vramja, vo/voj shaj del lenge aver egzemplo kathar ekh svaturengo

labarinto kaj si les diferentno pronunciacijaki trejaba.

28

Xramov Propoziciji

✓ Pala kodo, le participantura shaj

✓ xramon mishto-zhangle propoziciji kaj trobun ande svakone-geseske

aktivitetura

Vramja (min) Aktivitetura/andruno Metodo

5 Mishto-Avilan thaj eksplikacija kathar o rezulteto Mosko chuvimos-andre

5 Repiticija kathar o xramomos le participantosko anav

Mosko chuvimos-andre, praktikalno eksperiencija

30 Sar te xramos mishto-zhangle thaj butivar phendine propoziciji ande svakone-geseske aktivitetura

Mosko chuvimos-andre, prakticalno eksperiencija

5 Razuma, rekapiculacija thaj skurto vorba Gruposki diskusija

Metologikalno realizacija: Repeticija kathar o xramomos le participantosko anav:

O sikajitori pushel le participantura te mothol

pesko/pako (le sikajitoresko) anav thaj xramol

pesko/pako anav pe amboldimaski karta, e pervo/maj-

angluni grafema ande bare kapitalnone kvadratni

grafemi thaj sa le avre grafemi ande cine/xurde

grafemi. Pala kodo o sikajitori pushela pala volunteri te

xramol pesko/pako anav pe aamboldimaski karta kana

le avre participantura mothola le volunteresko anav ando zuralo glaso. Kana o volunteri xramol pesko

personalno anav o sikajitori pushela lestar/latar te xramol le anava kathar peske njamura.

Sar xramos le anava kathar mishto-zhangle thaj butivar phendine propoziciji O sikajitori xramol ekh egzemplo pe amboldimaski karta, numa vo/voj chi ginel les ka’l participantura.

O sikajitori pushel le volunterestar te xramol pesko/pako egzemplo. Pala kodo o sikajitori pushel le

participanturendar jekh pala avreste te xramol ekh propozicija kaj phenen butivar. Svako participanto

mora te xramol ekh propozicija, o sikajitori xramol svako jekh kathar kadale propoziciji pe

amboldimaski karta thaj maj paloral kathar svako propozicija o sikajitori pushel volunterendar te ginel

so si pe karta. Pala kadala gruposki praktcija o sikajitori pushel le participenturendar te xramon tele

aver propozicija pe kotor papiri vaj ande pengi shkolake kenvi. Antunchi o sikajitori chuvela jekh le

participanturesko kotor papiri pe amboldmaski karta thaj e klasa antrezhi ginen les kithanes. O

sikajitori pushel le participanturendar te phenen leske/lake kaj mothon kadi propozicija butivar thaj

ando savo/che konteksto. Vash egzemplo o participanto xramol pe kotor papori: “Me mangav te kinav

manro.” O sikajitori lipil o papiri kadale tekstosa pe amboldimaski karta vaj sikavel e shkolaki kenva kaj

Rezulteto:

Sikajvimsako materialo:

Dosta kopiji kathar le nange hertiji

Kopiji kathar le avre nange hertiji pala

e majpashi modula, pensilura.

29

le avre participantura. Thaj-vi vo/voj shaj chuvel o teksto pe amboldimaski karta. O grupo ginel les

kithanes ando zuralo glaso. O sikajitori pushel le participanturendar kaj thaj kana von mothon kado

teksto. Antunchi jekh participanto phenel ke vo/voj phenel les ando manrarija svako ges/dives kana

vo/voj kinel la familijake manro.

30

Xramomos – Sar me pherav hertiji

Pala kodo, Le participantura shaj:

✓ Pheren hertiji kaj trobun ande gesesko trajo

✓ Xramon penge personalni data ando xramomos


5 Mishto-avilan thaj eksplikacija kathar le

rezultetura


5 Prindzharen le hertiji Mosko chuvimos-andre

25 Pheren le hertiji Praktikalno eksperiencija

5 Aver hertiji Mosko chuvimos-andre



Prindzharas e hertija

O sikajitori mothol te participantura ke ande kadi

moduli von kerena praktcija te xramon vorta kana

pheren hertija kaj shaj prindzharen kathar gesesko

trajo. Vo/voj del le klasoske le nange kopiji le

hertijange thaj mothol le shtudenturenge te maj-

anglal musaj te ginen le hertija kithane te zhanen

savore so mora te keren. Kana savore xramosarde,

vo/voj kezdil ke maj-angluni trejaba thaj ginel la ando

zuralo glaso. Pushel le participanturendar te si len pushimata. Kakalestar vo/voj ginel sa e hertija thaj

antunchi mothol le participanturenge te pheren e hertija pensa/pa pende thaj te pushen lestar/latar

ako si problema.Vo/voj mothol ke si les/la majbut nange kopiji ako vareso chi zhal mishto.

O pherimos la hertijako

Le participantura kezdin/astaren te pheren e hertija kana o sikajitori dikhel pe lende thaj del

atveto/respondil kaj lenge phuterde pushimata. Te trobul vo/voj del lenge majbut nange kopiji. Kana

savore si gata o sikajitori pushel lendar te paruven pengi hertija varekon avresa ande soba te dikhen

te o aver zheno kerdjas jekhfjalo peski hertija.

Avre hertiji

Kana savore dine gata penge hertiji, o sikajitori mothol lenge ke si majbut avre hertiji kaj von musaj te

pheren ando pengo gesesko trajo thaj del lenge vuni egzemplura kadalendar. Vo/voj i-phenel ke vuni

Rezulteto:

Sikajvimsako materialo:

Dosta kopiji kathar le nange hertiji

Kopiji kathar le avre nange hertiji pala

e majpashi modula, pensilura.

31

hertiji si phare te pheren thaj shaj-vi te avel ke von trobun azhutimos te pheren kadale hertiji thaj

phenel lenge so te keren te arakhen azhutimos. Vo.voj pushel le participanturendar te ingaren le hertiji

zhi-ka e majpashi modula thaj te len len khere te dikhen pe lende te hakjaren len maj feder.

32

Chachuni pronunciacija thaj ginimos

Pala kodo, Le participantura shaj mothon chachunes svatura thaj bi-

phare propoziciji


Repeticija kathar o xramomos

O sikajitori pushel le participanturendar te xramon ekh

propozicija kathar ekh gili kaj zhanen. Kana savore

xramosarde peski propozicija o sikajitori kidel sa le

propoziciji. Vo/voj ansuchil le propoziciji thaj del svako

participanto ekh propozicija. Antunchi vo/voj pushel le

maj-angluno participanto te ginel leski/laki

propozicija. Maj palal vo/voj pushel o anav la gilako.

Te chi konik chi zhanel o anav, o sikajitori pushel kathar o participanto kaj ramosardjas o anav la gilako

so si e solucija/atveto.

Sar te mothos svatura thaj bi-phare propoziciji

O sikajitori del te participanturenge xabanenge pachki kaj von prindzharen thaj pushel lendar te ginen

le svatura kathar le xabeneski marka vaj te ginel so phenel ande kiravimaski instrukcija jekh pala

avreste ando zuralo glaso. Maj palal kathar svako xabeneski pachka o sikajitori del duma/vakjarel le

participanturensa anda le svatura thaj teksto kathar e marka. Te sas svatura kaj chi zhanen le

participanturen, o sikajitori musaj te eksplikil kadale svatura. Maj paloral o sikajitori pushel ie

participanturendar pala o materialo kaj von ingarde lensa kaj o kurso (kaj sas pushlime ando maj-

angluno klaso) thaj antunchi mothol le participantura te kiden-pe ande parura/dujore. Kana savore si

les parteneri o sikajitori mothol lenge te den duma/vakjaren anda o teksto kaj von line lensa thaj pala

soste/sostar alosarde kado teksto. Kana von si gata, o majpasho paso lenge si te ginen le tekstura

jekhe-avrenge thaj te xramon le svatura kaj liduj chi hakjaren. Maj paloral o sikajitori pushel kadale

svaturendar jekh pala jekh, antunchi pushel le grupostar te varekon aver zhanel le svatura. Te si

varekon kaj zhanel, vo/voj pushel le participantostar te eksplikil so phenel. Te na zhanel konik, o

sikajitori eksplikil kaj o grupo. Aver optcija si te lel artikulura kathar o gazeto: O sikajitori del vuni kopiji



rezultetura

Mosko chuvmos-andre

10 Repiticija kathar o xramomos Mosko chuvimos-andre,

Praktikalno eksperiencija

25 Mothon chachunes svatura thaj bi-phare

propoziciji

Mosko chuvimos-andre,



Rezulteto:


Amboldimaski karta/tabera,

Kerdino skurto teksto, gazeto,

xabenengi pachk, Papiri thaj

pensilura

33

kathar o lokalno/forosko gazeto ka’l participanturenge thaj svakono alosarel jekh teksto kaj

cirdel/interezhil les/la. Megdata le participantura hulaven ande parura thaj ginen o teksto jekh-avreste

thaj keren lista kathar le svatura kaj chi zhanen. Maj paloral kathar o ginimos, o sikajitori del

duma/vakjarel le participanturensa anda le svatura ando teksto kaj soma ginisarde.

34

O hakjarimos kathar bi-pharo teksto

Pala kodo, participantura shaj:

✓ Palemothon bi-pharo teksto (prindzharimaske svaturensa)

✓ Den atvetura kathar bi-pharo teksto


Repeticija kathar le maj-anglune moduli

Le participantura sagata sikile sar te

xramon bi-phare tekstura – o sikajitori

kezdil diskusija le majpashe topikurensa:

xramon le shtudentura ando kher vaj trobun

kadale talentura ande geseske situaciji? Si

len vuni difikulterura/pharimata? So maj

plachal len te sikjon?

Sar te gines thaj te hakjares teksto

Le naturalni pradi – Jag

O sikajitori kezdil te del duma le participanturenge anda pradi, ako zhanen anda lende, maj dine-pe

ande lende, so zhanen von anda naturalni prodi,... Antuncho vo/voj sikavel len foto kathar ekh

pozharna pomperensa thaj kezdil diskusija anda e premezhdanja kathar e jag thaj so te keren te astarel

e jag. Maj paloral o sikajitori del svako participanteske skurto xramome teksto (vaj pamfleta) kaj

mothol lenge so te keren ando kaso hito sluchajo (jag). Antunchi vo/voj pushel lendar te palemothol

so von gindisarde. Maj teluno kathar le tekstosko pushimos si xramome (egzemplo , so keres tu maj-

anglunes, savo numero akharesa, ke-kola.)

So musaj te kerav?


5 Mishto-avilan thaj eksplikacija kathar le rezultetura Mosko chuvimos-andre

5 Repeticija kathar le maj-anglune moduli Mosko chuvimos-andre

30 Eksplicacija kathar e praktcija ginimos thaj hakjarimos kathar o teksto



Rezulteto:


Papiri thaj pensilura, sliki (pozharna, jag,

pomperi/pozharniko,...), bi-pharo teksto

(pamfleta) so te keres ando hitno sluchajo

(jag) xramome pushimatansa, skurto teksto

(pamfleta) morkjake phabarimmata xramome

pushimatansa, produkto (edzemplo

vuzharimasko) xramome pushimatansa

35

E majpashi praktcija zhala maj dur kathar e maj-angluni praktcija: So te keres te phabardjos. O sikajitori

del le participanturenge skurto teksto (vaj pamfleta) te ginen anda o phabarimos thaj so musaj te keren

te si len phabardi morki. O sikajitori mora te sikavel vuni topikura slikansa te shaj kerel. Le pushimata

kaj pushel o sikajitori amblaven po teksto kaj gindas (egzemple so keres te sastjares bare phabarimata

ando kher) Aver optcija, o sikajitori shaj del lenge xramome propoziciji kaj amblaven po teksto thaj le

participantura shaj alosaren o chachuno atveto, egzemplo Pala cine phabarimata, len/na len paho.

Ando kaso kathar maj bare phabarimata te phugnjol,na musaj te phages e beshuka.

Sikjun thaj len la

O sikajitori anel kaj modula ekh produkto kaj interezhil e familija (te shaj kerel, o sikajitori shaj anel

yekh vaj duj buter kathar kado produkto thaj shaj mekel les sar podarka/daro vash le participantura.

Vash egzemplo, vuzharimasko produkto kaj len ande penge geseske aktivitetura.) Le participantura

musaj te ginen e marka thaj le instrukciji thaj te den atvetura ka’l pushimata kaj kerdjas o sikajitori thaj

te alosaren jekh anda te atvetura vaj te pheren le phuterde pushimata.

36

Kerav pushimata

Pala kodo, Le participantura shaj

✓ Ginen skurti tekstura

✓ Keren pushimata


Ginimasko materialo O sikajitori mothol le participantura ke pala o majpashi modula

avela gosto ande kursoski soba. Phenel ke kado gosto avela

kathar o lokalno bukjarimasko chentro thaj kodoles avel te

respondil ka lenge pushimata anda buki, che fjal bukja si shinade,

che educacija trobul, ke-kola. Vo/voj zhal maj dur thaj mothol le participanturen ke si

importantni/vazhni lenge te keren preparacija pala kadi vizita te shaj pushen le gostostar so mangen

te zhanen.Te meken le participantura te keren preparacija o sikajitori del lenge vuni xramome

materialo anda le bukjarmasko chentro (so si le bukja/munki, che fjal bukja keren kothe, che fjal

informacija shaj sikjon lendar) thaj vo/voj pushel le participanturendar te ginen o mateialo thaj te

mothon leske/lake ako si svatura kaj von chi hakjaren. O sikajitori ashel kothe lensa te den lenge

atvetura kana le participantura ginen o materialo.

Kerimos pushimango

Kana sa le participantura dine gata pengo ginimos o sikajitori mothol lenge te gindisavon anda le

pushumata shaj te pushen le gostostar kana avel kaj e majpashi modula. Vo/voj mothol lenge te keren

duj pushimata pe duj diferentni trejabi kaj soma gindine thaj te xramon tele kadale pushimata. Kana

dine gata penge pushimata , vo/voj mothol lenge te hulaven-pe ando parura thaj te keren komparacija

penge pushimatandar kithane.

Dikhen pala pushimata

Vramja (min) Aktiviteto/andrune Metodo


rezultetura


15 Ginimasko materialo Praktikalno eksperiencija

10 Kerimos pushimango Praktikalno eksperiencija

10 Dikhen pala pushimata Diskusija


Rezulteto:


Fotokopija

papiri, pensilura

37

Ando maj-paluno paso o sikajitori mothol le participanturenge te ginel penge pushimata leste/late te

vo/voj shaj dikhel pala lende te zhanel te o gosto kaj avela shaj del atvetura. O sikajitori xramol tele sa

le pushimata (pe kotor papiri vaj pe amboldimaski karta) thaj del palpale- mothol le participanturenge

te vo/voj gindil ke jekh le pushimatandar chi maladjolvaj o eksperto nashti del atvetura. Antunchi

vo/voj mothol lenge ke vo/voj ingarel le pushimata zhi-ka o majpashi modula thaj antunchi vo.voj del

palpale penge pushimata te von shaj pushen vorta le gostostar penge pushimata.

38

Sikjovav modulenge egzemplura matematikalni kompetenciji

Hulavav numero 10

Pala kodo, Le familijake membrura shaj Hulaven numero 10

✓ Prindzharen le diferentni optciji sar 10 shaj huladjol

✓ Keren bi-phare aditciji jekhe-digitalnone numeronensa



5 Introdukcija kaj o aktiviteto Mosko chuvimos-andre

10 Hulajimos kathar numero 10 – praktcija 1 Praltikalno eksperiencija

10 Hulajimos kathar numero 10 – praktcija 2 Praltikalno eksperiencija



Prezentis o aktiviteto

Kado aktiviteto mora te prezentisavol sar bordosko

khelimos la familijako. Thaj-vi si vazhno te prezentis

le sikjarimaske rezultetura kathar kado aktiviteto, te

hakjaren le familijake membrura o celo kado

khelimasko thaj sostar khelen-pe kado khelimos. Le

familijake membrura hakjarena sar shaj hulaven le

numerura thaj-vi von shaj keren adicija thaj te barjaren pengo numeronengo hakjarimos.

Hulavas numero 10 – praktcija 1 Pala kadi praktcija trobul amen cino, shleto jashtiko kaj si phuterdo opral.O jashtiko mora te huladjol ande duj vaj trin partiji kartonosa. Antunchi le familijake membrura shaj shuden staklake menciji vaj karfina pa e grapa/xev thaj palorlal von shaj phutren o jashtiko te dikhen sodeja staklake menciji/karfina perade ande jekh partija kathar o jashtiko. Pala kodo le familijake membrura shaj xramon tele le resultetura. Egzemplo: Te o jashtiko si hulado ande duj partiji le familijake membrura shaj xramon diferentni parujimata kathar e adicija: 2+6+2=10 Te o jashtiko si hulado ande trin partiji le familijake membrura mora te xramon trin adendi: 0+3+7=10

2+8=10 6+4=10 8+2=10


Cino jashtiko

Fotokopiji

Papirenge ankolimata

Rezulteto:

39

Hulavas o numero 10 – Praktcija 2

Ando kado khelimos ame das le familjake membronenge 10 kartonenge ankolura. Jekh rig le ankoleski

si farbome lolo thaj o kaver si farbome vunato. Svako participanto mora te shudel kadale puntura thaj

maj paloral mora te ginel sodeja puntura perade pe lole riga thaj sodeja perade pe vunaci riga. Le

familijake membrura mora te xramon tele le diferentni rezulterura vaj te keren semno ande tabla.

Kado khelimos shaj kheladjol sar kompeticija: le particiantura kaj si les/la le maj diferentni resultetura

maj palal kathar panzh kompeticiji dubila vaj po kaver vast o participanto kaj pherel e tabla thaj shudel

sa le potencjalni rezultetura avela o dubitori/e dubitorka.

40

Sikjovas te xramos vramja

Pala kodo, le familijake membrura shaj

✓ Xramon e vramja

✓ Keren skedula kaj sikavel penge gesesko trajo

Vramja (min) Actiiteto/andruno Metodo


10 Introdujcija kaj o aktiviteto Mosko chuvimos-andre

25 Keras vramjaki skedula Praktikalno eksperiencija



Introdukcija kaj o aktiviteto

O sikajitori mora te prezentil o rezulteto kathar kado aktiviteto.

Thaj-vi si importantno te prezentis sostar le geseski skedula si

importantno la familijake.

Keras vramjaki skedula

Le familijake membrura shaj keren lista kathar sa le aktivitetura

kaj von keren svako ges. O sikajitori shaj xramol tele le anava

kathar le aktivitature kidine pa e familija pe amboldimaski karta

te azhutil le familijake membrura.

Kana e lista si gata, e familija shaj kerel gesesko plano pala tipikalno ges. Ando kaso vuni membrura la

familijake si bi-lilenge (von shaj roden sliki thaj shinen len kathar le magazunura) kaj sikaven penge

geseske aktivitetura. Kana von keren e lista le aktivitetonengi shaj mothon sodeja vramja pheren vaj

mangen te pheren kana keren kadale diferentni aktivitetura (vash egzemplo. 35 minuci, 2.5 chasura,

ke-kola) thaj-vi kana po ges trubuna von kadi vramja (vash egzemple kathar 09.00 kaj 10.00 chasura).

O sikajitori mora te eksplikil thaj te azhutil la familijake membrura te xramon le vramjake skeduli

chachunes. Kana von si gata, o plano shaj ambladjol po zido varekaj ande familijako kher kaj sa e

familija shaj dikhel les.


● Magazunura vaj sliki kaj sikaven geseske aktivitetura kaj keren e familija

● Katja ● Klejo ● Papiri thaj pensilura ● Vramjaki skedula

Rezulteto:

41

Kerav aditciji bute-simbolonenge numerura

Pala kodo, Le familijake shaj

✓ Keren adiciji jekhesa- thaj bute-simbolonenge numerura

✓ Sokotin penge love te zhan po drom



10 Introdukcija kaj aktivitetura Mosko chuvimos-andre

25 Surichisar tiro tripo Praktikalno eksperiencija



Introdukcija kaj aktiviteto

O sikajitori shaj prezentil o aktiviteto te keren diskusija la

familijasa anda le majpashe topikura. Zhal e familija po drom?

/ Maj kerdjile planura maj-anglal te zhal pe kadale tripura? Maj

paloral o sikajitori shaj eksplikil e dobunda la familijake kathar

kadale praktikalno praktcija te sikjon te keren dromeske

planura. O sikajitori mora te kerel rekapulacija le familijake

membronensa e metodologija kathar adicija ku jekhe- vaj bute-simbolonengi numerura mashkar 0

thaj 000.

Pasura te keras adicija vastesa le bute-simbolenge numeronensa:

● Xramosar le numerura jekh telal o kaver.

● Ker adicija le chachja rigake simbolosko kathar svako numero sar von sas ekhe -simbolenge

numerura.

● Ando kaso o totalo si nula zhi ka inja o totalo shaj xramosavol tele.

● Te o totalo kathar kodole simbolura si maj baro vaj igalno kaj desh o simbolo pe maj chachi

rig mora te xramosavol thaj o maj-angluno simbolo kathar le mashkaruno totalo mora te

chuvela ka jekh le majpashe simbolo kathar le numerura kaj gines ande adicij.

● Ker megdata o procheso le avre simbolonensa kathar le numerura kaj si ande adicija zhi-ka sa

le simbolura si kerdine. Xramosar o maj-paluno mashkarutno totalo sa le simbolonensa.

Prepararcija le dromeski


● Fotokoipia te keras lista keltujeli

● Laptopo (thaj WiFi) te rodas geografikacijaki karta, bijetenge precjura,

Realiteto:

42

E familija mora te gindin anda lokacija kaj mangen te zhan pala pengo majpasho tripo - shaj-vi te avel dur lendar vaj te avel pasho ando foro kaj zhal e familija te kinen penge xabe. Maj paloral le familijake membrura mora te keren lista kathar penge keltujeli kaj perel pe lende ando kado tripo.

43

Kerav aditciji bute-simbolonenge numerura

pala kodo, Le familijake membrura shaj

✓ Keren adiciji naturalnone numeronensa kathar nula zhi ka 999

✓ Keren subtrakcija naturalnone numeronensa kathar nula zhi-ka 999

✓ Keren familijako krucomos

Vramja(min) Akticiteto/andruno Metodo

5 Mishto avilan. Eksplikacija kathar le rezultetura Mosko chuvimos-aandreanandreandre

10 Introdukcija kaj aktivitetura Mosko chuvimos-andre

25 La familijako krucomos Praktikalno eksperiencija



Introdukcija kaj aktivitetura

O sikajitori prezentil le maj bare rezultetura kathar kadi

modula le familijake membronensa na feri keren

praktciji vash edicija numa thaj-vi von kerena familijako

krucomos kaj azhutil len te aresen penge love.

La familijako krucomos

Familijake membrura mora te pheren e fotokopija

ande lista kaj sikavel le love kaj keren thaj aver lista kaj

sikavel penge keltujeli. Kadale keltujeli shaj chudjol ande kategoriji ande fjalura keltujeli sar seduli thaj

kvitokura/ Kadale kvitokura shaj chudjon ande kategoriji kaj majbut fjalura keltujeli sar seduli thaj

kvitokura, khereske keltujeli thaj shavorengi grizha, ke-kola.

O sikajitori shaj pushel le familijake membronendar te pheren kadale listi kethane numa vo/voj mora

te lel ande gogi ke le love kaj kerel e familija vaj le keltujeli la familijaki si konfidencialni. Ando kaso e

familija chi mangel te hulavel kadi informacija le sikajitoresa vo shaj kerel xoxamne kvitokura te sikavel

sar ekh familijako krucomos mora te kerdjol. O sikajaitori shaj pushel informacija kathar but membrura

la familijake te zhanel kathar aven penge love thaj so si penge keltujeli. Antunchi o sikajitori shaj chuvel

kadi informacika pe amboldimaski karta . Thaj-vi vo shaj azhutil e familija te xulavel diferentni fjalura

keltujeli vash egzemple sode koshtin o xabe, penge gada/calija, ke-kola. Ako si majbut shavore ande

familijako grupo o sikajitori shaj pushel lendar so kinen gineralones vaj so mangen penge dad thaj dej

te kinen lenge? I-von shaj keren lista kaj si la le trejabura thaj sode koshtin.Te nashti ginen, le shavore

shaj shinen sliki kathar magazunura ando kaso ke nashti sikjon. Le shavorengi lista shaj chudjol ande

vurma la familijaki lista sar keltujala.


● Fotokopiji te keren kinimaski lists ● Magazunura, slikansa ● Pensilura ● Katja ● Klejo ● Kalkulatoria

Rezulteto:

44

Sar mesuris pharimata

Pala kodo, familijako membrura shaj

✓ Mesurin o pharimos trejakabo kintaresa

✓ Paruvin le pharimata kathar diferentni trejabura

Vramja(min)n)

Aktiviteto /andruno Metodo


35 Konkretni praktciji Praktikalno eksperiencija



Konkretni praktciji

O sikajitori mora te pushel la familijatar te mesurin

diferentni trejabura. Maj anglal kathar te chuven le

trejabura po kintari shaj sokotisaren save trejabura avena

maj phare vaj maj bi-phare. Antunchi von shaj ginen o

pharimos le trejakosko kana chuven les pe kintari.

Sar te mesuris diferentni trejabura:

● Mesuris diferentni trejabura le khereske

● Chuven le trejabura ando rundo kathar o maj bi-pharo zhi-ka o maj pharo

● Arakhen te lrejabura kaj si len jekhfjalo pharimos

● Xramosar le pharimata le trejanonenge kadale semnuronensa >,=,<

Pala kodo shaj mesurin:

● Le shavorenge pharimata

● Le pharimata kathar le bare-manusha ande familija

● Le familijake membrura shaj len penge shavore and’angali thaj mesurin-pe thaj penge shavore

kithane te zhanen pengo pharimos kethane.

Praktciji opral:

1. Ginen sodeja trejabura thaj che fjalura trajabura kajn si len musaj te chuven po kintari te aresen o

pharimos jekhe la familijake membrosko pharimos (trobul majbut gone kolumpira te aresel la dako

pharimos. Ando kaso si maj terne shavore ande familija kaj nashti aresen po kintari, le famiijake

membrura shaj keren kintari vastensa kathar vuni khereske trejabura. Te keren kado mesurimaski

aparata trobun mesurimasko kintaei. Te kado nashtisavol e familija trobula len amlajitori, duj cine

tijaria thaj kovari/poshum. Antunchi amblaven o amb;ajitori. Mora te phandaven duj tijaria kathar

le duj gora le amblajitoreske. Le shavore shaj chuven cine trejabura pe le tijaria te keren desizija

savo si maj pharo thaj-vi bi-pharo thaj-vi shaj dikhen pala trejabura kaj si len ekhfjalo pharimos.


● Diferentni kintaria

(personalno, kuxnijako,

kintari,…)

● Diferentnone khereske

trejabura

Amblajitori, kovari, pl

● Paper and pens

Rezulteto:

45

.

2. Ando kaso si glati ande familija o sikajitori shaj azhutil te mesuril la glatako pharimos maj anglal

thaj maj paloral kathar xaljas e glata pesko xabe. – po kaver vast shaj-vi te avel maj loko te mesurin

e daj thaj e glata kethane thaj maj paloral te lel la dako pharimoscase kathar o totalo pharimos.

46

Rekapulacija levelo 1

Pala kodo, Le familijake membrura shaj, Keren loki adicija

Keren loki subtraktcija

Zhanen o chaso

Vramka(min) Altiviteto/andruno Metodo


10 Ginimaski vramja Mosko chuvimos-andre,


experience

15 Adicija, rekapilaxija Mosko chuvimos-andre,


10 Adicija domino Praktikalno eksperiencija



Ginimaski vramja

O sikajitori mothol la familijake ke vo.voj kerdjas skedula

pala kado kurso thaj akana mangel te dikhel kethane lensa

pe leste. Vo/Voj del e skedula lenge thaj del lenge vuni

minuci te dikhen pala leste. Antunchi vo/voj eksplikil pe

save gesa thaj pe savo chaso vo/voj surichisardjas te keren

le majpashe moduli thaj pushel lendar si kado zhal mishto

lensa vaj ako vareso trobul te parudjol. Thaj-vi vo/voj pushel lendar ako savore hakjarel e skedula thaj

si len vuni phuterde pushimata. Te naj len pushimata le familijake membrura mora te len khere lensa

e skedula thaj maj paloral shaj keren diskusija le sikajitoresa te mothon les svako si len vuni planura ka

shaj ashaven len te aven kaj le majpashe moduli.

Adicija rekapulacija

Kana e skedula beshel mishto savorensa, o sikajitori mothol le familijake membronenge ke vo/voj

mangelas ke von kerena repeticija kathar vuni kathar le trejabi kaj levelo 1 finke anda kodeja avela maj

loko lenge te zhan shereste kaj o maj pasho levelo. Ande kadi modula avena adiciji ke vo/voj mangel

lenge te zumaven megdata. O sikajitori del le familijake membronenge fotokopija kaj sikavel bukja

pala lende te keren.


Skedula kathar le majpashe

moduli ande xramome forma


Adicijako domino

Rezulteto:

47

Addition domino

Antunchi o skajitori eksplikil le adicija domino la familijake membronenge. Kerel buki sar regularno

domino. Svako familijake membronenge lel jekhfjalo numero bara (kerdine papiresa). Jekh bar si le

kezdimasko bar thaj le familijako membro kaj si les kaj maladjol pe jekh kathar le duj riga shaj chuvel

les tele pasha o kaver bar. Kathe o jedino diferencija kathar regularno domino si ke le duj bara feri

maladjon ke o totalo numero kathar le duj bara avel kaj 600. Antunchi si nevo posibiliteto te chuvel

tele e bara. O jedino formi si pala le bara te maladjon, o totalo kathar le duj bara musaj te aresel 600.

O maj angluno familijako membro kaj naj les bara si o dubitori/e dubitorka. O plano/templato pala o

domino si telal.

48

Decimalni munerura


✓ Paruven kompletno numero ande maj cine partiji

✓ Sokotin precjura pe kilogramura thaj dekagramura

✓ Lasharen decimalni numerura pala penge barimata



5 So si decimalni numerura Mosko chuvimos-andre

10 Hakjarimoa kathar decimalni numerura Praktikalno eksperiencija

10 Sokotimos decimalnone numeronensa Praktikalno eksperiencija

10 Lasharimos decimalnone numeronensa Praktikalno eksperiencija



Eksplikacija kathar decimalni numerura

O sikajitori mothol la familijake ke o decimalno numero si specialno

numero kaj mothol ke o numero naj kompletno numero . Vo/Voj

xramol tele exzemplura kathar decimalni numerura (vash egzemplo

0.5, 1.25, 2.7) pe bordo/pe tabera.

Hakjarimoa kathar decimalni numeri

O sikajitori pushel le famijijake membronendar te phutren bara

chokolateski (te kerel e divizija maj loki mora te avel 24 kotora ande

bara vaj igalno numero kotorango). Vo/Voj chuvel e antrego bara chokolateski pe sinija/misali thaj

chuvel pasha late patrin papiri kaj si la o numero 1 pe late. Vo/Voj phagel o chokolato ande duj kotora

thaj xramol le decimalni numerura kaj maladjon (0.5) pe patrin papiri thaj chuvel la pasha e do-pash

bara chokolatoski. Akana lel o kaver do-pash la barako thaj phagel kodo ande duj kotora thaj chuvel o

chachuno numero pasha late (0.25) thaj kerell o procheso megdata (0.125). Ande vurma vo/voj si

les/la shtar kotora chokolato saveste vo/voj del la familijake membronenge thaj pushel lendar te keren

neve decimalni numerura kaj inkluzhin le numerura kotora kaj si len. Vo/Voj del lenge vuni vramja te

keren praktika thaj antunchi von shaj xan le kotora chokolato kana xramon tele le decimalno numero

kaj ashel. Maj angll te xan o chokolato, o sikajitori shaj mothol lenge te mesurin e antrezhi bara

chokolatoski pe digitalno kintari. Antunchi von mora te sokotin sode jekh dopash mora te mesurisavol

te keren sigurno kathar o kintari megdata. Te chi maladjon le rezultetura, o sikajitori mora te eksplikil

Rezulteto:


Kalkulatoria

Amboldimaski

karta/tabera

Sastimaske produktura,

frukti...

49

ke si but pharo te lel tachno dopash kana shines o chokolato ande dopasha thaj anda kodeja shaj

avena diferenciji.

.

Sokotimos decimalnone numeronensa

O sikajitori del le familijake membronenge phaba kaj vo/voj andjas les/lasa thaj mothol lenge ke jekh

kilogramo phabengo koshtil €2,--. Akana pushel lendar te chuvel le phaba pe kintari thaj te mothon

leske/lake sode mora te pokinen te kinen sa la phaba. Von shaj keren e buki pe kalkulatori ande kadi

praktcija. Antunchi vo/voj pushel pala diferentni precjura – sode koshtil dopash kilogramo phabengo?

Sode koshtil jekh phabaj? Sode koshtin panzh phaba?

Lasharimos decimalnone numeronensa

Antunchi o sikajitori del la familijake membronenge lista xramome decimalni numerura thaj pushel

lendar te lasharen len pala penge barimata. – te astaren le maj-bare numerosa kaj mora te sikaven

numero jekhesa thaj maj tele kaj o maj cino numero kadeja mora te sikavel sar 15. Kana savore si gata

o sikajitori sikavel e solucija pe amboldimaski karta vaj pe tabera thaj pushel lendar te pushen

phuterde pushimata.

50

Divizija


✓ Hakjaren so si diziviji

✓ Keren buki pe kulkulatori kaj si len duj vaj majbut simbolenge numerura



20 Eksplikacija- so si divizija Mosko chuvimos-andre, ppractical

experience

15 Praktcija pe divizija Praktikalno eksperiencija

5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Gruposki diskurija


Eksplikacija- so si divizija

O sikajitori eksplikil savorenge ke divizija si vareso kaj von

shaj haznisaren te keren sigurni ke vareso si hulade

igalnones mashkar lende. Te sikavel sar kerel buki e divizija,

o sikajitori anel vuni frukti vaj sastimaske produktura (duj

pala svako participanto) thaj pushel la familijake

membronendar te hulaven len igalnones te savorenge lel

ekhfjalo numero trejabonendar. Musaj te hakjaren penge

divizija te hulaven kadalendar. Le familijake membrura chi

zhanen maj-anglunes sodeja produktura vo/voj dela lenge, feri o sikajitori zhanel. Kana savore si les/la

duj produktura/ frukti. Vo/Voj pushel le familijake membronendar te chuven len rigate pala maj-

paloral thaj chuvel le vuni centura. Svako familijako membro mora te lel-pe maj xansi 15 centura thaj

ekfjalo numero sar le avre membrura ando grupo. Vo/Voj pushel lendar o numero kathar le centura

thaj pushel lendar, bi te xasaren but vramja, te hulaven len igalnones mashkar le gruposte. Vo/Voj

ashukerel zhi-ka varekon si les/la e maj-angluni ideja antunchi vo/voj mothol la familijake te zumavel

kodeja ideja – thaj vo/voj lel rikordo kathar e vramja kaj lel pala lende te arakhen solucija. Antunchi

vo/voj mothola lenge te gindin pe diferentno metodo - te shaj keren kadeja mora te zumaven megdata

kana o sikajitori stopil e vramja. Ande vurma, o sikajitori pushel lendar te mothon leske/late savo

metodo sas o maj lasho thaj sostar. Vo/Voj mothola lenge ke so kerenas sas divizija thaj diivizijz si

vareso kaj von trobun ando penge geseske trajura kana mangen te hulaven vareso. Vo/Voj pushe;

lendar te kiden megdata le jekh centura. O sikajitori chuvel jekh cento majbut thaj pushel le familijatar

sar von hulaven le centura akana. Kana von zhanen ke avela inegalno divizija o sikajitori mora te pushel

lendar so kerenas le centonensa kaj nashtisavon te huladjon igalnones. O sikajitori shaj kerel repiticija


Kalkulatoria

Amboldimaski

karta/tabera

Sastimaske produktura,

frukti...

Jekh Euroske centura

Rezulteto:

51

la praktijako te ankalevel jekh cento ando than te chuvel jekh majbut antunchi ashenas maj but centura

kaj nashti huladjon. Antunchi o sikajiroti mothol lenge ke ando le majbut divizija si majbut kaj

nashtisavon te huladjon ako e solucija trobul te avel ando naturalno numero (integer)..

Praktcija pe divizija

O sikajitori mothol le familijake ke kana divizin le maj bare numerura kerel gogi te keren e buki po

kalkulatori finke kerel maj loki e buki. Akana del kalkulatoria kaj le membrura thaj pushel lendar te

maj kerdjan buki pe lende maj anglal. Te chi maj kerdine, o sikajitori mora te lel vuni vramja te eksplikil

sar kerel buki o kalkulatori (si but modeli lendar ap chi mola khanchi te kerel diskusija anda lende

kathe). Antunchi vo/voj del lenge svakone familijake membronenge bukjaki lista thaj pushel lendar te

arakhen atveto kaj le pushimata pe fotokopija.

52

Chuvimos kethane kathar matematikalni operaciji


✓ Keren shtar fundementalni matematikalnone operaciji

kalkulatorensa



10 Preparacija Mosko thaj xramome

chuvimos andre

105 Sportoski funkcija Praktikalno eksperiencija

10 Evaluacija Mosko chuvimos-andre



Preparacija

O sikajitori mothol la familijake (barem jekh modula maj

anglal) ke zhan kethane kaj sportoski funkcija (vash

egzeemplo futbolo). Vo/Voj mothol lenge kaj mora te

kiden-pe thaj del lenge penge bukja te keren preparacija

pala e funkcija kana von si inke ande sikjarimaske

ankolimata. O sikajitori mothol le familijake

membronenge te dikhen pala le bukja thaj suportil lenge ako si vuni pushimata vaj aver trejaba kaj chi

hakjaren. Te vo/voj djas lenge atvetura kaj sa lenge pushimata, mothol lenge o than kaj mora te kiden-

pe thaj o chaso megdata thaj pushel lendar te anen penge bukja lensa kaj o khelimos.

Sportoski funkcija

Tela o khelimos o sikajitori beshela kethane la familijasa thaj ashel gata te del atvetura kaj lenge

pushimata (vash egzemplo sode zhene dikhen o khelimos? Sode koshtil o bijeto?), Kana si gata o

khelimos vo/voj pushel la familijatar penge atvetura kaj ke pushimata (vaj vo/voj lel patretura/sliki

lendar pesko smartfonosa) te shaj haznisaren le fotura ando evaluacijaki sesija.

Evaluacija


● Bijetura pala sportoski

funkcija thaj publikicko

transporto

● Fotokopija

Rezulteto:

53

Mora te keren e evaluacijaki sesija sig maj paloral kathar le futbolosko khelimos thaj ande sikjarimaske

ankolimata. Ande evaluacija o sikajitori del le familijake membronenge fotokopija bukjansa (vash

egzemplo, sode love kerel e organizacija feri kathar o bikinimos le bijetengo?) fundime pe pengi

obzervacija. Antunchi vo/voj pushel lendar te haznisaren penge noti (vaj del lenge penge noti megdata)

thaj kalkulatori te den atveto palpale kaj le pushimata. Kana savore del gata, o sikajitori ginela o maj-

angluno pushimos thaj pushel svako familijako membro te del leske atveto palpale. Si importantno ke

vo/voj mothol lenge ke pala vuni pushimata avela diferentni atvetura finke savore dikhlas diferentni

sluchajura. Kana zhanel, vo/voj mora te mothol lenge le oficijalni statistichi te kerel komparacija le

atvetonensa kaj den leske le familijake membrura.

54

Mesurimata


✓ Keren hazna kathar diferentni aparati te mesurin pharimata thaj lunzhimata

✓ Paruven metrura ande centimenrura thaj centimetrura ande milimetrura

✓ Paruven kilogramura ande gramura thaj gramura ande kilogramura

Vramja(min)n) (min)

Aktiviteto/andruno Metodo


15 Mesurimos pharimatango Praktikalno eksperiencija

20 Mesurimos lunzhimatango Praktikalnoeksperiencija,

diskusija discussion 5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Gruposki diskusija

Metodologikalno realizacija

Mesurimos pharimatango:

O sikajitori del la familijake o hamimos thaj-vi duj diferentni

kuxnijake kintaria – ekh analogo thaj ekh digitalno. Vo/Voj

nothol la familijake membronnge te ginen o hamimos maj

anglal thaj antunchi te kezdin te kiden so trobun. Vo/Voj

del lenge vuni minuci antunchi mothol lenge te kezdin te

mesurin o pervo/maj angluno trejabo ande gramura thaj

kilogramura. Maj anglunes o sikajitori sikavel lenge sar

kerel buki le analogosko kintari thaj mothol la familijake sar

shaj ginen le numerura kaj sikadjon po kuntari. Antunchi

vo/voj mothol lenge te mesurin o pervo trejabo (kodo kaj sas sagata mesurime) megdata le digitalnone

kintaresa thaj suikavel lenge sar te ginen le numerura kaj dikhen po kintari. Shaj-vi te avel diferencija

mashkar o analogo kintari thaj o digitalno kintari, anda kodja o sikajitori mora te eksplikil ke o digitalno

kintari si maj chachuno kathar o analogosko kintari. Mothol lenge ke e diferencija si importantno kana

kerese vareso sar medicina numa naj kasevo importantno kana keres fruktengi salata. Antunchi

mothol la familijake te zhal shereste kethane pe pengo hamimos thaj te keren hazna kathar liduj

kintaria te dikhen e diferencija mashkar lende. Kana dine gata le mesurimasa thaj o chuvimos kethane

le hamimata, von chuven e salata ando frigo te dinjol gata.

Mesurimos lunzhimatango

O sikajiroti sikavel la familijake diferentni aparati te mesurin lungimos. Vo/Voj kezdil lenjiresa thaj

sikavel la familijake sar te kerel hazna latar kana mesuril kotor papiri. Antunchi xramol tele leske

mesurimata ande metrura, centimentura thaj milimetrura. Antunchi vo/voj sikavel lenge le avre

aparati, e chfta, o kaliperi, ke-kola. Kana sikadjas lenge sa le aparati, vo/voj del le familijake lista bukja

te keren (vash egzemole o vuchimos kathar jekh familijako membro ande centimetrura, o lungimos

kathar e sinja/misali ande metrura...). Vo.Voj pushel lendat te keren hazna kathar sa le aparati te


● Digitalno thaj analogo kuxnijako

kintari

● Hamimos

● So zhan ando hamimos

● Diferentni aparati te mesurin

lunzhimos (lenjiri, chifta,

kaliperi)

●

Rezulteto:

55

mesurin te zhanen si diferencija mashkar le mesurimata, so keren le diferentni aparati thaj save aparati

chi keren buki ande vuni situaciji. Antunchi vo/voj del le familijake membronenge vramja te

eksperimentin thaj kana den gata, wo zhala mashkar lende thaj pushel lendar anda penge eksperienciji

le direrentnone aparatansa.

56

Numeronengi gogi (naturalni numerura nulasa zhi-ka panzh)

Pala kodo, Le participantura shaj Prindzharen le reprezentaciji kathar le numerura kathar nula zhi ka panzh

Xramon naturalni numerura kathar nula zhi-ka panzh

Ginen numerura ku konkretni trejabi


Introdukcija vash o aktiviteto

O sikajitori mora te sikavel o aktiviteto maj-angluno

kaj le participantura: Antunchi vo/voj eksplikil so

kerena ando kadi modula thaj sar kado aktiviteto

azhutil len te keren participacija te barjaren penge

matematikalno kompetencija. O sikajitori shaj

sikavel le fotokopiji le participanturenge thaj

eksplikil sar von keren hazna kadalendar (ando

kado fotokopija tume shaj dikhen le hamimata kaj

trobul vash kado dezerto thaj-vi dikhen le

masurimaske aparati kaj tume len te chuven le

hamimata kithane thaj-vi ekh numero kaj mothiol

tumenge sodeja roija zaharo trobul vash kado dezerto). Antunchi o sikajitori sikavela le

participanturenge le hamimata thaj le kuxnijake aparati kaj trobul te den gata o procheso.

O kerimos vash o dezerto pala o hamimos

Maj paloral kathar le participantura line le kuxnijake aparati thaj o andruno kaj trobun te keren o

hamimos, o sikajitori mora te pushel lendar te kezdin te kerel o dezerto pala o maj-angluni fotokopija.

O sikajitori mora te azhutil le participanturen ando ginimasko procheso. Kana le participantura dine

gata o kerimos le hamimasko o sikajitori mora te pushel lendar te pheren o dujto fotokopija ( maj-but-

vorka-maj-xansi jekhfjalo sar fotokopija 1 numa bi le numerura kaj si sagata pherdjile).



rezultetura


5 Introdukcija vash o aktiviteto Mosko chuvimos-andre

20 Preparacija vash o dezerto Praktikalno eksperiencija

10 Ginen avre hamimata Praktikalno eksperiencija



Fotokopiji kaj si lista kathar so si

andruno

So si andruno vash e preparacija

vash o dezerto

Kuxnijake aparati kaj trobul te

keren o dezerto

Avre fotokipiji kaj si len

diferentni hamimata

Rezulteto:

57

Kadale fotokopiji kerdjile pala zhenenge kaj si bi-lilenge. Te avenas vuni zhene ando grupo kaj si lilenge

o sikajitori shaj kerel aver fotokopija kaj si pe late xramome forma kathar le hamimatangi lista. Maj

palal kathar e preparacija, le participantura shaj xan o dezerto, kerdo xabe vaj o sikajitori shaj

rekomendil ke le participantura shaj len khere le dezertura kaj kerdine kana den gata kadi modula. .

Ginen aver hamimata kaj mejazon/anen-pe kodolendar

Antunchi o sikajitori shaj kerel hamimata kaj mejazon thaj shaj pushel le participaturendar te ginen len

kithane.

58

Ginav thaj xramov naturalni numerura nulasa zhi-ka desh


Ginen thaj xramon naturalni numeronensa zhi-ka desh

Mothon penge tilifonenge numerura



rezultetura


10 Ashunimaski praktcija Praktikalno eksperiencija

15 Buki ando parura Praktikalno eksperiencija

10 Kerav muro adresonengi kenva Praktikalno eksperiencija



Ashunimaski praktcija

O sikajitori mora te ginel vaj kerel hangoski rikordo

kaj si ando leste diferentno informacija

numeronensa: feri sar adresura thaj tilifononenge

numerura (feri jekhe digitalni numerura shaj linjol

ande kadi fraza). O sikajitori mora te pushel le

participanturendar te ashunen samasa kaj kadale

glasosko rikordo vaj kaj informacija kaj vo/voj ginel

ando zuralo glaso thaj antunchi te xramon tele le ulicake numerura, poshtanske brojura thaj le

tilifononenge numerura kaj von hakjaren. Antunchi o sikajitori shaj pushel le participanturendar te

mothon leske/lake le numerura kaj von hakjarde maj-anglunes.

Keren buki ande parura

Maj paloral o sikajitori shaj pushel le participanturendar te keren buki ande parura thaj te mothon

jekh-avreste jekhfjalo informacija, vash egzemplo, penge adresura vaj penge tilifononenge numerura.

Ando kaso le participantura chi hakjaren sigurni te den penge chachune adresura o sikajitori shaj

pushel lenda te keren xoxamne adresura . O celo si pala lende te keren praktika ku yekhe digitalni

numerura.

Kerav muro adresonengi kenva

O sikajitori mora te pushel le participanturendar te keren adresonengi kenva kana mothol penge

tilifononenge numerura kaj le avre membrura ando grupo.


Hangosko rikordo kathar

diferentni tilifoneske numerura

Adresonengi kenva fotokopija

Rezulteto:

59

Paruviv naturalni numerura nulasa zhi-ka 99


Lasharen naturalni numerura nulasa zhi-ka 99 pala pengo barimos

Hakjaren kadale simbolura: >, =, <


Paruvimos le numeronengo:

Le sikajitoria mora te mothon maj ekh data sa kaj

sagata sikile kathar e komparacija le numerurengi. O

sikajitori shaj sikavel le participaturenge konkretni

egzemplura – kipura kaj si len maj but vorka maj xansi

igalni numerura kathar trejabura. Maj palal kathar

vuni konkretni egzemplura kathar diferentni

trejabura, o sikajitori shaj-vi pushel le

participanturendar te paruvin le numerura kathar

diferentni trejabura pe le kipura. O sikajitori shaj-vi

del xramone numerura (kaj reprezentin le maj importantni naturalni numerura nulasa zhi-ka 99 – 0,

5, 10, 15,...) - pala svako participanto te azhutil len to paruvin le numerura. O sikajitori mora te mothol

maj ekh data sar te keren buki le semnurensa >, =, < .

O rundo kathar le numerura mashkar 0 kaj 99:

O sikajitori mora te del svakone participaneske kupla karti kaj si len le numerura mashkar 0 ka 99 thaj-

vi e fotokopija kaj si les le semnura kaj si len le vitezake limitura/ogranichimata. O sikajitori mora te

eksplikil e munta kana kerel praktikalno egzemple: Kana varekon tradel matora musaj te del atencija

kaj le vitezake limitonenge semnura. Te na avel glabime e viteza la matorako musaj te avel maj xansi

vaj igalno kaj o numero kaj si xramome pe‘l vitezako limitosko semno.

Le participantura musaj te sikaven penge karti kaj si len kadale numerura kaj reprezentin e viteza te na

aven glabime. Antunchi le participantura shaj keren praktcija kaj pheren la vitezako limito kaj si


5 Mishto-avilan thaj eksplikacija kathar le rezultetura


15 Paruvimos le numeronengo (rekapiculako) Mosko chuvimos-andre

10 Ordena le numeronengi mashkar 0 ka 99 Praltikalno eksperiencija

10 Xramov tele egzemplura kadale semnura >,=,< Xramomaski praktcija



Karti kaj si len diferentnone

naturalni numerura kathar nula

zhi-ka 99 (vaj kerdo pa o sikajitori

vaj komercialni khelimaske karti

Karti kaj si len semnura kaj

sikaven o vitezako

limito/ogranichimos

Rezulteto:

60

mashkar le xramome numeronenge semnura. Von shaj keren kadi praktcija ande parura kaj jekh lendar

shaj avel o shoferi thaj o kaver, shaj avel o oficieri kaj lasharel len te le karti naj chude ando chachuno

than. Pala vuni minuci le aktoria shaj paruven penge funkciji.

Xramosar tele konkretni egzemplura kaj azban le rundoske relacijake semnura >,=,<:

Le participantura mora te keren praktcija kadale xramome formi kathar le rundoske relaciake semnura

>, =, <. Shaj xramon tele egzemplura kathar e maj angluni praktcija.

61

Kerav aditciji numeronensa kaj si len zhi-ka duj simbolura

Pala kodo, Le participantura shaj Keren adicija naturalnone numeronensa mashkar o thaj 99

Keren subtrakciji naturalnone numeronensa mashkar 0 thaj 99

Keren dukjanoski lista chachune precjurensa



10 Egzemplura te kerav adiciji kana lav jekh-, do- thaj trin-simbolonenge numerura


15 Kerimos kathar dukjanoski lista Praktikalno eksperiencija

10 Praktikalno prakcija te keres adiciji Praktikalno eksperiencija



Egzemplura te kerav adiciji kana lav jekh-, do- thaj trin-

simbolonenge numerura

O sikajitori mora te sikavel le participanturenge e

metodologija sar te keren adicija thaj subrakcija ku

jekh- vaj bute simbolonenge numerura, Vo/voj mora

te sikavel o metodo kathar xramome egzemplura.

O kerimos kathar e dukjanoski lista

Le participantura mora te keren dukjanoski lista pala pende. O sikajitori mora te eksplikil lenge

sostar/pala soste e dukjanoski lista si importantno thaj so si e dobunda lenge te keren kasavi lista.

E dukjanoski lista si la kupla dobundimata:

Khanchi bisterdjol.

Kruchisaren love.

Lel maj xansi vramja.

Rezulteto:

62

Maj paloral kathar le sikajitoreski moski prezentacija thaj skurto diskusija mashkar le dobundimata

kathar e dukjanoski lista, o sikajitori mora te pushel le participantendar te xramon penge dukjanoske

listi. Vo/voj mora te mothol sar e dukjanoski lista mora te kerdjol: Le participantura mora te xramon

tele le trejabura kaj mangen te kinen kathar o dukjano (vaj von shaj shinen sliki kathar ekh magazino

vaj dukjanoske reklami te na zhanen te ginen/xramon) thaj-vi mora te xramon tele o precjo kathar

svako lista antunchi te keren e adicija te zhanen o totalno precjo.

Praktikalno praktcija te keras adicija:

O sikajitori mora te preparil o materialo pala kadi praktcija kana pherel e dujto fotokopija

produktonensa kaj kamen le kinitoria ando lokaliteto thaj penge precjura. Ando kado periodo o

sikajitori mora te kerel hazna kathar do-simbolonenge naturalni numerura. Le participantura mora te

praktikin te keren adicija vastensa do-simbolonenge numeronensa kana keren adicija kathar o totalno

kathar le precjura kathar le diferentni trejabura kathar le dukjanoske listi. Maj paloral le participantura

shaj zhan te kinen kithane te paruvin penge rezultetura penge planime dukjanoska listasa

63

Kerav adicija thaj subrakcija zhi-ka trine-simbolonenge numerura

Pala kodo, Le participantura shaj Keren adicija naturalnone numeronensa nulasa zhi-ka 99

Keren subtrakciji naturalnone numeronensa nulasa zhi-ka 99


Egzemplura kathar adiciji kaj si len jekh-, do-, thaj trin-

simbolonenge numerura

O sikajitori mora te kerel rekapulacija kathar e

metodologija te sikavel sar le participantura shaj keren

adiciji thaj subrakciji ku jekh- vaj bute-simbolonenge

numerura.

Aplikacija kathar adiciji kaj la familijaki keltujala

O sikajitori mora te pushel le participanturendar te keren listi kathar sode love von keren thaj te sokotin

sove love shaj keren and’ekh shon. Thaj-vi si importantno ke o sikajitori del-pe gogi ke le love kaj keren

si konfidencialni. Vo shaj mothol le parrticipanturnge te keren xoxamne numerura ande kadi praktcija.

Sar shaj sokotis o totalno kathar le diferentni seduli

O sikajitori mora te pushel le participanturendar te xramon lista kathar sa le seduli kaj len and’ekh

shon. Le participantura shaj anen penge personalni rachunura te keren praktika sar te ginen kadale

seduli thaj von shaj keren diskusija le sikajitoresa pala so si andre kadale seduli. Maj paloral o sikajitori

Vramja (min)

Aktiviteto/andruno Metodo



5 Egzemplura kathar adiciji kaj si len jekh-, do-, thaj trin-simbolonenge numerura


10 Adiciji te sokotil la familijaki kertujala/krucomos


10 Sokotimata kathar le totalura kathar le diferentni seduli


10 Aplikacija vash subtrakcija vash la familijaki sedula

Praktikalno eksperiencija eksperiencijaekspeksperiencijawkapweiwnxija



Xramome fotokopiji

Xramome fotokopiji kaj si len

xoxamne rachunura

Kalkulatoria

Rezulteto:

64

shaj pushel le participanturendar te keren adicija te sokotin o totalo kathar svako sedula thaj te dikhen

pala kado totalo te zhenen te sas vorta sokotime. O sikajitori shaj kerel diskusija le participanturensa

le maj bare atributura kadale sedulenge:

● Kaj si xramome o maj-paluno sokotimos/ totalno sokotimos

● Kaj si o datumo

Aplikacija kathar subtrakcija vash la familijakoi kertujala

O sikajitori mora te pushel le participanturendar te sokotin sode love ashen lenge maj paloral kathar

pokinde sa penge seduli. Shaj keren kado te subtraktin penge keltujeli kathar o totalo kathar le love

kaj kerdine ako o totalo si maj baro kathar le kertujeli. Ando kaver kaso. Ako le kertujeli si maj bare

kathar le love kaj keren , musaj te subtraktin sa le love kaj kerdine kathar penge keltujeli te na keren

buki negativnone numeronensa.

65

Sar shaj keres buki trine-simbolenge naturalni numerura nulasa

Pala kodo, Le participantura shaj Ginen zhi-ka trine-simbolenge naturalni numerura nulasa

Xramon zhi-ka trine-simbolenge naturalni numerura nulasa

Chuven ando rundo zhi-ka trine-simbolenge naturalni numerura nulasa


Naturalni numerura trine-simbolonensa

O sikajitori eksplikil o andruno le modulako thaj del

vuni egzemplura anda so si le participantura shaj

kerena ande vurma la modulaki kana keren buki

trine-simbolonenge numeronensa. O sikajitori

exsplikil ke sa le numerura si kerdine kathar le

simbolura 9, 1, .... 9. Vuni numerura si len feri jekh

simbolo, vuni si len duj vaj majbut simbolura.

Pe krechoski tabera vaj e kosimaski tabera o sikajitori xramol tele le naturalni numerura nulasa zhi-ka

9 thaj eksplikil le majpashi informacija:

- Si desh diferentni naturalni numerura kaj si len jekh simbolo. O maj cino lendar si o thaj o maj

baro lendar si 9.

- Si 90 naturalni numerura kaj si len duj simbolura. O maj cino lendar si 10 thaj o maj baro lendar

si 99.

- Si 900 naturalni numerura kaj si len trin simbolura. O maj cino lendar si 100 thaj o maj baro si

999.

O sikajitori xramol jekh trine-simbolengo numero pe tabera thaj eksplikil sar kerdjol. Vash egzemplo.

O numero 354 kerdjol anda trin shela, panzh desha thaj shtar jekha. Te eksplikil kado koncepto o

sikajitori xramol ande trin koloni. O sikajitori sikavel majbut egzemplura kaj kerel buki diferentnone


5 Mishto-avilan thaj eksplikacija kathar le rezultetura rezultetura kurto vorba j skurto vorba


10 Naturalni numerura trine simbolonensa Mosko chuvimos-andre discussion

25 Praktciji pe naturalni numerura trine simbolonensa




Ambooldimaski karta/tabera


Praktciji

Rezulteto:

66

trine-simbolenge numeronensa thaj antunchi pushel le participanturendar te zumaven te keren penge

personalnone prakrciji.

Praktciji

1. O sikajitori pushel le participanturendar te den leske vuni egzemplura kathar trine-

simbolonenge numerura kaj line kathar penge gesesko trajo.

2. O sikajitori xramol sa le numerura pe tabera ande trin koloni

3. Le participantura sokotin le shela . le desha thaj le jekha.

4. O sikajitori shaj xramol egzemplo pe tabera ako trobul.

5. Le participantura keren diferentni trine-simbolonenge naturalni numerura thaj kezdin kathar

kadale trine-simbolonenge numerura. Musaj te chuven len ando rundo kathar o maj cino

numero zhi-ka o maj baro numero.

Vash egzemplo mek le simbolura te aven 5, 6, thaj 8

Le shov numerura ka shaj keren si 568, 586, 658, 685, 865 thaj 856.

4. O sikajitori pushel le participanturendar te xramon tele le numerura mashkar duj trine-

simbolonenge numerura kaj vo djas lenge.

67

Decimalni numerura


Zhanen so si decimalni numerura

✓ Keren buki decimalnone numeronensa ando gesesko trajo


Prindzharas thaj haznisaras decimalni numerura

O sikajitori eksplikil ke decimalni numerura si ekh

partija kathar amare numeronengi sistema.

Svako decimalno numero si les duj partiji:

● Le antrezhi numeroski partija

● E decimalno partija

Pe tabera o sikajitori del vuni egzemplura kathar

decimalni numerura. Decimalni numerura si len duj partiji hulade komansa: O numero antrego chudjol

pe stengo rig kathar e koma, o decimalo chuvdjol pe chachi rig kathar e koma. O sikajitori lel duj koloni:

yekh kolona pala o numero antrego thaj jekh kolona pala o decimalo. O sikajitori provjantil vuni

akanutne egzemplura kathar decimalni numerura thaj xramol len pe tabera ando duj koloni. Tha-vi

vo/voj eksplikil sostar/pe soste shaj-vi te avel diferentni numerura simbolura maj palal kathar e koma.

Pe tabera vo/voj eksplikil sostar shaj-vi te avel ke si amen diferentni numerura simbolura maj palal

kathar e koma. Pe tabera o sikajitori eksplikil sar ame shaj keren le decimalura te maladjon zhi-ka o

majpasho naturalno numero

.

E ginerelno regula te maladjovas ekh numero si:

● 1, 2, 3, 4: Maladjovas tele

● 5, 6, 7, 8, 9: Maladjovas opre

Praktcija:


5 Mishto-avilan thaj eksplikacija kathar le rezultetura outcomes


10 Prindzharas thaj haznisaras decimalni numerura Mosko chuvimos-andre

25 Praktcija pe decimalni numerura Praktikalno eksperiencija



Amboldimaski karta/tabera


Xoxamne love

Praktciji

Rezulteto:

68

O sikajitori del le participanturenge vuni precjura kaj si len centura thaj von musaj te keren o

tachno sokotimos xoxamne lovensa.

Kathar penge fotokopiji le participantura musaj te pheren ande nange spaciji o tachno

decimalno numero ande ordena. Vash egzemplo savo numero falisavol ande ordena 10.9,___,

11.1, 11.2, 11.3?

Kathar penge fotokopiji le participantura musaj te chuven ando rundo ekh lista numerura kaj

si len diferentni decimalura. Von kezdin le maj cine decimalnone numerosa. Vash egzemplo,

von chuven ande ordena kadale numerura, 52.536, 52.45 thaj 52.5378.

69

Multiplikacija bute-simbolonenge numeronensa

Pala kodo, le participantura shaj

✓ Kalkulatoresa, keren multiplikacija bute-simbolenge numeronensa




10 Multiplikacija Mosko chuvimos-andre, diskusija discussion

25 Praktcija pe multiplikacija Praktikalno eksperiencija



Sikjos te keres multiplikaciji bute-simbolonenge

numeronensa tire kalkulatoresa

O sikajitori eksplikil ke si vuni metodura te

multiplikatil jekh-, do-, thaj bute-simbolonenge

numerura. Vo/voj mothol ke o maj baro si o numero

e maj phari si e operacija. Pala kodo o maj bi-pharo,

sigo thaj majfeder drom te keres multiplikacija si te

les o kalkulatori.

Praktciji

O sikajitori pushel le participanturendar te keren le majpashe multiplikaciji penge kalkulatorensa.

1. Praktciji fundime pe chasoski plata:

- Te si len chasoski plata sar € 5.53 le participantura musaj te keren kadi kalkulacija:

- Le kurkoski plata pala 20 chasura po kurko (shtar chasura po ges)

- Le shoneski plata fundime pala 30 bukjarimaske gesa ando shon (pe shtar

chasura po ges).

- Ako pengi transportacija kaj buki koshtil € 1.5 le participantura mora te keren

kadale kalkulaciji:

- Sode koshtil duj bijetura po ges pala kurko antrego

- Sode koshtil duj bijetura po ges pala o shon antrego

- Sode koshtil duj bijetura po ges pala o bersh antrego

-

Sikajvimasko soveto:



Kalkulatoria vaj smartfonura

Praktciji

Rezulteto:

70

2. Praktciji fundime po kiravimos:

- Ako si tut hamimos pala (80 gramura zaharo, 200 gramura aro, 50 gramura khil) pala

20 biskochura/suxaria keren kalkulacija sode zaharo, aro thaj khil trobul te keren:

- 50 biskochura/suxaria

- 60 biskochura

- 75 biskochura

3. Praktciji fundime pe natura. O sikajitori xramol le problemura pe tabera.

- O oxtopodija si la oxto vasta. Sode vasta si len inya oxtopodiji sakithane?

- O kangliori si les 177 parura punre, sode punre si len 12 kangliora?

4. Le participantura xramon tele le atvetura pe kotor papiri thaj antunchi keren diskusija pe le

rezultetura kithane le sikajitoresa.

- Egzemplura fundime po lasharimos le kheresko,

- O sikkajitori xramol le problemura pe tabera.

- Ako trobul man 112 cigli te kerav zido, sode cigle trobul man te kerav 5 zidura?

- Ako trobul man 77 plochi te vusharel le paleja, sode plochi trobul man te vusharav 2.5

paleja?

Le participantura xramon tele le atvetura pe papiri thaj antunchi keren diskusija anda le

rezultetura kithane le sikajitoresa

71

Sikjovav te mesuriv mesurimaski chifta thaj lenjiresa


✓ Hakjaren so si skurto thaj so si vucho

✓ Mothon so si skurto thaj so si vucho mashkar but trejabura

✓ Mesurin chiftasa thaj lenjiresa



10 O celo kathar kadi modula Mosko chuvimos-andre diskusija

25 Praktciji oe mesurimata Praktikalno eksperiencija



So si o celo kathar kadi modula?

O sikajitori sikavel le mesurimaske chifti thaj

le lenjiria le participanturenge thaj eksplikil e

relacija mashkar metrura, centimetrura, thaj

milimetrura pe tabla kaj si la trin koloni.

Antunchi o sikajitori sikavel le

participanturenge te mesurin thaj te chuven

koma mashkar metrura thaj centimetrura thaj

mashkar centimetrura thaj milimetrura. O

sikajitori lel tabla kaj si la duj koloni te eksplikil

o drom te xramol metrura thaj centimetrura

hulade komasa. Vo/Voj kerel table kaj si la duj

koloni te eksplikil sar vo xramol metrura thaj centimetrura hulade komasa. Vo/Voj lel tabla kaj si la duj

koloni te eksplikil sar vo xramol centimetrura thaj milimetrura hulade komasa.

Praktciji

O sikajitori del svako participanteske mesurimaski chifta thaj pushel lestar te kerel le majpashe bukja:

Le participantura musaj te mesurin o lungimos, o buflimos thaj/vaj o vuchumos kathar vuni trejabura.

Shaj aven ordinarni trejabura ande soba sar sinji/mesalia, skamina , kenvi, ke-kola. Fotokopijansa, le

participantura xramon le mesurimata kathar o vuchimos mashkarr le maj xansi shtar trejabura.

Antunchi musaj te keren ordena kathar kadale trejabura desar o maj skurto zhi-ka o maj lungo.

Sikajvimasko soveto:


Papiri, mesurimaske chifti

lenjiria

Praktciji

Rektangulari

Fotokopiji

Rezulteto:

72

Kathar penge fotokopiji le participantura musaj te xramon lineja mashkar punto A thaj punto B thaj te

xramon tele o durimos mashkar le duj puntura. Kathar penge fotokopiji participantura mora te mesurin

o lungimos, o buflimos thaj le diagonalura kathar o rektangulari thaj te xramon tele kadale mesurimata.

.

73

Sikjovav te mesuriv kuxnijake thaj personalnone kintaresa

Pala kodo, Le participantura shaj Zhanen so si pharo thaj so si bi-pharo

Mashkar duj trejabura, phenen savo si pharo thaj savo naj pharo.

Zhanen o pharimos kathar ekh trejabo pe kintari


Explikasija kathar le trejabura kaj si bi-pharo thaj

pharo

O sikajitori eksplikil so si o kintari thaj eksplikil so si e

relacija mashkar kilogramura, dekagramura thaj

miligramura.

Ptaktciji

O sikajitori mothol le participanturenge te masurin le

trejabura hulades po kintari. Kelhe lendar mora te ginel o mesurimos thaj te mothol le avre

participanturenge. Kathar penge fotokopiji, le avre participantura xramon tele le pharimata le

trejabonenge. Kana mesurisarde sa le trejabura, musaj te chuven le trejabura ande ordena desar o maj

bi-pharo zhi-ka o maj pharo. O sikajitori antunchi pushel le participanturendar te gindin anda spesifikni

situaciji kana si imporotantno te zhanen o pharimos kathar ekh trejabo

Egzemplura:

● kiravimos

● Kana zhas ka o dukjano

● Te zhenes o barjarimos la glatako

● Kana manges te aves maj sano

● Kana zhas ando harzopo/elevatori

● Kana zhas po aroplano (cirde palpale?)



10 So si bi-pharo thaj so si pharo Mosko chuvimos-andre, discussion

25 Prakciji te mesuris pharimata Praktikalno eksperiencijaeksperiencija


Sikajvimasjo materialo:



Kuxnijako thaj/vaj personalno

kintari

Praktciji

Trejabura te mesurisavon

Rezulteto:

74

Digresija: O kerimos kathar sikjarimaske materialura Finke svako grupo si diferentno thaj te membrura kathar o grupo si len diferentni levelura

kompetencijake, nashtisavol te keras kenva te maladjol sa le situacija. Ande kadi kenva ame das

egzemplura kathar sikjarimaske moduli vash le sikajitoria kaj kamenas te kezdin familijaki edukacija

pala Romane familiji. Le sikajitoria shaj keren penge sikjarimaske materialura fundime pe so trobul e

familija thaj tribujeli, pengo metologija thaj fundime pe le egzemplura kaj inkluzhisajle ando kado

sersamo. Te kerel maj loko o procheso vash o sikajitori ame chudam andre sovetura kathar diferentni

topikura ka shaj haznisavon ando procheso te kerel diferentni thaj praktikalni thaj konkretni praktciji

le familijange.

Sugestiji vash konkretni thaj praktikalni praktciji ka shaj haznisavon pala diferentni topikura

Kana kiravas wareso kethane – Kana ginas hamimata

Ginas tilifonengi numerura

Keras amari familijako kopachi (Ginas amare kakura, phrala thaj pheya kaj si amen ande cera)

Kinas ando dukjano, Keras kinimaski lista

Ginas sodeja kenvi, gada/calija, si len le shavore vaj o dad thaj e daj.

Pokinas seduli, sokotis o totalo kathar diferentni rachunura

Ginas le ulitsake numerura

Khelas bordoske khelimata kethane

Ginas le numerura pe le avtobusura

Ginas thaj keras diferentni skeduli

Ginas thaj xramos le deci thaj chasura pala diferentni maladjimata

Mesuris le shavorenge pharimata thaj lasharas len ando rundo

Ginas thaj mesuris le shavorenge cokoliage barimata

Ginas le shavorengi skedula

Azhutis le shavoren penge khereske shkolaki buki

Keras la familijake gesesko programo

Rodas le deci kathar diferentni celibraciji thaj praznikura

Xramos tele anavenge gesa kathar la familijake membrura

Keras familijako inventorio

Ginas o chaso

Ginas o kalendari

Xramos le bershengo thaj le gesa kana arakhadjile/bijandjile le shavore

Pheras diferentni dokumentura

Getisaras te zhas po drom

Ginas le vitezake limitura

Mesuris le ratesko pretisko

Ginas la matoresko numero

Dikhas pala le shunango/rafonengo pretisko

Keras praktciji te anzaras nevo kher (mesuris o vuchimos kathar o zido, le barimata le

filastrange thaj le vudarenge, ke-kola)

Ginas thaj keras matematikalni operatciji lovensa thaj cipansa.

75

Ginas thaj xramos le bukjarimaske chasura

Sokotis sode koshtil o vuloj thaj o ilektriko

Xramos krucomos vash le teljarimaski pakiv kaj dasa ande vurma le kursoski

Keras investigacija (sode shavore si len melaxne jakha ande muro komshiluko)

76

Sikjarimaski modulav - egzemplura kathar digitalni kompetenciji

Kamera – Partija 1


✓ Keren fotura penge smartfononensa

✓ Keren hazna kathar le diferentni kochaka pe penge smartfonoski kamera



10 Sar haznisares tiri kamera Praktikalno eksperiencija

10 Eksplikacija kathar le kochaka thaj le teknikalni

informacija


15 Zumajimaski kamera Praktikalno eksperiencija



Sar haznisares tiri kamera

O sikajitori mothol le familijake membrura te phutren

penge smartfonura thaj te phutren penge kamerange

programura. Vo/Voj mothol lenge ke svako kamera

kerel buki diferentnones kaj amblavel po modelo thaj

le kochaka pe late thaj peske optciji.Vo/Voj pushel le familijake membronendar te dikhen pala kodole

operaciji pe penge kameraako programo thaj pushel lendar te zumaven te zhanen so keren le

diferentni kochaka. Antunchi mothol lenge te zumaven diferentni kochaka, te paruven kochaka, te

len patretura thaj te dikhen pala le parujimata ande le sliki.

Eksplikacija anda le kochaka thaj importantni teknikalni trejabi

O sikajitori pushel le familijake membronendar save kochaka arakhline pe penge fonura . Vo/Voj

xramol tele le diferentni kochaka (vash egzemplo, avto, ankolimata, patreto, flashmedia, macro,

vastesko, sporto/akcija, HDR, rjat, ISO, WB, ...) thaj del skurto eksplikacija anda svako kochak thaj

modo. (Dikh pe fotokopija te sikjos maj but informacija)

Zumav e kamera


Smartfono kaj si les kamera


PC kaj si les projektori

Rezulteto:

77

O sikajitori pukjarel le familijake membrura te keren buki penge kameranse – thaj lel ande

konsideracija so von sagata sikile. Vo/Voj pushela lendar te keren hazna diferentni kameri, te len

sama kathar e vedarja, te haznisaren o flasho, ke-kola. Maj palal kathar vuni sikjarimaski vramja

vo/voj pushel le familijake membrura te asheven te keren buki le kamerensa thaj pushel lendar ako si

len phuterde pushimate. Te si len, vo/voj del lenge atveto palpale.

78

Kamera – Partija 2

Pala kodo.familijake membrura shaj

✓ Keren fotura penge smartfononensa

✓ Keren hazna kathar le diferentni kochaka pe penge smartfoneski kamera

✓ Akharen palpale slikake kompositcijake gidake lineji

✓ Haznisaren andrune kamerake programura


Slikangi kompozicija:

O sikajitori eksplikil le familijake membronenge le

diferentni droma sar dikhas sliki thaj so plachan le

jakha. Fundime pe naturalnone matematikalni

reguli svakoro preferil diferentno simetricija.

Vo/Voj eksplikil formi thaj teknikura te keren

interezhni sliki sar framing thaj fokuso... O

sikajitori shaj kerel hazna kathar sliki te sikavel

kadale puntura.

Zha kathar o kher, len fotura

O sikajitori zhal kaj diferentni thana le hruposa (kaj vo/voj alosarde maj anglal) thaj pushel lendar te

len fotura. Si imporantno he kadale thana si but diferentni – vash egzemple ande natura, ando bildingo,

ando mashkar le forosko, ke kola. O sikajitori mothol le familijake membronenge ke vo/voj shaj azhutil

len te si len pushimata vaj trobun azhutimos numa mothol lenge te gulajin-pe kethane..

Dikhen pala fotura kethane



5 Slikangi kompozicija Mosko chuvimos-andre

20 Zha kathar o kher, len fotura Praktikalno eksperiencija

10 Dikhen pala fotura kethane thaj sovetura Praktikalno

eksperiencija,Mosko chuvimos-

andre



● Smatfonura kameransa


● Komputeri kaj si les projektori

● Sliki kaj sikaven slikange

kompizicijake egzamplura

Rezultato:

79

O sikajitori zhal palpale kaj o kursoski soba la familijasa vaj arakhel mirno than pashal kaj e lokacija kaj

line le fotura. Kothe, vo/voj pushel le familijake membronendar te alosaren jekh foto kaj von gindin

kolektivnones si lasho foto/. Antunchi pushel le familijake membronendar te sikaven leske/lake le

foture pe ekrano. Vo/Voj pushel lendar pala penge opinyura anda svako foto thaj del lenge pesko

chuvimos-andre kaj vo/voj kerel fokuso pe fotoski kompozicija thaj del lenge soveto sar te lasharen

penge fotura.

80

Arakh tiro tilifono

Pala kodo.familijake membrura shaj Phandaven thaj phutren penge fonura diferentnones

✓ Keren sigurni garade svatura

Time (min) Activity/content Metodo


15 Lashe droma te phandaves tiro smartfono Mosko chuvimos-andre,

prpractical experience

5 So si o garado svato? Mosko chuvimos-andre

15 Ker sigurni garade svatura – zumajimos thaj

hathajimos





Lashe droma te phandaves tiro smartfono:

O sokajitori sikavel le familijake membronenge diferentni

droma te phandaven penge smartfonura – najeski marka,

pin-kodo, swipe thaj pattern. Maj-anglunes vo/voj

phandavel o smartfono jekhe metodosa kana eksplikil sar

vo/voj kerel antuchi del o smartfono palpale kaj le

familijake membrura. Vo/Voj pushel lendar te phandaven

thaj te bi-phandaven thaj phandaven les megdata thaj del

les avreste kaj zumavel te bi-phandavel les. Maj palal kathar praktcija le maj zhangle metodura o

sikajitori pushel la familijatar so von gindin si o maj lasho metodo te phandeven penge smartfonura

thaj sostar si kado o maj lasho drom? Vo/Voj dela lenge vuni vramja te gindisavon antunchi pushela

savorendar penge opinjura. Maj palal kathar ashundas sa penge opinjura o sikajitori zhal angle te kerel

sigurno garado svato.

So si o garado svato?

O sikajitori mothol lenge ke o garado svato si sikretno svato vaj fraza kaj musaj te zhanes te des andre

ka’ekh than (sar ande’l paramichja – feri o manush kaj zhanel o chacho garado svato shaj del-pe andre

kaj e diz/o shatovo). Po smartfono vaj po komputeri o garado svato si vuni sikretni karakteria vaj

svatura kaj haznisares te des andre kaj komputeri, webpatrin, drakhinako resurso vaj data. Garade

svatura azhutil tumenge te keren sigurno ke le komputereske data shaj te dinjol andre feri kathar von

kaj si len o garado svato thaj o pravo te den-pe andre thaj te dikhen so si andre. O garado svato shaj


Smartfonura

Lista kaj sikavel e vramja kaj

trobul le phagel tiro garado

swato


Rezulteto:

81

evel karakteria, anava, numerura vaj semnura po kibordo. Dazhi tirja najeski marka shaj haznisavol sar

garado svato.

Ker sigurni garade svatura:

O sikajitori mothola le familijake membronenge save programura si haznale te keren garade svatura

(elektrolila/imajlo, fejsbuko...) thaj sostar si importantno te haznisaren garade svatura. Vo/Voj mothol

le familijange membronenge ke si komputerenge programura kerdine te phagen garade svatura thaj

sikavel lenge lista kaj phenel sode vramja trobul te phagel ekh garado svato. O sikajitori mothol le

familijake te xramol tele garado svato kaj gindisavon si sigurno. Kana savore si gata, vo/voj pushel

lendar pala volunterri te del leske/lake lesko/lako garado svato. Antunchi o sikajitori pushela le

restostar te gichin thaj zumaven te zhanen o garado svato pe papiri. Kana savore dine pesko numero

thaj phendjas pesko soveto, o sikajitori pushel le volunterestar te mothol la familijake te arakhlas o

chacho garado svato. Maj paloral o sikajitori mothola le familijake membronenge so si importantno

kana keren sigurnone garade svatura.

82

Ivja apurja

Pala kodo.familijake membrura shaj

✓ Roden apura ande le apuronengo dukjano

✓ Zhanen e diferencija mashkar ivja apura thaj apura kaj naj ivja

✓ Huljaren apura kathar le apuronengo dukjano



10 Sikav apuronengo dukjano thaj rodimaske funkciji Praktikalno eksperiencija

5 Informacija kathar ivja apura Mosko chuvimos-andre

5 Huljarimos apuronengo Praktikalno eksperiencija

15 Zumav apo Praktikalno eksperiencija



Sikav apuronengo dukjano thaj rodimaske funkciji:

O sikajitori pushel le familijake membronendar te

phutren le apuronengo dukjano pe penge fonura.

Antunchi vo/voj pushel lendar te roden

tolmachimasko apo , exemplo, ando dukjano thaj del

lenge vuni vrmja. O sikajitori ekspikil so si e sistema kaj rekomendil le majfeder apo thaj mothol le

familijake te rodel o apo kaj si les e majfeder rekomendacija. Antunchi vo/voj mothon lenge te alosaren

o apo kaj trobul e maj xansi data te hurjadjol. Vo/Voj pushela lenge te roden khelimaske apura.

Informacija anda ampura kaj si ivja than naj ivja

Kana le familijake membrura arakhline vuni khelimaske apura o sikajitori pushel lendar te del leske

jekh kathar penge mobilura thaj sikavel lenge save apura si ivja thaj save apura musaj te pokindjol.

Thaj-vi vo/voj mothol lenge ke vuni ivja apura si len ande-apura pokinimata thaj sikavel jekh

kadalendar pe pesko mobilo.

Sar te huljaren apura

O sikajitori si les jekh apo kaj vo/voj mangel ke e familija zumavel. Ando kado egzemplo o apo bushol

“pl@ntNet” Kado so apo kaj azhutil zhenenge te prindzharen lulugja thaj biljki. Vo/Voj sikavel la

familijake pe pesko smartfono sar te huljaren kado apo thaj pushel lendar te huljaren jekhfjalo apo pe

Rezulteto:

Sikajvimasiko materialo:

● Komputeria


https://play.google.com/store/apps/details?id=org.plantnet

83

penge smartfonura. Vo/Voj mothol lenge che fjalo dimos-andre kado apo si les pe penge fonura thaj

eksplikil so si kana del apo dimos-andre kaj penge kontaktonengi lista, e konektcija pala pengi drakhin

ke-kola.

Zumaven o apo

Kana o apo si huljardo o sikajitori sikavel le familijake membronenge pe pesko fono sar von shaj den

andre o apo – vajke pa o skurto drom po desktopo vaj te phutren o menju/menivo kado amblavel pe

le bukjarimaski sistema kaj si les o selfono. Kado apo, egzemplo. Mangel dimos-andre kaj tiri lokacija

thaj pushel kadalestar svako data kaj phutres les. Ap o sikajitori mora te eksplikil so phenel te mekel

dimos-andre thaj akana mekel le familijake membrura te keren pengi desisija te keren vaj te na keren.

Kado amp o pl@ntNet-app si les e optcija te lel patreto kathar ekh biljka thaj purme del sa le

informacija kathar kadi biljka (thaj-vi phurt kaj wikipedia). O sikajitori eksplikila le funkciji skurtones

thaj purme pushel la familijatar te zhan avre te len patretura kathar lulugja thaj pala kodo te aven

palpale patretonensa thaj le anava le biljkange (pala so phenel ando apo). Kana le familijake membrura

aven palpale, o sikajitori pushel lendar te anavjaren/chuven anava vuni bjlki.

84

Sar haznisares fotografoski budka


✓ Arakhen fotografoski budka

✓ Dikhen pala sode koshtil

✓ Sikaven e diferencija kathar familijako patreto thaj foto pala legalno dokumento

✓ Len slika

Time (min) Activity/content Method


10 Eksplikacija kathar e budka thaj peske funkciji Mosko chuvimos-andre, praktikalno

ek experience

15 Slika vash legalni dokumentura Mosko chuvimos-andre, praktikalno

experience

10 Familijaki slika Mosko chuvimos-andre, praktikalno

eks experience



Eksplikacija kathar e budka thaj peske funkciji:

O sikajitori eksplikil le familijake membronenge ke

fotografoski budka si trejabo kaj si kerdo te keren thaj

te printin/xramon fotura.

foto pala legalni dokumentura:

O sikajitori eksplikil le familijake membronenge le

trobulimata kathar ekh foto pala legalno dokumento

kathar fotokopija kaj sikavel le trobulimaka ande xramome forma thaj semnonensa. Te zhanel te

savore hakjardas. Vo/Voj sikavel la familijake examplura kathar diferentni fotografura thaj pushel la

familijatar te kadale fotura si vorta pala legalno dokumento. O sikajitori mora te phukjaren le familijake

membrura te mothon so gindisavon pala e kriterija kathar e fotokopija kaj sikile. Pala kodo svako

familijako membro shaj lel jekh foto pala legalno dokumento . O sikajitori mora te phukjarel svako

familijako membro te kerel les kolkoro thaj te pushen jekhe-avrestar te azhutin lenge maj anglal te

pushel azhutimos kathar le sikajitorestar. Arakhen tume: E kriterija pala fotura pala legalni

dokumentura ando tumaro them shaj aven diferentno kathar e kriterija prezentime ando kadale

sikjarimaski modula. O barimos katha r o photo shaj te avel diferentno mashkar Europange thema

numa te haznisaren fotoski budka kadi chi avela problemo.


Fotokopija kaj si les legalno kriterija

Bange thaj chachune sliki

Rezulteto:

85

Familijako foto

Maj anglal kathar kadi ekskurzija dinjol gata, familija shaj lel jekh, vaj si dosta vramka, maj but fotura

kethane. O sikajitori eksplikil save fotosko formato avelas o majfeder optcija te alosaren te len foto

kathar o grupo. Pala kodo sa le familijake membrura mora te maladjon ande budka te keren vuni

assmaske fotura kethane. O sikajitori mora te phukjarel lenge te gulajisavon kethane. Te trobul, o

sikajitori mora te del gogi savorenge te dikhen pala te savore shaj dikhjon ando foto maj anglal te keren

o foto.

86

Sar te phutres o komputeri thaj te keres vuni basikni operatciji


✓ Phutren thaj phanden o komputeri

✓ Den-pe gogi te haznisaren sovimasko modo

✓ Den-pe gogi kana musaj te ferin o dosari

✓ Roden po Interneto

✓ Kiden bukmarkura



15 Sar keres vuni basikni operatciji

● How to start and shut down the PC

● Input devices: Keyboard and mouse

● The desktop


20 Praktikalni praktciji Mosko chuvimos-andre, ppractical experience



Phutren thaj phanden o komputeri:

O sikajitori sikavel le familijake membronenge sar te

phutren kathar pesko personalno komputeri thaj-vi

sikavel lenge le diferentni optciji kaj si ando

komputeri. Mothel lenge le majpashe funkciji: Sovimasko modo: Kado si putarjake krucimasko modo,

o komputeri phandel-pe pe skurto vramja thaj-vi si vedarija kaj treperil numa sa tumari buki kaj ashel

phuterdi chi xasardjol. Pale-Phutrimos: Kadi operacija phandel o komputeri thaj avtomatiknones kezdil

te phutrel o komputeri megdata. Kak materialo kaj nas ferime avela xasardo kana o komputeri pale-

phutrel. Phanglimo: Kadi operacija phandl e antrezhi sistema . Kak bi-ferime informacija xasardjola.

-

Aparati pala chuvimos-andre: Kibordo thaj majmunka/kermuso:

O sikajitori mothol ke le maj importantni aparati pala chuvimos-andre si o kibordo thaj e

majmunka/kermuso thaj sikavel so te keren lensa.

Kibordo:

Sikajvimasiko materialo:

● Komputeria


Rezulteto:

87

O sikajitori eksplikil save kiji haznisavon maj butivar: o alfabeto thaj le numeronenge kiji, e kija pala

DIMOS-ANDRE than e kija pala AVIMOS-PALPALE kaj mishjkil o kurseri kaj o kezdimos kathar nevi lineja.

Majmunka:

O sikajitori eksplikil so shaj keren e familija kana haznisaren o chacho thaj o stengo kliko thaj sar te

alosaren thaj te mishkin o trejabo po ekrano le ma pashunes: musaj te shpeden o kochako pe

majmunka, tele cirde o trajabo kaj nevi positcija, thaj meken te vushten opre o kochako (cirden thaj

meken te perel)..

Praktikalni praktciji:

O sikajitori pushel le familijake membronendar te zhan kaj penge personalni komputeria thaj te beshen

tele angla leste. Vo/Voj mothol lenge ke akana si penge vramja te keren praktika le komputeresa.

Vo/Voj pushel lendar te keren le majpashe operaciji:

Phuter o komputeri

Len e majmunka te mishkil trejabura pe komputeresko ekrano (cirde thaj meken te perel).

Shpiden o chacho kliko pe majmunka te zhas pa e huljarimasko menivo.

Phutren diferentni simbolura po komputeri sar dokumentura,kalkulatori thaj sliki.

Chuven o komputeri ando sovimasko modo.

Pomenisar o komputeri

Pale-phutren o komputeri

Phanden o komputeri

88

Privantomos thaj sekuriteto

Pala kodo, familijake membrura shaj Zhanen le reshkerozimata kana zhan po interneto Ferisaren o komputeti thaj penge kidime personalno

data



10 So si privatnomos thaj sekuriteto po interneto Mosko thaj vizualno chuvimos-andre and visual input

10 Sar te ingares-tu pakivasa po interneto Mosko chuvimos-andre

15 Personalno informacija thaj sekuriteto Praktikalno eksperiencija



So si privatnomos thaj sekuriteto po interneto

O sikajitori eksplikil sostar sekuriteto thaj privatnomos si

kajchi importantno. Vo/Voj mothol le familijake

membronenge ke o Interneto kidel but informacija tumendar

vash egzemplo tumare anavenge gesa, socjalnone

sekuritetoske numerura, le numerura tumare bankonenge konti ke-kola. Ap anda kodeja, te varekon

chorel tumare dosaria thaj garade svatura, vo/voj shaj del-pe andre kadale fjalura informacija pe

tumende thaj maj-paloral shaj haznisaren kadale chordani informacija te kerel peske xoxamno

identiteto vaj te haznisarel tumaro bankosko konto te kinel trejabura po Interneto. Antunchi o sikajitori

mothol lenge ke Internetoske kermura/virusura shaj keren problemura. Le kermura po komputeri

mejazon le virusura ando chacho trajo. Shaj nasvaljaren tumen. Ando kaso le komputerestar kerel

nasvalo o komputeri thaj shaj-vi kidel tumaro personalno informacija. Ap o sikajitori mothol le

familijake membronenge kaj si importantno te ferin penge personalno informacija. O ferimos tumare

informacijako si te ashavel/sprechil personalni informacija kathar avre manushendar bi tumari

permisija thaj-vi ke tumari informacina na cirdel paguba vaj te xasardjol. O sikajitori shaj-vi sikavel la

familijake video sar https://www.youtube.com/watch?v=hP18GfVBUy8 te kerel lesko punto.

Sar te ingares-tu pakivasa po interneto

O sikajitori del gogi le familijake membrura ke kana si po Interneto si importntno te respektin avre

manushen. Vo/Voj mothol ke shaj bistres ke des duma thaj xramos kaj avre manushensa finke chi

Sikajvimasko materilol:


Rezulteto:

https://www.youtube.com/watch?v=hP18GfVBUy8

89

dikhes len, numa von si kothe thaj shaj keren lenge nasul. Ap si importantno te des tu gogi kathar le

majpashe internetoske zakonura.

● Na huljaren bi-legalno kaj phenel na haznisares andrunura bi le xulaski permisija (sajek dikhen

pala ke le andrunura si ivja vaj na ivja).

● Sajek den avre manushenge respekto kana xramos vaj kana des duma lensa - sar keresas ando

gesesko trajo.

● Na huljaren wareso kaj si ferime pe avtoresko pravo. Kadi inkluzhil le majpashe trejabi, gilja,

filmura, softveri, te na kames te pokinen.

● Na dikhen pe bi-pakivale Internetoske thana pala le zakononura (vash egzemplo thana kaj si

len pornografija)

● Na publicaren personalno informacija vaj sliki kathar avre manushenge bi lenge permisija.

● Musaj te zhanes ke zakonura ando tiro them thaj-vi si zakonura po Interneto.

Personalno informacija thaj sekuriteto

O sikajitori pushel le familijake membronendar te xramon tele personalno informacika anda pende pe

partija papirija. Svako membro la familijako mora te xramol tele pe maj xansi duj ktora informacija

(adreso, anav, anavesko ges, maj kamlo xabe...). Kana savore xramosar le duj kotora, o sikajitori lel le

egzemplura thaj pushel le familijake membronendar te hulaven len ande duj gremadi/bodzhi – jekh

bodzha si la e informacija kaj shaj chuvel po Interneto thaj aver bodzha kaj si la informacija ka naj

sigurno te chuven po interneto. Kana le familijake membrura dine gata, o sikajitori dikhel pala le duj

bodhi kethane lensa thaj mothol lenge save informacika ando pesko gindo mora te zhal po Interneto

thaj savi informacija na musaj te zhal po Interneto thaj sostar.

90

Sar te haznisaras o fejsbuko


✓ Phutren konto

✓ Ginen e diferencija mashkar profilo, patrin thaj grupo

✓ Keren hazna kathar disponibli fejsbukoske beshimata



5 So si Fejsbuko? Mosko chuvimos-andre

15 Phuter konto; Mosko chuvimos-andre, practical experience

15 Tho privatnomos, bishal amalenge mangimata Mosko chuvimos-andre, practical experience



So si Feisbuko?

O sikajitori eksplikil le familijake membronenge ke o

fejsbuko si socjalno drakhin thaj mekel len te keren hazna

kathar diferentni aparati thaj funkcionalitetura te keren

komunikacija amalensa thaj familijasa ivja po Interneto.

Shaj haznisaren Fejsbuko pe komputeri kaj si les brouzeri

thaj konektcija po Interneto (si vebsajto) vaj pe mobileski aparata kaj si les WIFI vaj mobileske data

sar programo. Shaj rodes zhenen kaj zhanes (sar familija, njamura, bukkjake kolegura, zhene kathar

tiro vatrako foro) kana xramos penge anava thaj aven penge amala kana xramos penge anava po

fejsbuko. O fejsbuko haznisavol maj butivar te huklavas personalni storia, vezi, fotura vaj videuraavre

feisbukaria. Thaj-vi shaj dikhen thaj keren komentura pe brandura, vestime personalitetura,

muzikantura, nevimatange kaneli thaj avre kranici kaj kames. Thaj-vi si personalno vakerimaski lineja

(kaj bushol messenger) kaj si partija kathar kadi socjalno drakhin. E maj nevi aparati si ivja thaj si

marshevo/jarmako kaj shaj kinen thaj bikhinen trejabura.

Phuter konto

O sikajitori pushel savo familijako membro mangel te kerel fejsbokosko konto te shaj dikhen pe leste

le avren. Vo/Voj pushel jekh familijako membro te beshel pasha leste/late. Antunchi vo/voj sikavel

kodoles pe lesko.lako komputeri sar te phutrel konto thaj sar te pherel o profilo personalnonja

informaticjasa. Vo/Voj mothol le familijake membronenge ke (pala le gineralni thaj kondicionalni


● Komputeria

● Komputeri kaj si les

projektori

● Internetoski konektcija

Rezulteto:

91

zakonura) musaj te haznisaren penge chachune anava te phutren Faisbukoske kontura. Antunchi

vo/voj kerel konto jekhe la familijake membrosko thaj del le avrenge dosta vramja te kerel ekhfjalo.

Kana savore kaj mangel konto si les/la (kadeja si von kaj si maj phure kathar 13 bershengo) vo/voj

sikavel le familijake membronenge sar te ladaven o profilosko foto kathar o USB flashdrive kana len

foto le kamerasa vaj smartfono antun chi te ladaven o foto kothar. Antunchi o sikajitori vodil le

familijake membrura pa le maj-anglune pasura thaj azhutil lenge te pherel penge basikno informacija.

Privatnomoske beshimata

O sikajitori mothol le familijake membronenge ke privatnomoske beshimata mekel len te shinaven-pe

save informacija shaj dikhjol thaj kasa. Kadi azbal penge personalno informacija thaj-vi o andruno kaj

hulaven po fejsbuko. Vo/Voj sikavel lenge le maj importantno privatnomoske beshimata thaj eksplikil

sar keren buki:

● Kon shaj dikhel muro personalno informcija?

● Kon shaj inkluzhil man sar amal?

● Kon shaj del duma anda mande vaj chuvel marka pe mande ando foto?

● Kon shaj malavel e sirma?

● Kon shaj dikhel so hulavav pe fejsbuko?

Majbut beshimata shaj alosardjon feri amala, amala amalenge, savore vaj khonik sar optciji. O sikajitori

trobul te eksplikil le familijake ke o beshimos savorengo phenel ke maj but vaj maj xansi duj biliono

zhene (sa shoneske aktivni fejsbukaria ande lumeja shaj dikhen kadi informacija). Thaj-vi vo/Voj

mothol lenge ke musaj te len sama kana alosaren “amala amalensa” finke kadjea phenel zhene kaj chi

zhanen e familija personalnones shaj dikhen penge chuvimata-andre thaj len informacija anda lende.

O sikajitori del la familijake vramja te keren sigurno ke le privatnomoske beshimata haznisavon

chachunes thaj pushel lendar te mothon leske/lake kana dine gata. Kana le familijake membrura dine

gata o sikajitori dikhel pala le alosarde beshimata thaj del lenge avtetura palpale. Pala kodo, vo/voj

pushel le familijake membronendar te bishalen/traden amalenge mangimata jekh-avreste anda kodeja

e familija maladjol po fejsbuko. Ako si len dosta vramja, vo/voj shaj sikavel lenge sar te roden avre

zhenen kaj shaj zhanen kathar fejsbuko.

92

Skajp-konferencija

Pala kodo, familijake membrura shaj, ✓ Haznisaren VOIP softveri (glaso opral IP) te kontaktin le zhenen

✓ Keren audio thaj video akharimos



5 So si o Skajp Manage your contacts and add people How to make a call (audio and video) How to pick up

Mosko chuvimos-andre, praktikalno experience

15 Ker personalno konto thaj ker akharimata Mosko chuvimos-andre, praktikalno practicaexperience

15 So shaj keres kana akhares Mosko chuvimos-andre, praktikalno eks experience



So si o Skajp?

O sikajitori eksplikil le maj bare firija le Skajpeske,

specjalnones e diferencia kathar regularno

maladimos pe sirma. Vo/voj mothol le familijake

membronenge ke o Skajp:

● Si softveri kaj chi koshtil khanchi thaj shaj

keres hazna lestar te keres akharimata (pe video

thaj pe audio) kaj avre Skajperia

● O Skajp trobul bukjarimaska Internetoski

konektcija (kodo shaj-vi te koshtil love).

● Nashti haznisares o Skajp te akhares regularno tilifono bi-lovengo.

● Le Skajpesa thaj-vi shaj bishales/trades tekstonenge maladimata pe sirma thaj des-duma pe

sirma (thaj-vi kerel buki bi o programo telel www,skype.com

● Thaj-vi shaj bishales dosaria thaj dokumentura Skajpesa.

Ker personalno konto thaj ker akharimata

Sikajvimasko materialo

PCs Komputeria kaj si len hedsetura,

vebkamo


● Konektcija ka o Interneto

● Amboldimasko karta/tabera

Rezulteto:

93

O sikajitori mothol le familijake membronenge ke trobul len personalno konto te aven kontaktime

avrendar te haznisaren o Skajp. Antunchi sikavel lenge po komputeri sar te keren konto thaj pushel

lendar te keren ekhfjalo pe penge komputeria. O Sikajitori phutrel o Skajp, kerel hasnitoresko anav thaj

pesko garadp svato. Antunchi vo/voj sikavel le familijake membronenge sar te dikhen pala penge

hedsetura thaj mikrofonura. O majpasho paso si o statuso – o Sikajitori sikavel lenge sar o statuso shaj

parudjol pe sirma kathar pe sirma kaj bukjako vaj na kothe. Kana o konto si kerdo. O sikajitori pushek

le familijake memnbronenge so si penge haznitorenge anava thaj xramol kodolen pe tabera. Antunchi

o sikajitori chuvel jekh familijake membresko anav pe peske Skajpesko konto. Antunchi kado familijako

membro lela mangimos te chuvel-pe ando kontakteski lista. O sikajitori mothol le familijake

membronenge te len sama kana len mangimata kathar zhene kaj chi zhanen. Antunchi vo/voi pushel

lendar te chuven jekhe-avreste/jekha-avrjate pe penge kontakteski listi. Kana sarono si les/la vuni

kontaktura ande penge kontakteske listi o sijajitori sikavel lenge sar te keren glasoske akharimara kana

akharel vuni kathar le familijake membrura thaj kana pushel lestar/latar te kidel o tilifono. Antunchi

del le familijake membronenge vuni minuci te zumaven. Pala kadi vramja, vo/voj shaj sikavel lendar

sar te akharen pe video (te si len vebkamura ando than). Thaj-vi mothol lenge ke si importntno te len

sama so shaj dikhen avre zhene ande ankolimata pala pende kana keren akharimate. Thaj-vi vo/voj

mora te mothol la familijake te len sama so dikhen penge shavore po Skajp thaj te keren sigurno ke

bi-mekle zhene nashti kontantin penge shavoren. Purme o sikajitori sikavel la familijake sar te keren

konferencijake akharimata thaj pala kodo, akharel svako membro ando grupo. Vo/Voj del lenge vuni

vramja te zumaven e sistema.

So shaj keres kana akhares

Kana o sikajitori hakjarel ke le familijake membrura zhanen sar te keren akharimata, vo/voj shaj

eksplikil maj phare firji kathar o Skajp vash egzemplo: .

● Phuter vaj phand tela o akharimos

● Phuter kaj phand o mikrofono tela o akharimos

● Bishal/Trade dosari tela o vorbimos

● Hulav kjo ekrano tela o akharimos (Kado si feri disponiblo po desktopo) te dikhel o kaver zheno

che buki keres (kana manges te eksplikis vareso kaj aver zheno kaj nashti haznisarel o

komputeri.

94

Sar te tolmachis azhutimasa kathar o Interneto

Pala kodo, familijake membrura shaj, Tolmachin svatura azhutimasa kathar tolmachimaski aparata

✓ Anavjaren haznalo alavari

✓ Anavjaren haznale shibake sikjarimasko vebsajto

Vramja (min) Altiviteto/andruno Metodo


25 Google tolmachimos kathar glasosko kontrolo

control


praktikalno practical

experience

10 Alavaria po Interneto Mosko chuvimos-andre,

prpractical experience



Google tolmachimos kathar glasosko kontrolo

O sikajitori eksplikil le familijake membronenge ke o maj

loko thaj sigo drom te keren tolmachimos si kathar Google

tolmachimos. Shaj arakhes les lokes. Feri trobul te phutrel

o Google Chrome Browser thaj te xramos andre po kibordo

“Google translate.” Te zhas maj dur o sikajitori eksplikil ke

e sistema kerel buki pe glasosko kontrolo thaj shaj ginel

tuke o tolmachimos ando zuralo glaso. Si importantno te

zhanes ke o glasosko kontrolo feri kerel buki pe Google

chrome browser thaj te haznisares e sistema pala o

pervo/maj angluni data trobul tu te mekel o programo te kerel hazna kathar o mikrofono kathar o

komputeri.

Pala kado skurto introdukcija o sikajitori mora te pushel la familijatar te phutren o google chrome

browser, kaj mora te zhanel akana, shpiden le mikrofomosko simbolo thaj mothon “google translate”.

Antunchi le familijake membrura mora te sagata le duj boksura kathar Google Translate. O sikajitori

shaj sikavel len pe pesko ekrano sar te vortosaren e shib vastesa, vaj shaj mothol lenge te megdata

shpiden o butono/kochako ande rodimaski niva/mal thaj inkluzhin e shib kaj manges te tolmachis ande

tumara rodimaski ordena. Vash egzemple “Google translate English Hungarian”. Thaj-vi si importantno


● Komputeria


projektori


● Fotokopiija

● Paper and pens

Rezulteto:

95

o semno kathar le duj sulici kadi mekel tumen te paruven e direkcija kathar o tolmachimos. Le

familijake membrura mora te zumaven te tolmachin svatura kathar kak shib kaj kamen kaj aver shib

kaj kamen. Tela kadi vramja o sikajitori phirel zheno zheneste te azhutil lenge te trobul. Pala vuni

minuci, o sikajitori shaj eksplikil kaj le familijake membrura ke vunivar le tolmachimata phenen bange

svatura vaj naj vorta gramatikalnones. Numa ande gesesko trajo le tolmachinata si dosta chachune

thaj azhutin tumenge te keren loke, na ansuchime, propoziciji. Te kerel dimonstracija, o sikajitori shaj

chuvel andre phari propozicija te tolmachil. Finke le familijake membrura shaj-vi te na sokotin o

chachimos le tolmachimasko. Vo/Voj shaj shpidel o kochako pe le duj sulici te paruvel e direkcija kathar

o tolmachimos. Ako akana e propozicija phenel vareso diferentno, le familijake membrura shaj dikhen

le limitura kathar Google Translate.

Alavaria po Interneto

Maj palal kathar peski diskusija po chachjarimos kathar Google Translate o sikajitori mora te sikavel la

familijake membronenge pe maj xansj jekh chachune Internetosko alavari kaj shinavel tolmachimata ,

frasi, thaj egzemplura kaj arakhadjol pala o haznimos le svatosko. Vo/Voj mora te eksplikil sar kerel

buki thaj pala kodo shaj mekel len te zumaven e sistema thaj te azhutil lenge te trobul.

.

96

Skjarimaske Modulaki egzemplura familijako projekto

Konfliktosko manadzheripe

Pala kodo, familijake membrura shaj,

✓ Zhanena sar te domolisavon

✓ Zhanena so si konflikto



10 So si konflikto? Mosko chuvimos-andre

10 So si konflikto? Praktikalno eksperiencija

15 Teknikura te domolisavon Mosko chuvimos-andre,praktika




So si konflikto?

O sikajitori mothol la familijake ke konflikto si

xamos pe diferrencija opinjako kaj

pasisavol/sluchajisavol butivar - na feri ande

familiji, numa thaj-vi ande bukjarimasko than,

mashkar amalende dazhi mashkar

strejinonende. Vo/Voj mothol ke konflikruta naj nasul thaj shaj aven azhutimaske kana si limpedime

samasa.Vo/Voj sikavel la familijake video kathar Konflikto.

Vo/Voj(https://www.youtube.com/watch?v=8GSmhPTMk8Q).

So si konflikto?

Maj palal kathar o video le konfliktosko o sikajitori mothol la familijake ke vo/voj mangelas ke von

pale-keren kaj cirdine na do mult thaj pushel lendar te sokotisavon pe topikura kana sas len diferentni

opinjura. Te nashti arakhen topiko e familija, o sikavitori shaj provjantil. Vash egzemplo te varekon

ande familija kamel te lel rikonoro pala pesta. Kaj te zhan po majpasho familijako tripo, ke-kola. Vo/Voj

pushel jekhestar la familijako te kezdil thaj te phenel pesko opinjo. purme avrester, ke-kola zhi-ka

savore sas les/la pesko oportuniteto. Ako e familija chi kezdine te chi xan-pe zhi akana, vo/voj mothol

len te keren kadeja thaj mothol lenge te keren sava so shaj keren te komvindzhin le avren. Pala panzh

Rezulteto:



● Komputeria


https://www.youtube.com/watch?v=8GSmhPTMk8Q

97

minuci te o konflikto avel preja agresivno, o sikajitori oteshil savoren thaj azhutil len te domolisavon

thaj te zhan avri te phurden e balval thaj te shudrosavon. .

Teknikura te domolisavos

Kana svako familijako membro si domolo megdata, o sikajitori mothol lenge si diferentni teknikura te

domolisavon maj paloral kathar e chingar vaj kana maren-pe. Vo/Voj mothol lenge ke o domolimos si

importantno veska/finke kana chi san domolo shaj te mothos ahushimata kaj kerel nasul avrenge

kathar tiri xoli ke chi phenesas kana naj tut xoli. O sikajitori prezentil kadale teknikura jekh-jekhesa thaj

del e familija vramja te zumaven len. Thaj-vi vuni teknikura chi anklen mishto kathar o kezdimos numa

trobul len praktika – apo si importantno te les kadale tekinkura ande gogi thaj te zumaves te praktikis

len kana te familijake membrura hakjaren te lena xoli vaj avena agresivni.

98

Krejativni metodura

Pala kodo, familijake membrura shaj, ✓ Haznisaren krejativni teknikura



5 Ideja vash o projekto Mosko chuvimos-andre

15 Krejativni teeknikura pala jekh zheno/zheni

reativity techniques for one


10 Kidemos idejango kathar o grupo Praktikalno eksperiencija

5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Groposki diskusija


Ideji vash o projekto

O sikajitori mothol la familijake ke kadi

sikajmimaski modula sikavel lenge sar te keren

cino projekto kethane. Vo/Voj mothol lenge e

prperacijaki vramja mora te avel maj but maj xansi

trin shona thaj musaj te si len bi-parujimaski

kertujala. Te zhas maj dur, si importantno ke svako

membro ande familija si inkluzhime ando procheso.

Vo/Voj xramol tele sa kadale maj-anglune spesifikaciji. Thaj-vi vo/voj mothol la familijake ke vo/voj

avela kothe lensa te azhutin len thaj te sikavel lenge vuni metodura vaj aparati ka shaj azhutin penge

projektonensa. Antunchi mothol la familijake ke vo/voj chi zhanel save projektura mangen te keren

apo si importantno ke vo/voj zhanel penge ideji maj anglal. Ando pervo paso, vo/voj pushen

savorendar te gindisavon kolkore pe penge projektura thaj maj paloral gindin anda leste kethane.

Krejativni teeknikura pala jekh zheno/zheni:

O sikajitori mothon le familijake membronenge ke vo/voj prezentila lenge diferentno medotudura. Maj

paloral kathar e prezentacija, shaj alosaren ekh metodo thaj zumaven les pala vuni minuci. Antunchi o

sikajitori mothol lenge ke svako zheno/zheni gindisavol diferentnones. Shaj azhutil len te xramon tele

so aven penge gogjate kana gindisavon anda o projekto. Pala kavre membrura, shaj azhutel len te

phiren krujal avri thaj te gindisavon anda o projekto, purme te aven palpale thaj xramon tele so

sokotisajle. Aver posibiliteto si te meken len te haznisaren le farbenge krejonura te xramon trejabura

kaj aven la gogjate kana gindin anda o projekto. Antunchi vo/voj mothol lenge ke si modeleski chik

provjantime finke shaj ashutil lenge te keren buki vastensa tela gindin anda pengo topiko. Antunchi



● Papiri, pensilura, boji, modeleski

chik

● Reklami thaj chivta kaj lipil

Rezulteto:

99

Vo/Voj pushel le familijake membronendar megdata te alosarel jekh le metodonendar. Vo/Voj mothol

lenge te len sa le trajabura kaj trobun kadaleske (papiri, farbenge krejonura, chik,...) thaj te arakhen

thaj kaj shaj beshen tele vaj te phiren kruyal kolkoro. Pushel lendar te aven palale ando desh minuci

thaj te na daran khanchi ako khanchi avel penge gogjate finke ideji trobun vramja te barjon.

Kidemos idejango kathar o grupo

Kana svako familijako membro limpesidajlo megdata, o sikajitori mothol lenge si savorengo apo si

importantno te kiden sa le ideji thaj dikhen pala lende kethane. Kado kidimos shaj kerdjol ande

diferentne droma ako kado grupo si baro vaj cino – O sikajitori shaj mothol le familijake membronenge

te del leske/lake penge ideji jekh pala jekh thaj xramol len tele pe afisha anglal ando klaso. Ako e

familija si maj baro vaj o sikajitori gindil ke kado metodo chi kerel buki si aver posibiliteto. Vo/Voj shaj

chuvel trin/shtar afishi ande soba thaj mothol le familijake membronenge te xramon vaj te sikaven

ande slika pe le afishi te sikaven leske/lake penge ideji. Maj paloral kathar o kidemos idejango, o

sikajitori mothol lenge o majpashi vramja zumaven kethane te arakhen jekh ideja ka shaj kerel buki

vash o projekto.

100

Vramjako manadzheripe

Pala Kodo, familijake membrura shaj

✓ Mothon sostar trobun vramjako manadzheripe vash o projekto

✓ Keren vramjaki lineja kethane



10 Vramjako manadzheripe- sostar si importantno? Mosko chuvimos-andre

25 Ker ekh vramjaki lineja Praktikalno eksperiencija



Vramjako manadzheripe - sostar si importantno?

O sikajitori mothol le familijake membronenge ke pala

pengo projekto si importantno te keren vramjaki lineja pala

sa kaj trobul te avel kerdo maj anglal te anklel sa mishto pe

data le projektoski. Vramjako manadzheripe si importantno

talento ande geseskp trajo – vash egzemploe kana zhas ka

o doftoro/sastjarno vaj kana zhas kaj shkola. Antunchi

vo/voi mothol la familijake ke ande le majpashe moduli sikjona vuni metodura sar shai planisaren

penge vramja te na perel vareso sar kado shepteto/greshka. Antunchi vo/voj sikavel la familijake o

video kathar o Raj Bean kana zhal kaj dentista https://www.youtube.com/watch?v=VumrpkL6RS0

Ker vramjaki lineja

O sikajitori mothol la familijake ke chi mangel vareso sar o sheptezo ando video te pasil lensa ando

projekto apo si importantno te von keren vramjaki lineja kethane. Kezdin kodeja ages thaj dena gata

ande majpashi modula. Antunchi vo/voj sikavel la familijake egzemplo kathar ekh vramjaki lineja thaj

eksplikil so si le majpashe pasura – sikavela lenge sar te den zadatkura savorenge, keren estimacija pe

vramjake lunzhimata, te keren prioritetura, te keren skedula thaj purme te den kadale zadatkura kaj

le familijake membrura. Thaj-vi vo/voi mothol ke kadi vramjaki lineja transferila kaj komputeresko

programo finka si maj bi-pharo te kerel buki programesa tela o projekto.Vo/Voj mothol lenge ke o

pervo paso ande projektoski vramjaki lineja si te zhanen so musaj te kerdjol – te dena zadatkura.

Vo/Voj pushel la familijatar te mothol leske/lake sa le zadatkura kaj gindin kaj azban o projekto thaj

xramol kadale zadatkura tele pe amboldimaski karta vaj pe tabera. Kana o kidemos zadatkura si gata,

o sikajitori mothol la familijake ke o majpasho paso si te gindin anda sode vramja trobul len te den

gata svako zadatko. Antunchi vo/voj ginel jekh le zadatkonendar thaj pushel le familijake

Sijajvimasko materialo:


projektori

● Amboldimaski

karta/tabera

Rezulteto:

https://www.youtube.com/watch?v=VumrpkL6RS0

101

membronendar sode vramja gindin trobula te den gata kado zadatko. Pala kodo vo/voj xramol tele le

numerura minuci/chasura/gesa pasha o zadatko thaj zhal shereste te ginel o maj pasho zadatko. Finke

o projekto thaj e familija shaj-vi te na avela posiblo te del gata kadi programo ando jekh modula. Ap o

sikajitori mora te mothol la familijake ke ingarel sa thaj anel les palpale kaj majpashi modula te shaj

den gata pengi buki. Thaj-vi mothol lenge ke ande majpashi modula zumavena te strukturin le

zadatkura pala prioritura.

.

102

Google Kalendari


✓ Haznisaren hulado kalendari

✓ Keren funkciji

✓ Pushen zhendar kaj funkciji

Vramjja(min) Aktiviteto/andruno Metodo


10 Tumaro kalendari (nevo kalendari, hulajimos) Praktikalno eksperiencija

5 Ker funkcija Praktikalno eksperiencija

10 Manadzhisar funkciji (invitacija, chuvimata maj

palpral paloral, ..)


10 Android App Praktikalno eksperiencija



Tumaro kalendari

O sikajitori mothol la familijake ke o Google

Calendar si les diferentni funkciji thaj shaj aven

haznale lenge. Vo/Voj kerel sigurno ke savore

zhanel pesko Google konto thaj mothol le

familijake membronenge te zhan po komputeri

thaj sikavel lenge sar te phutren pengo Google kalendari. Maj-anglunes savore kerela pesko

personalno kalanderi thaj maj paloral e familija kerena familijako kalanderi kaj shaj hulaven deci thaj

dimata-gogja kaj musaj te keren.

Ker funksija

O sikajitori sikavel la familijake sar te keren funkcija pe pesko ekrano. Vo/Voj mothol lenge ke le

beshimata si but importantno – ap, vash egzemplo, kana keres funkcija kerel diferencija te le pushline

zhene si len o posibiliteti te pushen penge gostonendar. O sikajitori mothol lenge te len sama kana

pushen gostonendar kaj funkcija. Shaj avena preja but zhene kaj chi khonik chi zhanel vaj naj les

kontakto lensa. Antunchi vo/voj pushel la familijatar te keren funkcija thaj purme te zumaven te

paruven le diferentni beshimata.

Manadzhisar funkciji



● Komputeria


Rezulteto:

103

Antunchi vo/voj sikavel la familijake sar te pushen manushendar thaj save beshimata shaj alosaren le

gostonenge. Thaj-vi mothol lenge ke kerel gogi te kerel kadi funkcija po familijako kalendari finke si

maj bi-pharo vash le avre familijake membrura te paruven beshimata vaj te pushen gostonendar kana

sa lendar si len jekhfjalo dimos-andre kaj funkcija. Vo/Voj mothol le familijake membronenge te len

vuni vramja thaj te pushen sa penge njamurandar kaj funkcija. Antunchi von shaj zumaven te chuven

maj angle e funkcija, paruven e vramja la funkcionaki vaj asheven e funkcija.

Android App

Kana le familijake membrura sas len vramja te zumaven o desktoposki verzija, o sikajitori mothol lenge

ke si apo disponiblo kaj bushol-pe “google calendar”. Te si len penge smartfonura pensa vo/vo shaj

mothol lenge sar te huljaren les po than thaj te zumaven/ Te le familijake membrura naj len

smartfonura lensa o sikajitori shaj haznisarel pesko smartfono te sikavel lenge sar mejazol o progamo.

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.calendar

104

Google sheets


✓ Keren google sheet

✓ Haznisaren templatura ✓ Chuven tekstura ande google sheet

✓ Formatisaren teksto



10 Templatura Mosko chuvimos-andre

10 Chuven tekstura andre Praktikalno eksperiencija

10 Haznisaren formating Praktikalno eksperiencija

5 Razuma, rekapulacija thaj skurto sokotimos Gruposki discusija

Methodological realization:

Templatura

Po ekrano, o sikajitori sikavel la familijake sar te

phutren o spreadsheet. Vo/Voj mothol lenge ke si

templatura, basiknones charshavura kaj si sagata

strukturime ka shaj haznisardjon vash but topikura.

O sikajitori sikavel le familijake membronenge le

templatura vash Google sheets pe pesko ekrano thaj

phutrel diferentni templatura te sikavel len le

diferenciji mashkar le charshavura. Vo/Voj mothol le

familijake membronenge ke astaren kana haznisaren penge vramjaki lineja thaj te chuven e

informacija ando templato. Jekh egzamplo vash templato si te haznisaren o “project tracking template”

https://www.smartsheet.com/free-google-docs-templates-google-timeline-templates).

Chuven tekstura andre

Kana o templato si phuterdo, o sikajitori sikavel lenge pe pesko ekrano sar te ferin o dosari thaj pushel

le familijatar te zhan pala leste. Pala kodo, vo/voj pushel lendar te chuvel andre e informacija kathar

pengi vramjaki lineja ‘kertujala ando charshavo thaj eksplikil lenge sar te paruven le barimata kathar

le kolumnura thaj le lineji te sa maladjol. Vo/Voj del lenge desh minuci te chuven andre sa o teksto kaj

dabastaren.


● Vramjaki lineja thaj keltujala

kathar maj-anglune leksiji


● Komputeria


Rezulteto:

https://www.smartsheet.com/free-google-docs-templates-google-timeline-templates

105

Haznisar formating

Ando majpasho paso o sikajitori sikavel lenge sar o formatting kerel buki, especjalnones te maladjon

kvadratura te kerel spacija vash sherutni lineji thaj titulura. Sar te haznisares boji ande diferentni

fontura thaj sar te aparuven xramomos kaj kalo xramomos vaj Italikno. Vo/Voj sikavel jekh kakalendar

po ekrano thaj purme pushel la familijatar te zumaven pengorensa pe pengo dokumento, purme del

lenge vramja te keren buki. Kana den gata, vo/voj sikavel lenge le majpashe partiji thaj mekel lenge te

zumaven thaj ke-kola. Ande vurma, mothol lenge te ingaren o dokumento zhi-ka e majpashi modula.

-30 -

www.project-bera.eu

sikjarimaske moduli egzemplura ginimos · 2018. 11. 16. · len pe amboldimaski karta. vo/voj...

Documents