shqyrtim i ngjarjeve tË 16- 18 shkurtit 2014 nË … · incidente kryesore në qendrën e...

SHQYRTIM I NGJARJEVE TË 16- 18 SHKURTIT 2014 NË QENDRËN RAJONALE TË SHQYRTIMIT NË MANUS

1

RAPORT PËR SEKRETARIN

DEPARTAMENTI I EMIGRACIONIT DHE MBROJTJES SË KUFIRIT

SHQYRTIM I NGJARJEVE TË 16 - 18 SHKURTIT 2014 NË QENDRËN

RAJONALE TË SHQYRTIMIT NË MANUS

ROBERT CORNALL AO

23 MAJ 2014

Përkthimi më poshtë i raportit në Anglisht “SHQYRTIMI I NGJARJEVE TË 16-18 SHKURTIT 2014 NË QENDRËN E SHQYRTIMIT TË ZONËS MANUS”, është përkthyer nga një përkthyes profesionist kompetent sipas njohurive më të mira të tij. Nëse lind ndonjë pyetje në lidhje me versionin e përkthyer të këtij raporti, i cili është dhënë me mirësjellje, ju lutem shikoni raportin në Anglisht i cili është dokumenti zyrtar nga Departamenti i Emigracionit dhe Mbrojtjes të Kufirit.


2


PËRMBAJTJA

Kushtet e Referencës 2 Përmbledhje Ekzekutive 3 Rekomandimet 12 Pjesa 1: Angazhimi 14

Pjesa 2: Rregullat ligjore dhe administrative në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit Manus 15 Pjesa 3: Qendra Rajonale e Shqyrtimit Manus 20 Pjesa 4: Metodologji 23 Pjesa 5: Rrethanat që çuan në ngjarjet e 16 – 18 Shkurtit 2014 26 Pjesa 6: E diel, 16 Shkurt 2014 41 Pjesa 7: E hënë - e martë, 17 - 18 Shkurt 2014 47 Pjesa 8: Vdekja e Reza Baratit dhe Lëndimet e Tjera të Rënda 62 Pjesa 9: Paraqitja e raportit nga G4S 69 Pjesa 10: Vlerësimi 81 Pjesa 11: Rekomandime 86 Pjesa 12: Konkluzioni 104 Pjesa 13: Falënderimet 106


3

SHQYRTIM I NGJARJEVE TË 16-18 SHKURTIT 2014 NË QENDRËN RAJONALE TË SHQYRTIMIT NË MANUS

Termat e Referencës së Shqyrtimit për ngjarjet e 16-18 shkurtit 2014 në

Qendrë Rajonale të Shqyrtimit në Manus Nga e diela me 16 shkurti deri të martën 18 shkurt 2014 ka pasur dy incidente të rëndësishme në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus (RPC) që përfshijnë dhunën, dëmtimin e pronës në qendër dhe vdekjen e njërit prej të transferuarve. Disa nga të transferuarit janë arrestuar nga Policia e PNG dhe një numër i individëve kanë pasur lëndime, disa prej tyre serioze, gjatë incidenteve që kërkuan trajtim mjekësor jasht qendres. Incidentet ishin kulmi i një periudhe të zgjatur të protestave të rregullta në Manus RPC.

Sekretari i Departamentit të Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit, Z. Martin Bowles PSM, ka iniciuar një shqyrtim për të hetuar dhe raportuar mbi çështjet kyçe që kanë të bëjnë me incidentet që çuan në ngjarjet që ndodhën, në veçanti:

për të përcaktuar saktësisht se cilat janë faktet për të siguruar se këto fakte janë në dispozicion për çdo autoritetet për çdo veprim që

do të zhvillohet si rezultat i hetimit të sigurojë që departamenti është i pajisur me rekomandime të qarta për çdo përmirësim

që mund të bëhen për të ndihmuar në menaxhimin e incidenteve të ardhshme.

Ky shqyrtim do të ndërmerren në bashkëpunim me Qeverinë e PNG-it. Kjo do të përfshijë, por nuk kufizohet në, duke vlerësuar:

shkelje të sigurisë qartësia e roleve dhe përgjegjësive në menaxhimin e sigurisë në qendër dhe në

menaxhimin e incidentit informacioni i inteligjencës në lidhje me faktorët që u bënë shkak për shpërthimin e

protestave paqësore dhe pastaj të dhunshme Përshtatshmëria e palëve të interesuara dhe e shërbimeve kyçe të përgjigjes Aftësia e ofruesve të shërbimeve për të menaxhuar aktivitete proteste në qendër çështjet procedurale që lidhen me menaxhimin e transferuarive, duke përfshirë edhe ato

që përbëjnë një rrezik për qendrën çështje të tjera të cilat konsiderohet të nevojshme.

Çdo dëshmi për mundësinv e veprimtarive kriminale që do të dalin nga shqyrtimi do të jetë në dispozicion të autoriteteve përkatëse.

Shqyrtimi mund të bëjë rekomandime për të forcuar marrëveshjet përkatëse në qendër dhe të parandalojnë përsëritjen e ndonjë incidenti të ngjashëm në të ardhmen.


4

Shqyrtimi duhet të fillojë menjëherë dhe ti raportojë Sekretarit të Departamentit të Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit deri më prill 2014 apo në datë tjetër siç mund të jetë negociuar në një raport progresi për tu paraqitur deri më 31 mars 2014.

SHQYRTIM I NGJARJEVE TE 16-18 SHKURTIT 2014 NE QENDRËN E

SHQYRTIMIT TE ZONËS MANUS

PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME

Qendra e Shqyrtimit e Zonës Manus Qendra e Shqyrtimit e Zonës Manus ndodhet në Papa Guinenë e Re në Bazën Detare të Lombrum nën drejtimin e një Ambasadori të caktuar nga Qeveria e PGR. Australia cakton shërbimet për mirëqenien, kujdesin mjekësor dhe mirëmbajtjen (duke përfshirë sigurinë, ngrënien, pastrimin dhe mbikëqyrjen) brenda Qendrës dhe përmbush të gjitha nevojat e saj në kapital dhe shpenzime. Sipas kontratës të nënshkruar nga Qeveria Australiane dhe shërbimi i mirëmbajtjes G4S Australia Pty Ltd, 50% e nëpunësve të sigurisë duhet të kishin kombësinë e PGR ose duhet të ishin të punësuar nëpërmjet një biznesi lokal. Kurse për shërbimet e tjera (ngrënia, pastrimi dhe mirëmbajtja e kopshteve) kërkesa ishte 75%. Kjo qendër u hap në vitin 2012 si qendër e përkohshme jashtë Australisë e cila fillimisht do të strehonte burra, gra dhe fëmijë. Megjithatë, pas një ndryshimi thelbësor në rregullore të miratuar në 19 Korrik 2013 nga Kryeministri i asaj kohe Kevin Rudd, të gjithë banorët që do të merrnin statusin e refugjatit, do të transferoheshin në Manus dhe do të vendoseshin në PGR dhe jo në Australi. Pas kësaj deklarate:

- Banorët që mbaheshin në Qendrën e Manus u transferuan diku tjetër. - Në 1 Gusht 2013, në Qendër mbërritën banorët e parë të transferuar nën

rregulloren e re. - Numri i banorëve u rrit shpejt, nga 350-400 banorë në një kompleks në rreth

1,340 meshkuj të vetëm në katër komplekse (të njohur në atë kohë si Delta, Foxtrot, Mike dhe Oscar).

Ky ishte një ndryshim thelbësor në natyrën dhe llojin e rrezikut brenda Qendrës. Përpara Gushtit të vitit 2013, banorët e Qendrës Manus ishin paqësorë sepse e dinin se nuk do të zgjaste shumë dhe një ditë do të transferoheshin në Australi në rast se kërkesat


5

e tyre për njohje si refugjatë do të pranoheshin. Tashmë një numër i madh prej tyre do të vendoseshin në këtë Qendër në bazë të faktit që ata nuk do vinin kurrë në Australi. Përgjigjja e menjëhershme Ndryshimi në rregullore kërkonte edhe marrjen e masave përkatëse. Nga ana praktike, ndërtesat dhe shërbimet brenda qendrës u zgjeruan në bazë të numrit të banorëve. Deri në fund të muajit Gusht, kompleksi Oscar ishte në gjendje banimi dhe toka ishte përgatitur për ndërtimin e Mike i cili u ngrit dhe u plotësua me banorë në fund të vitit. Megjithatë, periudha parazgjedhore ndoqi nënshkrimin e protokolleve për zgjedhje në datën 5 Gusht 2013 dhe deri në 7 Shtator 2013 nuk pati asnjë ndryshim në rregullore dhe në çështjet e financave. Në datën 18 Shator, Ministri i Ri i Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufijve filloi zbatimin e Operacionit Kufij të Lirë. Si pjesë e këtij operacioni, Forca e Detyrave Qeveritare me në krye Gjeneral Togerin Angus Campbell DCS AM ndërmori një proces rishikimi me një Task Force për Sigurinë në Qendrën Manus. Procesi u mbyll gjatë javës 14-18 Tetor 2013. Qeveria i pranoi rezultatet e këtyre hetimeve dhe caktoi fonde financiare për të plotësuar rekomandimet e dhëna. Task Force jep informacione rreth sigurisë çdo muaj dhe ato mbulojnë të gjitha çështjet kryesore rreth rreziqeve të mundshme të sigurisë. Që në Shtator 2013, Qeveria ka bashkëpunuar me Qeverinë e PGR për të shpejtuar procedurat e njohjes së statusit të refugjatit dhe të vendosjes së përhershme si dhe për të zgjidhur çështje të tjera që kanë të bëjnë me mbarëvajtjen e qendrës. Marrëveshja është zyrtarizuar përmes Forumit të Përbashkët Ministror PGR-Australi i cili mblidhet çdo muaj në të cilin merr pjesë Ministri i Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit. Ministri i Punëve të Jashtme dhe Ministri i Punëve të Jashtme të PGR, Ministri i Emigracionit, Ministri i Drejtësisë dhe Prokurori i Përgjithshëm. Takimi i Tretë Ministror u mbajt në 8 Maj 2014. Ky hetim Ky hetim nisi me qëllim hetimin dhe raportimin e çështjeve kryesore që sollën dy incidente kryesore në Qendrën e Informacionit të Zonës Manus në datat 16-18 Shkurt 2014 pas një periudhe të ngjeshur me protesta të rregullta. Incidentet përfshinin dhunë dhe vdekjen e një prej banorëve, lëndime që kërkonin ndihmë mjekësore, dëmtime në ambientet e Qendrës dhe arrestimin e një numri prej banorëve nga Policia e PGR.


6

Ngjarjet përpara 26 Janarit 2014 Ka rëndësi të përmendim se shumë prej banorëve kanë dëshmuar se nuk morën pjesë në protestat e dhunshme. Fakti është konfirmuar edhe nga G4S sipas të dhënave të së cilës në protestat e 17-18 Shkurt 2014 morën pjesë vetëm 400 persona ose 30% e banorëve. Sipas të dhënave paraprake nëpër raportet e inteligjencës disa nga banorët kishin përgatitur armë në rast të çrregullimeve të mundshme. Tensionimi gjithnjë në rritje arriti kulmin në momentin e një takimi mes udhëheqësve të komunitetit nga 4 komplekset dhe zyrtarëve të emigracionit nga PGR dhe Australia gjatë pasdites së 16 Shkurtit 2014. Në atë takim, banorët morën përgjigje zyrtare rreth pyetjeve që ata kishin dorëzuar në datën 5 Shkurt 2014. Pyetjet kishin të bënin kryesisht me finalizimin e kërkesave për statusin e refugjatit, afatet kohore dhe detajet e vendosjes përfundimtare. Banorët mendonin se pas një pritjeje prej 12 ditësh, në takimin e së Dielës atyre nuk iu dha asnjë informacion dhe se pyetjeve të tyre nuk iu dha asnjë përgjigje e kënaqshme. E Diel, 16 Shkurt 2014 Mërzitja dhe zemërimi i banorëve pas takimit çoi në shpërthimin e dhunës në kompleksin Oscar gjatë asaj mbrëmjeje dhe më pas edhe të protestave të zhurmshme në kompleksin Foxtrot dhe Mike. Rreth 30 deri në 35 banorë u arratisën nga Oscar në momentin që dyert u hapën për futjen e ushqimit të asaj darke. Ata u kapën nga rojet dhe u kthyen mbrapsht. Rojet e G4S u futën në kompleksin Oscar dhe sulmuan banorët duke u shkaktuar atyre lëndime fizike dhe duke dëmtuar ambientet. Në momentin që u kthye në kompleks, një prej banorëve u sulmua nga mbrapa nga një roje i paidentifikuar i G4S me përkatësi nga PGR. Sulmuesi e sulmoi banorin duke i prerë qafën horizontalisht në një madhësi 10-12cm. Banori i cili tashmë është shënuar ishte me fat për arsye se edhe pse plaga ishte e hapur, nuk pati lëndime të brendshme. Tetë banorë u arrestuan dhe u paditën penalisht nga policia e PGR si rezultat i pjesëmarrjes së tyre në protesta. E Hënë-E Martë, 17-18 Shkurt 2014 Atmosfera në qendër ishte e nderë të Hënën, por gjatë ditës nuk pati protesta. Disa anëtarë të personelit nuk deshën që të futeshin nëpër komplekse atë ditë dhe shërbimet nuk i detyruan që ta bënin këtë. Shërbimi i mirëqenies, Salvation Army hapi mensën por nuk zhvilloi asnjë program atë ditë.


7

Meqenëse se priteshin trazira të reja, G4S mori masat që të zvogëlonte mundësinë e problemeve me vonë. Këto masa përfshinin zbrazjen e kazanëve të plehrave çdo orë në mënyrë që ata të mos përdoreshin si qendra të lëvizshme zjarri dhe heqjen e pothuajse të gjitha depove, automjeteve dhe sendeve të tjera nga Qendra. Gjatë mbrëmjes së 17 Shkurtit 2014, në Mike, Oscar dhe Foxtrot pati disa protesta nga banorët (banorët e Delta nuk morën pjesë). Përpara rrëmujave, i gjithë personeli jo- kryesor u dërgua jashtë Qendrës. Gjatë protestave të dhunshme u prishën gardhe, ambiente dhe pati lëndime si tek banorët ashtu edhe tek personeli. Skuadrat e Kundërpërgjigjes së Incidenteve nga G4S (ose IRT) u munduan që të mbanin protestat nën kontroll, të mbronin banorët dhe të parandalonin dëmtimet e ambienteve dhe infrastrukturës së Qendrës. Por IRT nuk mban armë. Ata mbajnë vetëm mjete mbrojtëse (helmeta, veshje dhe mburoja). Veprimet e tyre ishin të kufizuara sidomos në momentin që u shembën gardhet dhe përpara tyre gjendej një numër i madh banorësh që përpiqeshin të kalonin. Më në fund IRT të cilët ishin vendosur në hyrje të kompleksit Mike u tërhoqën nëpër Route Pugwash (rruga jashtë Qendrës) deri në Hyrjen 1. Ndërkohë forcat lëvizëse të Policisë Mbretërore të Papa Guinesë së Re të cilat kishin pozicion të përhershëm jashtë Qendrës, qëndruan afër hyrjes së zonës së gjelbër ndërmjet Foxtrot dhe Mike. Kjo forcë me sa kuptohet kishte për detyrë të mbronte Qendrën në rast të sulmeve nga jashtë dhe jo kundrejt trazirave të brendshme, por sipas hetimeve, ligjet e PGR e quajnë vepër penale në rast se një anëtar i Forcave të Policisë nuk ndërhyn në rast se ka trazira në zonën e tij fqinjë. Përjashtime bëhen vetëm në rastet e një arsyeje shumë të veçantë. Me largimin pa paralajmërim ose marrëveshje me G4S prej IRT, forcat lëvizëse shtynë gardhet dhe u futën në Mike. Meqenëse G4S nuk kishte më një Skuadër për Kundërpërgjigje të pranishme në vendngjarje, Hetimet u përmbahen dëshmive të banorëve, personelit mjekësor, hetimeve të vrimave të plumbave dhe pasojave më se të qarta të lëna nga trazirat. Hetimet morën të dhëna sipas të cilave persona me kombësi PGR dhe disa ish vendas, disa të identifikuar si ish anëtarë të personelit e ndoqën forcën lëvizëse brenda kompleksit Mike dhe filluan që të rrihnin banorët. Pak më vonë, IRT nga G4S qëndruan tek gardhi mes Foxtrot dhe Mike, (gardh i cili ishte shembur) dhe në këto momente humbën kontrollin e forcave të tyre me kombësi PGR të cilët u futën në kompleks. Vendasit dhe ish personeli së bashku me policinë u futën nëpër dhomat e gjumit të kompleksit Mike nga ku nxorën banorët të cilët i rrahën. Disa prej banorëve thanë se arritën që të shkëmbenin imunitetin për cigare, valuta e Qendrës. Banorët thanë se sulmuesit vodhën sendet e tyre personale.


8

Policia hodhi një bombë me gaz lotsjellës që ra në zonën e administratës dhe nuk pati asnjë efekt në drejtim të kontrollit të dhunës dhe trazirave. Forcat lëvizëse hodhën krisma në ajër, disa prej të cilave shpuan muret e ndërtesave në një lartësi sa kraharori dhe disa të tjera ishin drejtuar tek muret e banesave. Si pasojë e ndërhyrjes së policisë protestat në Mike nuk vazhduan gjatë dhe G4S ishte në gjendje që të hynte në kompleks dhe të vendostë një farë rregulli si dhe të jepte ndihmë me transferimin e të lënduarve në qendrën mjekësore të ngritur pranë molit në Bilby Progress, një ndërtesë për personelin e ngritur disa qindra metra më tej. Në të njëjtën kohë, G4S ishte në gjendje të merrte nën kontroll situatën në Foxtrot dhe Oscar. Protestat vazhduan deri në orët e para të mëngjesit dhe personeli i G4S punoi pothuajse gjatë gjithë natës për kthimin e banorëve nëpër banesa dhe ngritjen e banesave të emergjencës në Mike sepse dhomat e gjumit ishin të papërdorshme. Hetimet shtojnë se gjatë protestave, IRT e G4S vepruan me trimëri duke e vendosur veten përpara rrezikut personal për të mbrojtur banorët nga rreziku. Ata tërhoqën qindra banorë që nuk merrnin pjesë në protesta nga tre komplekset e përfshira nga trazirat dhe i çuan ata në komplekset Bravo dhe Charlie ose tek fusha e futbollit të marinës detare. Pas këtyre incidenteve, anëtarët e shërbimit me përkatësi PGR nuk u lejuan që të futeshin më në komplekse dhe ata nuk janë futur në operacionet normale të qendrës. Lëndimet Lëndimi më i rëndë u pësua nga Reza Barati. Z Barati vuante nga dëmtime të rënda në tru të shkaktuara nga disa persona dhe ai vdiq disa orë më vonë. Hetuesit intervistuan një dëshmitar okular të sulmit ndaj Z Barati. Ai tha se sulmi u drejtua nga një person i identifikuar me përkatësi nga PGR dhe i punësuar nga Salvation Army dhe ai dha disa emra të personave të tjerë që sipas tij mund të japin të njëjtën dëshmi. Një banor tjetër humbi njërin sy si rezultat i rrahjeve dhe një banor tjetër u plagos në ijën e djathtë. Z Barati dhe dy të lënduarit e tjerë u kuruan në qendrën e kujdesit mjekësor dhe më pas u dërguan në spitalin e Longerau, kryeqytetit të vendit. Gjatë periudhës 16-18 Shkurt 2014, shërbimet mjekësore, Shërbimi Ndërkombëtar Shëndetësor dhe Mjekësor kuroi 69 persona me një numër lëndimesh, përfshi këtu edhe


9

thyerje kockash dhe çarje. Tetë pacientë u çuan në Port Moresby dhe një në Australi për kura të specializuara. Nuk ka dyshim se pati banorë të cilët patën lëndime të lehta për të cilat nuk kërkohej ndihmë mjekësore. Disa nga banorët i thanë hetuesve se ata ishin lënduar por vendosën që të mos shkonin për mjekim për arsye personale. Gjatë ditëve në vazhdim, në qendrën mjekësore u paraqitën persona të tjerë që kërkuan kurim sidomos për Stres Post Traumatik. Pas incidenteve, Shërbimi Mjekësor punësoi edhe nëntë specialistë të shëndetit mendor për të përballuar kërkesat. Megjithëse anëtarët e personelit patën lëndime, vetëm njëri prej tyre u quajt në gjendje serioze nga G4S. Faktorët e tjerë Ngjarjet që ndodhën në 16-18 Shkurt 2014 ishin rezultat i tensioneve gjithnjë në rritje brenda Qendrës dhe zemërimit e ankthit të banorëve për shkak të:

- Faktit që ishin sjellë në Papa Guinenë e Re - Rregulloreve që në se do të quheshin refugjatë, ata do të jetonin në PGR dhe jo në

Australi - Për vonesat në shqyrtimin e kërkesave për status refugjati dhe mungesën e

informacionit rreth afatit brenda të cilit do të shqyrtoheshin këto kërkesa. - Për pasigurinë për të ardhmen dhe në veçanti sa do t’u duhej që të prisnin në

Qendrën Manus dhe çfarë domethënieje kishte vendosja në këtë qendër për ta. Këto arsye kryesore ishin keqësuar edhe me tej për shkak të antagonizmit mes disa banorëve dhe personave me përkatësi PGR të punësuar brenda qendrës dhe mbështetësve të tyre në komunitet. Disa banorë i trajtonin anëtarët e personelit me përkatësi PGR pa respekt dhe në mënyrë raciste dhe e kritikonin vendin e tyre. Sipas raportit këta banorë jepnin ofendime dhe mes banorëve dhe personave me kombësi nga PGR (anëtarë të personelit dhe persona që qëndronin jashtë gardheve) kishte vazhdimisht kërcënime. Vendasit kundërpërgjigjeshin ndaj provokimeve dhe shumë prej tyre citon Raporti, bënin gjeste që tregonin therje në fyt kundrejt banorëve. Pati edhe faktorë të tjerë që ndikuan në humbjen e kontrollit gjatë incidenteve dhe trazirat gjatë natës së dytë:


10

Masat e sigurisë të ndërmarra në Qendër (gardhe të papërshtatshme, ndriçim i pamjaftueshëm dhe mungesë CCTV) nuk ishin në gjendje që të merreshin me një numër të madh banorësh të pabindur.

Mungesa e qartësisë rreth roleve dhe përgjegjësive për Forcat e Policisë Mbretërore të PGR të vendosura në Lorengau dhe forcave lëvizëse të vendosura në Qendrën e Manus si edhe koordinimin me G4S.

Takimi gjatë pasdites së 16 Shkurtit i solli këta faktorë së bashku. Përgjigjet e marra për pyetjet e bëra ishin katalisti kryesor për incidentet që rrodhën më pas. Duke patur parasysh shkaktarët kryesorë dhe faktorët e tjerë shtytës që sollën incidentet e 16-18 Shkurtit, zyrtarët e departamentit dhe shërbimet brenda Qendrës vepruan në mënyrë të drejtë, ndërkohë që me përshkallëzimin e situatës disa punonjës të shërbimeve kryen vepra penale duke vepruar me iniciativën e tyre dhe në kundërshtim me urdhrat e dhënë nga punëdhënësi i tyre dhe në shkelje të rregullave të punësimit. Përgjegjësia për veprat penale që sollën vdekje, lëndime, dëmtime të pronës personale mbetet me vendasit dhe banorët. Këto janë çështje që duhet të hetohen nga policia dhe duhet të paditen në varësi të provave. Sipas Hetimeve, policia e PGR ka nisur hetimet e nevojshme të cilat janë në mbarim e sipër. Është e pamundur të identifikojmë një faktor të vetëm që nëse do të ishte drejtuar ashtu siç duhet do të kishte rezultuar në më pak lëndime dhe dëme tek një apo të gjitha palët e përfshira. Mund të themi që nëse Skuadra Lëvizëse do të kishte qëndruar jashtë komplekseve, banorët nuk do të ishin sulmuar nga vendasit e PGR të cilët u futën brenda kompleksit Mike. Megjithatë një situatë të tillë do të kërkonte spekulime të konsiderueshme rreth mënyrës se si do të kishte ndodhur incidenti në datën 17-18 Shkurt 2014 në rast se nuk do të ishte vëzhguar. Mënyra më e mirë për të parandaluar incidente të tilla në të ardhmen do të ishte zgjidhja e të gjitha shkaqeve që do të zvogëlonin apo eliminonin ndërtimin e tensioneve brenda Qendrës, për të marrë masat që dëmet fizike të jenë minimale në rast të trazirave të mundshme. Rekomandimi i këtyre hetimeve është që këto çështje të zgjidhen. Hetimet Gjatë këtyre hetimeve u intervistuan zyrtarë të departamentit dhe të shërbimeve, personeli dhe u lexuan qindra raporte dhe dokumente të tjera që kanë lidhje me qëllimin e këtij hetimi. Sesionet e pyetjeve zgjatën rreth dy orë dhe ato zhvilloheshin me udhëheqës të komunitetit nga çdo kompleks. 4 banorë u morën në pyetje dhe 300 banorë dhanë rreth 270 dëshmi.


11

Veprime të tjera qeveritare Zyrtarët e departamentit kanë mësuar dhe ndihmuar anëtarë të personelit të PGR për shqyrtimin e kërkesave për status refugjati dhe vendimet e para filluan që të jepeshin javën e 28 Prill 2014. Përpara po ecën edhe procesi i krijimit të rregulloreve dhe strategjive të nevojshme për vendosjen e refugjatëve në PGR. Në Dhjetor 2013, qeveria finalizoi marrëveshjen financiare për Qendrën e Manus si pjesë të Raportit Fiskal. Fondet për këtë qendër janë rritur për këtë vit dhe vitet që vijnë. Me dhënien e fondeve dhe stabilitetin financiar, Departamenti do të jetë në gjendje të përfundojë zbatimin e infrastrukturës në përputhje me rekomandimet e bëra nga Task Forca për Sigurinë. Si pjesë e përmirësimeve të infrastrukturës shihen ndërtimet e gardheve, ndriçime, CCTV, zhvendosjen e shtabit jashtë zonave ku gjenden banesat, përmirësimin e banesave dhe qendrës mjekësore në Qendrën Manus si edhe vlerësimin e gjendjes së banesave në East Lorengau. Në Mars 2014, Qeveria konsolidoi nivelin e përgjegjësisë për drejtuesit , sigurinë, mirëqenien nën një shërbim të vetëm, Transfield Services për Qendrat e Manus dhe Nauru.


12

REKOMANDIME Rekomandimi 1: Të mbështeten më tej hetimet e Forcave Mbretërore të Policisë të Papa Guinesë së Re në drejtim të ngjarjeve që ndodhën në 16-18 Shkurt 2014 dhe kjo të bëhet duke dhënë informacionet e mëposhtme:

Formularët me dëshmitë e 145 banorëve sipas të cilave ata ishin viktima ose dëshmitarë të veprave penale gjatë incidenteve nën hetim

Transkriptet e intervistave me banorët ……………………………dhe…………………………… Intervistat me personelin mjekësor

Rekomandimi 2: T’i vihet në ndihmë Transfield Services në lidhje me drejtimin e banorëve, mirëqenies së tyre dhe në disa raste edhe të lëndimeve psikologjike dhe fizike që kanë marrë ata në incidentet e 16-18 Shkurtit dhe kjo të bëhet në mënyrë të tillë që të mbrohet identiteti i banorëve dhe informacioneve të tyre personale:

Formularët e Trasfertave për Banorë Sugjerimet e dhëna nga banorët për këto hetime Përmbledhje të pyetje-përgjigjeve të zhvilluara me udhëheqës të komunitetit nga

katër komplekset; dhe Intervistat me personelin mjekësor

Rekomandimi 3: Masat e marra apo iniciativat e reja që do të sjellin shpejtimin e shqyrtimit të kërkesave dhe finalizimin e statusit të refugjatit si edhe vendosjen e tyre të bëhen sa me shpejt të jetë e mundur dhe me të gjithë ndihmën e nevojshme. Rekomandimi 4: Qeveria e Papa Guinesë së Re duhet që të ndërtojë të njëjtat fuqi dhe përgjegjësi për forcat e sigurisë në përputhje me ato të Australisë. Rekomandimi 5: Transfield Services (dhe Wilson Security), policia e PGR dhe skuadra lëvizëse duhet të caktojnë, kuptojnë rolin dhe përgjegjësinë që kanë në lidhje me ruajtjen e rregullit dhe ligjit brenda Qendrës Manus (duke përfshirë edhe marrëveshjen në lidhje me proceset që duhet të ndiqen në lidhje me dorëzimin e të dhënave në rastet e incidenteve që janë përtej kontrollit të sigurisë si edhe nivelin e forcës që duhet të përdoret). Rekomandimi 6: Departamenti duhet të rishikojë rreziqet që kanë të bëjnë me Qendrën Manus dhe të vazhdojë që të forcojë procedurat e parandalimit të rreziqeve dhe infrastrukturës fizike të Qendrës.


13

Rekomandimi 7: Departamenti duhet të inkurajojë dhe mbështetë iniciativat e marra nga Transfield Services për të rritur mundësitë në drejtim të rivendosjes së besimit dhe bashkëpunimit mes shërbimeve dhe banorëve. Rekomandimi 8: Transfield duhet të marrë në konsideratë me kujdes të gjithë informacionet e dhëna nëpërmjet Rekomandimit 2 për të marrë të gjitha masat që personat e identifikuar si sulmues në incidentet e 16-18 Shkurtit 2014 të mos punësohen dhe që ata të trajtohen siç duhet (duke përfshirë edhe pushimin nga puna). Rekomandimi 9: Departamenti dhe Transfield Services duhet të përmirësojnë komunikimin me banorët duke përfshirë këtu edhe zbatimin e disa propozimeve sipas Seksionit 11.7 të këtij raporti. Rekomandimi 10: Departamenti duhet të vendosë një program të përgjithshëm bashkëpunimi për të informuar popullsinë lokale rreth Qendrës së Procedurave dhe të mirave që sjell për komunitetin lokal. Rekomandimi 11: Transfield të marrë në konsideratë rekomandimet e bëra në raporte të tjera rreth përmirësimeve të mundshme që mund të bëhen në qendër dhe aty ku është praktike, të zbatojë ato që janë praktikisht të mundshme. Rekomandimi 12: Transfield t’i vijë në ndihmë banorëve për të zëvendësuar sendet e dëmtuara apo të marra. Rekomandimi 13: Transfield duhet të zbatojë një program trajnimi për të gjithë personelin e PGR për të zhvilluar aftësitë e tyre profesionale dhe për të përmirësuar mundësitë e tyre për punësim.


14

SHQYRTIM I NGJARJEVE TË 16- 18 SHKURTIT 2014 NË QENDRËN MANUS

TË SHQYRTIMIT RAJONAL

PJESA 1. ANGAZHIMI

Ministri i Emigracionit dhe Mbrojtjes Kufitare, i nderuari Scott Morrison, Anëtar i Parlamentit, njoftoi këtë Shqyrtim të pavarur më 21 shkurt 2014. Pas njoftimit të Ministrit, unë u vura në punë nga Sekretari i Departamentit të Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit, Martin Bowles PSM, për të ndërmarrë këtë Shqyrtim. Ky Shqyrtim është iniciuar për të hetuar dhe për të raportuar për probleme kyçe që çuan deri në dy incidentet e mëdha në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus më 16 - 18 shkurt 2014 pas një periudhe të zgjatur të protestave të rregullta. Incidenti ka përfshirë dhunën, vdekjen e një të burgosuri, dëmtime të tjera që kërkuan trajtime mjekësore, dëmtimin e pronës në Qendër dhe arrestimin e disa të burgosurve nga ana e policisë së Papa Guinesë të Re.

Shqyrtimi ka filluar menjëherë. Raporti i progresit u kërkua të dorëzohej brenda datës 31 mars 2014, dhe iu dorëzua Sekretarit më 25 mars 2014 pas kthimit nga Ishulli Manus. Shqyrtimi ka përfunduar në maj të vitit 2014 dhe përfshin rekomandimet në përputhje me Kushtet e Referencës. Departamenti më ofroi lehtësi dhe ndihmë gjatë gjithë periudhës së përgatitjes të Shqyrtimit. Në mënyrë të veçantë, unë u ndihmova nga një ekip prej pesë oficerësh të departamentit.


15

PJESA 2: RREGULLORJA LIGJORE DHE ADMINISTRATIVE NË QENDRËN RAJONALE TË SHQYRTIMIT NË MANUS

2.1 Udhëzimet ligjore Vendimi i Qeverisë së kaluar për të rihapur Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus

u komunikua nga kryeministrja e atëhershme Julia Gillard, Deputete e Parlamentit, si dhe nga Ministri i Emigracionit dhe i Shtetësisë, Chris Bowen, Deputet i Parlamentit, më 8 shtator 2012. Në njoftimin e tyre për shtyp ata deklaruan:

Kryeministrja Julia Gillard dhe Ministri për Emigracionin dhe Shtetësinë Chris Bowen sot njoftuan se Australia dhe Papa Guinea e Re kanë hyrë në një Memorandum të ri të Mirëkuptimit në lidhje me marrëveshjet rajonale të shqyrtimit në Ishullin Manus …

Qëllimi i Memorandumit të Mirëkuptimit mes Qeverisë së Shtetit të Pavarur Papa Guinea e Re dhe Qeverisë së Australisë, në lidhje me transferimin dhe vlerësimin e Personave në Papa Guinenë e Re dhe çështje të ngjashme, ishte për të mundësuar bashkëpunim të përbashkët për të trajtuar trafikimin e njerëzve dhe emigracionin e jashtëligjshëm në rajonin e Paqësorit Aziatik. Si pjesë e kësaj marrëveshjeje, Papa Guinea e Re ka ranë dakord për të ngritur një qendër shqyrtimi në Provincën e Manusit ose diku tjetër në Papa Guinenë e Re .2 Transferimi i parë i azilkërkuesve në Ishullin Manus ndodhi në 21 nëntor 2012. Që nga ajo datë deri në korrik të 2013-ës, Qendra Rajonale e Shqyrtimit i ka ofruar strehë, herë pas here, meshkujve të rritur beqarë dhe grupeve familjare.

Politika që drejton përdorimin e Qendrës Rajonale të Shqyrtimit Manus ka ndryshuar më 19 korrik 2013, kur kryeministri Kevin Rudd dhe Peter O'Neill nënshkruan Marrëveshjen Rajonale të Risistemimit mes Australisë dhe Papa Guinesë të Re në Bashkëpunimin e Mëtejshëm Dypalësh për të Luftuar Trafikimin e Njerëzve. Njoftimi për shtyp që shpalli rregulloren e re, tha si vijon: Që sot e tutje, azilkërkuesit që vijnë me anije dhe pa viza nuk kanë për t’u lejuar kurrë të qëndrojnë në Australi. Sipas marrëveshjes të re të firmosur me Papa Guinean e Re sot – Marrëveshja Rajonale e Risistemimit – të gjithë të ardhurit e pa autorizuar do të dërgohen ne Papa Guinean e Re për shqyrtim dhe nëse pranohen si refugjatë do të sistemohen atje.


16

Si rezultat i ndryshimit të këtij ligji, të gjithë të ndaluarit në atë kohë në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus u transferuan në Australi deri me 25 korrik 2013 me përjashtim të 26 ______________________ 2 Paragrafi 12 të transferuarve që do të përballen me akuzat kriminale si pasojë e sjelljes së tyre gjatë qëndrimit në Papa Guinean e Re. Këta 26 burra u transferuan me vonë në Australi. Memorandumi i Mirëkuptimit midis Qeverisë së Shtetit të Pavarur Papa Guinea e Re dhe Qeverisë së Australisë në lidhje me transferimin, shqyrtimin dhe shpërnguljen në, Papa Guinean e Re të personave të caktuar dhe çështjet e tjera te lidhura me ketë që mbështesnin Marrëveshjen Rajonale u firmos më 6 gusht 2013. Ky MIM zëvendësoi MIM-in i cili ishte firmosur në 8 shtator 2012.

Memorandumi i Mirëkuptimit i 2013-ës thotë:

Pjesëmarrësit kanë arritur mirëkuptimin e mëposhtëm të përbashkët në lidhje me një marrëveshje të transferimit, vlerësimit dhe vendosjes, ku Australia do të transferojë personat në Papa Guinean e Re për shqyrtimin e çdo kërkese për azil që të transferuarit mund të ngrenë dhe që Papa Guinea e Re do t’i sistemojë ata të transferuar që ajo përcakton se janë refugjatë. 3

Memorandumi i Mirëkuptimit gjithashtu thekson se:

Papa Guinea e Re do të organizojë një Qendër Shqyrtimi apo Qendrat Rajonale të Shqyrtimit në Provincën e Manuits dhe se mund të hapë qendra të tjera të shqyrtimit në Papa Guinean e Re për qëllime të këtij memorandumi mirëkuptimi. 4

Papa Guinea e Re mund t’i presë të transferuarit në bazë të marrëveshjeve të tjera, të

tilla si marrëveshjet me bazë komunitare, në vende të ndryshme në Papa Guinean e Re 5 Qeveria e Papa Guineas të Re merr përsipër për të mundësuar që të transferuarit të

cilët hyjnë në Papa Guinean e Re sipas këtij memorandumi mirëkuptimi, nëse vendoset që ata janë refugjatë që duhet të vendosen në Papua Guinean e Re. 6

Ky memorandum i Mirëkuptimit parashikon qe Qeveria e Australisë të sigurojë të gjitha Shpenzimet e nevojshme në lidhje me termat e këtij Memorandumi Mirëkuptimi. 7 Politika e shqyrtimit rajonal dhe e rivendosjes u mbështet nga të dy partitë e mëdha që çuan deri në zgjedhjet qeveritare të shtatorit 2013. Pas zgjedhjeve, Qeveria e zgjedhur bëri një numër ndryshimesh të rëndësishme në politikën e mbrojtjes së kufirit, duke përfshirë: ____________________ 3 Faqja 2 4 Paragrafi 11


17

5 Paragrafi 12 6 Paragrafi 13 7 Paragrafi 6

Imigrimi dhe mbrojtja e kufirit kaluan nën kontrollin e një Ministri sipas Marrëveshjes së rishqyrtuar, dhe

Ministri për Integrimin dhe Mbrojtjen Kufitare zbatuan Operacionin Kufijtë Sovrane,

një operacion i udhëhequr nga ushtria e sigurisë kufitare drejtuar nga një Task Force e Agjencisë së përbashkët të kryesuar nga Gjeneral Togeri Angus Campbell DCS PD, më 18 shtator 2013.

Politika e shqyrtimit dhe rivendosjes në det të hapur vazhdoi si një komponent i Operacionit të Kufijve Sovran. Në rifreskimin e Operacionit të Kufijve Sovran më 20 shtator 2013, Ministri Morrison tha:

Ndërsa ne do të vazhdojmë të sigurojmë këtë ndihmë nëpërmjet programit tonë në det të hapur, kushdo që kërkon të hyjë në Australi në mënyrë të jashtëligjshme... të cilët vijnë në mënyrë të jshtëligjshme me anije, nuk do të sistemohen në Australi në përputhje me politikën e qeverisë. Ata do të transferohen në Ishullin Manus ose Nauru ku do të shqyrtohen, dhe nëse vendoset që e meritojnë statusin e refugjati,t ata do të zhvendosen në një vend tjetër por jo në Australi.

Ky pozicion u përforcua në komunikatën e lëshuar pas forumit të 22të të Papa Guineas të Re - Forumi Ministror i Australisë i mbajtur në Shtëpinë e Parlamentit në Canberra më 11 dhjetor 2013. Në këtë komunikatë, Qeveria Australiane përsëriti angazhimin e saj në Marrëveshjen Rajonale për risistemim dhe pranoi udhëheqjen e fortë të Papa Guineas të Re në luftën kundër trafikimit të njerëzve në rajon, në veçanti në zbatimin e Marrëveshjes Rajonale të Risistemimit.

8

2.2 Marrëveshjet administrative

Memorandumi i Mirëkuptimit i cili u nënshkrua më 6 gusht 2013 parashikon masat administrative që i japin efekt objektivave të Memorandumit të Mirëkuptimit që të zgjidhet mes pjesëmarrësve.9

Megjithatë, meqenëse masa të tjera nuk janë vendosur, Strukturat Administrative që u nënshkruan në emër të Qeverisë së Papa Guineas së Re më 23 prill 2013 dhe Qeverisë së Australisë më 30 prill 2013 në bazë të Memorandumit të Mirëkuptimit të parë kanë vazhduar të jenë në funksion. Neni 3 i Dispozitave Administrative përcakton Rregulloren në Qendrën Rajonale të Përkohshme të Shqyrtimit në Ishullin Manus. Dispozitat kryesore janë:

3.1 Qendra do të krijohet nga Australia dhe do të menaxhohet nga administratori, i mbështetur nga ofruesit e shërbimeve të kontraktuara. Menaxhimi i kontratave do të jetë përgjegjësi e Qeverisë së Australisë.


18

________________________ 8 Paragrafi 16 9 Paragrafi 9

3.8 Ministri i PNG për Punët e Jashtme dhe Imigracionit sipas nenit 15 D të Aktit të Emigracionit të PNG 1978 do të zgjedhë një zyrtar për qëllimet e Aktit që ai të jetë administratori i Qendrës. 3.9 Administratori do t’ia delegojë një Menaxheri Operativ menaxhimin e përditshëm dhe kontrollin e Qendrës. 3.10 Qeveria e Australisë do të emërojë një zyrtar Australian si Koordinator për të punuar me Menaxherin Operativ për të ndihmuar në menaxhimin dhe kontrollin e Qendrës. 3.11 Koordinatori Australian do të jetë përgjegjës për menaxhimin e të gjithë zyrtarëve Australianë dhe ofruesit e shërbimeve. Kjo do të përfshijë sigurimin që të gjithë kontraktorët të ofrojnë shërbime të standardeve të përcaktuara në kontratat e tyre. Kjo do të bëhet në bashkëpunim të ngushtë me Menaxherin Operativ.

Në kohën e incidentit në hetim, administrator ishte Shefi i Migracionit të PNG-së, Mataio Rabura, Menaxher Operacional ishte Jeffrey Kiangali dhe Wilson Kuve ishte Asistent Menaxher Operacional. Koordinatori Australian ishte Anthony Kneipp, një oficer i departamentit. Kur Manus RPC u rihap, Qeveria Australiane hyri në kontrata me ofruesit e shërbimeve të mëposhtme:

Kontrata e datës 1 shkurt 2013 me G4S Australia Pty Ltd për shërbimet operative dhe të mirëmbajtjes, duke përfshirë ruajtjen dhe sigurinë (dhe G4S nën-kontraktoi disa shërbime të sigurisë nga Loda Siguri, shërbimet e furnizimit ushqimor nga Eurest dhe shërbimet e pastrimit nga Spic 'n Span kryesisht duke përdorur stafin vendas të PNG për të përmbushur kërkesat lokale të punësimit në kontratën e tij) 10

Një Marrëveshje Operative e përkohshme nga tetori 2012 dhe kontakt të mëvonshëm të bërë më 1 shkurt 2013 me Salvation Army (New South Wales) Property Trust për të siguruar mbarëvajtje dhe shërbime mbështetëse për popullsinë e transferuar në Qendrat Rajonale në Nauru dhe Manus, dhe

Një Marrëveshje Operative e përkohshme në fuqi nga 12 shtatori 2012 dhe një kontratë

pasuese e bërë më 29 janar 2013 me kompaninë Mjekësore të Shërbimeve Ndërkombëtare të Shëndetësisë Pty Ltd për ofrimin e shërbimeve shëndetësore për njerëzit e transferuar në Nauru dhe në ishullin Manus.


19

______________________ 10 Kontrata kërkon që G4S të angazhojë personel lokal qoftë drejtpërdrejt ose nëpërmjet nën-kontratave me bizneset lokale në nivelet minimale të mëposhtme: për sigurinë 50% dhe të shërbimeve të tjera garnizonit 75%.

Ndërsa disa familje u strehuan në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit Manus kur ajo u rihap për herë të parë, Qeveria gjithashtu ka hyrë në një Marrëveshje të përkohshme me Save the Children Australi. Kjo marrëveshje ka operuar nga 10 tetori 2012 deri sa ka skaduar më 31 korrik 2013, pasi të gjitha gratë dhe fëmijët ishin larguar nga Qendra. Në kohën e incidenteve në shkurt 2014, po ndodhte një tranzicion midis ofruesve të shërbimeve.

Më 29 janar 2014 Shërbimet Transfield (Australia) Ltd njoftuan se kontrata e tyre me Departamentin e Emigracionit dhe Mbrojtjes Kufitare për të menaxhuar qendrat e ndalimit në det të hapur do të zgjerohet në një bazë të përkohshme. Transfield tashmë ofronte shërbime në Nauru. Tani ajo do të ishte gjithashtu përgjegjëse për mbarëvajtjen dhe shërbimet e garnizonit (duke përfshirë menaxhimin e rasteve të sigurisë dhe ruajtjes) në Ishullin e Manus. Qeveria Australiane e finalizoi kontratën e saj të re me Shërbimet Transfield më 25 mars 2014. Dorëzimi i shërbimeve të mbarëvajtjes nga The Salvation Army tek Shërbimet Tranfield filloi me 17 shkurt 2014. Shërbimet Transfield morën përgjegjësinë e plotë për këto shërbime në 28 mars 2014. Dorëzimi i garnizonit dhe të shërbimeve të sigurisë nga G4S në Shërbimet Transfield (dhe nën-kontraktuesin e saj, Sigurimi Wilson) filloi më 10 mars 2014 dhe Transfield ka marrë përgjegjësinë e plotë më 28 mars 2014. Si rezultat i këtij kombinimi të marrëveshjeve, funksionet e përditshme të RPC Manus janë menaxhuar nga PNG dhe ofruesit e shërbimeve të cilët janë të koordinuara nga zyrtarë të Departamentit të Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit. Kjo marrëveshje bashkëpunuese pasqyrohet në procesverbalet e takimeve të rregullta të mbajtura në Qendër dhe ne përgjigjet e kombinuara të ofruara për shqetësimet administrative që dalin dhe incidentet që ndodhin herë pas here. 2.3 Marrëveshjet me policinë e Papa Guineas së Re Xhandarmëria Mbretërore e Papa Guineas së Re është përgjegjëse për ruajtjen e rendit në Papa Guinean e Re. RPNGC ka policinë lokale me qendër në Lorengau, kryeqytetin e Provincës së Manusit. Policia provinciale ka përgjegjësinë për ruajtjen e rendit të përditshëm në ishullin e Manusit, duke përfshirë dhe Qendrën Rajonale të Shqyrtimit. Aktivitetet policore të cilat mund të ndodhin herë pas here në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit përfshin ekzekutimin e urdhër-kërkimeve dhe hetimin e veprimtarive kriminale siç mund të jenë sulmet dhe dëmtimet e pronës.


20

RPNGC ka vendosur gjithashtu një skuadër të ndërhyrjes së shpejtë në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit. Roli dhe përgjegjësitë e saj do të diskutohen më vonë në këtë Raport.

Vendimet për natyrën dhe numrin e burimeve policore të vendosura në Ishullin e Manusit janë përgjegjësi e RPNGC. Ky pozicion është bërë i qartë nga Ministri Morrison në një konferencë për shtyp të mbajtur më 21 shkurt 2014:

E pra, marrëveshja me policinë PNG është që Qeveria Australiane t’i bëjë pagesën Policisë së PNG në Port Moresby. Procesi se kush dhe çfarë force do të vendoset në Ishullin e Manusit është një çështje për Policinë PNG, jo për Qeverinë Australiane dhe remitancat e tyre dhe gjëra të tjera janë bërë nga Policia PNG në Port Moresby. Pra, kjo është mënyra se si janë bërë marrëveshjet. Tani, ku ata janë të vendosur dhe se si ata janë të vendosur, këto janë çështjet që janë përcaktuar në kompetencën e Policisë së PNG.

PJESA 3. QENDRA RAJONALE E SHQYRTIMIT NË MANUS

Qendra Rajonale e Shqyrtimit në Manus është vendosur në bazën detare të Lombrum në Ishullin Los Negros (edhe pse vendndodhja e Qendrës është quajtur zakonisht si Ishulli i Manusit). Ishulli Los Negros është pjesë e Provincës së Manusit dhe drejtpërdrejt e ngjitur me Ishullin Manusit, e ndarë nga një shtrirje e ngushtë e ujit me gjerësinë e një lumi të vogël. Qendra është rreth gjysmë ore me makinë nga aeroporti vendas. Rruga për në Qendër është në gjendje të ndryshme riparimi dhe pjesa më e madhe e saj nuk mund të përshkohet me një shpejtësi të lartë ose të vazhdueshme për shkak të gropave dhe seksioneve të papërfunduara. Rruga për në Qendër kalon nëpër një pyll shumë të populluar, ndonjëherë në buzë të Detit të Bismarkut.

Udhëtimi për në Qendër nga kryeqyteti provincial merr rreth 40 minuta apo më shumë. Mbasi të kaloni nga Manus në Ishullin Los Negros, rruga nga Lorengau bashkohet me rrugën që vjen nga aeroporti. Në fillim të këtij shekulli, Qendra Manus është përdorur nga Qeveria Australiane si një qendër e shqyrtimit të përkohshëm dhe më pas është mbyllur, pasi nuk ka pasur përdorim të mëtejshëm për të në atë kohë. Kur Qendra u rihap në fund të vitit 2012, marrëveshja me Qeverinë e PNG kishte parashikuar se do të ishte një qendër e përkohshme,11 një qendër e sigurisë së ulët ku të ndaluarit do të shqyrtohen dhe, në qoftë se vendoset se përmbushnin statusin e refugjatit, do të zhvendoseshin në Australi. Dispozita 1.1.5 e kontratës se G4S e datës 1 shkurt 2013, thotë si më poshtë:


21

Qendrat Rajonale të Shqyrtimit janë qendra të sigurisë së ulët dhe lejojnë një nivel të caktuar lirie për të ndaluarit. Angazhimi me komunitetin lokal do të inkurajohet. ______________________________ 11 Në pritje të ndërtimit të përhershëm të objektit të propozuar

Punësimi i të ndaluarve brenda komuniteteve lokale, marrëdhëniet e të ndaluarve me shtetasit PNG dhe menaxhimi i të arrestuarve me rrezik të lartë do të duhet të merret parasysh mbasi Departamenti të zhvillojë një pikëpamje mbi këto çështje.

Si rezultat, të transferuarit ishin në gjendje të merrnin pjesë në ekskursione, të tilla si vizitat në qytete apo ekskursione për të shkuar në plazh për të bërë not. Niveli i sigurisë fizike në Qendër ishte i dukshëm më pak se në një qendër të paraburgimit në tokë.

Ky ndryshim është i dukshëm sapo arrin një i paraburgosur. Gardhet janë njëshe, gardhe zinxhiri më pak se dy metra të lartë që mund të shtyhen me lehtësi nga një grup meshkujsh të cilët mund të kenë qëllim për të bërë kështu. Aty nuk ka kamera CCTV. Ka objekte të kufizuara të ndara për të paraburgosurit të cilët kanë pasur sjellje të këqija ose që kanë nevojë, për arsye të ndryshme, për të qenë larg nga strehimi i tyre normal. Instalimet e infrastrukturës kryesore (të tilla si furnizimi me energji elektrike) janë vendosur Brenda kompleksit të paraburgimit dhe kështu lista vazhdon.

Në raportin e tij në lidhje me shqetësimin në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Nauro, Keith Hamburger AM ka vërejtur:

Për të qenë të suksesshëm, koncepti ‘i qendrës së hapur' mbështetet në kushtin që njerëzit që janë të akomoduar të veprojnë në përputhje me rrethanat e tyre. Nga provat e paraqitura për shqyrtim, zyrtarët e DIAC për të vendosur sipas një objektivi operacional "qendrën e hapur 'për Nauru RPC ka pasur përshtypjen se qendra do të ishte një Qendër Shqyrtimi dhe jo një Qendër Paraburgimi. Ata e kuptuan se kjo ishte pjesë e një zgjidhjeje rajonale në sfidën e trafikimit të njerëzve dhe të azilkërkuesve.12

I njëjti vëzhgim për rëndësinë që të ndaluarit të jenë në përputhje me rregulloren zbatohet në Qendrën Manus. Shqetësimet për nivelin e sigurisë në Qendrën Manus mbështeten nga vlerësimet më të reja të rrezikut të ndërmarra nga KPMG për Departamentin dhe nga C5 Management Solutions për Wilson Security.

Rishikimi gjithashtu vë në dukje se kontrata e re me Shërbimet Transfield nuk përmban një dispozitë të ngjashme me Listën 1.1.5 në kontratën e G4S. Në vend të kësaj, kontrata e Transfield thotë:

Infrastruktura e sigurisë në mjediset ekzistuese do të përmirësohet dhe masat e sigurisë duhet të rriten për të zvogëluar rrezikun e dëmtimit nga shqetësime të mëdha të tilla siç kanë ndodhur më 19 korrik 2013 në Nauru. Ofruesi i shërbimeve pritet të zbatojë praktika dhe procedura për të mbështetur përmirësimet të sigurisë dhe për të minimizuar tensionet në OPCs.13

Pas shpalljes së rihapjes së objektit Manus në shtator 2012, Forcat e Mbrojtjes të Australisë janë autorizuar për të rivendosur Cetern si një çështje


22

____________________________ 12 Rishikimi Nauru 2013 – Raporti i Detajshëm dhe Konkluzionet e Rishikimit të incidentit të 19 korrikut në Qendren Rajonale të Shqyrtimit në Nauru, 8 nëntor 2013, faqja 13 13 Kapitulli 1, Pjesa 1, Paragrafi 1.1.4 urgjence. Disa nga qendrat ekzistuese u riparuan dhe u rikthyen në kushte të banueshme. Tenda të ushtrisë u ngritën për strehim. Stafi i departamentit dhe ofruesit e shërbimit ishin, për shkak të mungesës së vendstrehimit në Qendër, duke jetuar për një kohë të shkurtër pas 19 korrikut 2013, në HMAS Choules (a Bay Klasa Landing Ship Dock me qendra të banueshme për disa qindra njerëz), e cila ishte ndërtuar pak larg në det të hapur.

Në korrik 2013, familjet u transferuan nga Ishulli i Manusit, duke lënë vetëm meshkujt e rritur të vetëm në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit. Burrat u zhvendosën në atë që kishte qenë më parë kompleksi i Familjarëve (tani Foxtrot).

Në fund të gushtit 2013, një strehim me mure të forta, qe tani njihet si kompleksi Oscar ishte ndërtuar në fushën e futbollit të përdorur më parë për stërvitje, brenda Qendrës. Zona që ishte e zënë nga kompleksi i Meshkujve Madhorë Beqarë ishte pastruar në përgatitje për ndërtimin e kompleksit të ri Mike i cili u përfundua në fund të vitit 2013. Pjesa më e madhe e ndërtimeve në Qendër është ndërtuar në një stil modular tip kontenieri, një stil i përdorur gjerësisht në industri që vepron në largësi, të tilla si minierat dhe ndërtimtaria, për të akomoduar një fuqi punëtore lëvizëse. Në përmbledhje, tani ka katër komplekse për të ndaluarit në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus dhe në 15 shkurt 2014:

Kompleksi Delta strehon 252 burra

Kompleksi Foxtrot strehon 329 burra

Kompleksi Mike strehon 417 burra në një objekt te ndërtuar kohët e fundit me planin dhe standardet e kampeve te minatorëve Australianë, nga një kompani që quhet Red Seas, dhe

Kompleksi Oscar strehon 339 burra në një ndërtesë të ndërtuar kohët e fundit, me mure te forta, strehim çadër me dushe të ndara dhe blloqe abdesini e ndërtuar nga kompania Toll Logistics.

Gjithashtu, ka edhe hapësira për administratën, dhoma interviste, klinika mjekësore, një mensë për stafin dhe dy komplekse të vogla (Charlie dhe Bravo). Kompleksi Charlie strehon të transferuarit të cilët kanë vendosur të kthehen në vendin e tyre dhe Kompleksi Bravo është përdorur për qëllime të ndryshme (duke përfshirë një dhomë pritjeje ngjitur në klinikën mjekësore).

Tre burra ishin në kompleksin Charlie, duke e bërë numrin e qëndruesve në një total prej 1,340.

Qendra nuk ka akoma strehim për stafin. Stafi i departamentit dhe stafi që ofron shërbimet së bashku me vizitorët më qëndrim të shkurtër që vijnë në Qendër, jetojnë në një anije banimi tre-katëshe të quajtur Bibby Progress e cila është e ankoruar në një skelë disa qindra metra larg.


23

PJESA 4. METODOLOGJI Në fillim të Shqyrtimit, unë kam përgatitur një plan hetimor me katër pjesë i cili u zbatua si më poshtë:

Faza e Parë (24 shkurt - 11 mars 2014) përfshiu finalizimin e rregullores administrative; duke i dhënë konsideratë paraprake dokumentacionit përkatës në dispozicion të departamentit (të tilla si raporte të situatës, raportet e inteligjencës, raportet ditore, raportet mjekësore dhe mjete të medias); kryerjen e hetimeve fillestare dhe intervistave; dhe përgatitjen për të vizituar Port Moresby dhe Qendrën Rajonale te Shqyrtimit në Manus.

Në fazën e Dytë (12-18 mars 2014); Rishikimi u konsultua me Ministrat përkatës dhe zyrtarët në Port Moresby14 dhe të transferuarit dhe personelin e departamenteve dhe ofruesit e shërbimeve të Qendrës Manus.

Mbas kthimit në Australi, Faza e tretë (19 mars - 4 prill 2014) e përbërë nga finalizimet e intervistave, shqyrtimet e dokumentacionit të dhënë Rishikimit; shoqëruar me linjat e mëtejshme të hetimit; dhe fillimin e hartimit të këtij raporti, dhe

Në Fazën e Katërt (nga 5 prill 2014 deri në përfundimin), ekipi i Rishikimit ka përfunduar vlerësimin e të gjitha materialeve të mbledhura gjatë zhvillimit të hetimit dhe zhvilloi takime të mëtejshme me ministrat dhe zyrtarët e PNG. Unë gjithashtu fola me Ministrin e Emigracionit dhe Mbrojtjes të Kufirit rreth Rishikimit të Forcës së Sigurisë dhe marrëveshjeve për Forumin Ministror të Tretë15 që kam ndjekur në Port Moresby më 8 maj 2014. Raporti është finalizuar më pas dhe iu dorëzua Sekretarit.

Më 5 mars 2014, unë i kam shkruar ofruesve të shërbimeve të angazhuar në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit të Manusit në kohën, apo pak përpara se të ndodhnin incidentet nën hetim: G5S Australia Pty Ltd, International Health and Medical Services Pty Limited dhe Salvation Army (New South Wales) Property Trust. Në ato letra, unë kërkova bashkëpunim me Shqyrtimin duke siguruar emrat e zyrtarëve të lartë të tyre në Qendër që do të mund të lehtësojnë intervistat me personelin e tyre dhe një listë ____________________ 14 Ky Rishikimi është një nga disa hetimet në lidhje me incidentet që ndodhën më 16 - 18 shkurt 2014. Hetime të tjera që po kryhen nga PNG përfshijnë një shqyrtim nga Zyrtari Kryesor i Emigracionit, hetimet penale nga ana e Royal New Guinea Constabulary dhe një juri koroniale. U ra dakord nga të dy qeveritë që, për të shmangur dyfishimin apo mbivendosjen, konkluzionet e bëra në këtë shqyrtim do të ndahen mes Australisë dhe PNG.


24

15 Forumi Ministror është i përbërë nga Ministrja e Emigracionit dhe Ministri i Punëve të Jashtme, e nderuara deputete Julie Peshkopi, së bashku me Ministrin e Punëve të Jashtme dhe Emigracionit të PNG dhe Ministri i Drejtësisë dhe nga personeli i Prokurorisë së Përgjithshme që ishin në krye të detyrës gjatë incidenteve të 16-18 shkurt 2014 dhe që të mund të japë një llogari të dorës së parë për këto ngjarje.

Për më tepër, unë i kam kërkuar IHMS të më japë detaje në lidhje me trajtimet e personave të lënduar si rezultat i këtyre incidenteve duke përfshirë natyrën e lëndimeve si dhe shkakun e lëndimit, nëse dihet.

Ofruesit e shërbimeve janë ftuar për të bërë një paraqitje me shkrim në lidhje me incidentet tek Rishikimi dhe për të bërë rekomandimet të cilat do të mund të forcojnë marrëveshjet përkatëse në Qendrën e Shqyrtimit dhe që mund të zvogëlojnë gjasa të tilla ose për të parandaluar përsëritjen e incidenteve të ngjashme.

Unë i shkrova Transfield Services për të njëjtin subjekt, megjithëse ato nuk morën përsipër shërbimet e menaxhimit të rasteve dhe mbarëvajtjen e Qendrës deri në datën 22 shkurt 2014 dhe shërbimet e sigurisë (megjithëse këto të fundit ia kanë dhënë nën-kontratorit të tyre, Wilson Security) deri në 28 Mars 2014.

Unë gjithashtu:

Ftova Departamentin që të bëjë prezantimin e tij, nëse ata ishin të interesuar të bënin këtë, dhe

Telefonova dy herë Z. Ian Rintoul e cili punon me Koalicionin e Veprimit të Refugjatëve dhe i kërkova atij dhe kolegëve të tij nëse munden të më sugjerojnë emrat e të transferuarve që ai mund të njohë që mund të na ndihmojnë nëse flasin me mua kur unë vizitova Qendrën Manus, por unë nuk mora asnjë përgjigje për këto kërkesa.

Gjatë kursit të Rishikimit, unë mora:

Një prezantim zyrtar nga G5S me 16 prill 2014

Një prezantim të shkurtër nga Salvation Army dhe Transfield Services

Detajet e kërkuara nga IHMS, dhe

Një përmbledhje të shkruar nga Departamenti për Caktimin e Statusit të Refugjatëve, Kthimet, Largimet dhe Qëndrimet.

Pjesa më e madhe e informacionit të marrë nga Rishikimi në lidhje me incidentet erdhi përmes intervistave zyrtare, shqyrtimit të Qendrës përkatës dhe të dhënave të tjera, dhe seancave pyetje - përgjigje me të transferuarit dhe reagimet e përmendura më poshtë. Takimet që ndodhën në PNG kanë një rëndësi të veçantë. Mbasi Qendra Rajonale e Shqyrtimin Manus është një objekt në territorin e PNG, Qeveria e Papa Guineas të Re është e përfshirë ngushtë në disa hetime në lidhje me ngjarjet e 16 - 18


25

Shkurtit 2014. Si rezultat, ishte shumë e rëndësishme për mua që të takohem me Ministra dhe zyrtarë kryesorë për të marrë përmbledhje në lidhje me këtë Shqyrtim. Unë u takova me Mataio Rabura, Shefin a Zyrës së Emigracionit dhe Administratorin e Qendrës, kur ai erdhi në Canberra në 11 mars 2011. Në Port Moresby, në 13 mars 2014, unë u takova me Ministrin e Punëve të Jashtme dhe Emigracionit, të nderuarin deputet Rimbink Pato OBE; Ministrin e Punëve të Jashtme dhe Prokurorin e Përgjithshëm, të ndeduarin deputet Kerenga Kua; Shefin e Shtabit të Kryeministrit, Isaac Lupari; dhe Zëvendës Komisionarin e Policisë, Simon Kauba.

Komisioni i Rishikimit vizitoi Qendrën Rajonale të Shqyrtimin në Manus nga 14 deri me 18 marsi 2014, ku unë bëra një sërë intervistash me oficerë të departamentit dhe me stafin e ofrimit të shërbimeve. Gjithashtu, unë u takova edhe me Ndihmës Manaxherin Operativ, Wilson Kuve, në Qendrën Manus dhe me Këshilltarin Ekzekutiv të Guvernatorit të Provincës Manus ne Lorengau.

Unë u angazhova me individët e transferuar në katër mënyra.

Së pari, unë kam intervistuar katër të transferuar që mund të më japin mua informacione specifike përkatëse për këtë shqyrtim. Ata përfshinin personin i cili ishte një dëshmitar okular i sulmit kundër Reza Baratit, por kishte refuzuar për të folur me policinë pa pasur prezent avokatin e tij nga Australia dhe personin që e kishin therur në fyt në kompleksin Oscar në mbrëmjen e 16 shkurtit 2014. Takimet me individët e transferuar u kryen vetëm me një përkthyes të pranishëm.

Së dyti, unë bëra katër seanca dy orëshe pyetje - përgjigje me udhëheqësit e komuniteteve që përfaqësojnë çdo grup gjuhësor në secilin nga katër komplekset e strehimit së bashku me përkthyesit e nevojshëm. Në këto seanca kanë marrë pjesë midis 18 dhe 24 persona (duke përfshirë rreth tetë përkthyes për çdo rast).

Së treti, në këto seanca ne shpërndamë formularë për reagime dhe ftuam te transferuarit e pranishëm për të plotësuar formularin dhe që të ma dorëzonin mua, nëse ata donin të më jepnin deklaratat e tyre personale. Gjithashtu ne i ftuam ata për t’ia dhënë formularët të transferuarve të tjerë në kompleksin e tyre. Si rezultat, ekipi i Shqyrtimit mori një numër të madh formularësh të opinioneve përpara se ne të largoheshim nga Ishulli i Manusit. Gjithsej, ekipi i Shqyrtimit i ka konsideruar 270 deklaratat apo komentet e pranuara nga më shumë se 300 transferuarit (pasi disa nga anketat e reagimit ishin nga disa prej të transferuarve ose grupeve të komunitetit).

Së fundi, me ftesë të banorëve të kompleksit, kam inspektuar kompleksin Mike ku ata më treguan jo vetëm vrima plumbash të dukshme nga një inspektim i jashtëm i ndërtesave, por edhe shenja të tjera dhe vrima plumbash brenda ndërtesave dhe dhomave të gjumit.

Në disa takime me zyrtarë të G4S janë kryer me kërkesën e tyre me persona të tjerë të pranishëm (Alistair Nicholas nga Weber Shandwick dhe, në PNG, Bill Neill nga Studio e Avokatëve Ashurst), siç tregohet në të dhënat e intervistës.

Dy anëtarë të ekipit Shqyrtues më kanë ndihmuar mua në kryerjen e takimeve me krerët e katër komuniteteve të të transferuarve. Ata gjithashtu kanë përgatitur shënime për këto katër takime


26

dhe për intervistën time me Chris Manning, Drejtor Menaxhimi i Shërbimeve të emigracionit për G4S. Unë i kam kryer të gjitha intervistat telefonike në biseda individuale një-në-një (jo në spiker me zë të lartë) dhe kam përgatitur procesverbale për çdo intervistë menjëherë mbas mbarimit te intervistës.

Me përjashtim të intervistave me të transferuarit (për shkak të vështirësive të komunikimit), draftet e dhëna gjatë intervistës i janë dorëzuar përsëri çdo të intervistuari, në mënyrë që të konfirmohej vërtetësia e dëshmisë (si dhe të bëheshin korrigjime apo ndryshime, nëse ishte e nevojshme). Më 29 dhe 30 prill 2014 dhe 6 dhe 7 maj 2014 kam përshkruar gjetjet dhe rekomandimet e Rishikimit në takimin me Ministrat dhe zyrtarët e tjerë të lartë të PNG. Kam marrë pjesë në Forumin e Tretë të Ministrave në 8 maj 2014 dhe kam paraqitur një informacion të detajuar mbi Raportin tim. Të gjitha këto takime janë mbajtur në Port Moresby. Është e rëndësishme të theksohet se kam raportuar atë që mu tha nga individët që kam intervistuar dhe të dhënat e mbledhura nga formularët e reagimeve të individëve të transferuar. Megjithatë, unë nuk kam kërkuar për të testuar vërtetësinë apo saktësinë e dëshmive të ndryshme individuale veçse t’i peshoj ato kundrejt të gjitha informacioneve të tjera në dispozicion të Rishikimit. PJESA 5. RRETHANAT QE ÇUAN NË NGJARJET E 16 – 18 SHKURTIT 2014 Përpara se të arrijmë në ngjarjet që çuan në incidentet që ndodhën më 16-18 shkurt 2014 dy pika të rëndësishme duhet të theksohen. 5.1 Jo të gjithë të transferuarit morën pjesë në këto ngjarje Pika e parë është se, ndërsa të gjithë të transferuarit janë pa dyshim të shqetësuar për kohën që ata do të kalojnë në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit Manus dhe për rivendosjen e tyre të ardhshme (në qoftë se ata fitojnë statusin e refugjatit), të transferuarit nuk janë të bashkuar në reagimin e tyre ndaj situatës aktuale. Gjithashtu, midis të transferuarve ka edhe dallime të dukshme kulturore, të sjelljes dhe të qëndrimit ngaqë ata vijnë nga grupe të ndryshme kombësie dhe etnike të cilat kanë çuar në tensione, mosmarrëveshje dhe armiqësi midis tyre. Shumë nga të transferuarit nuk i përkrahin dhe nuk kanë marrë pjesë në protestat që çuan në incidentet që kanë ndodhur më 16 - 18 shkurt 2014. Shumica e tyre nuk donin të ishin të përfshirë dhe nuk kanë marrë pjesë në trazirat që ndodhën gjatë këtyre tri ditëve. Disa prej tyre morën pjesë në protestat dhe trazirat vetëm sepse ishin të kërcënuar dhe të shtyrë nga të transferuarit e tjerë.


27

Asnjë nga të transferuarit në kompleksin Delta nuk ka marrë pjesë në ngjarjet që ndodhën deri në dhe duke përfshirë natën e incidentit të rëndë të (17-18 shkurtit 2014).16

Disa nga të transferuarit i janë afruar rojeve të G4S gjatë ditës së 17 janarit 2014 (duke përfshirë të transferuarit në kompleksin Oscar në orën 05:02 pasdite) duke i kërkuar që të transferohen jashtë kompleksit të tyre në një vend më të sigurt. Të tjerë kanë kërkuar dhe kanë marrë ndihmë nga rojet G4S gjatë rrjedhës së ngjarjeve të asaj natë për t’u larguar nga dhuna.

Disa nga të transferuarit kanë ndenjur në dhomat e tyre për të qëndruar jashtë trazirave gjatë incidenteve, por ata u sulmuan gjithsesi.

Këto qëndrime të ndryshme mund të shihen në disa nga komentet e bëra në formularët e reagimeve qe iu dhanë grupit të Shqyrtimit kur ne vizituam Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus.

Përpara se të ndodhte ngjarja çdo ditë kishte protesta. Unë isha shume i frikësuar dhe i tensionuar dhe rrija i mbyllur në dhomën time, pasi nuk doja të bashkohesha me protestën ... por kur trazirat filluan më 16 shkurt isha në dhomë dhe dola nga dhoma vetëm kur një oficer erdhi dhe me tha të shkoj në mensë. Unë shkova atje. Isha aq i frikësuar dhe oficeri me mori kartën dhe më çoi në kompleksin Bravo. Unë qëndrova atje deri në orën 04:00 të mëngjesit dhe u ktheva në kompleksin Oskar. Më pas, më 17 shkurt, kur problemet filluan në kompleksin Mike, unë përsëri u dërgova në kompleksin Bravo gjatë natës. Kur të shtënat filluan, zyrtarët na mori në trashenë "ovale" . Unë kam qenë atje për disa orë. Kur u ktheva prej andej para se të hyja në kompleksin Oskar i thashë zyrtarit që unë nuk ndjehem i sigurt në kompleksin Oskar për shkak të njerëzve të inatosur, kështu që oficerët më çuan në Kompleksin Charlie. Më 7 mars ata me gjeten një vend për mua në kompleksin Delta dhe kam ardhur këtu: _______________________, Kompleksi Delta

Para ditës së aksidentit, kemi biseduar me G4S dhe TSA

17 dhe u kemi thënë atyre se nuk jemi pjesë e lëvizjes së protestës. TSA na tha për të shkruar një kërkesë se ne nuk jemi pjesë e protestës dhe G4S na ka këshilluar për të qëndruar në dhomat tona në rast rrëmuje. Ne kemi ndjekur udhëzimet duke bere kërkesën me shkrim dhe duke qëndruar në dhomat tona gjatë ditës së incidentit. ____________________________________, Kompleksi Mike, nënshkruar nga 20 të transferuarit (numrat e individëve të dhënë). Në ditën e ngjarjes, unë kam qëndruar në dhomën time; kurrë nuk kam marrë pjesë në protestë, as nuk jam paralajmëruar nga dikush tjetër. Vetëm kam qëndruar në dhomë dhe kam menduar për sigurinë time pasi ai nuk ishte problemi im: ______________________ , Kompleksi Delta Siç mund ta dini në lidhje me ngjarjet në Manus, ne të gjithë ishim nën presionin e njerëzve ngatërrestarë që na kërkonin që ne t’i mbështetnim në kryengritjen kundër Australisë dhe Guineas. Unë refuzova t’i bashkohesha atyre dhe pastaj ata hynë në dhomën time dhe _______________________________ 16 Shiko kopjen e shkruar të intervistës së Anthony Kneipp, faqja 4, rreshti 2-3


28

17 Salvation Army me dëmtuan të gjitha pajisjet shtëpiake: ___________________________ Kompleksi Delta Ne nuk ndiehemi te sigurt këtu. Ne ndiehemi te frikësuar për te shkuar kudo, duke përfshirë edhe mensën, banjat, klasat, e të tjera. Ne kemi frike te flasim me njerëz te tjerë. Ngaqë ne nuk marrim pjese ne trazirat qe ndodhën këtu, shtetasit e tjerë janë shume te inatosur me ne: _______________________________ , Kompleksi Foxtrot Unë kam emigruar këtu nga një shtet i paqëndrueshëm dhe doja qe qeveria Australiane të më mbronte mua nga sulmet ne Manus; pasi ka shume rebelë këtu që shpesh me kërkojnë që unë t’i bashkohem atyre ne kryengritjet kundër Australisë dhe Guineas; dhe ata me kane kërcënuar me vdekje nëse unë nuk i bindem urdhërit te tyre: ____________________________ , Kompleksi Delta.

5.2 Armiqësia midis të transferuarve dhe shtetasve te PNG qe punojnë ne Qendër Pika e dytë është se gjatë kësaj periudhe ka pasur antagonizm në rritje midis disa të transferuarve dhe shtetasve të PNG që punonin në Qendër. Askush që kemi intervistuar nuk ka pasur ndonjë shpjegim të qartë për këtë tension në rritje mes dy grupeve. Disa faktorë të mundshëm kontribues që i janë sugjeruar Rishikimit janë përcaktuar më poshtë. Nga pikëpamja e të transferuarve (sidomos atyre Iranianë), ata nuk kanë dashur të jenë në PNG të cilën ata e konsiderojnë si një vend në zhvillim me një standard jetese dhe mundësi ekonomike më të ulëta se ato të vendit të tyre që kishin lënë. Në takimet e mia me të transferuarit, disa prej tyre i referohen PNG me terma përçmuese. Ata komentonin mbi normën e krimit dhe rastet e SIDËS dhe thoshin se nuk do të ishin të mirëpritur apo të sigurt në komunitetin PNG. Të paktën një nga të transferuarit me të cilët unë fola e quan PNG një 'vend barbar’. ___________________________ (të cilit unë do ti referohem si Z. T1), tha: Qeveria Australiane na ka sjellë në një shtet që ka më se 70% HIV, 65% Tuberkuloz, malarie dhe sëmundje të tjera. Ata akoma jetojnë ne koloni dhe se kryeqyteti i tyre është kryeqyteti i dytë më i pasigurt në botë. __________________________________ tha : _____________________ 18 Vini re se grupi i Shqyrtimit i ka marrë informacionet në lidhje me këtë antagonizm nga intervistat dhe raporti i G4S. Megjithatë, kjo nuk është identifikuar si një problem në vlerësimet e inteligjencës G4S të shqyrtuar nga grupi i Rishikimit


29

... Qeveria e Australisë, pa marrë parasysh pasojat e mundshme na ka dërguar në një vend në të cilin njerëzit nuk kanë një sfond të mirë historik dhe që u mungon kultura e bashkëjetesës me të huajt dhe janë njerëz të varfër ... Zgjidhja e parë është se njerëzit me një sfond të tillë - që kanë qenë kanibalë 100 vjet më parë ... duhet të jenë të arsimuar në një kurs të shkurtër kohe dhe të mësojnë kulturën e bashkëjetesës me të huajt; dhe se SIDA, vjedhjet dhe plaçkitjet duhet të lahen nga ky shtet ... Këta të transferuar shohin poshtë mbi shtetasit PNG që janë te punësuar në Qendër, si më pak të arsimuar dhe më pak të aftë se vetja e tyre. Shtetasit e PNG u bënë një fokus për acarime me gjendjen e tyre aktuale. Sipas një oficeri të lartë G4S, ata i demonstronin pikëpamjet e tyre duke trajtuar rregullisht shtetasit PNG me mungesë respekti dhe me një mospërfillje të vazhdueshme, për shembull:

Duke u tërhequr shenjat dalluese dhe pajisjet e ngjitura në uniformat e tyre

Duke u bërë shantazh atyre për sjelljen e kontrabandës në Qendër, dhe

Duke ua shpërhapur mbeturinat në dysheme, ndërsa ata ishte duke pastruar. 19

Një numër i të intervistuarve komentuan qëndrimin superior të Iranianëve karshi të transferuarve të tjerë dhe shtetasve të PNG, duke i përshkruar ato si problematikët e Qendrës. Disa nga njerëzit me të cilët kam folur, më kanë thënë se Iranianët kishin një qëndrim racist ndaj shtetasve të PNG. Një punonjës shërbimi më tha se të transferuarit Iranianë dhe Irakianë kanë veçanërisht një qëndrim racist ndaj shtetasve të PNG (duke përmendur përdorimin e shprehjeve si ata që lëkunden nga pemët dhe kanibalët). Shënimet e intervistës sime me një punëtor shërbimi tregojnë këto vërejtje:

Disa nga iranianët sillen në mënyrë raciste dhe shohin poshtë mbi shtetasit e PNG dhe i bëjnë ata shumë të vetëdijshëm për këtë. Vendasit e konsiderojnë këtë qëndrim si mungesë respekti ndaj tyre dhe vendit të tyre. Vendasit marrin qëndrimin se, ndërsa të transferuarit nuk duan të jenë në PNG, as PNG-ja nuk i do ata atje.

Disa nga iranianet i keqtrajtojnë grupet e tjera etnike në Qendër dhe i intervistuari beson se kjo shkakton shqetësime të konsiderueshme te ata të transferuar të cilët i janë të nënshtruar keqtrajtimit.

________________________ Shiko procesverbalin e intervistës me oficerin CD të G4S


30

Si rezultat i antagonizmit të ndërtuar midis vendasve dhe të transferuarve, përgjigja nga shtetasit e PNG për ngjarjet më 17 shkurt 2014 ishte personale, jo vetëm profesionale.

Darren Boyd, Drejtori Menaxhues Rajonal për Jugun e Paqësorit, miratoi:

Ka një perceptim të përbashkët në kuadër të Manus PRC, të cilat ai i ka dëgjuar të shprehura nga shumë njerëz, që iranianët në Qendër shpesh sillen si keqtrajtues brenda komplekseve të tyre. Kjo është reflektuar në raportet se ata janë përpjekur të "qëndrojnë” mbi 'transferuarit e tjerë dhe shpesh shprehin një qëndrim superior dhe racist kundrejt të transferuarve të tjerë, si dhe kundrejt shtetasve të PNG.20

Nga perspektiva e shtetasve të PNG', ata nuk e pëlqenin këtë trajtim fyes, dhe reaguan siç u përmend më lart, se në qoftë se të transferuarit nuk donin të ishin në PNG, atëherë as ata nuk i donin ata atje. Disa nga të transferuarit thanë se shtetasit iu përgjigjën këtij trajtimi duke u treguar atyre që të kthehen nga kanë ardhur, duke bërë gjeste si prerje fyti dhe duke i kërcënuar se do t’i sulmonin. Manus nuk është një provincë e pasur dhe shumë njerëz vendas jetojnë në kushte shumë të vështira. Rishikimit ju sugjerua fakti që disa prej shtetasve të PNG mund të mos e pëlqejnë faktin se të transferuarit jetojnë në rrethana më të mira fizike se sa vetë ata, me vakte të përgatitura tre herë në ditë dhe një kujdes mjekësor të gatshëm e në dispozicion. Çfarëdo që mund të kenë qenë shkaqet, ky antagonizëm ishte pjesë e atmosferës gjithnjë e më të tensionuar në Qendrën që prej Ditës së Australisë. Ajo u përkeqësua nga sjellje veçanërisht ofenduese dhe fyese nga disa të transferuar më 17 shkurt 2014 21, e cila e acaroi mospëlqimin mes dy grupeve dhe, siç tha Darren Boyd i G4S në intervistën e tij, rriti nivelin dhe intensitetin e përleshjes që u zhvillua. 22

5.3 Periudha që parapriu incidentet Në këtë situatë, trazirat të cilat arriti kulmin me incidentet më 16 - 18 shkurt 2014 mund të kishin filluar që në dhjetor 2013, kur ka pasur një thashethem të përhapur gjerësisht se do të kishte një amnisti për Krishtlindje. Me sa duket pritej se amnistia do të rezultonte në dërgimin e të transferuarve në Australi. Raporti Mujor i Inteligjencës G4S për janarin 2014, përshkruan: _______________________ 20 Shiko procesverbalin e intervistës, faqja 3 21 Detajet e kësaj sjelljeje janë shprehur në Pjesën 7 dhe diku tjetër në Raport 22 Shiko procesverbalin e intervistës, faqja 2


31

Të transferuarit morën lajme që tregonin se mund të ketë një ndryshim në politikën e Qeverisë Australiane. Ky informacion u prezantua në MIRPC nga të transferuarit të cilët kishin kontakte me familjet në shtetet e tyre. Vëmendja që media i dha publikimit të raportit të UNHCR-së dhe Amnesty International (si para dhe pas publikimit zyrtar të raporteve) dha peshë të mëtejshme për një ndryshim të mundshëm. Të transferuarit me prejardhje të caktuara kulturore i lidhën këto elemente së bashku dhe diskutuan mundësinë e amnistive për Krishtlindje. 24

Anthony Kneipp ishte Koordinatori i Departamentit të Qendrës nga nëntori 2013 deri në 23 shkurt 2014. Ai i tha grupit të Shqyrtimit:

Me sa kuptoj unë, ky ishte ... një thashethem që kishte nisur në tokë dhe unë mendoj se një pjesë e madhe e tij ishte se kjo është një gjë kulturore në shumë vende nga vijnë të transferuarit. Nuk është e pazakontë për qeveritë e tyre të ofrojnë amnisti gjatë festave të rëndësishme, dhe veçanërisht atyre fetare … 25

Thashethemet vazhduan pavarësisht nga fakti se Ministri Morrison kishte vizituar Qendrën në 26 shtator 2013 dhe se ai kishte dhënë një mesazh të qartë se të transferuarit do të mbeten në Qendër deri sa të merrej vendimi nëse ata do të kthehen në vendin e tyre ose nëse do të zhvendosen në një vend tjetër përveç Australisë. Menaxheri i Qendrës Rajonale të Shqyrtimit të kontratës për Salvation Army i tha grupit të Shqyrtimit se oficerët e mbarëvajtjes u përpoqën të shfuqizojë thashethemet. Ata i përsëritën të transferuarve mesazhin e Ministrit, por ata menduan se nuk u besuan. Menaxherja e Kontratës sugjeroi në intervistën me të se kishte faktorë të tjerë që kontribuuan në trazirat mes të transferuarve gjatë asaj periudhe:

Më e rëndësishmja, nuk kishte asnjë informacion që të përcaktonte kohëzgjatjen e procesit të statusit të refugjatit apo se çfarë do të thoshte për ta dhe familjet e tyre risistemimi ne PNG, dhe

Të transferuarit të cilët kishin qenë në qendër për kohë më të gjatë ishin zhvendosur

kohët e fundit në kompleksin e ri dhe të konsiderueshëm Mike i cili, siç mund t’u jetë dukur atyre si një strehim i përhershëm dhe jo i përkohshëm, i cili i dha të transferuarve përshtypjen se ata do të jenë atje për një kohë të pacaktuar.

Përveç këtyre faktorëve kryesorë qe çuan në shqetësime, pakënaqësi dhe tensione, Menaxheri i Kontratës shprehu mendimin personal se dy çështje te tjera mund të kenë kontribuar pjesërisht: _____________________________________ 23 Qendra Rajonale e Shqyrtimit në Manus 24 Faqja 4 24 Transkripti i intervistës, faqja 3, rreshtat 4 -7


32

Së pari, ka dallime në standardet e akomodimit mes komplekseve (për shembull, vetëm disa komplekse kanë ajër të kondicionuar në disa zona, vetëm disa kanë qasje të drejtpërdrejtë në internet dhe telefonike; kompleksi Delta është shume i dendur me pak qasje në dritën e diellit, dhe kështu me radhë), dhe

Së dyti, ndërsa të transferuarit dinin nga 13 dhjetori 2013 se kontratës së Salvation

Army po vinte fundi, emërimi i një shërbimi të ri të mbarëvajtjes dhe menaxhimit të çështjeve nuk ishte e shpallur deri në fillim apo në mes të shkurtit të 2014-ës duke krijuar pasiguri të mëtejshme në lidhje me gjendjen e tyre.

Edhe pse asgjë nuk erdhi nga lajmet e amnistisë, kishte një marrëveshje të përgjithshme në mesin e personave të intervistuar për këtë çështje të Rishikimit se Qendra ishte e qetë gjatë periudhës nga Krishtlindjet deri në Ditën e Australisë. Strategjitë për të reduktuar pikat e nxehta gjatë kësaj kohe përfshinin më shumë filma, duke treguar qasje shtesë për lojëra dhe aktivitete të tjera, ndërtimin e një sipërfaqeje me hije shtesë dhe ekskursione larg nga Qendra.26

Raportet ditore dhe raportet e tjera midis dhjetorit deri në fund të janarit që u shqyrtuan gjatë procesit të Shqyrtimit konfirmojnë se Qendra ka ruajtur një rrezik të ulët ose vlerësim jeshil të kërcënimit deri më 31 janar 2014, kur Raporti Ditor regjistroi se Vlerësimi i sigurisë së Qendrës është Qelibar dhe se gjendja e përgjithshme është mesatarisht e tensionuar. 28

Nuk është e qartë pse, por Dita e Australisë shënoi fillimin e periudhës së zgjatur të protestave që çuan deri në incidentet që janë në hetimin e sipër. Të intervistuarit i thanë grupit të Shqyrtimit se tensioni në Qendër u rrit ndjeshëm pas kësaj date. Raporti i Inteligjencës Mujor G4S për janar 2014 vuri në dukje në lidhje me protestën Dita e Australisë:

Demonstrata aktuale duket të jetë e keq planifikuar dhe një marrëveshje veç për këtë qëllim. Parullat ishin jo të plota dhe të transferuarit ishin vetë-kufizuar vetëm në qendër të kompleksit Oskar. Asnjë kompleks tjetër nuk u bashkua me të dhe asnjë përpjekje nuk është bërë për të fituar mbështetjen e komplekseve të tjera..30

Z. Kneipp tha: __________________________________ 26 Shiko Raportin Mujor te Inteligjencës për Janarin 2014, faqja 6 27 Ngjyra Jeshile tregon se Qendra është e qete, ka mundësi te limituara për protesta apo akte dhune, por nuk ka prova inteligjente qe sugjerojnë se rreziku është i pashmangshëm 28 Ngjyra Qelibar tregon se Qendra ka tension te moderuar, ka pak zhurme, dhe se të dhënat e inteligjencës tregojnë që protestat apo trazirat e dhunshme janë te mundshme por jo patjetër te pashmangshme. 29 Kjo do te thotë, parulla te shkruara ne çarçafë 30 Faqja 5


33

Në Ditën e Australisë, një protestë paqësore u bë në kompleksin Oscar. Kjo protestë përfshiu një numër të të transferuarve të mbledhur bashkë të cilët këndonin, këndonin për liri … ishte një numër relativisht i vogël. 31

Raporti Mujor i Inteligjencës G4S gjithashtu theksoi:

Iniciativa të tjera kanë përfshirë takime të planifikuara me udhëheqësit e caktuar me të gjitha palët e interesuara, përfshirë DIBP. Këto kanë rezultuar në një stabilizim të trazirave, me një ndryshim të një ngjarjeje vetëm ne mbrëmje. Kompleksi Delta mbeti i vetmi kompleks që nuk u bashkua me trazirat. Ka informacion se trazira te mëtejshme janë planifikuar dhe një afat kohor që është paraqitur tregon se ato do të ndodhin diku rreth datës 15 deri 20 ... në varësi të rezultateve nga takimet me DIBP.33

Z. Kneipp konfirmoi se, mbas demonstratës fillestare, protestat vazhduan çdo ditë:

Po kjo u shndërrua në një ngjarje ditore, e cila filloi pasdite vonë dhe më pas, unë mendoj se, në fillim filloi rreth orës 03:00 në pasdite dhe më pas ajo u zhvendos diku nga ora 5:00 e pasdites. Dhe pastaj, ajo u zhvendos diku rreth orës 9:00 dhe orës 10:00 të natës. Kështu ndërsa protestat vazhduan ata filluan me padyshim te këndonin ankesat e tyre dhe pastaj kanë përdorur edhe çarçafë si parulla dhe duke treguar ankesat në çarçafë ... çarçafët kishin të shkruar gjera te tilla si ‘liri’.34

Si rezultat i atmosferës gjithnjë e më të tensionuar, një takim u mbajt më 5 shkurt 2014 në mes të menaxherëve të Qendrës dhe udhëheqësve të komunitetit të të transferuesve për të sqaruar arsyet e shqetësimeve të protestave. Këto shqetësime u përqendruan në 11 pyetje të cilat Autoriteti i Emigracionit dhe Shërbimeve të Shtetësisë dhe Departamenti i Emigracionit dhe Mbrojtjes së Kufirit të PNG ranë dakord t’u përgjigjen brenda 12 ditëve. Në Raportin Ditor me email për datën 5 shkurt 2014, Asistent Koordinatorja e Qendrës, Katrina Neuss, këshilloi Departamentin se ajo:

... ishte takuar me udhëheqësit e komunitetit sot për të marrë shënim dhe për të sqaruar pyetjet e tyre. Një përmbledhje e këtyre pyetjeve i është përcjellë Canberras për një përgjigje.

Raportet e Inteligjencës për G4S tregojnë për ngritjen e tensionit dhe për protestat deri ne 12 shkurt 2014, ndërsa të transferuarit prisnin për përgjigjet e pyetjeve të tyre. ________________________________ 31 Transkripti i intervistës, faqja 3, rreshtat 14-16 32 Departamenti i Emigracionit dhe i Mbrojtjes se Kufirit 33 Faqja 6 34 Transkripti i Intervistës, faqja 4, rreshtat 40-42 dhe faqe 5, rreshtat 19 – 25


34

Vlerësimi javor i inteligjencës për 3 deri në 9 shkurt 2014 vë në dukje:

Një urdhër i veçantë u ekzekutua në kompleksin Oscar në 9 shkurt për të kërkuar artikuj të kontrabandës, të armëve të mundshme dhe gjithashtu të ndihmojë në uljen e tensionit në të gjithë MIRPC. Një numër i artikujve të trafikuar u zbuluan, duke përfshirë çakmakë dhe droga të paligjshme, por nuk u gjetën artikuj që mund të përdoren si armë. Kontrolli u krye pa probleme dhe ndihmoi ne rivendosjen e parametrave për këtë kompleks në lidhje me mënyrën e sjelljes. Kjo gjithashtu pritet të ketë një ndikim pozitiv në të gjithë MIRPC.

Vlerësimi i inteligjencës G4S për 10 shkurtin e 2014 vë në dukje:

Burimet e inteligjencës sugjerojnë se do të ketë një përshkallëzim të çrregullimeve në ditët pas takimit DIBP (05 Shkurt 2014) në qoftë se takimi nuk arrin të zgjidhë çështjet për të transferuarit në kompleksin Oscar. ... Informacioni nga burime të ndryshme është ende duke u paraqitur se demonstratat do të vazhdojnë dhe do të përfundojnë në një ngjarje të madhe. Një afat kohor prej dy javësh është identifikuar si ndoshta i rëndësishëm kështu ditët pranë datave 17/18 shkurt 2014 vazhdojnë të jenë të një rëndësie të veçantë..35

Gjatë periudhës para 17 shkurtit 2014, stafi i G45 largoi gurë të mëdhenj e të vegjël nga komplekset për të reduktuar materialet që mund të përdoreshin si armë në rast të një çrregullimi të mundshëm më vonë.36

Në kompleksin Mike në seancën pyetje - përgjigje, të transferuarit konfirmuan që largimi i gurëve ndodhi afërsisht një javë para ngjarjeve. Vlerësimi i inteligjencës G4S për 12 shkurtin e 2014 shtoi:

… gjithashtu raportohet … informacioni ... nga stafi në kompleksin Oscar që sugjeron se të transferuarit do të synojnë të përdorin dhunë kundër stafit emigrant më 16, 17 dhe 18 shkurt. Informacioni sugjeron se ata kanë për qëllim që të armatosen dhe të shkaktojnë dhunë. Përveç kësaj ata kanë për qëllim për të shkelur gardhin, për të ekzekutuar një qellim akoma te paditur. Për më tepër, ata kanë për qëllim për të koordinuar një seri të thirrjes së kodit në kohën e caktuar të përshkallëzimit të dyshuar për të kompensuar personelin në disa komplekse. Informacioni sugjeron se ata janë të vetëdijshëm për Task Forcën e Posaçme Policore

_______________________________________________ 35 Faqja 3 36 Shiko procesverbalin e intervistës me oficerin AB të G4S

37 Ky vlerësim i inteligjencës ka datën 11 shkurt 2014, por me sa duket ka te bëjë me 12 shkurtin 2014


35

dhe se mendimi i përfshirjes në një forcë vdekjeprurëse nuk i shqetëson ata. Është duke u bërë punë urgjente për të konfirmuar vërtetësinë e këtij informacioni. Vlerësimet ditore të inteligjencës G4S shënojnë që gjate ditëve 13, 14, dhe 15 shkurt 2014 nuk ka pasur protesta. Ka disa Raporte incidentesh të G4S për konfrontime midis të transferuesve dhe një ofrues të shërbimit gjatë gjysmës së parë të shkurtit 2014. Njëri prej tyre tërhoqi vëmendje të medias në Australi dhe Ministri u përgjigj se grupi Shqyrtues do të hetojë këtë incident. Incidenti në fjalë ka ndodhur më 14 shkurt 2014. Përmbledhja e mëposhtme e incidentit është e bazuar në Raportin e Incidentit MI0570 38.

Rreth orës 12:30 të premten 14 shkurt 2014, i transferuari _____________________ ishte në mensën e kompleksit Oscar. Ai po qëndronte në zonën e shërbimit për të marrë drekën nga një anëtar i stafit Eurest 39 i kombësisë PNG. Oficeri i G4S _____________ ka vënë re se ata u përfshinë në një argument të nxehtë. _______________ dëshmoi se i transferuari shtyu një tryezë të shërbimit mënjanë, dhe pastaj është përkulur përpara drejt anëtarit të personelit dhe e ka qëlluar atë në fytyrë me një pëllëmbë të hapur. Anëtari i stafit menjëherë është hakmarrë duke i rënë të transferuarit një herë në anën e majtë të nofullës së tij me një grusht te mbyllur. _____________________ ndërhyu menjëherë. Ai i bëri thirrje: "Mjaft! Ndale ketë punë! " me zë të lartë, e të qartë dhe duke e mbërthyer të transferuarin dhe duke e mposhtur atë. Ai më pas e largoi të transferuarin nga mensa dhe pastaj e shoqëroj atë në klinikën mjekësore, ku ai është trajtuar për një prerje të vogël në anën e majtë të nofullës. Anëtari i stafit nuk pranoi asnjë kujdes mjekësor, por deklaroi se fytyra e tij ishte e lënduar. Të dy burrat dhanë versione kontradiktore verbale të ngjarjeve dhe u inkurajuan për të dhënë deklarata me shkrim për shkakun e incidentit. Anëtari i stafit është larguar nga kompleksi Oskar dhe është objekt i një hetimi të brendshëm. I transferuari ishte fillimisht i izoluar, por më pas u kthye në kompleksin Oscar ku sjellja e tij do të monitorohet nga anëtarët e stafit G4S.

___________________ 38 Vini re se ky ekstrakt nga Raporti i incidentit është modifikuar duke hequr të dhënat personale të individëve të përfshirë 39 Ofruesi i shërbimeve ushqimore


36

Dy incidente të tjera të vogla rreth kësaj kohe (duke përfshirë edhe një në mëngjesin e 16 shkurtit 2014) kishin të bënin me mosmarrëveshje për sasinë e ushqimit të shërbyer. Pas takimit më 5 shkurt 2014, Emigracioni dhe Autoriteti i Shërbimeve te Shtetësisë së PNG dhe Departamenti kane punuar në përgjigjet e pyetjeve të shtruara nga të transferuarit. G4S më tha se nuk është konsultuar në lidhje me përgjigjet. Vlerësimi i inteligjencës G4S për 15 dhe 16 shkurtin e 2014 vuri në dukje:

Katalizatori më i mundshëm për përshkallëzim të protestës, në kuadër të MIRPC, mbetet përgjigjja e DIBP / PNG për pyetjet që te transferuarit paraqitën në 5 shkurt 2014 në mbledhjen me DIBP; ky takim është caktuar të mbahet më 16 shkurt 2014.

Takimi pasues me të transferuarit u zhvillua më 16 shkurt 2014, siç vihet në dukje në Vlerësimet e Inteligjencës. U ra dakord mes Departamentit dhe PNG ICSA që Jeffrey Kianali, Menaxheri i Operacioneve të Qendrës, ishte personi i duhur për t’ia komunikuar përgjigjet të transferuarve. Plani ishte që ai do t’i lexonte përgjigjet e përgatitura dhe takimi do të merrte fund. Pyetjet dhe përgjigjet e shkruara janë shënuar më poshtë.

PERGJIGJET E PYETJEVE TË BËRA NGA TË TRANSFERUARIT

1. A ka një proces? Çfarë është procesi?

Shkurtimisht, procesi përfshin:

a. Intervista fillestare me të transferuarit - për të marrë informacion në lidhje me ju dhe udhëtimin tuaj

b. Ndihmesat e Përpilimit të Kërkesës – për t’ju ndihmuar që të dokumentoni kërkesën tuaj për statusin e refugjatit

c. Intervista për të Vendosur nëse u takon Statusi i Refugjatit – për të marrë të dhëna të mëtejshme për të ndihmuar qeverinë e PNG për të arritur në përfundimin nëse juve ju takon statusi i refugjatit

d. Shqyrtimi – një shqyrtim i pavarur i kërkesës tuaj dhe rishikim i kërkesës fillestare për persona që fillimisht nuk e përmbushën kërkesën për statusin e refugjatit

e. Vendimi – vendimi përfundimtar në lidhje me kërkesën tuaj për statusin e refugjatit nga Ministri i Punëve të Jashtme dhe i Emigracionit të PNG.

Personat që e meritojnë statusin e refugjatit do të lejohen të qëndrojnë në PNG. ____________________________ Shiko Raportet e Incidenteve të G4S MI0567 dhe MI0577


37

Njerëzit të cilët nuk e fitojnë të drejtën për të qenë refugjatë duhet të kthehen në vendin e tyre ose në një shtet tjetër ku ata kanë të drejtën e qëndrimit afatgjatë.

2. Deri kur do të qëndrojmë këtu?

Ju jeni të lirë në çdo kohë për t’u larguar nga PNG dhe të ktheheni në vendin tuaj ose në një shtet tjetër ku keni të drejtën e qëndrimit afatgjatë. IOM-i është në gjendje t’ ju ndihmojë me këtë proces.

Nëse ju vendosni të qëndroni, ky do të jetë një proces i gjatë. Nuk ka afat kohor të caktuar se sa kohë do të qëndroni në Qendrën Rajonale te Shqyrtimit në Manus. Kërkesat tuaja do të vlerësohen me radhë sipas mbërritjes tuaj dhe asnjë preferencë nuk do t’i jepet askujt në procesin e kërkesave për statusin e refugjatit.

3. Kur do të kemi lirinë tonë?

Në çdo kohë që ju dëshironi ju keni lirinë për t’u larguar nga PNG dhe të ktheheni në vendin tuaj ose në një vend tjetër ku ju keni të drejtë për qëndrim afatgjatë. IOM-i është në gjendje të ju ndihmojë me këtë. Nëse ju vendosni të qëndroni në PNG, ju kërkohet sipas ligjit të PNG të qëndroni në Qendrën për aq kohë sa duhet për të mbaruar procesin e shqyrtimit e kërkesës suaj për statusin e refugjatit. Ky ka të ngjarë të jetë një proces i gjatë. 30 ditë pas periudhës tuaj të karantinës, ju do të lejoheni për të dalë dhe të merrni pjesë në aktivitetet e shoqëruara jashtë Qendrës.

4. A do të kenë përparësi ne shqyrtim të transferuarit të cilët janë konsideruar si refugjatë në shtete te tjera?

Jo, kërkesat tuaja do të vlerësohen në varësi të kohës që ju keni mbërritur ne qendër dhe

askujt nuk i jepet preferencë në procesin e kërkesës për statusin e refugjatit. Nëse ju është dhënë statusi i refugjatit në vende të tjera, dokumentet tuaja do të përcillen

në UNHCR për verifikim. Ju duhet të njoftoni Asistentin Tuaj të Kërkesës në qoftë se juve ju është dhënë statusi i refugjatit diku tjetër.

5. Përse nuk ka partneritet me PNG-në?

Qendra është e administruar nga Qeveria e PNG-së sipas legjislaturës së PNG-së me fonde për të funksionuar dhe mbështetjen e Qeverisë së Australisë. Zyrtarët e Qeverisë së PNG-së janë gjithmonë të pranishëm dhe mbajnë menaxhimin e përgjithshëm dhe kontrollojnë mbarëvajtjen e Qendrës. ___________________ Organizata Ndërkombëtare për Emigrimin


38

Nëse ju keni ndonjë pyetje për mua, mos hezitoni të ma nisni nëpërmjet ndërmjetësisë së ofruesve të shërbimit.

6. Disa nga transferuarit janë intervistuar shume kohë më parë. Çfarë po ndodh me

procesin tonë? Çfarë po e zgjat kaq shume procesin?

Procesi i shqyrtimit të statusit të refugjatit është kompleks dhe i gjatë. Nuk ka afat kohor të caktuar se sa kohë do të marrë. Kërkesat tuaja do të vlerësohen sipas mënyrës të mbërritjes tuaj dhe askujt nuk i jepet preferencë në procesin e kërkesave të refugjatëve. Në çdo kohë që ju dëshironi ju keni lirinë për t’u larguar nga PNG dhe të ktheheni në vendin tuaj ose në një vend tjetër ku ju keni të drejtë për një qëndrim afatgjatë. IOM-i është në gjendje të ju ndihmojë me këtë. 7. Kush është përgjegjës për ne këtu në Manus, PNG-ja apo Australia? (për të

transferuarit qe arritën ne Darvin)

Manus RPC është themeluar sipas ligjit PNG dhe qeveria e PNG është përgjegjëse për menaxhimin, administrimin dhe kontrollin e Qendrës.

Qeveria e Australisë siguron fonde dhe mbështetje operative, duke përfshirë ofruesit e kontraktuar të shërbimeve të tilla si IHMS, Salvation Army dhe G4S.

8. Përse nuk lejon emigracioni qe media të vijë këtu për të na intervistuar ne?

Kontrolle të rrepta janë vendosur për qasje në Qendër për të mbrojtur privatësinë, identitetin dhe dinjitetin e të gjithë njerëzve që banojnë këtu. 9. A do te marrë qeveria australiane përgjegjësinë për problemet tona të shëndetit mendor?

Qeveria e Papa Guineas të Re është përgjegjëse për Manus RPC. Megjithatë, Qeveria Australiane ka kontraktuar staf të trajnuar dhe me përvojë në mënyrë që të ofrojë shërbime të përshtatshme të shërbimit për njerëzit në Manus RPC, duke përfshirë sigurimin shëndetësor dhe shërbime të kujdesit shëndetësor mendor. Është e rëndësishme që dhe ju të merrni përgjegjësinë për shëndetin tuaj të përgjithshëm dhe mirëqenien mendore dhe që ju ta bëni këtë në partneritet me mjekun tuaj. Shërbimet që ofrohen për ju janë të disponueshme për t’ju ndihmuar juve.

10. Avokati Playfair 42

tha se ekziston si opsion një vend i tretë. Pse nuk mund të dërgohemi

në këtë vend tjetër?

Njerëzit të cilët kanë fituar me meritë e statusin e refugjatit do të lejohen të qëndrojnë në PNG. As Qeveria e PNG dhe as ajo e Australisë, e as UNHCR, nuk do të ndihmojë njerëzit të cilët kanë ftuar statusin e refugjatit për të rregulluar rivendosjen në një vend të tretë. 42 Ofruesi i Këshillave për Kërkuesit e Statusit të Refugjatit


39

Refugjatët që nuk dëshirojnë të qëndrojnë në PNG kanë te drejtën e tyre që në mënyrë të pavarur të kërkojnë të gjejnë një vend të tretë që mund t’i pranojë ata për t’u vendosur. Në çdo kohë që dëshironi ju keni lirinë për t’u larguar nga PNG dhe të ktheheni në vendin tuaj ose në një vend tjetër ku keni të drejtë për qëndrim afatgjatë. IOM-i është në gjendje të ju ndihmojë me këtë proces.

11. Përse nuk respektohen të drejtat tona njerëzore?

Qeveria e PNG-se është nënshkruese e Konventës së OKB-së për Refugjatët dhe PNG është e angazhuar për respektimin e të drejtave tuaja njerëzore, duke përfshirë edhesigurimin për mirëqenien tuaj, sigurinë dhe kujdesin e përshtatshëm për ju, ndërsa kërkesat tuaja janë duke u vlerësuar.

Me të gjitha të drejtat vijnë edhe përgjegjësitë: është përgjegjësia e të gjithëve të përmbahen sipas ligjeve të PNG-së. Nëse shkelni ndonjë nga ligjet e PNG-së, ju do të trajtoheni në bazë të atyre ligjeve.

Unë do të doja t’ju kujtoj se sjellja juaj dhe veprimet tuaja në Qendër do të merren në konsideratë gjatë Shqyrtimit të Statusit tuaj për Refugjat. Nëse ju gjendeni fajtor për një vepër penale, ajo mund të ketë një ndikim në shqyrtimin e çështjes tuaj.

Takimi për të dhënë këto përgjigje filloi ne orën 2:30 pasdite dhe është mbajtur në sallën e ngrënies në kompleksin Mike. Të transferuarit nga të gjitha komplekset ishin të përfaqësuar, dhe ky ishte një takim i madh ku morën pjesë rreth 70 persona (duke përfshirë edhe përkthyesit).

Një roje e G4S e nisi takimin dhe shpjegoi se çfarë do të ndodhte. Më pas, z. Kiangali drejtoi mbledhjen. Ai fliste me zë të ulët dhe duke pasur parasysh zhurmën gjatë fjalimit të tij e përzier me zërin e përkthyesve të cilët po kthenin atë që ai thoshte, ishte e vështirë për ta dëgjuar. Kur Z. Kiangali përfundoi duke i dhënë përgjigjet e përgatitura, ai u bombardua me pyetje të cilave ai u përpoq t’u japë përgjigje.

Në disa raste, z. Kiangali i është dhënë shkresë nga Katrina Neuss e Departamentit e cila u përpoq për ta ndihmuar në përgjigjet e tij për pyetjet nga salla i cili shkaktoi pasiguri (sipas disa të transferuarve) për rolin e Australisë në Qendër. Përgjigjet gjithashtu shkaktuan një konfuzion me sa duket për shkak se ato nuk ishin të qarta, janë keqkuptuar ose keqinterpretuar. Megjithatë, të transferuarit e kuptuan mesazhin kryesor që procesi i shqyrtimit të refugjatëve kishte për të marrë një kohë të gjatë dhe ata mund të presin që të jenë në Manus RPC për një periudhë të pasigurt, ndoshta deri në katër vjet. Takimi u filmua nga G4S në një videokamerë dhe unë e kam parë atë filmim. Shumë pak nga ajo që u tha mund të dëgjohet, por reagimet e të transferuarve tregojnë në mënyrë të qartë se ata u shqetësuan gjithmonë e me tepër ndërsa zhvillohej mbledhja. Në sesionin pyetje dhe përgjigje, të transferuarit bënin disa pyetje në të njëjtën kohë, duke u ngritur në këmbë dhe duke tundur duart për t’i tërhequr vëmendjen z. Kiangali. Nga sa pashë unë, takimi nuk i shërbeu asnjë qëllimi të dobishëm dhe përfaqësuesit e menaxhimit u tërhoqën.


40

Znj. Neuss e dha konkluzionin e saj për këtë takim në intervistën e saj: Jeffrey u angazhua me ta por ai nuk ishte duke u dhënë atyre përgjigjet që ata donin

kështu që ata u bënë ... shumë e më shumë të egërsuar. Unë u përpoqa që t’i kërkoj Jeffrey të ndërpriste pyetjet dhe që të iknim sa më parë, sepse po e ndjeja se çfarë po ndodhte. Ata në thelb më thanë - - disa nga të transferuarit më thanë që ta qepja gojën sepse unë isha nga departamenti Australian i emigracionit dhe unë nuk kisha asnjë të drejtë për të folur. Ata - kur më në fund Jeffrey ra dakord të ndërpresë pyetjet, filluan të brohorasin "liri" dhe ky është momenti kur ne - ne u larguam. 43

Thelbi bazë i pakënaqësisë së të transferuarve në rezultatin e këtij takimi është se ata nuk arritën të marrin përgjigjet e duhura për pyetjet e tyre. Disa nga ata bënë komente në lidhje me këtë, megjithëse ata kishin pritur 12 ditë për përgjigjet, ata nuk po dinin asgjë më shumë tani se sa dinin më 5 shkurt 2014. Në disa raste, ata thjesht nuk ishin të përgatitur të pranonin se ekziston mundësia që ata mund të kthehen në vendin e tyre ose mund të qëndronin në PNG, pavarësisht se Ministri ua kishte bërë këtë të qartë atyre që në shtator 2013 dhe stafi i shërbimeve e kishte përsëritur këtë mesazh gjatë muajve mbas vizitës së Ministrit. Reaksioni i dëmshëm i të transferuarve në këtë takim çoi direkt në incidentet që pasuan atë natë dhe një ditë më pas. Kur e pyetën nëse mundësia e trazirave pas takimit kishte çuar në përgatitje më të mira dhe në rritjen e sigurisë, z. Kneipp u përgjigj:

Po, ashtu kemi bërë. G4S, në veçanti, ka pasur një shqetësim të fortë se gjërat do të vazhdojnë të përkeqësohen dhe kështu në mënyrë që të jetë në gjendje për të menaxhuar situatën ata kërkuan që stafi i 130 Port Moresby i bazuar tek vetë organizata të transferohej dhe kështu që kjo gjë u negociua me Zyrën Kombëtare, sepse ka implikime të qarta të kostos me këtë lëvizje, dhe ranë dakord për këtë.

Informata të tjera për rritjen e përgatitjeve të sigurisë është e përcaktuar në nenin 9.3 të këtij Raporti. Është gjithashtu me vlerë për të vënë në dukje pikat e mëposhtme të bëra nga z. Boyd, Drejtori Menaxhues Rajonal i G4S, në intervistën e tij:

Incidenti ishte planifikuar mirë nga të transferuarit dhe protestat e dhunshme janë shkaktuar nga përgjigjet që të transferuarit morën në pyetjet e tyre më 16

___________________________ 43 Transkripti i intervistës, faqja 3, rreshtat 29 – 35 44 Transkripti i intervistës, faqja 11, rreshtat 36 – 40


41

Shkurtit dhe mënyrën në të cilën përgjigjet ju dhanë atyre. Ata kishin përgatitur disa armë në pritje të trazirave: si shufra çeliku të mprehta, këmbët e shtretërve, thika të mprehura të marra nga ventilatorët, gurë e shishe të rënda uji. Z. Boys ritheksoi këtë pikë që G4S nuk pati kompetenca për të bërë kontroll për armë në Qendër, kontrolle të tilla mund të bëhen vetëm në bazë të një urdhri të policisë, 45 dhe Armiqsësia midis të transferuarve dhe shtetasve të PNG nuk ishte shkaku i incidenteve të 16-18 shkurtit 2014 por ajo ka ndikuar në rritjen e dhunës në incidentet që ndodhën.

PJESA 6. E DJELË, 16 SHKURT 2014

Është e rëndësishme të theksojmë që në fillim se detajet në raportet e incidenteve të 16 - 18 shkurtit 2014 janë nganjëherë në kundërshtim me njëra tjetrën ose nuk janë të plota. Dallimet në raportim përfshijnë:

Koha e saktë dhe vendi që ndodhën ngjarjet

Identiteti dhe numri i ofruesve të shërbimit të personelit, të transferuarit, i policisë

dhe shtetasve të PNG të tjerë të përfshirë

Numri i personave të plagosur dhe lloji e niveli i lëndimeve të tyre, dhe

Detaje të tjera të bazuara në faktet e incidenteve të caktuara.

Kjo mungesë e përputhjes se detajeve është e kuptueshme, duke pasur parasysh:

Konfuzionin përreth incidenteve të 16 - 18 shkurtit 2014

Shpejtësia me të cilën ngjarjet u zhvilluan dhe numri i ngjarjeve që ndodhin në të

njëjtën kohë nëpër Qendër, dhe

Vëzhgimi i kufizuar apo njohuria që çdo individ kishte prej atyre ngjarjeve.

Nuk është e mundur që ky raport të pajtojë këto dallime individuale as nuk është e nevojshme

kjo gjë pasi tërësia e dëshmive në dispozicion është shumë e qëndrueshme dhe e mbështetur

nga të dhënat zyrtare të incidenteve.

__________________________________________ 45 Procesverbali i intervistës, faqja 2


42

Takimi me të transferuarit përfundoi rreth orës 04:00 më 16 shkurt 2014. Të transferuarit ishin kthyer në komplekset e tyre përkatëse dhe i shpjeguan rezultatin e takimit të transferuarve të tjerë.

Raporti G4S MIRPC Inteligjencës për shkurtin 2014 shënon:

Përgjigjet e pyetjeve fillestare, që u bënë nga të transferuarit, nuk u pritën mirë nga përfaqësuesit e komunitetit dhe aktet protestuese filluan, në kompleksin Oskar, mbasi të transferuarit të cilët morën pjesë në këtë takim u kthyen në kompleks.

Çrregullimi më pas u keqësua, në kompleksin Oscar në 18.18 te natës, duke përfshirë shkelje të gardhit ne kompleksin Oskar, një rrëmujë qe me pas u përhap edhe ne komplekset Mike dhe Foxtrot. Personeli i G4S larguan të transferuarit e papërfshirë nga kompleksi Oscar dhe i dërguan ato në komplekset Bravo dhe Charlie të cilat janë shfrytëzuar për të strehuar ata që nuk dëshironin të protestonin dhe kërkonin një vend të sigurt larg rrëmujës në kompleksin Oskar.

Një oficer i G4S i intervistuar nga grupi i Shqyrtimit tha: Kur të transferuarit shpërthyen jashtë kompleksit Oskar, ata u përballën me disa shtetas të PNG të cilët ishin të rinj dhe të frikësuar. Të transferuarit u përpoqën të kalonin duke u shtyrë me ta, por pastaj shtetasit e PNG u sulmuan. Ata i sulmuan të transferuarit me sulme regbi; luftuan me ta; kapën shkopinj dhe kërcënuan, por nuk i goditën ata; dhe pastaj i tërhoqën zvarrë ata në kompleks.46

Raporti i Incident G4S MI0580 jep të dhënat e mëposhtme:

Afërsisht rreth orës 17:50 të dielën Kodi i Gjelbër 47 u lajmërua nga Oficerët e Sigurisë G4S dhe të Mbrojtjes në kompleksin Oskar. Kjo thirrje është verifikuar nga Mbikëqyrësi i Sigurimit të G4S ________________ i cili ishte në rrugën Pugwash48. Është raportuar se rreth 30 - 35 të transferuar janë ngjitur në anën Jugore të gardhit në kompleksin Oskar.

Disa nga anëtarët e stafit të G4S dhe oficerë të skuadrës së Policisë së lëvizshme iu përgjigjën kodit të gjelbër dhe arritën të kapin 7 nga të transferuarit në rrugën Pugwash. Oficerët G4S dhe Oficerët e Policisë arritën të shtyjnë të transferuarit përsëri në kompleksin Oskar përmes portës Golf tre .... 6 nga të transferuarit mbasi u mjekuan49 iu dorëzuan Policisë.

Znj. Neuss i tha grupit të Shqyrtimit se, kur ajo u largua nga zyra e Departamentit në zonën e Administrimit për të shkuar tek Bibby, ajo ka ecur përgjatë rrugës së brendshme 50 me një tjetër oficer të departamentit, duke kaluar nga klinika mjekësore. Në këtë moment: ________________________________ 46 Procesverbali i intervistës me oficerin e G4S CD 47 Kodi i Gjelbër – Arratisje – Përpjekje për Arratisje 48 Rruga kryesore jashtë Qendrës 49 Nga IHMS 50 Rruga Charlie


43

Kur arritëm deri në fund ne u kthyem, sepse dëgjuam disa të bërtitura me zë të lartë dhe ky qe momenti kur karriget, gurët dhe gjëra të ndryshme filluan të fluturonin mbi gardhin (e kompleksit Oskar) dhe pastaj pamë një turmë të vendasve - Oficerët lokalë G4S, vendasit, duke vrapuar drejt gardhit duke hedhur gjëra dhe më pas shumë - dhe në fakt unë u përpoqa për të ndaluar shumë vendas që jetonin rreth zonës ndërsa ata po vraponin drejt Qendrës për shkak se ishin të gjithë të armatosur me shkopinj të mëdhenj, me tuba, leva dhe gjëra të tjera sepse ata donin që të përfshiheshin në rrëmujë, dhe ne - ne në fakt i ndaluam ata që të përfshiheshin në rrëmujë. 51

Situata u përkeqësua me angazhimin e personelit lokal të G4S kur ata hynë në Qendër nëpërmjet portës së përparme me shkopinj të mëdhenj dhe me leva. Ndërsa të transferuarit vrapuan përpara për t'iu përgjigjur këtij kërcënimi, raportohet se stafi i G4S është përpjekur për kthimin e shtetasve PNG në parkun e makinave jashtë gardhit rrethues të kompleksit dhe për të kthyer ne kompleks të transferuarit. Dëshmitarët e shumtë njoftuan se shtetasit e PNG që kanë hyrë në RPC duket se janë një kombinim i oficerëve me uniformë të G4S dhe vendasve të tjerë nga PNG.

Një numër i dëshmitarëve okularë raportuan se shtetasit e PNG gjithashtu hynë në dhomat dhe ambientet e kompleksit Oskar, dhe mbasi thyen dritaret dhe dyert kanë sulmuar të transferuarit brenda akomodimit të tyre.

Kompleksi Delta ndodhet në krah të kundërt te kompleksit Oskar. Një grup i të transferuarve që ishin të strehuar në kompleksin Delta i dhanë grupit të Shqyrtimit këtë dëshmi:

Kjo është për t’ju informuar ju se, më 16 shkurt 2014, kur ne ishim duke qëndruar në radhë për darkë mbrapa kompleksit Delta rreth orës 6:00 në mbrëmje , ne dëgjuam një ulërimë të madhe nga shumë njerëz dhe nxituan për në Portën No. 1 të kompleksit Delta. Mbasi arritëm atje gjetëm shumë njerëz shtetas të PNG, të veshur me uniformat e G4S, duke hyrë në kompleksin Oskar. Ata kishin në duar shkopinj, shufra hekuri, tulla dhe gurë dhe ishin duke rrahur refugjatë të pafajshëm. Disa njerëz nga PNG ishin mbledhur në rrugë dhe po gjuanin me tulla dhe gurë nga jashtë. Duke parë fatin e viktimave ne gjithashtu filluam të bërtasim nga frika dhe, si rezultat ata filluan të na gjuajnë edhe neve me tulla dhe gurë. Kjo situatë e tillë e tmerrshme vazhdoi për rreth një orë. Pak më vonë, kur situata u qetësua, ne gjetëm se shumë nga refugjatët e Kompleksit Oskar ishin të plagosur. Kur i pamë ata në një gjendjen të tillë ne u frikësuam shumë. Kështu, ne kaluam gjithë natën në një panik të madh.

Grupi i Shqyrtimit mori një numër formularësh të reagimeve të cilët raportonin dëshmi të ngjashme. Një raport i tillë individual erdhi nga ________________ nga kompleksi Oscar:

Më 16 shkurt, ndërsa po ecja në një zonë të kampit Oskar, kur papritmas një numër i madh i G4S dhe PNG hynë në kamp, dhe filluan ta sulmojnë kampin. Mbasi i pashë ata unë shkova në dhomën time dhe nga brenda dhomës unë munda të shoh se si G4S po sulmonin refugjatët

__________________________ 46 Procesverbali i intervistës, faqja 4, rreshtat 15 – 22


44

me gurë dhe shufra të mëdha metalike, dhe pastaj edhe dhoma ime u sulmua me dhunë pa asnjë arsye - ata e thyen dritaren e dhomës sime. Pas këtij incidenti unë nuk mund të flija më normalisht edhe kur unë arrij të fle unë zgjohem nga gjumi nga ëndrra të tmerrshme ...

Trazirat gjithashtu kanë ndodhur edhe në komplekset Mike dhe Foxtrot. Sipas Raportit të incidentit MI0580:

Rreth orës 18:21, Kodi i Zi 52 u njoftua në kompleksin Oscar. Refugjati i plagosur (TBC) u morr nga kompleksi Oscar për t’i bërë X –ray dhe për trajtime të mëtejshme mjekësore.

Mbikëqyrësi i komplekseve Mike dhe Foxtrot raportoi se të transferuarit janë të shqetësuar dhe po përdorin dhunë ndaj stafit të G4S .

Në orën 21:00 dy Ekipe të Ndërhyrjes së Shpejtë (IRT) u dërguan në Zonën e Gjelbër (GZ) për të ndaluar të transferuarit që të hyjnë në GZ nga kompleksi Foxtrot. Të transferuarit e Foxtrot arritën të lëshojnë në tokë gardhin. IRT arriti të parandalojë shkeljen e zonës GZ nga të transferuarit. Të transferuarit e gjuajtën Ekipin e Ndërhyrjes së Shpejtë (IRT) me një numër artikujsh (plehra, kazanë, gurë, karrige, tavolina).

IRT arriti ti shtyjë të transferuarit e dhunshëm në qendër të kompleksit dhe krijuan një mbrojtje të sigurt. Të transferuarit u tërhoqën dhe lëvizën drejt portës Alpha 6.

Në të gjitha provat në dispozicion të grupit të Rishikimit, është e qartë se në mbrëmjen e 16 shkurtit 2014:

Rreth 30-35 të transferuar u arratisën jashtë kompleksit Oskar, por janë kapur dhe janë kthyer nga rojet e G4S të asistuar nga policia dhe shtetasit e tjerë të PNG-it.

Në total tetë të transferuar janë marrë në paraburgim policor dhe janë transportuar në stacionin Policor Lorengau ku janë akuzuar për vepra penale dhe janë ndaluar për disa ditë.53

Ajo ishte një protestë e dhunshme në kompleksin Oscar e cila përfshinte sulme me gurë dhe objekte të tjera të hedhura si nga jashtë edhe nga brenda në kompleks si dhe dëmtime të pronës

Rojet e G4S dhe shtetas të tjerë të PNG-it janë futur në kompleksin Oskar për të shuar rrëmujën dhe një numër i të transferuarve u plagosën në dhunën që pasoi

Përleshje të dhunshme kanë ndodhur në të dy komplekset, Mike dhe Foxtrot. Të transferuarit e Foxtrotit kanë tërhequr poshtë një gardh, por u kthyen me forcë në kompleksin e tyre nga forcat e IRT-së.

__________________________________ 52 Kodi i Zi – Lëndim Serioz / Vdekje 53 Gjashtë të transferuar u arrestuan nga policia në orën 20:00 dhe dy të tjerë u arrestuan në orën 21:51.


45

Organizata e Kontrollit të Urgjencës,54 e cila është një pikë komande qendrore për Qendrën në rast urgjence apo trazire, qëndroi në këmbë për kohëzgjatjen e kësaj ngjarjeje, dhe

Përfundimisht, Z. Kneipp tha: Pra, me ... mbasi banorët lokalë të cilët ishin duke hedhur gurë ishin shtyrë mbrapsht gjërat pastaj u qetësuan dhe të transferuarit shkuan në shtrat. Unë mendoj se në fund të natës djemtë e G4S kanë marrë ushqimet të cilat janë vakte të vogla të paketuara sepse duke protestuar ... është shtyrë ora e darkës dhe ata nuk ishin ushqyer, kështu që kjo ishte mundësia që ata të ushqeheshin dhe më pas të shkonin në krevat. Viktimat janë trajtuar dhe ... Organizata Kontrollit të urgjencës u largua.55

Grupi i Rishikimit vuri në dukje se Udhëzimet Rajonale të Departamentit të Shqyrtimit në Procedurat e Regjistrimeve Audio dhe Video të sigurojë:

Kur është e mundur, stafi i shërbimit të garnizonit duhet të regjistrojë të dhënat audio dhe vizuale të të gjitha rasteve kur (ndër të tjera) përdorimi i dhunës është i planifikuar nëse të dhënat kërkohen nga veprimet e personelit të stafit të shërbimeve, dhe

Një videokamerë apo pajisje regjistrimi duhet të jetë në gatishmëri për përdorim nga stafi i personelit të shërbimit në fillimin e çdo turni.

Prapëseprapë, nuk ka të dhëna vizuale ose audio të incidentit të 16 shkurtit 2014.

IHMS ka trajtuar më shumë se 25 viktima në qendrën mjekësore por detajet e disa pacientëve nuk u regjistruan për shkak të mungesës së përkthyesve dhe mjekimit të shpejtë të plagëve të marra.

Tetëmbëdhjetë viktima kërkuan trajtim më të gjatë mjekësor dhe pesë prej tyre qëndruan në qendrën mjekësore gjithë natën. 56 Dëmtimet përfshinin kocka të thyera, çarje, humbje të vetëdijes, një shembje e mushkërive dhe dhimbje në pjesë të ndryshme të trupit. IHMS ka mjekuar pesë zyrtarë të G4S për lëndime duke përfshirë gërvishtje, çarje dhe shtypje. Unë mora në pyetje dy anëtarë të stafit të IHMS që ishin në krye të detyrës në Klinikën e Qendrës gjatë 16 – 18 Shkurtit 2014, por që ishin kthyer mbrapa ne Australi mbas pak ditësh. Njëri nga oficerët mjekësorë më tregoi mua se disa nga:

… plagët e marra nga të transferuarit ishin si rezultat i goditjeve në fytyrë, në shpinë dhe në anën e djathtë të krahut të viktimës. Këto lloj plagësh tregojnë që

___________________________ 54 ECO në atë kohë ishte e përbërë nga përfaqësues nga PNG ICSA, Departamenti, Salvation Army dhe IHMS dhe është udhëhequr nga G4S 55 Procesverbali i intervistës, faqja 18, rreshtat 4 -13 56 Shiko Raportin e Incidentit të G4S MI0580 i cili përmban informata të mbledhura direkt nga raporti i IHMS i cili ishte përgatitur nga Menaxheri i Shërbimeve Shëndetësore


46

viktimat po përpiqeshin të largoheshin kur ata janë qëlluar ose kanë qenë të ulur galiç duke mbrojtur fytyrën dhe kokën me duar.

Një plagosje e rëndë që është marrë atë natë është përshkruar si një çarje në qafë 10 deri në 12 cm nga ___________________________ (të cilin unë e quaj Z. T2). Unë e mora në pyetje Z. T2 në Qendrën Manus. Ai më tregojë mua me ndihmën e një përkthyesi se ai së bashku me 14 të transferuar të tjerë dolën me vrap nga kompleksi Oskar kur dera u hap në mënyrë që të lejonte makinën e ushqimeve të sillte darkën.

Ai na tha që qëllimi i tyre ishte që të shkonin në kishë 58 dhe t’i luteshin Jezu Krishtit për t’i ndihmuar,59 por ai u kap nga rojet e G4S dhe u sulmua. Z. T2 më përshkoi mua se si rojet e G4S e kishin kapur nga krahët dhe e kishin kthyer mbrapa ne kompleksin Oskar. Ai e hamendësoi që ky incident ndodhi rreth orës 6 të darkës, pasi ishte akoma ditë.

Në këtë moment, një person i panjohur i vendosi krahun e tij në supin e majtë të z. T2 dhe ia çau fytin nga poshtë veshit të djathtë dhe duke përfunduar pothuajse në nivel me veshin e majtë. Gjatë intervistës unë pashë shenjën e madhe dhe pa dyshim të përhershme në fytin e z T2.

Z. T2 beson se sulmuesi i tij ishte një shtetas PNG i punësuar nga G4S mbasi ai ishte kishte mundur t’i dallonte ngjyrën e lëkurës sulmuesit të tij dhe të identifikonte mëngën e këmishës në krahun e tij të majtë si ajo e uniformës së G4S. Ai gjithashtu mendon se të transferuarit e tjerë në kompleks e kishin dëshmuar sulmin.

Është e natyrshme që Z. T2 ishte më se i tronditur dhe nuk kishte idenë se çfarë kishte ndodhur, por pa që kishte gjak kudo. Në transkriptin e intervistës së tij ai përshkruan se çfarë ndodhi më pas, se si ai u dërgua në klinikën IHMS pranë dhe trajtimin mjekësor që ai kishte marrë.

Ekstrakti i mëposhtëm është marrë nga të dhënat e zyrtarit mjekësor gjatë intervistës:

Kur ai mbërriti në Qendër, viktimën e parë që ai vërejti ishte një njeri i shtrirë në dysheme me fytin e tij të prerë nga njëra anë në tjetrën.60 Ai dëgjon dikë që tha se gryka e personit dukej sikur ajo të ishte çarë me cepin e një flete metalike. Ndërsa përshtypja e tij e parë ishte se personi mund të mos kishte shumë shanse për të mbijetuar, inspektimi më nga afër zbuloi se ai ishte shumë me fat pasi prerja nuk ishte e shumë e thellë për të qenë fatale.

Gjithashtu, unë mora në pyetje mjeken që e mjekoi Z. T2, dhe ekstrakti i mëposhtëm është marrë nga intervista me të:

Ky zotëria ishte viktima e parë që na erdhi në Qendrën mjekësore IHMS në 16 shkurt 2014.

______________________ 57 Raporti zyrtar vendosi shifrën totale të të transferuesve midis 30 -35 58 Është një kishë jo-denominacionale brenda Bazës Detare Loumbrum e përdorur për shërbime të ndryshme fetare 59 Transkripti i intervistës, faqja 2, rreshti 19 60 Z. T2


47

Lëndimi i këtij njeriu ishte shumë dramatik në paraqitje, por në thelb një plagë e lëkurës. Ka pasur lëndime të tjera më të rënda atë natë duke përfshirë thyerje, tronditje të rënda dhe çarje të thella të kokës. Mjeku tha se kur ai u soll në klinikën e IHMS, zotëria po djersinte. Ai ishte i tmerruar dhe i frikësuar se mund të vdiste. Lëndimi dukej shumë dramatik - një e çare e gjerë 10 deri në 12 centimetra horizontale në fytin e tij me gjak kudo. Kjo plagë ishte shumë afër arteries karotide dhe trakesë. Megjithatë, kur plaga u pastrua ishte e qartë se ajo ishte vetëm një lëndim i lëkurës. Shtresa e lëkurës ishte prerë dhe e hapur, por çdo gjë tjetër ishte e paprekur. Mbasi plaga u dezinfektua, një tjetër mjek i IHMS e qepi plagën dhe pacienti është trajtuar me antibiotikë. Mjeku kurues nuk mund ta kujtojë mirë se sa kohë zotëria kishte qëndruar në klinikë, por ata ishin kujdesur për ta mbrojtur atë kundër infeksionit. Plaga është shëruar shumë mirë. Mpirja në qafën e zotërisë është shkaktuar nga prerja e nervave të lëkurës të cilat janë aq të vogla dhe që nuk mund të mjekohen. Shpresojmë se ato do të shërohen me kalimin e kohës dhe që mpirja do të zhduket.

PJESA 7. E HËNË – E MARTË, 17 – 18 SHKURT 2014

G4S ka përgatitur një rend kronologjik të ngjarjeve që ndodhën më 17 -18 shkurt 2014. Ky dokument paraqet një pasqyrë të plotë nga perspektiva e G4S-së të këtyre ngjarjeve si ato që kanë ndodhur gjatë një periudhe 13 orëshe që filloi të hënën në orën 13:47 kur Organizata për Kontrollin e Emergjencave u thirr për ndihmë. Rendi kronologjik është i bazuar në ditarin e ngjarjeve ECO. Ai është plotësuar me të dhënat e intervistës, raportet e shërbimit të inteligjencës, raportet e incidenteve, raportet e IHMS në lidhje me trajtimin e plagëve të marra gjatë incidentit të asaj nate dhe informacionet e marra nga oficerët e departamenteve të G4S, IHMS dhe Salvation Army. 61

Për të pasur një pamje sa më të plotë, është gjithashtu e nevojshme të marrim në konsideratë transkriptet e intervistimit, formularët e reagimeve dhe informacionet e tjera të marra nga të transferuarit. ____________________________________ 61 Detajet e mëtejshme janë paraqitur në Pjesën 9


48

Të marra së bashku, këto materiale arrijnë në qindra faqe dokumentacion të regjistrimit të një numri të madh të ngjarjeve të veçanta që kanë ndodhur gjatë këtyre dy ditëve. Kjo pjesë përmbledh atë që grupi i Shqyrtimit mendon se ndodhi.

Pjesa e parë e kësaj analize fokusohet në procesverbalet dhe intervistat dhe informacionet e dhëna nga oficerët e departamentit dhe ofruesit e shërbimeve. Pjesa e dytë merret me intervistat dhe me informacionin e dhënë nga të transferuarit. Në mëngjesin e të hënës së 17 shkurtit 2014, atmosfera në Qendër ishte e qetë, por Z. Kneipp tha:

Kështu që të hënën u zgjuam në mëngjes dhe filluam bërjen e disa planeve, sepse ekzistonte një dyshim i fortë se diçka do të ndodhë përsëri; Protestat e dhunshme do të vazhdojnë .... G4S-ja dhe Salvation Army vendosën të mos dërgojnë asnjë nga stafi i tyre lokal vendas në komplekset ... dhe IHMS nisi përgatitjet për gjithçka të paparashikuar ... duke bërë kontroll të dyfishtë të të gjitha planeve.62

Këto përgatitje përfshinin sigurimin se ekipet e ndërhyrjes së shpejtë të G4S ishin në gatishmëri të plotë kur të ishte e nevojshme; vlerësimin e kapacitetit në dispozicion në qendrën mjekësore, një pjesë e madhe e së cilës ishte e zënë nga viktimat e ngjarjeve të ditës së mëparshme; dhe për të siguruar që të gjitha organizatat ishin të informuara me raportet e inteligjencës. 63 Në 17 shkurt 2014, në raportin e tij të përditshëm të inteligjencës, mbledhësi i inteligjencës së G4S vuri në dukje si vijon më poshtë:

SSO ka marrë informacion, direkt nga burimi, që tregon se sonte do të ketë çrregullime të dhunshme duke filluar nga kompleksi Mike, që do të përhapen në kompleksin Foxtrot, para se të kalojnë për në kompleksin Oskar

Informacionet tregojnë se ngjarja e sotme do të jetë më e rrezikshme pasi

iranianët kanë pasur ditë që të planifikojnë aktivitetet e të sotmes

Iranianët synojnë të armatosen me shufra metalike dhe druri në mënyrë që të luftojnë shtetasit PNG në G4S, dhe

Të transferuarit në të gjitha komplekset janë të frikësuar se vendasit do të vijnë

dhe do t’i sulmojnë ata - frika është se nuk ka të riatdhesuar të mjaftueshëm për t’i mbrojtur ata në qoftë se situata nxehet shumë – TSA64

__________________________________ 62Transkriptet e intervistave, faqja 20, rreshtat 3 – 13 63Shiko Pjesën 9.3 për detaje te mëtejshme në lidhje me masat parandaluese 64TSA i referohet Salvation Army


49

Raportet kronologjike të G4S tregojnë se tensioni filloi të rritej në kompleksin Mike rreth orës 13:47 kur personeli i Salvation Army që kishte ardhur për të ushtruar veprimtari është pritur në mënyrë armiqësore. Të dy organizatat, si G4S dhe Salvation Army vendosën të mos dërgojnë personelin e tyre vendas të angazhuar në Qendër. Procesverbali i intervistës me Menaxherin e Kontratës së Salvation Army vëren:

Ndërsa sugjerim ishte që stafi i shërbimeve duhej t’i adaptohej një qasjeje si një ditë e zakonshme pune, Menaxheri i kontratës ishte shqetësuar për sigurinë e personelit TSA. Disa prej tyre ndiheshin të pasigurt ... Ajo gjithashtu vuri në dukje se kishte shumë armiqësi në komplekset. Pas konsultimit me Psychare (këshilltari i kontraktuar i TSA -së ) , ajo këshilloi që stafi i cili nuk ndihej i sigurt për të punuar atë ditë të qëndronte në Bibby dhe disa prej tyre kështu bënë. Të 20-të apo më shumë oficerë që punuan furnizuan mensën ( furnizimin me cigare, etj) por TSA nuk kreu asnjë program ose aktivitetet atë ditë.

Midis orëve 15:24 dhe 15:48, personeli i G4S zhvilloi diskutime me të transferuarit në Foxtrot të cilët kërkuan që punonjësit vendas të PNG-të të mos marrin pjesë. 65

Në orën 16:44, filluan brohoritjet në kompleksin Oskar të cilat me sa u kuptua thoshin Vdekje për PNG, ndërsa është raportuar që komplekset e tjera kanë qenë të qeta. Kronologjia e ngjarjeve të G4S raporton se të transferuarit në kompleksin Oskar po kërcënonin për të sulmuar kompleksin Delta për faktin që ato nuk morën pjesë në protestat e ditës së mëparshme. Rreth orës 17:00, ditari shënon:

Oscar kërcënon të sulmojë kompleksin Delta për faktin që ata nuk morën pjesë në protestën e datës së mëparshme. Shënimi që vazhdon thotë: kompleksi Oscar kërcënon për të sulmuar kompleksin Delta.

Raporti i Incidentit MI0580 shënon se në orën 17:02 një numër i të transferuarve kërkuan të transferohen jashtë kompleksit Oscar pasi ata nuk donin që të ishin të përfshirë në aktet protestuese. I gjithë stafi i shërbimeve jo - esenciale është larguar nga komplekset deri nga ora 17:1266 dhe ka shkuar në Bibby dhe stafi vendas i shërbimit ka shkuar në shtëpitë e tyre. Në orën 17:34 ditari regjistron se shumë të transferuar kanë qenë të veshur me tuta sportive. Në gjuhën e inteligjencës, të veshurit me tuta sportive është një tregues se të transferuarit janë duke u përgatitur për të shkaktuar probleme. Megjithatë, të transferuarit _______________________________ 65 Shiko Raportin e Incidentit MI0580 66 Mund te ketë disa paqartësi ne lidhje me orën ekzakte. Ditari i Departamentit numër 9 tregon se mund të ketë qenë më vonë, në orën 17:47


50

i thanë grupit të Shqyrtimit se ata besonin që do të sulmoheshin atë natë dhe ata ishin duke u përgatitur për të ikur. Në të njëjtën kohë (në orën 17:34), një numër i madh i të transferuarve të cilët nuk donin të merrnin pjesë në protestat u transferuan në kompleksin Bravo. 67 Në një moment përpara se të errej, dy qen të policisë të shoqëruar nga policë shkuan përqark zonës së gjelbër midis komplekseve Mike dhe Foxtrot me qëllimin e Departamentit për të treguar një shfaqje të forcës. 68 Në intervistën time me Chris Manning e G4S, unë e pyeta atë nëse të transferuarit (sidomos ata iranianë) po përqeshnin shtetasit e PNG-it me gjuhë fyese dhe nëse i kanë trajtuar ata me sjellje përçmuese. Ai u përgjigj:

Të transferuarit ishin duke sharë 'Të q…. PNG ' dhe duke ekspozuar organet gjenitale. Vetëm këtë kam dëgjuar. Kishte një nivel të konsiderueshëm provokimi, por ka pasur në mënyrë të qartë një mosbesim mes rojeve nga PNG dhe të transferuarve.69

Vlerësimi javor i inteligjencës për G4S për datat 17 deri në 23 shkurt 2014 thotë:

Protestuesit nga kompleksi Mike janë përpjekur për të sulmuar verbalisht dhe fizikisht personelin jashtë RPC-së. Gurë të mëdhenj e të vegjël iu gjuajtën personelit jashtë RPC-së dhe protestuesit u përpoqën të fyenin shtetasit nga Papa Guinea e Re me të shara ' Ju q… PNG ' , ' Ju q….. ju majmunë ' dhe ' Luftë, luftë kundër PNG ' .

Njëra nga stafi i shërbimeve që unë e mora në pyetje me tregoi se PNG është një shoqëri konservatore. Ajo tha se shtetasit lokalë do të ishin të tronditur dhe ofenduar shumë nga të shara të tilla si ' Ju q…..a PNG ' dhe kërcënimet për të sulmuar gratë vendase. Vendasit do të ishin ofenduar pa masë nga kjo sjellje fyese. Sipas raportit numër 9 të Departamentit:

Në orën 18:05 G4S u takua me të transferuarit në kompleksin Oskar. Të transferuarit deklaruan se ata kërkonin që 8 të arrestuarit nga policia dje të ktheheshin menjëherë në OPC ose përndryshe ata do të ndërmarrin veprime në mesnatë. G4S i tha të transferuarve se ata ishin në kontakt me Policinë e PNG-së dhe se kishte shumë të ngjarë që procesi i policisë do të përfundojë deri nesër dhe se 8 të transferuarit do të kthehen. Ata u thane të transferuarve se në qoftë se ata vazhdojnë të demonstrojnë, edhe ata mund të përballen me akuza penale.

______________________________ 67 Shiko raportin numër 9 të situatës nga Departamenti 68 Shiko procesverbalin e intervistës me Chris Manning dhe Darren Boyd

69 Transkripti i intervistës, faqja 3


51

Në orën 18:07, G4S i kërkoi stafit lokal që të mblidheshin në Pugwash, që është rruga kryesore jashtë Qendrës, për të qenë sa më larg nga të transferuarit. Është raportuar së në orën 18:39 dritat (kryesisht dritat e jashtme) në kompleksin Mike u ndërprenë, por u rikthyen brenda gjashtë minutash. Në disa faza gjatë natës, dritat u ndërprenë në pjesë të ndryshme të Qendrës, nganjëherë, si rezultat i sabotimit nga të transferuarit dhe nganjëherë për arsye të tjera. Për shembull, në orën 19:41 ndalimi i ndriçimit është raportuar të jetë shkaktuar nga të transferuarit në kompleksin Foxtrot të cilët kishin ndërhyrë në kutinë elektrike të shpërndarjes në atë kompleks. Një herë tjetër, një gjenerator i energjisë u fik pasi filtri i tij është i bllokuar nga papastërtitë e karburantit të cilësisë të ulët, por kjo ndalesë u rregullua menjëherë. 70 Rreth orës 19:00, 46 oficerë policie të ndërhyrjes së shpejtë bashkë me njësinë K9 dhe katër qen të policisë qëndronin jashtë Qendrës. Stafi i shërbimeve po bëhej gati për t’u shërbyer darkën. Kronologjia e G4S vuri në dukje se një mesazh në një shishe bosh uji u hodh nga kompleksi Foxtrot në kompleksin Mike në orën 21:25. Raporti spekulon se ky ishte objektivi i parë për veprime të mundshme proteste pas ngrënies së darkës, duke vënë në dukje ka pasur një sasi të tepruar të të transferuarve me tuta sportive dhe duke rekomanduar që të mos liroheshin rojet e turnit të ditës. Dritat u shuan në orën 21:41 kur gjeneratorët e Pugwash u ndalën dhe rojet e G4S menjëherë vunë re disa të transferuar të maskuar në kompleksin Mike të armatosur me leva dhe gurë. Në këtë kohë është rekomanduar që skuadra me qentë e policisë të hyjë në zonën e gjelbër për të frenuar burrat e maskuar që të mos i afroheshin zonën së gjelbër. Ndërsa qentë u futën brenda, një breshëri e raketave dhe gurëve detyruan ekipin me qentë për t’u tërhequr me nxitim pothuajse menjëherë. Të transferuarit shtynë me forcë linjën e gardhit në zonën e gjelbër midis komplekseve Mike dhe Foxtrot. Një pjesë e stafit të G4S u bllokuan në fund të zonës së gjelbër, ku ata ishin duke u sulmuar me gurë dhe me leva. Një ekip i ndërhyrjes së shpejtë i G4S hyri në zonën e gjelbër nga rruga Pugwash dhe përvijoi të transferuarit për t’i shkuar në ndihmë oficerëve të bllokuar në anën tjetër. Ata formuan një qark rreth tyre dhe të mbrojtur nga mburojat dhe helmetat e tyre me forcë dhe me të shtyra dolën përsëri në një zonë të sigurt në rrugën kryesore. Ndërsa gardhet u prishën forcat e IRTs u përpoqën të bllokojnë hendekun e gardhit, por nuk mundën të qëndronin për një kohë të gjatë pasi ata ishin duke u sulmuar me gurë dhe mburojat e tyre ishin duke u goditur me shkopinj apo me shufra metalike. Sipas kronologjisë së G4S-se rreth orës 22:00 u bë e pamundur të bllokohej boshllëku i gardhit për shkak të shkeljeve të shumta. Chris Manning theksoi në intervistën e tij se IRTs kishte vetëm veshje mbrojtëse personale (si helmeta, veshje dhe mburoja). _____________________________________ 70 Shiko Procesverbalin e dëshmisë së Chris Manning, faqja 4


52

Kronologjia e G4S raporton se në orën 21:51 të transferuarit në kompleksin Delta ishin parë të armatoseshin me armë të improvizuara, duke deklaruar se arsyeja për këtë është për t’u mbrojtur nga frika se shtetasit e PNG-së do të hynin në kompleks. Ngaqë ata nuk ishin sulmuar, banorët e kompleksit Delta nuk morën pjesë në protesta apo në dhunë. Rreth orës 22:00, dritat në kompleksin Mike dhe Foxtrot u shuan dhe të transferuarit kishin depërtuar përmes gardhit dhe të transferuarit e armatosur nga kompleksi Foxtrot hynë në kompleksin Mike. Në kompleksin Oskar, të transferuarit ishin duke shqyer dyshekët, sipas një opinioni të shprehur për këtë shqyrtim, me qëllim për t’i vënë flakën atyre. Rreth orës 22:18 të transferuarit kishin thyer barrierën e IRT-së dhe e kishin nën kontrollin e tyre kompleksin Mike. IRT u tërhoq drejt Golf (që është porta) 7. Në orën 22:37 IRT ishte nxjerrë nga kompleksi Mike dhe u rigrupua në Pugwash. G4S thirri të gjithë personelin vendas SSO (të sigurisë) nga Bibby për të ardhur në krye të detyrës në Qendër. Në orën 22:20 dritat erdhën përsëri në kompleksin Mike. Gjatë tridhjetë minutave që vijuan, ditari i të Dhënave Kronologjike regjistroi:

Shumë sende po hidheshin nga kompleksi Mike drejt stafit IRT të G4S'

Të transferuarit nga kompleksi Foxtrot janë vërejtur duke shkatërruar kasollet e kompleksit Mike në kërkim të armëve të improvizuara dhe kanë qenë duke hequr shtyllat e gardhit nga toka

Të transferuarit e strehuar në kompleksin Mike dhe në mensën e kompleksit kanë qenë duke plaçkitur dhe thyer çdo gjë

Një kabinë rojeje u shemb dhe u shkatërrua nga të transferuarit e rebeluar

Stafi IHMS është përgatitur për t’u zhvendosur në skelën Bibby dhe të krijojë një qendër përzgjedhje emergjente atje, dhe

Thirrjet për liri kishin rifilluar në kompleksin Oskar. Rreth kësaj kohe, u mor një vendim për të ndarë Organizatën e Kontrollit të Urgjencës në dy grupe. G4S-ja dhe Asistent Menaxhero Operacional, Wilson Kuve, do të qëndronin në Qendër ndërsa pjesa tjetër e ECO do të zhvendosej në Bibby. Katrina Neuss shpjegoi:

Ne u larguam nga zyra e komandantit ndoshta rreth orës 10.30 dhe u vendosëm në një zyrë provizore të komandës e cila ishte një mikrobus jashtë portës kryesore ku nënshkruhet. Ne qëndruam atje për rreth 45 minuta deri në një orë. Unë kam pasur një radio me vete, kështu që unë mund të dëgjoja


53

se çfarë po ndodhte. Situata u përkeqësua. Pastaj u zhvendos poshtë tek IHMS jashtë në Pugwash . ... Ne qëndruam atje për ndoshta dhjetë minuta. 71

Në orën 22:48, ekipi i përgjigjes së shpejtë i G4S u tërhoq dhe vajti afër Golf 1, duke e lënë skuadrën e ndërhyrjes PNG jashtë kompleksit Mike. Procesverbali i intervistës me oficerin e G4S AB shënon:

Në lidhje me tërheqjen e personelit të G4S nga kompleksi Mike, AB foli me policinë e cila ishte grumbulluar në afërsi të portës në zonën e gjelbër, dhe u tha atyre se personeli i IRT-së dhe ai i G4S po tërhiqeshin. Ai tha fjalë të tilla: " Nëse të transferuarit do të dalin në rrugë, juve do t’ju duhet të merreni me situatën e re " . 72

Andrew Dewsnap 73 i G4S. i cili mori pjesë në intervistën e Darren Boyd, tha (edhe pse ai natyrisht që nuk ishte pjesë e bisedës ) :

Kur AB pa që policia e ndërhyrjes së shpejtë po armatosej, ai u tha atyre që G4S nuk do që ata të përdorin armë. Përgjigja ishte e tillë: 'Në rregull dhe ne e kuptojmë se nuk duhet të shkojmë në kompleksin ( Mike ) ' . 74

Chris Manningu kishte kuptuar pak a shumë të njëjtën gjë. Ai tha: Nuk është dhënë pëlqimi që skuadra e ndërhyrjes të futesh brenda në Qendër. Unë e kuptoj që policia shkoi mbi gardhin pasi dyert ishin të mbyllura. Nëpërmjet ndërmjetësve të policisë së G4S, ne kemi kërkuar " Ju lutemi të largoni armët ' - armë ishin parë. Kjo ishte mënyra se si mesazhi u transmetua - " Mos u fusni në kompleks " .

Planifikimi është bërë me komandën e policisë atë ditë . 75

Megjithatë, Raporti i Incidenteve të G4S, MI0580 tregon: Përafërsisht nga ora 22.48, OB ka këshilluar që përgjegjësia për rivendosjen e ligjit dhe rendit në kompleksin Mike tani i përkiste Skuadrës së Ndërhyrjes së Shpejtë.

Në këtë raport, OB është kodi për kreun e IRT-së në kompleksin Mike, i cili është përmendur në këtë raport si AB. MI0580 mund të jetë një procesverbal i pasaktë, sepse ai tregon se zyrtari AB i G4S mendon se skuadra e ndërhyrjes së shpejtë tani ishte përgjegjëse për rivendosjen e ligjit dhe rendit brenda kompleksit Mike, e cila është e kundërta e informacionit që ai dhe menaxherët e lartë të G4S i kanë dhënë grupit të Rishikimit në intervistat e tyre. Në këtë kohë, IHMS u zhvendos në Bibby dhe viktimat filluan të vijnë rreth orës 23:00 deri në orën 23:30. ___________________________________ 71 Transkripti i intervistës, faqja 7, rreshtat 21 – 23 72 Procesverbali i intervistës, faqja 1. AB ka thënë që, sipas mendimit të tij, një koment që ai e bëri kur ai po largohej nga Mike, nuk mund të interpretohet në asnjë mënyrë si një dorëheqje e një autoriteti përpara këtij incidenti. AB gjithashtu tha se ai ishte i shqetësuar për ndonjë përfshirje të skuadrës së ndërhyrjes së shpejtë dhe të taktikave që ata do të përdornin. 73 Konsulli i Përgjithshëm dhe Sekretari i Kompanisë 74 Shiko procesverbalin e intervistës me Darren Boyd, faqja 4 75 Procesverbali i intervistës, faqja 3


54

Rendi kronologjik vëren se të shtëna u qëlluan në afërsi të kompleksit Mike në orën 23:22. Znj Neuss vazhdoi:

Kam vënë re se IHMS ishte duke u evakuuar. Ata morën të gjithë stafin e tyre dhe të gjithë përkthyesit e mi, dhe pastaj kemi dëgjuar të shtëna armësh. Sapo u dëgjuan të shtënat ne u çuam menjëherë poshtë në Bibby .... Fillimisht ajo ishte bau - bau, dhe më pas ato u bënë më të shpeshta dhe, kuptohet qe ne nuk u sorollatem aty. Ne u larguam menjëherë. Por, sapo që arritëm të gjithë në Bibby ne të gjithë e dinim se ato ishin të shtëna armësh, sepse ato mund të dëgjoheshin edhe aty nga Bibby. 76

Nuk ka regjistrime se kur policia hyri në kompleksin Mike por kronologjia shënon se policia është pare në kompleksin Mike në orën 23:27 dhe dëshmia e G4S për këtë Shqyrtim tregon se në këtë kohë ka pasur dhunë në kompleksin Mike (gjë e cila është konfirmuar nga kronologjia). Kronologjia vëren se një nga stafi i IRT-së i G4S u konfrontua nga të transferuarit në portën e kompleksit Mike nga Foxtrot rreth orës 23:29. Në orën 23:30, shefja e IRT-së ka raportuar së ajo e kishte humbur kontrollin e anëtarëve vendas të IRT-së dhe që ata ishin të shpërndarë në zonën aty përreth (që është kompleksi Mike). Gjithashtu në orën 23:30, 150 të transferuar nga kompleksi Oscar ishin në mes të Route Charlie (midis komplekseve Oskar dhe Delta) por G4S ka krijuar një barrierë të improvizuar për t’i ndaluar ata që të mos hyjnë në zonën e Administrimit dhe në kompleksin Foxtrot. Ditari Kronologjik i G4S thekson se shkrimet pushuan në orën 23:37 për shkak të kërkesave të shumta për evakuim nga kompleksi Foxtrot për në Golf 1, stafi ishte minimal dhe se koordinimi për ndihmën e shpejtë mjekësore do të bëhej nga Golf 1. Ditari rifillon në orën 00:35 duke vënë në dukje se mbi 200 të transferuar janë evakuuar. Ditari tregon se në orën 00:58 stafi i G4S-së kanë rihyrë në kompleksin Mike dhe kanë filluar të ndihmojnë të transferuarit e plagosur. Diku tjetër në Qendër, të transferuarit ishin duke u përpjekur për t’u futur me forcë në kompleksin Foxtrot dhe situata është keqësuar nga minuta në minutë në orën 00:56. Pjesa e mbetur e rendit kronologjik shënon shuarjen e incidenteve derisa ata përfunduan në orën 2:40 të mëngjesit, të martë, në 18 shkurt 2014 edhe pse u desh kohë e mëtejshme për të përfunduar protestat dhe për të rivendosur një farë rendi në të gjithë Qendrën. Megjithatë, të dhënat e Incident Raportit të G4S MI0580 tregojnë se personeli i G4S rihyri në kompleksin Mike rreth orës 23:30, pasi policia e kishte shuar protestën, në atë kompleks. Demonstruesit ishin tërhequr dhe filloi evakuimi i viktimave. ________________________ 76 Transkripti i intervistës, faqja 7, rreshtat 32 – 43


55

Ky raport tregon se policia u tërhoq rreth orës 23:30, por që nuk mund të jetë një vlerësim i saktë në mënyrë rigoroze. Raporti i Incidentit MI0580 thotë:

Në kompleksin Mike të gjithë të transferuarit ishin të frikësuar dhe të hutuar. Nën udhëzimin e personelit të G4S të gjithë të transferuarit e kompleksit Mike u transferuan në sallën e ngrënies pa ndonjë problem. Duke pasur parasysh numrin e viktimave dy anëtarë të stafit mjekësor të IHMS shkuan në kompleksin Mike për t’i ardhur në ndihmë dhe për të vizituar pacientët e viktimave .... G4S Menaxheri i Qendrës, Perera, bëri vlerësimin e dëmit në kompleksin Mike dhe rekomandoi vendosjen e të gjithë të transferuarve në zonat rekreative brenda kompleksit Mike ... Për shkak të nivelit të dëmtimit të ndërtesave në kompleksin Mike, Zonat e akomodimit, ndërtesat MAI të MAS u deklaruan si banesa të papërshtatshme për të banuar. Të gjithë të transferuarit në kompleksin Mike u pajisën me shtretër barelë portativë. Të transferuarit e kompleksit Mike u strehuan në 3 dhoma në dhomën e televizorit, në dhomat e telefonit dhe internetit, në fushën rekreative dhe në zonat rekreative përjashta. Asnjë nga të transferuarit nuk u vendos në dhomën e ngrënies.

Informacioni i siguruar nga zyrtarët e G4S tregon detajet se si ata arritën për të mbrojtur shumë nga banorët jo-pjesëmarrës nga komplekset Mike, Oskar dhe Foxtrot nga plagët e drejtpërdrejta dhe gjithashtu i ndihmuan ata që të tërhiqen nga dhuna në një vend të sigurt. Në shumë raste, këta banorë u mbajtën fillimisht në komplekset Bravo dhe Charlie dhe pastaj u dërguan në fushën e futbollit të Bazës Detare që ishte pranë me kufirin lindor të Qendrës. Z. Dewsnap më dha mua dy shembuj të veçantë të bazuar në diskutimet që ka pasur me stafin .

Një IRT u përpoq që të futej në kompleksin Foxtrot nga ana jugore për të ndihmuar në evakuimin e të transferuarve të cilët nuk ishin të interesuar për të marrë pjesë në rrëmujë dhe që kërkonin një vend të sigurt. IRT-ja ka avancuar në tre faza. Së pari në rrëmujë ku ai qëndroi derisa të transferuarit i dolën nga prapa mburojës së IRT-së ; kur mori udhëzime, IRT-ja ka avancuar në Bllokun P ku ai priti përsëri; dhe së fundi ka avancuar në drejtim të kompleksit Foxtrot, aty ku kishte qenë dikur kufiri me zonën e gjelbër. Kur dëgjoi të shtënat e armëve, ekipi u shtri përtokë për t’u mbrojtur. IRT-ja nuk ishte e udhëzuar për të shkuar përtej vijës së gardhit të zonës së gjelbër. Megjithatë, disa nga anëtarët e IRT-së e kaluan megjithëse në kundërshtim me urdhrin dhe në kundërshtim me udhëzimin për të qëndruar në atë pikë. Kjo duket të ketë ndodhur pasi ata kishin dëgjuar të shtëna armësh dhe mbasi policia dhe shtetasit e PNG-së u panë tashmë Brenda kompleksit Mike. Pasi policia hyri në kompleksin Mike, një numër i rojeve G4S i shoqëruan të transferuarit në një zonë të hapur, fushë volejbolli, direkt para blloqeve të akomodimit dhe formuan një unazë mbrojtje rreth tyre. Ata vepruan me shumë guxim dhe në një mënyrë spontane. Ata e bënë këtë duke marrë një rrezik të madh personal mbi vete duke dashur që të mbrojnë


56

të transferuarit në kompleksin Mike. Atëherë, rojet e G45 bënë dy linja mbrojtëse që të transferuarit të lëvizin mes tyre në mënyrë të sigurt (rreth 20 të transferuar në një kohë) në sallën e ngrënies, e cila ofronte një mbrojtje më të mirë. Rojet e përfshirë në këtë veprim ishin të përbërë nga rreth 15-20 të riatdhesuar dhe pesë shtetas nga PNG-ja. Në fund të fundit ka pasur 304 të transferuar që ishin evakuuar nga kompleksi Mike në sallën e ngrënies për mbrojtjen e tyre (një numërim i të pranishmëve është bërë). Ushtruesi i detyrës së GM mori kontrollin në atë moment duke ndihmuar për të koordinuar vizitat urgjente të pacienteve, duke i nxjerrë të transferuarit jashtë nga dera e pasme për në rrugën kryesore. Pastaj për t’i dërguar të plagosurit në spitalin e emergjencës që ishte ngritur në skelën ngjitur me Biddy. 77

Nuk ka asnjë regjistrim me audio apo video të ngjarjeve të 17 – 18 shkurtit të 2014. G4S shpjegoj arsyen pse:

Së pari, një oficer që do të shikohej duke regjistruar ngjarjet do te sulmohej, dhe

Së dyti, një anëtar i IRT nuk mund të mbante në dorë një kamerë ndërkohë që po mbante mburojën e mbrojtjes, e cila kishte një prioritet më të madh.

Tani unë do t’i kthehem materialeve që të transferuarit i kanë ofruar grupit të Shqyrtimit.

Përpara se të bëj këtë, është e rëndësishme që të përmend disa pika paraprake:

Një total prej 1,340 individësh ishin strehuar në Qendër në 15 Shkurt 2014

G4S ka parashikuar që mbi 100 të transferuar nga secili prej komplekseve Foxtrot, Mike dhe Oskar morën pjesë në protestat që u zhvilluan në 17 – 18 Shkurt 2014, disa nga të cilët mund të jenë detyruar apo shtyrë të protestojnë nga kërcënimet e të transferuarve të tjerë.

Si rezultat, afërsisht 70 deri në 75 përqind e numrit të të transferuarve nuk morën pjesë

në këto rrëmuja

Qëndrimi luftues i disa prej të transferuarve ishte të paktën pjesërisht një reagim për lëndimet që të transferuarit morën nga shtetasit e PNG në kompleksin Oscar një natë më parë, që ishte, 16 shkurt 2014

Oficerët G4S IRT i ishin nënshtruar sulmeve të rënda dhe të dhunshme, por ata kishin

favorin e mbrojtjes nga mbrojtëset e tyre të cilat reduktuan plagosjet që ata morën, dhe _______________________________ 77 Procesverbal i intervistës me Darren Boyd, në faqet 4 – 5


57

Të gjitha lëndimet e rënda që u mjekuan nga IHMS midis 16 -18 shkurtit të 2014 ishin të shkaktuara nga të transferuarit dhe ata ishin përgjithësisht në përputhje me rrahjet, shpesh herë rrahje të rënda dhe në rastin e Reza Baratit, një rrahje vdekjeprurëse.

Unë gjithashtu kam vënë re se të transferuarit shpesh i referohen shtetasve G4S, por se shprehja mund të përfshijnë jo vetëm rojet, por edhe personelin tjetër nënkontraktor të vendasve PNG të angazhuar si shërbyesit e ushqimit, pastrues apo baçevanët. Të transferuarit gjithashtu i referohen thjesht vendasve dhe shtetasve duke përfshirë të gjithë qytetarët nga PNG të punësuar në Qendër (duke përfshirë edhe shtetasit e angazhuar nga Salvation Army) dhe Manusianët që jetonin aty pranë. Në disa raste, veçanërisht në lidhje me rojet kombëtare G4S, të transferuarit janë mjaft të saktë me përshkrimin, pasi ata i dinë apo i njohin nga prania e tyre në komplekset e Qendrës. Në raste të tjera, ata nuk janë të qartë dhe kjo është e kuptueshme. Si rezultat, mund të jetë e vështirë për të përcaktuar saktësisht se për kë bëhet fjalë kur të transferuarit përdorin këto terma të gjera. Gjatë zhvillimit të këtij hetimi, unë u habita nga mënyra se si situata apo fakte të njëjta mund të interpretoheshin krejt ndryshe nga palë të ndryshme. Për shembull:

Siç pata thënë më parë, kur të transferuarit janë parë të veshur me tutat e sportit, vlerësimi i inteligjencës e konsideroi këtë sikur ata po bëheshin gati për të shkaktuar problem, po kur unë fola me ta, ata me shpjeguan se arsyeja që ata ishin veshur me rroba sportive ishte që të bëheshin gati për t’u larguar menjëherë nëse do të sulmoheshin

Kur stafi i G4S larguan gurët dhe shkëmbinjtë larg nga komplekset për të shmangur municionin e mundshëm, të transferuarit e kane interpretuar atë si një lëvizje për t’i bërë ata të pambrojtur kur ata do të sulmoheshin, dhe

Vlerësimi i inteligjencës ishte se të transferuarit ishin duke grumbulluar disa armë të improvizuara për të shkaktuar probleme, ndërsa ata i kanë parë këto armë si mjete vetëmbrojtjeje nëse dhe kur ata të sulmoheshin.

I transferuari që unë e quaj Z. T1 mori pjesë një nga takimet dy orëshe të kryera nga Rishikimi. Ai shpjegoi pse të transferuarit në kompleksin Mike ishin duke u përpjekur të depërtojnë në kompleksin Foxtrot gjatë trazirave atë natë:

... Djemtë e kuptuan që vendasit do t’i sulmonin ata, prandaj ata u përpoqën – djemtë nga kompleksi Foxtrot dhe djemtë nga kompleksi Mike - ata u përpoqën të çajnë gardhin midis, sepse, siç e dini ju, ka një gardh në midis komplekseve Mike dhe Foxtrot, ata u përpoqën ta çajnë gardhin për tu bashkuar me djemtë e kompleksit Mike për të qenë së bashku për të mbrojtur veten e tyre më mirë para sulmit nga vendasit - që të jenë të bashkuar.

Kur skuadra e ndërhyrjes PNG hyri në kompleksin Mike, një numër i panjohur i shtetasve PNG erdhën me ta së bashku me disa roje vendas të G4S, sipas raporteve të marra nga të transferuarit.


58

Unë e kam shpjeguar tashmë shkallën e konsultimit tim me të transferuarit. Nëpër të gjithë bisedimet me ta, përshtypjet e tyre kanë qenë në përputhje. Në thelb ata thonë:

Ata u rrahën nga policia e PNG-it, nga shtetasit dhe disa të riatdhesuar (por të vetmit të identifikuar në mënyrë të qartë nga të transferuarit është një _____________ roje i G4S ___________ ) pa e ditur me siguri nëse ata kanë qenë të përfshirë në trazira

Disa prej tyre thonë se ishin fshehur në dhomat e tyre, madje edhe nën shtretërit, kur rebelët hynë brenda, i nxorën ata zvarrë dhe pastaj i rrahën

Disa nga të transferuarit e sulmuar në dhomat e tyre ishin në gjendje për të blerë imunitet nga një rrahje me cigare - valutë e Qendrës - në qoftë se ata ishin me fat t’i kishin ato gati për t’i dhënë

Kur keqbërësit u larguan nga dhomat e tyre, ata zhvatën të gjitha orenditë personale të gatshme në dispozicion që i përkisnin banorëve

Disa nga të transferuarit kanë bërë ankesa zyrtare në lidhje me këto sulme, por asgjë nuk është bërë

Shumë prej tyre tani jetojnë në frikën e sulmeve të mëtejshme dhe kjo frikë ndikon në aftësinë e tyre për të fjetur gjumë

Në disa raste, shqetësimi dhe në mënyrë të veçantë të shtënat kanë ringjallur trauma të mëparshme dhe kanë kontribuar në çrregullime të stresit post - traumatik. Në këtë drejtim, unë kam parasysh se IHMS ka vënë në dispozicion nëntë mjekë shtesë të cilët merren me rritjen e numrit të pacientëve që vuajnë nga stresi post traumatik - PTSD pas 16 -18 shkurtit 2014.

Unë kam përcaktuar më poshtë disa shembuj të informacionit të dhënë për grupin e Rishikimit, por një lexim i të dhënave për katër seancat e mia të pyetje dhe përgjigje me udhëheqësit e komunitetit, transkriptet e intervistave të mia me të transferuarit te veçantë, mbi 270 formularë të reagimeve, që u kanë dhënë IHMS në lidhje me natyrën e lëndimeve të trajtuara nga personeli mjekësor dhe nga dëshmitarët okularë të sulmit mbi Reza Baratin, të gjithë mbështesin dëshmitë e të transferuarve.

_________________________________ ; nga kompleksi Mike) i dha të grupit të Shqyrtimit një formular përshtypjesh që përfshinte këtë informacion:

Megjithatë, atë natë, forcat e G4S dhe njerëzit me uniformat e zeza të rojeve, së bashku me vendasit e Manusit sulmuan dhomën time. Megjithëse u tregova shumë herë se jam i sëmurë dhe se vuaj me probleme serioze fizike, ata nuk deshën t’ia dinin dhe më fyen gjatë gjithë kohës. Pastaj, ata me rrahën shumë keq. Si rezultat i rrahjeve unë kisha një frakture ne kokë, kishte një mpiksje gjaku në syrin e majtë, kishte një të mavijosur nën sy, e kisha krahun e djathtë të shqyer, dhe dëmtime


59

dhe kisha supin e majtë të dëmtuar rëndë . ... Ata gjithashtu më vodhën MP4 player tim dhe syzet e diellit dhe disa gjëra të mia të tjera.

______________________________; nga kompleksi Mike) ka thënë: Kompania e sigurimit lokal e G4S thyen dritaret e dhomës sime me gurë të mëdhenj dhe më goditën mua disa herë me grushte, me qëlluan me tuba uji në kokë dhe fytyrë. ... oficerët lokalë gjithashtu me kanë grabitur nga dollapi im sendet personale si ( altoparlantët, iPodin, MP3 player, dy karta memorie flash, tre RAM, etj) .

______________________________; nga kompleksi Mike) ka thënë: Unë i thashë atyre se unë nuk jam i përfshirë në trazira, ata nuk më dëgjuan mua dhe rreth 8 roje fillouan të më rrahin mua dhe më thanë se unë jam një vrasës dhe ata më thyen 3 karrige në shpinë dhe më goditën nga pas me tuba dhe me thanë... ata filluan të më fyejnë mua me fjalë të këqija si " Bir kurve, ti doje liri. Merre lirinë ti nënë q…’ . Gjithashtu edhe policia ka qenë me ta, rojet Australiane ndenjën duke e pare situatën dhe nuk u përpoqën t’i ndalojnë ata që të mos më keqtrajtonin mua ...

______________________________; nga kompleksi Mike) ka thënë:

Unë u rraha natën e datës 17 shkurt dhe shumë nga sendet e mia personale janë vjedhur. Prandaj, unë kam shkruar disa herë ankesa, dhe kam marrë një përgjigje që thotë se Policia e PNG do të shqyrtojë ankesën tuaj. Unë kam qenë i lënduar nga Policia dhe G4S në natën e incidentit, dhe të gjitha gjërat e mia më janë vjedhur. Kush është përgjegjës për këto incidente? Askush nuk po më jep përgjigje për rrahjet, lëndimet fizike dhe traumat që kam pësuar.

______________________________; nga kompleksi Foxtrot) ka thënë:

... Unë po rrija i ulur në shtratin tim në dhomën time, kur G4S dhe Policia e PNG sulmoi kampin dhe hyri në korridorin e banesës, dhe pastaj papritmas hapi derën e dhomës sime dhe policia me qëlloi me armë dhe plumbi shkoi mbi kokën time, dhe pastaj arritën të më tërheqin zvarrë jashtë dhomës dhe filluan të më rrahin dhe të me gjuajnë me grushte dhe filluan të më godasin me pjesën e pasme të armës në dorën time e cila ishte në kasën e derës ...

Një nga të transferuarit nga kompleksi Delta në sesionin dy orësh pyetje përgjigje më tha ( por vini re se dëshmia e tij është e bazuar në thashetheme):

Në kompleksin Mike nëse ti i jepje atyre 10 paketa cigaresh ata nuk të rrihnin. Për shkak se atje cigaret janë të vlefshme si një bllok çeqesh. Një cigare e kam fjalën ... kjo është situata. Nëse ti i kishe dhënë atyre cigare ata nuk do të thonë asnjë fjalë. Kjo është e vetmja gjë që ne kemi për momentin që na bën të kemi vlerë, dhe pastaj një paketë, dy paketa, tre paketa. Ata njerëz të cilët dhanë më shumë se 5 ose 6 paketa ata nuk u rrahin në kompleksin Mike.


60

Një tjetër deklaratë e nënshkruar, por e paidentifikueshme e marrë nga një banues në kompleksin Mike thotë:

... policia, vendasit , G4S shkuan nëpër dhoma dhe thyen dritaret për të trembur banorët dhe kërkuan cigare si shkëmbim për t’i shpëtuar jetën e banorëve ... dhe ata vodhën shumë nga gjëra tonat, ato që më janë vjedhur mua janë: kufje Beat, orë G - Shock , iPod ... këpucët e mia ...

Z. T1 nga kompleksi Mike i tregoi ekipit të Shqyrtimit:

Vendasit ruanin nga gardhi mbrapa. Ata (vendasit) arritën në dhomat e të transferuarve dhe thyen disa nga kyçet dhe ata thyen dritaret e dhomave dhe kërkuan për cigare për t’i shpëtuar jetën atyre. Gjithashtu ata vodhën shumë gjëra tonat. Unë vetë humba kufjet, MP3 player, humba iPodin tim, humba orën time dhe këpucët e mia.

Shumë dëshmi të tjera të ngjashme mund të gjenden në format e reagimeve të të transferuarve që i dhanë grupit të Rishikimit.

Në një nga Lajmet e Ishullit Manus të IHMS, 0330,18 shkurt 2014 përgatitur për zyrtarët e departamentit në Zyrën Kombëtare në Canberra raportohet se:

Ekipi ynë mjekësor ka ngritur një qendër tjetër për të ndihmuar viktimat përballë Zhvillimit Bibby dhe ka shqyrtuar viktimat që po mjekoheshin atje. Shifrat aktuale tregojnë se ne kemi parë 77 pacientë. Nga këto, 40 janë kthyer përsëri në akomodimin e tyre. Nga 37 të mbeturit, 22 kanë dëmtime të lehta, 13 kanë dëmtime serioze, një ka lëndime kritike dhe një ka vdekur rreth 04:00 sipas orës lokale të Sidneit .... Lëndime e rënda përfshijnë lëndime të hapura dhe të mbyllura në kokë me kriza dhe humbje të vetëdijes; dhe një plagë plumbi në vithe. Nga këto, duket se nëntë do të kenë nevojë për skaner CT dhe mundësisht shqyrtim të mëtejshëm neurokirurg. Lëndimi kritik është një thyerje e mundshme e bazës së kafkës me humbje të vetëdijes.

Procesverbali i intervistës me shënimet e Menaxherit të Kontratës së Salvation Army:

Atmosfera në Qendër atë të martë ishte shumë e ndrydhur, pothuajse e frikshme. TSA nuk ka shkuar në komplekse atë ditë, por ajo ka komentuar se të shtënat me armë kishin frikësuar jashtë mase të transferuarit’ .

Unë u takova me dy punonjës të Organizatës për të Mbijetuarit e Torturës dhe të Asistencës për Traumën dhe Rehabilitimin që kishin folur me klientët e tyre në Qendër më 18 shkurt 2014 në kompleksin Mike, ata:

... kishin vërejtur një skenë që i ngjante një zone lufte, ku të gjithë burrat ishin në një gjendje shoku dhe të ulur jashtë dhomave të tyre që dukeshin të shushatur dhe të çorientuar... klientët STTARS dhe të tjerët iu afruan, dy prej tyre për t’i kërkuar ndihmë për lëndime fizike ( hundë të thyer, mavijosje të rënda, çarje, ndrydhje gjunjësh dhe duarsh, koke


61

lëndimet) dhe shqetësime emocionale .... Burrat shprehen frikën për sigurinë e tyre, inat ndaj G4S dhe vendasve PNG/ G4S dhe policisë dhe në drejtim të Qeverisë Australiane dhe nevojën për mbështetje dhe për të kontaktuar familjet e tyre sa më shpejt të jetë e mundur.

Së fundi, mbas seancës time dy orëshe me udhëheqësit e komunitetit nga kompleksi Mike në 16 mars 2014, ata më ftuan për të vizituar kompleksin e tyre në mënyrë që ata të mund të më tregonin vrimat e plumbave apo shenjat si jashtë dhe brenda ndërtesave. Unë e bëra këtë në 4:30 të pasdites. Z. Tl ishte udhërrëfyesi im kryesor dhe këto janë ato që unë pashë. Së pari mua mu treguan vrima plumbash në muret e ndërtesave nga zona përjashta në kompleksin Mike. Pranë portës kryesore të kompleksit në Pugwash ishin:

Vrima plumbash në murin e ndërtesës menjëherë në të djathtë në hyrje të kompleksit

Një vrimë plumbi në çati të zonës rekreative të hapur, dhe

Vrima plumbash në murin e ndërtesës menjëherë në të majtë në hyrje të kompleksit. Vrimat e plumbave në muret e ndërtesave ishin rreth nivelit të gjoksit për një njeri me gjatësi të mesme. Në qoshen e pasme në veri perëndim të kompleksit, që është, në fund të blloqeve të akomodimit quajtur MA 1 dhe MA 2, kishte më shumë vrima plumbash në strukturën e ndërtimit, një nga i cili kishte depërtuar në një tra çeliku që mbështet shkallët. Një vrimë plumbi ishte në nivelin e gjoksit dhe një tjetër do të ishte rreth dy të tretat e një metri mbi tokë. Pas kësaj inspektimi të jashtëm, unë u shoqërova në nivelin e sipërm (MA 2) dhe mu treguan më shumë vrima plumbash. Në një dhomë gjumi, vrima e shpuar tregon se një plumb kishte hyrë në ndërtesë vetëm në të majtë të pragut të dritares (më lart se fundi dhe nën krevatin e sipërm te krevatit marinar), vazhdoi nëpër dhomë me një trajektore në rritje dhe doli nëpër mur mbi krevatin e marinarit të sipërm në (veri) anën tjetër të dhomës. Pastaj unë u shoqërova për te dhoma e gjumit në vendin pranë dhe vërejta ku plumbi ishte ngulur në tavanin e asaj dhome. Një nga banorët në të parën nga ato dy dhomat më tha se ai kishte qenë pranë dritares - direkt në rrugën e plumbit - duke parë poshtë në atë që po ndodhte jashtë gjatë rrëmujës. Ai ishte ende i tronditur nga mundësia që, në qoftë se do të kishte qëndruar aty pak më gjatë, ai mund të ishte vrarë. Ka grila metalike në rrugë kalimin midis dhomave të gjumit në MA 1 dhe MA 2 dhe dyert hapen nga jashtë nga dhomat e gjumit. Në nivelin më të ulët (MA 1), mua më treguan një sasi


62

shenjash në mure të cilat siç më thanë ishin shenja të bëra nga plumbat e gjuajtur përgjatë vendkalimit nga pjesa e pasme e kompleksit. Unë u dërgova në një dhomë të veçantë në katin e parë. Mu tha se dera e dhomës ishte e hapur dhe shtrihej në vendkalimin në një kënd të drejtë në një moment pasi policia hyri në kompleks. Udhëzuesi im më tregoi pesë gjurmë në brendësi të derës - tre në një linjë të ashpër përgjatë kreut të derës dhe dy më të ulëta, poshtë në nivelin e gjurit – të cilat me sa mu tha dhe me sa pashë ishin shenja të bëra nga fishekët e një çifteje gjahu.

PJESA 8. VDEKJA E REZA BARATIT DHE DËMTIMET E TJERA KRYESORE

Gjatë periudhës së 16 -18 shkurtit 2014, IHMS mjekoi të paktën 69 njerëz. Njerëz të tjerë pa dyshim kanë marrë lëndime të lehta, por që nuk kërkonin kujdes mjekësor. Më është raportuar se disa prej të transferuarve edhe pse janë lënduar, kishin vendosur të mos shkonin për mjekim në klinikën e IHMS për shkak të çështjeve të ndryshme personale. Persona të tjerë erdhën dhe kërkuan ndihmë për t’u mjekuar, sidomos për çrregullime të stresit post- traumatik, në ditët pas incidenteve nën hetim. Personeli i lartë i IHMS i intervistuar në Qendrën Manus më tha se kishin vënë në dispozicion nëntë praktikues të tjerë të shëndetit mendor menjëherë pas 18 shkurtit 2014 për të përballuar nevojën e pacientëve që vuanin nga çrregullimi i stresit post traumatik (SPT). Tetë pacientë u dërguan në Port Moresby dhe një në Australi për trajtim më të specializuar mjekësor. Përveç kësaj, shumë nga të transferuarit që ofruan formularë reagimi për grupin e Rishikimit kanë thënë se ata kanë probleme me gjumin, se shohin ëndrra të frikshme dhe janë të frikësuar për sigurinë e tyre, duke iu trembur një sulmi tjetër. Në disa raste, ky ankth ishte në një nivel aq të lartë, saqë ata raportonin se nuk flinin më gjatë natës, por vetëm gjatë ditës . Shumica e personave të plagosur dhe të gjithë viktimat që kishin lëndime të rënda ishin nga të transferuarit. Nga ata, të katër rastet më të rëndësishme ishin këto: • Reza Barati (numri i regjistrimit FRT067 ), i cili vdiq si pasojë e plagëve të tij • _______________________ i cili humbi syrin e tij të djathtë • _______________________ i cili u qëllua në vithe, dhe


63

Z. T2 i cili u ther në fyt

Detajet e lëndimit të Z. T2 tashmë janë të përcaktuara në Pjesën e 6-të të këtij Raporti. Rrethanat e dëmtime të tjera janë përcaktuar më poshtë . 8.1 Reza Barati Z. Barati ishte një i ri iranian me banim në kompleksin Mike. Ai ishte rreth dy metra i gjatë dhe një nga të transferuarit më të spikatur në atë komunitet. Miqtë e tij në kompleksin Mike më thanë se ai ishte një person shumë i sjellshëm. Gjatë çrregullimeve në natën e 17 shkurtit 2014, Z. Barati u sulmua nga një numër i njerëzve dhe ky sulm ishte dëshmuar nga __________________________ të cilin unë do ta referoj si Z. T3. Z. T3 tha se ai dhe zoti Barati ishin miq të cilët kishin ardhur së bashku nga Indonezia në të njëjtën anije. Z. T3 nuk kishte folur me policinë e PNG në lidhje me sulmin, përpara se unë ta kisha intervistuar atë për shkak se ai ka thënë : Unë nuk ndjehem i sigurt. Unë kam frikë se ata duan të më vrasin . 78 Z. T3 kishte thënë më parë se ai vetëm do të japë një deklaratë në polici nëse avokati i tij Australian (i cili nuk është i lejuar të praktikojë në PNG) do ta shoqëronte atë, por Departamenti nuk pranoi të paguajë që ai të vinte në Manus për këtë qëllim . 79 Megjithatë, Z. T3 foli hapur me mua në një intervistë të regjistruar. Kjo është ajo që ai më tha. Ai jeton në bllok-strehimin KK 6 . Dhoma e tij është në katin e sipërm dhe se ai mund të shikonte gjatë rrugës së kalimit në mes të dhomave drejt zonës qendrore të kompleksit. Aty ndodhet një shkallë metalike që zbret deri në katin e parë jashtë ndërtesave. Kur ndodhën këto trazira, Z. T3 i ka ndjekur ato duke shikuar përmes derës së hapur të dhomës së tij. Në atë kohë, dëshmitarë të tjerë ishin në dhomë me të. Mr T3 i ka identifikuar tre prej tyre si __________________________________ në një shënim të shkruar me dorë që ai ma dha mua gjatë intervistës. ___________________________________ 78 Transkripti i Intervistës, faqja 19, rreshti 16 79 Më pas, Departamenti ka financuar një avokat Australian që praktikonte në Port Moresby për të ardhur në Manus që ai të vinte për të ndjekur intervistat e policisë në lidhje me vdekjen e z Barati me z T3 dhe 10 të transferuarit e tjerë në javën që fillon më 14 prill 2014. Pasi të transferuarit e panë që nuk kishte asgjë për tu shqetësuar në lidhje me marrjen pjesë në intervista të policisë, 18 transferuarit e tjerë dolën përpara pa kërkuar që një avokat të jetë i pranishëm.


64

Dëshmitari ___________________ besohet të jetë __________________________ i cili tha në formularin e reagimit që ai më dha mua për këtë Rishikim:

Unë e pashë skenën se si e vranë mikun tim nga dritarja e dhomës sime. Unë e pashë se si ai është vrarë brutalisht. Nga ajo natë, unë nuk jam në gjendje të mirë mendore. Unë nuk mund të fle, unë jam gjithmonë në gjendje të stresuar, shikoj ëndrra të tmerrshme, dhe ndihem gjithmonë i frikësuar.

Në formularin e tij të reagimit, ____________________________________ tha:

…ngaqë unë pashë me sytë e mi vrasjen e shokut tim të dhomës, unë jam i torturuar mendërisht

Në formularin e tij të reagimit, ____________________________________ tha:

Unë e pash përpara syve të mi se si ata e vranë Reza Barati. “Skuadra MOBO’ dhe G4S e qëlluan atë në kokë me gurë e me shkopinj dhe ne nuk mundëm ta shpëtonim shokun tonë.

Mr T3 thotë se, kur ndodhi trazira, zoti Barati në fillim ishte në dhomën e internetit dhe pastaj, pas të shtënave janë gjuajtur në kompleksin Mike, ai pa Reza Baratin duke ardhur nëpër shkallët drejt dhomës tij. Z. Barati ishte duke u ndjekur nga një shtetasi PNG të cilin ai e njihte me emrin ____ si dikush i cili ka punuar me The Salvation Army. ___ është identifikuar si __________________ dhe Salvation Army ka konfirmuar faktin që ai ka qenë i punësuar atje. Kur kam vizituar Qendrën, kam parë një shenjë jashtë portës kryesore që tregon ndalesën e mikrobusit për në Bibby. Njoftimi ka thënë në të vërtetë se në asnjë rrethanë nuk lejohet që ky njeri të hyjë në Qendër. Z. T3 vazhdon:

Po, ai është i vetmi që - kur ai (që është, Z. Barati) ishte duke u përpjekur për të ardhur sipër, ai e goditi atë dy herë me një shkop shumë të gjatë, dhe në hyrje të dhomës, ndërsa ai ishte duke u përpjekur për të ardhur lart ai ra në tokë. Kur ai ra në tokë, më shumë se 10 oficerë e kaluan atë dhe të gjithë ata e qëlluan atë në kokë. Unë i dalloj këta policë nga fytyra. Nëse keni fytyrat e atyre zyrtarëve të cilët punonin atë natë, unë mund t’i identifikoj të gjithë ata, përfshirë edhe vendasit e PNG, rojet e PNG dhe të riatdhesuarit Australianë. Unë i njoh të gjithë ata. Pastaj, në fund, kur ai ishte i shtrirë në tokë, të gjithë ata oficerët që ishin të pajisur me veshjet mbrojtëse... dhe vendasit nga jashtë, sepse kushdo që na sulmoi, na sulmoi nga muri mbrapa, nga muret e pasme të kompleksit Mike. Ata thyen gardhet, ata kërcyen gardhin dhe erdhën për të na sulmuar ne, bashkë me rojet të cilët na sulmuan nga përpara. Kur ai ra në tokë, të gjithë rojet të cilët ishin duke kaluar, ata e goditën atë në kokë, dhe i fundit


65

prej tyre, një nga vendasit e PNG _________, burri ______, ai i vuri atij një gur të madh mbi kokë. 80

Nuk është e qartë se si Z. Barati u zhvendosur nga kreu i shkallëve dhe të kthehet në zonën qendrore të hapur të kompleksin Mike. Megjithatë, Dinesh Perera, një Menaxher i Operacioneve të G4S u involvua në atë moment. Ai shpjegon se çfarë ka bërë në këtë ekstrakt nga dosja e tij e intervistës:

Z. Perera dhe një tjetër oficer i G4S ishin në portën kryesore të kompleksit Foxtrot, kur dëgjuan të shtëna të qëlluara në orën 11:26 të natës. Ata u kthyen tek kompleksi Mike përgjatë rrugës kryesore dhe kishin parë që gardhi në të majtë të portës kryesore ishte thyer. Ka pasur një numër të transferuarish të plagosur jashtë kompleksit. Ata panë nja dy persona që dukeshin që ishin plagosur rëndë dhe i dërguan ata në IHMS . Pastaj ata e hapën derën dhe hynë në kompleksin Mike. Të transferuarit ishin të ulur në tokë rreth zonës së ngrënies dhe jashtë ndërtesave të banimit. Reza Barati ishte shtrirë në tokë në një batanije pranë dhomës së ngrënies. Z Perera, i cili ka një kualifikim të ndihmës së parë, kontrolloi pulsin e tij, i ra atij me shuplakë në fytyrë dhe i thirri emrin, por ai nuk u përgjigjej. Ata e vendosen z Barati në një mburojë mbrojtëse të IRT dhe e dërguan atë direkt në IHMS në një automjet të shërbimeve i cili gjendej jashtë kompleksit. 81

Kur Z. Barati arriti në qendër mjekësore të urgjencës në skelë pranë Bibby, ai u trajtua nga i njëjti stafi mjekësor IHMS i cili kishte mjekuar z. T2 një natë më parë Të dhënat e intervistës së mjekut përmbajnë këtë informacion në lidhje me z Barati :

Ai kaloi kohë duke ndihmuar me trajtimin e z Barati në qendër. Kur atë e sollën , Z. Barati ishte akoma gjallë, por stafi mjekësor duke parë plagët e tij e dinte se ai nuk do të mbijetonte. Koka e Z. Barati ishte shpartalluar nga një çarje në anën e majtë të kafkës së tij . ... Ai gjithashtu kishte gërvishtje të fytyrës dhe goditje që tregojnë se ai kishte marrë një rrahje më të përgjithshme ( jo vetëm goditje të kafkës ).

Të dhënat e intervistës të mjekut që e trajtojë shton shënimet e mëposhtme :

Kur Z. Barati u soll në qendrën e urgjencave ne skelë, ajo kishte vërejtur se ai ishte duke marrë frymë, zemra e tij po rrihte dhe presioni i tij i gjakut ishte në rregull.

_________________________________ 80 Intervistë transkript , faqe 3 , linja 6 -18 81 Procesverbali i intervistës , faqe 2-3


66

Megjithatë, ai e kishte pupila fikse dhe te zgjeruara, të cilat nuk reagonin në dritë e cila ishte një shenjë shumë e keqe mjekësore e cila sugjeronte një nivel të lartë të presionit në tru dhe një plagosje fatale të kafkës. Kafka e tij kishte një frakturë të hapur ... Pacienti kishte gjakderdhje të jashtme nga pjesa e prapme e kafkës dhe stafi mjekësor e ndaloi gjakderdhjen . Një infermiere qëndroi me pacientin për të siguruar që rrugët e frymëmarrjes së tijtë qëndronin të hapura në mënyrë që ai të merrte frymë, sepse presioni në tru mund të shkaktonte ndalesën e frymëmarrjes. Fillimisht doktori kishte futur një tub në gojën e pacientit në përpjekje për ta intubuar atë. Në përpjekje për të bërë kështu, ai ka pasur gjakderdhje të brendshme nga mbrapa hundës dhe fytit e cila ka penguar tërësisht pamjen. Kështu që ajo u detyrua për të kryer procedurën qorrazi. Kur kjo përpjekje ishte e pasuksesshme mjeku mori vendimin për të bërë një prerje në fytin e pacientit përmes të cilit për të futur një tub për të siguruar rrugët ajrore të tij. Kjo është bërë me sukses dhe Z. Barati ka qenë i qëndreshëm gjatë gjithë procedurës. Z. Barati u dërgua në spital në një ambulancë i shoqëruar nga një mjek tjetër IHMS dhe një infermiere. Në ambulancë, rrahjet e zemrës së tij ranë nga 80 në 60 në 40 rrahje në minutë që çuan në vdekjen e tij nga një arrest kardiak i cili sipas mjekes së trajtimit në fjalë është një përgjigje klasike për të ngritur presionin intrakranial sekondar tek dëmtimet e rënda të trurit. Sipas mendimit të mjekes trajtuese, z Barati nuk do ta kishte mbijetuar këtë lëndim edhe në qoftë se ai kishte ndodhur në, të themi, Sidnei, dhe ai të kishte marrë kujdesin më të mirë në dispozicion mjekësore në atë qytet.

8.2 I transferuari i cili humbi syrin e djathtë Unë nuk isha në gjendje për të intervistuar njeriun i cili humbi syrin e tij në PNG pasi ai ishte larguar nga Qendra Manus për një trajtim të ekspertëve mjekësorë diku tjetër. I vetmi informacion në dispozicion të Rishikimit ka të bëjë me masën e lëndimit qe ai kishte pësuar në natën e 17 -18 shkurtit 2014. Kur ky njeri arriti në qendrën emergjente IHMS, ai është ndihmuar nga të njëjtët mjekë që u kujdesen për z Barati. Shënimet e të dhënave të intervistës se zyrtarit mjekësor: Njeriu i cili humbi syrin e tij të djathtë u soll në qendër për vëmendje mjekësore. Ai tha se, vetëm duke e pare atë, dukej se viktima ishte rrahur me shkop ose shufër hekuri. Fytyra e tij ishte tepër e fryrë, e kuqe dhe e gjakosur.


67

Të dhënat shtesë të intervistës të mjekes trajtuese tregojnë vërejtjet e mëposhtme :

Me të mbërritur, ajo vuri re se ana e djathtë e fytyrës së pacientit ishte shumë e fryrë në atë masë që lëkura e tij ishte si të shtrënguar si një daulle dhe ai ishte i mavijosur me shenja të zeza dhe blu. Syri i tij i djathtë ishte i mbyllur nga ënjtja. Pacienti ishte në dhimbje të madhe dhe shumë i shqetësuar. Në ekzaminim e pacientit, mjekja ishte më shumë e shqetësuar për syrin e pacientit se sa për dëmet e rënda të trurit. Mjekja ishte e shqetësuar se niveli i tij i dhimbjes mund të thotë se ai kishte pësuar një hematoma ne pjesën e pasme të syrit e cila mund të shtypte nervin optik dhe të shkaktonte humbjen e shikimit në atë sy. Nëse ishte kështu, ajo do të duhej t’i bënte një të çarë në kantusin anësor të syrit për të lehtësuar presionin. Kur mjekja e hapi syrin me forcë, gjaku dhe lënda e pigmentuar rrodhi jashtë syrit duke treguar se pacienti kishte një këputje globale ... Kjo do të thoshte se çarja anësore nuk ishte më një prioritet klinik. Ata e trajtuan pacientin për dhimbjet dhe ai u dërgua në spital në Lorengau. Mjekja e trajtimit shkoi me të. Mjekja tha se ishte e qartë se plagët ishin shkaktuar nga një rrahje e rëndë me një objekt jo i mprehtë.

8.3 I transferuari i cili u qëllua në vithe Kur skuadra e Policisë së ndërhyrjes së shpejtë hyri në kompleksin Mike dhe filloi të qëllojë, __________________________ u qëllua në mollaqe. __________________________ ishte ende duke marrë trajtim mjekësor në Port Moresby, kur unë vajta për të vizituar Qendrën Manus kështu që unë nuk e intervistova atë. Megjithatë, nga të dhënat në dispozicion, duket se askush nuk e ka pare se si ky lëndim ka ndodhur edhe pse disa të transferuar kanë raportuar rolin e tyre se e kanë ndihmuar atë, kur ata e kuptuan se ai ishte i plagosur. Mjeku IHMS më tha:

Kur njeriu që ishte qëlluar është sjellë në qendrën e trajtimit, njerëzit që po e ndihmonin atë ishin duke bërtitur “ Është qëlluar me armë! Është qëlluar me armë! " Shume shpejt stafi i IHMS vendosi se plaga nuk paraqiste rrezik për jetën. Ata bënë disa trajtime bazë dhe e dërguan atë në spital.

Mjeku i trajtimit bëri vërejtjet e mëposhtme për ____________________:


68

Rojet e G4S duke sjellë të plagosurin në urgjencën ambulante e cila ishte e vendosur ne skelë, ndërsa ishin duke hyre ne klinikë, ishin duke thirrur " plagë plumbi ! " . Ai kishte një farë dhimbje, por ajo nuk ishte e padurueshme. Pacienti nuk e di saktësisht se çfarë i kishte ndodhur atij, por ekzaminimi mjekësor tregoi ai kishte një vrimë të dukshme prej 2 centimetrash në pjesën e sipërme të vithes së djathtë. Monitorimi me kalimin e kohës tregoi se ai nuk kishte hemorragji te brendshme. Stafi mjekësor ja dezinfektoi plagën, i dha atij lëngjeve intravenoze dhe e shtriu atë të mbuluar me një batanije. Së pari një infermiere ishte kujdesur për të dhe pastaj një staf i Salvation Army është kujdesur për pacientin mbasi ishte e qartë se ai ishte klinikisht jashtë rrezikut. Më vonë, mjeku shkoi me këtë pacient dhe me pacientin tjetër i cili humbi syrin tek spitali i Lorengau në një automjet me një fuoristradë që kishte vende për deri në pesë apo më shumë pasagjerë, përgjatë çdo anë të kabinës pasme. Pacienti ishte shumë i qëndrueshëm dhe nuk u ankua për dhimbje gjatë udhëtimit i cili zgjati rreth një orë. Një radiografi e bërë në Lorengau ka konfirmuar praninë e fragmenteve metalike në legenin e pacientit. Klinikisht, nuk kishte organe jetike apo enë të gjakut që dukeshin të ishin të dëmtuara në atë kohë, kështu që ai ishte me shumë fat. Më vonë, pacienti është transferuar në Port Moresby për trajtime të mëtejshme mjekësore.

Pas disa procedurave në Portin Moresby, u vendos që të lihet plumbi në legenin e ___________________ pasi ai nuk ishte duke shkaktuar ndonjë siklet. Ai nuk përbënte ndonjë problem shëndetësor afat gjatë dhe kishte pasur vështirësi mjekësore në përpjekjen për ta hequr atë. Ka pasur disa pyetje nëse ___________ ishte goditur direkt (rastësisht ose me qëllim), apo nëse mund të ketë qenë goditur nga një plumb rikoshet. Grupi i Rishikimit ka marrë një kopje të radiografisë dhe ia ka dorëzuar ato ekspertëve të mjekësisë ligjore në Policinë Federale Australiane për t’i ekzaminuar edhe pse AFP ka treguar se ekzaminimet më të suksesshme të këtij lloji janë kryer kur plumbi është hequr nga trupi. Më 3 prill 2014, AFP i ka dërguar me email grupit të Shqyrtimit konkluzionet e mëposhtme te nxjerra nga ekzaminimi i një Eksperti Mjekoligjor për Armët e Zjarrit:

Imazhet në radiografi janë të largëta dhe shumë të grimcuara, kur ato zmadhohen. Për shkak të cilësisë së dobët të imazheve dhe këndeve nga të cilat ata janë marrë, unë nuk jam në gjendje për të formuar ndonjë mendim nëse ky plumb ka ardhur rikoshet mbas përplasjes jashtë në një sipërfaqe para se të godiste trupin.


69

8.4 Sulme të tjera Siç është përmendur më herët në këtë raport, grupi i Rishikimit mori 270 formularë reagimesh të cilat Departamenti i kishte përkthyer nga gjuhët e tyre të ndryshme në gjuhën angleze. Grupi i Rishikimit ka përpiluar një listë të të gjitha formularëve të opinioneve të pranuar nga të transferuarit dhe ka theksuar në këtë listë:

Të gjithë formularët e reagimeve të cilat përmbajnë pohimet nga të transferuarit se ata ishin subjekt i veprave penale ose sulmeve, dhe

Të gjithë formularët e reagimeve të cilët përmbajnë deklarata nga të transferuarit të cilët

kanë qenë dëshmitarë të kryerjes së veprave penale kundër te transferuarve të tjerë. Në veçanti, lista përfshin një numër të akuzave për sulme të bëra kundër një roje vendas G4S _________________________ . Një dosje që përfshin të gjithë këta formularë reagimesh dhe materiale të tjera të ngjashme i është dorëzuar në Xhandarmerisë se Mbretërise të Papa Guineas të Re në Port Moresby më 7 maj 2014. 82

9. PARAQITJA NGA G4S G4S i ka dhënë një dëshmi të gjatë grupit te Rishikimit më 16 prill 2014 e cila përcakton një listë të plotë të atyre fakteve që G4S konsideron të jenë shkaktarë kryesorë të incidentit dhe të pasojave të 17 shkurtit. 83 Ato janë:

Ndryshimi i politikës i cila ka eliminuar mundësinë që të transferuarit të zhvendosen në Australi, dhe mënyra e komunikimit te implikimeve te kësaj politike tek të transferuarit në takimin e 16 shkurtit te 2014

Mungesa e informacionit në dispozicion të të transferuarve në lidhje me statusin e tyre

Vonesat në shqyrtimin e vendimeve për kërkesat e statusit të refugjatit të të

transferuarve _________________________________ 82 Shih Rekomandimi 1 83 Shih Parashtrimi , faqet 7 dhe 8 dhe detaje të tjera në faqet 25-37


70

Mjedisi fizik në Qendër i cili pa një numër të madh vetëm me burra me kënaqesi të

kufizuara ndërsa të tjerë te transferuar arritën

Infrastruktura të papërshtatshme sigurie për t'u marrë me një situatë në të cilën të transferuarit përdorin forcën; një gardh që nuk ishte i përshtatshëm për qëllimin qe duhet te kishte, dobësitë në rregullimet për asetet logjistike strategjike si ato të ujit, energjisë dhe kanalizimeve, infrastruktura e kontrollit të qasjes joadekuate, mungesa e CCTV dhe ndriçim mjaftueshmi pamjaftueshëm

Mungesa e kompetencave ligjore e G4S për të ushtruar pushtetin e kontrollit për t’u

siguruar që të transferuarit nuk mund të grumbullojnë armë të improvizuara dhe objekte qe mund të përdoren ne rast përdorimi dhune, shume ndryshe nga gjendja e objekteve te paraburgimit te emigracionit ne Australi.

G4S nuk kishte kurrfarë pushteti ndaj skuadrës së policisë së ndërhyrjes te shpejtë.

Ndërsa G4S kishte shprehur shqetësim rreth mundësisë për përdorimin e armëve të zjarrit nga ana e skuadrës së policisë mobile, veprimet e ndërmarra nga policia për te shkelur gardhin rrethues. Gjithashtu, hyrja e tërë ne kompleksin Mike në natën të 17 shkurtit ka qenë e papritur dhe e paparashikueshme, dhe G4S nuk kishte mjete apo autoritet për të parandaluar policinë që të provokonte veprime të tilla, dhe

Kërkesa kontraktuale e G4S për të punësuar së paku 50% të stafit lokal nga banoret e

Manusit, mundësisht me banoret vendas, në një mjedis ku për të kompensuar për infrastrukturën e kufizuar kërkohej një staf me përvojë. Nëse vërtetohet se disa nga stafi i nënkontraktuar i sigurisë thyen kompetencat dhe hyn në kompleksin Mike me policinë, kjo ishte krejtësisht e papritur dhe e paparashikuar nga perspektiva e G4S –së dhe ishte në kundërshtim me trajnimin e tyre, udhëzimet dhe fushëveprimin e detyrave të tyre. G4S vëren se hetimet policore në këtë aspekt mbeten në kërkim e sipër dhe ajo ka, dhe do të vazhdojë të bashkëpunojë plotësisht me të gjitha aspektet e hetimit të policisë.

Konkluzioni i G4S është në përgjithësi në përputhje me përfundimet e nxjerra dhe konkluzionet e arritura nga ky grup Shqyrtimi. 84 Ne evidencat e prezantuara nga G4S ishin edhe 18 shtojcat të cilat ofrojnë një sasi të konsiderueshme të informacionit shtesë në mbështetje të pozicionit të saj. Evidencat dhe shtojcat kanë të bëjnë me disa çështje me interes të drejtpërdrejtë në këtë Shqyrtim:

Vlerësimet e rrezikut __________________________ 84 Megjithatë, shiko komentet përkatëse ne pikën e parafundit të nenit 11.3 dhe pikën e fundit në seksionin 11.10


71

Natyrisht që ka një rrezik shumë më të lartë në menaxhimin e një objekti me rreth 400 meshkuj të rritur, sesa një objekt për 400 burra, gra dhe fëmijë. Një nga rreziqet më të larta u vlerësua të jetë rebelimi / rrahje dhe kontrollet kyçe të rekomanduara janë të përfshira:

Mbajta e lidhjes me policinë lokale dhe për të siguruar se Policia zbaton ligjin

Përmirësimi i gardhit te sigurisë rreth perimetrit ( për të krijuar një gardh 12 këmbë të lartë të përforcuar me maja të kthyera për ta bërë një shkelje të Zonës Administrative shumë më të vështirë)

Përmirësimi i ndriçimit të sigurisë rreth Qendrës. Situata e rrezikut ndryshoi në mënyrë dramatike përsëri pas ndryshimit të politikës nga shqyrtimet offshore dhe rivendosjen në PNG, i cili u njoftua më 19 korrik 2013, i ndjekur nga zgjerimi i shpejtë që pasoi për të akomoduar një numër në rritje të të transferuarve dhe pa përmirësime të kushtëzuara në infrastrukturë . 88 Në paraqitjen e fakteve të saj, G4S vuri në dukje se politika e re:

... ndryshoi dinamikën e përgjithshme te Qendrës, profilin e saj të sigurisë dhe kjo e shoqëruar me një rritje të tensionit midis të transferuarve. G4S nuk ka pasur mundësi për të siguruar ... Departamenti me pikëpamjet e saj lidhur me implikimet e sigurisë pas ndryshimeve. 89

G4S i ka dhënë Departamentit një vlerësim të freskët të rrezikut.

Më 26 korrik 2013, Chris Manning i shkroi Divizionit të Departamentit të Shërbimeve në det të hapur (Shtojca 6 ), në përgjigje të një kërkese për një propozim të rishikuar për shërbimet që G4S ofronte në Ishullin Manus. Letra shpjegoi sfondin për ketë kërkesë në këto terma :

Më 24 korrik 2013, Departamenti ftoi G4S të dorëzojnë propozimin për zgjerimin e shërbimeve aktuale në Ishullin Manus për të përmbushur një objektiv për Pranimin e të Ardhurve të Paautorizuar me rrugë Detare prej 1160 personash brenda 11 javëve prej 5 gushtit dhe 1400 brenda 22 javëve.90

Kjo rritje e propozuar përfaqëson një rritje të madhe në përmasat e përkohshme, të sigurisë se ulët për Qendrën Manus dhe rreziku i lidhur me të është rritur në përputhje me rrethanat konkrete. _______________________ 88 Dorëzimi , faqja 9 89 Faqja 12 90 Faqja 1


72

Propozimi G4S përfshirë këta komponentë :

3.4 Logjistika Hub. Propozimi tjetër i rëndësishëm është që të krijojë një qendër logjistike për të përmbushur sfidat e zgjerimit dhe vendin e largët. Kjo zonë do të strehonte asete kyçe strategjike logjistike, dhe si e tillë do t’i duhej siguri integrale dhe shumë më tepër gardh rrethimi.

Në letër theksohet se G4S kishte shqetësime të konsiderueshme në lidhje me vendndodhjen e aseteve kritike, të tilla si njësitë e prodhimit të ujit me ane te teknologjisë se osmozës se kundërt, në mes të zonave të strehimit të të transferuarve. 91 G4S ka përgatitur një vlerësim të mëtejshëm të rrezikut më 10 janar 2014 (Shtojca 11), e cila përfshin këto komente.

Të transferuarit në MIOPC92 janë kryesisht te aftë fizikisht dhe fizikisht të fortë, me një përqindje të madhe nën moshën 35 vjeç. Ata kanë një shumëllojshmëri të formimit kulturor duke filluar nga personeli ushtarak deri në profesorët. Shumë prej tyre janë të arsimuar, shumë inteligjentë, te artikuluar dhe që zotërojnë dy gjuhë. Ata janë vazhdimisht të motivuar të zhvendosen në kontinentin e Australisë dhe të bëhen banorë të Australisë. Mesataret individuale të nivelit të rrezikut janë të ulëta, por ka grupe në të gjithë Qendrën që kur bashkohen rrisin konfliktin dhe mundesinë për sulm, duke reduktuar stabilitetin dhe harmoninë e komplekseve dhe të Qendrës. Komplekset individuale kanë pak gjëra të përbashkëta. Strukturat, objektet, dhe rreziqet e sigurisë / mbrojtjes ndryshojnë shumë mes të njeri tjetrit. Kjo rezulton në kërkesën për taktika te ndryshme sigurie dhe mbrojtjeje në të gjithë kampin. Komplekset gjithashtu kanë vazhdimisht luhatshmëri ne nivelet e tensionit. Këta faktorë luhatës i bëjnë incidentet të vështira për t’u parashikuar apo për t’u ndalur . Është shumë e mundshme që të transferuarit të kenë aftësinë për të shkelur fizikisht pjesën më të madhe të infrastrukturës të ndërtuar të sigurisë nëse ata e gjejnë motivimin për ta bërë një gjë të tillë. Gardhi i ndërtuar gjithandej dhe ne kompleksin e ri të sapo përfunduar Mike, aktualisht nuk është ndërtuar për qëllimin e kontrollimit të popullsisë dhe për të krijuar ndarje midis grupeve. Mendohet se arsyeja primare që të transferuarit nuk e kanë prishur gardhin e dobët është për shkak se për momentin ata nuk janë të motivuar për ta bërë këtë. Nuk mund të mbështetemi te gardhi i tanishëm për të kontrolluar lëvizjen e të transferuarve nëse ata janë të vendosur që ta shkelin atë. 93

____________________________ 91 Faqe 6, paragrafi 7.1 92 Qendra e Shqyrtimit në det të hapur në Ishullin Manus 93 Faqe 6


73

Në përmbledhje, G4S kishte ngritur shqetësimin e tij me Departamentin për një numër rastesh në muajt para se incidentet nën hetim në lidhje me rreziqet e larta të përfshira në akomodimin e afro 1400 meshkujve të rritur në një objekt të sigurisë të ulët, në një qendër të përkohshme. 9.2 Njoftimet për Departamentin Shtojcat në procesverbalet e dorëzuara nga G4S reflektojnë shqetësim në rritje të kompanisë pas Ditës së Australisë. Më 30 janar 2014 Chris Manning i dërgoi një email Departamentit me këto fjalë:

Unë jam duke u bërë gjithnjë e më i shqetësuar në lidhje me gjendjen e sigurisë në ishull. Siç e dini ka pasur disa ditë ku protestat paqësore janë duke u zhvilluar, dhe ata janë të qetë, por tani inteligjenca është duke filluar të mbledhë informacione që tregojnë se diçka më shumë se kaq është në planifikim e sipër. Unë do të rekomandoja miratimin e Departamentit për 30 roje me paralajmërim të shkurtër nga POM94 për në Manus për të forcuar përgjigjen tonë statike dhe aftësinë tonë për t’ju përgjigjur një incidenti dhe që të vëmë në dispozicion mbrojtje shtesë për Bibby nëse është e nevojshme. Ne mund ta përforcojmë mbrojtjen me një shtesë prej 100 brenda 72 orëve nëse është e nevojshme. 95

Më vonë po atë ditë, zoti Manning i ka dërguar edhe një email tjetër Departamentit (drejtuar një oficeri tjetër). Pasi iu referua informacioneve të kohëve të fundit të inteligjencës që tregojnë se gardhet mund të shtyhen poshtë lehtësisht dhe se zjarret mund te filloheshin, ai tha :

Arsyeja që ne po kërkojmë këto rojet ekstra të sigurisë është meqenëse infrastruktura është shume e dobët ... E vetmja mënyrë për të kompensuar rrezikun e infrastrukturës së dobët është duke rritur në mënyrë të konsiderueshme numrin e stafit ne menyrë qe të kemi roje te pranishëm ne të gjithë vijën e gardhit" ... 96

Departamenti e shqyrtojë kërkesën në nivel Ishulli dhe Zyrës Kombëtare dhe ranë dakord për shtimin e numrit të stafit të rojeve, menjëherë. 97 Më 2 shkurt 2014, Zëvendes Menxheri i Përgjithshëm Rajonal i G4S për Ishullin Manus RPC, i dërgoi një email Koordinatorit të Departamentit të Qendrës, Anthony Kneipp: _____________________________ 94 Port Moresby 95 Shtojca 12 96 Shtojca 13 97 Një përkujtues dërguar Sekretarit të Departamentit të datës 4 shkurt 2014 thotë: Ne kemi vendosur 30 roje të tjerë për Ishullin Manus gjatë fundjavës dhe ne kemi 100 përforcime të mëtejshme që do te vijnë me avjon çarter të marten më 4 shkurt, me mbështetjen e mirëpritur të Departamentit. Shiko Shtojcën 1


74

Siç e kemi diskutuar edhe ne kohët e fundit unë besoj se ka ardhur koha që Departamenti t’i japë një përgjigje kërkesave të bëra nga të transferuarit në çdo protestë në ato komplekse ku janë zhvilluar protestat. Protestat aktuale të të transferuarve nuk kanë të bëjnë me nevojat e tyre për më shumë aktivitete dhe programe, apo për kushtet në të cilat ata jetojnë apo për lehtësitë për të cilat ata kanë qasje. Më saktë, protestat kane të bëjnë me komunikimin nga DIBP dhe PNG ICSA për sa i përket asaj që po ndodh me aplikimet e të transferuarve në lidhje me kërkesat e tyre për rivendosje. Të transferuarit më kanë thënë mua dhe stafit tim, disa herë, që ata e kuptojnë se ata nuk kanë për të shkuar në Australi; dhënja e mesazhit ka funksionuar. Çfarë ata duan të dinë, tashmë, është kur ata do të zhvendosen në PNG ose, për ata që zgjedhin ndryshe, kur ata mund të kthehen në vendin e tyre .... Unë nuk besoj se më shumë aktivitete apo ekskursione do të zvogëlonin ankthin e të transferuarve për të marrë një përgjigje për një pyetje kaq të thjeshtë siç është pyetja se kur ata do të dalin nga këtu . 98

Email-i i bashkëngjiti kërkesën e anëtarëve të komunitetit që përshkruante kërkesat qe G4S ishte duke bere vazhdimisht, domethënë:

Mungesa e qasjes së punonjësve (faktikisht, disa nga të transferuarit janë parë tre muaj më parë dhe që atëherë asgjë)

Mungesa e qasjes të Shtabit të Emigracionit (të ecurisë së shqyrtimit të kërkesës RSD)

Mungesa e informacionit mbi atë që po ndodh me kërkesat e tyre dhe afatet kohore

brenda të cilave ata mund të presin përgjigje.

Unë i bëjë thirrje edhe PNG ICSA për t'u angazhuar në një dialog kuptimplotë me të transferuarit sa më shpejt të jetë e mundur dhe t’i jepni atyre disa përgjigje të qarta për pyetjet e paraqitura. Edhe nëse ju nuk mund t’i ofroni përgjigje konkrete, unë besoj se akti i angazhimit tuaj me të transferuarit do të ishte shume i efektshëm për të zbutur tensionet aktuale dhe për këtë arsye për të zvogëluar rreziqet që tensione të tilla paraqesin për sigurinë dhe sigurimin e Qendrës.

G4S thotë se:

Fillimisht, Departamenti besonte se kursi më i mirë i veprimit ishte që refuzojnë të bejnë marrëveshje me te transferuarit derisa protestat të ndalonin, por në fund të fundit Departamenti ra dakord me këndvështrimin e G4S dhe në përputhje me rrethanat kërkoi një takim me liderët e komunitetit të të transferuarve 99

__________________________________ 98 Shtojca 9 99 Kjo është, takimi më 5 shkurt 2014 100 Dorëzimi i dëshmisë, faqe 18


75

9.3 Masat parandaluese të ndërmarra para incidenteve Dorëzimi i dëshmisë nga G4S detajon një sërë masash parandaluese qe G5S mori kur mori informacionet sekrete me lidhje me një ngjarje të mundshme në të cilën do të përdorej dhuna (shkatërrimi i gardheve të komplekseve apo ndezja e zjarreve). 101 Masat e menjëhershme që duhet të ndërmerreshin ishin:

Forcimi i mbledhjes së inteligjencës

Ekipet e zjarrfikësve janë trajnuar në teknikat e zjarrfikësve dhe në ndihmën e parë

Kazanët e mbeturinave janë zbrazur çdo orë për të parandaluar përdorimin e tyre si kontenierë të lëvizshëm të zjarrit

Të gjithë kontenierët e panevojshëm të magazinimit u hoqën nga vendi

Përmbajtja e Pronës së Mirëbesimit është siguruar në Bibby ose diku tjetër

Vetëm gjashtë automjete të domosdoshme dhe të nevojshme janë mbajtur jashtë

Qendrës (ambulanca në klinikën mjekësore, dy automjete zjarrfikëse dhe tre automjete fuoristradë)

Ekipet e përgjigjes së shpejtë praktikuan shpërndarjen në vendet e para- caktuara rreth

Qendrës në grupe tetë, 16 ose 32 vetëshe

Përpjekje të pasuksesshme janë bërë për të koordinuar me policinë vendase PNG, dhe

Dosjet dhe artikujt e panevojshëm duhet të hiqeshin nga ndërtesat e administrimit dhe stafi u përgatit për evakuimin urgjent në qoftë se ai do të bëhej i nevojshëm.

Rishikimi vëren se raportet e inteligjencës që çojnë deri në 16 -18 shkurt 2014 janë të detajuara dhe gjithëpërfshirëse dhe janë provuar të ishin shumë të saktë. 9.4 Incidentet e 16-18 shkurtit 2014 Dorëzimi i dëshmisë së G4S shkurtimisht përmbledh ngjarjet që kanë ndodhur pas takimit me të transferuarit më 16 shkurt 2014. Informatat e mëposhtme plotësojnë sqarimet e përmendura më parë në këtë raport. _______________________________ 101 Prezantimi, faqja 768 -


76

Mbasi të transferuarit u arratisën nga kompleksi alarmi u dha për Kodin e gjelbër (Arratisje). Ky alarm u dëgjua nga të transferuarit në kompleksin Mike dhe një grup i madh prej tyre menjëherë filluan të protestojnë. Ky grup, i përbërë nga më shumë se 200 veta, thërriste komente të turpshme dhe raciste drejt stafit vendas të pastrimit gjatë kohës që ata ishin duke u larguar nga puna pasi turni i tyre kishte përfunduar. Të sharat përfshinin ' Ju q .. PNG', ' Ju q…. .. nënat” dhe sharje të tjera të turpshme dhe raciste . ... Më vonë atë mbrëmje, të transferuarit në kompleksin Foxtrot rrëzuan gardhin e brendshëm por u ndaluan nga IRT që të hyjnë në portën e kompleksit Mike. IRT gjithashtu përfundoi një operacion të suksesshëm në Zonën e Gjelbër (zonë në mes të komplekseve Mike dhe Foxtrot) duke arritur për t’i shtyrë të transferuarit mbrapsht në kompleksin Foxtrot. Pastaj tensionet në kompleksin Mike u intensifikuan në hedhjen e gurëve midis të transferuarve, shtetasve PNG dhe fshatarët vendas të cilët ishin pozicionuar jashtë të tre gardheve të jashtme rrethuese.

G4S dërgoi staf të sigurisë shtesë për të larguar vendasit dhe shtetasit nga i gjithë gardhi rrethues dhe ngadalë normaliteti u kthye në të gjithë Qendrën. 102

Ngjarjet e 17 dhe 18 shkurtit 2014 janë dokumentuar që në thelb në kronologjisë e G4S dhe janë shqyrtuar gjerësisht më herët në këtë raport. Raporti i dorëzuar i G4S përmend pikat e mëposhtme shtesë:

Ngjarjet ishin rezultat kryesisht i të transferuarve meshkuj iranianë të angazhuar në një sulm të pandërprerë dhe të paligjshëm kundër të transferuarve të tjerë dhe stafit të Qendrës. Në të vërtetë, këta të transferuar kishin qenë duke prodhuar dhe mbledhur armë të improvizuara të cilat kishin aftësinë të lëndonin seriozisht dhe të vrasin. Këto përfshinin mjete të mprehta metalike dhe gurë të mëdhenj për t’i gjuajtur drejt të transferuarve të tjerë dhe stafit të pambrojtur. Aftësia G4S për të parandaluar këtë është penguar nga mungesa e një fuqie ligjore për të kryer kërkime në dhomat e komplekseve të akomodimit. 103

Është e rëndësishme që të kuptojmë se dhuna në kompleksin Mike që rezultoi në

lëndimet e shumë të transferuarve dhe në vdekjen e Reza Barati ka ndodhur mbasi gardhi rrethues ishte shkelur nga skuadra e lëvizshme policore dhe më pas ato u pasuan nga shtetasit e PNG dhe vendasit lokale. 104

Ndërsa numri i të transferuarve dhe i stafit të G4S është një fatkeqsi dhe për të

ardhur keq, po të mos ishte për komandën dhe kontrollin e ushtruar nga menaxhimi i lartë i G4S në Qendër, dhe profesionalizmi dhe trimëria e shumë individëve

__________________________ 102 Dorëzimi, faqe 22 103 Dorëzimi, faqe 7 104 Dorëzimi, faqe 8


77

e anëtarëve të stafit të sigurisë G4S rezultati padyshim do të kishte qenë shumë më i keq .105 , dhe

Ky veprim nga G4S, padyshim që ka mbrojtur një numër të madh të të transferuarve nga lëndimet e mëtejshme. Shumë oficerë G4S vepruan me trimëri të jashtëzakonshme dhe duke vënë sigurinë e tyre personale në rrezik të lartë për të mbrojtur të transferuarit. Në ditët pas trazirave disa prej tyre iu afruan dhe personalisht u falënderuan nga te transferuarit që kanë bërë komente të tilla si " ju na mbrojtët ' dhe ' ju na shpëtuat ' 106

Shqyrtimi pranon se shumë oficerë G4S vepruan me guxim dhe ndërmorën një rrezik personal dhe penguan shumë nga të transferuarit që të mos lëndoheshin, duke i zhvendosur ata në ambiente më të sigurta dhe duke ndërmarrë masa të tjera mbrojtëse gjatë incidenteve.

9.5 Roli i skuadrës mobile RPNGC Është interesante të theksohet formimi kulturor i skuadrës mobile në Qendër . Raporti i paraqitur nga G4S thotë:

Skuadra e policisë mobile u prezantua fillimisht në Manus në nëntor 2012 në përgjigje të protestave kundër rihapjes së Manusit si një Qendër e emigracionit nga ana e pronarëve lokalë e cila ka ndodhur në aeroport dhe në rrugët pranë objektit. Pronarët e tokës mbyllën pistën e aeroportit dhe bllokuan rrugët, gjë që rezultoi në vendosjen e skuadrës mobile të policisë që të ndihmonin me hapjen e rrugës për tek objekti. Skuadra mobile e Policisë nuk ishte policia lokale, por një njësi elitë policore paraushtarake - e cila ishte armatosur rëndë. Protestat e pronarëve të tokave u shpërndanë pas mbërritjes së skuadrës së lëvizshme. Megjithatë skuadra mobile mbeti e pranishme në afërsi të objektit për të garantuar vazhdimësinë e veprimtarisë në Qendër nga kërcënimet e jashtme. 107

Siç u tha më parë, policimi i përgjithshëm i qendrës ishte përgjegjësi e policisë provinciale lokale e cila ishte e bazuar në Lorengau.

Grupi i Shqyrtimit i ka kërkuar G4S një numër pyetjesh me shkrim. G4S u është përgjigjur dy pyetjeve në lidhje me rolin e policisë lokale në këto kushte: _____________________________ 105 Raporti i paraqitur, faqe 8 106 Raporti i paraqitur, faqe 25 107 Raporti i paraqitur, faqe 784


78

Skuadra e Policisë Mobile ishte përgjegjëse për parandalimin e ndërhyrjeve nga

jashtë Qendrës. Policia lokale ishte përgjegjëse për zbatimin e ligjit (dmth. Hetimin e shkeljeve, arrestimeve dhe akuzat kundrejt të dyshuarve për kryerjen e një vepre penale), por

Në 17 -18 shkurt 2014 policia lokale nuk ishte e pranishme në Qendër.

Në përgjigje të një pyetje tjetër, G4S informoi grupin e Shqyrtimit:

Nuk kishte asnjë diskutim brenda ECO 108 për të kërkuar ndonjëherë mbështetje nga skuadra mobile. G4S më pare i kishte shkruar Departamentin dhe i kishte shprehur shqetësimin se skuadra mobile ishte e " disi e panjohur me një incident të rëndë" dhe nuk ishin trajnuar siç duhet në uljen e tensionit në situata të paqëndrueshme. Prandaj, mendimi i G4S ishte se Skuadra Mobile e Policisë duhet të mbetet jashtë Qendrës. G4S nuk kishte autoritet për të menaxhuar incidentet jashtë qendrës dhe rrjedhimisht kjo duhej të ishte në kompetencat e policisë.

G4S shtoi se autoriteti i vetëm për një vendim të tillë si për t’ia kaluar përgjegjësinë policisë PNG ishte vetëm në fuqinë e Kryeshefit të Emigracionit të PNG -së si dhe Administratorit të Manus RPC.109 Policia provinciale nuk ka pasur kompetenca në lidhje me Qendrën gjatë incidenteve nën hetim por G4S gjithashtu këshilloi grupin e Shqyrtimit se policia lokale nuk ishte e pajisur ose e trajnuar për t'u marrë me trazirat në çdo moment. Megjithatë, ka pasur një forcë të konsiderueshme te skuadrës së ndërhyrjes së shpejtë, përgjegjësia e vetme ishte për të mbrojtur Qendrën nga kërcënimet e jashtme. Grupi i Shqyrtimit vëren se ky kuptim i rolit të skuadrës së ndërhyrjes së shpejtë anashkalon detyrimin e saj ligjor për të shtypur një protestë e cila është përcaktuar në Kodin Penal të PNG-së të vitit 1974 dhe është diskutuar më vonë në këtë Raport. 110 Skuadra e ndërhyrjes së shpejtë ka thyer gardhin dhe është futur brenda në kompleksin Mike pa ndonjë paralajmërim ose marrëveshje me G4S dhe ka vendosur shuarjen me forcë të rrëmujës brenda këtij kompleksi. Në këtë mënyrë, skuadra e ndërhyrjes së shpejtë hapi rrugën për njerëzit jashtë Qendrës – gjë që është, një kërcënim i jashtëm - për të hyrë në kompleksin Mike dhe, sipas dëshmive të të transferuarve, për të vrarë Reza Baratin, për të sulmuar dhe për të plagosur të transferuarit dhe për të vjedhur sendet e tyre personale. ____________________________ 108 Organizata e Kontrollit të urgjencës 109Shqyrtimi vë në dukje se vlerësimet G4S ' i ndarjes së përgjegjësisë mes skuadrës mobile dhe policisë krahinore mund të jenë shumë të rrepta : shiko seksionin 11.3 110 Lexo nenin 11.3


79

Nuk është e mundur për të vlerësuar nëse do të ishte një zgjidhje më paqësore e incidentit më 17 -18 shkurt 2014 me më pak lëndime nëse skuadra e ndërhyrjes së shpejtë të kishte qëndruar jashtë qendrës - dhe t’i kishte mbajtur jashtë shtetasit e PNG-së, si dhe - dhe të ishte mbështetur në të tjera masa, të tilla si përdorimi i bombolave të gazit lotsjellës në kompleksin Mike dhe të kishin gjuajtur në ajër si shenjë paralajmëruese, për të shuar rrëmujën. 9.6 Rezultati i incidentit të 17-18 shkurtit 2014 Kjo çështje rrjedh nga një vëzhgim i bërë nga personi i cili është punësuar në të dy ishujt, në Ishullin e Krishtlindjeve dhe Ishullin ku ka ndodhur trazira. Vrojtimi ishte se sa i jashtëzakonshëm ka qenë ndryshim në lidhje me numrin dhe seriozitetin e lëndimeve në Ishullin Manus kur krahasohet me trazirat në Ishullin e Krishtlindjeve. Kur ia kam bërë këtë koment G4S, ata u përgjigjën se situata ishte krejtësisht e ndryshme për disa arsye. Bazat për refuzimin e krahasimit janë:

Në Ishullin e Krishtlindjeve, nuk kishte asnjë forcë të jashtme policore të huaj dhe vendase të përfshirë

Qendra në Ishullin e Krishtlindjeve kishte një gardh rrethues shumë të sigurt dhe CCTV

dhe ishte një objekt i ndërtuar në mënyrë specifike dhe me infrastrukturën e cila ishte posaçërisht për atë qëllim

Ekzistonte një shpresë midis klientëve në Ishullin e Krishtlindjeve se ata në fund do të

rivendoseshin në Australi, dhe jo në një vend që ata nuk donin të rrinin, dhe kështu që protestat ishin të kufizuara vetëm për kohën për të cilën ata ishin mbajtur atje

Në Ishullin e Krishtlindjeve nuk ka pasur personel vendas të angazhuar, me një formim

kulturor thellësisht të ndryshëm etnik dhe kulturor

Në Ishullin Manus vendasit ishte bërë një objekt për abuzim verbal nga të transferuarit, që frymëzohej nga zemërimi dhe zhgënjimi i tyre, gjë që çoi në antagonizmin midis dy grupeve, dhe

Në Ishullin e Krishtlindjeve nuk ka pasur ekipe të përgjigjes së shpejtë dhe asnjë

mundësi për të ofruar mbrojtje të pronës ose klientët e tjerë nga protestuesit. AFP nuk do të angazhohej në atë kohë brenda North West Point. Pra, klientët në Ishullin e Krishtlindjeve ishin të lirë për të bredhur dhe të bënin trazira kur të donin, pa pasur frikën e ndërhyrjes, me rezultatin miliona dollarë dëm që ndodhën. Megjithatë, ka pasur disa lëndime të stafit dhe klientëve. Në llogaritjet e fundit, shuma e dëmtimit në objektin e Ishullit Manus ishte jo më tepër se $ 400,000 111 .

____________________________ 111 Grupi i shqyrtimit nuk e ka vërtetuar këtë vlerësim të kostos së dëmit


80

PJESA 10. VLERËSIMI

Ky Shqyrtim ka si qëllim për të përcaktuar, për sa i përket ngjarjeve të 16 -18 shkurtit 2014, pikërisht cilat ishin faktet, për t'i vënë këto fakte në dispozicion të autoriteteve përkatëse dhe të bëjë rekomandime për çdo përmirësim që mund të bëhet për të ndihmuar në menaxhimin e incidenteve të ardhshme. Ngjarjet u zhvilluan gjatë disa ditëve në rrethana që ekzistonin në atë kohë. Ato gjithashtu u zhvilluan në kushtet e ndryshimeve të vazhdueshme dhe të shpeshta të politikave, infrastrukturës dhe planifikimit për të ardhmen në Qendrën e Shqyrtimeve Rajonale në Manus. Në mënyrë që të plotësojnë kërkesat e Kushteve të Referimit, të dy faktet e menjëhershme dhe sfondi më i gjerë në të cilën ata kanë ndodhur duhet të merren parasysh në formulimin e rekomandimeve. 10.1 Ngjarjet e 16 -18 shkurtit 2014 Rrethanat që çuan deri tek incidentet që ndodhën në 16-18 shkurt 2014 dhe ngjarjet që kanë ndodhur gjatë këtyre tri ditëve janë përshkruar në Pjesët e mësipërme të këtij Raporti. Ky përshkrim gjithashtu shpjegon pse kanë ndodhur këto incidente, edhe pse G4S vlerëson se vetëm rreth 400 apo më shumë nga të transferuarit e mbajtur në Qendrën e Shqyrtimit Rajonal në Manus ishin të angazhuar në mënyrë aktive në protestat dhe ngjarjet e fundit gjatë incidenteve të dhunshme nën hetim. Analiza e Shqyrtimit të informacionit të dhënë, konfirmon se shkaqet kryesore të incidenteve ishin:

Zemërimi i transferuarve për faktin që ishin sjellë në Papa Guinean e Re

Zemërimi i tyre me politikën që, në qoftë se ata e fitojnë statusin e refugjatit, ata do të jenë zhvendosur në PNG, dhe jo në Australi

Zhgënjimi me vonesën në shqyrtimin e kërkesave për statusin e refugjatit dhe mungesën

e informacionit në lidhje me kohën e mundshme për përfundimin e këtyre vendimeve


81

Zemërimi i mëtejshëm dhe zhgënjimi që rrjedh nga pasiguria për të ardhmen, duke përfshirë në mënyrë të veçantë se sa kohë ata do të mbaheshin në Qendrën Manus, dhe

Zhgënjimi që lind nga mungesa e informacionit në lidhje me atë se çfarë do të thotë për

ta dhe familjet e tyre zhvendosja në PNG Këto shkaqe kryesore janë rritur nga antagonizmi që ishte zhvilluar midis disa të transferuarve dhe shtetasve të PNG të punësuar në Qendrën e mbështetësve të tyre në komunitetin vendas. Ky antagonizëm ishte një arsye kryesore për nivelin e dhunës gjatë incidenteve dhe seriozitetin e lëndimeve të shkaktuara, duke përfshirë dhe vdekjen e Reza Baratit. Ka pasur edhe faktorë të tjerë të rëndësishëm të cilët kanë kontribuar në humbjen e kontrollit gjatë incidentit dhe kohëzgjatjen e çrregullimeve në natën e dytë :

Përgatitjet e sigurisë fizike në Qendër ishin të pamjaftueshme për të menaxhuar dhe për të përballuar një numër të madh të transferuarish të padëgjueshëm, dhe

Mungesa e qartësisë në rolet dhe përgjegjësitë e Xhandarmërisë Provinciale Mbretërore

të Papa Guineas të Re e cila ishte e bazuar në Lorengau dhe skuadrës së lëvizshme e stacionuar në Manus RPC në momentin kur ofruesi i shërbimeve të sigurisë humbi kontrollin e një trazire shumë të madhe në Qendër, duke përfshirë edhe procesin dhe kohën për dorëzimin.

Takimi në pasditen e 16 shkurt 2014 midis menaxherit Operativ të Qendrës dhe udhëheqësve të komunitetit nga të katër komplekset i solli të gjithë këta faktorë së bashku në një pikë të nxehtë. Ky takim - dhe pakënaqësia e të transferuarve me përgjigjet që u kanë ofruar – ishte katalizatori i fundit për incidentet që pasuan. Duke pasur parasysh kombinim e shkaqeve apo faktorëve që kontribuuan dhe që çuan në incidentet e 16 -18 shkurtit 2014, zyrtarët e departamentit dhe ofruesit e shërbimeve në Qendër kanë vepruar në mënyrën e duhur ndërsa tensioni u rrit dhe ngjarjet u shpalosën, edhe pse disa individë të punësuar nga ofruesit e shërbimeve kryen vepra penale, duke vepruar me kokën e tyre, në kundërshtim me çdo udhëzim që atyre u ishte dhënë nga punëdhënësi i tyre dhe në kundërshtim me kushtet e tyre të punësimit. Përgjegjësia për veprat të cilat shkaktuan vdekje, plagosje, humbje të pasurisë personale apo dëmtimin e pronës apo ndonjë shkelje tjetër të ligjit të PNG qëndron me kriminelët, duke përfshirë të riatdhesuarit dhe të transferuarit. Këto çështje duhet të hetohen nga policia, kur është e përshtatshme, dhe të ndiqen penalisht kur provat në dispozicion mbështesin këtë kurs të veprimit.


82

Nuk është e mundur për të izoluar një faktor, që nëse ishte trajtuar ndryshe, mund të kishte rezultuar në me pak plagosje dhe dëmtime apo për t’ia lënë fajin për incidentet një pale apo më shumë se një pale të përfshirë. Mund të argumentohet se, nëse skuadra e ndërhyrjes së shpejtë të kishte qëndruar jashtë Qendrës, atëherë të transferuarit nuk do të ishin sulmuar nga shtetasit e PNG të cilët hynë në kompleksin Mike mbasi policia e rrëzoi gardhin. Megjithatë, ky përfundim solli spekulim të konsiderueshëm për mënyrën se si incidenti më 17 -18 shkurt 2014 mund të ishte zhvilluar nëse trazira në kompleksin Mike nuk do të ishte ndaluar nga ndërhyrja e policisë por do të ishte lënë pa kontroll. Mundësia më e mirë për të ndaluar incidente të tilla të përsëritura në të ardhmen qëndron në trajtimin e të gjitha shkaqeve për të minimizuar ose edhe për të hequr faktorët që kontribuuan në acarimin e tensioneve në Qendër që më vonë arritën në një nivel të rrezikshëm dhe duke siguruar se siguria fizike përputhet më mirë me vlerësimin e rrezikut të Qendrës nëse ka ndonjë rrëmujë që mund të ndodhë. Megjithatë, komisioni i Shqyrtimit vëren se, ndërsa përmirësimi i sigurisë është shumë i rëndësishëm, rritja e masave të sigurisë së lartë do të trajtonte vetëm simptomat e jashtme të çështjeve të të transferuarve të cilat rezultuan në incidentet e 16 -18 shkurtit 2014, por jo shkakun e tyre. 10.2 Politika, infrastruktura dhe planifikimi për të ardhmen Shumë nga faktorët që kanë kontribuar në ngjarjet e 16 -18 shkurtit të vitit 2014 tashmë janë të identifikuara si rreziqe, dhe veprimeve parandaluese ishin marrë ose ishin në zhvillim e sipër. Departamentit dhe ofruesve të shërbimeve u është dashur që të lëvizin shumë shpejt mbasi është bërë lajmërimi nga kryeministrat Rudd dhe O'Neill në 19 Korrik të vitit 2013. Ka pasur presion nga të gjitha palët për të përmbushur kërkesat e menjëhershme fizike të politikës së re. Për shembull, Drejtor Rajonal Menaxhues i G4S, Darren Boyd, i tregoi Shqyrtimit:

G4S se nuk i ishte dhënë asnjë njoftim për ndryshimin e politikës në Qendrën Manus shpallur nga Kryeministri Rudd më 19 korrik 2013. Kompanisë i është kërkuar sa më shpejt që ishte e mundur një propozimin të përshpejtojë ofrimin e shërbimeve garnizon në Qendër duke u bazuar në rritjen e kapacitetit të të transferuarve nga 400 deri 1,400.112

Në atë kohë të shpalljes, kompleksi Oscar nuk ishte përfunduar dhe ndërtimi i kompleksit Mike nuk kishte filluar. Departamenti e pa progresin e zhvillimit te shpejtë të Qendrës në përmasat e tanishme që në dhjetor të vitit 2013. _________________________________ 112 Procesverbali i intervistës, faqja 1


83

Megjithatë, kur kryeministrat njoftuan procesin e ri të shqyrtimit dhe të marrëveshjes së rivendosjes dhe zbatimin e saj të menjëhershëm, PNG nuk i kishte politikat, procedurat dhe rregulloret e nevojshme në vend për t’i zbatuar ato. Përveç kësaj, buxheti i financimit për shumicën e funksioneve thelbësore të Qendrës ishte miratuar vetëm deri më 30 qershor 2014. Ndërsa Departamenti dhe ofruesit e shërbimeve ishin të fokusuar në kërkesat e menjëhershme për të akomoduar numrin në rritje të të transferuarve, nuk duket të ketë pasur ndonjë përparim të dukshëm në përforcimin e përcaktimit të statusit të refugjatit dhe të politikës së zhvendosjes dhe të planifikimit të infrastrukturës para se Kuvendi të shtynte zgjedhjet e shtatorit 2013. Fokusi i përqendruar i qeverisë së sapozgjedhur Australiane për mbrojtjen e kufirit përmes Operacionit Kufijtë Sovranë i ka kushtuar vëmendje të veçantë situatës në lidhje me Qendrën Manus dhe marrëdhëniet e bashkëpunimit me Qeverinë e PNG-së. Ministri për Integrimin dhe Mbrojtjen Kufitare bëri udhëtimin e tij të parë në Port Moresby dhe Ishullin Manus më 26 - 28 shtator 2013. Qëllimi i këtij takimi ishte për të siguruar Kryeministrin e PNG-it për përkushtimin e vazhdueshëm të Qeverisë Australiane për shqyrtimin dhe politikën e zhvendosjes dhe për të diskutuar përparimin me përcaktimet e statusit të refugjatëve dhe nevojën e marrëveshjeve për akomodimin mbas shqyrtimit të cilat janë propozuar për t'u ndërtuar nga Australia në Lorengau Lindor. Ministri bëri vizita të mëtejshme në PNG në fund të nëntorit 2013, më 11 dhjetor 2013 dhe në fund të shkurtit 2014 për t'u marrë me çështje të ndryshme duke përfshirë sigurinë, strehimin dhe rivendosjen në Qendër. Në mënyrë që të punonin së bashku dhe për të monitoruar politikat e shqyrtimit dhe të rivendosjes si dhe çështje të tjera, 113 , PNG dhe Australia krijuan një Forum ministror i cili mblidhet çdo muaj. Në të marrin pjesë Ministri Morrison dhe Ministri Bishop nga Australia, Ministri Pato dhe Ministri Kua nga PNG. Një e treta e këtyre forumeve Ministrore mujore u mbajtën në Portin Moresby më 8 maj 2014. Si pjesë e Operacionit Kufijtë Sovran, Ministri ka porositur Task Forcën e Agjencisë se Përbashkët të kryesuar nga Gjeneral Lejtnant Angus Campbell për të ndërmarrë një Shqyrtim të Forcës së Sigurisë në Qendrën Manus e cila u zhvillua në javën e 14 -18 tetorit 2013. _____________________________ 113 Gjithashtu shiko nenin 11.2


84

Ministri e pranoi vlerësimin më 5 nëntor 2013 dhe themeloi një program zbatimi dhe monitorimi të vazhdueshëm përmes Task Forcës. Task Forca do t’i ofroje Ministrit të rejat mujore në lidhje me rehabilitimin e rrezikut, duke mbuluar aktivitetet kyçe për të adresuar rreziqet e sigurisë në Manus RPC, duke përfshirë :

Rritjen e kontrollit të hyrjes, kërkesat e sigurisë personale dhe menaxhimin e situatave emergjente

Negociatat me Qeverinë PNG për të përshpejtuar proceset e urdhër kontrollit

brenda për brenda Qendrës dhe për të ndërtuar aftësinë për të menaxhuar incidentet emergjente, dhe

Përmirësime në infrastrukturë, komoditet dhe siguri.

Qeveria siguroi miratimin e financimit për:

Përforcimin e gardhit, ndriçim më të mirë dhe CCTV, dhe Zhvendosjen e qendrës së logjistikës jashtë kompleksit të të transferuarve.

Në fund të vitit 2013, Qeveria Australiane ka vendosur për të konsoliduar përgjegjësitë dhe menaxhimin e garnizoneve kryesore, shërbimet e sigurisë dhe të mirëqenies në një të vetme, një ofrues të integruar të shërbimit, Shërbimet Transfield, për të dy Qendrat Rajonale të Shqyrtimit në Manus dhe Nauru. Kontratat me Salvation Army dhe G4S nuk do të rinovohen mbasi ato të skadojnë në shkurt dhe mars 2014 përkatësisht. Në nivelin administrativ, Departamenti ka ndihmuar homologët e tij të Papa Guineas të Re, duke përfshirë edhe duke siguruar mentorë për të ndihmuar zyrtarët e PNG -së në shqyrtimet për statusin e refugjatëve dhe për t’i asistuar ata që të marrin vendime paraprake për refugjatët. Përveç kësaj, Qeveria ka rinovuar marrëveshjen e mëparshme afat shkurtër financiare për Qendrën në dhjetor 2013 Mes - Vitit Ekonomik dhe Fiskal ne perspektivë me rritje të konsiderueshme, financimi të vazhdueshëm për mirëqenien, shëndetit, garnizonin dhe shërbimet e sigurisë gjatë vlerësimeve të hershme. Financimi i rritur mbulon koston e ndërtimit ose përfundimet dhe përmirësimet e domosdoshme të infrastrukturës (duke përfshirë akomodimin, objektet, ujësjellësin, shërbimet e energjisë, akomodimin e stafit dhe një qendër të re mjekësore). Kjo siguri financiare lejon Departamentin për të ndërmarrë planifikim afatgjatë dhe kapital të konsiderueshëm për shpenzimet duke përfshirë një zgjerim të konsiderueshëm të Qendrës në Lombrum


85

Baza Detare dhe e ndërtimit në Lorengau Lindor të një akomodimit të ri, pas shqyrtimit për të transferuarit në pritje për sistemim në PNG.

PJESA 11. REKOMANDIMET

Kushtet e Referencës kërkojnë që ky Shqyrtim të:

Bëjë të mundshme që çdo dëshmi e veprimtarisë kriminale të mësuar nëpërmjet këtij Shqyrtimi të vihet në dispozicion të autoriteteve përkatëse

Ofrojë rekomandime të qarta për çdo përmirësim që mund të bëhet për të ndihmuar në

menaxhimin e incidenteve të ardhshme, dhe

Të bëjë rekomandime për të forcuar marrëveshjet përkatëse në Qendër dhe të parandalojë përsëritjen e ndonjë incidenti të ngjashëm në të ardhmen.

Është e rëndësishme të theksohet se asnjë nga shkaqet që çuan në incidentet më 16 -18 shkurt 2014 nuk u zgjidhën nga këto ngjarje. Shkaqet, zemërimi dhe zhgënjimi të transferuarve ende ekzistojnë, por tani po ndërmerren disa hapa sa më të shpejta që të jetë e mundur për trajtimin e tyre, edhe pse nuk do të ketë ndryshim në politikën që të transferuarit do të sistemohen në PNG (ose ndoshta një vend të tretë rajonal, por jo në Australi). Kjo Pjesë rekomandon hapat që mund të merren në lidhje me çështjet e mëposhtme për të përmbushur kërkesat e Kushteve të Referencës:

Ofrimi autoriteteve përkatëse i provave të marra nga ana e komisionit të Shqyrtimit

Progresi me përcaktimin e statusit të refugjatit dhe proceset e risistemimit

Bashkëpunim me Xhandarmërinë Mbretërore të Papa Guineas të Re

Përgjigje të vlerësimit të rrezikut të sigurisë

Maksimizimi i avantazhit të ofruar nga ndryshimi i ofruesve të shërbimeve

Rekrutimi i stafit të shërbimit

Komunikim më i mirë me të transferuarit


86

Komunikim më të mirë me komunitetin

Rritje të mirëqenies dhe kushteve për të transferuarit

Trajnimin e stafit, dhe

Marrja në konsideratë e komenteve dhe raporteve të tjera. Secila nga këto çështje është trajtuar më poshtë. 11.1 Ofrimi i dëshmive të Shqyrtimit autoriteteve përkatëse Natyrisht që të transferuarit presin patjetër që një padi penale të sillet në lidhje me vdekjen e z. Barati dhe çdo vonesë për këtë proces veçse do të shtonte në mendjen e tyre padrejtësinë. Ka vepra të tjera që duhet të hetohen nga RPNGC (veçanërisht sulmet që shkaktuan dëmtimet e identifikuara në Pjesën 8 të këtij raporti). Grupi i Shqyrtimit ka mbledhur një pjesë të madhe të informacionit që mund të jetë me interes dhe të asistojë Policinë e PNG-së. Gjatë zhvillimit të hetimeve në fund të marsit, grupit të Shqyrtimit i është dhënë informacion në lidhje me shkeljet e mundshme të kryera nga një roje expat G4S ____________________ . Në rreth të njëjtën kohë G4S ka këshilluar Departamentin se G4S ishte vënë në dijeni të akuzave për ______________ të cilat ajo kishte drejtuar urgjentisht në Policinë e PNG-së. Megjithatë, __________________ nuk është intervistuar nga policia __________________________ . Grupi i Shqyrtimit propozon që të gjitha informatat që ka marrë që lidhen me akuzat për vepra penale duhet t’i përcillen Policisë PNG. Grupi i Shqyrtimit dallon faktin që, deri në fund të prillit 2014 disa nga hetimet e policisë së PNG-së, duke përfshirë intervistat me transferuarit në Ishullin Manus, kishin avancuar.

Rekomandimi 1: Për të mbështetur Hetimet e Xhandarmërisë të Mbretërisë së

Papa Guineas të Re në lidhje me ngjarjet që ndodhën më 16 -18 shkurt 2014, grupi

i Shqyrtimit rekomandon që këto të dhëna t'i paraqiten RPNGC:


87

Format e reagimeve të 145 të transferuarve përmbajnë pohimet nga të transferuarit se ata ishin objekt i veprës penale ose dëshmitarë të veprave penale që u zhvilluan gjatë incidenteve nën hetim

Në transkriptet e intervistave me të transferuarve Z. T2, Z. T3, ___________________

dhe, __________________ , dhe

Të dhënat e intervistave me stafin mjekësor të IHMS.114 Informatat e mbledhura nga grupi i Shqyrtimit do të jenë me interes dhe kanë për të ndihmuar Shërbimet Transfield në menaxhimin e mirëqenies të të transferuarve dhe, në disa raste, lëndimet fizike ose psikologjike të pësuara gjatë incidenteve në 16 -18 shkurt 2014. Rekomandimi 2: Për të ndihmuar menaxhimin e Shërbimeve Transfield, për mirëqenien

e të transferuarve, në disa raste, dëmtimet fizike ose psikologjike të pësuara gjatë

ngjarjeve të 16 -18 shkurt 2014, Grupi i Shqyrtimit rekomandon që informacioni i

mëposhtëm t’i ofrohet Shërbimeve Transfield duke mbrojtur fshehtësinë e të

transferuarit dhe ruan konfidencialitetin e informacionit personal të të transferuarit:

Përmbledhja e të gjithë formularëve te opinioneve të të transferuarve

Të gjithë formularët e reagimeve të të transferuarve të marrë nga Grupi i

Shqyrtimit

Përmbledhjet e seancave pyetje përgjigje që grupi i Shqyrtimit ka zhvilluar me

udhëheqësit e komunitetit nga secili prej katër komplekseve dhe

Të dhënat e intervistave me stafin mjekësor IHMS.

11.2 Progresi me përcaktimin e statusit të refugjatit dhe proceset e risistemimit Tashmë, hapa të caktuara janë duke u ndërmarrë për të informuar më mirë të transferuarit rreth përcaktimit të statusit të refugjatëve dhe rivendosjes në Papa Guinean e Re dhe për të përshpejtuar këto procese. Gjendja aktuale në lidhje me secilën nga fazat është përcaktuar më poshtë. Përcaktimi i Statusit te Refugjatit - gjendja e tanishme Procesi për përcaktimin e të drejtës për dhënien e lejes se qëndrimit të refugjatëve është:

Një intervistë fillestare me të transferuarin ______________________________ 114 Ky informacion iu dorëzua Zëvendës Komisionerit të Policisë Kauba në Port Moresby më 7 Maj 2014


88

Sigurimi i mbrojtjes pretendon ndihmë për të artikuluar dhe paraqitur një aplikim mbrojtjeje

Një intervistë për vendosmërinë e statusit të refugjatit për të vlerësuar pretendimet e

mbrojtjes e ndjekur nga një vlerësim fillestar i kërkesës

Bërja e njoftimit të vlerësimit fillestar tek të transferuarit nga një oficer emigracioni i PNG

Nëse vlerësimi fillestar është pozitiv, ai i referohet Ministrit të Punëve të Jashtme dhe

Emigracionit të PNG-it për vendimin përfundimtar, dhe

Nëse vlerësimi fillestar është negativ, i transferuari mund të kërkojë rishikim të kërkesës me Ministrin e Punëve të Jashtme dhe Emigracionit të PNG-së për një vendim final

Departamenti i këshilloi grupit të Shqyrtimit se, deri më 6 maj 2014:

Tetëqind e gjashtëdhjetë e tetë të transferuar kanë pasur një intervistë ndërsa 387 të transferuar të tjerë janë akoma në pritje të një interviste

Nga këta 868, 333 të transferuar kanë pasur këshilla për kërkesën e mbrojtjes individuale dhe ndihmë për intervistën (të referuara si intervista CAP) për të artikuluar dhe për të parashtruar një kërkesë për mbrojtje. Nëntëqind e shtatëdhjetë e dy të transferuar ende kërkojnë një intervistë CAP. Aktualisht një ofrues i shërbimit CAP është duke ofruar shërbime falas dhe dy ofruesit CAP janë duke bërë intervista në Qendrën Manus. Grupi i shërbimeve të ardhshme CAP për mbrojtjen individuale që ka për të ofruar asistencë dhe këshilla me intervistat në Manus RPC është planifikuar për 13-21 maj 2014 dhe

Nga 333, 82 të transferuar kanë pasur një intervistë të përcaktimit të statusit të refugjatit

për të vlerësuar kërkesën e tyre të mbrojtjes. Në një deklaratë të përbashkët për median më 3 prill 2014, i Nderuari deputet Scott Morrison, Ministri për Integrimin dhe Mbrojtjen e Kufirit dhe i Nderuari deputet Rimbink Pato, Ministri i Punëve të Jashtme dhe Emigracionit thanë:

Ministrat përshëndetën vendimin e Kabinetit të PNG që lejon grupin e parë të vlerësimeve fillestare që do t’i jepen të transferuarve brenda një muaji.

Njoftimet e para fillestare të vlerësimit janë dorëzuar në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus në javën që fillon në 28 prill 2014. Më 14 Maj 2014, 18 të transferuar morën përgjigjet për kërkesat e tyre (tetë ishin pozitive dhe 10 ishin negative). Vendimet përfundimtare për


89

këto aplikime do të bëhet nga Ministri i Punëve të Jashtme dhe Emigracionit të PNG-së në kohën e duhur. Siç u përmend më lart, procesi i përcaktimit të statusit të refugjatit parashikon qasje të meritave të shqyrtimit të rekomandimit fillestar të vlerësimit negativ. Në deklaratën për shtyp të 3 prillit 2014, Ministri Morrison dhe Ministri Pato gjithashtu vunë në dukje se:

Zhvillimi i një procesi shqyrtues për ata që fillimisht u vlerësuan që nuk e plotësojnë kriterin për statusin e refugjatit është në zhvillim e sipër dhe pritet të përfundojë në prill.

PNG-ja ka krijuar një Panel Shqyrtues të Meritave për të marrë parasysh ankesat kundër vendimeve negative për statusin e refugjatit. Ministri Morrison dhe Ministrja e Punëve të Jashtme e Nderuara Julie Bishop, deputete, tani po takohen çdo muaj me Ministrin e Punëve të Jashtme dhe Emigracionit të PNG-së dhe Ministrin e Drejtësisë dhe me Prokurorin e Përgjithshëm për të shpejtuar përcaktimin e statusit të refugjatëve dhe procesin e rivendosjes për të transferuarit e vendosur në Qendrën Manus. Risistemimi - situata e tanishme Politika e rënë dakord nga qeveritë e Australisë dhe Papa Guineas të Re është që të gjithë personat e transferuar në PNG në bazë të Marrëveshjes për Risistemim Rajonal të cilët kanë fituar statusin e refugjatit të zhvendosen në PNG. Askush nuk do të zhvendoset në Australi. Deri tani, askush nuk është transferuar në PNG në bazë të marrëveshjes që ka qenë e zhvendosur në PNG. Shërbimet e sistemimit në Papa Guinean e Re do të ofrojë mbështetje praktike të hershme në bazë të nevojave të refugjatëve për t’i ndihmuar ata të zhvillojnë njohuritë dhe aftësitë e nevojshme për tu ambientuar me sukses dhe për t’u bërë pjesëmarrës aktivë dhe të pavarur në shoqërinë e PNG-së. Koha e zbatimit të këtyre iniciativave është një çështje për Qeverinë e PNG. Qeveria e PNG ka vendosur që sistemimi i refugjatëve të vazhdojë pasi një politikë kombëtare e refugjatëve të finalizohet. Kjo politikë është duke u zhvilluar nga një Panel i Ekspertëve i përbërë nga ekspertë të politikave sociale të PNG-së. Çdo aktivitet i rëndësishëm i sistemimit në PNG do të jetë i varur nga të dhënat e raportuara nga Paneli i Ekspertëve dhe finalizimi i zgjidhjes kombëtare të politikës së refugjatëve e Qeverisë se PNG-së. Largimi - situata e tanishme


90

Për hir të plotësimit, unë gjithashtu theksoj se, ndërsa PNG ka një legjislacion që e lejon për largime të pavullnetshme, ka një mungesë të proceseve të dokumentuara dhe të marrëdhënieve dypalëshe që ekzistojnë në Australi për të mbështetur largimet e pavullnetshme.

Duke pasur parasysh detyrimet e moskthimit në Marrëveshjen Rajonale të Risistemimit, Qeveria e PNG do të duhet të sigurohet se kërkesat e azilkërkuesve sipas konventave të ndryshme të Kombeve të Bashkuara janë pa merita para se të vendosë që t’i largojë azilkërkuesit.

Para se të bëhet largimi, një proces i posaçëm duhet të kryhet:

Të konfirmohet identiteti dhe të drejtat e qëndrimit

Marrja e dokumenteve të udhëtimit

Marrja e aprovimit për të fluturuar, dhe

Për të ofruar siguri dhe mbështetje mjekësore për ata që janë duke u larguar.

Pra, ka të ngjarë që azilkërkuesit e pasuksesshëm do të vazhdojnë të strehohen në Qendër ndërsa këto marrëveshje janë duke u finalizuar, gjë e cila mund të jetë një burim i mundshëm i trazirave.

Në Shqyrtimin e Pavarur të Incidenteve në Ishullin e Krishtlindjeve Qendra e Emigracionit dhe Paraburgimit dhe Qendra e Paraburgimit në Villawood (31 gusht 2011), Allan Hawke AC dhe Helen Williams AO vunë në dukje këtë rrezik:

Shumica e të burgosurve zgjedhin për të qëndruar në përputhje me rregulloren ose për të protestuar në mënyrë paqësore. Megjithatë, bëhet fjalë për një grup në rritje të të burgosurve të cilët kanë marrë përgjigje negative në fazën primare, ose që e kanë pasur kërkesën e apelit të refuzuar dhe që nuk kanë asgjë për të humbur në aspektin e statusit të tyre të emigracionit. Të dyja këto grupe të të burgosurve, çështjet e të cilëve kanë marrë rrugë të keqe, paraqesin një rrezik të madh për mirëqenien dhe rregullin në IDC.115

Raporti i Hawke - Williams rekomandon si vijon:

Rekomandohet që DIAC116 të zhvillojë këshilla për Qeverinë mbi opsionet për menaxhimin e të ndaluarve çështjet e të cilëve kanë marrë rrugë të keqe, veçanërisht ata që janë gjetur të mos e meritojnë statusin e refugjatit, por ku largimi i tyre është problematik.

Rekomandimi 3: Grupi i Shqyrtimit rekomandon masat aktuale dhe nisma të tjera

të cilat do të përshpejtonin finalizimin e PNG në lidhje me vendimet për statusin e

refugjatit, si dhe të proceseve të risistemimit dhe largimit të zbatohen sa më shpejt

të jetë e mundur me ndihmën e duhur.

11.3 Bashkëpunim me Policinë e Papa Guineas të Re __________________________________ 115 Faqja 141 116 Duke ju referuar Departamentit nga emri i mëparshëm, Departamenti i Emigracionit dhe Nënshtetësisë


91

Garnizoni dhe shërbimi i sigurisë është përgjegjës sipas kushteve të kontratës me Departamentin për sigurinë e të transferuarve dhe të gjitha aspektet e sigurisë në kuadër të Qendrës Rajonale të Shqyrtimit në Manus.

Megjithatë, ofruesi i shërbimit të sigurisë ka kompetenca shumë të kufizuara. Për shembull, G4S thekson në raportin e saj:

G4S nuk ka kompetencat e kontrollit ose të përdorimit të forcës, përveçse në rastet e vetëmbrojtjes apo mbrojtjes se të tjerëve. Kjo është në kontrast me rregulloren e qendrës së paraburgimit (duke përfshirë Ishullin e Krishtlindjeve) ku Ligji i Emigracionit 1958 autorizon përdorimin e forcës, heqjen e të burgosurve dhe kompetencat për të bërë kontroll nga stafi i shërbimeve të paraburgimit.117

Si rezultat, G4S duhet të punojë ngushtë së bashku me degën provinciale të Xhandarmërisë së Mbretërisë së Papa Guineas të Re e cila është e stacionuar në Lorengau (për shembull, në marrjen e një urdhri dhe kryerjen e një kontrolli të Qendrës për kontrabandën apo armë të improvizuara).

Situata është disi e ndryshme në Australi, siç tregon G4S, ku ofruesi i sigurisë ka fuqi për marrje e vendimit të cilat rrisin aftësinë e saj, duke përfshirë fuqitë e kërkimit dhe kompetencave të dhëna me rregulloret.

G4S thotë, se në qoftë se ajo kishte këto kompetenca në PNG, ajo do të kishte pasur mundësinë gjatë incidenteve nën hetim për të larguar udhëheqësit e identifikuar të këtyre protestave larg komplekseve ku ata ishin duke provokuar dhe duke nxitur trazira. Megjithatë, ai vë në dukje se veprime të tilla mund të jenë si një thikë me dy presa, në disa rrethana, ajo mund të provokojë trazira në mesin e të transferuarve të mbetur.

Rekomandimi 4: Që Qeveria e Papa Guineas së Re të miratojë kompetenca të

ngjashme ligjore për garnizonin dhe ofruesit e sigurisë siç ekzistojnë aktualisht në

Australi.

Grupi i Shqyrtimit vuri në dukje mungesën e dukshme të qartësisë ndërmjet përgjegjësive të G4S, skuadër mobile dhe xhandarmërisë lokale në raste të një ngjarjeje të rëndësishme dhe urgjente, siç ishte incidenti i 17 -18 shkurtit 2014.

Ndërsa ka qenë përgjithësisht e nënkuptuar se roli i skuadrës mobile PNG ishte për të mbrojtur Qendrën nga kërcënimet e jashtme, ajo vendosi të hyjë në Qendrën më 17 shkurt 2014, pa dijeninë ose marrëveshjen e G4S. Grupi i Shqyrtimit nuk është i vetëdijshëm se si është marrë ky vendim apo kush e autorizoi skuadrën mobile për t’u futur në ambientet e kompleksit.

Dallimi që bëhet midis policisë provinciale dhe skuadrës mobile mund të jetë artificial dhe jo i saktë. Ndërkohë që ka dallime të qarta në mes të natyrës dhe qëllimit të policisë provinciale dhe skuadrës mobile, ata të dy janë divizione të Xhandarmërisë Mbretërore të Papa Guineas të Re. Mund të ndodhë që në rrethana urgjente dhe në mungesë të policisë provinciale skuadra mobile të jetë autorizuar siç duhet nga RPNGC për të shuar trazirat në kompleksin Mike. 118 ______________________ 117 Raporti, faqja 41 118 Në pikëpamje të dispozitave të Kodit Penal të PNG, autoriteti më i lartë mund të mos jetë kërkuar ose të mos ketë qenë i nevojshëm


92

Në një shkëmbim të postës elektronike ndërmjet G4S dhe Departamentit të datës 10 shkurt 2014, G4S i dha atyre një përmbledhje të një takimi të kohëve të fundit që kishte pasur me __________________________ e skuadrës mobile. Emaili vuri në dukje:

_________________ ka deklaruar se kompetenca e tyre shtrihet kryesisht në mbrojtjen e qendrës, prej kërcënimeve të jashtme. Megjithatë, për kërcënimet e brendshme, një autorizim për të punësuar skuadrën mobile do të duhej të kërkohet përmes zinxhirit komandues (Komandanti i Policisë Provinciale - PPC). Historikisht, komunikimet me PPC kanë qenë problematike me telefonata shpesh të papërgjigjura apo të pakthyera. Duke pasur parasysh shpejtësinë me të cilën mund të ndodhin incidentet që është parshikuar që çdo avantazh që mund të fitohet me anë të vendosjes së skuadrës mobile në kohën e duhur do të rrezikohej nga vonesa në marrjen e lejes.

Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se, sipas Kodit Penal PNG 1974:

Një anëtar i forcës policore që, pa shkak të arsyeshëm, largohet nga detyra e tij në mposhtjen e një proteste në lagjen e tij është fajtor për këtë kundërvajtje me një dënim me burgim për një afat që nuk kalon dy vjet119

' Trazira' do të thotë kur tre ose më shumë persona, me qëllim të ushtrimit të një synimi

të përbashkët, mblidhen në mënyrë të tillë që shkakton atë që banoret e lagjes të kenë frikë mbi bazat e arsyeshme se ata me anë të këtyre rrëmujave do të shqetësojnë paqen apo do të provokojnë të tjerët të bëjnë keshtu120 , dhe

Një person i cili, duke pasur njoftim të arsyeshëm se është e nevojshme për të ndihmuar

një anëtar të Forcës Policore në shtypjen e një trazire, pa arsye bindëse refuzon për ta bërë këtë, është fajtor për një kundërvajtje me dënim me burgim për një afat jo më tepër se një vit. 121

Kjo pasiguri në lidhje me rolet dhe përgjegjësitë duhet të sqarohet sa më shpejt të jetë e mundur.

Rekomandimi 5: Që Shërbimet Transfield (dhe Wilson Security), policia

provinciale dhe skuadra mobile e RPNGC të vendosin e të kuptojnë në mënyrë të

qartë rolet dhe përgjegjësitë e tyre përkatëse në lidhje me ruajtjen e rendit dhe

ligjit në kuadër të Qendrës Rajonale të Shqyrtimit në Manus (duke përfshirë edhe

një marrëveshje për një proces të dorëzimit të përgjegjësisë gjatë një incidenti që

është jashtë kontrollit të garnizonit ofrues të sigurisë dhe të niveleve të forcës që do

të përdoren)

11.4 Duke iu përgjigjur vlerësimeve të rrezikut të sigurisë

Qendra Rajonale e Shqyrtimit në Manus u rihap në nëntor 2012 si një qendër e përkohshme, me siguri të ulët për të strehuar të transferuarit gjatë procesit të shqyrtimit në PNG. __________________________ 119 Neni 203 120 Neni 63 121 Neni 204


93

Ka pasur disa arsye për nivelin shumë të ulët të sigurisë në Manus RPC dhe qendrat e paraburgimit onshore:

Së pari, marrëveshjet e bëra me PNG kur u rihap Qendra ishin që qendra do te ishte një qendër e sigurisë të ulët (siç diskutohet në Pjesën 3 të këtij raporti)

Së dyti, ajo është e vendosur në një vend të izoluar

Së treti, Qendra fillimisht ka akomoduar burra, gra dhe fëmijë, dhe ka pasur vetëm rreth

350-400 meshkuj të rritur në Qendër deri në fund të korrikut 2013, dhe

Së fundi, dhe më e rëndësishmja, ata të transferuar të cilëve do t’u pranohej kërkesa për refugjatë do të dërgoheshin dhe do të vendoseshin në Australi.

Këta faktorë do të kishin çuar në një vlerësim të rrezikut të ulët në atë kohë dhe se vlerësimi i ulët ishte vërtetuar saktësisht. Edhe pse ka pasur disa protesta midis nëntorit 2012 dhe korrikut të 2013 (ku pastaj të transferuarit në Ishullin Manus u liruan nga Qendra), nuk ka pasur protesta të dhunshme siç ka ndodhur më 16 -18 shkurt 2014. Dy faktorë të rëndësishëm ndikuan në këtë vlerësim të rrezikut në gjysmën e dytë të vitit 2013:

Ndryshimi i politikës për risistemimin i cili u njoftua më 19 korrik 2013, dhe

Rritja e numrit të të transferuarve të vendosur në Qendër që kishte shkuar nga nën 400 në mbi 1,300 deri në fund të vitit, të gjithë prej të cilëve ishin vetëm meshkuj të rritur.

G4S i ka treguar grupit të Shqyrtimit se numri i stafit të tij u rrit proporcionalisht me rritjen e numrit të të transferuarve të vendosur në Qendër, por nuk ka pasur rritje të dukshme në siguri në përgjigje të këtyre rrethanave tashmë të ndryshuara. G4S ka kërkuar për disa përmirësime të sigurisë në Qendër, të tilla si përforcimi i gardheve, një ndriçim i mirë dhe mbulim i CCTV, por këto kërkesa nuk u pranuan ose ende nuk janë implementuar. Departamenti refuzoi kërkesën për CCTV, sepse ajo është vlerësuar të jetë e papërshtatshme për qendrat e shqyrtimit me siguri të ulët në Ishullin Manus dhe Nauru. Megjithatë, financimi është miratuar për përmirësimin e gardhit të brendshëm në gusht 2013 dhe fonde të tjera janë aprovuar për përforcimin e gardhit rrethues. Departamenti kohët e fundit bëri KPMG për të ndërmarrë një vlerësim të rrezikut të shqyrtimit dhe të zhvendosjes në qendra në ishuj. KPMG ia paraqiti përfundimet e saj Departamentit por nuk e ka dorëzuar ende raportin e tij.


94

KPMG e ka konsideruar Qendrën si një rrezik të lartë, me një politikë dinamike dhe mjedisi operacional dhe pritet të rekomandojë futjen e sistemeve më efikase të sigurisë (për shembull, CCTV, sigurinë rrethuese, monitorimin e aksesit për të hyrë e për të dalë) për të pasqyruar realitetet operacionale.

Përveç kësaj, Sigurimi Wilson ka angazhuar Menaxhimin e C5 Solutions për të kryer një vlerësim shumë të hollësishëm mbi rreziqet në pritje të marrjes së detyrës në Qendrën Manus.

Administrimi i C5 Solutions i ka thënë Shqyrtimit se ai ka vlerësuar rreziqet kryesore duke përfshirë komunitetin vendas, angazhimin e shërbimeve të ndërhyrjes së shpejtë; infrastrukturën; dhe trajnimin.

E para nga këto prioritete kërkon angazhim proaktiv me palët e interesuara lokale për të identifikuar pikat e presionit nga pikëpamja e sigurisë. Ajo gjithashtu përfshin bashkëpunim të ngushtë me policinë lokale dhe shërbimet e emergjencës për të shkëmbyer informacion dhe për të kuptuar se si ata së bashku mund të ndërmerrnin rreziqe të larta.

Çështjet e infrastrukturës përfshijnë gardhin rrethues; planin urbanistik të Qendrës; pozicionimin e infrastrukturës kritike (jashtë komplekseve); dhe CCTV.

Grupit të Shqyrtimit i është thënë gjithashtu se është e mundur për të lejuar një nivel hapësire, por njëkohësisht për të pasur mundësi për të siguruar dhe të bllokuar Qendrën nëse ka nevojë për një gjë të tillë.

Trajnimi mbulon trajnimin e Ekipeve të Ndihmës së Shpejtë në reagimin ndaj krizave duke përfshirë garantimin që ata janë të mësuar si të reagojnë në zbatimin e planeve të zgjidhjes së krizës, në varësi nga natyra e krizës. Këto projekte të vlerësimit të rrezikut, të marra së bashku me të konkluzionet dhe rekomandimet në raportet e Hawke - Williams dhe Hamburger, sigurojnë një mundësi në kohë për Departamenti për të ndërmarrë një rivlerësim të plotë të rrezikut të përfshirë në administrimin e qendrave te shqyrtimit në ishuj, dhe menaxhimin e atij rreziku. Departamenti këshilloi grupin e Shqyrtimit se po ndërmerrte një rivlerësim të plotë të rrezikut.

Rekomandimi 6: Që Departamenti të rishqyrtojë rrezikun që ka të bëjë me

administrimin e Qendrës Rajonale të Shqyrtimit në Manus dhe të vazhdojë të

forcojë procedurat e saj të menaxhimit të rrezikut dhe infrastrukturën e sigurisë

fizike të Qendrës.

11.5 Maksimizimin e avantazhit të ofruar nga ndryshimi i ofruesve të shërbimeve Një nga faktorët kryesorë që kanë kontribuar në incidentet që ndodhën më 16 -18 shkurt 2014 ishte një ndarje në marrëdhëniet midis të transferuarve dhe ofruesve të shërbimit. Përshtypja dhe besimi i të transferuarve se ata kishin për të sulmuar në komplekset e tyre


95

provoi të ishte e saktë, edhe pse sulmet ndodhën në përgjigje të protestave, rebelimeve dhe provokimeve të tyre. Si rezultat, besimi dhe bashkëpunimi mes të transferuarve dhe ofruesve të shërbimeve arriti një nivel kaq të ulët sa, pas incidenteve, shtetasit e PNG-së të punësuar në Qendër nuk ishin të lejuar të hyjnë në komplekset e të transferuarve për arsye sigurie. Incidentet kanë përkuar me një ndryshim të madh në ofruesit e shërbimeve në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus. Shërbimet Transfield tashmë morën në dorëzim nga Salvation Army dhe shërbimet e garnizoneve (duke përfshirë sigurinë dhe ruajtjen) nga G4S shërbimet, mbarëvajtjen dhe menaxhimin e rasteve. Ndërsa faktori kohë ishte i rastësishëm, këto ndryshime ofrojnë një mundësi të rëndësishme për Transfield për të krijuar një fillim të ri në menaxhimin e Qendrës pa ulur përgjegjësitë për ngjarjet e hetuara nga ky Shqyrtim. Transfield më tha se përvoja e tij në menaxhimin e qendrave të paraburgimeve dhe shqyrtimeve sugjeron ofrimin e një shërbimi të kombinuar që funksionon më mirë se ofrimi i shërbimeve nëpërmjet ofruesve të veçantë. Arsyeja është se një shërbim i kombinuar balancon më mirë qasjet shpeshherë konkurruese të mbarëvajtjes dhe të profesionistëve të sigurisë. Me shërbime të veçanta, një ofrues dominant i shërbimit mund të anojë metodën e drejtimit më shumë për perspektivën e tij se si të merret me çështjet që mund të dalin. Struktura Transfield ka caktuar një Menaxher të Operacioneve të Qendrës me përgjegjësi të përgjithshme për dhënien e shërbimeve të kontraktuara. Ky rol është i ndarë në mes të dy oficerëve me përvojë të cilët do të alternojnë në detyrë në Manus RPC dhe për këtë arsye të sigurojë stabilitetin në atë nivel. Menaxheri i Shërbimeve të Mbarëvajtjes dhe Menaxheri i Shërbimeve të Sigurisë i raportojnë Manaxherit te Operacioneve të Qendrës Transfield. Intervistat e mia me Menaxherin e Shërbimeve të Mbarëvajtjes dhe Menaxherin Kontraktues të Sigurimit tregojnë se ata janë duke bërë një fillim pozitiv, siç tregojnë dy iniciativat e mëposhtme. Menaxherja e Shërbimeve të Mbarëvajtjes ka krijuar një komitet konsultativ me udhëheqësit e komuniteteve në çdo kompleks dhe ajo bën takime çdo muaj nën kryesimin e saj. Menaxheri i Kontratës së Sigurisë tha se ai mendonte se G4S e ka mbajtur nivelin e rrezikut në shkallën Qelibar për një kohë të gjatë pas incidenteve. Ajo ishte ende Qelibar më 28 mars 2014, kur Transfield mori përsipër shërbimet e garnizonit, që është, më shumë se pesë javë më vonë . Veprimi i parë që Transfield bëri atë të Premte ishte për kthimin menjëherë të nivelit të sigurisë në të gjelbër.


96

Ndryshimi në ofrimin e shërbimit në një kompani me përvojë të kombinuar duhet të rezultojë në ofrimin më efikas të shërbimeve për të transferuarit dhe në një menaxhim më efektiv të përgjithshëm të Qendrës.

Rekomandimi 7: Që Departamenti të inkurajojë dhe të mbështesë nismat nga

Shërbimet Transfield për të maksimizuar mundësinë e ofruar nga ndryshimi i

ofruesve të shërbimeve dhe për të rivendosur besimin dhe bashkëpunimin midis

ofruesve të shërbimeve dhe të transferuarve.

11.6 Rekrutimi i stafit të shërbimit

Sipas kontratës, Shërbimet Transfield duhet që të punësojnë personel vendas ose të nënkontraktojnë biznese lokale të cilët plotësojnë Kushtet e Punësimit dhe për të ruajtur nivelet e mëposhtme të personelit vendas:

• Siguria - 45 %

• Ushqimi / Mensa - 50 %

• Pastrimi - 75 %, dhe

• Kopshtaria - 75 %.

Kuptohet, Transfield dhe (Wilson Security) kanë marrë në punë disa punonjës që më parë kanë qenë të punësuar nga ofruesit e ish- shërbimeve, G4S ose Salvation Army.

Por, disa nga emigrantët e rinj – të angazhuar dhe shtetasit e PNG-it mund që të kenë qenë të përfshirë në sulme serioze, apo krime të tjera kundër të transferuarve gjatë incidenteve nën hetim. Gjithashtu e mundshme që, në qoftë se është kështu, përfshirja e tyre është ose mund të bëhet e njohur mirë për të transferuarit.

Në ato rrethana, do të ishte e vështirë - ose më e vështirë - për Transfield të riintegronte shtetasit e PNG-së në ofrimin e shërbimeve brenda kompleksit. Gjithashtu një gjë e tillë mund të dëmtojë imazhin e Transfield me zemërimin e të transferuarve dhe ndjenjën e padrejtësisë në lidhje me ngjarjet që kanë ndodhur para se Transfield mori detyrën dhe paaftësi për të sjellë fajtorët para ligjit.

Rekomandimi 8: Transfield e konsideron me shumë kujdes të gjithë informacionin

që u ka ofruar sipas Rekomandimit 2 për të konstatuar nëse ai është angazhuar

padashur në punësimin e stafit të përfshirë në sulmin ndaj të transferuarve midis 16

-18 shkurtit 2014 dhe, nëse po, të merret në mënyrën e duhur me ta (duke përfshirë

pushimin e tyre nga puna).

11.7 Komunikim më i mirë me të transferuarit

Në takimet e zhvilluara me udhëheqësit e komunitetit nga të katër komplekset, e njëjta dëshmi e vazhdueshme ka qenë përgjatë këtyre linjave:


97

Ne pritëm 12 ditë për të marrë përgjigje për pyetjet tona, por ne nuk morëm asnjë informacion të ri. Ne i dinim përgjigjet se pyetjeve kur i kishim bërë pyetjet. Kush ishte qëllimi që na bënë të presim kaq gjatë për asgjë?

Menaxheri i Kontratës për Sigurimin Wilson vuri në dukje një pikë shumë të vlefshme në intervistën e tij. Ai tha se qasja më e mirë është që t’i jepej një përgjigje e menjëhershme pyetjeve, megjithëse ajo nuk ishte përgjigja që pyetësit donin të dëgjonin. Shtyrja e përgjigjes vetëm rrit shpresën se mund të jetë një përgjigje e ndryshme ose një përgjigje më e mirë dhe vetëm rrit zemërimin dhe zhgënjimin kur nuk është e tillë.

Megjithatë, siç është vënë në dukje më parë, në këtë rast përgjigja që të transferuarit prisnin ishte se politika do të ndryshojë dhe se ata do të silleshin në Australi, kur në fakt kjo ishte një përgjigje ata nuk do ta merrnin kurrë. Megjithatë, përgjigjet e pyetjeve të të transferuarve mund t’i kishte dhënë më shumë informacion në lidhje me procesin që duhej ndjekur, deri ku kishte shkuar dhe mundësisht dhënia e një afati kohor për një përgjigje të paktën për fazën e parë të procesit.

Të transferuarit i treguan grupit të Shqyrtimit që ka informacion tjetër që ata duan të dinë: a është e mundur që ata të ribashkohen me familjet e tyre; nëse atyre do t’u jepej e drejta për të punuar; nëse do të mundeshin të udhëtonin jashtë PNG-së dhe të lejoheshin të ktheheshin; dhe kështu me radhë.

Për t'iu përgjigjur në mënyrë më të plotë 11 pyetjeve fillestare të të transferuarve që nga 16 shkurti 2014, dua të theksoj se administratori i qendrës, Mataio Rabura, kohët e fundit i është drejtuar të gjithë të transferuarve në një video duke shpjeguar procesin përpara tyre. Video të veçanta u përgatitën me titra në të gjitha gjuhët amtare të folura në Qendër.

Disa nga çështjet e tjera të komunikimit të zbuluara gjatë rrjedhës së Rishikimit janë:

Është e rëndësishme që komunikimet formale të jenë në letra zyrtare në mënyrë që ato të kuptohen qartë, të jenë këshilla zyrtare për të luftuar informacionet e tjera kontradiktore (dhe, në disa raste, keqinformime) që të transferuarit mund të marrin. Të transferuarit thanë se disa nga njoftimet që ata kanë marrë në gjuhën e tyre janë paraqitur në fletë të thjeshta letre. Ngaqë ata nuk kanë qenë në letra zyrtare të Autoritetit të Shërbimeve të Emigracionit dhe të Shtetësisë, të departamentit apo të ofruesve të shërbimit, të transferuarit nuk e kanë ditur nëse këto kanë qenë komunikime zyrtare apo jo, dhe

Mesazhet e transmetuara në komunikimet zyrtare duhet të jenë të rregullta dhe vazhdimisht të përsërisin të njëjtat kushte dhe përgjigje që ofruesit e shërbimeve u kanë thënë të transferuarve në takimet me ta.

Grupi i Shqyrtimit tregon se Departamenti mund të konsiderojë që here pas here të vendosë tabela shpalljesh në çdo kompleks për të paraqitur mesazhet e tyre zyrtare dhe informacione të tjera të dobishme. Këto tabela njoftimesh duhet të mbrohen nën një mbulesë Perspex.

Transfield ka bërë një hap të mirë në përmirësimin e komunikimit sipas propozimit për të mbajtur takime mujore (që filluan në prill 2014) me udhëheqësit e komunitetit nga çdo kompleks.

Një masë tjetër praktike erdhi në vëmendjen e grupit të Shqyrtimit nga një raport i Amnesty International. Raporti thotë:


98

Shumë nga të burgosurit me të cilët Amnesty International kishte folur, ishin ankuar se ju ishte kthyer shpina nga stafi G4S ose i ishin lënë duke pritur tek porta për një kohë të gjatë - disa herë më shumë se një orë dhe si rezultat i pritjes kishin humbur intervista dhe takime mjekësore. Këto pretendime janë mbështetur nga stafi i IHMS dhe stafi i shërbimit mendor. Renate Croker i tha Amnistisë se humbja e takimeve ishte kryesisht për shkak se të transferuarit ose kishin harruar takimin ose ishin zgjuar vonë. Kur u pyetën nëse ka sahate në komplekse, ajo e pranoi se nuk kishte; se bateritë ishin të mbaruara para disa javësh më parë dhe se sahatet ishin hequr .122

Nuk ka arsye logjike përse nuk ka sahate në komplekse. Ajo do të hiqte mundësinë që mungesa e sahateve të shkaktonte shqetësime të panevojshme për ofruesit e shërbimeve dhe të të transferuarve.

Ka një pikë të fundit në lidhje me komunikimin me të transferuarit.

Unë i thashë të transferuarve që do të kishte një version publik të këtij Raporti. Edhe pse pa dyshim ata do të bëheshin të vetëdijshëm për këtë nga burime të tjera, do të ishte një shfaqje tjetër e besimit të mirë nga ky Shqyrtim në qoftë se atyre u ishte thënë se raporti publik do të behej i disponueshëm nga Tranfield sapo të ishte publikuar.

Rekomandimi 9: Që Shërbimet e Departamentit dhe Transfield të përmirësojnë

komunikimin me të transferuarit, duke përfshirë zbatimin e disa propozimeve të

përcaktuara në nenin 11.7 të këtij raporti.

11.8 Koordinim më të mirë me komunitetin

Manus nuk është një krahinë e pasur. Qendra e Shqyrtimit është biznesi i saj më i madh. Qendra ka sjellë veprimtari ekonomike, vendet e punës dhe investime të ndihmës së jashtme në rajon nga qeveria australiane. Kështu që do të ishte normale për popullatën vendase të vlerësonin dhe të mbështesin Qendrën.

Në të njëjtën kohë, urrejtja e disa qytetarëve PNG në drejtim të qendrës, apo të paktën ndaj disa prej të transferuarve, ishte një nga faktorët që i çuan ata të marrin pjesë në sulmet serioze të transferuarve më 16 -18 shkurt 2014 dhe të rrisin shqetësimet publike lidhur me funksionimin e Qendrës.

Përveç kësaj, grupit të Shqyrtimit i është thënë se disa nga banorët që jetonin aty pranë ishin të frikësuar për atë që mund të ndodhë nëse të transferuarit arratiseshin nga Qendra. Ky shqetësim mund të ketë ndikuar tek disa prej tyre për të marrë pjesë në ngjarjet nën hetim.

Do të ishte në interesin e sigurisë të të transferuarve dhe të menaxhimit të Qendrës për të ardhmen e rregullt në qoftë se do të kishte një program gjithëpërfshirës ndërmjetës të komunitetit për të adresuar ndonjë pakënaqësi apo qëndrim negativ.

Tashmë, pak punë është bërë me komunitetin, por, duke pasur parasysh ngjarjet e 16 -18 shkurtit 2014 grupi i Shqyrtimi është i mendimit se përpjekje më intensive mund të ndërmerren për të integruar Qendrën me komunitetin e Manusit dhe për të siguruar se popullata vendase është e vetëdijshme nga përfitimet direkte që Qendra e Shqyrtimit i sjell Provincës Manus. _______________________ 122 Page 48


99

Rekomandimi 10: Departamenti duhet të përgatisë një program gjithëpërfshirës

dhe të vazhdueshëm ndërlidhës me komunitetin për të informuar më plotësisht

popullatën lokale në lidhje me Qendrën Rajonale të Shqyrtimit dhe përfitimet

direkte që ajo i sjell komunitetit Manus.

11.9 Mbarëvajtja dhe konditat e të transferuarve

Në reagimet që grupi i Shqyrtimit ka marrë direkt nga të transferuarit dhe në raportet e ndryshme rreth Qendrës janë ngritur shqetësime në lidhje me shërbimet në dispozicion, duke përfshirë qasje të barabartë të këtyre shërbimeve në secilin prej të katër komplekseve.

Disa shembuj janë: telefoni dhe interneti; numri i banjave dhe dusheve; mungesa e hapësirës për argëtim; mungesa e intimitetit dhe mbipopullimi; mungesa e hijes dhe mbrojtjes nga shiu; numri i klasave dhe një zonë për respektimin e fesë.

Ka disa kufizime praktike në Qendrën Manus që duhet të merren parasysh. Për shembull, Qendra zë një sipërfaqe të kufizuar brenda bazës detare të Lombrum e cila aktualisht kufizon hapësirën e argëtimit, edhe pse ka disa mundësi për të përdorur fushën e futbollit të Bazës Detare që është ngjitur.

Ndërsa është e qartë se pakënaqësia në Qendër në kohën e incidenteve ishte rezultat kumulativ e një sërë faktorëve të tjerë, duke i ofruar të transferuarit me kushte të duhura jetësore dhe aktiviteteve kuptimplota është e rëndësishme si nga ana e mirëqenies dhe për atë të shëndetit mendor dhe, për shkak se ajo mund të ulet nivelin e tensionit në kuadër të Qendrës, për sigurinë e përgjithshme.

Në shqyrtimin e shëndetit publik dhe aksesit të shërbimeve shëndetësore në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus në fund të vitit 2013, Kryeshefi i Departamentit Mjekësor, gjithashtu vuri në dukje se çështjet që mund të çojnë në një rritje të tensionit përfshijnë: mungesa e hapësirës rekreative; mbipopullimi; pastërtia dhe mungesa e qasjes për telefona dhe internet.

Shefi i Mjekësisë ka rekomanduar:

Mirëqenia e të transferuarve është një çështje që kërkon veprime të rëndësishme dhe urgjente - kjo përfshin mbipopullimin, higjienën dhe qasjen në aktivitete kuptimplotë 123

Në raportin e tij Vetëvrasja dhe vetë - lëndimi në rrjetin e paraburgimit të emigracionit, Avokati i Popullit për Shtetin dhe Emigracionin ka shqyrtuar rëndësinë e aktiviteteve kuptimplota. Mr Neave tha:

Në përvojën tonë shumëllojshmëria, rregullsia dhe përshtatshmërija e aktiviteteve janë një faktor i rëndësishëm në ruajtjen e një atmosfere 124 të shëndetshme dhe konstruktive të paraburgimit. 124

Avokati i Popullit ka shqyrtuar edhe çështjen e mbipopullimit. Ai ka vënë në dukje se mbipopullimi ndikon si në të burgosurit ashtu edhe në personelin që punon në ambientet e paraburgimit, pasi si personeli ashtu edhe të paraburgosurit ndiehen nën presion për të mbajtur rendin e mirë ( stafit ) dhe sjelljen e mirë ( të burgosurit ) .

Tashmë Transfield ka prezantuar disa ndryshime të mirëqenies në Qendër. ________________________________________________ 123 Rekomandimi 6 124 Paragrafi 7.39


100

Individualisht, disa prej këtyre masave mund të duket të jenë të vogla, por kolektivisht ato duhet të kontribuojnë në përmirësimin e atmosferës së përgjithshme.

Ndryshimet përfshijnë:

Krijimin e një programi të ri të arsimor

Heqja e kyçeve nga portat e brendshme të kompleksit. Portat nuk janë të hapura, por ky gjest simbolik tregon besim tek të transferuarit

Heqja e leckës nga gardhet në mënyrë që të transferuarit të shohin jashtë gardhit me zinxhir, dhe

Për të marrë grupe të vogla dhe nga kompleksi Delta - fillimisht - dhe për të ecur në plazh ngjitur dhe të organizuar aktivitete nautike.

Në vlerësimin e rrezikut, KPMG sugjeroi prezantimin e stimujve, akomodime me rreshta për të inkurajuar shpërblimin për sjellje të mire (të tilla si vetë – shërbim të ushqimit dhe sistemim në ndërtesa të sigurisë së ulët). Ky sugjerim përputhet me qasjen e Transfield e cila bazohet në vetë – veprim për të transferuarit kurdo që është e mundur. 125

Sugjerime të tjera janë paraqitur në disa nga kritikat dhe raportet e regjistruara në nenin 11.11.

Rekomandimi 11: Grupi i Shqyrtimit i rekomandon Transfield të marrë parasysh

rekomandimet e bëra në raportet e tjera rreth kushteve dhe përmirësimet e

mundshme të cilat mund të bëhen në Qendër dhe, ku është praktike, zbatimin e

përmirësimit të mirëqenies e cila konsiderohet e përshtatshme.

Ka një pikë të fundit për sa i përket mirëqenies të të transferuarve që meriton konsideratë.

Në format e reagimeve që iu dhanë grupit të Shqyrtimit, disa nga të transferuarit kanë raportuar se atyre u ishin vjedhur sende personale gjatë incidenteve. Disa nga artikujt e vjedhur përfshinin ora, MP3 players, këpucë dhe kështu me radhë. Të transferuarit pa dyshim i japin rëndësi të lartë këtyre objekteve personale pasi nuk është e lehtë për t’i zëvendësuar ato. Grupi i Shqyrtimit konsideron se duhet të bëhet një përpjekje për t’i zëvendësuar këto objekte të humbura apo të vjedhura.

Nuk ka asnjë mënyrë për të ditur saktësisht se cilët të transferuar humbën sende personale prandaj nuk do të ishte e përshtatshme thjesht të zëvendësoheshin artikujt që thuhet se janë vjedhur.

Megjithatë, mund të jetë e mundshme për Transfield të ndihmojë çdo të transferuar të cilit i ka humbur ose i është vjedhur pasuria personale gjatë incidenteve, për të zëvendësuar sendet e humbura me " Shpenzimet” e të transferuarve (duke përdorur sistemin e Qendrës apo metoda të tjera të përshtatshme të pagesës). ______________________________________________ 125 Shih dëshminë e Transfield Services të datës 14 prill 2014


101

Si një pikë fillimi, Transfield mund të merret me të transferuarit të cilët kanë raportuar në formularët e reagimeve se ata i ofruan grupit të Shqyrtimit për humbjen ose vjedhjen e sendeve të tyre personale.

Rekomandimi 12: Transfield duhet të ndihmojë të transferuarit për të zëvendësuar

sendet personale të vjedhura apo të humbura gjatë incidenteve.

11.10 Trajnimi i stafit Detyrimi kontraktual për ofruesit e shërbimeve për të punësuar një përqindje të lartë të shtetasve PNG ka për qëllim, ndër të tjera, për të rritur mundësitë e punësimit në Provincën Manus dhe për të lënë një trashëgimi kulturore të perspektivave më të mira të punësimit të ardhshëm për ata punonjës.

Punësimi i shtetasve në Qendër synon gjithashtu të kontribuojë në uljen e ndonjë pakënaqësie të komunitetit ndaj Qendrës dhe të transferuarve të vendosur atje.

Grupi i Shqyrtimit e kupton se, për disa prej shtetasve të PNG-së, kjo është puna e tyre e parë. Të tjerët mund të kenë pasur në të kaluarën vetëm punë të kufizuara dhe eksperienca e tyre nuk mund të ndikojë drejtpërdrejt në detyrat e tyre në Manus RPC.

Ai vijon se trajnimi gjithëpërfshirës dhe i vazhdueshëm i stafit është përgjegjësia kryesore e Transfield. Gjithashtu trajnimi duhet të përfshijë udhëzime me politikat, standardet e sjelljes, të ndërgjegjes kulturore, procedurat dhe kërkesat teknike të pozicioneve të veçanta të Transfield, dhe për disa të punësuar, zhvillimin e aftësive të lidershipit.

Rekomandimi 13: Transfield duhet të zbatojë një program gjithëpërfshirës dhe të vazhdueshëm të trajnimit të stafit të shtetasve të PNG-së për të zhvilluar aftësitë e tyre profesionale dhe për të përmirësuar perspektivat e tyre e ardhshme të punësimit.

11.11 Komente dhe raporte të tjera

Në kryerjen e këtij Shqyrtimi dhe në formulimin e këtyre rekomandimeve, ekipi shqyrtues shqyrtoi disa komente dhe raporte të tjera. Kur kanë qenë të rëndësishme, ato janë përmendur në këtë raport.

Komente dhe raportet përfshijnë:

Raporti i detajuar dhe konkluzionet e Shqyrtimit të incidentit të 19 korrikut 2013 në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Nauru (8 nëntor 2013): Keith Hamburger AM

Shqyrtimi i Pavarur për incidentet në Qendrën e Emigracionit dhe Paraburgimit në Ishullin e Krishtlindjeve dhe Qendrën e Paraburgimit të Emigracionit në Villawood (31 gusht 2011): Allan Hawke AC dhe Helen Williams AO

Misioni i UNHCR për Ishullin Manus, Papa Guinea e Re 15-17 janar 2013

Vizita e monitorimit të UNHCR në Ishullin Manus, Papa Guinea e Re , 11-13 qershor 2013


102

Vizita e monitorimit UNHCR në Ishullin Manus, Papa Guinea e Re 23-25 tetor 2013

Raporti i Misionit të UNHCR në Republikën e Nauru, 3-5 dhjetor 2012

Raporti i progresit të përkohshëm- vizita e UNHCR në Nauru 18-20 mars 2013

Raporti i dytë i ICRC në lidhje me shqetësimet humanitare në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus - 31 gusht 2013

Raporti i tretë i ICRC në lidhje me shqetësimet humanitare në Qendrën Rajonale të

Shqyrtimit në Manus - 20 shkurt 2014

Vizita e monitorimit humanitar në qendrën rajonale të shqyrtimit në Nauru 20-23 Maj 2013: Kryqit të Kuq Australian

Ky është shkatërrim njerëzor: Shkelje e të drejtave të njeriut në Qendrën e shqyrtimit të

azilkërkuesve të Australisë në Ishullin Manus, Papa Guinea e Re, dhjetor 2013: Amnesty International

Vetëvrasja dhe vetë- dëmtimet në rrjetin e paraburgimit dhe emigracionit, maj 2013:

Avokatii Popullit Për Shtetin dhe Emigracionin

Shqyrtim i akuzave për sulmet e rënda seksuale dhe të tjera në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus, (Shtator 2013): Robert Cornall AO

Rishikimi i shëndetit publik dhe qasja për shërbimet shëndetësore në Qendrën Rajonale

të Shqyrtimit në Manus: Kryeshefi i Departamentit të Mjekësisë, dhe

Raporti i panelit të ekspertëve për azilkërkuesit - gusht 2012. Rishikimi vuri në dukje se ka një nivel të lartë të konsistencës në të gjithë këto raporte. Ndërsa secili ka një fokus të ndryshëm, ekzistojnë disa ngjashmëri të habitshme. Një linjë e përbashkët është rëndësia e qartësisë lidhur me procesin e shqyrtimit të azilit, kohëzgjatja për zgjidhjen e kërkesave, komunikimi i efektshëm, angazhimi kuptimplotë me të transferuarit dhe përmirësimi i kushteve të jetesës. Raporti nga Z. Hamburger në lidhje me Incidentet në Qendrën Rajonale të Shqyrtimeve në Nauru më 19 korrik 2013 ka qenë një ndihmë e veçantë, duke pasur parasysh ngjashmërinë e rrethanave që çuan në ngjarjet në Nauru dhe Ishullin Manus.

Në thelb Z. Hamburger arriti në përfundimin se shkaqet e trazirave në Nauru ishin:

Vonesa në procesin e përcaktimit të statusit të refugjatëve


103

Keqkuptimi i informacionit të dhënë në një takim me ofruesin e ndihmësit për kërkesat

Një ndjenjë e vazhdueshme e zhgënjimit dhe e pasigurisë me të transferuarit gjithnjë e më të pasigurt në lidhje me të ardhmen e tyre dhe të irrituar nga mungesa e qartësisë rreth datave të shqyrtimin të kërkesave të tyre për statusin e refugjatit, si dhe mesazhet e papajtueshme dhe të pasakta të të dhënave të të transferuarve

Neglizhimi për të pasur të gjitha masat administrative në vend të t’iu përgjigjur

Azilkërkuesve (Qendra Rajonale e Shqyrtimit) Akti 2012. Ky neglizhim ka krijuar paqartësi rreth qeverisjes dhe probleme të komandës operacionale në Nauru RPC, dhe

Një qendër e hapur me shumë pak siguri fizike të përshtatshme vetëm për një popullsi të

transferuarish të bindshëm. Rekomandimet e Z. Hamburger janë marrë parasysh në formulimin e rekomandimeve që dalin nga ky Shqyrtim. Rishikimi gjithashtu ka konsideruar nga afër Shqyrtimin e Pavarur për incidentet në Qendrën e Paraburgimit dhe Emigracionit në Ishullin e Krishtlindjes dhe në Qendrën e Paraburgimit të Emigracionit në Villawood. Përshkrimi i saj nga elementet e nevojshme për ruajtjen e rendit në një qendër paraburgimi ishte e një interesi 126 të veçantë. Këto elemente janë referuar edhe diku tjetër në këtë Raport. Ekipi Shqyrtues gjithashtu ka konsideruar paraqitjen e raportit tek Komiteti Ligjor dhe Kushtetues i Senatit në lidhje me incidentet në Manus RPC të cilat ishin botuar në faqen e internetit të Komisionit më datë 9 maj 2014.

PJESA 12. KONKLUZIONI

Ky Shqyrtim ka përcaktuar, për aq sa është e mundur, faktet që rrethojnë incidentet që kanë ndodhur në Qendrën Rajonale të Shqyrtimit në Manus nga 16 -18 shkurti 2014. Këto incidente janë nisur nga protestat e të transferuarve dhe rezultuan në një rrëmujë të madhe që doli nga kontrolli i kapacitetit të shërbimeve të sigurisë dhe më në fund u shtypën pas ndërhyrjes së skuadrës së ndërhyrjes së shpejtë të Xhandarmërisë Mbretërore të Papa Guineas të Re e cila ishte e vendosur në Qendër. ____________________________ 126 Shih faqet 5 -11


104

Një numër i shtetasve të paautorizuar të PNG-së dhe riatdhesuarit morën pjesë gjithashtu. Në dhunën që pasoi, Reza Barati u vra, disa të transferuar pësuan lëndime të rënda dhe një numër i madh i tyre kanë pësuar lëndime fizike apo psikologjike që kërkojnë kujdes mjekësor. Disa nga rojet e G4S u plagosën në përleshje, por të transferuarit patën më shumë dëmtime. Rezulton nga ky shqyrtim që numri më i madh i sulmeve ndodhën gjatë rrëmujës, kryesisht kundër të transferuarve. Hetimet e policisë janë duke përparuar, por asnjë akuzë nuk është hedhur ende. Provat e mbledhura nga ky Shqyrtim janë vënë në dispozicion të policisë së PNG-së. Shpresojmë se këto prova do të ndihmojnë policinë për të ndjekur hetimet e tyre dhe t’i japin dritë të paktën veprave penale që rezultuan me vdekjen e z. Barati dhe lëndimet më serioze. Që nga koha e incidenteve nën hetim, besimi që duhet të ekzistojë midis ofruesve të shërbimeve dhe të transferuarve për administrimin e sigurt dhe të duhur të Qendrës kishte arritur një pikë shumë të ulët, për mos të thëne që nuk ekzistonte fare. Është një detyrë e madhe përpara për të rindërtuar atë besim në mënyrë që Qendra të funksionojë në mënyrë efektive dhe që të transferuarit të ndiehen të sigurt, për sa kohë që ata janë të vendosur në Ishullin Manus. Shërbimet Transfield duket të kenë një kuptim real të rolit të tyre në arritjen e këtij rezultati dhe një strategji për të rivendosur Qendrën në një rutinë normale dhe një operimi të sigurt. Hetimet e detajuara të policisë për veprat penale të kryera gjatë incidenteve dhe akuzat e duhura penale dhe mënyra se si ato do të ndiqen penalisht në PNG do të luajnë një rol të madh në rivendosjen e besimit. Ky Shqyrtim bën rekomandime për këto qëllime. Duke parë përpara, rekomandimi kryesor që bën ky ekip Shqyrtimi është për Qeverinë e PNG-së dhe autoritetet e saj të Shërbimeve të Emigracionit dhe të Shtetësisë të përshpejtojnë procesin e shqyrtimit të kërkesave për statusin e refugjatit dhe procesit të zhvendosjes sa më shpejt të jetë e mundur me gjithë përkrahjen e duhur dhe ndihmën nga Australia. Ndërkohë, ekipi i Shqyrtimit rekomandon rëndësinë që të transferuarit të informohen plotësisht dhe vazhdimisht për proceset të cilat po zbatohen dhe se si do të aplikohen ato dhe se çfarë ndikimi do të ketë për to. Rekomandimet e tjera merren me një sërë çështjesh të drejtuara për ndërveprimin me policinë e PNG-së, menaxhimin e rrezikut të Qendrës dhe të infrastrukturës të sigurisë fizike, mbarëvajtjen e të transferuarve, një komunikim më të mirë, koordinim me komunitetin, dhe trajnimin e stafit.


105

Siç është përmendur në pjesë të tjera të këtij Shqyrtimi, përpjekjet kanë filluar në zbatimin e shumë propozimeve dhe rekomandimeve.

PJESA 13. FALENDERIMET

Gjatë gjithë procesit të përgatitjes të këtij Shqyrtimi, unë kam pasur bashkëpunimin miqësor të Ministrave të Papa Guineas të Re, të zyrtarëve të lartë të Departamentit, Shërbimet Ndërkombëtare të Mjekësisë dhe të Shëndetësisë, Salvation Army, Shërbimeve Transfield dhe Wilson Security. Stafi i tyre, që është apo që ka qenë i punësuar nga ata, ka folur shumë hapur me mua për njohuritë që ata kanë pasur në lidhje me incidentet që ndodhën në 16-18 shkurt 2014 dhe rrethanat që kontribuuan në këto trazira. Jam shumë mirënjohës që shumë të transferuar morën pjesë në intervista dhe iu përgjigjën pyetjeve si dhe dhanë formularë reagimesh. Kontributi i tyre ka qenë jashtëzakonisht i rëndësishëm për të krijuar një kuptim gjithëpërfshirës se si ndodhën ngjarjet. Grupi i Shqyrtimit ishte gjithashtu shumë mirënjohës për ndihmën e madhe që mori nga dokumentet dhe të dhënat e duhura që mori nga burime të ndryshme gjatë gjithë procesit të hetimit. Komisioni i Lartë i Australisë në Port Moresby i dha ekipit të Shqyrtimit një ndihmë të jashtëzakonshme në Port Moresby. Dua të falënderoj të gjithë për kontributin e tyre. Së fundi, dua të falënderoj ekipin e Shqyrtimit për punën e shkëlqyer dhe të dedikuar gjatë gjithë investigimit tim dhe në përgatitjen e këtij Raporti. ROBERT CORNALL AO 23 maj 2014

shqyrtim i ngjarjeve tË 16- 18 shkurtit 2014 nË … · incidente kryesore në qendrën e...

Documents