shtyllat e imanit.doc

Mbretria e Arabis Saudite Albanian

Titulli i origjinalit: Erkanul Iman

Prktheu: Lulzim Blaka

Recensent: Enes Goga

E drejta e botimit sht e rezervuar nga prkthyesi

Hyrje

Kushtet e imanit jan: Besimi n Allahun, besimi n Melekt e Tij, besimi n Librat e Tij, besimi n t Drguarit e Tij, besimi n Ditn e Fundit dhe besimi n Kaderin e Tij qoft i mir apo jo i mir.

Allahu i Lartsuar thot:

[ : 177].por mirsi e vrtet sht ajo e atij q i beson Allahut, Dits s Fundit, melekve, librit, t Drguarve (El Bekare 177).

... [ : 285].Secili i besoi All-llahut, engjjve t Tij, shpalljeve t Tij, t Drguarve t Tij. Ne nuk bjm dallim n asnjrin nga t Drguarit e Tij (El Bekare 258).

[ : 49].Ne do send e kemi krijuar me kader (caktim). (El Kamer 49).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Imani sht t besosh Allahun, Melekt e Tij, librat e Tij, Ditn e Fundit dhe t besosh n Caktimin (Kaderin) qoft i mir apo jo i mir (Muslimi).

Imani sht fjal me gjuh, bindje me zemr dhe veprim me gjymtyr, shtohet me pun t mira dhe paksohet me mkate.


[ : 2-4].E, besimtar t vrtet jan vetm ata, t cilve kur prmendet Allahu u rrnqethen zemrat e tyre, kur u lexohen ajetet e Tij u shtohet besimi, dhe q jan t mbshtetur vetm te Zoti i tyre. Dhe, t cilt falin namazin dhe nga ajo, me ka Ne i furnizuam, ata japin. T tillt jan besimtar t vrtet dhe pr kt kan vende t larta te Zoti i tyre, kan falje dhe kan furnizim n mnyr t ndershme. (El Enfal 2-4).

[ : 136].Kush nuk i beson Allahut, engjjve t Tij, librave t Tij, t dguarve t Tij dhe dits s fundit, ai ka humbur tepr larg. (En Nisa 136).

Imani mundet me qen me gjuh, p.sh. Prkujtimi i Zotit (dhikri), lutja (duaja), urdhrimi n t mir dhe ndalimi nga e keqja, leximi i Kuranit e t ngjashme. Mundet me qen edhe me zemr, p.sh. Bindja n Njsin e Allahut n Zotrim, n Adhurim, n Emrat e Cilsit e Tij dhe n obligimin e adhurimit t Allahut Nj e t pa shoq dhe gjith ka hyn n t qoft nijet apo qllim.

N prkufizimin e besimit hyjn edhe punt e zemrs, si jan: T dashurit e Allahut, frika e shpresa ndaj Zotit, mbshtetja n T (tevekkuli) e t ngjashme. E hyjn n kt prkufizim edhe veprat e gjymtyrve, si jan: Namazi, agjrimi dhe kushtet tjera t Islamit, Lufta n Rrugn e Allahut, krkimi i dijes e t ngjashme.


[ : 2].kur u lexohen ajetet e Tij u shtohet besimi (El Enfal 2).

[ : 4].Ai sht q n zemrat e besimtarve dhuroi qetsin pr ta shtuar ata bindjen n besimin e vet q kishin. (El Fet-h 4).

Imani shtohet sa her q shtohen veprat e mira t robit dhe ato me t cilat i afrohet Zotit dhe paksohet sa her q paksohen veprat e mira t tij dhe ato me t cilat i afrohet Zotit. Gjithashtu ndikojn edhe mkatet: Nse mkati sht shirk i madh, apo kufr i madh, ather zhvlersohet esenca e besimit t ligjshm dhe e ka prishur besimin, e nse mkati sht di tjetr nga kto, ather zhvlersohet prsosmria e tij e obliguar, njolloset pastrtia e tij dhe dobsohet.


... [ : 48].Ska dyshim se Allahu nuk fal (mkatin) ti prshkruhet Atij shok (shirkun e madh), e prpos ktij (mkati) i fal kujt do (En Nisa 48).

... [ : 74].Ata betohen n Allahun se nuk kan thn (asgj t keqe), e n t vrtet, kan thn fjal t kufrit, dhe mohuan pas besimit t tyre (Et Teube 74).

Thot i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Nuk sht besimtar laviri gjat laviritetit t tij, e as hajni nuk sht besimtar gjat hajnis, e nuk sht besimtar as ai q pin ver gjat pirjes s saj (Buhariu dhe Muslimi).

Kushti i par: Besimi n Allahun e Lartsuar

1.Realizimi i ktij besimi

Realizohet besimi n Allahun e Lartsuar me kto q vijojn:

E para- Bindja se kjo kreatur e ka Nj Zot t Vetm, q Vetm Ai e krijoi, e zotron dhe e udhheq, i ndryshon shtjet e saj, me furnizim, me fuqi e me vepr, duke e gjallruar dhe duke e vdekur, duke i br dobi dhe duke e dmtuar. Zot q nuk ka tjetr pos Tij, bn Vet t doj dhe gjykon si t doj, e lartson knd t doj dhe e poshtron knd t doj, n dor t Tij sht mbretrimi i qiejve dhe toks e q sht i Gjithfuqishm mbi do gj, q di do gj, i panevojshm pr ndoknd. E gjith shtja sht n dshirn e Tij, e gjith e mira sht n dorn e Tij, nuk ka shoq n punt e Tij, e as mbizotrues mbi t n shtjet e Tij. Prkundrazi, e gjith kreatura, qofshin melekt, njerzit apo xhint jan robr t tij, q nuk dalin nga zotrimi i Tij, fuqia e Tij e as nga dshira e Tij, qoft i Lartsuar. Punt e tij nuk jan t kufizuara, e as nuk kufizohen me numr, e t gjitha kto specifika jan t vrteta vetm pr T t Vetmin e t pa shoq, e nuk i meriton ato askush pos Tij dhe nuk lejohet prshkruarja dhe vrtetimi i ndonjrs prej tyre pr dik tjetr pos Allahut t Lartsuar.

Thot Allahu i Lartsuar:

... [ : 21 22].O njerz, adhurojeni Zotin tuaj, i cili ju krijoi juve edhe ata q ishin para jush ashtu q t jeni t devotshm. Ai, i cili pr ju bri tokn shtrat (vendbanim), e qiellin kulm, e prej qiellit ju lshoi shi me t cilin ju siguroi lloje t frutave si ushqim pr ju (El Bekare 21-22).

[ : 26].Thuaj: O Allah, Sundues i do sendi, Ti ia jep pushtetin atij q do, Ti ia heq prej dore pushtetin atij q do dhe e prul at q do, e lartson at q do. do e mir sht n dorn Tnde, vrtet, Ti ke mundsi pr do gj! (Ali Imran 26).

[ : 6].Nuk ka asnj gjalles n tok q Allahu t mos ket garantuar furnizimin e saj, Ai e di vendbanimin dhe vendstrehimin e saj (pas vdekjes). T gjitha (kto) jan n librin e qart (Levhi Mahfudh) (Hud 6).

... [ : 54].Ja, vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhruar sht Allahu, Zoti i botve (El Araf 54).

E dyta- Bindja se Allahu i Lartsuar veohet me Emrat m t bukur dhe Cilsit me t plota, disa prej t cilave ia njoftoi robve n Librin e Tij apo n Sunnetin e t Drguarit t fundit t Tij, Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Thot Allahu, qoft i Lartsuar:

[ : 180].Allahu ka Emrat m t mir, andaj At thirrnie me ata e hiquni nga ata q bjn shtrembrime me emrat e Tij. Ata kan pr tu dnuar pr veprimet e tyre (El Araf 180). Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Me t vrtet Allahu ka 99 emra e kush i mson (i vrteton dhe prfiton nga prmbajtja e tyre), do t hyj n Xhennet. Ai sht Tek dhe e don tekun (Buhariu dhe Muslimi).

Kjo bindje sht e ndrtuar mbi dy themele t mdha:

1.Allahu ka Emra t bukur dhe Cilsi t prsosura q argumentojn cilsi t prsosura e jo t mangta nga asnj pikvshtrim. Nuk i prgjason dhe nuk e shoqron n to asgj dhe asnjra nga krijesat.

Nga Emrat e Tij, qoft i Lartsuar, sht El Hajju (I Gjalli) dhe Ai e ka cilsin e Gjallris, e cila obligohet ti vrtetohet Atij, i Lartsuar qoft, n mnyr t prsosur ashtu si i takon Atij, e kjo gjallri sht Gjallri e plot dhe e gjithmonshme, jan prmbledhur n t lloje t shumta t prsosmrive si jan Dija, Fuqia e t ngjashme, gjallri q nuk sht e paraprir prej jogjallris, gjallri q nuk i nnshtrohet fundit. Thot i Lartsuari:

... [ : 255].Allahu. Nuk meriton t adhurohet dikush pos Tij. I Gjalli, Vigjiluesi. Nuk e ze t koturit, e as gjumi (El Bekare 255).

2.Allahu i Lartsuar absolutisht sht i zhveshur nga cilsit e mangta e t metat, si jan gjumi, paaftsia, mosdija, padrejtsia e t ngjashme, ashtu si sht i zhveshur nga prgjasimi me krijesat. Pra, obligohet mohimi i asaj q e ka mohuar Allahu pr veten e Tij dhe q e ka mohuar i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr Zotin e Tij. Gjith ksaj i shtohet bindja se Allahu sht i cilsuar me prsosmri, t kundrtn e atyre q i mohohen Atij, e nse e ia mohojm Atij t koturit, me kt e vrtetojm Vigjlimin e prsosur t Tij, e nse ia mohojm gjumin, e vrtetojm Gjallrin e Tij t prsosur. Kshtu pra, do mohim i diqkafit pr Allahun e Lartsuar, prmban n vete vrtetimin e t prsosurs, t kundrts s tij, e Ai sht i Prsosur e do gj pos Tij sht e mangt. Thot i Lartsuari:

... [ : 11].Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht Dgjuesi, Shikuesi (Esh shura 11).

... [ : 46].e Zoti yt nuk u bn padrejtsi robrve (Fussilet 46).

... ... [ : 44].Allahu nuk sht i till q ndonj send n qiej apo n tok t mund ta bj t paaft At (Fatir 44).

... [ : 64].e Zoti yt nuk sht q harron (Merjem 64).

Besimi n Emrat, Cilsit dhe Punt e Tij sht rruga e vetme pr njohjen e Allahut dhe adhurimin e Tij. Kjo sht sepse Allahu e pamundsoi pr robt e Tij n kt bot q ta shohin me sy, por e hapi kt port t dijes, q prmes saj e njohin Zotruesin dhe t Adhuruarin e tyre dhe e adhurojn n prputhje me kt njohje t vrtet dhe t shndosh. Adhuruesi e adhuron at q e cilson, falsifikuesi e adhuron at q nuk ekziston, prgjasuesi e adhuron idhullin, e myslimani e adhuron Allahun e Vetm, q nuk e ka lindur dik, e as q sht i lindur, e q askush nuk sht i barabart me T.

Duhet ti kemi parasysh te vrtetimi i Emrave t bukur t Allahut shtjet vijuese:

1.Besimi n vrtetimin e t gjith Emrave t bukur, t prmendura n Kuran dhe Sunnet, pa br ndonj shtes n to apo mangsim.


[ : 23].Ai sht Allahu q nuk ka zot tjetr prve Tij, sundues i prgjithshm, i pastr, shptimtar, sigurues, mbikqyrs, i plotfuqishm, mbizotrues, i madhrishm. I lartsuar sht Allahu nga ka i shoqrojn (El Hashr 23). sht vrtetuar me Sunnet, se i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e ka dgjuar nj njeri duke thn: O Zoti im, un po krkoj prej Teje, se Ti je Ai q t takon falnderimi, nuk meriton kush adhurim pos Teje, Gjithbmirs, Shpiks i qiejve dhe toks, o Zotrues i Madhshtis dhe Nderimit t pa kufi, o I Gjall dhe Vigjlues. Tha i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: A e dini se me ka e luti Allahun? I than: Allahu dhe i Drguari i Tij e din m s miri! Tha: Pasha At q shpirti im sht n dorn e Tij, e ka lutur Allahun me Emrin e Tij m t madh, Emr me t cilin nse lutet me t, prgjigjet, e nse i krkohet dika, jep (Ebu Davudi dhe Ahmedi).

2.Besimi se Allahu sht Ai i Cili e emrtoi Veten e Tij, e nuk emrtohet prej dikujt nga robrit, e Ai, i madhruar qoft, sht q e lavdroi Veten me kto Emra, e nuk jan emra t shpikur e t krijuar.

3.Besimi se Emrat e bukur t Allahut prmbajn n vete domethnie shum t prsosura, nuk ka mangsi n to nga asnj pikvshtrim, dhe obligohet besimi n kto kuptime, ashtu si obligohet besimi n kto Emra.

4.Obligohet respektimi i kuptimeve t ktyre Emrave dhe moskundrshtimi i tyre qoft me shtrmbrimin e t vrtets s tyre apo me mohimin e tyre.

5.Besimi n gjith at q e prmban secili Emr, duke filluar prej rregullave e mandej gjith asaj q nnrenditet pas tyre: veprimeve dhe ndikimeve.

Pr ti qartsuar kto pes shtje, do t sjellim nj shembull pr to me Emrin e Allahut, Es Semiu (Dgjuesi). Obligohemi pr kt Emr ti kemi parasysh kto gjra:

A) Besimi n vrtetimin e Emrit Dgjuesi, si nj nga Emrat e Bukur t Allahut, se sht i prmendur n Kuran dhe Sunnet.

B) Besimi se Allahu sht Ai i Cili e emrtoi Veten me kt Emr, ka folur pr t dhe e ka zbritur n Librin e Tij madhshtor.

C) Besimi se Dgjuesi, argumenton dgjimin, e ky sht nj nga Cilsit e Tij.

) Obligimi i respektimit t Cilsis s dgjimit pr t ciln na argumentoi Emri Dgjuesi dhe ndalimi i shtrembrimit t kuptimit t vrtet t saj apo mohimit t saj.

D) Besimi se Allahu dgjon do gj dhe se dgjimi i Tij prfshin t gjith zrat dhe besimi n ndikimin q nnrenditet pas ktij besimi e q sht mbikqyrja e Allahut, droja dhe frika ndaj Tij. Gjithashtu bindja e plot n at se Allahut, qoft i Lartsuar, nuk i fshehet asgj.

Duhet t kemi parasysh n vrtetimin e Cilsive t prsosura t Allahut me sa vijon:

1.Vrtetimin e t gjitha Cilsive t prmendura n Kuran dhe Sunnet, pr Allahun e Lartsuar, si t vrteta pa ndonj shtrembrim apo mohim.

2.Besimi i prer se Allahu i Lartsuar sht i cilsuar me Cilsi t prsosura, i Pastr nga do cilsi e mangt.

3.Ndalimi i prgjasimit t Cilsive t Allahut me cilsit e krijesave. Nuk sht askush si Allahu i Madhruar as n Cilsit e Tij e as n Punt e Tij. Thot i Lartsuari:

[ : 11].Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht Dgjuesi, Shikuesi (Esh shura 11).

4.Mosinteresimi i plot pr njohjen e forms s ktyre Cilsive, se nuk e di formn e Cilsis s Allahut askush prve Tij, pra, nuk ka mundsi q krijesa t arrij te kjo njohje.

5.Besimi n at q nnrenditet pas ktyre Cilsive, qofshin ato rregulla, apo ndikime q i prmbajn, e do Cilsi prmban n vete adhurim.

Pr ti qartsuar kto pes shtje, do ta sjellim nj shembull pr to, me Cilsin e Allahut, El Istivau, Qndrimi mbi Arsh. Obligohemi pr kt Cilsi ti kemi parasysh kto gjra:

1.Vrtetimi i Cilsis Qndrimi mbi Arsh pr Allahun e Madhruar dhe besimin n t pasiq sht prmendur n argumentet e sheriatit. Thot Allahu i Lartsuar:

[ : 5].Mshiruesi q qndron mbi Arsh (Ta Ha 5).

2.Vrtetimi i Cilsis Qndrimi mbi Arsh pr Allahun e Madhruar, n mnyrn m t prsosur ashtu si i takon Atij, qoft i Lartsuar. Kuptimi i saj sht Lartsimi dhe Ngritja e Allahut mbi Arshin e Tij realisht, ashtu si i takon Madhris s Tij.

3.Ndalimi nga t prgjasuarit e qndrimit t Krijuesit mbi Arsh, me qndrimin e krijesave, duke e dit se Allahu sht i pavarur dhe nuk ka nevoj pr Arshin, e qndrimi i krijesave obligohet nga varsia dhe nevoja. Thot Allahu i Lartsuar:

[ : 11].Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht Dgjuesi, Shikuesi (Esh Shura 11).

4.Ndalimi i detalizimit rreth mnyrs s qndrimit t Krijuesit mbi Arsh, se kjo sht shtje e fsheht q nuk e din askush prve Allahut azze ve xhel-le.

5.Besimi n dispozitn dhe ndikimin q nnrenditet, e q sht vrtetimi i madhshtis s Allahut, Lartmadhris dhe Krenaris q i takon Atij. E argumenton kt Lartsia e Tij absolute, qoft i madhruar, mbi t gjith kreaturn dhe animi i zemrave n kt madhshti ashtu si thot njeriu n sexhde: Subhane rabbijel ala (I pastr nga do e met sht Zoti im i Lartsuar).

E treta-Besimi i robit se Allahu sht Zoti i Vrtet q meriton t veohet n t gjitha adhurimet, qofshin ato t hapura apo t fshehta, duke mos i br shoq Atij.

Thot i Lartsuari:

... [ : 36].Ne drguam n do popull t drguar q tu thon: Adhuroni vetm Allahun, e largonu tagutve (En Nahl 36). Gjithashtu do i drguar i ka thn popullit t vet:

... ... [ : 59].adhuronie Allahun, nuk keni zot tjetr pos Tij (El Araf 59).

... [ : 5].E duke qen se ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q ta adhuronin Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t largohen prej do besimi t kot (El Bejjine 5).

N t dy Sahihet transmetohet se i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem i ka thn Muadhit: A e di se cila sht e drejta e Allahut ndaj robve dhe cila sht e drejta e robve ndaj Allahut. Thash: Allahu dhe i Drguari i Tij e dijn m s miri. Tha: E drejta e Allahut ndaj robve sht q ta adhurojn At pa i shoqruar askend n adhurim, e e drejta e robve ndaj Allahut sht q mos ta dnoj askend q nuk i ka br shoq n adhurimin e Tij.

Zoti i Vrtet sht Ai q zemrat drejtohen drejt Tij dhe mbushen me dashuri ndaj Tij pa pasur nevoj pr dashuri ndaj dikujt tjetr, mjaftohen me shpresn n T pa shpresuar nga dikush tjetr. Jan t pavarur nga dikush tjetr, n lutje e krkim t ndihms prej Tij, n frik e droj ndaj Tij.


[ : 62].Kjo ngase Allahu sht Ai i vrteti, dhe at q lusin ata pos Tij sht e kot. Allahu sht vrtet Ai i larti, i madhi (El Haxhxh 62).

Ky sht pra Tevhidi (Njsimi) i Allahut n veprat e robve. E rndsia e tevhidit sillet n pikat vijuese:

1.sht filli i fes, qllimi i saj, mbarimi i saj, e dukshmja dhe e fshehta e saj, sht thirrja e t gjith t Drguarve alejhimus selam.

2.Pr shkak t ktij tevhidi Allahu e krijoi kreaturn, i drgoi t Drguarit e i zbriti librat, e gjithashtu pr shkak t tij krijesat ran n mospajtim dhe u ndan n besimtar dhe qafir, n t lumtur dhe n t dshpruar.

3.sht obligimi i par pr do t moshritur mysliman dhe sht shtja e par me t ciln hyn njeriu n Islam dhe e fundit me ka del nga kjo bot.

Realizimi i Tevhidit: sht zhveshja dhe pastrimi i tij nga t gjitha njollat e shirkut, bidatit dhe mkateve. Ndahet n dy grupe: I obliguar dhe i preferuar.

Realizimi i obliguar prbhet nga tri gjra:

1.Zhveshja e tij nga shirku q e zhvlerson esencn e tevhidit.

2.Zhveshja e tij nga bidatet t cilat e zhvlersojn prsosmrin e obliguar t tij, apo e zhvlersojn esencn e tij nse jan nga bidatet q t shpiejn n kufr.

3.Zhveshja e tij nga mkatet t cilat mangsojn shprblimin e tij dhe ndikojn keq n t.

Ndrsa realizimi i preferuar shpjegohet me shembujt e mposhtm:

A.Realizimi i prsosur i Ihsanit.

B.Realizimi i prsosur i bindjes.

C.Realizimi i prsosur i durimit t mir, duke mos u ankuar te dikush tjetr pos Allahut t Lartsuar.

.Realizimi i prsosur i lutjes s Allahut, duke u pavarsuar nga krijesat e Tij.

D.Realizimi i prsosur i mbshtetjes (tevekulit), duke i ln disa nga punt e lejuara si jan krkimi i rukjes dhe iktivaja, duke u mbshtetur n Allahun e Lartsuar.

Dh.Realizimi i prsosur i dashuris (ndaj Allahut), duke iu afruar Allahut t Lartsuar me adhurime vullnetare (nafile).

Ai i cili e realizon tevhidin n mnyrn q e prmendm dhe shpton nga shirku i madh, sigurohet nga qndrimi i gjithmonshm n Zjarr, e ai q shpton nga shirku i madh e i vogl, e largohet nga mkatet e mdha, sigurohet plotsisht n kt dhe n botn tjetr.

Allahu i Lartsuar:

... [ : 48].Ska dyshim se Allahu nuk fal (mkatin) ti prshkruhet Atij shok (shirkun), e prpos ktij (mkati) i fal kujt do (En Nisa 48).

[ :82].Ata q besuan dhe besimin e tyre nuk e ngatrruan me besim t kot, atyre u takon t jen t sigurt dhe ata jan n rrug t drejt (El Enam 82).

I kundrt me tevhidin sht shirku, me tri llojet e tij:

1.Shirku i madh q e zhvlerson esencn e tevhidit, e Allahu nuk e fal kt vese me pendim, e ai q vdes me kt mkat do t jet prgjithmon n xhehenem. Ky shirk sht ti shoqroj robi Zotit t vet dik tjetr n adhurim, ta lus At ashtu si e lut Allahun, e ka pr qllim at, mbshtetet n t, shpreson n t, e don at, i frigohet atij, ashtu si e don Allahun dhe ashtu si i frigohet Atij.


... [ :72].ai q i prshkruan Zotit shok, Allahu ia ka ndaluar (ia ka br haram) atij Xhennetin dhe vendi i tij sht Zjarri. Pr mizort nuk ka ndihms (El Maide 72).

2.Shirku i vogl q e zhvlerson prsosmrin e tevhidit, sht do mjet i cili t qon drejt shirkut t madh. P.sh. betimi n dikend tjetr pos Allahut dhe syfaqsia.

3.Shirku i fsheht, q lidhet me qllimet dhe nijetet. Mundet me qen shirk i madh e mundet me qen i vogl, ashtu si u sqarua m lart.

Transmetohet nga Mahmud ibn Lebid radijall-llahu anhu se i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka thn: Ajo q m s shumti frigohem pr juve sht shirku i vogl. E pyetn: ka sht shirku i vogl o i Drguar i Allahut. Tha: Syfaqsia (Ahmedi).

2.Definicioni i Ibadetit (adhurimit)

Ibadeti (adhurimi) sht term gjithprmbledhs pr do gj q e don Allahu dhe sht i knaqur me t, si bindjet, punt e zemrs dhe punt e gjymtyrve dhe do gj e cila t afron te Allahu, qoft pun apo lnie (e puns s keqe).

Hyn gjithashtu n prkufizimin e ibadetit do gj q e ka ligjsuar Allahu n Librin e Tij apo n Sunnetin e t Drguarit t Tij Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Bjn pjes ktu adhurimet e llojllojshme. Ka prej tyre adhurime t zemrs si jan gjasht kushtet e imanit, frika, shpresa, mbshtetja, shpresa n mshir, frika nga ndshkimi e ibadete tjera. Ka prej tyre edhe adhurime t dukshme si jan namazi, zekati, agjrimi dhe haxhi.

Ibadeti (adhurimi) nuk sht i vlefshm derisa t ndrtohet n dy themele:

I pari sht sinqeriteti n adhurimin e Allahut dhe mosshoqrimi i dikujt tjetr n adhurim, e ky sht kuptimi i dshmis La ilahe il-lall-llah (Nuk meriton kush adhurim pos Allahut). Thot i Lartsuari:

[ :3].Vini re! Adhurim i sinqert sht vetm ai pr Allahun! Ndrsa ata q n vend t Tij adhurojn miq t tjer (duke thn): Ne nuk i adhurojm ata pr tjetr, vetm q t na afrojn sa m afr Allahut, ska dyshim se Allahu do t gjykoj mes tyre pr at q ata ishin n kundrshtim. E, sht e vrtet se Allahu nuk udhzon n rrug t drejt, at q sht rrenacak, jobesimtar (Ez Zumer 3).

... [ :5].Ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q ta adhuronin Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij (El Bejjineh 5).

I dyti sht pasimi i asaj me t ciln ka ardh i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Pra, q t veproj robi at q e ka vepruar i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n mnyrn se si e veproi ai pa ndonj shtes e as mangsim. E ky sht kuptimi i dshmis Muhammedun resulull-llah (Nuk meriton kush pasim pos Muhammedit t Drguarit t Zotit).

Thot Allahu, qoft i Lartsuar:

... [ :31].Thuaj: Nse e doni Allahun, ather ejani pas meje q Allahu t ju doj, tju fal mkatet tuaja (Ali Imran 31).

... ... [ :7].ka tju jep Pejgamberi, at merrnie e ka tju ndaloj, prmbanju (El Hashr 7).

[ :65].Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar derisa t mos zgjedhin ty pr t gjykuar n at konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykimit tnd) t mos ndiejn paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t mos binden sinqerisht (En Nisa 65).

T adhuruarit e plot nuk realizohet pa kto dy shtje:

E para: Prsosmria e dashuris ndaj Allahut, ashtuq robi i jep prparsi dashuris ndaj Allahut dhe dashuris ndaj atyre q i don Allahu, para dashuris ndaj do gjje tjetr.

E dyta: Prsosmria e nnshtrueshmris dhe e pruljes ndaj Allahut, ashtuq robi i nnshtrohet Allahut duke i kryer urdhrat e Tij dhe duke u larguar nga ato q i ka ndaluar Ai.

Pra, t adhuruarit sht shprehje q prmbledh prsosmrin e dashuris dhe prsosmrin e nnshtrimit, pruljes, shpress dhe friks. Me kt realizohet t adhuruarit e robit ndaj Zotit dhe Krijuesit t Vet. Duke e adhuruar Allahun robi arrin te dashuria e Allahut dhe knaqsia e Tij. Allahu dshiron q robi i Tij ti afrohet me ato q ia bri obligim. E sa m shum q robi i shton ibadetet vullnetare (nafilet), shtohet afria e tij ndaj Allahut azze ve xhel-le dhe ngritet shkalla e tij tek Allahu. Kjo bhet shkak prej shkaqeve t hyrjes n Xhennet me mirsin e Allahut dhe me mshirn e Tij. Thot Allahu subhanehu ve teala:

[ :55].Lutnie Zotin tuaj t prulur e n heshtje, pse Ai nuk i do ata q e teprojn (El Araf 55).

3.Argumentet e Tevhidit (Njsis) s Allahut

Argumentet q dshmojn Njsin e Allahut jan t shumta, e ai q prsiat n to dhe i studion me mendjen e tij, pajiset me dituri dhe i shtohet bindja e tij n Veimin e Zotit subhanehu ve teala, n Njsimin e Tij n Veprat, Emrat, Cilsit dhe n t adhuruarit e Tij.

Po sjellim si shembuj disa nga kto argumente:

A.Madhshtia e krijimit t ksaj ekzistence, preciziteti i ndrtimit t saj dhe llojllojshmria e krijesave t saja, sistemi preciz n t cilin ecn. Ai i cili prsiat dhe mendon n kto, bindet n Njsin e Allahut. Ai i cili prsiat n krijimin e qiejve dhe toks, krijimin e diellit dhe t hns, krijimin e njeriut dhe kafshve, krijimin e bimve dhe gjrave t ngurta, bindet se kto kan Nj Krijues t Prsosur n Emrat e Cilsit e Tij, n t adhuruarit e Tij, e kto argumentojn se Ai sht Nj, i Vetmi q meriton adhurimin.

Thot Allahu, i Lartsuar qoft:

[ :31-33].Dhe n t (tok) Ne kemi krijuar bjeshk t paluhatshme q t mos i lkund ata, dhe npr to kemi br lugina e rrug n mnyr q ata t din t orientohen. Qiellin ua kemi br kulm t sigurt, por ata zbrapsen prej atyre argumenteve. Ai sht q krijoi natn e ditn, diellin e hnn dhe secili prej tyre noton n orbit (El Enbija 31-33).

[ :22].Nga argumentet e Tij sht krijimi i qiejve e i toks, ndryshimi i gjuhve tuaja dhe i ngjyrave tuaja. Edhe n kt ka argumente pr bott (Er Rum 22).

B.Ajo me t ciln Allahu i drgoi t Drguarit, si jan ligjet, dhe i forcoi ata me shenja e argumente q dshmojn Njsin e Tij dhe Veimin e Tij azze ve xhel-le n adhurim. E gjith ajo q e bri ligj Allahu pr krijesat e Tij sht argument i qart se kto rregulla nuk burojn nga askush pos Zotit t Urt e t Ditur pr krijesat e Tij, q e di se ka ju prshtatet (prej ligjeve) krijesave t tij. Thot Allahu xhel-le shanuhu:

... [ :25].Ne i drguam t Drguarit Ton me dokumente t qarta dhe Ne zbritm me ata librin dhe drejtsin q ti prmbahen njerzit t s drejts (El Hadid 25).

[ :88].Thuaj: Edhe sikur t bashkoheshin njerzit dhe xhint pr t sjell nj Kuran t till, ata nuk do t mund t bnin si ky sado q do ta ndihmonin njri - tjetrin (El Isra 88).

C.Natyrshmria (fitreja) t ciln e mbolli Allahu n zemrat e robve rezulton n pranimin e Njsis s Allahut. Kjo sht shtje e vendosur thell n shpirtra. Derisa ta godit njeriun ndonj dm e gjen kt natyrshmri dhe i kthehet Allahut, e nse njeriu shpton nga dyshimet, e dyshimet jan ato q ia ndrrojn natyrshmrin e tij, nuk do t kishte gjetur knaqsi shpirtrore, vese pranimit dhe nnshtrimit para Veimit t Allahut n adhurim, n Emrat, Cilsit e Veprat e Tij dhe nnshtrimit ndaj ligjit t Tij, me t cilin i drgoi t Drguarit e Tij, paqja e shptimi qofshin mbi ta. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :30 31].Prqendro vetveten tnde sinqerisht n fen, i larguar prej do t kote, (e ajo f sht), natyrshmria e Allahut n t ciln i krijoi njerzit, ska ndryshim (mos ndryshoni) t asaj natyrshmrie t krijuar nga Allahu, ajo sht feja e drejt por shumica e njerzve nuk e din, (prqndrohuni n at) T kthyer sinqerisht tek Ai, kini frik prej Tij, falnie namazin e mos u bni nga idhujtart (Er Rum 31-31).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem:

do foshnj lind me natyrshmrin (q e ka mbjellur Allahu), e prindrit e tij e jehudizojn apo e kristianizojn apo e mexhusizojn,, e mandej lexoi (ajetin): natyrshmria e Allahut n t ciln i krijoi njerzit (Buhariu).

Kushti i dyt: Besimi n melek

1.Definicioni

Besimi n melek (engjj) sht bindje e prer se Allahu ka melek q i ka krijuar nga drita, t krijuar pr ta respektuar At, nuk i shkelin urdhrat e Allahut dhe veprojn ashtu si urdhrohen, e madhrojn Allahun nat e dit e nuk mrziten, nuk e di numrin e tyre askush prve Allahut dhe i ka obliguar Allahu me vepra e detyra t ndryshme. Thot Allahu i Lartsuar:

... ... [ :177].por mirsi e vrtet sht ajo e atij q i beson Allahut, dits s gjykimit, melekve (El Bekare 177).

... ... [ :285].Secili i besoi Allahut, melekve t Tij, shpalljeve t Tij, t Drguarve t Tij. Ne nuk bjm dallim n asnjrin nga t Drguarit e Tij (El Bekare 285).

N hadithin e njohur t Xhibrilit, kur u pyet i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr imanin, islamin dhe ihsanin, Xhibrili i tha: M trego pr imanin? I tha i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: T besosh Allahun, melekt e Tij, Librat e Tij, t Drguarit e Tij, Ditn e Fundit dhe t besosh Kaderin qoft i mir apo jo i mir.

Shkalla e besimit n melek n Islam:

Besimi n melek sht kushti i dyt n mesin e gjasht kushteve t imanit, kusht pa t cilin nuk sht i sakt dhe nuk pranohet imani i njeriut.

Myslimant kan koncenzus (ixhma) se besimi n melekt e nderuar sht i obliguar, e ai i cili e mohon ekzistencn e tyre, apo ekzistencn e disa prej tyre q i ka prmendur Allahu i Lartsuar, ka mohuar (ka br kufr) dhe ka kundrshtuar Kuranin, Sunnetin dhe Ixhmain (koncenzusin).


... [ :136].Kush nuk i beson Allahut, engjjve t Tij, librave t Tij, t dguarve t Tij dhe bots tjetr, ai ka humbur tepr larg (En Nisa 136).

2.Mnyra e besimit n melek

Besimi n melek ka aspektin e prgjithshm dhe t detalizuar. Besimi n melek n aspektin e prgjithshme i prmban disa shtje, e prej tyre:

E para: Pranimi i ekzistimit t tyre, se ata jan krijesa nga krijesat e Allahut, i ka krijuar Allahu pr ta adhuruar At. Ekzistenca e tyre sht reale, nse ne nuk i shohim nuk do t thot kjo se ato nuk ekzistojn. Sa e sa prej krijesave t imta n gjithsi nuk i shohim, po ato n realitet ekzistojn.

I Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ka par Xhibrilin n formn e tij t vrtet dy her. Disa shok t t Drguarit i kan par disa melek t personifikuar n trup njeriu.

Transmeton Imam Ahmedi n (librin e tij) Musned, nga Abdullah ibn Mesudi radijall-llahu anhu, i cili ka thn: E ka par i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, Xhibrilin, n pamjen e tij, e i kishte 600 krah, e secili prej krahve e mbulonte horizontin. sht vrtetuar n hadithin e njohur t Xhibrilit, hadith q e ka transmetuar Muslimi, se Xhibrili alejhis selam, ka ardhur n formn e nj njeriut me tesha shum t bardha, me flok shum t zeza, q nuk dalloheshin n t gjurmt e udhtimit, e nuk e njihte askush prej sahabeve.

E dyta: Caktimi i tyre n shkalln t ciln ju ka caktuar Allahu, e ata jan robr t Zotit e t komanduar (nga Ai), i nderoi Allahu dhe e ngriti pozitn e tyre duke i afruar pran Tij, e prej tyre ka q u drguan me shpallje e pun tjera, e mundsit e tyre jan vetm ato t cilat ju mundsoi Allahu. Me gjith kt ata nuk e kan n dor, as pr vete e as pr t tjert dmin apo dobin, prve asaj q u cakton Allahu. Pr kt nuk lejohet q atyre tu bhet ndonj lloj adhurimi, e lere m t ju prshkruhen atyre cilsi hyjnore, ashtu si pretendojn kristiant pr Shpirtin e Shenjt alejhis selam.


[ :26 27].E ata than: I Gjithmshirshmi ka fmij! Larg saj qoft Madhria e Tij! Jo, ata jan robr t ndershm! Q nuk flasin para Tij, ata veprojn me urdhrin e Tij (El Enbija 26-27).

... [ :6].q nuk e kundrshtojn Allahun pr asgj q Ai i urdhron dhe punojn at pr t ciln jan t urdhruara (Et Tahrim 6).

Kjo pjes e imanit sht e obliguar pr do mysliman e myslimane, jan t obliguar ta msojn dhe ta besojn, e askush nuk arsyetohet pr mosdijen e tij.

Besimi n melek n aspektin e detalizuar i prmban disa shtje, e prej tyre:

E para: Materia e krijimit t tyre.

I krijoi Allahu i Lartsuar melekt prej drits ashtu si i krijoi i Madhruari xhindt prej zjarrit dhe bijt e Ademit prej dheut. Melekt u krijuan para krijimit t Ademit alejhis selam.

Ka ardhur n hadith: U krijuan melekt prej drits, u krijuan xhindt prej zjarrit pa tym dhe u krijua Ademi prej asaj q ju ka prshkruar juve (Muslimi).

E dyta: Numri i melekve.

Melekt jan krijesa q nuk e di numrin e tyre askush pos Allahut azze ve xhel-le se jan t shumt, e nuk gjendet n qiell ndonj vend sa katr gishtrinj e q nuk ndodhet aty nj melek n sexhde apo n kmb. Ashtu edhe n Bejtul Mamur q ndodhet n qiellin e shtat hyjn do dit nga 70 mij melek, e nuk kthehen kurr m, e kjo argumenton shumsin e tyre. N ditn e Kijametit Zjarri do t ket 70 mij mbikqyrs (prej melekve), e me do mbikqyrs nga 70 mij melek q i shrbejn.


... .... [ :31].e ushtrin e Zotit tnd nuk e di kush pos Atij (El Mudeththir 31).

Ka ardhur n hadith se i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka thn: Ka rnkuar qielli dhe ka t drejt t rnkoj se nuk ka n t ndonj vend sa shputa e kmbs vese n t t gjendet ndonj melek n sexhde dhe n ruku. Dhe tregon sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr Bejtul Mamurin: Hyjn n t do dit nga 70 mij melek e nuk kthehen m (Buhariu dhe Muslimi). Gjithashtu sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem tha: Caktohen pr Xhehennemin at dit 70 mij mbikqyrs e me secilin prej tyre nga 70 mij melek (Muslimi).

Ktu na bhet e qart se numri i melekve sht i madh, p.sh. ktu arriti numri i tyre n 4,9 miljard melek. E sa sht numri i melekve tjer? I madhruar qoft Ai q i krijoi dhe e shumsoi numrin e tyre.

E treta: Emrat e melekve.

Obligohet t besojm n ata q i emroi Allahu n Kuran apo i emroi i Drguari i Tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem n Sunnet. Melekt m t mdhenj jan tre:

I pari sht Xhibrili, q quhet edhe Xhebrail. Ky sht Shpirti i Shenjt q t Drguarve alejhimus selam ju zbret Shpalljen me t ciln ngjallen zemrat.

I dyti sht Mikaili, q quhet edhe Mikal. sht prgjegjs pr shirat q e ngjallin Tokn dhe e sjell shiun aty ku e urdhron Allahu.

I treti sht Israfili. sht i ngarkuar me detyrn e fryerjes s Surit, me t ciln prfundon jeta e Dunjas dhe fillon jeta (e amshuar) e Ahiretit, fryerje q prmban n vete ngjalljen e trupave.

E katrta: Cilsit e melekve.

Melekt jan krijesa konkrete, kan trupa konkret, t cilsuar me cilsi trupore e morale e prej cilsive po i cekim kto:

A.Jan krijesa madhshtore me trupa shum t mdhenj. I krijoi Allahu subhanehu ve teala melekt me forma madhshtore, t fort ashtu si ju takon pr detyrat e tyre t famshme me t cilat i ka ngarkuar Allahu n qiej dhe tok.

B.Kan krah. Allahu subhanehu ve teala ju krijoi melekve nga dy, tri, katr pal krah, e edhe m shum se kaq. I Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e ka par Xhibrilin n formn e tij, e i kishte 600 krah me t cilat e mbulonte tr horizontin. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :1].Falnderimi i qoft Allahut, Krijuesit t qiejve e toks Sajuesit t engjjve me nga dy pal, tri pal e katr pal krah, ndrmjetsues (n mes Tij dhe Pejgamberve). Ai shton n krijim ka t doj (Fatir 1).

C.Nuk kan nevoj pr ngrnje e pirje. Allahu i Madhruar i krijoi melekt ashtu q ata nuk kan nevoj pr ngrnje e as pirje, nuk martohen e as nuk shumohen.

.Jan t menur. I foln Allahut dhe Ai ju foli atyre, i foln Ademit dhe t Drguarve.

D.Kan mundsi t personifikohen. Allahu ju dha melekve mundsin q ta ndrrojn pamjen e tyre e t personifikohen n forma t burrave. Ky sht kundrshtim i idhujtarve t cilt pretenduan se melekt jan bijat e Allahut.

Ne nuk e dim mnyrn e personifikimit t tyre, por e dim se ata personifikohen, n form precize, e cila e vshtirson dallimin mes tyre dhe njerzve.

Dh.Vdekja e melekve. Melekt vdesin t gjith n Ditn e Kijametit, me gjith melekt e vdekjes. Pastaj ringjallen pr ti kryer detyrat me t cilat i ka ngarkuar Allahu.

E.Ibadeti i melekve. E adhurojn melekt Allahun e Madhruar me ibadete t ndryshme si sht namazi, duaja, madhrimi, rukuja, sexhdeja, frika, droja dhe dashuria e t tjera.

Cilsit e adhurimeve t tyre jan:

1.Angazhimi dhe vazhdimsia pa kurrfar mrzie.

2.Sinqeriteti (ibadetet bhen pr Allahun).

3.I prmbahen urdhrave dhe ju largohen t ndaluarave pasiq jan t mbrojtur prej mkateve.

4.Modestia para Allahut me gjith ibadetin e shumt. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :20].Ata e lartsojn (Allahun) nat e dit dhe nuk mrziten (El Enbija 20).

E pesta: Punt e melekve.

I kryejn melekt disa pun t famshme me t cilat i ka ngarkuar Allahu, e prej atyre punve:

1.Mbajtja e Arshit.

2.Meleku i ngarkuar me zbritjen e shpalljeve te t Drguarit.

3.Ruajtja e Xhennetit dhe e Zjarrit.

4.Prgjegjsit e reve, shirave dhe bimve.

5.Prgjegjsit e kodrave.

6.Meleku i obliguar pr fryerjen e Surit.

7.T ngarkuarit me shkrimin e veprave t bijve t Ademit.

8.T ngarkuarit me ruajtjen e bijve t Ademit. Por, kur Allahu e ka caktuar ndonj shtje pr ta (njerzit), ata e ljn t ju ndodh ka sht caktuar.

9.Prgjegjsit pr shoqrimin e njeriut dhe thirrjen e tij n t mira.

10.T ngarkuarit me lngun e ngjizur n mitr, me vnjen e shpirtit n trupin e fmijs dhe shkrimin e rizkut e puns s tij, si dhe shkrimit t lumturis apo jolumturis s njeriut.

11.Prgjegjsit me marrjen e shpirtrave t bijve t Ademit n kohn e vdekjes.

12.T ngarkuarit pr marrjen n pyetje t njerzve n varret e tyre dhe prkujdesja me ka pason pr ta, qoft shprblim apo dnim.

13.T ngarkuarit me prcjelljen e selamit tek i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nga ana e pasuesve t tij.

Kshtu nuk ka nevoj myslimani kur dshiron ti drgoj selam Muhammedit alejhis selam t shkoj tek ai (te varri i tij), mirpo mjafton t qoj salavat e selam pr t prej fardo vendi, e melekt e bartin dhe e prcjellin at selam te i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Por, udhtimi drejt Xhamis s Pejgamberit bhet pr tu falur n t.

Ata kan edhe pun tjera t shumta, e kto q i cekm jan m t njohurat, e kto jan disa prej argumenteve pr to:

... [ :7].Ndrsa ata (engjjt) q e bartin Arshin dhe ata q jan prreth tij, lartsojn me falnderim Zotin e tyre, i besojn Atij dhe i luten Atij ti fal ata q besuan (Gafir 7).

... [ :97].Thuaj: Kush sht armik i Xhibrilit (sht armik i Allahut), e ai me urdhrin e Allahut e zbriti Kuranin n zemrn tnde (El Bekare 97).

... ... [ :93].E, sikur ti shihje mizort kur jan n agoni t vdekjes, e engjjt kan shtrir duart e veta (me ndshkim) e (u thon): Shptonie pra vetveten (nse mundeni) (El Enam 93).

E gjashta: Obligimet e njerzve ndaj melekve:

-Besimi n ta.

-Dashuria ndaj tyre, madhshtimi i tyre dhe prmendja e vlerave t tyre.

-Ndalimi i sharjes s tyre, cungimit (t vlerave) t tyre apo tallja me ta.

-Largimi nga gjrat q i urrejn melekt, se ata dmtohen nga gjrat prej t cilave dmtohen bijt e Ademit.

3.Frytet e besimit n melek-Realizimi i imanit, se imani nuk sht i vlefshm pa besuar n ta.

-Dituria rreth madhshtis s Krijuesit t tyre t Shenjt e t Lartsuar, forcs s Tij, sepse madhshtia e krijimit rrjedh prej madhshtis s Krijuesit.

-Shtimi i imanit n zemrn e besimtarit prej njohjes s cilsive, rrjedhave dhe detyrave t tyre.

-Siguria dhe qetsimi shpirtror i besimtarve kur Allahu i forcon me melek.

-Dashuria ndaj melekve duke patur parasysh punt e tyre, si jan ibadetet n mnyr m t prsosur dhe krkimi i tyre falje pr besimtart.

-Urrejtja e punve shkatrrimtare dhe mkateve.

-Falnderimi i Allahut subhanehu ve teala pr kujdesin e Tij ndaj robve t Vet, ashtuq i obligoi disa prej melekve q ti ruajn ata, tju shnojn veprat e gjra tjera t dobishme pr ta.

Kushti i tret: Besimi n libra

Besimi n librat e Allahut t zbritur te t Drguarit e Tij alejhimus selam sht kushti i tret prej kushteve t imanit. Allahu i Lartsuar i ka drguar t Drguarit me sqarime dhe zbriti te ata librat si mshir pr krijesat dhe udhzim pr ta, ashtuq ta arrijn lumturin n Dunja e Ahiret. Gjithashtu (i zbriti librat) pr t pasur nj rrug q t ecin n t dhe pr t qen gjykats mes njerzve n gjrat q ata nuk pajtohen.


... [ :25].Ne i drguam t Drguarit Ton me dokumente t qarta dhe Ne zbritm me ata librin dhe drejtsin q ti prmbahen njerzit t s drejts (El Hadid 25).

[ :213].Njerzit ishin nj popull (t fes s natyrshme islame) e (kur u pran) Allahu drgoi Pejgambert prgzues dhe qortues, dhe atyre Ai u zbriti edhe librin me fakte t sakta pr t gjykuar n at q u kundrshtuan ndrmjet veti (El Bekare 213).

1.Realiteti i besimit n libra

Besimi n libra sht vrtetim i prer se Allahu ka libra t cilt i ka zbritur te t Drguarit e Tij, paqja e mshira qofshin mbi ta. Ata libra jan me t vrtet nga fjalt e Tij, jan drit dhe udhzim, e ajo q ata prmbajn sht e vrtet, e sinqert, drejtsi q duhet t pasohet dhe t punohet me t. Nuk e din numrin e librave askush pos Allahut.


... [ :164].e Musait i foli Allahu me fjal (En Nisa 164).

... [ :6].E nse ndokush prej idhujtarve t krkon strehim, ti strehoje n mnyr q ti dgjoj fjalt e Allahut (Et Teube 6).

2.Dispozita e besimit n libra

Obligohemi t besojm n t gjith librat t cilt i ka zbritur Allahu te t Drguarit e Tij, alejhimus selam. Allahu tebareke ve teala, ka folur me t vrtet prmes ktyre librave, ata jan t zbritur e jo t krijuar, e ai q i kundrshton ata, apo nj pjes t tyre ka br kufr.

Thot Allahu dhul xhelal:

[ :136].O ju q besuat, besoni vazhdimisht Allahut, t Drguarit t Tij, librit q gradualsht ia shpalli t Drguarit t Tij dhe librit q e pat zbritur m par. Kush nuk i beson Allahut, engjjve t Tij, librave t Tij, t dguarve t Tij dhe bots tjetr, ai ka humbur tepr larg (En Nisa 136).

[ :155].Dhe ky sht libr i bekuar, Ne e zbritm, pasoni at dhe frigohuni (nga Allahu) ashtu q t mshiroheni (El Enam 155).

3.Nevoja e njerzve pr libra dhe urtsia e zbritjes s tyre

1.Q t jet libri i zbritur te i Drguari baz pr popullin e tij, q t bazohen n t n njohjen e fes s tyre.

2.Q t jet libri i zbritur te i Drguari, gjykats i drejt pr popullin e tij n do gj q nuk pajtohen.

3.Q ta ruaj ai libr i zbritur fen pas vdekjes s t Drguarit pa marr parasysh largsin e vendeve apo kohs, ashtu si sht rasti n Thirrjen e t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

4.Q t jen kta libra argumente pr Allahun ndaj krijesave t Tij, e nuk lejohet pr ta kundrshtimi i tyre e as dalja prej parimeve t tyre.


... [ :213].Njerzit ishin nj popull (t fes s natyrshme islame) e (kur u pran) Allahu drgoi Pejgambert prgzues dhe qortues, dhe atyre Ai u zbriti edhe librin me fakte t sakta pr t gjykuar n at q u kundrshtuan ndrmjet veti (El Bekare 213).

4.Mnyra e besimit n libra

Besimi n libra ka aspektin e prgjithshm dhe aspektin e detalizuar. N aspektin e prgjithshm besimi n libra sht t besosh se Allahu ka zbritur libra te t Drguarit e Tij, paqja e shptimi qoft mbi ta.

N aspektin e detalizuar besimi n libra sht t besosh librat q i emrtoi Allahu n Kuranin Fisnik, e msuam se ata jan Kurani, Tevrati, Zeburi, Inxhili, fletushkat (suhufet) e Ibrahimit dhe Muss. T besosh se Allahu ka edhe libra tjer q i ka zbritur te t Drguarit e Tij, e nuk i din emrat e as numrin e tyre askush prve Atij q i ka zbritur, i Madhruar e i Lartsuar qoft.

Gjith kta libra kan ardhur q ta vrtetojn Tevhidin (Njsin) e Allahut, veimin e Tij n adhurim, q ta vrtetojn punn e mir, ndalimin nga shirku dhe shkatrrimin n Tok. Esenca e Thirrjes s t Drguarve sht nj, por kan dallim n ligje e rregulla.

Besimi n libra sht pranim i zbritjes s tyre te t Drguarit e mparshm, e besimi n Kuranin sht pranim i tij dhe pasim i asaj q gjendet n t. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :285].I Drguari i besoi asaj q iu shpall prej Zotit t Tij, si dhe besimtart. Secili i besoi Allahut, melekve t Tij, librave t Tij, t Drguarve t Tij (El Bekare 285).

... [ :3].Prvetsoni at q ju sht zbritur nga Zoti juaj, e mos pasoni pos Tij evlija (miq, ndihms, mbrojts q ju msojn t adhuroni tjetr kend pos Allahut) (El Araf 3).

Kurani veohet nga librat e mparshm n disa shtje:

1.Ai sht mrekulli n tekstin dhe domethnien e tij, n realitetet kosmologjike e shkencore q jan n t.

2.Ai sht libri i fundit qiellor, me t u prfundua zbritja e librave, ashtu si u ndrpre Pejgamberia me t Drguarin ton Muhammedin sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

3.Allahu e mori prsipr ruajtjen e tij prej do shtrembrimi apo ndryshimi. Prkundrazi librat tjer u shtrembruan dhe u ndryshuan.

4.Ai sht vrtetues i librave q jan para tij.

5.Ai sht anulues i t gjith librave t mparshm.


... [ :111].Ai (Kurani) nuk sht bised e trilluar, por vrtetues i asaj q ishte m par (librave t shenjta) dhe sqarues i do sendi, e edhe udhrrfyes e mshir pr nj popull q beson (Jusuf 111).

5.Pranimi i lajmeve t librave t mparshm

Jemi t bindur se lajmet t cilat ju ka shpallur Allahu, t Drguarve t Vet n librat e mparshm, jan t vrteta pa far dyshimi n to.

Kjo nuk don t thot q t pranojm at q gjendet n librat q i kan sot Ehli Kitabi, se ata jan shtrembruar e ndryshuar e nuk kan mbetur n origjinalitetin n t cilin i ka zbritur Allahu te t Drguarit e Tij alejhimus salatu ves selam.

Ajo q e dim sigurt nga ata libra sht ajo q na ka lajmruar Allahu n Librin e Tij (Kuranin) ku thot:

[ :36-41].Apo nuk sht informuar me at q sht n fletushkat e Musait dhe t Ibrahimit, q gjithnj i plotsoi obligimet. (Q n to shkruan) se askush nuk e bart barrn (mkatin) e tjetrit dhe se njeriut nuk i takon tjetr vetm se ajo q ka punuar dhe se mundi i tij m von (ditn e gjyimit) do t shihet, pastaj ai shprblehet me shprblimin m t plot (En Nexhm 36-41).

[ :16-19].Po ju i jepni prparsi jets s ksaj bote, e dihet se jeta e bots tjetr sht m e dobishme dhe e prjetshme. Vrtet, kjo (kshill) gjendej edhe n broshurat e para: n broshurat e Ibrahimit dhe t Musait (El Ala 16-19).

Sa ju prket rregullave t tyre: Ato q gjenden n Kuran jemi t obliguar tju nnshtrohemi, n dallim prej atyre q gjenden n librat e mparshm, s pari shikojm se mos jan n kundrshtim me ligjin ton, (e nse jan) nuk punojm me to, jo se jan t kota, por se jan t vrteta pr kohn e tyre e ne nuk jemi t obliguar me ato ligje, se jan anuluar me ligjin ton. E nse prkojn me ligjin ton, ather jan t vrteta dhe ligji yn e argumenton saktsin e tyre.

6.Librat qiellor q jan prmendur n Kuran e Sunnet

1.Kurani Fisnik

Kurani sht Fjal e Allahut q i ka zbritur Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, t Drguarit t fundit. sht libri i fundit q zbriti, Allahu e mori prsipr ruajtjen e tij prej shtrembrimeve dhe ndryshimeve dhe e bri anulues t librave tjer. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :9].Ne me madhrin Ton e shpallm Kuranin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojts t tij (El Hixhr 9).

... [ :48].Ne edhe ty (Muhammed) ta zbritm librin (Kuranin) e vrtet q sht vrtetues i librave t mparshme dhe garantues i tyre. Gjyko, pra, mes tyre me at q Allahu e zbriti (El Maide 48).

2.Tevrati

Tevrati sht libri q Allahu ia zbriti Musait alejhis selam dhe e bri udhzim e drit, q t gjykojn me t t Drguarit e Beni Israilve dhe rabint e tyre.

Tevrati n t cilin jemi t obliguar t besojm, sht ai q Allahu ia zbriti Musait alejhis selam, e nuk sht Tevrati ekzistues i shtrembruar q e kan sot Ehli Kitabi.


... [ :44].Vrtet q Ne ia zbritm Tevratin (Musait) dhe aty pati udhzim dhe drit, me an t t cilit Pejgambert q iu nnshtruan Vullnetit t Allahut plotsisht, gjykuan dhe udhhoqn ifutt. (Po kshtu) edhe rabbint, edhe udhheqsit dijetar t fes, sepse atyre iu ishte besuar mbrojtja e Librit t Allahut (El Maide 44).

3.Inxhili

Inxhili sht libri q Allahu ia zbriti Isait alejhis selam me t vrtetn, si vrtetues i librave qiellor q zbritn para tij.

Inxhili n t cilin jemi t obliguar t besojm, sht ai q Allahu ia zbriti Isait alejhis selam me bazat e veta t shndosha, e nuk jan ungjijt e shtrembruar q gjenden sot te Ehli Kitabi.


[ :46].Ne vazhduam gjurmt e tyre (t Pejgamberve) me Isain, birin e Merjemes, vrtetues i Tevratit q kishin m par. Atij i dham Inxhilin, q sht udhzim i drejt dhe drit, q sht vrtetues i Tevratit q kishin pran, q ishte udhzues e kshillues pr t devotshmit (El Maide 46).

Prej asaj q prmbanin Tevrati e Inxhili ishte edhe prgzimi pr drgimin e t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :157].Ata t cilt e ndjekin t Drguarin, Pejgamberin q sdi t shkruaj e as t lexoj t cilin e gjejn t shkruar n Tevrat q e kan n duart e tyre dhe n Inxhil; ai i urdhron ata pr t mira dhe i ndalon nga t kqiat; u lejon atyre si t ligjshme t mirat dhe ua ndalon si t paligjshme t ndytat; ai i liron ata nga barrt e rnda dhe nga prangat q qen mbi ta (El Araf 157).

4.Zeburi

Zeburi sht libri q Allahu ia zbriti Davudit alejhis selam. Zeburi n t cilin jemi t obliguar t besojm sht ai q Allahu ia zbriti Davudit alejhis selam e nuk jan shtrembrimet q i futn aty jehudit. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :163].e Davudit i patm dhn Zeburin (En Nisa 163).

5.Fletushkat e Ibrahimt dhe Musait

Kto jan fletushkat q Allahu iu dhuroi Ibrahimit dhe Musait alejhimas selam. Fletushkat jan humbur e nuk dihet gj prej tyre prve asaj q sht prmendur n Kuranin Fisnik dhe Sunnet.


[ :36-41].Apo nuk sht informuar me at q sht n fletushkat e Musait. Dhe t Ibrahimit, q gjithnj i plotsoi obligimet. (Q n to shkruan) Se askush nuk e bart barrn (mkatin) e tjetrit dhe se njeriut nuk i takon tjetr vetm se ajo q ka punuar dhe se mundi i tij m von (ditn e gjyimit) do t shihet Pastaj ai shprblehet me shprblimin m t plot (En Nexhm 36-41).

[ :16-19].Po ju i jepni prparsi jets s ksaj bote, E dihet se jeta e bots tjetr sht m e dobishme dhe e prjetshme. Vrtet, kjo (kshill) gjendej edhe n broshurat e para: N broshurat e Ibrahimit dhe t Musait (El Ala 16-19).

Kushti i katrt: Besimi n t Drguarit (Pejgambert)

1.Besimi n t Drguarit alejhimus selam

sht nj nga kushtet e imanit, e nuk realizohet imani pa kt besim.

Besimi n t Drguarit sht bindje e prer se Allahu ka t Drguarit e Vet q i ka zgjedhur pr ti prcjell drgesat (shpalljet) e Tija, e ai q i pason ata sht i udhzuar, e ai q nuk ju bindet atyre sht i humbur. Ata prcjelln at q ju zbriti Allahu n mnyr t qart, e kryen detyrn e vet, e kshilluan popullin, luftuan n rrugn e Allahut me nj prpjekje t vrtet, i paraqitn argumentet, e nuk ndryshuan asgj, e as nuk shtrembruan, e as nuk kan fshehur dika nga shpallja me t ciln u drguan. I besojm t gjith ata (t drguar) q i ka emrtuar Allahu dhe q nuk i ka emrtuar, e do i drguar prgzon pr t Drguarin q vjen pas tij, e (i Drguari) i fundit prej tyre i vrteton ata q ishin para tij.


[ :136].Ju (besimtar) thuani: Ne i besuam Allahut, at q na u shpall neve, at q iu shpall Ibrahimit, Ismailit, Ishakut, Jakubit dhe nipave, at q i sht dhn Musait, Isait dhe at q iu sht dhn nga Zoti i tyre Pejgamberve, ne nuk bjm dallim n asnjrin prej tyre dhe ne vetm atij i jemi bindur (El Bekare 136).

Ai q e prgnjeshtron nj t drguar e ka prgnjeshtruar At q e ka vrtetuar at (t drguar), e kush nuk i bindet atij nuk i sht bindur Atij q ka urdhruar pr pasimin e tij. Thot i Lartsuari:

[ :150 151].Ska dyshim se ata q nuk besojn Allahun dhe t Drguarit e Tij, dshirojn t bjn dallim mes Allahut dhe t Drguarve t Tij e thon: Ne i besojm disa e nuk i besojm disa t tjer e duan t marrin rrug mes ksaj. T tillt jan jobesimtart e vrtet; e Ne kemi prgatitur dnim t fort e nnmues pr jobesimtart (En Nisa 150-151).

2.Realiteti i PejgamberisPejgamberia sht ndrmjetsim mes Krijuesit dhe krijesave, n prcjelljen e ligjit t Tij, mirsi q Allahu ja dhuron kujt t doj prej robve t Tij, e zgjedh (pr t drguar-Pejgamber) knd t doj prej krijesave t Tij, e nuk i takon kujt zgjedhja pos Allahut, i Madhruar qoft. Thot Allahu xhel-le shanuhu:

[ :75].Allahu zgjedh t drguar prej engjjve dhe prej njerzve, Allahu dgjon e sheh (El Haxh 75).

Pejgamberllku dhurohet e nuk fitohet, as nuk arrihet me respekt e adhurim t shumt (ndaj Allahut), as nuk vjen me zgjedhje apo krkes t t Drguarit, por, sht zgjedhje vetm e Allahut azze ve xhel-le. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :13].Allahu veon pr T at q do dhe e udhzon at q i drejtohet Atij (Esh shura 13).

3.Urtsia e drgimit t Pejgamberve

Urtsia e drgimit t Pejgamberve shmbllehet me shum shtje e prej tyre:

E para-Nxjerrja e robrve nga adhurimi i robrve n adhurimin e Zotit t robve dhe nga robria e adhurimit t krijess n lirin e adhurimit t Zotit t robve. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :107].E Ne t drguam ty (Muhammed) vetm si mshir pr t gjitha krijesat (El Enbija 107).

E dyta-Njohja e qllimit pr t cilin Allahu i krijoi krijesat, e ai qllim sht adhurimi i Tij dhe njsimi i Tij, qllim ky q nuk njihet vese prmes t Drguarve, q Allahu i zgjedhi prej krijesave t Tij dhe i nderoi ata mbi t gjith njerzimin (dhe bott). Thot i Lartsuari:

... [ :36].Ne drguam n do popull t drguar q tu thon: Adhuroni vetm Allahun, e largonu djajve (adhurimit t tyre)! (En Nahl 36).

E treta-Paraqitja e argumenteve para njerzve me drgimin e Pejgamberve. Thot i Lartsuari:

[ :165].T drguar q ishin lajmgzues e krcnues, ashtu q pas drgimit t Drguarve njerzit t mos ken arsye shfajsimi para Allahut. Allahu sht kurdoher i Gjithfuqishm, m i Urti Gjithgjykues (En Nisa 165).

E katrta-Sqarimi i disa gjrave t fshehta q nuk i arrijn njerzit me mendjet e tyre, si jan Emrat e Allahut dhe Cilsit e Tij, njohja e melekve, Dits s Gjykimit e t tjera.

E pesta-T qenit e Pejgamberve shembuj t mir, duke pasur parasysh se Allahu i plotsoi ata me moral t lart, dhe i ruajti ata prej dyshimeve dhe epsheve. Thot i Lartsuari:

... [ :90].Ata (t Drguarit e prmedur) ishin q Allahu i vuri n rrug t drejt, andaj ti merri shembull n udhzim (El Enam 90).

... [ :6].Me t vrtt q tek ata pati shembull t shklqyer pr ju pr t ndjekur (El Mumtehine 6).

E gjashta-Prmirsimi i shpirtrave, pastrimi dhe shklqimi i tyre, dhe trheqja e vrejtjes ndaj tyre, nga do gj q i ndyt. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :2].Ai sht q t pashkolluarve u drgoi Pejgamberin nga mesi i tyre q tju lexoj ajetet e Tij, ti pastroj ata, tua msoj librin dhe urtsin (El Xhuma 2).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Me t vrtet jam drguar q ti prsosi vlerat e moralit (Transmetojn Ahmedi dhe Hakimi).

4.Detyrat e t Drguarve alejhimus selamPejgambert kan detyra t famshme, po i prmendi disa prej tyre:

A.Paraqitja e legjislaturs (sheriatit) dhe thirrja e njerzve n adhurimin e Allahut t Vetm dhe largimin nga adhurimi i dikujt tjetr pos Tij. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :39].Ata, t cilt i kumtojn shpalljet e Allahut, i friksohen vetm Allahut e askujt tjetr pos Tij, e Allahu mjafton t jet llogarits (El Ahzab 39).

B.Sqarimi i fes. Thot Allahu i Lartsuar qoft:

[ :44].Ty ta zbritm Kuranin q tu shpjegosh njerzve at q u sht shpallur atyre, me shpres se do ta studiojn (En Nahl 44).

C.Udhzimi i popullit drejt t mirs dhe largimi i tyre nga e keqja, prgzimi i tyre me shprblim dhe krcnimi i tyre me dnim. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :165].T drguar q ishin lajmgzues e krcnues (En Nisa 165).

.Prmirsimi i njerzve me shembull t mir e mostr t prsosur si n fjal ashtu edhe n pun.

D.Paraqitja e ligjeve t Allahut ndr njerz dhe zbatimi i tyre.

DH.Dshmimi i t Drguarve ndaj popujve t vet n Ditn e Kijametit se ju kan prcjellur qart (misionin e tyre). Thot Allahu xhel-le shanuhu:

[ :41].Dhe si do t jet gjendja e atyre (q nuk besuan), kur Ne do t sjellim dshmitar pr do popull, e ty do t sjellim dshmitar mbi ata (q nuk besuan)? (En Nisa 41).

5.Islami sht feja e t gjith t Drguarve

Islami sht feja e t gjith t Drguarve nebij dhe resul. Thot Allahu xhel-le shanuhu: ... [ :19].Feja e pranueshme tek Allahu sht islami (Ali Imran 19).

Q t gjith thrrasin n adhurimin e Allahut t Vetm dhe largimin nga adhurimi i tjetrkujt pos Tij. Edhe nse dalluan ligjet e normat e tyre, ata jan t bashkuar n nj esenc e ajo sht Njsimi (i Allahut-tevhidi). Thot Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Pejgambert jan vllezr (Buhariu).

6.T Drguarit jan njerz q nuk e din t fshehtn (gajbin)

Dituria mbi t fshehtn sht prej cilsive Hyjnore e nuk sht prej cilsive t t Drguarve, sepse ata jan njerz si njerzit e tjer. Ata han e pin, martohen, flejn, smuren dhe lodhen. Thot i Lartsuari:

... [ :20].Ne para teje drguam Pejgamber t tjer, por edhe ata ishin t drguar q kan ngrn ushqim, q kan ecur e shetitur npr tregje (El Furkan 20).

[ :38].Ne drguam edhe para teje t drguar dhe atyre u mundsuam t ken gra e fmij (Er Rad 38).

Gjithashtu ata (t Drguarit) prjetojn at q e prjetojn njerzit tjer, si brengosja, gzimi, prpjekja dhe aktiviteti. Vese ata i zgjedhi Allahu q ta prcjellin fen e Tij, nuk e din t fshehtn, prve asaj q ju ka treguar Allahu. Thot Zoti, qoft i Lartsuar:

[ 26 27].(Ai i Vetm sht) i Gjithdituri i Gajbit (i t panjohurs, fshehtsive) dhe askujt nuk ia shpall fshehtsin e Tij. Prve ndonj t Drguari t cilin Ai e ka zgjedhur dhe pastaj Ai bn nj grup (meleksh) roje t ecin para tij dhe pas tij (El Xhinn 26-27).

7.Pagabueshmria e Pejgamberve

Allahu subhanehu ve teala i zgjodhi pr drgesn e Tij dhe prcjelljen e saj krijesat me t vlefshme, m t prsosurat n moral e fizionomi. Kshtu i ruajti ata nga mkatet e mdha, e i largoi nga do e met, n mnyr q ta drgojn shpalljen e Allahut te popujt e tyre, duke qen t pagabuar n at q e lajmrojn nga Allahu, i Madhruar qoft, gjat prcjelljes s drgess s Tij. E n kt (pagabueshmrin e tyre) ka koncenzus t Ummetit. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :67].O ti i drguar! Komunikoje at q tu zbrit prej Zotit tnd, e nse nuk bn (kumtimin n trsi), ather nuk e ke kryer prcjell drgesn e Tij. Allahu t garanton mbrojtjen prej njerzve (El Maide 67).

... [ :39].Ata, t cilt i kumtojn shpalljet e Allahut, i friksohen vetm Allahut e askujt tjetr pos Tij (El Ahzab 39).

[ :28].Pr ta ditur (pr tu dukur) se ata kan kumtuar shpalljet e Zotit t tyre, dhe se Ai ka prfshi at te ata, dhe Ai e di sasin e do gjje q ekziston (El Xhinn 28).

E nse iu shpton ndonj mkat i vogl, q nuk ka lidhje me shpalljen, ai (i Drguari) iu sqaron atyre (popullit), dhe menjher pendohen tek Allahu e kthehen tek Ai, e (ai mkat bhet) sikur t mos ishte fare. Arrijn me kt nj grad m t lart nga ajo q e kishin m hert, e kjo pr shkak se Allahu i veoi Pejgambert e Tij, paqja dhe shptimi qofshin pr ta, me moral t prsosur, cilsi t mira dhe i rrnjosi nga do gj q e konteston vlern dhe pozitn e tyre.

8.Numri i t Drguarve (nebij dhe resul) dhe m t veuarit prej tyre

sht vrtetuar se numri i t Drguarve Resul, paqja dhe shptimi i Allahut qofshin pr ta, sht mbi treqind e dhjet. Kjo gjindet n fjaln e t Drguarit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur sht pyetur mbi numrin e Resulve: Treqind e pesmbdhjet (El Hakimi). E t Drguarit Nebij jan m shum. Ka prej tyre (Pejgamberve) q Allahu na ka treguar pr ta n Librin e Tij, e ka edhe q nuk na ka treguar pr ta. Allahu i ka prmendur me emra n Librin e Tij 25 t drguar, nebij dhe resul. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :163].Dhe (drguam) t drguar m par q t rrfyem pr ta, dhe t drguar t tjer pr t cilt nuk t rrfyem (En Nisa 163). [ :83-87].Kto jan argumentet tona q ia dham Ibrahimit kundr popullit t tij. Ne ngrisim n shkall t lart at q duam. Zoti yt do send e v n vendin e vet, asgj nuk mund ti fshehet. Ne atij (Ibrahimit) i falm Is-hakun dhe Jakubin dhe secilin prej tyre e udhzuam. M par edhe Nuhun e patm udhzuar. E nga pasardhsit e tij (t Ibrahimit) udhzuam Davudin, Sulejmanin, Ejjubin, Jusufin, Musain dhe Harunin. Kshtu i shprblejm bamirsat. (shprblyem) Edhe Zekerijan, Jahjan, Isain, Ilijasin t gjith prej t mirve t prsosur. (shprbylem) Edhe Ismailin, Eljesan, Junusin dhe Lutin. T gjith kta i veuam mbi njerzit tjer. Edhe disa nga prindrit, nga pasardhsit dhe nga vllezrit e tyre i zgjodhm (pr Pejgamber) dhe i udhzuam n rrug t vrtet (El Enam 83-87).

Allahu i veoi disa nebij nga t tjert. Thot i Lartsuari:

... ... [ :55].Ne kemi dalluar disa Pejgamber (nebij) nga t tjert (El Isra 55).

Gjithashtu Allahu i veoi edhe disa resul nga t tjert. Thot i Lartsuari:

... [ :253].Kta (pr t cilt t rrfyem) jan resul, disa prej tyre i dalluam nga t tjert (El Bekare 253).

E m t mirt prej tyre jan Ulul Azmi (T Drguarit e vendosur), q jan prej t Drguarve resul. Ata jan Nuhi, Ibrahimi, Musa, Isa dhe i Drguari jon Muhammedi alejhimus selam. Thot i Madhruari:

... [ :35].Ti (Muhammed) duro, ashtu sikurse duruan t Drguarit e vendosur (El Ahkaf 35).

[ :7].(Prkujto) Kur Ne e morm (me betim) prej Pejgamberve premtimin e tyre; edhe prej teje, prej Nuhut, Ibrahimit, Musait, Isait birit t Merjemes, pra morm prej tyre bes t fort (El Ahzab 7).

Muhammedi alejhis selam sht me i miri prej t Drguarve (resul) dhe Vula e Pejgamberve (nebijve), Udhheqsi i t devotshmve, Zotriu i bijve t Ademit, Prijsi i Pejgamberve kur t bashkohen dhe Folsi i tyre (hatibi), Pronar i Grads s Nderit q e lakmojn njerzit e par dhe t fundit, pronar i Flamurit t falenderimit dhe Haudit t pashtershm, Ndrmjetsues i krijesave. E drgoi Allahu me sheriatin m t mir, e bri popullin e tij, popullin me t mir q doli prej njerzve, i prmbledhi tek ai dhe te populli i tij vlerat dhe mirsit, q i dalloi me popujt para tyre, ata jan populli i fundit i krijuar dhe populli i par q ringjallet.

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Jam veuar prej t Drguarve tjer me gjasht gjra (Muslimi). Gjithashtu ka thn, paqja dhe shptimi qofshin pr t: Un jam zotriu i bijve t Ademit n Ditn e Kijametit, e n dorn time do t jet flamuri i falenderimit, pa mburrje. E nuk do t ket ndonj t drguar at dit si Ademit e t tjert, vese do t jet nn flamurin tim, Ditn e Kijametit (Transmetojn Ahmedi dhe Tirmidhiu).

E pas t Drguarit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem me vler sht Ibrahimi alejhis selam i dashuri i Mshiruesit, e kta dy t dashur jan m t dalluarit prej Pejgamberve t Vendosur, e mandej vijn ata tre tjert pas tyre.

9.Shenjat (mrekullit- muxhizet) e t Drguarve alejhimus selam

Allahu i prforcoi t Drguarit e Tij, paqja e shptimi qofshin pr ta, me shenja t mdha e mrekulli t uditshme, q tju shrbejn si argument apo nevoj. Prej tyre sht Kurani Fisnik, ndarja e hns, shndrrimi i shkopit n gjarpr, krijimi i zogjve nga dheu e t tjera. Mrekullit jo t zakonshme jan argument i vrtetshmris s Pejgamberis, e kerametet jan argument pr besimin e personit (prezent) n vrtetshmrin e Pejgamberis. Thot Allahu i Madhruar:

... [ :25].Ne i drguam t Drguarit Ton me dokumente t qarta (El Hadid 25). Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Nuk ka ndonj t drguar vese ti sht dhn ndonj shenj q n baz t saj ti besojn njerzit, e me t vrtet ajo q m sht dhn mua (si shenj e mrekulli), sht shpallja q m zbriti (Kurani), e shpresoj q t jem m i pasuari n Ditn e Kijametit (Buhariu e Muslimi).

10.Besimi n Pejgamberin e t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem

Besimi n Pejgamberin e tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem sht themel i madh prej themeleve t imanit, e nuk realizohet imani pa t, thot Allahu i Lartsuar:

[ :13].E kush nuk i besoi Allahut dhe t Drguarit t Tij, Ne pra, pr jobesimtart kemi prgatitur zjarr shum t fort (El Feth 13).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Jam urdhruar q ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se nuk meriton kush adhurim pos Allahut dhe se un jam i Drguari i Allahut (Muslimi).

Nuk plotsohet besimi n t sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pa disa shtje e prej tyre:

E para-Njohja e t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ai sht Muhammedi djali i Abdullahut, birit t Abdulmutalibit, birit t Hashimit, e Hashimi ishte prej fisit Kurejsh, e Kurejshitt jan arab, e arabt jan prej pasardhsve t Ismailit birit t Ibrahim Halilit paqja e shptimi i Zotit qofshin pr t dhe pr t Drguarin ton. Ka jetuar 63 vite, 40 para Pejgamberis dhe 23 vite si Pejgamber nebij dhe resul.

E dyta-Vrtetimi i tij n at q na lajmroi, respektimi i tij n at q na urdhroi, largimi nga ajo q na ndaloi dhe adhurimi i Allahut me at q ai e ligjsoi.

E treta-Bindja se ai sht i drguar i Allahut te xhindt dhe njerzit e secili prej tyre duhet ta pasoj. Thot i Lartsuari:

... [ :158].Thuaj (Muhammed): O ju njerz! Un jam i Drguari i Allahut te t gjith ju (El Araf 158).

E katrta-Besimi n shpalljen e tij dhe se ai sht m i miri Pejgamber dhe vula e tyre. Thot i Lartsuari:

... ... [ :40].ai ishte i Drguari i Allahut dhe vul e t gjith Pejgamberve (El Ahzab 40).

(Besimi se) Ai sht i dashuri i Mshiruesit, zotriu i bijve t Ademit, pronar i ndrmjetsimit t madh, i veuar me gradn e nderit q sht grada m e lart n Xhennet, pronar i Haudit t pashtershm, dhe se populli i tij sht populli m i mir. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :110].Je jeni populli m i dobishm, i ardhur pr t mirn e njerzve (Ali Imran 110). Populli i tij sht edhe m i madhi prej banorve t Xhennetit dhe shpallja e tij sht anuluese e shpalljeve t mparshme.

E pesta-Allahu e prforcoi me mrekullin m t madhe dhe shenjn m t qart, e ajo sht Kurani i Madhrueshm, Fjala e Allahut e ruajtur nga ndryshimet. Thot i Lartsuari:

[ :88].Thuaj: Edhe sikur t bashkoheshin njerzit dhe xhindt pr t sjell nj Kuran t till, ata nuk do t mund t bnin si ky sado q do ta ndihmonin njri - tjetrin (El Isra 88).

[ :9].Ne me madhrin Ton e shpallm Kuranin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojts t tij (El Hixhr 9).]

E gjashta-Besimi se i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e ka prcjellur drgesn (e Allahut), e ka kryer emanetin, e ka kshilluar popullin, nuk ka ln t mir q nuk e drejtoi dhe nxiti popullin n t, e as t keqe q nuk e ndaloi e trheqi vrejtjen popullit prej saj. Thot i Madhruari:

[ :128].Juve ju erdhi i drguar nga lloji juaj, atij i vie rnd pr vuajtjet tuaja, sepse sht lakmues i rrugs s drejt pr ju, sht i ndijshm dhe i mshirshm pr besimtart (Et Teube 128).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: do i drguar q Allahu e drgoi para meje e pati pr obligim q ta drejtoj popullin e vet kah e mira dhe tju trheq vrejtjen nga e keqja (Muslimi).

E shtata-Dashuria ndaj tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhnia prparsi e dashuris s tij, ndaj vetes dhe krijesave tjera, madhshtimi i tij, admirimi i tij, ngritja e tij, respekti dhe pasimi i tij, sepse kto jan detyrat q na obligoi Allahu n Librin e Tij pr t Drguarin e Tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Dashuria ndaj tij sht dashuri ndaj Allahut, e respekti i tij sht respektim i Allahut. Thot Allahu subhanehu ve teala:

[ :31].Thuaj: Nse e doni Allahun, ather ejani pas meje q Allahu t ju doj, tju fal mkatet tuaja, se Allahu sht q fal shum, mshiron shum (Ali Imran 31).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Nuk beson askush prej jush derisa t jem un m i dashur tek ai se fmiu e prindi i tij dhe njerzit n prgjithsi (Buhariu dhe Muslimi).

E teta-Salavati dhe selami pr t sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe t shpeshtuarit e tyre, sepse sht koprrac ai i cili prmendet i Drguari para tij e nuk i drgon salavate. Thot Allahu xhel-le shanuhu:

[ :56].sht e vrtet se Allahu dhe engjjt e Tij drgojn salavat pr Pejgamberin. O ju q keni besuar, drgoni pra salavat dhe prshndeteni me selam (El Ahzab 56).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Kush m drgon mua nj salavat, Allahu i drgon atij dhjet salavate (Muslimi).

sht i vrtetuar edhe salavati n raste t ndryshme, e prej tyre n uljen e namazit (teshehud), n duan e Kunutit dhe namazin e xhenazes, n hutben e xhumas, pas ezanit, gjat hyrjes n xhami dhe gjat daljes, n dua (lutje), kur t prmendet emri i tij, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e n raste tjera t ndryshme.

E nnta-I Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe t Drguarit tjer paqja dhe shptimi qofshin pr ta, jan t gjall te Zoti i tyre, me nj jet t Berzahut m t prsosur e m t lart se jeta e dshmorve. Por, kjo jet nuk sht sikur jeta e tyre n Tok, sht jet q nuk dihet forma e saj dhe q nuk e largon nga ata emrin e vdekjes. Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Me t vrtet Allahu ia ka ndaluar toks, ngrnjen e trupave t Pejgamberve (Ebu Davudi dhe Nesaiu). Gjithashtu thot: Sa her q ndonj mysliman t m drgoj selam, Allahu ma kthen shpirtin q tia kthej selamin atij (Ebu Davudi).

E dhjeta-Prej respektit ndaj t Drguarit sht mosngritja e zrave para tij gjat jets s tij dhe gjat selamit pr t te varri i tij.

Thot Allahu subhanehu ve teala:

[ :2].O ju q keni besuar, mos ngritni zrin tuaj mbi zrin e Pejgamberit dhe mos iu ngrmoni atij si i ngrmoheni njri-tjetrit, e t zhduken veprat tuaja pa e hetuar (El Huxhurat 2).

E shenjtria e tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pas vdekjes sht njsoj si shenjtria e tij n ditt e jets s tij e duhet ta nderojm ashtu si e nderoi gjenerata e par, Allahu qoft i knaqur me ta, e ata ishin njerzit q m s shumti u pajtuan me t, njerzit m t largt nga kundrshtimi i tij dhe futja e risive q nuk jan n fen e Zotit.

E njmbdhjeta-Dashuria ndaj shokve, familjes dhe grave t tij. Dashuria ndaj t gjithve dhe largimi nga ndasimi, sharja, shpifja ndaj tyre n ndonj gj, sepse Allahu ka qen i knaqur me ta dhe i zgjedhi ata q tia shoqrojn t Drguarin e tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe e obligoi pr kt popull dashurin ndaj tyre.

Thot i Lartsuari:

... [ :100].Allahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (emigruesve) dhe prej ensarve (vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan ata me pun t mira, e edhe ata jan t knaqur ndaj Tij (Et Teube 100).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Mos i shani shokt e mi, sepse edhe sikur dikush prej juve t jep (sadaka) me vler sa kodra e Uhudit nuk do t arrinte as gjysmn e vlers s tyre (Buhariu).

Plqehet nga ata q erdhn pas tyre q t krkojn falje pr ta dhe ta lusin Allahun q t mos le n zemra asnj urrejtje ndaj tyre. Thot Allahu i Madhruar:

[ :10].Edhe ata q kan ardhur pas tyre e thon: Zoti yn, falna ne dhe vllezrit tan q para nesh u pajisn me besim dhe mos lejo n zemrat tona far urrejtjeje ndaj atyre q besuan. Zoti yn Ti je i but, mshirues (El Hashr 10).

E dymbdhjeta-Largimi prej ekstremizmit n t sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se ekstremiteti sht prej keqbrjeve m t mdha ndaj tij. Ia trheqi vrejtjen sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem popullit t tij prej ekstremizmit dhe teprimit n lavdrimin e tij, dhe prej ngritjes s tij n nj shkall m tepr sesa e ka ngritur Allahu, q sht shkall e veant pr Zotin azze ve xhel-le.

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Me t vrtet un jam rob, pra thuani rob i Allahut dhe i drguar i Tij, e nuk dua q t m ngritni me shum se shkalla ime. Gjithashtu tha: Mos m madhroni ashtu si e madhruan kristiant djalin e Merjemes (Buhariu). Nuk lejohen pra, ti lutemi atij, ti krkojm ndihm, t bjm tavaf rreth varrit t tij, t bjm nezr n emr t tij, t prejm kurban pr hir t tij, se t gjitha kto jan shirk, e Allahu na ka ndaluar t i bjm adhurime dikujt tjetr pos Tij.

N ann tjetr, mosrespekti i Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ndjenja e nnmimit pr t, paksimi dhe ulja e vlers s tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, apo tallja me t sht dezertim (dalje) nga Islami dhe mohim i Allahut dhul xhelal. Thot Allahu xhel-le shanuhu:

... ... [ : 65 66].E nse i pyet ti ata (prse tallen), do t thon: Ne vetm jemi mahnitur e dfruar. Thuaj: A me Allahun, librin dhe t Drguarin e Tij talleni? Mos krkoni fare ndjes, ju mohuat pas besimit tuaj (Et Teube 65-66).

Dashuria e sinqert ndaj t Drguarit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem sht ajo q t shtyn drejt shembllimit me udhzimin e tij, pasimit t sunnetit t tij dha largimit prej do gjje q e kundrshton rrugn e tij alejhis salatu ves selam. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :31].Thuaj: Nse e doni Allahun, ather ejani pas meje q Allahu t ju doj, tju fal mkatet tuaja, se Allahu sht q fal shum, mshiron shum (Ali Imran 31).

Obligohemi q t mos jemi t skajshm n madhrimin e Pajgemberit (as tepr shum, e as m pak), sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk bn ti mvishen atij cilsit hyjnore, e as nuk bn t zvoglohet e drejta e tij n respektim, e as n dashuri, q paraqitet n pasimin e sheriatit t tij, ecjen n udhzimin e tij dhe shembllimin me t alejhis salatu ves selam.

E trembdhjeta-Besimi n Pejgamberin sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem realizohet duke vrtetuar dhe duke punuar me at q ka ardhur ai, e ky sht kuptimi i dorzimit ndaj tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Respektimi i tij sht respekt i Allahut xhel-le shanuhu, e kundrshtimi i tij sht kundrshrim i Allahut.

Me realizimin e vrtetimit dhe pasimit t tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, realizohet edhe besimi n t alejhis salatu ves selam.

Kushti i pest:Besimi n Ditn e Fundit

1.Besimi n Ditn e Fundit

Besimi n Ditn e Fundit sht bindja pr prfundimin e jets s ksaj bote dhe hyrjes pas saj n botn tjetr, q fillon me vdekjen dhe jetn e Berzahut (jeta n varreza) dhe kalon me Kijametin, pastaj ringjalljen, shprblimin apo dnimin, deri te hyrja e njerzve n Xhennet apo n Xhehennem.

Besimi n Ditn e Fundit sht nj nga kushtet e Imanit, kusht q Imani plotsohet me t, e kush e mohon ka br kufr. Thot Allahu i Lartsuar:

... ... [ :177].por mirsi e vrtet sht ajo e atij q i beson Allahut, dits s fundit (El Bekare 177).

Ka thn i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n hadithin e Xhibrilit: Ai tha: "M trego, 'sht imani? (Pejgamberi) Tha: "T besosh Allahun, engjjt e Tij, librat e Tij t Drguarit e Tij, Ditn e fundit dhe t besosh n t caktuarit e Tij t t mirs dhe t keqes" (Muslimi).

Gjithashtu obligohemi t besojm edhe n paralajmrueset e Dits s Fundit pr t cilat na ka lajmruar i Drguari i Allahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, q njihen si shenjat e Kijametit.

Dijetart i kan ndar kto shenja n dy grupe:

A.Shenjat e vogla q jan paralajmruese t afrimit t Kijametit, e ato jan shum dhe shum prej tyre kan ndodhur e mund t themi se shumica e tyre kan ndodhur.

Prej ktyre shenjave jan: Drgimi i Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, humbja e emanetit (besnikris), zbukurimi i xhamive dhe krenimi me to, marrja e obanve me ndrtimtari, luftimi i ifutve dhe vrasja e tyre, ngushtimi i kohs, papunsia, paraqitja e sprovave t shumta, shpeshtimi i vrasjeve, shtimi i prostitucionit dhe mkateve. Thot Allahu i Lartsuar:

[ :1].Momenti (i katastrofs s prgjigjthshme) sht afruar, e hna sht ar (n dysh) (El Kamer 1).

B.Shenjat e mdha jan ato q ndodhin afr Dits s Kijametit dhe shfaqja e ktyre shenjave sht vrejtje (pr njerzit). Ato jan dhjet shenja dhe asnj prej tyre nuk sht paraqitur.

Prej ktyre shenjave jan: Ardhja e Mehdiut; shfaqja e Dexhallit; zbritja e Isait nga qielli si gjykats i drejt, q e then kryqin, e mbyt derrin dhe Dexhallin, e vendos xhizjen dhe sundon me sheriatin e Islamit, paraqiten Jexhuxhi dhe Mexhuxhi e bn dua kundr tyre (Isa alejhis selam) dhe vdesin; tri shembjet e toks, nj shembje n lindje, nj n perndim dhe nj n gadishullin arabik; tymi i dendur q shprthen nga qielli, q humb vetdijen e njerzve dhe i prfshin t gjith; ngritja e Kuranit nga toka n qiell; lindja e diellit nga perndimi; dalja e kafshs; dalja e zjarrit t madh nga Adeni q i dbon njerzit n drejtim t Shamit, e njherit kjo sht shenja e fundit prej shenjave t mdha.

Transmeton Muslimi nga Hudhejfe ibn Usejd el Giffari radijall-llahu anhu q thot: Erdhi i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e ne ishim duke biseduar. Na pyeti: ka po bisedoni? Than: Po bisedojm pr Kijametin. Tha (i Drguari): Nuk ndodh ai derisa t shfaqen para tij dhjet shenja. E i prmendi: Tymin, Dexhallin, kafshn, lindjen e diellit nga perndimi, zbritjen e Isait birit t Merjemes, Jexhuxhin, tri shembjet, nj n lindje, nj n perndim dhe nj n gadishullin arabik, dhe e fundit prej tyre sht zjarri q del n Jemen dhe i dbon njerzit (Muslimi).

Gjithashtu thot i Drguari i Allahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Del n fundin e popullit tim Mehdiu, e Allahu i dhuron shiun, toka jep frytet e veta, shtohet pasuria, , shumohet populli, e kshtu jetojn shtat apo tet, domethn vite (Hakimi n Mustedrek).

sht cekur se kto shenja jan t njpasnjshme, kur t paraqitet njra prej tyre pasohet prej tjetrs e kshtu me rradh derisa t bhet Kijameti me lejen e Allahut t Lartsuar.

Me fjaln Kijamet sht pr qllim: Dita kur dalin njerzit prej varreve t tyre me urdhrin e Zotit t tyre q t japin llogari, shprblehen t mirt e ndshkohen t kqinjt. Thot Allahu i Madhruar:

[ :43].Ditn kur duke u ngutur dalin prej varreve, sikur nguteshin te idhujt (El Mearixh 43).

Kjo dit sht prmendur me emra t ndryshm n Kuranin Fisnik. Prej atyre emrave jan: Dita e Ngritjes (Jeumul Kijameh), asti Godits (El Kariah), Dita e Llogaris (Jeumul Hisab), Dita e Gjykimit (Jeumud din), Katastrofa (Et tammeh), Ndodhia e Madhe (El Vakia), E Vrteta e Pashmangshme (El Hakkah), Fryerja e Dyt e Surit (Es Sahhah), Trishtimi (El Gashije) si dhe emra tjer.

Dita e Ngritjes- thot Allahu xhel-le shanuhu:

[ :1].Betohem n ditn e kijametit (ngritjes) (El Kijameh 1).

asti Godits- thot Allahu i Lartsuar:

[ :1 2].asti godits, e sht asti godits (El Kariah 1-2).

Dita e llogaris- thot Allahu i Lartsuar:

... [ :26].Ata q largohen prej rrugs s Allahut i pret dnim i rnd pr shkak se e harruan ditn e llogaris (Sad 26).

Dita e Gjykimit- thot i Lartsuari:

[ :14 15].Dhe se mkatart jan n Xhehennem. Aty futen ata ditn e gjykimit (El Infitar 14-15).

Katastrofa-thot Allahu subhanehu ve teala:

[ :34].Por, kur t vij katastrofa m e madhe (En Naziat 34).

Ndodhia e Madhe- thot Allahu i Madhruar:

[ :1].Kur t bjer Ndodhia e Madhe (El Vakia 1).

E Vrteta e Pashmangshme- thot Allahu xhel-le shanuhu:

[ :1 2].E Vrteta e Pashmangshme, sht e Vrteta e Pashmangshme (El Hakkah 1-2).

Fryerja e dyt e Surit- thot Allahu i Madhruar:

[ :33].Pastaj, kur t vij Fryerja e Dyt e Surit (Abese 33).

Trishtimi- thot i Lartsuari:

[ :1].A t ka arritur ngjarja e mbulimit (trishtimit) (El Gashijeh 1).

2.Mnyra e besimit n Ditn e Fundit

Besimi n Ditn e Fundit ka aspektin e prgjithshm dhe t detalizuar.

Aspekti i prgjithshm sht t besosh se ekziston nj dit n t ciln Allahu i mbledh gjeneratat e hershme dhe t vonshme dhe i shprblen sipas punve t tyre, nj grup hyn n Xhennet e nj grup n zjarr. Thot i Lartsuari:

[ :49 50].Thuaj: Edhe t part edhe t fundit! Kemi pr tu tubuar n nj dit t caktuar! (El Vakia 49-50).

Aspekti i detalizuar sht besimi n detalet e gjrave q ndodhin pas vdekjes, dhe i prmbledh disa shtje:

E para- Sprova e varrit. Kjo sprov sht marrja n pyetje e njeriut pas varrimit t tij, rreth Zotit t tij, fes s tij dhe t Drguarit t tij Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Allahu xhel-le shanuhu i prforcon besimtart me Fjaln e Fort (Shehadetin), ashtu si sht cekur n hadith, kur t pyetet prgjigjet: Zoti im sht Allahu, Feja ime sht Islami, Pejgamberi im sht Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem (Buhariu dhe Muslimi).

Obligohet besimi n at q e argumentojn hadithet, se do t pyeten (njerzit) nga dy melek, mnyrn e marrjes n pyetje, far prgjigjie ka besimtari e far hipokriti (munafiku).

E dyta- Dnimi dhe shprblimi n varr. Obligohet besimi n dnimin e varrit dhe shprblimin n t; se varri ose sht grop prej gropave t Xhehennemit, ose sht kopsht prej kopshteve t Xhennetit; se varri sht i pari vendbanim i bots tjetr, e ai q shpton n t ajo q vjen pas sht m e leht pr t, e kush nuk shpton ajo q vjen pas sht edhe m e rnd pr t, pra kush vdes pr at sht br Kijameti i tij.

Shprblimi dhe ndshkimi sht si pr shpirtin ashtu edhe pr trupin n varr, e ndonjher veohet shpirti (prej trupit), dnimi i tij (varrit) do t jet pr zullumqart e shprblimi pr besimtart e sinqert.

I vdekuri ndshkohet apo shprblehet n Berzah (jeta pas vdekjes), i varrosur qoft apo jo. Nse (pas vdekjes) sht djegur, apo fundosur, apo e kan ngrn egrsirat ose zogjt, gjithsesi do ta kaploj ky shprblim apo ndshkim.


[ :46].Ata i nnshtrohen zjarrit mngjes e mbrmje, e n ditn e kijametit (u thuhet engjjve): Ithtart e faraonit futni n dnimin m t rnd! (Gafir 46).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Edhe sikur t mos varroseshit, do ta lusja Allahun q tju shptoj prej dnimit t varrit (Muslimi).

E treta- Fryerja e Surit. Suri sht bri n t cilin fryn Israfili alejhis selam. Kur t fryj hern e par, vdesin t gjitha krijesat prve atyre q dshiron Allahu, mandej fryn pr hern e dyt, e ringjallen t gjitha krijesat (e krijuara) prej kohs kur Allahu e ka krijoi botn e deri n Ditn e Kijametit. Thot i Madhruari:

[ :68].Dhe i fryhet Surit dhe bie i vdekur ka ka n qiej dhe n tok, prve atyre q do Allahu (t mos vdesin), pastaj i fryhet atij hern tjetr, kur qe, t gjith ata t ngritur e presin (Ez Zumer 68).

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Mandej i fryhet Surit,mandej nuk mbetet askush q nuk bie i vdekur, mandej lshon Allahu nj shi t leht prej t cilit mbijn trupat e njerzve, mandej prap i fryhet Surit, kur ja ata t ngritur e duke pritur (Muslimi).

E katrta- Ringjallja. Allahu xhel-le shanuhu i ngjall t vdekurit pas fryerjes s dyt t Surit, e ngriten njerzit para Zotit t botve. Kur t jap Allahu leje pr fryerjen e Surit dhe kthimin e shpirtrave n trupat e tyre, ather njerzit ngriten nga varret dhe ecin me vrap te vendqndrimi i caktuar, t zbathur, t zhveshur, t pa br synet e pa asgj me vete. Pritja sht e gjat e dielli i prcllon ata me nxehtsi t madhe, e i kaplojn djerst prej vshtirsis s qndrimit aty. Ka prej njerzve q kaplohen nga djerst deri te nyjet e kmbs, disa deri n gjunj, disa deri n shok, disa deri n gjoks, disa deri n krah e disa kaplohen trsisht, e kjo varet prej punve t tyre.

Ringjallja sht e vrtet e qndrueshme e argumentuar me fe, shqisa dhe logjik.

Argumentet n fe: T shumta jan citatet n Librin e Allahut si dhe tekstet e vrteta prej Sunnetit t Pejgamberit t Zotit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, q argumentojn dhe vrtetojn (ringjalljen). Thot Allahu xhel-le shanuhu:

... ... [ :7].Thuaj: Po, pasha Zotin tim, pa tjetr do t ringjalleni (Et Tegabun 7).

... [ :104].Ashtu sikur e kemi filluar krijimin (tuaj), e rikthejm (El Enbija 104).

Thot Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Mandej i fryhet Surit , mandej nuk mbetet askush q nuk bie i vdekur, mandej lshon Allahu nj shi t leht prej t cilit mbijn trupat e njerzve, mandej prap i fryhet Surit, kur ja ata t ngritur e duke pritur (Muslimi).


... [ :78 79].tha: Kush i ngjall eshtrat duke qen ata t kalbur? Thuaj: I ngjall Ai q i krijoi pr her t par, e Ai sht shum i dijshm pr do krijim (Ja Sin 78-79).

Argumentet shqisore: Allahu e paraqiti ringjalljen para robve t Tij n kt bot. N (Kuran) kapitullin El Bekare prmenden pes raste: Ringjallja e popullit t Musait pas vdekjes s tyre, ringjallja e t vrarit prej Beni Israilve, ringjallja e popullit q doln nga shtpit e veta pr ti ikur vdekjes, ringjallja e atij q kaloi pran fshatit dhe ringjallja e zogjve t Ibrahimit alejhis selam.

Argumentet logjike: Argumentimi me to bhet nga dy kndvshtrime.

A.Allahu i Lartsuar sht Krijuesi i qiejve dhe toks dhe gjith ka ka n to, i krijoi n fillim, e Ai q ka mundsi ti krijoj n fillim nuk ka pengesa ti rikthej prsri.

B.Toka mund t jet (vende vende) e vdekur, pa kurrfar jetese n t, e Allahu lshon n t shi, gjelbrohet e ngjallet prej ifteve t ndryshme (t krijesave), e Ai q ka mundsi q ta ringjall at (tokn) pas vdekjes s saj, Ai ka mundsi ti ringjall edhe t vdekurit.

E pesta- Ngritja, grumbullimi, llogaria dhe shprblimi. Besojm n grumbullimin e njerzve dhe marrjen e tyre n pyetje, zbatimin e drejtsis ndaj tyre dhe shprblimin e krijesave sipas punve t tyre. Thot Allahu i Lartsuar:

... [ :47].dhe Ne i tubojm ata e nuk na mbetet asnj prej tyre pa e tubuar (El Kehf 47).

[ :19-21].Kujt ti jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do t thot: O ju, qe, lexonie librin tim! Un kam qen i bindur se do t jap llogarin time. Dhe ai ather sht n nj jet t knaqshme (El Hakkah 19-21).

[ :25 26].Ndrkaq, kujt i ipet libri i tij nga e majta, ai thot: O i mjeri un, t mos m jepej fare libri im. Dhe t mos dijsha fare se ka sht llogaria ime (El Hakkah 25-26).

Grumbullimi (El hashr) sht ngritja dhe tubimi i njerzve n vendqndrimin e caktuar pr t japur llogari, e dallimi i tij prej ringjalljes qndron n at se ringjallja sht kthimi i shpirtrave n trupa, e grumbullimi sht ngritja e ktyre t ringjallurve dhe tubimi i tyre n vendqndrim.

Llogaria e shprblimi: Allahu i prqendron robt e Tij para Veti dhe i njofton ata me veprat q i kan vepruar.

Llogaria e besimtarve t devotshm bhet me paraqitjen e veprave t tyre (mkateve), derisa ata ta kuptojn mirsin e Allahut ndaj tyre, q ua fshehi ato (vepra) n Dunja dhe ua fali n Ahiret; ngriten sipas besimit t tyre, i presin melekt q i prgzojn me Xhennet, i sigurojn ata prej trishtimit e tmerrit t ksaj dite shum t nxeht; e zbardhen fytyrat e tyre, q at dit jan t shndritura, t buzqeshura e t gzuara.

E prgnjeshtruesit e kundrshtuesit llogariten me nj llogaritje t vshtir e precize pr do t pun t vogl apo t madhe; trheqen zvar pr fytyre Ditn e Kijametit, si nnmim pr ta dhe shprblim pr at q e vepruan dhe pr at se kan prgnjeshtruar (fen islame).

T part q do t llogariten n Ditn e Kijametit jan ummeti i t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e me ta jan 70 mij vet q hyjn n Xhennet pa kurrfar llogarie e dnimi pr shkak t imanit t tyre t plot, e ata jan q i ka prshkruar Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem n hadith: Nuk krkojn rukje, e as nuk e prdorin Kejjin dhe lshimin e pllumbave pr fat, por mbshteten n Zotin e tyre, e prej tyre sht shoku i famshm i Pejgamberit, Ukashe ibn Muhsin.

Gjja e par pr t ciln merret n llogari njeriu prej t drejtave t Allahut sht Namazi, e gjja e par q gjykohet mes njerzve prej t drejtave t tyre sht gjaku.

E gjashta- Haudi (Burimi i Pejgamberit). Besojm n Haudin e Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ai sht burim i madh e fisnik, rrjedh prej pijes s Xhennetit, lumit t Keutherit, e n vendtubimin e Kijametit pijn aty besimtart prej ummetit t Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Prej cilsive t tij jan kto: sht m i bardh se qumshti, m i ftoht se akulli, m i mbl se mjalti, m i kndshm se misku; sht tepr i gjer dhe i gjat; do knd i tij sht larg sa ecja nj muaj; kush pin prej tij nj her nuk ka etje kurr pas ksaj.

Thot I Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Haudi im sht i madh sa t ecsh nj muaj, uji i tij sht m i bardh se qumshti, era e tij sht m e kndshme se misku, e shklqimi i tij sht sikur i yjeve n qiell, e ai q pin aty nuk ka kurr m etje (Buhariu).

E shtata- Shefati (Ndrmjetsimi). Kur t shtohen sprovat mbi njerzit, n vendqndrimin e madh dhe zgjat pritja e tyre, nxitojn q t ndrmjetsoj dikush pr ta te Zoti i tyre, pr ti shptuar ata prej mundimeve e tmerrit. T Drguarit e vendosur (Ulul Azmi), nuk munden t ndrmjetsojn, deri kur vie rradha e t Drguarit ton Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, q Allahu ja fali gabimet e shkuara dhe t ardhmet. Ai ngritet n nj shkall, ashtuq e lavdrojn t hershmit e t vonshmit (gjith njerzimi), e shfaqen pozita dhe grada e tij e lart. Bn sexhde nn Arsh, e Allahu e frymzon me falenderime dhe lavdata q ti drejtohet Atij, krkon leje prej Zotit t tij dhe Ai ia lejon q t ndrmjetsoj pr krijesat, q t filloj gjykimi, pas brengave e tmerrit t paprshkrueshm q i kaploi.

Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Dielli do t nxej n Ditn e Kijametit, derisa djerst t arrijn n gjysm t veshve, e duke qen n kt gjendje (njerzit) krkojn ndihm nga Ademi e mandej nga Ibrahimi, Musa, Isa, e mandej nga Muhammedi, e ndrmjetson q t filloj gjykimi i njerzve, (Buhariu).

Pr kt ndrmjetsim t madh Allahu xhel-le shanuhu e ka veuar Pejgamberin sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Ai gjithashtu do t bj edhe ndrmjetsime tjera alejhis salatu ves-selam:

1.Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr banort e Xhennetit q t ju lejohet hyrja n Xhennet. Thot i Drguari sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Do t shkoj t dera e Xhennetit e do t krkoj q ta hapin, do t thot roja: Kush je ti? E do t them: Muhammedi. Do t m thot: Jam i urdhruar q t mos ja hap dern askujt prpos teje (Muslimi).

2. Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr njerzit t cilve ju barazohen veprat e mira dhe t kqia, e ndrmjetson pr ta q t hyjn n Xhennet. Mirpo kjo sht vetm mendim i disa dijetarve sepse nuk argumentohet me ndonj hadith t vrtet t Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e as t tjetrkujt.

3. Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr ata (mysliman) q e kan merituar Xhehennemin, q t mos hyjn n t. Argumenti i ksaj sht hadithi i Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Ndrmjetsimi im (do t jet) pr ata q kan br mkate t mdha prej ummetit tim (Ebu Davud).

4. Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr ngritjen e gradve t banorve t Xhennetit. Argument sht fjala e Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: O Allahu im, fale Ebu Selemen dhe ngrite gradn e tij n mes t t udhzuarve (Muslimi).

5. Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr njerzit q hyjn n Xhennet pa dhn llogari e pa mundime. Argument pr kt sht hadithi i Ukashete ibn Muhsin q flet pr 70 mij personat q do t hyjn n Xhennet pa dhn llogari dhe pa mundime, e Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem u lut pr t (Ukashen) duke thn: O Allahu im, bre prej tyre (Buhariu dhe Muslimi).

6.Ndrmjetsimi i tij sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem pr ata q kan br mkate t mdha e kan hyr n Xhehennem, pr ti nxjerr ata prej tij. Argu

shtyllat e imanit.doc

Documents