SİGARANIN BIRAKILMASINDA HEKİMİN ROLÜ

Dr. Ayşin Şakar

Toraks DerneğiTütün ve Sağlık Çalışma Grubu

Sigara ve Sağlık:Hekimin rolü ve sorumluluğu

• Sigaraya başlamanın önlenmesi

• Sigarayı bırakma konusunda destek

• Bir rol modeli olarak hekim

• Sigaraya karşı sosyal aktivitelerde hekim

Sigara içenlerin % 70’ den fazlası hayatlarında en az bir kez hekime gitmektedir

Hekim

• Sigara kullanımı ile ilişkili major riskler hakkında bilgi sahibidir

• Sigarayla ilişkili hastalıkların tedavisi konusunda deneyim sahibidir (KOAH, koroner arter hastalığı, periferik damar hastalıkları)

• Hekim sigaranın bırakılması

konusunda hastaya yardımcı olmak istese de bazı engeller hissetmektedir

• Bunların başında sigara bırakma teknikleri hakkında eğitim eksikliği ve yetersizlik gelmektedir

• Defalarca sigara bırakmayı denemiş hastalar

• İlgisiz ve uyumsuz hastalar cesaret kırıcı olabilmektedir

Diğer Engeller!

• Deneyim eksikliği • Zaman kaybı düşüncesi • Maddi kaynak eksikliğidir

Tüm bu engellere rağmen,

Bir çok hekim sigara içen hastalarına zaman ayırarak sigarayı bırakmalarına yardım etmeye çalışır

Hekimler sigarayı bırakma konusunda desteğe yönelik farklı yaklaşımlar uygulayabilir

• Kısa klinik görüşmeler

• Yoğun klinik görüşmeler

Kısa görüşmeler

• Hastaların sigara içme özelliklerini sorma ve bırakmanın ilk basamağına hazır olup olmadığını değerlendirme görüşmesidir

• Üç dakikalık kısa görüşmeler ile hastaların sigarayı bırakma oranında anlamlı artış saptanmıştır

Kısa görüşmeler

Tüm hasta gruplarına, ama öncelikle

• Adolesanlara• Gebelere • Yaşlı içicilere uygulanmalıdır

Kısa görüşmeler

• Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli olan içicilere

• Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli olmayan içicilere

• Yeni bırakmış içicilere de

uygulanabilir

Sigara bırakma sürecinin evreleri

• Tasarı öncesi

• Tasarlama

• Eylem

• Uzun dönem korunma

Tasarı öncesi

• Bu dönemde kişi sigarayı bırakmayı düşünmez

• Sigarayı bırakmanın sağlığa yararları konusunda bilgilere kapalıdır

Tasarlama

• Bırakmaya doğru küçük bir adım atmıştır

• Bırakma yöntemleri hakkında bilgi alır

• Sigarayı azaltmaya başlar

Tasarlama

• Sigara içmeyi değiştirmek istediği bir davranış biçimi olarak görmeye başlar

• Sigara hakkında eğitim ve etkileşime hazırdır

Eylem

İçicinin bırakma basamaklarını çıkmaya başladığı zamandır

Korunma

• Yeniden başlamaya neden olabilecek tetikleyicileri ve uzun dönem stratejilerini öğrenme

• Uzun dönem bırakanlara destek olma dönemidir

Bırakmaya istekli olgular için “5A”

• SORUN (Ask) Sigara içme alışkanlığını kaydedin

• ÖNERİN (Advise) Bırakmanın yararlarını söyleyin

• DEĞERLENDİRİN (Assess) Motivasyonunu • YARDIM EDİN (Assist) Destek tedavi, ilaç

tedavisi, doğru bilgilendirme, gerekliyse uzman sigara bırakma polikliniğine yönlendirme

• İZLEYİN (Arrange) nüksü önlemek için

SORUN (her fırsatta)

• Sigara içiyor musunuz?

• Ne kadar içiyorsunuz?

• Sabah uyandıktan ne kadar zaman sonra ilk sigaranızı yakarsınız?

• Sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz?

• Daha önce bırakmayı denediniz mi?

SORUN Tüm içicilere, her vizitte, sistematik

olarak

• Vital bulguları sigara kullanımını da içerecek şekilde genişletilebilir veya

• Sigara kullanım durumu etiketleri gibi bir alternatif tanımlama sistemi kullanılabilir

VİTAL BULGULAR ETİKETİ

Kan basıncı:

Nabız:

Vücut ısısı:

Solunum hızı:

Sigara içim durumu:

Bütün içicilere bırakmayı ÖNERİN

Öneri

• Açık

• Güçlü, etkili

• Kişiye özel

Açık

• “Doktorunuz olarak size şimdi sigarayı bırakmanızı öneriyorum”

• “Sigarayı şimdi bırakmanın sizin için önemli olduğunu düşünüyorum ve size yardım edebilirim”

• “Hasta olduğunuz zamanlarda sigarayı azaltmanız yeterli değil”

Güçlü

“Doktorunuz olarak, şimdi ve gelecekte sağlığınızı korumak için yapacağınız en iyi şeyin sigarayı bırakmak olduğunu bilmenizi istiyorum.

Size yardımcı olacağım”

Kişiye özel

• Son sağlık durumu veya hastalığı ile sigara kullanımının ilişkisi

• Sosyal ve ekonomik yönü• Motivasyon derecesi ve bırakmaya

hazırlığı • Çocuklar ve ev sakinleri üzerine

etkileri

Hamileler• Düşük ve ölü doğum

riski• Düşük doğum ağırlığı

riski

Aileler• Çocuklarında öksürük ve solunum yolu

infeksiyonlarında artış• Çocuklar için rol modeli

Yeni içicilerBırakmak daha kolay

Asemptomatik yetişkinler• 2 kat kalp hastalığı riski• 6 kat amfizem riski• 10 kat akciğer kanseri riski• 5-8 yıl daha kısa yaşam süresi• Sigaranın maliyeti• Hastalıklı geçen zamanın maliyeti• Rahat nefes alamama• Sosyal uygunsuzluk• Kırışıklık

Semptomatik yetişkinler• ÜSYE• Öksürük• Boğaz ağrısı• Dişeti hastalıkları• Dispne• Ülser• Angina• Kladikasyo• Osteoporoz• Özefajit

Tüm içiciler

• Maliyet

• Daha iyi hisseder

• Egzersiz kapasitesinde düzelme

• Daha iyi emeklilik hayatı

• Adolesanlar• Kötü kokulu nefes• Diş sağlığı• Maliyet• Bağımlılık• Boğaz ağrısı• Öksürük• Sporu engelleyen

dispne

DEĞERLENDİRİN

Her içiciye o anda sigarayı bırakmaya istekli olup olmadığını sor

YARDIM EDİN

• Bırakma planı ile hastaya yardım

• Davranış ve ilaç tedavisi

• Sosyal destek

İZLEM VİZİTLERİNİ DÜZENLEYİN

• Yüz yüze veya telefonla izlem planı yap

• İLGİ, UYGUNLUK (Relevance)

• RİSKLER (Risk)

• YARARLAR (Reward)

• ENGELLER (Roadblocks)

• TEKRARLAR (Repetetion)

Bırakmaya isteksiz olgular için motivasyon “5R”

UYGUNLUK

• Neden sigarayı bırakması gerektiğini kişiye özel olarak anlatarak hastayı yüreklendirme

• Motive edici bilgilendirme en önemli noktadır • Hastalık durumu • Riskler• Aile ve sosyal durum • Sağlıkla ilgisi • Yaş • Cins • Diğer önemli hasta karakteristikleri (önceki bırakma

deneyimi, bırakmaya kişisel engeller)

RİSKLER

• Sigara kullanımının negatif sonuçları

• Hastayla en fazla ilişkili olan riskler

• Düşük katran veya nikotin içeren sigaralar veya diğer tütün ürünleri bu riskleri azaltmaz!

RİSKLER

• Akut riskler: nefes darlığı, astım atağı, gebelikteki zararlar, iktidarsızlık, infertilite

• Uzun dönem riskler: kalp krizi ve inme, akciğer ve diğer organ kanserleri, kronik obstrüktif akciğer hastalığı

• Çevresel riskler: eşinde akciğer kanseri ve kalp hastalığı riskinde artış, çocuklarında yüksek sigara içme oranı, çocuklarında düşük doğum ağırlığı, astım

YARARLAR

• Sigara bırakmanın yararları

• Hastayla en fazla ilişkili olan yararlar

•Çocuklara iyi örnek olur •Daha sağlıklı çocuklar •Dumana maruz kalan yakınları için endişelenmesi gerekmez •Daha güzel görünür •Fizik aktivitelerde performansı artar •Kırışıklıklar azalır

•Sağlığı düzelir•Yiyeceklerden tad alır •Koku alma duyusu düzelir •Maddi katkı•Kendini iyi hisseder•Evi, arabası, giysileri, nefesi güzel kokar•Bırakma hakkında endişeleri biter

ENGELLER

• Yoksunluk belirtileri • Başarısızlık korkusu • Kilo alma • Yetersiz destek • Depresyon • Sigaradan keyif alma

TEKRAR

• Hasta motivasyonunu kaybettiğinde her zaman motive edici görüşmeler tekrarlanmalıdır

• Önceki denemelerinde başarısız olan içicilere, bırakan pek çok kişinin daha önce defalarca bırakmayı denediği söylenmelidir

Sonuç

• Kısa bir görüşme ile sigarayı bırakmaya yönelik tedavi etkin bir tedavi yöntemidir

• Sigara kullanan her olguya en azından kısa tedavi önerilmelidir

Yoğun klinik görüşmeler

• Yoğun görüşmeleri yapabilecek olanağa sahip eğitimli bir hekim tarafından yapılır

• Yoğun görüşme, bir ayda, her biri bir saat süren 4-5 seansı kapsar

Yoğun klinik görüşmeler

• Daha yoğun görüşmeler, daha fazla başarı oranına sahip

• Bu yüzden yoğun görüşmeler, katılmaya istekli her sigara kullanıcı için uygundur ve herhangi bir alt grupla sınırlandırılmamalıdır

Hekim eğitimi• Hekimlerde bilgi eksikliği sigara kullanan hastaya

müdahale etmede en önemli engeldir • Sigara ve sigara bırakma tüm sağlık çalışanlarının

temel eğitiminin bir parçası olmalıdır• Tıp öğrencileri ve diğer sağlık çalışanları çekirdek

eğitimleri sırasında şunları öğrenmeli:

Sigaranın zararlı etkileri

Nikotinin bağımlılık yapıcı etkileri

Gelecekteki hastalarına sigara kullanımından kaçınmak ve eğer gerekiyorsa sigarayı bırakmak için nasıl yardım edecekleri

Hekim eğitimi

• Tüm hekimler ve hekim adayları sigarayı bırakmayı istemeyen kullanıcıları motive etmek ve bırakanlara yardımcı olmak için etkin stratejiler konusunda eğitilmelidir

• Bu eğitim sadece temel tedavi yetisini vermek değil, aynı zamanda iyi bir klinik pratik için tütün bağımlılığı tedavisinin standart olduğu düşüncesini de yaratmaya yönelik olmalıdır

Bir rol modeli olarak hekim

• Bugünün ve geleceğin hekimleri, hastaları ve toplum için örnek olmalı

• Hekim sigara içmeyerek ve ofisinde sigarasız bir ortam oluşturarak rol modeli olmalı

• Halen ülkemizde ve dünyada hekimler arasında sigara içme oranı yüksektir !!!!

Bir rol modeli olarak hekim

• Hekimlerde sigara içme oranının azaltılması önemlidir

• Hekimler toplumun sağlık konusundaki öğretmenleri olarak uygun imaj sergilemekle sorumludur

• Hekim sigaranın zararlı olmadığını gösteren bir davranışta bulunmamalı, dolayısıyla hastasının önünde sigara içmemelidir

Sosyal aktivitelerde hekimin rolü

• Hekimler sosyal aktivitelerde özel bir role sahiptirler

• Vatandaş olarak rollerine ek olarak, halk sağlığını etkileyen her konuda lider olmalıdırlar

Sosyal aktivitelerde hekimin rolü

Sigarayı halk sağlığını tehlikeye sokan bir tehdit olarak sunarak, bu sorunun kontrolünde etkin ve aktif rol üstlenmelidirler

Sonuç

Sigara kullanan her hastaya, her hekim ziyaretinde sigara içme durumu sorulmalı ve sigarayı bırakması önerilmelidir

Sağlık sisteminde sigara kullanımının

sorgulanmasını sağlayacak değişiklikler yapılmalıdır

VİTAL BULGULAR ETİKETİVİTAL BULGULAR ETİKETİ

Kan basıncı:

Nabız:

Vücut ısısı:

Solunum hızı:

Sigara içim durumu:

• Bırakmak isteyen hastalara etkin tedavi yöntemleri ile yardımcı olmalı

• Bırakmak istemeyenleri motive etmelidir

Hekimler, hekim adayları ve sağlık

çalışanları sigaranın zararları, nikotin bağımlılığı ve sigara bırakma yöntemleri konusunda bilgilendirilmelidir

Sigara bağımlılığının tedavisi, diğer hastalık önleme stratejilerinden daha etkin ve ekonomik bir tedavi yöntemidir

HEKİMLER,

ÖNCE KENDİNİZ BIRAKIN!!!