shaktino bhandar aapnu man

એકાગ્રતાની વાધના કયો

શવુ ં ફૂર, ખળુીની બયયૂ જીલન જીલનાયા ભાણવો નનયાતંે જીલન વાય કયે છે. પ્રવન્નતાભાથંી વભતા, ળાનંત, વાશનવકતા અને ઉભગંનો જન્ભ થામ છે. પ્રવન્ન ભાણવનુ ં ળાયીરયક અન ે ભાનનવક સ્લાસ્્મ વારંુ યશ ે છે. આજે આણે ભાનલભન નલળે ળીખીએ જે અનતં ળક્તતનો બડંાય શોમ છે. આણુ ંભન એક પદ્રુ ખેતય છે, જેભાથંી જે લસ્ત ુઇચ્છો વીધા ભાગે ેદા કયી કયી ળકો છો. જે તેનો મોગ્મ ઉમોગ કયળે ત ેરાબ ભેલળે. જેવુ ંલાલળે એવુ ંરણળે. ણ ભનની આ ક્ષેત્રતા કુદયતી નથી એને તમૈાય કયલી ડે છે. જેલી યીતે ઉજાઉણાનો ગણુ શોલા છતા ંણ ફધી જભીનભા ંખતેી નથી થતી, તને ેખેતયનુ ંરૂ આલા ભાટે પ્રમત્નો કયલા ડે છે, તે યીતે ભનોભનૂભ ણ તૈમાય કયલી ડે છે. ત્માયે જ તે ભનગભતુ ં પ આપ્મા કયે છે.

ભનનુ ંનનભાાણ છે – તેનુ ંરયભાર્જન અન ેતનેી પદ્રુતા છે – એકાગ્રતા ક્સ્થનતભા ં રાવ્મા નલના તનેી ળક્તતઓનો રાબ ઉઠાલી ળકાતો નથી. જીલનભા ંકોઇણ વપતાનો વભાલેળ કયલા ભાટે ભાનનવક ળક્તતઓનુ ંપયજજમાત ભશત્લ છે. પ્રાપ્પ્તઓ, ઉરપ્ધધઓ અને વપતાનો આધાય છે ભાણવની રિમાળીરતા અન ેઆ કામાળીરતાનુ ંફધુ ંવચંારન ભન લડે જ થામ છે. જેટરો લધાયે ભાનનવક ળક્તતઓનો વશમોગ ભતો જળે કામાળીરતા એટરી જ તીલ, પ્રખય ફનતી જળે. ભનની ળક્તત એકાગ્રતાભા ં યશરેી છે. જીલનનલકાવ ભાટે એકાગ્રતાની વાધના કયતા યશવેુ ં જોઇએ. ભનષુ્મનુ ં એકાગ્ર ભન તેની ઉન્નનતનો એકભાત્ર આધાય ભાનલાભા ં આવ્મો છે. જે ભાણવ ોતાના ભનન ેએકાગ્ર કયી રે છે, ત ેકોઇ ણ કામાભા ંતેની ફધી ળક્તતઓનો એકી વાથે પ્રમોગ કયી ળકે છે. જેલી યીત ે એક ફરશગોા કાચ સમૂાના ં રકયણોને એકનત્રત કયી કોઇને વગાલી દેલાની ળક્તત ભેલી રે છે, તે યીતે એકાગ્ર ભન ોતાની એકત્ર ળક્તતઓ લડે કોઇણ શતે ુનવદ્ધ કયી ળકે છે.

http://rushichintan.com

ઋન ચચતંનના વાનંનધ્મભા ં

1

..૨..

આજ સધુી દુનનમાભા ં જેટરા ભાણવો ઉન્નનતના નળખયે ચઢી ળકલાભા ંવપ થમા છે,તેભાથંી કોઇ ણ એલો નથી, જે એકાએક એ ક્સ્થનતએ શંચી ગમો શોમ. ઉન્નનત કોઇ આકક્સ્ભક ઘટના નથી. ત ેિનભક નલકાવ અને પ્રગનતની અવાધાયણ પ્રરિમાનુ ં રયણાભ છે, જેન ે એકાગ્રતાથી જ રંુૂ કયી ળકામ છે. ચચં ભન અન ેબટકતી વનૃિઓ દ્વાયા એને રંુૂ કયવુ ંળક્ય નથી. ભાનનવક ચચંતા ભાણવની ફધી ક્ષભતાઓ નલખેયી નાખીને તનેે નનફા તથા નનયથાક ફનાલે છે.

ભનને કોઇ એક નનનિત રક્ષ્મ ય કેન્દ્ન્િત કયવુ ંત ેતેની એકાગ્રતા છે. સમૂાના ંરકયણોભા ંબમાનક આગ શોમ છે. યંત ુઆખી સનૃ્દ્ષ્ટભા ંપેરામ છતા ંતે કોઇણ ચીજને ગયભ તો કયે જ છે ણ વગાલી નથી ળકતા.ં તેનુ ંકાયણ એ છે કે સમૂાની અક્ગ્નનો થોડો બાગ અરગ અરગ લેયામરેા શોમ છે ણ જ્માયે તે કોઇ ઉામ લડે એકાગ્ર કયીને પ્રમોગ કયલાભા ંઆલે છે, તો તયત જ બમકંય અક્ગ્નનુ ંરૂ ધાયણ કયી રે છે. લૈજ્ઞાનનકોનુ ં કથન છે કે જો કોઇ ઉામથી સમૂાના ં લેયામરેા રકયણોને કોઇ વાધન લડે એક સ્થાન એકત્ર કયી એન ેજે દેળાભા ંભોકરલાભા ંઆલે તો તેઓ ત ેરદળાની ફધી લસ્તઓુને યાખ કયી દે છે. કોઇણ ળક્તતઓનુ ંએકત્રીકયણ જ એની એકાગ્રતા છે જેનાથી કોઇણ શતે ુનવદ્ધ કયી ળકામ છે.

ભનને વાધવુ ંઅળકમ નથી :

એ લાત વાચી છે કે ભન સ્લબાલથી જ ખફૂ ચચં અને પ્રમત્નળીર શોમ છે. તો ણ મશુ્કેરીથી લળ થામ છે. તો ણ તેને એકાગ્ર કયવુ ં અળક્ય કદાન નથી. થોડા ઉામોથી તનેે લળ કયીને એકાગ્ર ફનાલલાભા ંઆલે, ભાણવ તેના ભનને કોણ જાણે દુનનમાની કેટરીમે નાની નાની લાતોભા ંપવામેલુ ં યાખે છે, એભાથંી ભોટાબાગની તો એલી જ શોમ છે જેનુ ં કોઇ પ્રમોજન નથી શોત ુ ં કે નથી શોતો જીલનભા ં એનો કોઇ ઉમોગ ભાણવ આ દુનનમાની તભાભ નકાભી અન ે ચફનજરૂયી લાતોન ે છોડીન ેોતાના ભનને કોઇ ચોક્કવ ધ્મેમ,પ્રમોજન અથલા રક્ષ્મભા ંરગાડે,



2

..૩..

ભન એક જ શોમ છે તે કોઇ એક જ શતેભુા ંવંણૂા યીતે રગાલી ળકામ છે. તે એક લખતે એક જ કાભ કયી ળકે છે. જે એક કાભભા ંભનને વંણૂા રૂે નનમોજજત યાખલાભા ંઆલળે, તે કામા ચોક્કવ વપ થળે, એભા ંજયા ણ ળકંા નથી.

આ નકાભી ઉત્સકુ-વનૃિથી ફચલા ભાટે ભાણવે જોવુ ં જોઇએ કે ોતાની નલચાયધાયાને નનયંકુળ થલા દે. ફધી નલચાયધાયા ોતાના ધ્મમેના ચચતંનભા ં જ રગાડલી જોઇએ.

જે રોકો ોતાના ધ્મમેથી અરગ ોતાની નલચાયધાયાને લશલેા દે છે, તેભનુ ં ભન અસ્તવ્મસ્ત અને ચચં જ ફની યશે છે, તે નછન્નચબન્ન થઈને આભતેભ બટકતુ ંયશ ે છે જેનાથી તનેી ળક્તત નલકાવ ાભતી જે જીલનની વપતા ભાટે જરૂયી છે.

નલચાયધાયાનો પ્રકાય વગં અને વારશત્મથી નનભાાણ થામ છે. ભાણવ જેલા રોકો વાથે યશ ેછે અને જે પ્રકાયનુ ંવારશત્મ લાચંે છે,તેની નલચાયધાયા તે યીતની ફને છે. લાતોરડમા,ં લાચા અને ગપ્ીદાવ રોકોનો વગં કયનાયા ણ ભોટે બાગે તેલા જ થઈ જામ છે. જાસવૂી લાતાાઓ, નલરકથાઓ અથલા કાભોિજેક વારશત્મ લાચંનાયાઓનુ ં ભન એકાગ્ર નથી થઇ ળકતુ.ં ઘણા રોકો છાાઓભા ં છાતા વનવનાટીબમાા અને નલચચત્ર વભાચાયો લાચંલાભા ંજ રુચચ યાખે છે.

આલા રોકો ણ ોતાનુ ંભન એકાગ્ર કયલાભા ંવપ નથી થતા. ભનની એકાગ્રતા ભાટે ગબંીય, ળીરલાન અને ઉચ્ચ કોરટના રોકોનો જ વગં કયલો જોઇએ અને એવુ ં વારશત્મ લાચંવુ ં જોઇએ. શરકંુ વારશત્મ અને શરકો વગં ભાણવને સ્લબાલથી જ ચચં અને શરકો ફનાલે છે. જે નલચાય અથલા કામા ભનભા ં ચચતંા કે ખબાટ ેદા કયનાયા શોમ છે તેનાથી એકાગ્રતાના ઉદે્દશ્મને નકુવાન થામ છે.



3

..૪..

નલચાયોની ળક્તત ભશાન

ભનની એકાગ્રતાનો ફીજો અથા છે નલચાયોની એકાગ્રતા. નલચાય નકાભી ચીજ નથી. ઘણા રોકો એ લાતની ચચતંા નથી કયતા કે તેભના ભન ભગજભા ં કેલા ંપ્રકાયના નલચાયો આલતા જતા યશ ે છે. ગદંા અને નકાભા નલચાયો આલલા છતા ંત ેતેભા ંતણખરાની જેભ લશતેા યશ ે છે. તેઓ વભજી ળકતા નથી કે એનાથી તભેને શુ ંઅને કેટલુ ં નકુળાન થલાનુ ં છે. નલચાય એક ળક્તત છે. અભોઘ ળક્તત. તે ભાણવના વંણૂા જીલન ય ોતાનો સ્થામી પ્રબાલ ાડે છે. ોતાને અનરુૂ તેને શાનન રાબ તયપ રઈ જતા યશ ેછે.

જેનુ ંભન-ભગજ ઉત્વાશ અને આળાણૂા નલચાયધાયાથી ચારે છે; જેભના નલચાય અને આદળા ઊંચા શોમ છે; જે શભંેળા આગ લધલા, ઊંચ ે જલા અને જીલનભા ંકોઈ ભોટંુ કાભ કયલાની લાત નલચાયે છે, ચોક્કવ તેઓ એક રદલવ ોતાના આ ઉદે્દશ્મભા ંવપ થામ છે. જે યીતે નનયથાક, શતે ુ યરશત અને લૈનલઘ્મણૂા નલચાય ભનષુ્મને ચચં અને એના ભનની ળક્તતઓને નછન્ન-ચબન્ન કયી નાખે છે, તે યીતે તનેા ઊંચા ઉદે્દશ્મણૂા અને આદળાલાદી નલચાય તભેા ંગબંીયતા અન ેએકાગ્રતા ેદા કયે છે. નલદ્વાન ભનોનલજ્ઞાનની વોરોભને એક જગ્માએ રખ્યુ ં છે - “ભનષુ્મ ચુચા ભનભા ંજેલા નલચાય રઈન ેપયે છે તેલો જ ત ેફન ેછે“ ણ ભોટી ભોટી લાતો કયલાથી કંઇ થતુ ંનથી. આણા કથનભા ંઆણા વકંલ્નુ ંવત્મ શોવુ ંજોઈએ. જે નલચાયોભા ંણૂા વત્મ, દઢતા, અને આસ્થા શળે, તે નલચાયો ાછ વર્જનળક્તત નનલાવ કયે છે.

નલચાયળીર ફનો : જીલનભા ંવપતા ભેલલા ભાટે ભાણવે ચચતંક અને નલચાયળીર શોવુ ં

અત્મતં જરૂયી છે ણ એનો એ અથા કદી નથી કે ગભ ે તેલા નલચાય આલી જામ, તેભનુ ંજ ચચતંન-ભનન કયતા યશલેાભા ંઆલ.ે ોતાના ભન અને ભગજભા ંઆલનાયા નલચાયોને એકઠા કયતા યશવેુ ંજોઇએ.



4

..૫..

ભાણવના ભગજભા ંયોજ શજાયો નલચાય આવ્મે – જામ છે, ણ તે ફધા ઉમોગી અને વાથાક શોમ તે જરૂયી નથી. ભગજભા ં શય ક્ષણ આલતા નલચાયોન ેજોલા યખલા જોઇએ અને જે નલચાય ોતાના ઉદે્દશ્મ અને શતે ુ ભાટે જરૂયી અને ઉમોગી જણામ તેભન ેતો યશલેા દેલાભા ંઆલે અને ફાકીના ફધા ફેકાય નલચાયોન ેકાઢીને પંકી દેલા જોઇએ.

જો કે નલચાયોને યોકલા અને કાઢીને પંકી દેલાભા ંથોડી મશુ્કેરી જરૂય ડે છે તો ણ થોડા અભ્માવ લડે આ વય ફનાલી ળકામ છે. થોડો વભમ વાલધાન તથા વરિમ યહ્યા છી ભાણવનો સ્લબાલ જ એલો ફની જળે તે તેની ચચતંનધાયાભા ંચફનજરૂયી નલચાય પ્રલેળ જ નરશ કયી ળકે.

આ યીત ેજ્માયે ભનભા ંશદુ્ધ તથા સુદંય નલચાય િઢ થલા રાગળ ેતો તે ોતે ણ ોતાનાથી નલયોધી નલચાયોને ોતાના ક્ષતે્રભા ં નથી યશલેા દેતા. નલચાય નલચાયોને ોતે જ ફોરાલે કે બગાડી મકેૂ છે.

ભનની એકાગ્રતાની પ્રાપ્પ્ત થતા ં જ ભાણવની અંદય સતૂેરી ફધી ળક્તતઓ જાગી ઊઠળે, જેની તાકાત ય આ અળક્ય દેખાતા ં કાભોને ણ ળક્ય ફનાલે છે. તટેૂલુ ંભન અને અસ્તવ્મસ્ત ળક્તતથી દુનનમાભા ંકોઇણ ભોટંુ કાભ નથી કયી ળકાત ુ.ં ોતાની ળક્તતઓનો વકંચરત ઉમોગ જ તે ઉામ છે, જેનાથી કોઇ ણ કામાની નવદ્ધદ્ધ ભેલી ળકામ છે. યંત ુઆ ઉામનો પ્રમોગ એક ભાત્ર એકાગ્ર ભન ય જ આધારયત છે. બરે, ભાનલીએ અભ્માવ અથલા વાધના દ્વાયા ભાનનવક એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કયલાના પ્રમત્નો કયલા જોઇએ.

ભનન ેતારીભ આો :

લાદાનં ુ ં ાણી જભીન ય ડે છે. જભીન યથી ઢા ય લશતેી નદીઓભા ંજામ છે અને નદીઓ વમિુના ગશન ઊંડાણભા ંજઈ ડે છે.



5

..૬..

તનનો આ સ્લાબાનલક િભ છે. ભનને જો યોકલાભા ં ન આલે તો ત ેણ આ રદળાભા ં સ્લાબાનલક યીતે નીકી ડળે. એટરા ં ભાટે લયવાદના ાણીને વમિુભા ં લશી જતુ ં ફચાલીને કોઈ ઉમોગી કામાભા ં રગાલવુ ં કે નલનળષ્ટ રદળાભા ંલશાલવુ ં શોમ તો એના ય ણ નનમતં્રણ યાકવુ ંડળે. શઓુને ખીરે ફાધંીને જ ધાયેરા ં કાભોભા ં યોકી ળકામ છે, નરશતય તે યખડતા ં છોડી દેલામ તો જેના-તેના ખેતયને ઉજાડી દેળે, નનયથાક પયળે અને અંદયોઅંદય રડળે. એટરા ં ભાટે એભન ેનળસ્તભા ંયાખલા ભાટે ભમાાદાઓનો ડેયો નાખલો અને ફધંન ફાધંલા ડળ.ે ભજબતૂ અને ઊચો ફધં ફનાલીને જ નદીઓ ભાથંી નવચંાઈ ભાટે નશયેો કાઢલાભા ંઆલે છે.

ભનને ચચતંનની તારીભ આલા ભાટે તનેે વમંભનુ ં ફધંન સ્લીકાયલા ભાટે તારીભ આલી ડળે. ઈન્દ્ન્િમ-વમંભ, અથા- વમંભ, વભમ- વમંભ, અને નલચાય- વમંભ, ળીખી રો તો વભજવુ ંજોઈએ કે અબધુ ભન ઉંભયરામક થઈ ગયુ.ં ભાણવની અચબરાાઓને ભાગણીઓને કોઈ યૂી કયી ળકતુ ં નથી. તષૃ્ણાની ખાઈ એટરી ઊંડી છે કે તેના ભાટે અનેક જન્ભોનો રયશ્રભ ખાલી દેલાભા ંઆલે તો ણ તેને બયી ળકાતી નથી છેલટે અત્માયે કે છી ક્યાયેક આ નલડફંનાઓભાથંી કલ્નાઓને ઉગાયલી ડળે તો તનેા ભાટે ચચતંન ય અંકુળ રગાલલા, ઇચ્છાઓ ય અંકુળ રગાલલા નવલામ ફીજો કોઈ ભાગા ભળ ેનશં.

વભમનુ ંઉિભ આમોજન કયો :

ચચતંન ઉયાતં ભાણવની ભોટી ળક્તત છે- પ્રમાવ, શ્રભ તથા વભમનુ ંઆમોજન.જીલનનુ ં તાત્મા લોની રફંાઈ નરશ યંત ુ એ છે કે તેના વભમના ંએકભોનો કેલી યીતે, ક્યા ંશતે ુભાટે ઉમોગ કયલાભા ંઆવ્મો. ઘણા થોડા રદલવ જીલે છે યંત ુ અચબભન્ય ુ અને બગતનવશંની જેભ, નલલેકાનદં અન ે યાભતીથાની જેભ ટૂંકા આયષુ્મભા ંજ ોતાને, ોતાના વભાજને કૃતકૃત્મ કયી જામ છે.



6

..૭..

કેટરામે એલા શોમ છે જે યભ અલનધ વો લા સધુી જીલી રે છે, ણ યશ ેછે ફીજાઓ ય બાય ફનીને જ. આલા રાફંા જીલનથી શુ ંોતાને કે શુ ંફીજાન ેરાબ? વગં્રશખોયોનુ ંજીલન ભધભાખીઓ વભાન શોમ છે, આખો રદલવ તે ભશનેત કયે છે અને તે વગં્રશનો રાબ કોઈ ફીજો ઉઠાલ ે છે. ભનને વભજાલવુ ંજોઈએ. ભોશલળ થઈને ફધો વભમ ગભુાલલાથી કોઈ રાબ નથી. ભનને વભજાલવુ ંજોઈએ કે જે યીતે નમાા સ્લાથી ચચતંનભા ંોતાની બદુ્ધદ્ધ રગાલલાભા ંઆલે છે, એ યીતે એ ણ જોવુ ંજોઈએ કે જીલન વમદૃ્ધદ્ધનો ઉમોગ ભાનલોચચત યીતથી થમો કે નરશ? ભનષુ્મન ેલધાયે બદુ્ધદ્ધભિા, લધાયે ક્ષભતા અને પ્રનતબાથી બયેલુ ંજીલન આલાભા ંઆવ્યુ ંછે.

તે ભાત્ર ળયીયમાત્રા ભાટે ખચી નાખવુ ં જોઈએ નરશ, જેલી યીતે જીલ-જતંઓુનુ ં શોમ છે. લૈબલ લધાયીન ેઠાઠ-ભાઠ કયલાભા ંઆણને ણ નભ્માચબભાન નવલામ ફીજુ ંશુ ંભે છે? ઉમોગની એક ભમાાદા શોમ છે. એના છી જે ફચે છે, તેને ફીજા ભપનતમા જ શડ કયી જામ છે અને શયાભની કભાણીને ફૂરઝડીની જેભ વગાલે છે. શોઈ ળકે છે આ ભપનતમા કશલેાતા કુટંુફ-વફંધંી જ કેભ ન શોમ?.

ભન ખોરતી લખતે વાલધાન યશો :

વાભાન્મ યીતે જણાયુ ં છે કે આણે ભનની લાત કોઈની આગ વશજ યીતે કશીએ છીએ. આ ટેલ ભોટે બાગે નકુવાનકાયક શોમ છે. ક્યાયેક તો તભાયી લાતથી તભાયો ઉદ્ધત અશકંાય અચબવ્મતત થલા ભાડેં છે તો કદીક શરકટતા. ફનં ેક્સ્થનત નકુવાનકાયક છે. એવુ ં જોલા ભળ્યુ ં છે કે રોકોન ે ોતાની ફીભાયી, ગયીફી, નનષ્પતા, દુબાાગ્મ, નતયસ્કાય, નકુવાન, આપત લગેયેનુ ંલણાન વનલસ્તાય ફીજાઓને વબંાલલાભા ંખફૂ યવ ડે છે અને ઘણીલાય તો તેભા ંભીઠંુ-ભયચુ ંબબયાલીને લાત લધાયીને કશ ે છે. આલા રોકો એ આળા યાખે છે કે વાબંનાય ોતાના તયપ વશાનભુનૂત પ્રગટ કયળે, દુ:ખી થળે, દમા કયળે અને દુ:ખી વભજીને એભના ભાટે વશામતા કે પ્રેભનો બાલ યાખળે. યંત ુઆ આળા ખાવ કયીને ઠગાયી નીકે છે.



7

..૮..

આ દુનનમાભા ંએલો કામદો છે કે જે સખુી, સ્લસ્થ, વમદૃ્ધ, વંન્ન, વપ વૌબાગ્મળાી તથા વભથા શોમ છે તેભને જ ફીજાઓની વશાનભુનૂત અને વદ્દબાલ ભે છે. વહુ કોઈ શરેા ંોતાના સ્લાથાને ભશત્લ આે છે છી ફીજાની તયપ જુએ છે. કભબાગીની આત્ભકથા વાબંીને વાબંલાલાો નલચાયે છે એના ય નવીફનો કો છે, ાોનુ ંપ બોગલી યહ્યો છે, આસ ુકે અમોગ્મ છે, આલા ભાણવથી દૂય યશવેુ ંજ વારંુ. જો એની વાથે યશીશુ ંતો કોઈને કોઈ યીતે ગસુ્વ ેથવુ ંડળ.ે આલા નભત્રો યાખલાથી વભાજભા ં ભાયી પ્રનતષ્ઠા ઘટળે. આ ફધી લાતોને નલચાયતો, વાબંનાયો એ લખતે નળષ્ટાચાય ખાતય ચાય ળધદો બરે કશ ેકે બાગીતટૂી વશામતાના ટુકડા બરે પેકે ણ ભનોભન તે ઠકો આપ્મા કયે છે, શષુ્કતા અને ઉદાવીનતા પ્રગટ કયલા રાગ ે છે. આ યીતે તે આળા નકાભી વાચફત થામ છે, જેનાથી પ્રરેયત થઈને ભાણવ ોતાના ંદુ:ખો ફીજાને વબંાલે છે.

ભન ખોરતી લખતે વાલધાન યશો - શુ ંકયવુ ંજોઈએ :

તભે જે કામા કયલાનુ ં ળરૂ કયો તેના ય ભનને એકાગ્ર કયલાની ટેલ ાડો. અધાા ભનથી ળરૂ કયેલુ ં કામા અધરંુૂ જ યશી જામ છે. ભનની એકાગ્રતાથી તભાયી લાણીભા ંઆકાણ ેદા થળે અને તભાયી વાભે યશરે ભાણવને જ્માયે તભે કોઈ લાત કયળો તો તેનો પ્રબાલ અભતૂલૂા થળ.ે ોતાની નનષ્પતાઓ અને ઊણોને વભજો. તેભના ય નલચાય કયો, ણ તેભના ંયોદણા ંવહુની વાભે ન યડો.

આ નલળે ખફૂ વાલધાની યાખો ોતાને નનષ્પ, અબાગી જાશયે કયલાનુ ંસ્ષ્ટ રયણાભ છે તભાયી પ્રનતષ્ઠા ખોઈ નાખલી. એટરી નલયાળ કોઈન ેનથી કે તભારંુ યોવુ ં વાબંી ોતાને દુ:ખી ફનાલે. દયેકની ોતાની મશુ્કેરીઓ શોમ છે, તભાયી મવુીફતો વાબંીને ોતાના ભનને દુ:ખી કયવુ ં કોઈને વારંુ નરશ રાગે. ોતાની નનષ્પતાઓને લાયંલાય માદ કયલાથી કે લણાન કયલાથી તભાયી રશભંત તટૂી જામ છે અને ભન ય અમોગ્મતાની છા ડે છે.



8

..૯..

જે એક ભાણવને લાયંલાય ગાડંો કશલેાભા ંઆલે તો તે થોડા રદલવોભા ંખયેખય અડધો ગાડંો ફની જળે. કાયણ એ છે કે સષુપુ્ત ભન આદેળ ગ્રશણ કયીન ેતેને ોતાની અંદય ધાયણ કયે છે અને છી જીલનિભને એ ફીફાભા ંઢાલા ભાડેં છે. જો ભનભા ં આ લાત જાભી જામ કે આણે અબાગી છીએ, દીનદુ:ખી છીએ તો અંતયભન એ સચૂનાને સ્લીકાયી રેળે અન ે જીલનિભનુ ં નનભાાણ એ યીતે કયળે કે જીલન વાચેવાચ દુબાાગ્મથી બયાઈ જળે.

જો તભે બાગ્મળાી ફનલા ઇચ્છો છો, વોનેયી બનલષ્મની આળા યાખો છો તો માદ યાખો કે તભાયા જીલનના પ્રેયક, વપ, આનદંી પ્રવગંોને જ ફીજાઓ આગ યજૂ કયો. ણ વાલધાની યાખો, ક્યામં તભાયા લણાનભા ંતભાયો અશકંાય ન દેખામ.

આનદંપ્રાપ્પ્ત, આ જ ભાણવનુ ંરક્ષ્મ :

એ ફધુ ં એવુ ં જ શત ુ ં જેનો જીલનના જુદા જુદા પ્રવગંોએ જુદી જુદી રયક્સ્થનતઓભા ંયશતેી લખતે તભે અનબુલ કમો શળે. લાસ્તલભા ંજે કંઈ કશલેાયુ ંતે આજના યગુની રયક્સ્થનતભા ં જીલન જીલનાયા વાભાન્મ ભાણવે બોગલેરી શતાળા, કંુઠા લગેયેને ધ્માનભા ંયાખીને જ કહ્યુ ં છે. એક ફાજુ રોકોની શ્રદ્ધા-બાલનાનુ ંળોણ કયીને આડફંયના ભાધ્મભથી યોજીલી વાધ ુવતંોની બીડ, ફીજી ફાજુ જીલન રક્ષ્મ ઓખલાની ળક્તત આલાભા ંઅવભથા નળક્ષણ ભેલીને નાક્સ્તક ફનતી યલુા ેઢી. આ ફે મથાથોની લચ્ચે કેલી યીતે એવુ ંજીલન જીલી ળકામ કે જેભા ંઆનદંનો અખડં પ્રલાશ શોમ અને જીલન ગૌયલ-ગરયભાથી સળુોચબત ફની ળકે?

આણ ેજોઈએ છીએ કે આજે દયેક વ્મક્તતનુ ંરક્ષ્મ આનદં ભેલલાનુ ંછે. યાતરદલવ વહુ એના પ્રમત્નોભા ં ભડંમા યશ ે છે. જે જેલી ક્સ્થનતભા ં છે તેભા ં એને આનદંની અનભુનૂત થઈ યશી છે. ગાભભા ંયશનેાયા એટરા ંભાટે ખળુ છે કે એભને મતુત કુદયત, સ્લચ્છ શલા, ાણી અને અનેક કુદયતી વાધનો બોગલલાની તક ભે છે.



9

..૧૦..

ળશયેનો નનલાવી ણ એભનાથી ઓછો ખળુ નથી. એને ોતાની યીતના વાધન પ્રાપ્ત છે. તેને નળક્ષણ, વાયલાય,ભનોયંજન, આલાગભન લગેયેના એલા વાધન વગલડ પ્રાપ્ત છે, જે ગાભડાભા ં ઉરધધ નથી. કોઈ એક સ્થાન ય સ્થામી યશીન ેસખુી છે, કોઈને ચારતા યશલેાભા ં આનદં આલે છે. કોઈને ખેતીભા ં આનદં છે, તો કોઈને યોજગાયભા.ં વૈનનકને ોતાનુ ંજ જીલન નપ્રમ છે. દુકાનદાયને ોતાની ક્સ્થનત ગભે છે.

ોતાના આનદંની વાભગ્રી દયેક ળોધી યહ્યો છે અન ેએભા ંજ આનદંનો અનબુલ કયે છે. તાત્મા એ છે કે અશં વહુ આનદંનુ ંજીલન જીલલા ચાશ ેછે. આનદં ચચયસ્થામી છે કે ક્ષચણક, ઉચચત છે કે અનચુચત, વાજત્લક છે કે અવાજત્લક,આટલુ ં જ નલચાયલાનુ ંફાકી યશ ેછે.

સખુ અન ેઆનદંભા ંબદે :

આણ ેજે સ્લાબાનલક આનદંની લાતો કયીએ છીએ, ત ેલાસ્તલભા ંઈન્દ્ન્િમગમ્મ સખુ છે. તે ચચયસ્થામી નથી, તે અક્સ્થય અને કોઈ કોઈલાય તો ક્ષચણક શોમ છે. ઉદાશયણ ભાટે આણે કાભબાલનાને જ રઈએ.

ભનના છ નલકાયો : કાભ, િોધ, રોબ, ભોશ, ભદ અને ભત્વયભા ંકાભ વૌથી બમકંય છે. તે આ ફધા ળત્રુઓનો વનેાનત છે.

કાભસખુ ક્ષચણક શોલા ઉયાતં આણા ળયીયફ, ભનોફ અને પ્રાણળક્તતનો નાળ કયે છે. સ્લારદષ્ટ બોજન આનદંદામક શોમ છે, એટરા ંભાટે વહુન ેએ કલ્ના યશ ેછે કે, જાતજાતની ભીઠાઈઓ, પયવાણ, કલાન લગેયે પ્રાપ્ત કયલાભા ંઆલે. એનાથી ઈન્દ્ન્િમજન્મ સખુ ભે ણ છે, યંત ુ આ આનદંભા ં દો છે. "બોગથી યોગ ઉત્ન્ન થામ છે: એ કશલેત પ્રભાણે આ ફધા ં સખુોને, જેનાથી ઈન્દ્ન્િમોના નલમો તપૃ્ત થામ છે, તેભન ે લાસ્તનલક આનદંની કક્ષાભા ં નથી મકૂી ળકાતા.ં તેભને ભાત્ર ‘સખુી કશવેુ ંજ મોગ્મ રેખાળે.



10

..૧૧..

ણૂા આનદં એ છે જેભા ંનલકૃનત ન શોમ. કોઈ પ્રકાયની આળકંા, અબાલ કે યેળાની ન ઉઠાલલી ડતી શોમ. સ્લાબાનલક જીલનભા ંજે આનદં ભી યહ્યો છે એનાથી આણે ટેલાઈ ગમા છીએ. એટરે તે અમોગ્મ શોમ તો ણ એવુ ં નથી રાગતુ.ં એટરે આનદંની યખ ભાટે કવોટી નક્કી કયલાભા ં આલી છે. શદુ્ધતભ આનદં પ્રાપ્પ્ત ભાટે િન્દ્ષ્ટકોણ વાપ યાખલાની આલશ્મકતા અનબુલામ છે.

આણ ેકોણ છીએ :

રૌરકક આનદં નવદ્ધદ્ધ દેનાયો નથી, એનાથી જીલનનો ઉદે્દશ્મ ણૂા નથી થતો. નલચાય, બદુ્ધદ્ધ, તકા તથા નલલેકની જે વાધાયણ તથા અવાધાયણ ળક્તતઓ ભાણવન ે પ્રાપ્ત થામ છે, તે; પકત સખુ ભેલલાભા ં જ રાગેરી યશ ે તો એભા ં કંઈ નલાઈ નથી. જાણલા જેલી લાત એ છે કે જીલનદી બઝુામ તે શરેા ં શુ ંઆણ ેોતાની જાતને ઓખી રીધી છે ? આણ ેકોણ છીએ? આ પ્રશ્નનો ઉકેર જાણલો તે વૌથી ભોટી બદુ્ધદ્ધભાનંી છે. આત્ભજ્ઞાન આનદંનુ ંમુ છે. જો ભાણવ આ નલળે અજ્ઞાની યહ્યો તો રૌરકક જીલનભા ંબટકવુ ંડળે. આત્ભાના ળયણે જલાથી જ નવદ્ધદ્ધ ભી ળકે છે. ભનષુ્મની યસ્ય આળકંાઓ આત્ભજ્ઞાનના અબાલભા ંદૂય થલી ળક્ય નથી.

આણે યોજ આનદં ભેલલાના ંવાધનોભા ંરયલતાન અને પ્રમોગ કમાા કયીએ છીએ, એનાથી ણ સ્ષ્ટ છે કે, આણને થોડા આનદંના ફદરે લધાયે શદુ્ધ અને ણૂા આનદંની ળોધ શોમ છે. એક કડુ ંશયેીએ છીએ, તો ફીજી લાય તે કડુ ંવારંુ છે કે ખયાફ તે જાણી ળકામ છે અન ેફીજી લાય કાડ ખયીદતી લખત ેએ ધ્માન યશ ેછે કે આ લખતનુ ંકાડ ાછરા ંદોો નલનાનુ ંઅને કંઈક નલળે આકાક શોમ. પ્રથભ રુચચ ણ શદુ્ધ શોમ છે, આનદંની ણ શદુ્ધદ્ધ શોમ છે અને આણે એક એલો આનદં ચાશીએ છીએ, જે ણૂા અન ેસ્થામી શોમ. આલો આનદં રૌરકક જીલનભા ંભી ળકતો નથી. છી યરોક જીલનની લાત વાભે આલે છે અને આત્ભા – યભાત્ભા ય ણ ધ્માન જલા રાગે છે. આ નવદ્ધદ્ધ બગલાનના ળયણભા ંજલાથી ભી ળકે છે.



11

..૧૨..

િન્દ્ષ્ટકોણભા ંરયલતાન આલશ્મક :

તો ણ રોકોની વભજભા ં આ લાત નથી આલતી અને તે દુન્મલી સખુોભા ંજ આવતત ફની યશ ેછે, કાયણ કે આણો િન્દ્ષ્ટકોણ જેલો ફની ગમો છે એભા ંકંઈ રયલતાન કયલા નથી ઇચ્છતા. સમૂા યોજ એના એ જ િભભા ંઊગે છે. આણો િન્દ્ષ્ટકોણ યોજ ઊગતા યશતેા સમૂા જેલો જ શોમ છે, યંત ુજો ોતાનો િન્દ્ષ્ટકોણ થોડો ફદરીએ અને નલયાટ નલશ્વની ભશાન રિમાળીર ળક્તતના રૂે આ સમૂાન ુ ંચચતંન કયીએ તો તે ભશાપ્રાણ અનેક આિમોથી બયેરો અને જીલનદાતા છે એ વભજાળે.

િન્દ્ષ્ટકોણના રયલતાનથી વભજલાની ક્સ્થનત ફદરામ છે અન ે આણે ધીયે ધીયે અનધક આનદં તયપ પ્રમાણ કયીએ છીએ. દૈનનક જીલનભા ંએલી અનેક લાતો આલે છે, જે આભ તો વાભાન્મ જેલી રાગે છે, યંત ુતે ોતાની અંદય ખફૂ ભોટંુ આિમા અને નલજ્ઞાન છુાલી યાખે છે. આણો િન્દ્ષ્ટકોણ ફોધક ન શોતા ંનનયથાક શોમ છે, એટરે ભશત્લની લસ્તઓુને છોડી દઈએ છીએ અન ેપકત એલા સખુોના ચચતંનભા ંડુફી જઈએ છીએ, જે સ્થુ પ્રમોગભા ંઆલી ચકૂમા શોમ છે.

િન્દ્ષ્ટકોણ ફદરામ છે તો ફધી ચીજો ફદરામેરી દેખામ છે. જગદ્દગરુુ ળકંયાચામે ફતાવ્યુ ં છે કે, ‘આ દુનનમા યણપ્રદેળ છે. એભા ં સખુ ઇચ્છતા શોમ તો પ્રભનુુ ં ળયણ સ્લીકાયો, આયષુ્મ, રક્ષ્ભી, મળ અને વાવંારયક સખુોની પ્રાપ્પ્ત પ્રભુયામણતા કે આત્ભચચતંનભા ંજ છે. આ દૈલી વંનિ છે, ણ આ લાત વભજભા ંનશં આલે, કેભ કે અત્માય સધુી આણે સખુ અને વવંાય તયપથી આણી િન્દ્ષ્ટ નથી ફદરી, િન્દ્ષ્ટકોણ ફદરાતા ંવલાત્ર આનદં જ પેરામેરો દેખાળે.

આણે બોગોથી આનદં અનબુલતા ંએ જાણતા નથી કે આ દુનનમાભા ંફીજી ઘણી શ્રેષ્ઠતાઓ છે. જો આત્ભા અન ેયભાત્ભાના અક્સ્તત્લની લાત વભજભા ંઆલી જામ તો બોગને ફદરે ત્માગભા ં જ આનદંનો અનબુલ કયલા રાગીશુ ં અન ેત્માયે રદનપ્રનતરદન મૂ રક્ષ્મ તયપ આગ લધતા ચારીશુ.ં



12

..૧૩..

છી એ પરયમાદ નશં યશ ે કે ઈશ્વયચચતંનભા ં આનદં નથી આલતો. િન્દ્ષ્ટકોણની ઉત્કૃષ્ટતાનો પ્રશ્ન છે. જે યીતે ફધી ચેષ્ટાઓ બૌનતક ઉન્નનતભા ંરાગી છે એ યીતે આધ્માજત્ભક પ્રાપ્પ્તભા ંજ ભન રાગી ળકે છે, ણ શરેા ંોતાનુ ંધ્મેમ નક્કી કયવુ ંડળે. ોતાનુ ંદયેક કામા એ િન્દ્ષ્ટએ રંુૂ કયવુ ંજોઈએ કે આણે ળયીય નરશ, આત્ભા છીએ.

આઘ્માજત્ભક આનદં

આધ્માજત્ભક આનદં, બૌનતક અને સ્થૂ આનદં કયતા ંશજાય ગણો શ્રેષ્ઠ છે. એટરા ંભાટે નલદ્વાન રુુો શભંેળા એ પ્રયેણા આે છે કે, ભાણવ ળાયીરયક રશતોન ેયૂા ં કયલાભા ંજ યચ્મોચ્મો ન યશ.ે ભનષુ્મ જીલન જેલી અવાધાયણ બેટ ય ણ (જેનો ઉલ્રેખ યનુનટ 1 થી જ કમો છે આંતરયક િન્દ્ષ્ટથી કંઈક નલચાય કયો. ફધંનમતુત આનદં જ સ્થામી શોમ છે. નલમજન્મ સખુોની અનભુનૂત તો થામ છે, ણ જેને આણ ેમોગ્મ વભજીએ છીએ તે દુ:ખદામક શોમ છે. આનદંની કલ્નાથી કયેલુ ંકભા જો નનક્ષે ેદા કયે તો એ આનદંને શદુ્ધ અને ણૂા ભનષુ્મોચચત ન વભજલો જોઈએ.

પ્રશ્ન એ છે કે આણે આનદં ભેલલા તયપ આગ લધીએ. એ તો આણ ેકયી જ યહ્યા છીએ. શય ઘડી આનદંની ળોધભા ંજ આણી જીલનમાત્રા યૂી થઈ યશી છે. જે ળયત છે તે છે કે આણો આનદં ળાશ્વત, નનયંતય અને ણૂા કઈ યીત ેથામ?એના ભાટે કોઈ ભોટા રયલતાનની જરૂય નથી. ઘય ગશૃસ્થીનો ત્માગ ણ કયલાની કે નલચચત્ર લેળભુા ણ કયલાની જરૂય નથી પકત વાચા િન્દ્ષ્ટકોણથી આ જીલનનુ ંમલૂ્માકંન કયલાની જરૂય છે.

આણે ળયીયના ંરશત તો યૂા ંકયીએ, યંત ુળયીયભા ંવ્માેરો જે આત્ભા છે એને ન ભરૂીએ. આત્ભા આણા ંઅજ્ઞાન, આવક્તત અને અબાલોન ે દૂય કયલાભા ંવક્ષભ છે. આ ત્રણ દોો નલઘ્ન ેદા ન કયે તો આણે જે આનદંની ળોધભા ંછીએ ત ેએ જ જીલનિભથી ભી ળકે છે. આત્ભાના નલકાવથી અભમાારદત, વનાતન આનદં પ્રાપ્ત થઈ ળકે છે.



13

..૧૪..

શુ ંકયવુ ંજોઈએ ?

આજનો વભમ બમકંય આ૫નિઓથી બયેરો છે. એલાભા ંોતાના ંવભમ, શ્રભ, ધન અન ે પ્રનતબાનો થોડો બાગ ીરડત વભાજ ભાટે, ત્રારશભામ ્ ોકાયતી ભાનલતા ભાટે ખયચલાભા ંજો આ૫ણે આનદં ભેલી ળકીએ, તો જીલન ધન્મ થઈ જળે અને આલનાયી ેઢી આ૫ણને ધન્મલાદ આ૫ળે.

આ૫લાના સખુથી લધાયે શ્રેષ્ઠ ફીજુ ં કયુ ં સખુ છે? ોતાના નપ્રમ ભાટે ોતાનુ ંવલાસ્લ આીન ે૫ણ આનદંની અનભુનૂત થામ છે. દેલો ાવ ેભદદ ભાગલાની લાત તો શભંેળા ચારે છે, ૫ણ કોઈક એલા ખાવ વભમ ૫ણ આલે છે, જ્માયે દેલતા ભનષુ્મ ાવે ભાગણી કયે છે. આલો અલવય કોઈ બાગ્મળાીઓને જ ભે છે, જ્માયે તેઓ દેલોની ભનોકાભના યૂી કયલાભા ં વભથા ફની ળકે. દળયથ ે દેલોની વશામ કયલા જવુ ં૫ડયુ ંશત ુ.ં અજુ ાન ૫ણ ગમો શતો. દનધચીએ ઉદાયતાથી તેભને દાન આપ્યુ ંશત ુ.ં કૃષ્ણ વાધનુા લળેભા ં ઘામર કણાની ાવે ૫શંચ્મા શતા. લાભન ેફચર આગ શાથ રફંાવ્મો શતો. યાભે ળફયી ાવે ફોયની ભાગણી કયી શતી. સદુાભા ંાવે તાદુંર ભાગ્મા ં શતા.ં અંગદ અને શનભુાને દેલતાઓ ાવે ોતાની કાભનાઓ યૂી નશોતી કયાલી, ૫યંત ુતભેની કાભનાઓ યૂી કયી શતી. આ પ્રવગંે ઋનની ૫યં૫યા માદ આલે છે. નલશ્વાનભત્રે શરયિિં ાવે ઉિારકે આરુણી ાવ ે ચાણકમે ચિંગપુ્ત ાવે, વભથા યાભદાવે નળલાજી ાવે, ૫યભશવંે નલલેકાનદં ાવે, નલયજાનદેં દમાનદં ાવે કંઈક ભાગં્યુ ંશત ુ ંઅને સુાત્ર નળષ્મોએ ભન મકૂીને આપ્યુ ં૫ણ શતુ.ં

બદુ્ધ અને ગાધંીજીની ઝોી આરદથી અંત સધુી પેરામેરી શતી. આ૫નાયા ખોટભા ં નથી યશતેા. રેનાયા જેટરા ધન્મ ફન્મા એનાથી લધાયે શ્રેમ આ૫નાયાને ભળ્યુ.ં ભાધંાતાએ ળકંયાચામાને આપ્યુ ં શત ુ,ં એનાથી લધાયે ભેવ્યુ,ં અંગચુરભાર, આમ્રારી, શાલધાન અન ે અળોક બદુ્ધને આ૫તી લખત ે ઉદાયતાની ચયભ વીભા સધુી ૫શંચ્મા શતા.



14

..૧૫..

ગાધંીના વત્માગ્રશીઓએ અનદુાનોનો લયવાદ લયવાવ્મો શતો. આ૫ણે જાણીએ છીએ કે જે આ૫લાભા ંઆવ્યુ ંશત ુ ંતે નકામુ ંનથી ગયુ,ં ૫યંત ુઅનેકગણુ ંથઈન ેએ ઉદાય ભન ઉ૫ય દૈલી લયદાનની જેભ એ યીતે લયસ્યુ ંકે તેઓ કૃતકૃત્મ થઈ ગમા. ધનલાન પકત બાભાળાશ જ નથી થમા. ભયણ પકત બગતનવશંના રકસ્વાભા ંજ નથી આવ્યુ.ં પકત નશેરૂ કે ૫ટેર જ જેરભા ંનથી ગમા. મવુીફતો ઘણાને આલે છે, ત્માગલા ભાટે દયેકે રાચાય ફનવુ ં૫ડે છે.

કોઈની ાવેથી ચોય ઝૂટંલી જામ છે, તો કોઈની ાવથેી તુ્ર. ેટ બયલા અને તન ઢાકંલા નવલામ ફીજુ ં કશુ ં કોઈની ાવે યશતે ુ ં નથી. જો અજાણ્મા ભાટે જ વલાસ્લ છોડલાનુ ંશોમ તો ૫યામાની કક્ષા કેભ ઊંચે ન રઈ જલાભા ંઆલે ?

જ્માયે ોતાની કભાણી, શ્રભ, કેભ ઊંચ ેન રઈ જલાભા ંઆલે ? જ્માયે ોતાની કભાણી, શ્રભ, વશમોગ લગેયે કોઈને આ૫લા ંશોમ છે તો, તેન ેદેલો, શ્રનૃઓ તથા વાયા ઉદે્દશ્મો ભાટે કેભ આ૫લાભા ં ન આલે ? આ ઉદાય નીનત સ્લીકાયનાયા ફંકભા ં જભા કયેરી મડૂીની જેભ વ્માજ વાથે ભોટો રાબ ભેલે છે, જ્માયે ભોશની ખાઈભા ં ધકેરામરેી વપતાઓ પકત નકાભી નથી જતી, ૫યંત ુ નલઘાતક પ્રનતરિમા ૫ણ ેદા કયે છે.

આ ભાટે ફીજુ ંકંઈ કયલાનુ ંનથી. લાત પકત િન્દ્ષ્ટકોણ ફદરલાની છે. જે કંઈ ોતાના ૫રયલાય ભાટે કયીએ છીએ, તનેો એક બાગ જો દેળ અને વભાજ ભાટે ખયચીએ તો બગલાનના કાભભા ં વશામક ફનલાનુ ં શ્રેમ ાભી ળકીશુ.ં ફવ િન્દ્ષ્ટ ફદરીને તો જુઓ. તભે અક્સ્થય સખુના નાનકડા લતુાભાથંી નીકીને અખડં આનદંના વામ્રાજમના અનધકાયી ફની જળો. પ્રમાવ કયો. અભાયી શબુકાભનાઓ તભાયી વાથે છે



15

shaktino bhandar aapnu man

Documents